Si Rogelio Sicat Sa Estilo ng Pagkatha

Ni Marvin Einstein S. Mejaro Introduksiyon: Paano nga ba nagsisimula ang isang manunulat? Kailan masasabi naging katha na ang isang obra? O dili naman, paano masasabi na kailangan pa itong higpitan o banatin, nang sa gayon, ay mas makayas ng mabuti ang tema, banghay, istruktura, tinig, tono, diyalogo, karakter, at ibat iba pang sangkap ng isang kuwento? Maraming kuwento kung paanong marami rin namang estilo sa paggawa nito. Ayon nga kay Gabriel Garcia Mar ue!, sa edad na dalawaput tatlo, natutunan na niya ang ibat ibang paraan (techne) na dapat na malaman sa pagkatha dahil lamang sa pagbabasa ng samut saring kuwento. "a simula, aasat sususo ang isang baguhang manunulat sa estilo ng iba. #indi masama ang bagay na ito. Kaya lamang, darating ang panahon na dapat mahanap na ng isang manunulat ang sariling estilo. Kailangan niyang mabatid ang tonot himig niya sa pagkatha. Madugo ang prosesong ito. Kung tutuusin, madaling magsulat sa paraan ng iba. $gunit ito ang tunay na hamon sa lahat ng manunulat% ang takasan ang anino ng kanyang mga impluwensiya at maging orihinal. Ang pagiging orihinal ang siyang magiging tatak niya bilang manunulat. May mga nakatatakas sa hamong ito& kaya lamang, sabi nga ni 'io Alma, mas marami ang nagiging bitag magpakailanman at hindi na nakaaalis sa gubat ng mga impluwensiya. (sa si 'ogelio "icat )*+,- . /--/0 sa mga pinaka1orihinal na manunulat sa 2ilipino. Kabilang sa kanyang mga naisulat na nanalo sa Palanca Awards 3or 4iterature ang 5(mpeng $egro6 )*+7/0, 58ata "elo6 )*+790, 5Mga Kaluluwang $aghahanap6 )*+770, 5Moses, Moses6 )*+7+0, at "aan Papunta ang Paruparo6 )*+:-0. Katuwang rin sina ;3ren Abueg, ;dgardo M. 'eyes, 'ogelio 4. Ordo<e!, A=e Pere! >acob, at ;dgardo ?autista 'eyes, sabay1sabay nilang pinasimulan ang isang koleksiyong ng mga maiikling kuwentong pinamagatang 5Mga Agos ng @isyerto6 )*+7A0. (tinuturing ito ngayon na isa sa mga pangunahing libro na nagpabago sa katha (fiction) sa 2ilipino. $aging pagsalunga ang koleksiyong ito sa nooy uniporme at limitadong paraan ng paggawa ng katha na karaniwang matatagpuan sa magasing Liwayway. ?ukod dito, nagkaroon rin ng bagong paraan ng pagkatha lalo na sa kuwentong realismo sa 2ilipino. (ba ang mga paksa na naisulat sa 5Mga Agos ng @isyerto6 )*+7A0, malayo sa kuwentong mababasa sa Liwayway. "a katunayan, inayawan ng Liwayway ang kuwento ni "icat na 58ata "elo6 )*+790, kung saan siya naging tanyag, at kinailangan pa niyang ilipat ito sa The Quezonian, ang opisyal na pahayagan ng Manila 4. Bue!on Cni=ersity )M4BC0. Kalaunan, nanalo ang 58ata "elo6 )*+790 ng pangalawang gantimpala sa maikling kuwento noong taong ding iyon sa Palanca, at naisalin na ngayon sa ibat ibang lengguwahe pati na sa 'usso. Magandang itanong ngayon% "ino ang naging pangunahing impluwensiya ni "icat upang matutunan ang sariling estilo? Ano ang mga ilang paraan niya sa pagsusulat ng katha? At paano nga ba maging orihinal sa paggawa ng katha, maging orihinal na kuwentista?

Sa Anino ni Hemingway, at ang Matipid at Diretsong Pagkatha: Aminado si "icat na si #emingway ang pinakamalaking impluwensiya sa kanyang mga prosa. "i ;rnest #emingway )*D++ . *+7*0 ay isang sikat na Amerikanong manunulat, at isa sa mga nagpanibago sa estilo ng pagkatha sa (ngles. Malaki ang implikasyon ng mga naisulat niya sa henerasyon ng maraming manunulat na Americano. Kilala si #emingway sa pagsusulat gamit ang maiikli at matitikas na pasalaysay na pangungusap. 8aong *+A, nang manalo siya ng Nobel Prize for Literature at naitanghal bilang isa sa pinakamagagaling na manunulat ng ika1 dalawapung siglo. (lan sa mga kinilala niyang kuwento ang 5A 2arewell to Arms6 )*+/+0 tungkol sa kanyang karanasan sa pagiging sundalo sa (talya& 5@eath in the A3ternoon6 )*+9/0 hango sa kanyang paglilibot sa mga bansang ;spanya at Aprika& at 52or Ehom the ?ell 8olls6 )*+,-0 ayon sa (kadalawang1@igmaang Pandaigdig. $gunit lubhang sumikat si #emingway sa nobela niyang 58he Old Man and the "ea6 )*+A/0 tungkol sa matandang si "antiago mula sa bansang Fuba at ang payak na karanasan ng pangingisdat pagsusumikap sa isang bagay na mahirap kamtan. Pahayag ni "icat, kailangang rendahan ang wika upang lumakas ito. ?awat salitay kailangang may gamit, at kalkulado dapat ang mga ito. Eika pa niya, si #emingway ang nagturo sa kanya na na!"a"a#ita $a"at an! #uwento sa hali" na na!sasalaysay.% Maligoy para kay "icat ang katha sa 2ilipino, at dapat kayasin ang mga salita upang gawin itong mas matipid, diretso, at hindi nagbabantulot. Pansinin ang matipid ngunit diretsong pagsalaysay sa ginagawa ng bida sa kanyang kuwentong 5Ama6%
#indi siya sumagot. #inubad niya ang dyaket at isinabit iyon sa pako sa haligi. $aupo siya sa baba nito at habang nakasandal ay sinimulang kalagin ang tali ng kanyang gomang sapatos.

#alatang malayo ang tindig ng prosa ni "icat sa mga mabubulaklak na pagkatha na karaniwang mapapansin sa mga nobela sa 2ilipino noong panahon niya. #indi sinasabing mali ang mabubulaklak na salita& kaya lamang, hindi ito kailangan para kay "icat. Pansin niya% labis ang dramatisasyon at pulos mahilig ang mga kuwentista sa melodramatikong paglalarawan. #indi basta nagtatambak lamang ng buhangin si "icat. ?agkus, matiyaga siyang namimili ng mga dapat na buhangin. Masinop siyang nagtatabi ng mga dapat na salita. Muling tingnan ang diyalogo sa kuwento niyang 5May (sang "agala6%
Matagal na lumuhod si ;lenita. @i niya namamalayan, nakalapit sa likod niya ang mabait na pari, si Padre Gon!alo. "inabi niya sa pari ang kanyang dasal. #inawakan siya nito sa isang kamay at itinayo. &Ma!i!in! sa!ala #a' Elenita'( tila isang makapangyarihang engkantada na nangako sa kanya ang pari. #indi makapaniwala si ;lenita. &Ma!i!in! sa!ala a#o' Pa$re)( &*o'( sagot ng pari. & Pero wala "o a#on! $a+it.( &,"abibili #ita.( &-ala rin "o a#on! sa"atos.( &,"abibili rin #ita.( Ay, laking tuwa ng batang si ;lenita. #indi na niya makuhang magpasalamat sa pari. 8umakbo siyang umuwi, halos maiwan ang kanyang bakya.

#indi maaksaya ang salitaan sa kwentong ito. Malinaw at maiintindihan din agad ang pag1 uusap nina Padre Gon!alo at ;lenita. #indi rin nakalilito ang pahiwatig ni "icat sa simula. (pinamamalas ang kagustuhan ng bata na sumama sa sagala sa paglalarawan nang pagluhod nito sa "imbahan. Ginamit ni "icat na simbolo ang karakter ni Padre Gon!alo upang matupad ang dasal na minimithi ng bata. ;pektibo rin ang diyalogo sa paraang hindi nakalilito sa mambabasa. Ganito ang estilo ni #emingway sa karamihan ng kanyang mga katha. "ipiin natin ang salitaan ng dalawang protagonista sa kuwento niyang 5#ills 4ike Ehite ;lephants6%
&-hat $i$ you say)( &, sai$ we coul$ have everythin!.( &-e can have everythin!.( &No' we can%t.( &-e can !o everywhere.( &No' we can%t. ,t isn%t ours any +ore.( &,t%s ours.( &No' it isn%t. .n$ once they ta#e it away' you never !et it bac#.(

"a unang sipat, masasabi na medyo malabo pa kung saan patungkol ang pinag1uusapan ng dalawang magsing1irog. "inadya ito ng awtor. $gunit sa kalaunan ng pagbabasa ng kuwento, napakalinaw na nakatuon sa isang mahirap na desisyon ang dalawa. $agtatalo sila kung dapat bang ipalaglag ang sanggol na dinadala ng dalaga, at ito ang nagbibigay ng tensiyon sa mga protagonista. "a ganitong lagay, hindi dapat sabihing walang kakayahang magkubli (subte/t) ang maiikli at matitipid na salitaan. ?agkus, kaya nitong itago ang mismong tema upang mas mapaigting ang isang kwento. Kompleto na ang maunting salita, at may kakanyahan rin itong ipakita ang tonot himig ng kuwento sa paraan ng pagkubli dito. "a katupasan ng kuwento, pumayag na rin ang dalaga sa binata. $gunit, may hinimpil si #emingway hanggang sa dulo% ibininbin niya ang lagay ng dalaga at ginamit na lamang ang pagdating ng tren bilang transisyon. Kilala ngayon ang estilo ni #emingway bilang Giceberg1e33ect techni ue . (sa itong paraan ng pagkatha kung saan nakatagot nakakubli ang pinakamensahe ng kuwento. "a termino naman ng literatura, tinatawag na Gcalligraphic ang pagsusulat ni #emingway. (ba ito sa estilong 2aulkner, isa ring Amerikanong manunulat, na Gnaturalistic naman ang perspektibo at hinahayaan ang mga karakter na siyang magdala ng kuwento, na unang umusbong sa mga prosa nina ?al!ac at "tendhal. Kung paghahambingin sina #emingway at "icat, malaki ang pinagkamukha ng dalawa. Kapuwa sila may karanasan sa pagsusulat sa pahayagan. $agsulat ng balita si #emingway noon sa 0ansas 1ity Star )*+*:1*+*D0& si "icat naman, kolumnista ng 2iyaro 3ili"ino )*++* . /--*0. Mababatid na may pagka1journalistic ang hagod ng mga salita nina #emingway at "icat at hindi paikot1ikot at maligoy. Ginawa ni "icat sa 2ilipino ang estilo ni #emningway sa (ngles. Kaya lamang, dapat rin na ihiwalay si "icat kay #emingway sa larawang1diwa nito. @iwang Pilipino ang pinamamalas ni "icat, at karamihan sa akda niyay kuwento ng katutubog1kulay, at dito hidwa si "icat kay #emingway. Mga onkretong Paraan ng Pagsusulat ni Sicat:

Ayon kay "icat sa kanyang sanaysay na 5"a Pagsulat,6 nagsisimula siya sa ideya. Mula sa ideya, aniya, itinatayo niya ang balangkas sa isip at pinaglalapat1lapat niya rito, sa pamamagitan ng mahiwagang kapangyarihan ng imahinasyon, ang samut saring impresyon, gunita, larawan,

damdamin at pangyayari. @agdag ni "icat, nagbabalik siya sa nakaraan, ginagalugad ang kasalukuyan, at pinakikialaman pati hinaharap. 8ila siya mangangaso. At tulad ng isang mangangaso, kung saan1saan siya nakararating. Kapag nakatatagpo si "icat ng materyales, hinuhubog niya ito at binibigyang1buhay sa pagsasama1sama ng salita, parilala, pangungusap, at talata. (sip ang siyang humuhugis ng kanyang mga obra. Para kay "icat, kailangan ang matiyagang pagbuli ng mga salita. 4ahat ng akday dapat lakipan ng kasiningan, ani ni "icat. "a paningin niya, mahalaga na may istruktura ang isang manunulat na sadyang kanya. "a istrukturang ito kasi maipapasok niya ang mga detalyet pangyayari upang mapagitaw ang tema. @apat rin, ayon kay "icat, na marunong ang isang manunulat na tumimpla ng kanyang mga sinusulat. (pinakikita rito ang kinakailangang pag1iiba ng mga wika kung kinakailangan. #alimbawa, dapat ba na mabini ang kailangang salita, o di kaya, dapat bang malambot ito. Maari rin gawin itong maragsa, mabilis, mabagal, o malumanay. $akabaling ito sa tonot himig na hangad ipahiwatig sa katha. Matapos ito, dapat rin na matuto ang isang manunulat sa diyalogo. (to, ayon kay "icat, ang magsusulong ng kwento& at bukod doon, deskripsiyon din ito ng nagsasalita. @ito dapat limiin ang mga salita, kailangang masalang mabuti kung ano ang mga gagamiting salita sa diyalogo. Kung baguhan pa lang na sumusulat, kailangang pag1aralan pati ang bantas at mga tamang pangungusap. Mahalaga ang pagpili ng salita sapagkat may katumbas agad na kahulugan ito. #alimbawa, sa isa pa niyang sanaysay na 5?ukal at "isenyo ng Sa Lu"a n! Sarilin! 4ayan'( binanggit doon ang pagpili niya sa salitang 5itim na kotse6 kaysa sa salitang 5punerarya.6 (pinaliwanag niyang masisira ang kataimtiman ng kanyang kuwento kung gagamitin niya ang punerarya sa lagay na iyon. 8initimbang dapat ang salita ayon kay "icat. Kung baga sa musika, dagdag pa niya, paglalaro ito ng nota. Kahit ang paglalagay nito sa mismong papel (ty"o!ra"hy) ay mahalaga sa pagkatha. $agkakaroon kasi ito ng epekto sa mga mambabasa. "a huli, at kung pasisimplehin natin ang sinasabi ni "icat, may dalawang mahalagang bagay ang dapat talagang tandaan% una, mahalaga na may nilalaman (content) ang isang kuwento. Ayon sa kanya, ito ang mensahe ng kuwento& ikalawa, at kung paano nga ba mapapakita ng isang awtor ang ibig niyang sabihin, kailangang matutunan ang anyo (for+). Mapapailalim sa anyo ang kasiningan ng pagsusulat. @ito pumapasok ang estilo. Kung titingnan, arkitekto rin ang isang manunulat. Kailangan sa pagsulat ang disenyo, ang pagbalangakas, ang mga dibisyon )ang simula, sinulong, at wakas0. @apat rin na pag1aralan ang makatotohanan at epektibong banghay ("lot), karakter (character), tagpuan (location), paningin ("oint of view), at iba pang sangkap sa pagkatha. "ubalit, may nais akong idiin sa mga sinasabi ni "icat. Kung gusto talaga ng isang baguhang manunulat na makapagsulat ng isang obra, kinakailangan na tumaas ang kanyang 5kamulatang pandama6 (literacy of feelin!). Makakamit ito sa pagbabasa ng mga magagandang obra, ang pagiging kritiko sa mismong mga akda, at ang matalas na magmamasid sa mga sariling karanasan. "a ganitong paraan, mahuhubog ng manunulat ang kanyang panlasa, tatalas o mahahasa pati kanyang damdamin, at iigting ang ibang pagtingin sa mundo. Eika nga ng manunulat na si #enry >ames, kinakailangan na tingnan ang mundo apatnaput limang beses na mas maigting kaysa sa karaniwang pagtingin dito.

Pagiging !rihinal na Mangangatha: Kung nais maging seryoso na manunulat ng katha, dapat ang pagiging orihinal sa sariling estilo. Kaya lamang, dapat rin tandaan na hindi tayo nagsusulat dahil lamang dito (style for style%s sa#e). Cmuusbong ang estilo sa ating pagsisikap na malaman ang sariling kakayahan. Mamamalas ito sa mga mismong salita na ating ginagamit, ang paraan kung paano ito sinasabi sa katha, at ang mensahe na nais ipaalam sa mambabasa. #indi simple ang gawing ito bagamat sa Gpagiging simple makakamtan ang kagustuhang maging orihinal. #alimbawa na lang sa pagkatha ng isang karakter. Kadalasan, hindi natin maialis ang sarili sa karakter na kinakatha. Kung baga, hindi makawala ang mga sarili nating personalidad at ugali sa pinakikita ng isang karakter. 8otoong may kaugnayan kalimitan ang tauhan sa ating sarili& kaya lamang, at sa ganitong lagay, pihit at pilit pa ang ikinakatha. "a simpleng pagbanggit, wala pang sariling buhay ang karakter. #indi pa ito makaalpas sa anino na idinidikta ng tinta ng mga sariling pluma. Malaki ang implikasyon nito sa usapin ng pagkatha. Ang unang1una dito, hindi magiging makatotohanan ang kuwento, at isa pa, magiging sanaysay ito at hindi isang maikling kuwento o nobela. Kung minsan naman, nagiging tula ang katha ("oeti#o) kung paanong nagiging katha rin naman ang tula (+ala5"rosa). Ang pagiging simple sa pagkatha ang isa sa mga unang dapat matutunan sa paggawa ng kwento. Ang mga unang hakbang sa paggawa ng kuwento ay hindi mismo mga hakbang& bagkus, kinakailangang alalayan ang sarili bago humakbang. @ahil baka tumakbo na ang katha nang hindi pa ito lubusang handa. ?aka tumalon na ang bida bago pa man ito maglakad at maging malumanay. #indi dapat radikal agad ang mga bagito. Ang dapat, mabatid muna nila ang tradisyon at hindi laging paglaya sa wika ang nais. "a lagay na ito, kinakailangan ang malawakang pagbabasa at pagsasanay. 8rabaho ang pagsusulat. At ang ulit1ulit, ulit1ulit na pagsusulat ang siyang tunay na magtuturo sa iyo. "umunod, kailangan muna ng mahusay munang estratehiya. "abi nga ni "icat, istatika ang estetika (aethetics is statistics). Kalkulado ang mga salitang dapat isunusulat. Kung igigiit ang salita ng wala sa dapat na lugar, siguradong magiging propaganda lamang ito at may bahid ng malabo pang ideolohiya. 8ulad ng anumang prutas, nahihinog ang sariling estilo sa tamang panahon. At huwag kang mabibigla, na isang araw, nangagsilaglag na ang mga prutas na nakamit mo sa dahan1dahan mong pagtitiyagang matuto sa pagkatha. Ang mismong pagtitiyaga ang iyong magiging estilo.

"i#liograpiya "icat, 'ogelio. )*++/0. 5"a Pagsulat6 sa Pagsalunga. Pasig Fity% An=il Publishing. (nc. HHHHHHHHHHH.)*++/0. 5?ukal at @isenyo ng "a 4upa ng "ariling ?ayan6 sa Pagsalunga. Pasig Fity%An=il Publishing. (nc. HHHHHHHHHHH. )*++/0.5May (sang "agala6 sa Pagsalunga. Pasig Fity% An=il Publishing. (nc. HHHHHHHHHHH. )*++/0. 5Ama6 sa Pagsalunga. Pasig Fity% An=il Publishing. (nc. *++/. #emingway, ;rnest. )*++:0. 5#ills 4ike Ehite ;lephants6 sa Men $ithout $omen% $ew Iork%"ribners "ons. Meyers, >e33rey. Hemingway: A "iography% $ew Iork% @e Fapo Press. *+DA.