1

Sveuilite u Splitu
Prirodoslovno-matematiki fakultet
Odjel za kemiju

prof. dr. sc. Maja Pavela-Vrani

Ha Long Bay Vijetnam
2

Razlikuju se

duljinom ugljikovodinog lanca
broj C-atoma: 14 do 24
(najee 16 i 18)
nerazgranati lanac
zasien ili nezasien

stupnjem nezasienosti
jedna ili vie dvostrukih veza

Kratki lanci i nezasienost
poveavaju fluidnost masnih
kiselina (T
t
)
palmitinska kiselina
16:0
oleinska kiselina
18:1
prirodne nezasiene masne
kiseline su cis-KONFIGURACIJE
Polinezasiene masne kiseline
linolna linolenska arahidonska
18:2 18:3 20:4
MASNE KISELINE
3
Masne kiseline su
sastavni dijelovi fosfolipida i
glikolipidi

molekule metabolikog
goriva



skladite se u obliku
TRIACILGLICEROLA
(neutralne masti ili
trigliceridi)
H C
H
O
C
C
H O
H
H
O
O
C
C
O
C
O
Fizioloka uloga masnih kiseline
masna
kiselina
polarna
glava
4

masne kiseline
metaboliki se oksidiraju do CO
2
i H
2
O

vie su reducirane od glukoze: oksidacijom se
oslobaa vea koliina energije




triacilgliceroli su
nepolarni: skladite se u bezvodnom obliku

slabi vodii topline: sprjeavaju gubitak
topline

mjesto skladitenja: citoplazma adipoznih
stanica

Triacilgliceroli su koncentrirana
skladita metabolike energije

1 g suhog glikogena vee 2 g vode

1 g bezvodne masti oslobaa 37 kJ energije
1 g hidratiziranog glikogena sadri 0,33 g suhe tvari, koja oslobaa
0,33 x 16 = 5,3 kJ energije

1 g bezvodne masti oslobaa 6 puta vie energije od
1 g hidratiziranog glikogena
Energijska vrijednost
H (kJ g
-1
suhe tvari)
ugljikohidrati 16
MASTI 37
proteini 17

Primjer: U ovjeka tjelesne teine 70 kg, masti ine 11 kg ukupne tjelesne mase - ista
koliina energije pohranjena u obliku glikogena poveala bi tjelesnu masu za 55 kg
1 g bezvodne masti sadri 6 puta vie energije
od 1 g hidratiziranog glikogena
6
Mujak carskog pingvina
65 dana inkubira jaja bez da
jede preivljavajui na zalihama
masti

Izbijeljenji koralji
(izgladnjeli koralji) -
preivljavaju na raun
zaliha masti, dok ne
obnove unutranju
populaciju simbiotskih
diniflagelata (zooxanthellae)


Crvenovrati kolibri
bez predaha preleti oko
2400 km (40 km/h)
samo zahvaljujui
zalihama masti
Zalihe masti su vrijedan izvor energije
u vrijeme gladovanja
7
nakon to ih majka napusti, do
osposobljavanja za samostalan ivot
(dok ne razviju miie za plivanje i
ivani sustav) mladunad tuljana
mjesecima preivljava na zalihama
masti
polarni medvjedi gladuju 6-8 mjeseci
preivljavanje ovisi o zimskom lovu na
mladunad tuljana koji ive na ledu
produljeno ljeto uzrok je preuranjenoj
potronji zaliha masti to smanjuje
reproduktivnu sposobnost enki i
proizvodnju mlijeka za potrebe mladunadi

Globalno zatopljenje uzrokuje preuranjeno otapanje leda
i povlaenje polarnih medvjeda u unutranjost prije nego
osiguraju zalihu masti
8
radi preivljavanja u vrijeme nestaice
hrane
postoje samo dvije ivue populacije u
kojima se javlja steatopigija: pleme
Khoisan u junoj Africi i pleme Onge s
Andamanskih otoka
Venus figurice iz
ledenog doba
(paleolitik)
Austrija i Francuska
ena iz plemena
Onge, 1960.
Steatopigija je genetsko obiljeje - skladitenje masnih
naslaga na bedrima i kukovima
GLIKOLIZA
glukoza
gliceraldehid-3-fosfat
piruvat
proteini ugljikohidrati masti
CLK
amino
kiseline
masne
kiseline
glicerol
ACETIL-CoA
eeri
oksidacijska
fosforilacija
Masti se razgrauju na glicerol i
masne kiseline


Masne kiseline se razgrauju do
acetil-CoA koji se oksidira (preko CKL
i oksidacijske fosforilacije) do CO
2
i
H
2
O, a osloboena energija se
pohranjuje u obliku ATP


Glicerol se prevodi u gliceraldehid-3-
fosfat (intermedijer glikolize i
glukoneogeneze) koji se moe
prevesti:
glukoneogenezom u glukozu, ili
glikolizom u piruvat.
9
Masti se razgrauju do zajednikih meuprodukata
metabolizma koji se mogu oksidirati u CLK ili
prevesti u glukozu
10
mjesto razgradnje: tanko crijevo

enzimi: lipaze iz guterae
triacilglicerol razgrauje
lipaza/kolipaza kompleks
fosfolipide razgrauju fosfolipaze

brzina razgradnje: ovisi o aktivnoj
povrini, jer se razgradnja odvija na
granici faza (lipidna faza/vodena
faza)

emulgiranjem se poveava
aktivna povrina:
une soli (probavni detergenti)
su ampfipatske molekule koje
raspruju masnoe na manje
estice
peristaltika aktivnost crijeva
pridonosi emulgiranju masti
Razgradnja lipida iz hrane
eludac
guteraa
tanko
crijevo
jetra
uni
mjehur
mast
une soli
mast
Emulgiranje
11
triacilglicerol 1,2-diacilglicerol
masna
kiselina
lipaza
H
2
O + +
Razgradnja triacilglicerola
(lipoliza/hidroliza)

Triacilgliceroli
su esteri trovalentnog alkohola glicerola i viih masnih kiselina
razgrauju se hidrolizom

Enzim: lipaza/kolipaza iz guterae



R
3
-COO
-


O CH
2
CH
2
1
CH
2
3
O
O
C
O
R
1
C
O
R
2
C
O
R
3
O CH
2
CH
2
1
CH
2
3
O
OH
C
O
R
1
C
O
R
2

Produkti razgradnje:
1,2-diacilglicerol, 2-acilglicerol, Na
+
i K
+
soli masnih kiselina (sapuni)

Sapuni podravaju emulgaciju lipida
12
Hidrolizu fosfolipida kataliziraju fosfolipaze (PL)
iz guterae
Reakcija na granici
lipidne (micela) i vodene faze
micela fosfolipaza A2
FOSFOLIPID
H
2
O
O CH
CH
2
CH
2
O
O P
O
O
O R
3
C
O
R
1
H
O C
O
R
2
O CH
2
CH
2
1
CH
2
3
O
O P
O
O
O R
3
C
O
R
1
C
O
R
2
PLA1
PLA2
PLC PLD
-
-
PLA1 i PLA2 cijepaju esterske veze
PLC i PLD cijepaju fosfoesterske veze
13



Mjesto sinteze: jetra
sintetiziraju se iz kolesterola
lue se u tanko crijevo putem unog
voda

Svojstva:
ampfipatske molekule
polarni karboksilatni ion
nepolarni tetracikliki sustav
probavni detergenti

Uloga:
potpomau razgradnju hrane
(emulgatori masti)

potpomau apsorpciju razgradnih
produkata (stvaraju micele s
produktima razgradnje)

neophodne su za apsorpciju u mastima
topljivih vitamina (A, D, E i K)

une soli
glikolat
triacil-
glicerol
una
sol
lipaza
14
Produkti lipolize ugrauju se u micele
MICELA: smjesa lipida, kolesterola,
unih soli i u mastima topljivih vitamina
CL
EMULZIJA
une soli
DAG
SMK
FL
SMK
MAG
mijeana MICELA
TAG
LFK
lipoliza
zdruivanje
u micelu
CL: kolesterol
SMK: slobodna masna kiselina
MAG: monoacilglicerol
LFK: lizofosfatidna kiselina
DAG: diacilglicerol
FL: fosfolipid

Masne kiseline i
monoacilgliceroli ulaze u
stanicu crijevnog epitela
olakanom difuzijom


U stanicama crijevnog
epitela, ponovnom
esterifikacijom nastaju
triacilgliceroli i esterificirani
kolesterol, koji se ugrauju u
HILOMIKRONE


Hilomikroni endocitozom
izlaze iz stanice i preko limfe
dospijevaju u krvotok

15
micela
MAG
apoB
triacilglicerol
esterificirani
kolesterol
LUMEN
TANKOG
CRIJEVA
STANICA
CRIJEVNOG
EPITELA
LIMFA
CL
SMK
Micele su izvor lipida koji se resorbiraju u
stanice crijevnog epitela
HILOMIKRONI
difuzija
olakana
difuzija
16
HILOMIKRONI lipoproteinski kompleksi
apolipoproteini

fosfolipidi kolesterol
triacilglicerol
esterificirani kolesterol
Sastav hilomikrona:

1-2% proteini
85-88% triacilgliceroli
~8% fosfolipidi
~3% esterificirani kolesterol
~1% kolesterol
2% 1%
3%
85%
8%
TAG
HILOMIKRONI
nastaju u stanicama crijevnog epitela
prenose egzogene lipide iz tankog crijeva do jetre, masnog tkiva, sranog i skeletnih miia
preteno se sastoje od triacilglicerola (TAG)
takoer prenose u mastima topljive vitamine i kolesterol

17
une soli
iz jetre putem
unog voda
masti
masne kiseline
mono i
diacilgliceroli
lipaza
micele
tanko crijevo
Ponavljanje
18
triacil-
gliceroli
lipidi i proteini
HILOMIKRONI
limfa

Ponavljanje
enterocit
masne
kiseline
monoacil-
gliceroli
micele
kolesterol
esterificirani
kolesterol
kolesterol
19
Lipoprotein lipaze (LPL) hidroliziraju triacilglicerole iz hilomikrona i VLDL
Slobodne masne kiseline se
u miiu koriste kao izvor energije
u masnom tkivu skladite u obliku triacilglicerola (TAG)
Glicerol odlazi u jetru

Na stjenkama kapilara sranih i skeletnih miia i
masnog tkiva nalaze se lipoprotein lipaze (LPL)
HILOMIKRON
lumen kapilare
masne kiseline masne kiseline
MII
MASNO
TKIVO
TAG CO
2

ATP
glicerol
TG
LPL
VLDL
20
glicerol glicerol-3-
fosfat
dihidroksi-
aceton fosfat

intermedijer
glikolize i
glukoneogeneze
produkt
razgradnje masti
ATP ADP NAD
+
NADH
Glicerol se u jetri prevodi u intermedijer glikolize
i glukoneogeneze
glicerol
kinaza
glicerol-fosfat
dehidrogenaza

21
kapilara
lipoprotein
lipaze
masno tkivo, miii
hilomikroni
ostaci
slobodne masne kiseline
tanko crijevo
Ostaci hilomikrona prenose se do jetre
jetra
Ostaci hilomikrona, obogaeni
esterificiranim kolesterolom,
endocitozom se unose
u jetru
22
kapilare
MASNO TKIVO MIII

masne kiseline

acetil-CoA
JETRA

dihidroksiaceton fosfat


glicerol
glicerol
masne kiseline


krvotok
lipoprotein
lipaze
Ponavljanje
hilomikroni
23


Citosol adipoznih stanica
(masnih stanice): u sisavaca,
glavno skladite triacilglicerola

Adipozne stanice su
specijalizirane za
sintezu i pohranu
triacilglicerola
mobilizaciju gorivih
molekula (u stanju
gladi)
triacilglicerol
Adipozne stanice
24
U adipoznim stanicama djeluje
hormon-osjetljiva lipaza

aktivira se cAMP-zavisnom
fosforilacijom

adrenalin (stresni
hormon), noradrenalin,
glukagon (hormon gladi),
kortikotropni hormon
potiu lipolizu

inzulin (hormon sitosti)
inhibira lipolizu
Hormonska regulacija lipolize
masne
kiseline
triacil
gliceroli
hormon-
osjetljiva
lipaza
isputanje masnih
kiselina u krvotok
masne
kiseline
25
receptor
receptor

adenilat
ciklaza


adenilat
ciklaza

G
ATP
cAMP
protein kinaza protein kinaza
lipaza lipaza
triacilglicerol
masna
kiselina
diacil
glicerol
monoacil
glicerol
masna
kiselina
P
adrenalin ili noradrenalin
G
Kaskadna aktivacija lipolize
u masnom tkivu
glicerol
masna
kiselina
krvotok
26

3. prijenos aktivirane acilne
skupine iz citosola u matriks
mitohondrija

2. aktivacija masne kiseline u
citosolu

1. prijenos slobodnih masnih
kiselina krvotokom u
kompleksu s albuminom
(prvenstveno do stanica jetre i
miia)



Prijenos masnih kiselina
adipozna stanica
masne kiseline
u kompleksu s albuminom
acil-CoA
stanica
jetre
krvotok
1
2
3
27
Topljivost slobodnih masnih kiselina

u odsutnosti albumina: ~ 10
-6
M
iznad ove koncentracije slobodne masne
kiseline stvaraju micele
micele su toksine, jer naruavaju
strukturu proteina i membrana

Kako poveati topljivost i sprijeiti
stvaranje micela?
vezanjem masnih kiselina u kompleks s
albuminom poveava se njihova topljivost u
krvi: 2 mM


micela
1. Masne kiseline prenose se krvlju u
kompleksu s albuminom
28
masne kiseline se aktiviraju u
citosolu - na vanjskoj
mitohondrijskoj membrani

enzim: acil-CoA sintetaza

produkt: acil-CoA
tioester
spoj s visokim potencijalom
prijenosa acilne skupine
acil-CoA
tioester
2. Aktivacija masne kiseline
29
MEUMEMBRANSKI
PROSTOR
1. masna kiselina + ATP acil-AMP + PP
i

2. PP
i
+ H
2
O 2 P
i
3. acil-AMP + HSCoA acil-SCoA + AMP
Hidroliza PP
i
ini reakciju aktivacije ireverzibilnom
acil-SCoA
sintetaza
ATP AMP + PP
i
masna
kiselina
HSCoA
SCoA
SCoA
acil
acil
+
2P
i
CITOSOL
unutranja
membrana
mitohondrija
H
2
O

Troe se dvije, a stvara jedna (acil-SCoA) energijom bogata veza
vanjska
membrana
mitohondrija
Acil-SCoA, prolaskom kroz
pore u vanjskoj membrani
mitohondrija, difundira u
meumembranski prostor
30
karnitin







acil-karnitin


N
+
C H
3
CH
2
C H
3
C H
3
CH CH
2
OH
COO-
N
+
C H
3
CH
2
C H
3
C H
3
CH CH
2
O
COO-
C
O
R
3. U meumembranskom prostoru se acilna skupina
prenosi na karnitin
Karnitin:

sintetizira se u
jetri i bubrezima iz
lizina i metionina

za sintezu je
potreban vitamin C
Karnitin prenosi dugolanane masne kiseline iz
meumembranskog prostora u matriks mitohondrija
kao acil-karnitin
31
translokaza
karnitin
aciltransferaza
II
HSCoA
karnitin
acil
acil acil
karnitin
SCoA
razgradnja masnih
kiselina
unutranja
membrana
mitohondrija
karnitin
aciltransferaza
I
SCoA
vanjska
membrana
mitohondrija
CITOSOL
MATRIKS
acil SCoA
MEUMEMBRANSKI
PROSTOR
Translokaza prenosi acil-karnitin u matriks mitohondrija,
u zamjenu za karnitin
HSCoA
acil
karnitin karnitin
karnitin
32

Mjesto razgradnje: matriks mitohondrija

Nosa aktivirane acilne skupine: koenzim-A (HS-CoA)

Oksidansi: NAD
+
i FAD

Produkti:
masne kiseline s parnim brojem C-atoma: acetil-CoA
masne kiseline s neparnim brojem C-atoma: acetil-CoA i
propionil-CoA
Razgradnja masnih kiselina
-OKSIDACIJA
33
2. prevoenje acetil-CoA u
citrat (CLK) ili
ketonska tijela



1. -oksidacija masnih
kiselina do acetil-CoA

acetil-CoA
stanica jetre
citrat
ketonska
tijela
masna
kiselina
1
2
Razgradnja masnih kiselina odvija se
u matriksu mitohondrija
34
Oksidacija na -ugljiku

Svaki ciklus odvija se u 4
stupnja
1. oksidacija (oksidans: FAD)
2. hidracija
3. oksidacija (oksidans: NAD
+
)
4. tioliza (HSCoA)

1. Razgradnja masnih kiselina: postupno
odstranjivanje jedinica od 2 C-atoma
35
FAD
FADH
2


1. OKSIDACIJA (zasienog u nezasieni spoj)
CH
3
C
H
C
H
C
O
SCoA (CH
2
)
n

acil-CoA
trans-
2
-enoil-CoA
acil-CoA dehidrogenaza
CH
3
C
H
C
H
C
O
SCoA
H
H
(CH
2
)
n
36
Oksidacija
masnih kiselina














Mitohondrijski
lanac
prenositelja
elektrona
FAD
FADH
2

Ve nakon prvog stupnja -oksidacije, prijenosom elektrona
s FADH
2
na respiracijski lanac poinje sinteza ATP

acil-SCoA
trans-
2
-
enoil-SCoA
oks
red

ETF
red

oks
oksido-
reduktaza
red

oks
CoQ
ATP
Koenzim acil-CoA dehidrogenaze, FAD, obnavlja se
prijenosom elektrona na respitracijski lanac
acil-CoA
dehidrogenaza
ADP + P
i
O
2

H
2
O
ETF: flavoprotein,
prenositelj
elektrona
37
mitohondriji sadre 3 acil-CoA dehidrogenaze
specifine za acil-CoA kratkih, srednje-dugih i dugih
masnih kiselina

SIDS (sudden infant death syndrome)

genetska bolest

u 10% sluajeva pogreka (mutacija) u MCAD
(Medium-Chain Acyl-CoA Dehydrogenase)

vjerojatni uzrok: neuravnoteeni metabolizam
ugljikohidrata i masti
Acil-CoA dehidrogenaza
38
H
2
O

3-hidroksiacil-CoA
trans-
2
-enoil-CoA
enoil-CoA hidrataza

2. HIDRACIJA (adicija vode na dvostruku vezu)
CH
3
C
H
C
H
C
O
SCoA (CH
2
)
n
CH
3
CH
OH
CH
2
C
O
SCoA (CH
2
)
n
39
NAD
+


3-hidroksiacil-CoA
-ketoacil-CoA
3-hidroksiacil-CoA
dehidrogenaza
NADH + H
+


3. OKSIDACIJA (sekundarnog alkohola u keton)
CH
3
CH
OH
CH
2
C
O
SCoA (CH
2
)
n
CH
3
C CH
2
C
O
SCoA
O
(CH
2
)
n
-ugljik
40
CH
3
C
O
SCoA
CH
3
C
O
SCoA (CH
2
)
n
CoASH

masna kiselina
kraa za 2 C-atoma
-ketoacil-CoA
-ketoacil-CoA tiolaza
acetil-CoA

4. TIOLIZA (cijepanje pomou SH-skupine)
+
CH
3
C CH
2
C
O
SCoA
O
(CH
2
)
n
41
dehidrogenaza
hidrataza
dehidrogenaza
tiolaza
acetil-CoA + propionil-CoA
Masna kiselina s
parnim brojem C-atoma
Masna kiselina s
neparnim brojem C-atoma
Masne kiseline s neparnim brojem C-atoma daju u
posljednjem koraku propionil-CoA
acetil-CoA
42
propionil-
CoA
sukcinil-
CoA
metilmalonil-
CoA mutaza
metilmalonil-
CoA
propionil-CoA-
karboksilaza
intramolekulska
pregradnja
Stvaranje sukcinil-CoA reakcijama pregradnje
Sukcinil-CoA je intermedijer CLK
CLK
43
Koenzim metilmalonil-CoA-mutaze
je derivat vitamina B
12
korinski prsten u ijem
sreditu se nalazi ion kobalta

homolitiko cijepanje C-Co
veze

kobalt oscilira izmeu Co
3+
i
Co
2+
oksidacijskog stanja

uloga koenzima B
12
:
reverzibilno stvaranje
slobodnih radikala

5-deoksiadenozilkobalamin
(koenzim B
12
)
44
Acetil-CoA je zajedniki produkt aerobne
razgradnje ugljikohidrata i masti
Gorive molekule iz citosola
piruvat masne kis.
piruvat masne kis.
CLK
acetil-CoA
45

palmitoil-CoA + 7 CoASH + 7 FAD + 7NAD
+
+ 7 H
2
O =
8 acetil CoA + 7 FADH
2
+ 7 NADH + 7 H
+

Za aktivaciju palmitata utroe se 2ATP

ISKORITENJE

- 2 ATP + 108 ATP = 106 ATP


G
o
(hidroliza ATP): 106 x (- 30,5 kJ) = - 3 233 kJ/mol
G
o
(oksidacija palmitinske kiseline) = - 9 800 kJ/mol

Efikasnost oksidacije masnih kiselina: 33%
Stehiometrija oksidacije palmitata
46
mononezasiene
masne kiseline
polinezasiene
masne kiseline
oleinska kiselina
(cis-9-oktadecenska kiselina)
Nezasiene masne kiseline
linolna kiselina
(cis,cis-9,12-oktadekadienska kiselina)
47
trans-,-dvostruka veza
izomeraza
3 kruga -oksidacije
hidrataza
(specifina za
trans-,-dvostruku
vezu)
Oksidacija nezasiene masne
kiseline
Problem 1:
cis-,-dvostruka veza
-oksidacija
trans-,-dvostruka veza
-oksidacija
CH
3
C
H
C
H
C
O
SCoA (CH
2
)
n
CH
3
CH
OH
CH
2
C
O
SCoA (CH
2
)
n
H
2
O
C
O
SCoA
C
O
SCoA
C
SCoA
O




48
Problem 2:

4
dvostruka veza

izomeraza
reduktaza
trans-,-dvostruka veza
-oksidacije
trans-,-dvostruka veza
Oksidacija polinezasiene masne kiseline
C
SCoA
O
C
SCoA
O
C
SCoA
O




1
2
3
4 5
49

trans-nezasiene
masne kiseline nastaju
za vrijeme
industrijske
hidrogenacije biljnih
ulja

grijanjem ulja i
prenjem na visokim
temperaturama

razgrauju se kao cis
masne kiseline

lako se apsorbiraju i
ugrauju u lipide

uzrokuju promjene na
staninim
membranama

trans-Nezasiene masne
kiseline
toplina
hidrogenacija
H
2
, Ni-katalizator
elaidinska oleinska stearinska
kiselina kiselina kiselina
(trans) (cis) (zasiena)
50
Riblje ulje
Sadri omega-3 kiseline
eikozapentaenska kiselina (EPA)
20:5
dokozaheksaenska kiselina (DHA)
20:6

riba ne proizvodi omega-3
kiseline, ve mikroalge kojima se
hrane
20:5 20:6
51
Peroksisomi sadre oksidativne enzime. Uloga:
razgradnja toksinih tvari (H
2
O
2
)
skraivanje dugolananih masnih kiselina (> 22 C-atoma) radi lake
razgradnje -oksidacijom u mitohondrijima

Dugolanane masne kiseline difundiraju u peroksisom (nije potreban karnitin)
Nakon aktivacije u acil-CoA (peroksisomska acil-CoA sintetaza), slijedi
oksidacija u 3 stupnja:
1. acil-CoA oksidaza (kofaktor, FAD): FADH
2
predaje elektrone izravno
kisiku, a ne respiracijskom lancu

acil-CoA + O
2
trans-
2
-enoil-CoA + H
2
O
2


peroksisomska katalaza
H
2
O
2
H
2
O + O
2


2. i 3. identino mitohondrijskoj oksidaciji

Produkt: skraeni acil-CoA
prevodi se u karnitin ester koji pasivno difundira iz peroksisoma u
mitohondrije



Peroksisomska -oksidacija
52
X-adrenoleukodistrofija (X-ALD)



Lorenzovo ulje

nakupljanje dugolananih masnih
kiselina u krvi razgradnja mijelina

uzrok: nedostatak peroksisomske
dugolanane acil-CoA sintetaze


53
Uravnoteena razgradnja Prevladava razgradnja
masti i ugljikohidrata masti




periferno tkivo


JETRA
oksalo-
acetat
CLK
ATP
ketonska tijela
glukoza
acetil-CoA
oksalo-
acetat
CLK
Acetil-CoA se ne moe prevesti u piruvat
iz acetil-CoA se ne moe sintetizirati glukoza
54

mjesto sinteze: jetra
(mitohondriji)

Ketonska tijela
(topljivi oblik masti)
acetoacetat
aceton
-hidroksibutirat

2. Ketogeneza je sinteza ketonskih tijela iz
acetil-CoA

gladovanje
guteraa
pad inzulina
porast glukagona
masna
stanica
masne
kiseline
iz acetil-CoA
nastaju ketonska
tijela
KETOGENEZA
krvni
sud
porast koncentracije
ketonskih tijela u krvi
55
b
Sinteza ketonskih tijela odvija se u
mitohondrijima stanica jetre
54
acetil-CoA acetil-CoA
acetoacetil-CoA
acetoacetat
-hidroksibutirat aceton
+
NADH
NAD
+
CO
2
tiolaza
HMG-CoA
acetil-CoA
HS-CoA
acetil-CoA
hidroksimetilglutaril-CoA
JETRA
Aceton se izluuje u
urinu i izdie putem plua
56

54
D--hidroksibutirat
acetoacetat
acetoacetil-CoA
acetil-CoA
-hidroksibutirat dehidrogenaza
tiolaza
3-ketoacil-CoA transferaza
NAD
+
NADH + H
+
sukcinil-CoA
sukcinat
HS-CoA
CLK
ATP
Ketonska tijela (acetoacetat i -hidroksibutirat)
se u perifernom tkivu razgrauju do acetil-CoA
Enzim 3-ketoacil-CoA
transferaza

kljuni enzim u razgradnji
ketonskih tijela

jetra nema ovaj enzim i
ne koristi ketonska tijela
za vlastite potrebe


NEHEPATIKE STANICE
57
masna kiselina
acil-CoA
acetil-CoA
HMG-CoA
acetoacetat
3-hidroksibutirat 3-hidroksibutirat
acetoacetat
acetoacetil-CoA
acetil-CoA
sukcinil- citrat
CoA
sukcinat OA
CoA
transferaza
tiolaza
CLK
nehepatiko tkivo
Ponavljanje
NADH,
FADH
2

ATP
58
Molekule energetskog metabolizma


u mozgu i crvenim krvnim
zrncima: glukoza

u sranom miiu i korteksu
bubrega: acetoacetat

pri gladovanju ili dijabetesu:
mozak se prilagoava uporabi
acetoacetata
glicerol
masne kis
glukoza
masne
kis. ketonska
tijela
trigliceridi
VLDL
glicerol
glukoza
glukoza
masne kis
masne kis
masne kis
ketonska
tijela
ketonska
tijela
ketonska
tijela
ketonska
tijela
VLDL
59
Ponavljanje
glukoza
piruvat
masna kiselina
acil-CoA
acetil-CoA
piruvat
sukcinat
F
1
F
0
kompleks Elektron prijenosni lanac
CLK
matriks
meumembranski prostor
60
JETRA glukoza














Ponavljanje
MASNO TKIVO

glicerol

masne kiseline

masne acetil-CoA ketonska
kiseline tijela
ketonska
tijela

acetil-CoA



CLK


CO
2
+ H
2
O
triglicerid
SRCE
KORTEKS BUBREGA
MOZAK tijekom gladovanja
glicerol
masne
kiseline
ketonska
tijela
glicerol
masne
kiseline