Pisagor ya da Pythagoras (Yunanca: ), M 570 - M 495 yllar arasnda yaam olan yonyal filozof, matematiki vePisagorculuk olarak bilinen

akmn
kurucusudur.
En iyi bilinen nermesi, kendi adyla anlanPisagor nermesidir. "Saylarn babas" olarak bilinir. Pisagor ve rencileri her eyin matematikle ilgili olduuna, saylarn nihai
gerek olduuna, matematik araclyla her eyin tahmin edilebileceine ve llebileceine inanmlardr.
Kendisini filozof (Yunanca:), yani bilgeliin dostu olarak adlandran ilk kiiydi. Pisagor, dncelerini yazya dkmedii iin onun hakknda bildiklerimiz rencilerinin
yazlarnda anlattklaryla snrldr. Pisagor'a atfedilen birok eser gerekte onun rencilerinin olabilir.
Konu balklar
[gizle]
1 Yaam
2 Pisagorculuk ve Pisagorculuk Okulu
3 Eski Pisagorcular
o 3.1 Himeral Petron
o 3.2 Metapontlu Hippasos
o 3.3 Krotonlu Alkmaion
4 Gen Kuak Pisagorcular
o 4.1 Krotonlu Philolaos
o 4.2 Tarentli Arkhytas
5 Pisagorculukta say
6 Saylarn Kullanm Adlar
7 Astronomi
8 Tetraktys
9 Pisagor Teoremi
10 Pisagor'dan etkilenenler
o 10.1 Platon
o 10.2 Roma
o 10.3 Ezoterik gruplar
11 Ruh G retisi
12 Dier baarlar
13 Eserleri
14 Pisagor ezoterizmi
15 Pisagorun rejim modeli
16 Enstitnn geliimi ve datlmas
17 Pisagorun bilim ve sanata katklar
18 Ayrca baknz
19 Kaynaklar
20 Dipnotlar
21 Kaynaka
22 D balantlar
Yaam[deitir | kayna deitir]
Pisagor Yunanistan'da, Ege Denizi'nde, Dilek Yarmadas'nn karsnda bir ada olan SisamAdas'nda domutur. Yzk ta yapmcs Mnesarkhos'un oludur. lk eitimini
doduu adada ald. Ticaret iin babasyla farkl ehirlere gitti. Tales'in rencisi oldu. Tales, Pisagor'un daha iyi gelimesi iin Msr'a gitmesini istiyordu nk Msr, dnemin
matematikte nc lkesiydi. Yurdundan ayrlarak Msr'a geldi. Antiphon'un "Erdemde Sivrilenler zerine" adl eserinde sylendiine gre, Msr dilini rendi. Daha sonra
Sisam adasna geri dndnde yurdunun tiran Polykrates'in basks altnda olduunu grnce talya'nn gneyindeki bir Yunan kenti olan Kroton'a gitti. Burada efsanevi arkc
Orpheus'un kurduu Orfeusuluun etkisinde gizli dinsel bir topluluk kurdu. Kroton'da kurduu bu topluluk siyasi bir rol de stlenmiti. Topluluktakiler kendilerini matematikiler
(mathematikhoi) olarak adlandryorlard. Bunlar okulda yayorlard ve kiisel hibir eye sahip deillerdi. Ruh Gretisi etkisinde et yemiyorlard. Komu blgelerde
yaayan rencilerin de okula katlmalarna izin veriliyordu. Bu renciler ise dinleyiciler (akousmatikhoi) olarak adlandrlyordu. Matematikilerin tersine dinleyicilerin et
yemelerine ve kendi eyalarna sahip olmalarna izin vard.
Pisagorculuk ve Pisagorculuk Okulu[deitir | kayna deitir]

Raffael'in bir tablosunda Pisagor
Topluluk hem bir okul hem de bir kardelik dernei gibi ilev gryordu. Pisagor'un rencileri kendilerini Pisagorcular olarak adlandryorlard. Pisagorcularn iki yzyl
sonra klid'in "eler" adl eserinde yazm olduu aksiyomatik geometrinin balangcnda etkileri olmutur.
Pisagorcular'n inenmesi halinde cezann lm olduu bir sessizlik kurallar vard. nk bir insann szlerini genellikle dikkatsizce sylediine inanyorlard ve bir insan eer
ne syleyecei konusunda phe duyarsa susmalyd. Dier bir kural ise acs oalrken bir adama acsn unutmas konusunda srar etmemekti, nk kaygszl
desteklemek byk bir sutu. Ayrca Pisagorcular biri evden ktnda fke onun ua olmasn diye geri dnmemesini sylerlerdi. Bu aksiyon onlara matematik, tanr ve evren
hakknda hibir eyi renmemenin yine bunlar hakknda ok az bir ey bilmekten daha iyi olduunu anlatyordu.
Pisagorcular ikiye ayrlyordu: Matematikiler ve dinleyiciler. Matematikiler daha detayl bir eitim grrken, dinleyiciler Pisagor'un yazlarnn zetlerini duyabiliyorlard.
Dinleyicilerin Pisagor'u grmeye ve tapmn srlarn renmeye izinleri yoktu. Genelde davran kurallarn ve erdemi reniyorlard.
Pisagor, kadnlarn bir eya gibi grld ve ilerinin sadece evi ynetmek olduu bir zamanda onlarn toplulukta eit ekil de almalarna izin verdi. Orfeusu tapmn yesi
olan Brontinus'un kz ve Pisagor'un ei olan Theano da bir matematikiydi.
Eski Pisagorcular[deitir | kayna deitir]

mparator Decius dneminde Pisagor temal bir sikke
Himeral Petron[deitir | kayna deitir]
Petron, her kenarnda 60 dnyann yer ald ekenar gen biiminde dzenlenmi 183 dnyann var olduunu syl yordu. Geriye kalan dnya genin kelerinde
bulunuyordu; ama ard ardna sralanm bu dnyalar birbirlerine deiyor ve bir halka halinde sakin dnyorlard.
Metapontlu Hippasos[deitir | kayna deitir]
Metapontlu Hippasos ile Ephesoslu Herakleitos, srekli hareket halinde ve snrl olan tek bir evren kabul ediyorlar.
Krotonlu Alkmaion[deitir | kayna deitir]
Alkmaion'a gre salk, ya, kuru, souk ve scak gibi glerin dengede kalmas vastasyla korunmaktadr. Aralarndan birinin "tek bana egemenlii" hastaln nedenidir,
nk bunlardan birinin tek bana egemenlii zararldr. Hastaln kayna mizataki ar scak ya da souk olup, nedeni de ar ya da az yemektir. Hastaln bulunduu
yerin ise kan, beyin veya ilik olduu iddia edilirdi. Ancak zaman zaman d nedenlerden dolay meydana kan hastalklar da tanmlanmtr: rnein yaanlan yerin suyunun ya
da toprann nitelii, ar alma, ikence ya da benzeri nedenler gibi. Buna karlk salk, niteliklerin dengeli oranda karmndan ileri geldiini savunuyordu.
Alkmaion'un Kuran- Kerim'de ad geen bilgeLokman Hekim olabilecei zerinde tezler yaynlanmtr.
[1]

Gen Kuak Pisagorcular[deitir | kayna deitir]
Krotonlu Philolaos[deitir | kayna deitir]
Tanrsal eylerden deersiz olanlar alt edilir ve kart ilkelerden birletirilmi olan, Philolaos'un retisine gre snrldan ve snrszdan oluan tek bir evren tanmlanr.
Kimileri, -onlara gre en byk yemin olan- en yetkin olduuna inandklar sayy, yani 10 saysn meydana getiren "drtlk" de saln ilk nedeni diye ne srmtr.
Philolaos da bunlar arasnda yer alr.
Tarentli Arkhytas[deitir | kayna deitir]
Matematikiler bana mkemmel bilgiler kazanm gibi geliyor ve eyleri gereklikteki biimleriyle doru kavram olmalar bir mucize deildir. nk evren btnn doas
hakknda doru bilgiler kazandklar iin, eylerin niteliklerini de doru kavram olmalar ok doald. Bu yzden bize yldzlarn hz, dou ve batlar hakknda seik bilgiler
aktardlar ve ayn ekilde geometri, aritmetik, gk kreler ve hi de az olmamak zere mzik hakknda da. Zira bu bilimler birbirlerine ok yakn grnyorlar. nk bunlar
varolann birbirine ok yakn ilk biimleriyle megul oluyorlar.
Pisagorculukta say[deitir | kayna deitir]
Bir anlatya gre; demirciler alrken rslerinden kan sesi duyan Pisagor bunun ok uyumlu olduunu dnm ve "doa kanunlar buna izin veriyorsa, bu kanunlar
matematikseldir" demitir. Bundan hareketle notalarn matematiksel formllere dntrlebileceini kefetmitir. Bylece matematik ve mzik arasnda balant kurmutur.
Ayrca ses perdesi ile tel uzunluu arasnda bir iliki olduunu bulmutur. Ondan sonrakiler say oranlarnda seslerin gizli balantlarn aramaya giriip bir sesin nitelii ile ses
dizisindeki yerini bu sese karlk olan saynn nitelii ve saylar dizisindeki yeri ile bir tutmulard. Matematik ile bylesine yakndan uraan Pisagorcular, saylardan edindikleri
bilgileri genelletirerek saylar btn varln ilkeleri (arkhe) yapmlardr.
Bir says temel saydr. Tek ve ift saylar meydana getirendir. Saylarn ve varlklarn sonsuz dizisi Bir'den kar. ki trl Bir vardr. lki, btn saylar (varlklar) zincirinin
iinden kt ve sonu olarak da onlar ieren, kuatan, zetleyen, kart olmayan Mutlak Bir'dir. Btn varlklarn deimez ilkesi ve ebed kayna, sarslmaz ilkesidir.
...ki says diilii ve doann bu diilikten geldiini ifade eder. says uyum ve dzenle maddenin ierdii l eyi temsil eder. Bu say, balangc, ortas ve sonu olan ilk
rakamdr, yetkin bir saydr. Drt tanrsal gc simgeler. lk ift say ki'nin kendisi ile arpmndan elde edilen bu say adaletin de simgesidir. Be says evliliin simgesidir. Alt
organik ve hayati varlklarn trl ekillerini gsterir. Burada diilik ilkesi olan (2), erkeklik ilkesi olan (3), mutlak (1) ile birletii iin soylarn devamn da gsterir. Yedi says
kritik saylar temsil eder. rnein, yedi gnlk, yedi aylk ya da yedi yllk dnemlerin varlklarn geliiminde baskn rolleri vardr. Sekiz says akl, ahlk ve erdemin temsilcisidir.
Dokuz says mutlak Bir ayr tutulacak olursa ilk tek say 'n karesidir. O da Drt says gibi adaleti temsil eder.
Gelelim On saysna: Yetkin bir saydr bu. Her ey ondan kar. Yaamn ilkesi ve yol gstericisidir. Gksel ve tanrsal olduu kadar insanidir de. Eer On'lu olmasayd her ey
belirsizlik iinde ve karanlkta kalrd. Btn saylarn temelidir o. On saysnn iinde ilk olarak eit sayda tekler ve iftler bir araya gelmitir. (1,3,5,7,9 ve 2,4,6,8,10) vb.
Saylarn Kullanm Adlar[deitir | kayna deitir]
"Onlardan bazlar da bunlarn dzenli bir srada sralanan on temel ilkesi olduunu sylerler:
Snrl-Snrsz
Tek-ift
Bir-ok
Sa-Sol
Erkek-Dii
Duran-Hareket eden
Doru-Eri
Aydnlk-Karanlk
yi-Kt
Kare-Dikdrtgen"
Astronomi[deitir | kayna deitir]
Pisagorcularn bilim alannda en byk baarlar astronomidedir. lk defa olarak yeri, evrenin merkezi olmaktan karmlar, onu kre eklinde dnmler ve yerin, evrenin
ortasndaki grnmeyen merkezi atein etrafnda dolandn sylemilerdir. Merkezi atein etrafnda batdan douya olmak zere on tane gk cismi Sphairos lara (= saydam
krelere) taklm olarak dnmektedir: Yer, karyer (bunu da gremeyiz), gne, ay, o zaman bilinen be gezegen ile duran yldzlar gk. Gne tutulmas, ay, yer ile gnein
arasna girince; ay tutulmas da yerin ya da, kar yerin glgesi ay zerine dnce olur. Btn hzla giden eyler bir ses karrlar, dolaysyla yldzlar da bir ses karrlar; bu
sesin ykseklii yldzn merkezi atee olan uzaklyla orantldr. Bylece, gklerin de bir musikisi vardr, ama bunu sradan lmller iitemezler.
Tetraktys[deitir | kayna deitir]

Pisagorcularn simgesi Tetraktystir.Bir saysnn geometrideki karl noktadr. ki nokta yan yana getirildiinde ise bir doru ya da izgi elde edilir. Bu da ki saysnn
karldr ve artk elimizde uzunluu olan bir ekil vardr. says ise gene kar gelir ve dzlevi temsil eder. Drt says drt yzl bir eklin karl olup artk bir cisim
kmtr ortaya.
Pisagor Teoremi[deitir | kayna deitir]

Bir dik al gende dik kenarlarn her birinin uzunluklarnn karelerinin toplamlar, hipotensn uzunluunun karesine eittir. Bu teoremin matematik formlle ifadesi yledir: c
= a+ b
Pisagor'dan etkilenenler[deitir | kayna deitir]
Platon[deitir | kayna deitir]
Platon'a olan etkisi R.M.Hare'e gre konudadr:
Platon okulu, Pisagor'un Kroton'da kurduu okullarla benzerlik gstermektedir.
Platon muhtemelen matematiin felsefi dnmeye gvenli bir temel olduu dncesini Pisagor'dan almtr.
Platon ve Pisagor ruha giden gizemli bir yol ve onun maddesel dnyadaki yeri dncesini paylamlardr. Bu her ikisinin de Orfeusuluktan etkilendiini gsterir.
Platon'un nc kuak Pisagorcular'dan geometriye birok katks olan ve klid'in "eler" adl eserinde aksettirdii Arkhytas'tan etkilendii aktr.
Roma[deitir | kayna deitir]
Antik Roma efsanelerinde ikinci kral Numma Pompilius'un Pisagor'un rencilerinden biri olduu sylenir.
Ezoterik gruplar[deitir | kayna deitir]
Pisagor matematik almalarna adanm Pisagor kardelii adnda gizli bir topluluk kurmutur. Bu sonradan birok ezoterik grubu etkilemitir.
Ruh G retisi[deitir | kayna deitir]
Herodot'un bizlere aktardna gre; Pisagor, Msrllardan bir ruh g retisi almtr. Bu retiye gre; ruh lmszdr, vcut yok olunca her defasnda meydana gelen bir
baka varla girer ve btn varlklar dolap yeniden o zaman doan bir insan vcuduna girer ve bu 3000 yl srer.
Bir anlatya gre; "Bir gn sopayla dvlen bir eniin yanndan geerken ona acm ve yle demi: Dur, vurma! nk o sevdiim bi r adamn ruhu, barn duyunca onu
tandm."
Dier baarlar[deitir | kayna deitir]

Pisagor'un en byk baars mziin 1, 2, 3, 4 saylarnn orantl aralklarna dayandn kefetmesidir. Pisagor evrenin bu saylarn toplam olan 10 saysna (1+2+3+4=10)
dayandn sylemi.
Onun ardllarndan Hippasos irrasyonel saylar kefetmitir, fakat Pisagor iin bu dnlemez bir eydi ve bu konu yznden Hippasos'un ldrld sylenir.
Ayrca kare kefetmilerdir. rnein 9 bir kare saydr: 3*3=9 , yine 4 bir kare saydr: 2*2=4
Dnyann yuvarlak olduunu, her gezegenin bir ekseni olduunu ve gezegenlerin bir merkezi noktada dndklerini syleyen ilk kiilerden biriydi. Bu noktay nce dnya olarak
belirlese de sonradan bu dnceden vazgeip gezegenlerin merkezi bir ate etrafnda dndn sylemitir. Ama bu atei asla Gne olarak tanmlamamtr. Ayrca Ay'n
baka bir gezegen olduuna inanm ve ona Kar-Dnya demitir.
Eserleri[deitir | kayna deitir]
Bildiimiz kadaryla Pisagor, retilerini szle yaymtr. Onunla ve retileriyle ilgili bilgileri rencilerinin yazlarndan alyoruz. Fakat Diogenes Laertios'un eserinde belirttii
zere Pisagor'un da eserleri vardr:
"Bazlar Pythagoras'n bir tane dahi yazl eser brakmadn sylerler, ama bu doru deildir. Doa dnr Herakleitos neredeyse avaz avaz bararak yle diyor:
"Mnesarkhos olu Pythagoras aratrma almalarnda btn insanlar amtr ve bu yazlarndan seme yaparak, byk bilgi ve kurnazla dayal kendi bilgeliini
oluturmutur." Byle sylyor, nk Pythagoras Doa adl eserine u szle balyor: "Soluduum hava adna, itiim su adna, bu eserimle ilgili herhangi bir yergiye
katlanamayacam."
Pisagor ezoterizmi[deitir | kayna deitir]
Ezoterizm'de Pisagor byk inisiyelerden biri olarak kabul edilir. Delphoite, Msrn Teb veMemphys kentlerinde ve Babilde bulunmu olan Pisagor inisiyatik eitim aldktan ve
uzun gezilerinden sonra, Taranto Krfezinin u noktasndaki bir Dor site-devleti olan Crotonda (Crotona) bir enstit aarak kendi ezoterik ekoln kurmutur. nisiyatik
niteliinin yan sra bilimler akademisi nitelii tayan bu enstitde dinler ve manevi bilimlerin yan sra maddi bilimler (fizik, matematik, siyaset bilimi vs.) de retilmekteydi.
Pisagor bu bilimlere insan bilgisinin tmn kuatan anlamnda matematalar adn vermiti ki, bilindii gibi, matematik szc bu terimden domutur.
Pisagora gre, tm felsefe ve dinlerde hakikatin (verite) dank nlar yer almaktaysa da, bu nlarn merkezi ezoterik doktrindi. Ayrca hakikate ulamada ncelikle sezgi
gerekliydi, gzlem ve muhakeme yeterli deildi.
Pisagorun rejim modeli[deitir | kayna deitir]
Pisagor Crotonda inisiyatik eitim yoluyla, ynetici snfn liyakate gre atamayla seilen bilgelerden (inisiyelerden) olutuu ynetim modelini uygulamay amalyordu.
Platonun sonradan Devlet adl eserinde sz edecei bu ynetim rejimini, kimilerine gre, dnyada (ya da 6.000 yl iinde) pratie geirebilmi tek kii Pisagor olmutur. Bu
ynetim rejimi yle aklanr:
Yneticiler yurttalarn oylaryla deil, atama yoluyla seilmelidir.
Yneticiler hiyerarisine alnacak kiiler liyakatleri esas alnarak yneticilerce belirlenmelidir.
Yneticilie uzanan yolda frsat eitliinin salanmas iin kz ve erkek tm ocuklar devlet tarafndan yetitirilip eitilmelidir.
Bu eitimde belirli aamalarda snavlar yaplmal ve snavlarda baarl olamayanlar ekonomik alma alanlarna kaydrlmal, baarllara ise ezoterik doktrin dersleri
verilmeye balanmaldr.
Ezoterik renimde kuramsal ilkeleri rendiklerini kantlayanlar, uygulama deneyiminden oluan bir eitimden geirilmeliler.
Bu eitimden de geenler arasndan, kitaplardan rendiklerini gerek dnyaya, yaama uygulayabilecek ve balca ilgilerinin kamu refah olduunu gsterebilmi
olanlar yneticiler vasi snfna seilebilirler.
Bu snfa ye olmann ekici gelmemesi iin, bu snf yelerinin topraklar, zel evleri, altnlar olmamal, yalnzca, fazla olmayan, sabit bir maalar olmaldr. Ayrca bu
kimselerin eitli sakncalar olabileceinden, evlilik yapmamalar gerekir.
Enstitnn geliimi ve datlmas[deitir | kayna deitir]
Zamanla enstitnn gitgide g kazanmas Pisagorculara Croton site-devletin ynetimini ellerine almalarn salamt. Pisagor buraya gelmeden nce aristokratlardan (zengin
yurttalardan) oluan 1000ler meclisince (senatosunca) ynetilen Croton, artk 300 inisiyeden oluan bir konsey tarafndan ynetiliyordu. Pisagorcu yaplama, giderek Gney
italyann dier kentlerine ve Akdenizdeki baz adalara da sramaya balad. Fakat karlar zedelenenler ve inisiyasyona alnmayanlar bir sre sonra karlk vermekte
gecikmediler. Bundan sonra gelien olaylar hakknda kaynaklar farkl bilgiler vermektedir. Kimilerine gre Pisagor dahil en st dzeyli inisiyelerin hemen hemen hepsi
ldrlm, kimilerine gre de, Pisagor kamay baarm ve Metapontium kentinde yz yana yaklarken eceliyle lmtr.
Pisagorun bilim ve sanata katklar[deitir | kayna deitir]
Matematik ve astronomiye katklar olmutur.
rettii bantya Pisagor bants adn vermitir.
Pisagor, teoremi ile irrasyonel saylar buldu.
Mziin matematiksel oranlara indirgenebileceini ortaya koymu ve diatonik skalay kefetmitir.
Gnmzde baz bilim adamlarnn ok scak bakt krelerin mzii adyla bilinen krelerin armonisi nermesini ortaya atmtr.
Mzikle tedavi almalaryla tbba katkda bulunmutur.
Bir iddiaya gre, Dnyann yuvarlak olduunu ve ikili bir hareket iinde olduunu biliyordu ve bunlar yalnzca inisiyelerine aklamt ki, bu aklamalar, ezoterik doktrin
yoluyla kuaktan kuaa aktarlarak bu bilgilerin kabulnde rol oynamtr.
(3,4,5)ve(5,12,13)zel genlerini bulmutur
arpm tablosunu ilk olarak o kulland.