นิทานเซน : นา้ ชาล้นถ้วย

โดย พุทธทาสภิกขุ

เรือ ่ นึง่ ซึง่ ไม่อยากจะเว ้นเสีย ทัง้ ที่ เคยเอ่ยถึงแล ้ว วันก่อน คือ เรือ
่ งทีห ่ ง น้ าชาล ้นถ ้วย คือว่า

อาจารย์ แห่งนิกายเซ็น ชอ
ื่ น่าอิน เป็ น ผู ้มีชอ
ื่ เสย
ี ง ทั่วประเทศ และ โปรเฟส
เซอร์ คนหนึง่ เป็ น โปรเฟสเซอร์ ทีม่ ช ื่ เสย
ี อ ี ง ทั่วประเทศ ไปหา อาจารย์น่าอิน
เพือ ึ ษาพระพุทธศาสนาอย่างเซ็น
่ ขอศก
ในการต ้อนรับ ท่านอาจารย์ น่าอิน ได ้รินน้ าชา ลงในถ ้วย รินจนล ้นแล ้วล ้นอีก
โปรเฟสเซอร์ มองดูด ้วยความฉงน ทนดูไม่ได ้ ก็พด ู โพล่งออกไปว่า "ท่านจะใสม ่ ัน
ลงไปได ้อย่างไร" ประโยคนี้ มันก็แสดงว่า โมโห
ท่านอาจารย์ น่าอิน จึงตอบว่า" ถึงท่านก็เหมือนกัน อาตมาจะใสอ ่ ะไร ลงไป
ได ้อย่างไร เพราะท่านเต็มอยูด
่ ้วย opinions และ speculations ของท่านเอง" คือ
ว่า เต็มไปด ้วยความคิด ความเห็น ตามความ ยึดมั่นถือมั่น ของท่านเอง และมีวธิ ี
คิดนึก คานวณ ตามแบบของท่านเอง สองอย่างนีแ ้ หละ มันทาให ้เข ้าใจพุทธ
ศาสนาอย่างเซ็นไม่ได ้ เรียกว่า ถ ้วยชามันล ้น

ท่านครูบาอาจารย์ทงั ้ หลาย จะเตือนสติเด็กของเราให ้รู ้สึกนึกคิด เรือ

่ งอะไรล ้น อะไรไม่ล ้น ได ้อย่างไร
ขอให ้ช่วยกันหาหนทาง ในครัง้ โบราณ ในอรรถกถา ได ้เคยกระแหนะกระแหนถึงพวกพราหมณ์ทเี่ ป็ นทิศา
ปาโมกข์ ต ้องเอาเหล็กมาตีเป็ นเข็มขัด คาดท ้องไว ้ เนือ
่ งด ้วยกลัวท ้องจะแตกเพราะวิชาล ้น นีจ ้ ะเป็ นเรือ
่ งที่
มีความหมายอย่างไร ก็ลองคิดดู พวกเรา อาจล ้น หรือ อัดอยูด ่ ้วยวิชาทานองนัน้ จนอะไรใส่ ลงไปอีกไม่ได ้
หรือ ความล ้นนัน
้ มันออกมาอาละวาด เอาบุคคลอืน ่ อยูบ ่ อ
่ ยๆ บ ้างกระมัง
แต่เราคิดดูก็จะเห็นได ้ว่า ส่วนทีล ่ ้น นัน้ คงจะเป็ นส่วน ทีใ่ ช ้ไม่ได ้ จะจริงหรือไม่ ก็ลองคิด ส่วนใดทีเ่ ป็ น
ส่วนทีล ้ไม่
่ ้น ก็คงเป็ นส่วนทีใ่ ช ได ้ ส่วนทีร่ า่ งกายรับเอาไว ้ได ้ ก็คงเป็ นส่วนทีม ่ ป
ี ระโยชน์ ฉะนัน
้ จริยธรรม
แท ้ๆ ไม่มวี ันจะล ้น โปรดนึกดูวา่ จริยธรรม หรือ ธรรมะแท ้ๆ นัน ้ มีอาการล ้นได ้ไหม ถ ้าล ้นไม่ได ้ ก็
หมายความว่า สิง่ ทีล ่ ้นนัน
้ มันก็ไม่ใช่จริยธรรม ไม่ใช่ธรรมะ ล ้นออกไป เสียให ้หมด ก็ดเี หมือนกัน หรือ ถ ้า
จะพูดอย่างลึก เป็ นธรรมะลึก ก็วา่ จิตแท ้ๆ ไม่มวี ันล ้น อ ้ายทีล ่ ้นนัน
้ มันเป็ นของปรุงแต่งจิต ไม่ใช่ตัวจิตแท ้
มันล ้นได ้มากมาย แต่ถงึ กระนัน ้ เราก็ยงั ไม่รู ้ว่า จิตแท ้คืออะไร อะไรควรเป็ น จิตแท ้ และอะไรเป็ นสิง่ ที่
ไม่ใช่จติ แท ้ คือ เป็ นเพียง ความคิดปรุงแต่ง ซึง่ จะล ้นไหลไปเรือ ่ หละ รีบค ้นหาให ้พบ สิง่ ทีเ่ รียกว่า จิต
่ ย นีแ
จริงๆ กันเสียสักที ก็ดเู หมือนจะดี
ในทีส ่ ดุ ท่านจะพบตัวธรรมะอย่างสูง ทีค ่ วรแก่นามทีจ ่ ะเรียกว่า จิตแท ้ หรือ จิตเดิมแท ้ ซึง่ ข ้อนัน ้ ได ้แก่
ภาวะแห่งความว่าง จิตทีป ่ ระกอบด ้วย สภาวะแห่งความว่างจาก "ตัวกู-ของกู" นัน ้ แหละ คือ จิตแท ้ ถ ้าว่างแล ้ว
มันจะเอาอะไรล ้น นีเ่ พราะเนือ ่ งจากไม่รู ้จักว่า อะไรเป็ นอะไร จึงบ่นกันแต่เรือ ่ งล ้น การศึกษาก็ถก ู บ่นว่า ล ้น และ
ทีร่ ้ายกาจทีส ่ ดุ ก็คอื ทีพ
่ ด
ู ว่า ศาสนานี้ เป็ นส่วนทีล ่ ้น จริยธรรมเป็ นส่วนล ้น คือส่วนทีเ่ กิน คือ เกินต ้องการ ไม่
ต ้องเอามาใส่ใจ ไม่ต ้องเอามาสนใจ เขาคิดว่า เขาไม่ต ้อง เกีย ่ วกับศาสนา หรือธรรมะเลย เขาก็เกิดมาได ้ พ่อ
แม่ก็มเี งินให ้ เขาใช ้ให ้เขาเล่าเรียน เรียนเสร็จแล ้ว ก็ทาราชการ เป็ นใหญ่เป็ นโต ได ้โดยไม่ต ้อง มีความ
เกีย ่ วข ้อง กับศาสนาเลย ฉะนัน ้ เขาเขีย
่ ศาสนา หรือ ธรรมะ ออกไปในฐานะ เป็ นส่วนล ้น คือ ไม่จาเป็ น นีแ ่ หละ
เขาจัดส่วนล ้น ให ้แก่ศาสนาอย่างนี้ คนชนิดนี้ จะต ้องอยู่ ในลักษณะที่ ล ้นเหมือน โปรเฟสเซอร์คนนัน ้ ที่
อาจารย์น่าอิน จะต ้อง รินน้ าชาใส่หน ้า หรือ ว่ารินน้ าชาให ้ดู โดยทานองนีท ้ งั ้ นัน
้ เขามีความเข ้าใจผิดล ้น ความ
เข ้าใจถูกนัน ้ ยังไม่เต็ม มันล ้นออกมา ให ้เห็น เป็ นรูปของ มิจฉาทิฎฐิ เพราะเขาเห็นว่า เขามีอะไรๆ ของเขาเต็ม
เปี่ ยมแล ้ว ส่วนทีเ่ ป็ นธรรมะ เป็ นจริยธรรมนี่ เข ้าไม่จุ อีกต่อไป ขอจงคิดดูให ้ดีเถอะว่า นีแ ้ หละ คือ มูลเหตุทท ี่ า
ให ้จริยธรรม รวนเร และ พังทลาย ถ ้าเรามีหน ้าที่ ทีจ ่ ะต ้องผดุงส่วนนีแ
้ ล ้ว จะต ้องสนใจเรือ ่ งนี้

คัดลอกจาก http://www.dharma-gateway.com/
ผู ้คัดลอกและเรียบเรียง hs6kjg