Udhezues Edukata 6,7,8,9 PDF

Anila Tabaku
Lumnije Hasaj
Meridiana Nepravishta
Libr msuesi
Edukata shoqrore
6,7,8,9
Prgatitur nga:
Botime shkollore Albas
Libr msuesi pr tekstin Edukata shoqrore 6
2
Botues:
Latif AJRULLAI
Rita PETRO
Redaktore prgjegjse:
Jorina KRYEZIU
Recensent:
Dritan REA
Arti grafik:
Emanuela LUMANI
Albas, Tiran 2009
T gjitha t drejtat jan t rezervuara
Shtpia Botuese Albas
N Tiran: Rr. Budi, Pall. Clasic Constuction, zyra n. 2
Tel/Fax: ++ 355 4 2379184
e-mail: albas_tr@yahoo.com
N Tetov: Rr.Ilindenit, nr.105
Tel: 044 344047
e-mail: albas_te@yahoo.com
N Prishtin: Rr.Eqrem abej, nr.47
Tel: 038 5457139
e-mail: albas_pr@yahoo.com
www.albasint.com
3
Hyrje
Libri i msuesit pr tekstet Edukata shoqrore 6, 7, 8, 9 sht hartuar n prputhje tematike
me tekstet baz. Qllimi i ktij libri sht q nprmjet prvojave konkrete ti ndihmoj msuesit
n organizimin e ors msimore duke paraqitur modele pa cenuar subjektivitetin e organizimit t
msimit.
Libri sht i ndar n katr pjes, t cilat kan struktur t njjt. do pjes ka planin msimor,
msime model pr do tem dhe teste.
Metodat, teknikat dhe veprimtarit q jan prdorur pr t paraqitur dhe prezantuar orn
msimore jan t larmishme.
do model msimi parashikon disa elemente, si:
- temn,
- objektivat, t cilat jan renditur sipas nivelit t nxnsve, duke fluar nga niveli minimal duke
arritur te niveli maksimal.
- materialet dhe mjetet,
- metodat dhe teknikat,
- zbrthimin e tems, i cili kalon n tri faza.
Ora msimore sht ndrtuar sipas strukturs msimore PNP (Parashikimi, Ndrtimi i njohurive
dhe Prforcimi).
o N fazn e par, Parashikimi, msuesi i njeh nxnsit me temn e re, pra, me at ka do t
trajtohet, me objektivat dhe me konceptet kryesore t msimit dhe aktivizon t menduarit e
nxnsit, duke nxitur kujtesn dhe rikujtuar njohuri q do ti shrbejn pr fazn e dyt. Metodat
dhe teknikat e prdorura m s shumti n kt faz jan: stuhi mendimesh, diskutim, minuta e
debatit, bashkbisedim, parashikim n terma paraprak etj.
o N fazn e dyt, Ndrtimi i njohurive, trajtohen njohurit e reja n mnyr t strukturuar, duke
nxitur t menduarit kritik t nxnsit. N kt faz sugjerohen t prdoren metodat dhe teknikat,
si: pema e mendjes, ditari dypjessh, rrjeti i merimangs, INSERT, pun e drejtuar, marrdhniet
pyetje-prgjigje, diagrami i Venit, Di/Dua t di/ Msova, piramida e mendjes, prvijimi i t
menduarit, tabela e koncepteve, pun n grupe, t nxnit n bashkpunim, analiz rastesh etj.
o N fazn e tret, Prforcimi, bhet nj prmbledhje e shkurtr e shtjeve kryesore t trajtuara.
Metodat dhe teknikat e prdorura gjat ksaj faze jan: turi i galeris, rrjeti i merimangs,
pesvargshi, shkrim i lir, veprimtari n klas, pun me tekstin etj. Por, shpeshher n kt
faz trajtohet edhe metoda Rrjeti i diskutimit, n mnyr q nxnsit t refektojn mbi at q
msuan, t marrin pjes n msim, duke dhn argumentet dhe mendimet e tyre pro dhe kundr,
si dhe t arrijn n nj prfundim t prbashkt.
Shpresojm q ky botim t jet i vlefshm pr ju.
Mirpresim mendimet dhe sugjerimet tuaja.
4
Anila Tabaku
Lumnije Hasaj
Libr msuesi
Edukata shoqrore 6
Prgatitur nga:
5
6
7
8
9
KAPITULLI I
INDIVIDT, GRUPET, INSTITUCIONET
Tema 1. Rregullimi i marrdhnieve njerzore
?
?
Zhvillimi i msimit
Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari Koha
Parashikimi Pyetje-prgjigje
Ndrtimi i njohurive Prvijimi i t menduarit
Prforcimi Rrjeti i diskutimit
?
?
Parashikimi: Pyetje-prgjigje
Shkruhet n drrasn e zez tema e msimit t dits. Nxiten nxnsit t fasin rreth tems, duke iu prgjigjur
pyetjeve.
- Si i rregullojn njerzit marrdhniet ndrmjet tyre?
- Cilat jan rregullat q udhheqin jetn e njerzve?
- Cilat jan disa zakone t zons suaj?
- Cilat jan disa nga rregullat q zbatoni ju n shkoll dhe n shtpi?
Msuesi/ja shkruan n drrasn e zez disa nga prgjigjet e nxnsve.
Ndrtimi i njohurive: Prvijimi i t menduarit
N kt faz, nprmjet nj diskutimi, rikujtohen njohurit q nxnsit kan pr kt tem. Msuesi/ja
shkruan n drras t zez fjalt rregulla dhe ligje. Nxnsit prmendin disa rregulla dhe ligje q kan
dgjuar. Pr t shpjeguar m konkretisht, msuesi/ja vizaton tabeln e mposhtme n drrasn e zez.
Pas plotsimit t tabels, msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjet:
- Cili e prcakton nse braktisja e shkolls prbn shkelje t ligjit?
- A mban prgjegjsi familja pr braktisjen e shkolls nga fmija?
- far do t ndodhte n nj shoqri nse do t mungonin ligjet?
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi duhet t jet i aft:
T shpjegoj termin marrdhnie njerzore.
T dalloj rndsin e rregullimit t marrdhnieve t njerzve nprmjet rregullave
dhe ligjeve.
T rendit disa tradita dhe zakone.
T dalloj ligjet nga rregullat.
Fjal ky: shoqri, rregulla, ligje, zakone, norma shoqrore.

Mjetet: Kushtetuta e Republiks s Shqipris, Kodi i Qarkullimit Rrugor, Kanuni i Lek
Dukagjinit.
Rregulla Ligje
Rregullorja e shkolls Ligji Pr Arsimin Parauniversitar
Rregullat e lojs n futboll, basketboll, atletik etj. Ligji Pr Kontrollin dhe Deklarimin e Pasurive
Rregullat e qarkullimit rrugor Kushtetuta, Kodi Civil, Kodi Penal, Kodi Zgjedhor etj.
10
?
Shtrohet pyetja: - Cilat nga rregullat shoqrore jan t shkruara dhe cilat t pashkruara?
M pas, msuesi/ja vizaton nj tabel tjetr me fjalt ky zakone dhe norma shoqrore.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t shtojn n tabel zakone nga krahinat e tyre.
Prforcimi: Rrjeti i diskutimit
Msuesi/ja zhvillon me nxnsit diskutimin e pyetjes.

Jo Pyetja Po
Argumentet
kundr
A mendoni se rregullat e pashkruara jan t
mjaftueshme pr t rregulluar marrdhniet midis
njerzve n ditt e sotme?
Argumentet
pro
Prfundimi: ...................................................................................................
Detyr shtpie. Rubrika Veprimtari n shtpi, n faqen 5.
Zakone Norma shoqrore
Veshja e fustanit t bardh t nusris Respekti ndaj t moshuarve
Veshja me t zeza n raste vdekjesh Prshndetja e msuesit brenda dhe jasht
shkolls.
Nxnsit respektojn mendimin e njri tjetrit
Tema 2. Roli i rregullave dhe ligjeve n shoqri
?
Ndrtimi i njohurive Ditari dypjessh
Prforcimi Pesvargshi
?
?
T rendit arsyet e domosdoshmris s rregullave dhe ligjeve n jetn shoqrore.
T shpjegoj rolin e ligjeve n familje, shkoll e veprimtari t tjera shoqrore.
T argumentoj rolin e ligjit si mbrojts i interesave t individit n shoqri.
Fjal ky: rregulla, ligje, funksione.
Mjetet: Kushtetuta e Republiks s Shqipris, Dispozitat Normative t Arsimit, Ligji Pr
Arsimin Parauniversitar, Kodi i Familjes i Republiks s Shqipris, artikuj t
ndryshm shtypi q fasin pr ligjet e reja t miratuara nga Kuvendi i Shqipris etj.
11
?
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjet.
- Prse duhen ligjet?
- Cili i harton ligjet?
- A mendoni se do institucion mund t hartoj ligje?
- far ndodh kur shkelen ligjet?
Mbshtetur nga prgjigjet e nxnsve, msuesi/ja u shpjegon atyre rndsin, rolin dhe domosdoshmrin e
ligjeve n funksionimin dhe rregullimin e jets n shoqri.

Ndrtimi i njohurive: Ditari dypjessh
Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn msimin, ndrkoh q ajo e ndan tabeln n dy pjes.
Komenti nga nxnsi
- Rregullat na ndihmojn t ndajm rolet dhe detyrat dhe t
ndrtojm marrdhniet me njri-tjetrin.
- Prcakton marrdhniet msues-nxns, kontributin e
nxnsve n orn e msimit.
- Rregullat prcaktojn orarin e puns, planin e puns, ndarjen e
detyrave, sigurin e jets dhe objektivat se far duhet t arrijn
gjat orarit t puns.
- Rregullat tregojn se si duhet t sillen lojtart, trajnert,
gjyqtart dhe tifozt dhe cilat jan rregullat pr do veprimtari.
- Prcakton regullat q veprojn n shkoll, si: arsimin e
detyrueshm deri n moshn 16 vje.
- Prcakton detyrat, prgjegjsit, t drejtat dhe kompetencat e
bashkive dhe komunave.
- Prcakton rregullat e qarkullimit rrugor t mjeteve lvizse
motorike dhe kmbsorve.
Fjalia ose shtja
- Rregullat n familje
- Rregullat n shkoll
- Rregullat n pun
- Rregullat n veprimtarit sportive
- Ligji Pr Sistemin Arsimor
Parauniversitar
- Ligji Pr Organizimin dhe
Funksionimin e Pushtetit Vendor
- Kodi i Qarkullimit Rrugor
Prforcimi: Pesvargshi
Msuesi/ja jep nj model pesvargshi dhe krkon nga nxnsit mendimet e tyre rreth tij.
LIGJI
i domosdoshm i nevojshm
prcakton mbron kufzon

Ligji rregullon marrdhniet e njerzve.
norm, rregull
?
Zhvillimi i msimit
12
Tema 3. Qytetaria: lirit, t drejtat dhe prgjegjsit
?
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi Stuhi mendimesh
Ndrtimi i njohurive Diskutim
?
?
T prkufzoj termin qytetari.
T evidentoj lirit dhe t drejtat themelore t njeriut n Konventn e t Drejtave t
Njeriut.
T prcaktoj detyrat dhe prgjegjsit e nxnsve n jetn shkollore.
Fjal ky: qytetar, qytetari, liri, t drejta, prgjegjsi qytetare, atdhetarizm.
Mjetet: Konventa pr mbrojtjen e t drejtave t fmijve, Kushtetuta e Republiks s Shqipris.
Parashikimi: Stuhi mendimesh
Msuesi/ja shkruan n tabeln e zez togfjalshat T drejtat e mia n familje dhe T drejtat e mia n
shkoll. Kjo bhet pr arsye se jan dy mjedise, ku nxnsi kalon pjesn m t madhe t kohs. Kshtu
msuesi/ja kupton, nprmjet prgjigjeve t nxnsve, sa i njohin ata t drejtat e tyre.
Nxnsit arrijn n prfundimin: T drejtat dhe lirit e mia mbarojn aty ku fllojn t drejtat dhe lirit e tjetrit.

Ndrtimi i njohurive: Diskutim
Msuesi/ja e ndan klasn n grupe, ku secilit grup i jepen dokumentet dhe broshurat, q lidhen me t drejtat
e njeriut, si: Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut, Konventa pr t drejtat e fmijve, Kushtetuta e
Republiks s Shqipris, botime t ndryshme pr t drejtat e fmijve.
Pr disa minuta, nxnsit u hedhin nj vshtrim ktyre materialeve dhe bjn prmbledhjen e tyre. N secilin
grup caktohet nj prfaqsues pr t lexuar at q ka shkruar grupi. Nxnsit e tjer dgjojn me vmendje,
plotsojn dhe bjn pyetje pr grupet e tjera ku evidentohen pikat e tyre t prbashkta.
Pasi msuesi/ja dgjon prfaqsuesit e grupeve, shtron pyetjen:
- N cilin nga dokumentet q ju lexuat ndesht me detyrat dhe prgjegjsit tuaja?
- Cilat jan disa nga prgjegjsit tuaja?
- Kush ua ngarkon kto detyra, si: n shkoll, n familje dhe n shoqri.
M pas msuesi/ja shpjegon konceptin prgjegjsi.
Prgjegjsit jan t lidhura ngusht me rolin q luajn qytetart n jetn e tyre shoqrore.
T drejtat e mia n
familje
T ndjek aktivitetet sportive
E drejta e fjals
T ushqehem e t vishem
T arsimohem
T strehohem
T dgjohem
T mos fyhem
T drejtat e mia n
shkoll
T respektohem nga msuesi
T m pranojn si jam T arsimohem
13
?
Msuesi/ja shtron pyetjen:

Msuesi/ja nxit nxnsit t sjellin sa m shum argumente pr alternativn e zgjedhur dhe, duke u mbshtetur
n to, nxnsit formulojn prfundimin, i cili shkruhet n tabel.
Po Pyetja Jo
A ndieni prgjegjsi kur zgjidheni senator i
klass?
Tema 4. Qeverisja dhe roli i saj
?
?
Zhvillimi i msimit
Ndrtimi i njohurive Shpjegim dhe pema e mendjes
Prforcimi Marrdhniet pyetje-prgjigje
?
?
T shpjegoj termin qeverisje.
T prcaktoj rndsin e qeverisjes n shoqri.
T dalloj qeverisjen qendrore dhe at vendore dhe disa nga funksionet e tyre.
Fjal ky: qeverisje, qeverisje qendrore, qeverisje vendore, organ ekzekutiv.
Mjetet: materiale q trajtojn realizime apo kontestime t puns s qeveris aktuale,
Kushtetuta e Republiks s Shqipris, Ligji Pr Pushtetin Vendor.
Msuesi/ja shkruan n tabel fjaln qeverisje dhe krkon nga nxnsit t sjellin mendime, ide, informacione
q u zgjon kjo fjal. Nxnsit plotsojn skemn n tabel ose n fetoret e tyre.
Msuesi/ja nnvizon at informacion q do ti shrbej n etapat e mtejshme.
Pr t ndihmuar nxnsit mund tu drejtohen pyetjet:
- sht qeveria sipas jush?
- Kush e qeveris vendin? Po komunitetin tuaj?
- Cili kujdeset pr shkollimin, shndetin, rrugt, mjedisin etj.?
- kuptoni ju me pushtet vendor? veprimtari ka kryer pushteti vendor n komunitetin tuaj?
- Cili sht kryetari i bashkis/komuns n qytetin/fshatin tuaj?
qeverisje
14
Ndrtimi i njohurive: Shpjegim dhe pema e mendjes
Msuesi/ja u paraqet nxnsve skemn e mposhtme, ku jan shnuar detyrat kryesore t qeveris.
Nxnsit mendohen dhe japin mendimet e tyre n lidhje m kto detyra. Msuesi/ja sqaron n mnyr t
plot konceptin e qeverisjes.
Msuesi/ja u shpjegon nxnsve funksionet e pushtetit ekzekutiv, qeveris; gjithashtu u shpjegon atyre
procedurat e krijimit t qeveris, emrimit t Kryeministrit nga Presidenti i Republiks, propozimit t ministrave
nga Kryeministri dhe miratimi nga Presidenti, paraqitjen e programit t qeveris n Kuvendin e Shqipris dhe
marrja e votbesimit t tij nga m tepr se gjysma e deputetve.
M pas, msuesi/ja u fet nxnsve pr pushtetin vendor, u tregon n tabel hartn administrative t
Republiks s Shqipris dhe shpjegon se sht bashkia dhe komuna.
Bashkia dhe komuna jan njsi t pavarura administrative, Kryetart e tyre zgjidhen drejtprdrejt nga populli
n zgjedhjet vendore q organizohen nj her n katr vjet. Pushteti vendor vepron i pavarur nga pushteti
qendror dhe sht m afr problemeve dhe shqetsimeve t komunitetit dhe banorve t tij, si dhe n shrbim
t tyre.
Msuesi/ja nxjerr n pah ndryshimet midis pushtetit qendror dhe pushtetit vendor, ku thekson se pushteti
qendror e shtrin veprimtarin n t gjith vendin, kurse pushteti vendor mbulon vetm nj njsi administrative
t caktuar. Rolet e tyre jan t ndara. Gjithashtu, edhe taksat mblidhen vemas nga t dy, ku pushteti vendor
mbulon biznesin e vogl, ndrsa pushteti qendror mbulon biznesin e madh.
Prforcimi: Marrdhniet pyetje-prgjigje
Msuesi/ja shtron pyetjet:
- kuptojm me termin qeveri? Ku ndryshon pushteti qendror nga ai vendor?
- A ka detyra q bashkia /komuna juaj mund ti bj m mir?
Ruajtja e siguris
kombtare dhe e
rendit shoqror
Detyrat e qeveris
Marrja e vendimeve
ekonomike
Mbrojtja e mjedisit
Sigurimi i
shrbimeve publike
Tema 5. T drejtat dhe lirit e njeriut
?
Ndrtimi i njohurive Tabela e koncepteve
Prforcimi Diskutim
?
?
T listoj lirit dhe t drejtat themelore t njeriut.
T dalloj dokumentet ku garantohen lirit dhe t drejtat universale.
T klasifkoj nivele t ndryshme t respektimit t t drejtave n koh dhe n
hapsir.
Fjal ky: T drejta, liri, deklarat, garantim.
Mjetet: Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut, Kushtetuta e Shqipris, Pjesa II, krert
e veant pr t drejtat e njeriut, materiale t grumbulluara gjat javs pr t drejtat
e njeriut, shembuj t shkeljes dhe kufzimit t t drejtave t njeriut.
15
?
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja shkruan n drras t zez fjalt T drejtat e njeriut dhe pyet nxnsit:
Pasi merr prgjigje nga nxnsit, msuesi/ja bn nj prmbledhje t tyre dhe ndalet n t drejtat e njeriut q
jan dhn n tekstin e msimit.
Ndrtimi i njohurive: Tabela e koncepteve
Nxnsit ndahen n dyshe, ku secili ift zgjedh nj t drejt, e analizojn sipas mnyrs s tyre dhe sjellin
raste t zbatimit, t shkeljes apo kufzimit t ksaj t drejte n jetn e prditshme. N kt rast nxnsit
shfrytzojn materialet e mbledhura gjat javs pr kt tem.
M pas, dgjohen prgjigjet e nxnsve, bhen komente, plotsime, sqarime t mtejshme nga nxnsit e tjer.
Prforcimi: Diskutim
Diskutim rreth rndsis s garantimit t t drejtave t njeriut n nivel kombtar dhe ndrkombtar, pavarsisht
gjinis, moshs, racs, etnis apo aftsive fzike dhe mendore.
E drejta Analizimi (Komenti)
Raste t:
zbatimit shkeljes
Tema 6. Vendimmarrja
?
Parashikimi INSERT
Ndrtimi i njohurive Pema e mendjes
Prforcimi Diskutim i lir
?
?
T prkufzoj termin vendimmarrje.
T dalloj vendimmarrsit: individin, grupet dhe institucionet.
T dalloj Kuvendin e Shqipris, si nj nga institucionet m t rndsishme
vendimmarrse.
T listoj mnyrat e marrjes s nj vendimi.
Fjal ky: vendimmarrje, Kuvend, deputet, konsensus, opinion.
Mjetet: Kushtetuta e Shqipris, foto nga nj juri, nga mbledhje t senatit t shkolls dhe
materiale t tjera t shtypit q lidhen me Kuvendin e Shqipris, paketa pr qeverin
e nxnsve.
Parashikimi: INSERT
Pasi shkruhet tema e msimit n drrasn e zez, msuesi/ja i fton nxnsit t lexojn msimin dhe t vn
shenjat e INSERT-it. N drras t zez ndrton tabeln e INSERT-it, ndrkoh nxnsit e ndrtojn kt
tabel n fetoret e tyre.
INSERT-i sht nj metod q nis me rikujtimin e njohurive t ftuara m par dhe i lejon nxnsit t
kontrollojn shkalln e t kuptuarit gjat leximit t tekstit.
?
Zhvillimi i msimit
- dini ju pr t drejtat e njeriut?
- Cilat jan disa nga t drejtat e njeriut q ju i njihni?
- Cili i garanton t drejtat e njeriut n nj shoqri t qytetruar?
T drejtat e njeriut
16
?
Vendimi i
prfaqsuesve
Mendimi i
shumics
Mnyrat e
vendimmarrjes
Vendimi i
udhheqsit
Arritja e marrveshjes
(konsensus)
Shpjegohen shenjat e tabel s INSERT-it:

Nxnsit e din informacionin q po
lexojn
+
Informacioni i ri
pr nxnsit
Nxnsit e
dinin ndryshe
informacionin e ri
?
Informacioni
shtes
Marrdhniet e njerzve rregullohen me
rregulla t shkruara dhe t pashkruara.
Si ndikojn
rregullat n
marrdhniet
mes njerzve n
komunitet?
Si dhe nga kush
hartohen rregullat
e pashkruara?
Vendimmarrja sht nj proces ku
individi ose nj grup individsh vendosin
pr nj shtje.
Vendimet merren
nga grupi ose nga
drejtuesi
Mnyrat e
vendimmarrjes,
arritja e
marrveshjes,
vendimi i
shumics, vendimi
i prfaqsuesve
Ligjet miratohen nga Kuvendi i
Shqipris
Me shumic
votash; Procesi i
miratimit
Cila konsiderohet
shumic absolute?
Rregullat hartohen dhe miratohen nga
grupe dhe institucione shtetrore a
private pr t rregulluar veprimtarit e
tyre
Rregullat jan n
nivel m t ult se
ligjet;
far ndodh n
rast shkeljesh t
rregullave?
Ndrtimi i njohurive: Pema e mendjes
Nxnsit lexojn shnimet nga tabela e INSERT it. Ndalen n ato shnime q lidhen me Kuvendin,
prbrjen e tij, me detyrn e tij kryesore, miratimin e ligjeve, si dhe me mnyrn e miratimit t tyre.
M pas, msuesi/ja u krkon nxnsve t shohin fgurn dhe t fasin rreth saj (vendin ku rri kryesia e
Kuvendit, vendi ku ulen deputett, antart e qeveris, si dhe sekretaria e Kuvendit).
Nxnsve u paraqitet diagrami i mposhtm, n baz t t cilit msuesi/ja paraqet mnyrat e vendimmarrjes.
Prforcimi: Diskutim i lir
Msuesi/ja u krkon nxnsve t plotsojn ose t punojn me rubrikn Veprimtari n klas.
Detyr shtpie. Rubrika Veprimtari n shtpi, n faqen 15. Sillni fakte
dhe foto nga punimet e Kuvendit t Shqipris.
17
?
Tema 7. Kshilli i Evrops
?
Parashikimi Parashikim me terma paraprak
Prforcimi Shkrim i lir, turi i galeris
?
?
T tregoj se sht Kshilli i Evrops.
T fas pr qllimin e ekzistencs s Kshillit t Evrops n kontinentin ton.
T rendit disa nga strukturat prbrse t Kshillit t Evrops.
Fjal ky: Kshilli i Evrops, integrimi evropian, antarsi.
Mjetet: Informacionet pr KE-n dhe BE-n, famurin e BE-s, hartn memece t
Evrops, famujt e shteteve antare.
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi: Parashikim me terma paraprak
Msuesi/ja vendos n tabeln e zez materialet e mposhtme:
Flamuri i BE-s
Msuesi/ja pyet nxnsit se far lidhje kan kto fgura me msimin e dits. Pasi merr prgjigjet nga
nxnsit, v t dgjojn Himnin e Kshillit t Evrops.
Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn msimin dhe t nnvizojn pjest kryesore, ndrkoh shkruan n
tabeln e zez togfjalshin Kshilli i Evrops. Plotsohet pema e mendjes.
Prforcimi: Shkrim i lir, turi i galeris
Nxnsit paraqesin para klass punt e tyre.
Punohet me shkrim ushtrimi 2, i rubriks Aktivitete n klas.
Harta politike e Evrops Godina e Kshillit t Evrops
Himni i Kshillit Evropian
(Oda e gzimit, Bethovenit)
Selia n Strasburg
Kshilli i Evrops
Organizat
ndrkombtare
evropiane ku jan
antare shtetet
evropiane
41 shtete
pjesmarrse
Nxitja e bashkpunimit ndrmjet
shteteve evropiane mbi bazn
e traditave t tyre t prbashkt
dhe lirive politike
Misioni
Forma Arsyeja e
krijimit
Pr t kaprcyer
problemet e shumta t
popullsis evropiane
t pas Lufts II
Botrore
u krijua m 1949
18
TEST PR KREUN I
1. Listo disa rregulla dhe zakone t komunitetit ku banon.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
2. Plotso.
Nj shoqri pa rregulla dhe ligje do t ishte ________________________________________________
3. Shkruaj dy rregulla q jan zakone dhe dy rregulla q jan ligje.
Ligje ______________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Rregulla ____________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
4. Shkruaj dy arsye prse duhet ligji.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
5. Rretho prgjigjen e sakt.
Nj nga ndryshimet ndrmjet ligjeve dhe rregullave sht:
a. duhet t zbatohen nga t gjith;
b. vendosin standarde (norma) t sjelljes;
c. vendosin dnime;
d. u tregojn njerzve se si duhen kryer veprimet.
6. Shkruaj pes nga t drejtat q fgurojn n Konventn e t Drejtave t Fmijve.
1. ____________________________________________________________________________________
2. ____________________________________________________________________________________
3. ____________________________________________________________________________________
4. ____________________________________________________________________________________
5. ____________________________________________________________________________________
19
7. Plotso.
Qeveria sht __________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
8. Argumento termin qytetar i bots.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
9. Krahaso pushtetin vendor me pushtetin qendror.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
10. Cili sht qllimi dhe misioni i veprimtaris s Kshillit t Evrops?
Qllimi: ________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
Misioni: ________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
Kshilli i Evrops u formua n vitin:
a. 1938 b. 1949 c. 1955
12. sht vendimmarrja?
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
20
KREU II
IDEALET DHE PRAKTIKAT E QYTETARIS
Tema 1. T drejtat dhe prgjegjsit e qytetaris
?
?
Zhvillimi i msimit
Ndrtimi i njohurive Diagrami i Venit
Prforcimi Pun n grupe
?
?
T prkufzoj konceptin prgjegjsi qytetare.
T prkufzoj konceptin: e drejt politike, ligjore, shoqrore.
T listoj disa prej t drejtave.
T shpjegoj sht prgjegjsia qytetare, duke listuar veprimtari t qytetarve t
prgjegjshm.
T argumentoj pse pjesmarrja n nj juri sht nj prgjegjsi e madhe qytetare.
Fjal ky: qytetar i prgjegjshm, rezident, t drejtat, prgjegjsit, e mira e prbashkt, juri.
Mjetet: pllakate* (postera) pr t drejtat dhe detyrat e qytetarve, tabak t bardh letre,
lapostila, Konventa pr t Drejtat e Fmijve, botimi i organizats Save the Children
pr t drejtat dhe detyrat e fmijve.
Msuesi/ja bn kt hyrje: Meqense ju jeni njohur me t drejtat tuaja, mendoni pr 5 minuta pr prgjegjsit
qytetare q keni. Mendimet e nxnsve shkruhen n skem.
Disa nga prgjigjet q priten prej nxnsve jan:

Dgjohen me vmendje mendimet e nxnsve dhe nxjerren t prbashktat dhe dallimet midis detyrave dhe
prgjegjsive.
Ndrtimi i njohurive: Diagrami i Venit
Msuesi/ja bn n tabel diagramin e Venit.
Nxnsit duhet t nxjerrin t prbashktat dhe dallimet midis detyrave dhe prgjegjsive. Msuesi/ja dgjon
prgjigjet e nxnsve dhe bn plotsimet e duhura. Me tej, ai/ajo pyet:
Detyrat Prgjegjsit
T prbashktat
Pllakat - Vizatim me prmasa t mdha, zakonisht me ngjyra dhe me nj tekst t shkurtr, q shpreh nj ide t caktuar,
shumfshohet n shtypshkronj dhe vendoset n rrug a n nj vend tjetr t dukshm si reklam.
T respektojn rregulloren e
shkolls dhe rregullat n familje
Prgjegjsi
T respektojn orarin e
paraqitjes n shkoll
T kujdesen pr veten
T vijn t prgatitur n msim
T zbatojn rregulloren
e shkolls
__________
__________
__________
__________
__________
__________
21
?
- Cila sht lidhja dhe varsia midis t drejtave dhe prgjegjsive?
Shoqrojeni mendimin tuaj me shembuj nga jeta e prditshme.
Nxnsve u krkohet t lexojn t drejtat dhe prgjegjsit e qytetarit dhe t bjn komente pr to. Paraqiten
n tabel t drejtat dhe prgjegjsit e qytetarit.
Prforcimi: Pun n grupe
Msuesi/ja shtron pyetje:
- Cilat jan detyrat dhe prgjegjsit e nj antari t juris n nj konkurs a n nj veprimtari artistike?
Kjo etap do t organizohet nprmjet nj veprimtarie konkrete. N kt etap, msuesja ngre tre grupe ku
secilit prej tyre i jep nj detyr. Nj juri vlerson punn e secilit grup. Pasi juria jep vlersimet e veta, diskutohet
me t gjith nxnsit pr prgjegjsin q treguan antart e juris.
T drejtat Prgjegjsit
Ligjore E drejta e vots sapo mbush moshn
18 vje.
T marr pjes n zgjedhje, t kryej
shrbimin e detyruar ushtarak; t
paguaj taksat.
Politike E drejta e krijimit ose antarsimit n
nj organizat politike.
T jet tolerant ndaj mendimit t
kundrt, t ket frymn e mirkuptimit
dhe kompromisit.
Shoqrore Argtimi, krkes pr ndrtim kndesh
sportive etj.
Mbrojtja e mjedisit, ndihma pr njerzit
me aftsi t kufzuara, sjellja sipas
rregullave t shoqris.
Detyrat
T drejtat
Prgjegjsit
Tema 2. Letr nj zyrtari t pushtetit vendor
?
Parashikimi Diskutim
Ndrtimi i njohurive Shpjegim
Prforcimi Shkrim i lir
?
?
T listoj problemet e zons ku banon.
T rendit disa rregulla mirsjelljeje, q ndiqen pr ti shkruar nj letr nj zyrtari t lart.
T shkruaj vet nj letr zyrtare.
Fjal ky: komunitet, antar i komunitetit, njsi bashkiake, zyrtar, pushtet vendor, ndryshim.
Mjetet: modele letrash, tabak t bardh letre, lapostila, stilolaps, zarf, pull.
22
?
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi: Diskutim
Pasi shkruan n drras t zez temn e msimit, msuesi/ja u krkon nxnsve t mendojn pr pak
minuta pr problemet q kan n komunitetin ku jetojn dhe u drejton pyetjet:
- Kujt mund ti drejtohemi pr zgjidhjen e problemeve q kemi n zonn ton?
Ndrtimi i njohurive: Shpjegim
Pas prgjigjeve q japin nxnsit, msuesi/ja thekson rndsin q kan letrat n komunikimin mes
njerzve. M pas, ai/ajo shpjegon rndsin e komunikimit t sakt dhe t qart pr trajtimin e shtjeve
q shqetsojn njerzit, komunitetin, si dhe pr shprehjen e mendimeve apo kritikave pr tema t caktuara.
Gjithashtu, msuesi/ja paraqet n tabakun e bardh t letrs disa rregulla t shkrimit t nj letre zyrtare, ku
n fllim sht koka e letrs, adresa e drguesit. Data shkruhet n t djatht, n krye. Letra mbyllet me fjalt
sinqerisht, me respekt, etj., dhe frmoset nga shkruesi. Msuesja vizaton nj letr t till n drras dhe/ose
tregon nj letr t shkruar zyrtare. Ajo shkruan n drras elementt kryesor q prbjn nj letr zyrtare.
Prforcimi: Shkrim i lir
Msuesi/ja mund ti orientoj nxnsit ti drejtojn nga nj letr zyrtarit m t lart t shkolls.
Me qllim prforcimin e njohurive t marra, msuesi/ja rikujton rregullat dhe u krkon nxnsve t shkruajn
nj letr. Ajo i orienton ata t prqndrohen n pikat e diskutuara m par. Nxnsit lexojn n klas letrat e
prgatitura n pranin e nj jurie q e kan zgjedhur vet pr t vlersuar letrat q i kan drguar zyrtarit t lart.
N kt vlersim nxnsit prqendrohen n: Mnyrn se si sht shkruar letra; Problemet q ngrihen n to;
Zgjidhjet e propozuar pr kto probleme.
Juria przgjedh letrn m t mir dhe ia drgon at nj zyrtari t pushtetit vendor.
Tema 3. Antart e pakicave kombtare jan edhe qytetar shqiptar
?
Ndrtimi i njohurive Pun me grupe
?
?
T prkufzoj termin pakic kombtare dhe pakic gjuhsore..
T dalloj karakteristikat dhe vlerat e pakicave kombtare n vendin ton.
T shtjelloj mnyrat e forcimit t respektit ndaj diversitetit kulturor dhe etnik t
pakicave.
Fjal ky: pakic (minoritet) kombtare, kultur, diskriminim, nomad, zakone, homogjen,
gjuh amtare.
Mjetet: magnetofon, kaseta me kng greke, sllave dhe rome, foto dhe pamje nga mnyra e
jetess s pakicave maqedonase, greke dhe rome; pjes letrare kushtuar fmijve t
pakicave; pjes nga Kushtetuta e Shqipris pr pakicat kombtare.
23
?
?
Zhvillimi i msimit
Pasi shkruan n drras t zez temn e msimit, msuesi/ja v n magnetofon nj kaset me muzik greke
dhe maqedonase. Msuesi/ja u krkon nxnsve ti dgjojn me vmendje dhe u krkon atyre t tregojn se
cilit komb u prkasin kto kng. M pas ajo shtron pyetjet:
- A keni dgjuar ndonjher fjalt minoritet ose pakic?
- A ka pakica kombtare q jetojn n vendin ton? Nse po, cilat jan ato?
- Si trajtohen n Shqipri pakicat kombtare nga shteti shqiptar?
- A mund t themi se pakicat kombtare jan ura lidhse t miqsis midis popujve?
Ndrtimi i njohurive: Pun me grupe
Pr ti njohur nxnsit me t drejtat e pakicave kombtare, t prcaktuara n Kushtetut dhe n Deklaratn
Universale t t Drejtave t Njeriut, msuesja i ndan nxnsit n tri grupe, ku secili grup lexon pjesn q
udhzon msuesi/ja.
Grupi i par: lexon pjes nga Kushtetuta e Shqipris q bn fjal pr pakicat kombtare.
Grupi i dyt: lexon nenet prkatse nga Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut pr pakicat kombtare.
Grupi i tret: zgjedh nene nga Konventa e t Drejtave t Fmijve, q lidhen me pakicat kombtare.
Pas disa minutave, nxnsit u tregojn shokve materialin q studiuan. Msuesi/ja bn plotsimet prkatse
pr seciln pjes q kan trajtuar grupet.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t formulojn mendimet e tyre n lidhje me qndrimin q duhet t mbajn ata
n rastin kur n klasn e tyre ka nxns nga komuniteti rom, maqedonas apo grek.
Tema 4. Si t parandalojm prdorimin e drogave dhe dmtuesve t tjer t shndetit
?
Prforcimi Diskutim
?
?
T dal n prfundimin se prdorimi i drogave sht i dmshm pr shndetin.
T dalloj vlerat e parandalimit t prdorimit t substancave t dmshme.
T vlersoj kontributin individual lidhur me parandalimin e dukuris.
Fjal ky: substanca t dmshme, i paligjshm, drog, shkaqe, pasoja.
Mjetet: shiring, postera, broshura pr duhanin, drogn, SIDA-n dhe alkoolin, fotograf t
njerzve t smur prej substancave narkotike, Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut.
24
?
?
Zhvillimi i msimit
Tema 5. Si t prballemi me problemin HIV/SIDA
?
Parashikimi Stuhi mendimesh, pyetje-prgjigje
?
?
T prkufzoj termat HIV dhe SIDA.
T dalloj rrugt e transmetimit t tyre.
T argumentoj mnyrat e parandalimit t prhapjes s smundjes.
Fjal ky: HIV, SIDA, test, paragjykim, imunodefenc, transfuzion, sistem imunitar.
Mjetet: raporte e t dhna mbi HIV/SIDA-n, broshura pr kt tem, Deklarata Universale e
t Drejtave t Njeriut.
Nxnsit njihen me temn e msimit dhe msuesi/ja u drejton pyetjet:
Msuesi/ja dgjon me vmendje prgjigjet e nxnsve dhe shkruan n drras disa nga m t saktat si n
prmbajtje, ashtu edhe n formulim, duke br ndrhyrjet prkatse pr t nxitur pjesmarrjen e t gjith nxnsve.
Ndrtimi i njohurive: Pun n grupe
Msuesi/ja fllon tu fas nxnsve pr llojet e smundjeve q prekin moshn shkollore dhe shkaqet e tyre,
si dhe kujdesin q duhet t tregojn ata pr shndetin e tyre. N kt pjes msuesi/ja i kushton vmendje
t veant rreziqeve q sjell prdorimi i duhanit, drogs dhe alkoolit. Ai/ajo diskuton me nxnsit pr pasojat
negative q sjellin ato n shndetin e njeriut, sidomos t fmijve. M pas, msuesi/ja ndan klasn n grupe.
Pas ndarjes s klass n tri grupe, msuesi/ja shprndan materialet dhe mjetet e msimit, si posterat dhe
broshurat pr drogn, alkoolin dhe duhanin dhe i pyet ata:
- far mesazhi prcjellin kto materiale?
- Si do ta prcillni ju kt mesazh n shtpi dhe n komunitetin ku jetoni?
M pas, secili grup prgatit nj poster kundr prdorimit t duhanit, drogave dhe alkoolit. Prfaqsuesi i
grupit e paraqet posterin e grupit t tij para klass dhe shpjegon mesazhin e tij.
Prforcimi: Diskutimi
Diskutojm me psikologen e shkolls dhe organizojm s bashku nj veprimtari pr parandalimin e prdorimit
t substancave t dmshme n klas. Msuesi/ja fton psikologun/en e shkolls dhe s bashku me t prdorin
postera dhe materiale t tjera, n t cilat demonstrohen mnyrat e parandalimit t prdorimit t drogs. Po ashtu,
me ndihmn e psikologut/es, ajo rithekson pasojat negative n shndetin e njeriut q ka prdorimi i drogave.
- Cilt jan armiqt e shndetit t njeriut?
- Cilt jan disa nga smundjet e rnda?
- Pse pirja e duhanit dhe alkoolit sht e dmshme pr shndetin e njeriut?
- Cilat jan arsyet q njerzit drogohen?
Dmtimi i shndetit
25
?
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi: Stuhi mendimesh, pyetje-prgjigje
Nxnsit njihen me temn e msimit dhe msuesi/ja u drejton pyetjet:
- A keni dgjuar termat HIV dhe SIDA apo AIDS?
- Si merret virusi HIV dhe infeksioni SIDA?
- A sht ai i prhapur n vendin ton?
- A mund t bj jet normale nj person i infektuar me kt smundje?
- Si duhet t sillemi me nj person t infektuar me kto smundje?
Msuesi/ja u shprndan nxnsve broshurat me tem t HIV/SIDA dhe shpjegon:
- sht SIDA,
- nga se shkaktohet
- si transmetohet.
SIDA sht nj smundje q shkaktohet nga virusi HIV (virusi i imunodefencs njerzore), Ai hyn n
gjakun e njeriut, shumzohet ngadal dhe shkatrron aftsin e organizmit pr t luftuar smundjet, pra, prek
sistemin imunitar, q sht nj mekanizm q e mbron organizmin nga smundjet dhe infeksionet. SIDA e
dobson aq shum sistemin imunitar, sa organizmi nuk prballon asnj infeksion t rastit, prandaj t smurt
me SIDA bartin dhe shum smundje t tjera, q n mjaft raste ojn n vdekjen e t smurit.
SIDA jeton n lngjet e trupit t njeriut, si p.sh., n gjak etj. Ajo merret n mnyra t ndryshme, si nprmjet
shiringave t prdorur m par nga njerz t infektuar me kt smundje, prdorimi i mjeteve t papastra
nga dentisti, (t prdorura m par te t infektuarit); nga nna te fmija dhe n marrdhnie t pambrojtura
seksuale me nj t infektuar.
- far prfshin smundja?
- Si prhapet ajo?
- Si mund t prek njerzit, familjet dhe komunitetin ku ata jetojn?
- Si i zbulon ai ndjenjat, si: frika, zemrimi, frika, shpresa, turpi etj.?

Tema 6. Pr nj shkoll dhe nj shoqri m t sigurt
Prforcimi Pun n grup, loj n role
T prkufzoj termin krim ose sjellje kriminale.
T prshkruaj shkaqet e krimeve n moshat e reja.
T rendit masat, rrugt dhe mnyrat pr parandalimin e krimit.
Fjal ky: krim, sjellje kriminale, kundrvajtje penale, presion, Kodi Penal, prkatsi n grup.
Mjetet: foto t burgjeve t t miturve, artikuj t ndryshm q bjn fjal pr zbulimin e
krimeve dhe arrestimin e kriminelve, Kodi Penal, Konventa pr t Drejtat e Fmijve.
?
?
?
HIV/SIDA
26
?
?
Zhvillimi i msimit
Pasi shkruan termin krim n drras t zez, msuesi/ja u drejton disa pyetje nxnsve:
- Cilat jan shkaqet e krimit?
- Cilat mosha kryejn m tepr krime?
- Si mund t luftohet krimi?
- Cilat jan mnyrat q mund t parandalojm krimin?
Plotsohet skema.
Ndrtimi i njohurive: Pun n grup
Msuesi/ja shkruan n drras t zez prgjigjet q ajo mendon se jan m interesante dhe fllon shpjegimin
pr krimin dhe sjelljet kriminale, si: vjedhjet, grabitjet, rrahjet, dhuna n familje, prostitucioni. Ndrkoh ajo
orienton nxnsit t lexojn pr disa minuta tekstin e msimit dhe i ndan ata n grupe.
Grupi i par: t jap mendime pr nenet q parashikon Konventa pr dnimin dhe mbrojtjen e fmijve;
Grupi i dyt: t evidentoj disa nga masat m t efektshme pr parandalimin e krimit te moshat e reja;
Grupi i tret: t evidentoj shkaqet e dhuns n familje dhe masat ose mnyrat e parandalimit t saj.
Prforcimi: Pun n grup, loj n role
Msuesi/ja fton nxnsit t ndahen n tri grupe dhe secili grup prcakton nj situat q jepet n tekst te
rubrika Si t thuash jo ose e zgjedhur nga jeta dhe prvoja e tyre, n t cilat ata kan mundur t parandalojn
futjen n situata t paprshtatshme.
Msuesi/ja vzhgon nxnsit duke luajtur rolet e tyre dhe mund t bj ndrhyrjet prkatse pr t siguruar
se rolet prqndrohen n udhzimet e msueses.
Tema 7. T kuptojm dhe paksojm sjelljet e pahijshme
T prkufzoj termin ndjenj.
T klasifkoj ndjenjat.
T prcaktoj ndjenjat dhe sjelljet q lidhen me to.
Fjal ky: ndjenj, zgjidhje problemi, tallje, dhun, respekt.
Mjetet: foto me pamje nga aksidente n rrug, informacione pr krime apo ngjarje e sjellje
t pahijshme, postera kundr dhuns, Konventa pr t Drejtat e Njeriut, Konventa pr
t Drejtat e Fmijve.
?
Zhvillimi i msimit
?
?
?
Msuesi/ja i fton nxnsit t shohin dy fotot e paraqitura n tekst. Ai/ajo i pyet pr ndjenjat dhe prshtypjet
q u shkaktojn dy pamjet. Nxnsit diskutojn me njri-tjetrin.
Krim
27
?
Fjalia ose shtja Komenti nga nxnsi
- Ndjenjat - T kndshme, si: gzim, lumturi, krenari.
- T pakndshme, si: dhimbje, inat, zemrim, frik, zhgnjim.
- Ndryshimi midis nj ndjenje dhe
sjelljes q vjen prej saj.
- Duhet t gjejm rrugn e duhur pr t shprehur ndjenjat tona,
n mnyr q sjellja q shkaktohet nga ndjenjat tona t mos
lndoj t tjert.
- Zgjidhja e problemit - Planifkim
- Ndryshim
- Marrje vendimi pasojat
- Hapat pr zgjidhjen e nj
problemi
- Ndalo dhe mendo: - Cili sht problemi?
- Mendo pr zgjedhjet e mundshme.
- Mendo pr pasojat e do veprimi pr zgjedhjet e mundshme.
- Bj nj plan.
Kjo metod nxit nxnsit t lexojn n mnyr t qllimshme, duke lidhur ngusht pamjet me at q lexojn.
Msuesi/ja e ndan tabeln n dy pjes dhe orienton nxnsit t bjn t njjtn gj n fetoret e tyre.
Msuesi/ja jep pes situata dhe i ndan nxnsit n pes grupe (nj situat - nj grup). Situata mund t
merren n kutin n fllim t faqes 33 t teksti. Nxnsit duhet t listojn disa nga rrugt e mundshme pr
zgjidhjen e situatave.
N rubrikn Veprimtari n klas, msuesi/ja udhzon nxnsit t kontrollojn njohurit e marra n msimin
e dits, duke kryer veprimtari n klas dhe pr do pik krkon mendimin e nxnsve.
Tema 8. Si mund t kontribuoni si pjes e nj grupi
?
Prforcimi Pun n grup
?
?
T prkufzoj termin shoqat.
T listoj rrugt e krijimit t nj shoqate.
T analizoj ant e dobishme t misionit t nj shoqate.
Fjal ky: shoqat, qllim, veprimtari afatgjat, besueshmri.
Mjetet: fotograf nga veprimtari t shoqatave, pllakate t krijuara nga shoqata t ndryshme, emra
shoqatash veprimtaria e t cilave ndihmon n zhvillimin e arsimit, ligji Pr shoqatat.
28
?
Msuesi/ja iu paraqet nxnsve postera t shoqatave t ndryshme dhe u bn pyetje:
- far kuptoni ju me shoqat?
- Cili sht qllimi i krijimit t nj shoqate?
- A do t dshironit t krijonit edhe ju nj shoqat?
- A bjn pjes prindrit tuaj n ndonj shoqat?
Msuesi/ja u shpjegon nxnsve qllimin e krijimit t shoqatave; kontributin e tyre n zhvillimin e shoqris
demokratike, rrugt dhe procedurat pr krijimin e shoqats, detyrimet q kan antart e shoqats, ku
antarsia sht vullnetare.
M pas, nxnsit bashkohen me njri-tjetrin sipas mendimeve t tyre t prbashkta pr probleme dhe
shtje t ndryshme n komunitetin ku ata jetojn. Po ashtu, u shpjegohet nxnsve se shoqatat kryejn
veprimtari t ndryshme joftimprurse pr zhvillimin ose zgjidhjen e nj shtjeje t caktuar t shoqris. Pas
ksaj, nxnsit plotsojn tabeln e mposhtme:
Shoqata q duam t krijojm ne sht .................................................., pr arsye se ..........................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
Shoqata jon ka si qllim: ......................................................................................................................
Antart e saj jan: ......................................, .........................................., ...........................................,
......................................, .........................................., ..................................., .......................................
Numri i antarve t shoqats son sht: ..........
Deri tani shoqata jon ka kryer kto veprimtari:
1. ...................................................................................................................................................
2. ...................................................................................................................................................
3. ...................................................................................................................................................
Objektivat e shoqats son pr t ardhmen, jan si m posht:
1. ...................................................................................................................................................
2. ...................................................................................................................................................
3. ...................................................................................................................................................
Prforcimi: Pun n grup
Pas plotsimit t tabels s msiprme, nxnsit diskutojn duke br krahasim midis shoqatave q kan
krijuar ata, ngjashmrit dhe ndryshimet midis ktyre shoqatave n objektivat dhe veprimtarit e tyre, si dhe
zgjedhin organet drejtuese t ktyre shoqatave. Ata vendosin t krijojn nj shoqat n ndihm t fmijve n
nevoj. Pr kt, me ndihmn dhe udhzimet nga msuesja, ata prcaktojn hapat pr krijimin e shoqats.
?
Zhvillimi i msimit
29
TEST PR KREUN II
1. Plotso.
T drejtat dhe lirit ..................................................................... duhet tu garantohen ..............................
......................, pavarsisht nga gjinia, ............................, ....................................., ...................................,
.........................................
2. far sht prgjegjsia dhe cilat jan prgjegjsit q ke ti si nxns?
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
3. Krahaso t drejtat me prgjegjsit.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
4. Cilat jan pakicat kombtare n vendin ton? Shkruaj karakteristikat e tyre.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
5. Plotso.
Droga, alkooli dhe duhani jan __________________________________________________________
______________________________________________________________________________________.
6. Shkruaj tri nga problemet m t vshtira pr shoqrin lidhur me mbrojtjen e shndetit.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
30
7. Cilat jan disa nga masat parandaluese q frenojn prhapjes e SIDA-s?
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
8. Si duhet t sillemi me nj person t infektuar me HIV/SIDA?
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
9. Shkruaj disa nga shkaqet q ojn t rinjt n rrugn e krimit.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
10. do t thot t refuzosh n mnyr bindse, por t sjellshme?
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
11. Rendit hapat pr zgjidhjen e nj problemi.
a. _________________________________________________________________________________
b. _________________________________________________________________________________
c. _________________________________________________________________________________
d. _________________________________________________________________________________
12. Listo rrugt e krijimit t nj shoqate.
a. _________________________________________________________________________________
b. _________________________________________________________________________________
c. _________________________________________________________________________________
d. _________________________________________________________________________________
31
KAPITULLI III
PUSHTETI, AUTORITETI, QEVERISJA
Tema 1. Ligje dhe zakone
?
?
Zhvillimi i msimit
Prforcimi Diagrami i Venit
?
?
T prkufzoj termat ligj dhe zakon.
T dalloj ndryshimet midis ligjit dhe zakonit.
T argumentoj rndsin e ekzistencs s ligjit n shoqri.
Fjal ky: ligj, zakon, kushtetut, Kuvend.
Mjetet: Kushtetuta e Shqipris, dispozitat normative, Konventa pr t Drejtt e Fmijve,
foto me pamje nga ritet dhe zakonet e krahinave t ndryshme t sjella nga nxnsit.
Msuesi/ja shkruan n drras t zez fjalt ky dhe krkon nga nxnsit shpjegime pr seciln fjal. Pasi
dgjon prgjigjet e nxnsve, i orienton ata t ndajn fetoren n dy pjes dhe t shkruajn n njrn an
fjalin dhe n ann tjetr komentet.
Ndrtohet n tabel ditari dypjessh, i cili plotsohet me komentet e nxnsve.
Fjalia ose shtja
Komenti nga nxnsi

Zakonet
- Rregulla t pashkruara.
- Ndryshojn sipas vendeve ose krahinave.
- Trashgohen brez pas brezi.
- Nuk jan t detyrueshme.

Ligjet

- Jan rregulla t shkruara.
- T detyrueshme pr t gjith shtetasit e nj vendi.
- Miratohen n Kuvend (Parlament).
- Bazohen n kushtetutn e vendit.
- Para ligjit t gjith jan t barabart.
Moszbatimi i zakoneve

- Krijon prplasje brezash: brezi i vjetr q krkon t
ndjek zakonet; brezi i ri q krkon ti ndryshoj ato;
Moszbatimi i ligjit - on n dnimin e shkelsit t ligjit.
32
?
Tema 2. Rndsia e ligjeve
?
?
Zhvillimi i msimit
Prforcimi Puna me tekstin
?
?
T prshkruaj me fjalt e tekstit rndsin e ligjeve.
T dalloj ndikimin e ligjeve n jet, familje, shkoll.
T arrij n prfundimin se ligjet ndihmojn n zgjidhjen e problemeve t shoqris.
Fjal ky: ndshkim, zbatim, mbrojtje, institucion.
Mjetet: Kushtetuta, rregullorja e Kuvendit t Shqipris, Kodi i Familjes.
Msuesi/ja shkruan n drras temn e msimit dhe u drejton nxnsve disa pyetje:
- kuptoni me ligj?
- Pse jan t rndsishme ligjet?
- A ndikojn ligjet n jetn ton t prditshme?
- Si e prfytyroni nj shoqri pa ligje?
Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn msimin pr pak minuta dhe shkruan n drrasn e zez togfjalshin
rndsia e ligjeve. Nxnsit japin mendimet e tyre rreth ktij togfjalshi.
Prforcimi: Puna me tekstin
Nxnsit do t listojn arsyet pse jan t rndsishme ligjet dhe plotsojn tabeln e paraqitur n rubrikn
Veprimtari n klas n faqen 40 t librit.
Rregullojn
marrdhniet
Rndsia e ligjeve
Japin siguri
Parandalojn konfiktet
dhe krimet
Ndryshojn sipas
nevojave e problemeve
?
Prforcimi: Diagrami i Venit
Nxnsve u paraqitet diagrami i mposhtm. Secili prej tyre evidenton t prbashktat dhe ndryshimet midis
ligjeve dhe zakoneve.

T veantat T veantat
T prbashktat

Ligjet
- .............
Zakonet
- ..............
Ligji
33
?
Tema 3. Procesi i prgatitjes s ligjeve
?
?
Zhvillimi i msimit
Ndrtimi i njohurive INSERT
?
?
T prkufzoj termin projektligj.
T tregoj hapat e prgatitjes dhe miratimit t nj ligji.
T dal n prfundimin se botimi i ligjit sht i rndsishm.
Fjal ky: projektligj, votim, deputet, Fletore zyrtare, komision parlamentar.
Mjetet: rregullorja e Kuvendit, Kushtetuta, Fletore zyrtare, foto me pamje nga
punimet e komisionit t ligjeve t Kuvendit t Shqipris, rregullorja e shkolls.
Msuesi/ja shkruan n drras t zez temn e msimit dhe u drejton nxnsve disa pyetje:
- Pse hartohen ligjet? Si krijohen ligjet e reja?
- Cili i harton ligjet? Cili i miraton ato?
- Cili ka t drejt ti ndryshoj ligjet?
Ndrtimi i njohurive: INSERT
Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn pr disa minuta msimin me teknikn e INSERT-it.
+ ?
Ligjet rregullojn
marrdhniet n shoqri.
Projektligji propozohet nga Kshilli
i Ministrave, do deputet ose
20000 zgjedhs.
Ku dhe nga kush
shkruhen ligjet?
Kushtetuta shrben si baz
pr t gjitha ligjet e tjera.
Projektligj: ligj i ri i pamiratuar
ende.
Projektligji shqyrtohet nga
komisionet parlamentare dhe
votohet nga Kuvendi nen pr nen
dhe n trsi.
Cila sht prbrja
e komisioneve
parlamentare?
Shpallja: ligji dekretohet nga
Presidenti dhe botohet n Fletoren
zyrtare.
far sht
Fletorja Zyrtare?
do etap e miratimit t nj projektligji mund t shoqrohet me foto t ndryshme.
Msuesi/ja shkruan n drras t zez nj pik t rregullores s shkolls dhe u krkon nxnsve t japin
mendimet e tyre secila do t ishte rruga q do t ndiqnin pr ta ndryshuar at.
Nxnsit e din
informacionin q po lexojn.
Informacioni sht i ri. Informacion q e
dinin ndryshe.
Informacioni shtes.
34

Tema 4. T drejtat dhe prgjegjsit e individit n nj shtet demokratik
?
?
Zhvillimi i msimit
Ndrtimi i njohurive Pun n grupe
?
?
T prkufzoj termat t drejta dhe prgjegjsi.
T rendit burimet dhe prgjegjsit qytetare ndaj shtetit dhe institucioneve t tij.
T rendit disa t drejta t njeriut dhe t shpjegoj pse jan t rndsishme.
Fjalt ky: Liri, t drejta, prgjegjsi, detyrim ligjor
Mjetet: Konventa pr t Drejtat e Fmijve, Kushtetuta e Republiks s Shqipris, Kodi i
Procedurs Administrative, Deklarata Universale pr t drejtat
dhe lirit themelore t njeriut, materiale me pamje nga zbatimi i t drejtave
dhe prgjegjsive t shtetasve
Pasi shkruan n drras t zez temn e msimit dhe duke marr parasysh njohurit q nxnsit kan marr
pr t drejtat dhe lirit e prgjegjsit e qytetarve n nj shtet demokratik nga msimet e kaluara, msuesi/ja fton
nxnsit t mendojn pr pes minuta pr t drejtat dhe prgjegjsit e tyre. Shnohen n tabel disa prej tyre.
Nxnsit ndahen n grupe. Secili grup mendon nj t drejt dhe pasi diskutohet n grup, zbulojn prgjegjsit
q u lindin pr t gzuar at t drejt. Plotsohet n drrasn e zez tabela e mposhtme.
T drejtat Prgjegjsit
Trajtim i barabart do njeri duhet t sillet dhe tu shrbej njlloj t tjerve.
Mbrojtje ligjore Drejtsi pr t gjith dhe sipas ligjeve.
E drejta e fjals T mos thot gnjeshtra, shpifje,
E drejta e vots T votoj dhe t votohet (si senator i klass apo n forumet drejtuese).
E drejta e besimit fetar T mos fyej njerzit e besimeve t tjera.
T jet tolerant ndaj besimeve t tjera.
Msuesi/ja shtron pyetjen binar t ciln e shkruan n drras t zez:
Po Pyetja Jo
A mendoni se nj person q nuk ka votuar ka prmbushur
prgjegjsin e tij si qytetar i nj shoqrie demokratike?
35
?

Tema 5. T drejtat dhe lirit e pakicave
?
?
Zhvillimi i msimit
?
?
T prshkruaj me fjalt e tekstit dallimet e grupeve shoqrore.
T dalloj t drejtat e pakicave kombtare.
T prmend institucionet q mbrojn t drejtat e pakicave kombtare.
Fjal ky: minoritet-pakic, pakic kombtare, pakic gjuhsore, diskriminim, organizat.
Mjetet: pjes nga Kushtetuta e Shqipris pr pakicat kombtare, Konventa pr t Drejtat e
Njeriut, Kodi Civil i Republiks s Shqipris, Kodi Penal i Republiks s Shqipris.
Pasi shkruan n drras t zez temn e msimit, msuesi/ja u drejton disa pyetje nxnsve:
- far kuptojm me fjaln minoritet?
- Cilat jan grupet minoritare q jetojn n vendin ton?
- far vlerash sjellin pakicat kombtare?
- Kush i mbron t drejtat e pakicave kombtare?
Msuesi/ja shkruan n tabel fjaln minoritet. Nxnsit bjn plotsimet prkatse.
Ndrtimi i njohurive: Pun me grupe
Msuesi/ja shkruan shtjet kryesore n drrasn e zez dhe u krkon nxnsve t lexojn tekstin. Nxnsit
ndahen n tri grupe pune, duke i prcaktuar ato n:
- pakica kombtare greke, maqedonase, malazeze, rome.
U krkohet nxnsve t prcaktojn karakteristikat fzike, gjuhn, traditat, origjinn dhe t drejtat e secils pakic.
Msuesi/ja ndrton n drrasn e zez rrjetin e diskutimit.
Msuesi/ja dgjon argumentet q sjell secili nxns dhe bn komente rreth tyre.
Po Pyetja Jo
A sht e drejt q nj bashkmoshatari q i prket nj pakice
kombtare ti mohohet arsimimi n gjuhn e tij amtare?
malazez
Minoritet
grek
maqedonas
rom
pakic
Kushtetuta e Republiks
s Shqipris
Konventa pr t
Drejtat e Njeriut
36

Tema 6. T drejtat e fmijve
?
?
Zhvillimi i msimit
?
?
T rendit disa nga t drejtat themelore t fmijve.
T dalloj rndsin e Konvents t t Drejtave t Fmijve.
T listoj t prbashktat dhe ndryshimet midis Konvents pr t Drejtat e Fmijve
dhe Deklarats Universale t t Drejtave t Njeriut.
Fjal ky: t drejta, konvent, nnshkrim, ndshkim, fmij.
Mjetet: pjes nga Kushtetuta e Shqipris pr t drejtat dhe lirit e njeriut, Konventa e t
Drejtave t Fmijve, Kodi i Familjes, Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut,
botime dhe postera pr t drejtat e fmijve.
Pasi shkruan n drras t zez temn e msimit, si dhe fjalt ky:

Msuesi/ja u krkon nxnsve t shpjegojn lidhjen e ktyre fjalve me njra-tjetrn, duke u mbshtetur n
iden e t drejtave t fmijve.
Msuesi/ja u krkon fmijve t krijojn nj tekst t shkurtr q t ket si fjal ky termat e dhn.
Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn pr disa minuta msimin dhe t shkruajn n fetoren e tyre disa nga t
drejtat q ata mendojn se jan m t rndsishme, si dhe argumentojn zgjedhjen e tyre. Pasi nxnsit t jen
njohur me Konventn e t Drejtave t Fmijve dhe Deklaratn Universale t t Drejtave t Njeriut, msuesja u
krkon nxnsve t nxjerrin t prbashktat midis ktyre dy dokumenteve themelore t t drejtave.

T veantat T veantat
T prbashktat
do person
q sa lind
deri sa bhet
18 vje.
Mas dnimi q
merret kundr dikujt
pr nj faj, dnim.
Marrveshje e lidhur ndrmjet
dy a m shum shteteve pr
shkmbime n fusha t ndryshme,
me interes t prbashkt (tregtare,
kulturore etj.).
konvent ndshkim
fmij
Konventa e t Drejtave
t Fmijve
Deklarata Universale e
t Drejtave t Njeriut
t drejta
Trsia e
normave q
rregullojn
marrdhniet
shoqrore.
2 3 1
37
?
Disa nga t prbashktat q duhet t nxjerrin nxnsit jan:

E drejta pr arsim.
E drejta pr nj trajtim t barabart me t tjert.
E drejta pr lirin e shprehjes, opinionit dhe e besimit fetar.
E drejta e argtimit.
E drejta e kujdesit shndetsor etj.
Prforcimi: Diskutim i lir.
Msuesi/ja hap diskutimet n klas me pyetjen:
- Si reagoni kur ju shkelen t drejtat tuaja themelore?
Dgjohen prgjigjet q jep secili nxns dhe bhen komente rreth tyre.

Tema 7. Sistemi i drejtsis n Shqipri
?
Zhvillimi i msimit
Prforcimi Analiz rastesh
T prkufzoj termin mosmarrveshje.
T dalloj institucionet q zgjidhin mosmarrveshjet.
T listoj rrugt q ndiqen pr zgjidhjen e mosmarrveshjeve.
T dal n prfundimin pse njerzit i drejtohen gjykats pr zgjidhjen e konfikteve
dhe mosmarrveshjeve.
Fjal ky: gjykat, gjyqtar, avokat, mosmarrveshje, konfikt.
Mjetet: Kushtetuta e Shqipris, Ligji Pr Organizimin dhe Funksionimin e Ministris s
Drejtsis, Ligji Pr Gjykatn Kushtetuese, Ligji Pr Organizimin dhe Funksionimin
e Sistemit Gjyqsor, Ligji Pr Avokatin, botime t ndryshme pr gjykatat, foto nga
gjykatat n vendin ton.
?
?
?
Pasi shkruan n drras t zez temn e msimit, msuesi/ja u drejton nxnsve disa pyetje.
- sht drejtsia?
- Kush e vendos drejtsin?
- Kush e parandalon krimin n shkoll?
- A mund t themi se shkolla sht institucioni q edukon drejtsi?
Pasi dgjon prgjigjet e nxnsve, msuesi/ja i bn pyetjet m konkrete n marrdhniet e nxnsve me
njri-tjetrin ose me familjen apo shoqrin.
Drejtsia
38
?
- A keni pasur mosmarrveshje me njri-tjetrin?
- Si i keni zgjidhur kto mosmarrveshje?
Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn pr disa minuta msimin, ndrkoh q ajo ndrton n drrasn
e zez nj skem t llojeve t gjykatave n Shqipri. Nprmjet nj bashkbisedimi, msuesi/ja plotson
tabeln n drrasn e zez.
Nivelet e Gjykatave n Shqipri, jan:
- Civile;
- Penale;
- Administrative.

M pas msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjen:
- Sipas mendimit tuaj, cili sht roli i gjykats n zgjidhjen e nj mosmarrveshjeje apo konfikti?
Msuesi/ja plotson mendimet duke shpjeguar se pas do vendimi gjyqsor, palt kan t drejt t ankohen
pr vendimin n nj gjykat t shkalls m t lart, pra, vendimi i Gjykats s Rrethit ankimohet n Gjykatn
e Apelit, e kshtu me radh.
Prforcimi: Analiz rastesh
Msuesi/ja jep nj rast pr diskutim Pse njerzit u drejtohen gjykatave pr t zgjidhur konfiktet e ndryshme
q mund t ken?.
Diskutohen edhe rastet e paraqitura n rubrikn Veprimtari n klas.
Gjykata e Lart
Llojet e gjykatave
n vendin ton
Gjykata Kushtetuese
Gjykata e Apelit
Gjykata e Rrethit
ku banojm
39
TEST PR KREUN III
1. Plotso.
Ligji kryesor i nj shteti sht ___________________________________________________
2. Prkufzo termin projektligj.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
3. Shno hapat e prgatitjes s nj ligji.
a. _________________________________________________________________________________
b. _________________________________________________________________________________
c. _________________________________________________________________________________
d. _________________________________________________________________________________
e. _________________________________________________________________________________
Ku miratohen ligjet?
a. N Presidenc b. N Qeveri c. N Kuvendin e Shqipris
5. A mendoni se nj person q nuk voton ka prmbushur prgjegjsit e tij si qytetar?
Po Jo
6. Listo disa tipare q i bjn t dallueshme pakicat kombtare.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
7. Si e kupton shprehjen Respektoni t tjert si respektoni veten?
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
8. Prkufzo termin konflikt.
______________________________________________________________________________________
9. Rendit llojet e gjykatave.
______________________________________________________________________________________
10. Plotso.
Drejtsia sht ______________________________________________________________________
40
?
KAPITULLI IV
PRODHIMI DHE SHPRNDARJA
Tema 1. Puna dhe tregu i puns
?
?
Zhvillimi i msimit
?
?
T prkufzoj termin pun.
T rendit llojet e puns.
T analizoj elementet e tregut t puns.
Fjal ky: pun, pun e papaguar, pun e paguar, treg pune, pundhns, punmarrs.
Mjetet: Kodi i Puns, kopje t nj kontrate pune, foto me pamje nga kantiere pune si ndrtim,
bujqsi, nga nj kompani e suksesshme.
- Sipas mendimit tuaj, far sht puna?
- Pse duhet t punojn njerzit?
- Cilat jan disa nga profesionet q ju plqejn m shum?
- Sipas mendimit tuaj, a duhet t punojn fmijt dhe pse?
- A ka raste n vendin ton t shfrytzimit t puns s fmijve? Jepni shembuj.
Pasi dgjon prgjigjet e nxnsve, msuesi/ja shkruan n drras t zez disa prej tyre, t cilat ajo mendon
se jan m interesantet.
Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn pr disa minuta msimin, ndrkoh q ajo ndrton n drrasn e
zez diagramin e Venit.
Nprmjet nj bashkbisedimi dhe me ndihmn e msuesit/es nxnsit nxjerrin n pah t prbashktat dhe
dallimet midis puns s paguar dhe asaj t papaguar.
Msuesi/ja shtron dy pyetje pr diskutim t lir.
- Pse fmijt nuk duhet t punojn pa mbushur moshn?
- Pse sht e dmshme puna pr fmijt?
Pun e
paguar
Pun e
papaguar
41
?
Tema 2. Rndsia e puns dhe e karriers
?
?
Zhvillimi i msimit
Ndrtimi i njohurive Pun n grup
Prforcimi Turi i galeris
?
?
T prkufzoj termin karrier.
T analizoj lidhjen e puns me arsimin.
T krahasoj profesionin me karriern.
Fjal ky: pun, karrier, prirje, prgjegjsi, aftsi, interes, teknologji.
Mjetet: Kodi i Puns, foto t njerzve q kan br karrier, personalitete t ndryshme
politike, kulturore dhe artistike.
Pasi shkruan n drras t zez temn e msimit, msuesi/ja i fton nxnsit t shohin fgurat e paraqitura n tekst
dhe u krkon atyre t japin mendime n lidhje me to, duke nxjerr n pah profesionet q jan paraqitur n foto.
Pasi dgjon prgjigjet e nxnsve, msuesi/ja i ndan nxnsit n disa grupe, duke u caktuar detyra, si:
o Sipas prirjeve tuaja, zgjidhni profesionin q doni t ushtroni n t ardhmen.
o Cilat jan kontributet q jep n shoqri profesioni q zgjodht?
o Ciln shkoll apo arsimim duhet t ndiqni pr t marr kt profesion?
Prforcimi: Turi i galeris
Nxnsit shprehin prirjet e tyre n vizatim, muzik, letrsi etj., dhe i paraqesin kto pun t shpejta para
klass, duke i diskutuar ato me njri-tjetrin. Msuesi/ja bn plotsimet prkatse duke i nxitur nxnsit t
vazhdojn m tej prirjet e tyre n fusha q nxnsit mendojn se kan dhunti.
Tema 3. Si t ndrtosh nj biznes
?
?
?
T prkufzoj termin biznes.
T dalloj rrugt e menaxhimit t t ardhurave.
T analizoj hapat pr ndrtimin e nj biznesi.
Fjal ky: menaxhim, burim, buxhet, t ardhura, nevoja, dshira, joshje.
Mjetet: Ligji pr Biznesin, Kodi Civil i Shqipris, foto me pamje nga puna n nj biznes.
42
?
Parashikimi Marrdhniet pyetje-prgjigje
Prforcimi Diskutim
Parashikimi: Marrdhniet pyetje-prgjigje
- A ka ndonjri prej jush pjestar t familjes q merren me biznes?
- do t thot t menaxhosh (administrosh) parat?
- Cili sht buxheti i familjes suaj?
- Pse sht i rndsishm biznesi pr ekonomin e nj vendi?
Pasi dgjon prgjigjet e nxnsve, msuesi/ja shkruan disa prgjigje n drrasn e zez, duke i renditur ato
sipas pyetjeve.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn pr pak minuta tekstin, ndrkoh q ajo vizaton nj tabel n
drrasn e zez. Nxnsit ndahen n grupe.
Grupi i par: do t shpreh nevojat.
Grupi i dyt: do t shpreh dshirat.
Grupi i tret: do t merret me gjetjen e burimeve pr plotsimin e tyre.
Grupi i katrt: do t prcaktoj koston e tyre.
T dhnat q do t nxjerr secili grup, shnohen n tabeln e mposhtme:
Nevojat Dshirat Burimet pr plotsimin
e tyre
Kostot
Msuesi/ja i orienton nxnsit t prqendrohen fllimisht n plotsimin e nevojave, duke ln n radh t dyt
dshirat, t cilat mund edhe t mos plotsohen pr shkak t pamundsis s burimeve ose kostos s lart.
Msuesi/ja i ndihmon nxnsit me disa pyetje:
- A ka ndonj nevoj q mund t renditet te dshirat dhe anasjellas?
- A ka ndonj mundsi pr t ulur koston n plotsimin e nj nevoje apo dshire?
- Kur mund t kursehen para, me qllim q t plotsohen nevojat m urgjente, duke ln mnjan
dshirat pr nj periudh tjetr?
Prforcimi: Diskutim
Msuesi/ja tregon se n shoqrin e sotme, t rinjt ndeshen me joshjen q sjellin modelet e reja t pajisjeve
teknologjike, si: MP3, MP4 etj., veshjet e kushtueshme, celulart e shtrenjt. Jepni mendimin tuaj se si duhet
t reagojm ndaj disa krkesave ndoshta t tepruara, t cilat nuk prputhen me mundsit fnanciare t
familjes.
43
TEST PR KREUN IV
1. Prkufzo termin pun.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
2. Krahaso punn e paguar me punn e papaguar.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
3. Rendit disa nga punt q jan t dmshme pr fmijt.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
4. Cilat jan disa nga profesionet q t plqejn? Argumento prgjigjet e tua.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
5. Prkufzo termin karrier.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
6. Krahaso karriern me profesionin.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
7. Plotso.
Buxheti familjar sht _________________________________________________________________.
8. `do t thot t menaxhosh t ardhurat e tua?
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
44
Anila Tabaku
Lumnije Hasaj
Libr msuesi
Edukata shoqrore 7
Prgatitur nga:
45
46
47
49
50
Tema 1. Mirkuptimi n shoqrin demokratike
?
?
Zhvillimi i msimit
?
?
Msuesi/ja shkruan n drrasn e zez thnien: Demokracia sht qeverisje e popullit, pr popullin
dhe me popullin, si dhe vizaton diagramin e mposhtm.
M pas, msuesi/ja pyet:
Si lidhen me njra-tjetrn fjalt n kuti me fjaln demokraci?
Jepni mendimin tuaj.
Duke marr shkas nga prgjigjet e nxnsve, msuesi/ja zbrthen fjaln demokraci, q vjen nga greqishtja
e vjetr, demos do t thot popull dhe kraci - qeverisje, por q n thelb ka t bj me vendimmarrjen.
Prsri msuesi/ja e l t hapur diskutimin dhe pyet:
- A ju sht dashur ndonjher t merrni vendim pr veten, pr grupin ku bni pjes apo pr familjen tuaj?
Ktu msuesi/ja mund t ndrhyj duke shpjeguar se vendimmarrja mund t jet kolektive, pra, vendimi
merret nga shumica ose individuale, kur vendimi merret nga nj njeri. N kt ast, msuesi/ja u tregon n
libr foton e nj posteri t fushats zgjedhore: Nse ti nuk voton, t tjert vendosin pa ty.
M pas, msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjen:
- Gjat votimit pr senatorin e klass, a keni marr pjes n votim dhe a ka pasur mirkuptim t prgjithshm
pr senatorin e zgjedhur?
T hartoj nj list me t drejtat e individit n nj shoqri demokratike.
T dalloj rolin e individit n vendimmarrje.
T tregoj rrugt q ndiqen pr arritjen e mirkuptimit n nj shoqri demokratike.
Fjal ky: vendimmarrje, mirkuptim, liri, barazi, drejtsi.
Mjetet: Kushtetuta e Shqipris, Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut, Konventat e
t Drejtave t Fmijve, rregullorja e Kuvendit t Shqipris, postera (pllakate) nga
fushata e fundit e zgjedhjeve n vendin ton.
KREU I
INDIVIDT, GRUPET, INSTITUCIONET
Vendimmarrje
Mirkuptim
Barazi
Drejtsi
Liri
Demokracia
51
?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet e nxnsve dhe i orienton ato n prfundimin: Mirkuptimi shoqror arrihet kur
grupi shoqror respekton vendimet e marra nga shumica dhe punon q ato t zbatohen.
Msuesi/ja ndrton n drras t zez rrjetin e diskutimit:
Po Pyetja Jo
A mund t merren vendime pa mirkuptimin e t gjithve?
Msuesi/ja dgjon argumentet q sjell secili nxns dhe bn komente rreth tyre.
Tema 2. Marrdhniet n grupin shoqror
?
?
Zhvillimi i msimit
Ndrtimi i njohurive Pun n grup dhe INSERT
?
?
T identifkoj ndikimin e rregullave dhe ligjeve n vendimmarrje.
T dalloj rolin e traditave dhe zakoneve n rregullimin e marrdhnieve shoqrore.
T argumentoj rndsin e prcjelljes s vlerave dhe traditave brez pas brezi.
Fjal ky: rregull, ligj, tradita, zakone.
Mjetet: Kushtetuta e Shqipris, Kodi Civil, Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut, foto
me pamje nga nj veprimtari ose mbledhje me shum njerz, pamje t nxnsve q
punojn n grup pr realizimin e nj veprimtarie.
Parashikimi: Parashikimi me terma paraprak
Msuesi/ja shkruan n drrasn e zez fjalt ky t msimit.
Zakon Tradit
Ligj Rregull
Rregull a norm n
mnyrn e jetess (n
sjellje, veshje etj.), e
vendosur historikisht e q
zbatohet si ligj i pashkruar
nga nj popull dhe
trashgohet brez pas brezi.
Norma ,rregulla, pasuri
shpirtrore, zakone,
virtyte etj., q jan
formuar historikisht n
jetn e nj populli dhe
q ruhen, trashgohen
brez pas brezi.
Norm, rregull q
vendoset nga organi
m i lart i pushtetit
shtetror dhe sht e
detyrueshme
pr t gjith shtetasit
dhe organet shtetrore.
Norm a parim
q rregullon
ecurin n
marrdhniet
mes njerzve.
52
?
Duke prftuar edhe nga njohurit q nxnsit kan nga viti i kaluar shkollor, msuesi/ja u krkon atyre t thon nj
rregull, nj ligj, nj zakon, nj tradit nga krahina e tyre dhe dgjon mendimet e tyre. M pas, u drejton disa pyetje:
Si ndikojn zakonet dhe traditat n jetn tuaj t prditshme?
A jan t detyrueshme traditat dhe zakonet pr tu zbatuar? Pse?
Ku dallojn ligjet nga zakonet?
Ndrtimi i njohurive: Pun n grup dhe INSERT
Duke marr shkas nga prgjigjet e nxnsve, msuesi/ja i ndan nxnsit n disa grupe pune sipas
paraplqimeve:
grup pr flmin,
grup pr sportet,
grup pr letrsin,
grup pr muzikn etj.
Grupeve u krkohet q n fetoren e klass tu prgjigjen pyetjeve t mposhtme pr 5-7 minuta.
Cilt aktor ju plqejn dhe cilat video t tyre keni bler koht e fundit?
Cili sht sporti juaj i paraplqyer dhe pse?
Cili sht libri i fundit q keni lexuar?
Cili kngtar/grup muzikor dhe kng ju plqen?
Pasi nxnsit kan mbaruar punn, msuesi/ja i udhzon t lexojn pr pak minuta tekstin. N kt ast ajo
ndrthur metodn e puns n grup me metodn e INSERT-it, e cila sht nj metod q nis me rikujtimin e
njohurive t ftuara m par dhe lejon nxnsit t kontrollojn shkalln e t kuptuarit gjat leximit t tekstit.
Msuesi/ja i fton nxnsit t lexojn msimin dhe n drras t zez ndrton tabeln e INSERT-it, ndrkoh
nxnsit e ndrtojn kt tabel n fetoret e tyre.
+ ?
Grupi shoqror mbshtetet
n rregulla dhe ligje
Zakonet dhe traditat
ndikojn n rregullimin
e marrdhnieve midis
njerzve
Zakone dhe tradita
t ndryshme nga ato
t krahins s tyre
Msuesi/ja u drejton nxnsve disa pyetje:
Ku mbshteten vendimet q marrin grupet shoqrore?
Si ndihmojn rregullat n marrdhniet midis njerzve n komunitetin ku jetoni?
Cilat jan traditat dhe zakonet q zbatohen n komunitetin tuaj?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet q sjell secili nxns dhe bn komente rreth tyre.
Nxnsit e din
informacionin q po lexojn.
Nxnsit nuk e din
informacionin q lexuan.
Informacioni shtes. Informacioni q
nxnsit e dinin ndryshe.
53
Prforcimi Pun me tekstin
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja ndrton tabeln e ditarit dypjessh n drrasn e zez.
Qytetaria n vendimmarrje
realizohet
- Me grupimin e individve sipas interesave t caktuara;
(kjo bhet me takime, pjesmarrje n organizata, tubime etj.)
- M pjesmarrjen e do individi n votim.
Pjesmarrja n kt
vendimmarrje
- Rrit prgjegjsin qytetare t individit;
- U ofron qytetarve mundsi q t dgjohet zri i tyre.
Prforcimi: Pun me tekstin
Pas plotsimit t tabels edhe me pjesmarrjen e nxnsve, msuesi/ja u krkon nxnsve q t hapin librin
n faqen 10 dhe t lexojn n tabeln me titull: Vendime t marra nga qytetart sipas grupeve. N kt tabel
nxnsit duhet t evidentojn pikat ku ata mendojn se roli i tyre n vendimmarrje sht i dukshm.
Tema 3. Qytetar aktiv n marrjen e vendimeve
?
?
?
T prkufzoj termin angazhim qytetar.
T prcaktoj rolin e qytetarve n marrjen e vendimeve.
T vlersoj drejt alternativat e zgjedhjes dhe pasojat pr marrjen e nj vendimi.
Fjal ky: vendim, pjesmarrje, vendimmarrje.
Mjetet: Kodi Zgjedhor, Kushtetuta e Shqipris, fotograf dhe materiale t ndryshme shtypi
q paraqesin procesin e votimit.
Msuesi/ja shkruan n drras t zez thnien: do qytetar i mir duhet t shqetsohet dhe t marr
pjes n shtjet e familjes, t shkolls dhe t komunitetit ku jeton, pra t ket angazhim qytetar.
M pas, msuesi/ja pyet: - A mendoni se angazhimi qytetar sht pr t mirn tuaj, t familjes, t fqinjve
dhe komunitetit ku bni pjes? Jepni mendimin tuaj.
Mbrojtja e mjedisit
Lufta kundr duhanit e
lndve narkotike
Angazhim qytetar
Pjesmarrja n
protesta publike
54
Tema 1. Shteti demokratik
?
?
Zhvillimi i msimit
Ndrtimi i njohurive Shpjegim dhe piramida e mendjes
?
?
T listoj parimet e nj shtetit demokratik.
T prshkruaj veprimet e parimeve demokratike n jetn e komunitetit.
T analizoj vlerat pozitive t parimeve t shtetit demokratik.
Fjal ky: t drejtat e njeriut, pushtet, ndarje e pushteteve, parimi i shumics, pozit, opozit,
sistem shumpartiak.
Mjetet: Kushtetuta e Shqipris, rregullorja e Kuvendit t Shqipris, fotograf dhe materiale
t ndryshme shtypi q paraqesin mbledhje t qeveris, seanca plenare n Kuvendin
e Shqipris etj.
KREU II
ORGANIZIMI DHE FUNKSIONI I SHTETIT DEMOKRATIK
Pasi paraqet temn e re, msuesi/ja bn disa pyetje pr t nxitur diskutimin.
Cilat jan disa nga parimet mbi t cilat ndrtohet nj shtet demokratik?
Duke pasur parasysh njohurit e marra nga historia, cilat jan karakteristikat e nj shteti me sistem
njpartiak ose diktatorial?
Cilat jan parimet q udhheqin jetn tuaj t prditshme?
Pasi i dgjon me interes prgjigjet e nxnsve, msuesi/ja diskuton me ta prgjigjet, si dhe plotson disa prej
tyre, duke nxitur diskutime edhe mes vet nxnsve.
Ndrtimi i njohurive: Shpjegim dhe piramida e mendjes
Duke marr shkas edhe nga diskutimet e nxnsve, msuesi/ja fllon t shpjegoj disa nga parimet themelore
t funksionimit t nj shteti demokratik. Ai/ajo shtjellon se shteti demokratik ka n themel t tij respektimin e
t drejtave t njeriut, mbizotrimin e ligjit, parimin e prfaqsimit, ndarjen e pushteteve dhe pavarsin e tyre,
parimin e shumics dhe respektimin e opozits.
Theksohet se pa kto parime funksionimi i nj shteti demokratik sht i pamundur. Edhe shtetet diktatoriale
prdorin disa nga kto parime, por ato i zbatojn n mnyr mjaft t cunguar ose t pjesshme.
Pr t ndrtuar piramidn e mendjes, msuesi/ja i ndan nxnsit n gjasht grupe pune.
Secili grup punon pr nj parim t shtetit demokratik. N fund grupet bashkojn punimet e tyre.
55
?
Ja nj shembull:
Prforcimi: Rrjeti i merimangs
Msuesi/ja zgjedh 6 nxns dhe i vendos n formn e nj rrethi. Secili nga nxnsit, pasi ka thn nj nga
parimet e shtetit demokratik i kalon lmshin nj nxnsi tjetr.
Pasi nxnsi fet pr parimin tjetr, ia kalon lmshin nxnsit t tret e kshtu vazhdohet deri te nxnsi i
gjasht.
RESPEKTIMI
I T
DREJTAVE
T
NJ
E
R
I
U
T
MBIZOTRIMI I
L
I
GJ
I
T
PARIMI I
P
R
F
A
Q
S
I
M
I
T
NDARJA E
P
U
SH
T
E
T
E
V
E
PARIMI I
SH
U
M
I
C
S
RESPEKTIMI I
P
A
K
I
C
S
SHTETI DEMOKRATIK
56

Tema 2. Kreu i shtetit
?
?
Zhvillimi i msimit
Ndrtimi i njohurive Di / Dua t di/ Msova
?
?
T prshkruaj fgurn e nj presidenti.
T rendit kompetencat e Presidentit t Republiks.
T nxjerr n pah dallimin midis t drejtave dhe detyrimeve t presidentit n nj
shtet demokratik dhe t nj monarku.
Fjal ky: kreu i shtetit, monarku, presidenti, kompetenca.
Mjetet: teksti, pamjet e msimit t dits, pamje nga Presidenca.
Msuesi/ja shkruan n drras t zez temn e msimit dhe vizaton diagramin e mposhtm:
M pas, msuesi/ja shtron pyetjet e mposhtme:
- Cili sht presidenti aktual i vendit?
- A mund t rendisni disa nga detyrat e Presidentit n vendin ton?
- Ku ndodhet selia (ndrtesa ku qndron dhe ushtron veprimtarin) Kuvendi i Shqipris?
Listoni disa nga emrat e peridentve t vendit ton.
Ndrtimi i njohurive: Di/ Dua t di/ Msova
Pasi shkruan n drras t zez disa nga prgjigjet m t mira, msuesi/ja i fton nxnsit t hapin librin dhe
n baz t njohurive t paraqitura t tekst, nxnsit plotsojn tabeln e mposhtme.
N kolonn Di, nxnsi plotson njohurit q ka pr kt tem. N kolonn Dua t di, nxnsi shkruan pikat pr
t cilat ai krkon shpjegime t mtejshme. N kolonn Msova, nxnsi shkruan informacionin q ka msuar.
Di Dua t di Msova
Presidenti sht kreu i
shtetit.
Detyrat specifke dhe
funksionet e Presidentit,
pra kompetencat e tij.
Presidenti sht simbol i unitetit t kombit,
siguron lidhjen dhe funksionimin harmonik t
tri pushteteve: legjislativ, ekzekutiv, gjyqsor.
Pasi jep njohurit q nxnsit duan t din dhe njohurit q kan marr nga historia, msuesi/ja pyet:
Po monarku prfaqson?
Si ndahen monarkit? A mund t jepni nj shembull pr seciln prej tyre?
Ku ndryshon monarku nga presidenti n nj shtet demokratik?
Kryetar shteti
Mbrojts i Kushtetuts Presidenti
Prfaqson unitetin e
popullit
57
?
Edhe pr rastin e monarkut ndrtohet tabela: Di/ Dua t di/ Msova.
Di Dua t di Msova
- Monarku e ka pushtetin t
trashguar.
- I gjith pushteti
prqendrohet n duart e
monarkut.
- Ahmet Zogu ka qen
mbret i shqiptarve.
Detyrat specifke dhe
funksionet e monarkut, pra
kompetencat e tij.
Ndarjet e monarkis n: absolute,
kushtetuese dhe parlamentare.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t diskutojn rreth tems: Sikur t isha Presidenti i vendit, do t prqendroja
punn time n kto drejtime: Nxnsit plotsojn drejtimet q duan t ndjekin:
1. __________________________________________________________________________________
2. __________________________________________________________________________________
3. __________________________________________________________________________________
Nxnsit japin mendimet e tyre pr problemet kryesore q shqetsojn komunitetin e tyre dhe pr t cilat ata
mendojn se roli i Presidentit sht i rndsishm n zgjidhjen e tyre.

Tema 3. Struktura vertikale e pushtetit
?
Zhvillimi i msimit
Prforcimi Pun me librin
T prkufzoj konceptet pushtet qendror dhe pushtet vendor.
T prmend funksionet e pushtetit vendor.
T dalloj ndryshimet midis pushtetit qendror dhe pushtetit vendor.
Fjal ky: pushtet qendror, pushtet vendor, decentralizim, autonomi.
Mjetet: Kushtetuta e Shqipris, Ligji Pr organizimin dhe Funksionimin e Pushtetit Vendor
foto me pamje dhe materiale shtypi nga mbledhje dhe puna e qeveris qendrore dhe
pushtetit vendor, harta e Shqipris.
?
?
?
Pasi paraqet temn e re, msuesi/ja shtron disa pyetje pr nxnsit:
kuptoni ju me termin qeveri?
Po n shkolln ton, a ka qeveri t nxnsve?
Si funksionon ajo? Si sht zgjedhur?
N ciln bashki/komun bn pjes komuniteti ku jetoni ju?
58
?
Cilat mendoni se jan detyrat e pushtetit vendor?
A jan paraqitur problemet e komunitetit tuaj n bashkin/komunn ku bni pjes?
Pasi shkruan dhe dgjon prgjigjet e nxnsve, msuesi/ja u krkon atyre t lexojn tekstin pr disa minuta,
ndrkoh q ajo ndrton skemn n drras t zez.
Msuesi/ja shpjegon se sipas Kushtetuts (mund t lexoj pjesn prkatse t Kushtetuts son) pushteti
vendor sht i pavarur nga pushteti qendror. Duke pasur parasysh njohurit q nxnsit kan marr m par,
msuesi/ja pyet:
Sipas mendimit tuaj, cili sht pushteti q ju gjendet m afr n zgjidhjen e problemeve tuaja?
Ndrkoh, msuesi/ja i orienton nxnsit n tekst te skema, duke theksuar rolin e prefekturave dhe duke
cilsuar se pushteti vendor sht m pran komunitetit dhe ka kompetenca, q ushtrohen n mnyr t pavarur
nga pushteti qendror, si: infrastruktura, gjelbrimi, ndriimi i rrugve n qytet/fshat, mirmbajtja dhe kanalizimet
etj. M pas, msuesi/ja shpjegon se ky nivel qeverisjeje zvoglon largsin midis qytetarve dhe pushtetit.
Prforcimi: Pun me librin
Msuesi/ja i orienton nxnsit t punojn me tabeln e paraqitur n rubrikn Veprimtari n klas, n faqen
17 t tekstit.
Detyr shtpie. Bni nj ese t shkurtr me tem: Sikur ju t ishit kryetar i
bashkis/komuns, far do t prmirsonit n qytetin/fshatin tuaj?.
Qeverisja e vendit
Pushteti qendror Pushteti vendor
Ministrit
Prefekturat
Bashkit/komunat Qarqet/rrethet

Tema 4. Pushteti vendor
Prforcimi Pema e mendjes
T tregoj ndarjen administrative t Republiks s Shqipris.
T listoj njsit e pushtetit vendor.
T krahasoj bashkin me komunn, qarkun me prefekturn.
Fjal ky: bashki, komun, qark, prefektur, prefekt.
Mjetet: Kushtetuta e Shqipris, Ligji Pr organizimin dhe Funksionimin e Pushtetit Vendor foto me
pamje dhe materiale shtypi nga puna e pushtetit vendor, si dhe disa veprimtari t bashkive/komunave
t ndryshme n vend, harta e Shqipris me ndarje administrative t rretheve.
?
?
?
59
Duke pasur parasysh njohurit e ftuara m par, msuesi/ja pyet:
Cili sht dallimi midis pushtetit qendror dhe atij vendor?
Cili mban prgjegjsi pr mirmbajtjen e rrugve, mbledhjen e mbeturinave, ndriimin e rrugve,
shesheve,riparimin e shkollave, etj., n qytetin/fshatin tuaj?
Nse komuniteti ku banoni ju do t donte t ndrtonte nj knd lojrash apo nj knd sportiv n lagjen
tuaj, kujt duhet ti drejtohet dhe pse?
Nse prindrit tuaj nuk do ti paguajn rregullisht taksat vendore, a mendoni se bashkia/komuna juaj do
t mund ti mirmbante rrugt, t mblidhte mbeturinat ...?
Msuesi/ja dgjon me vmendje dhe shkruan n drras t zez prgjigjet m t spikatura.
M pas, msuesi/ja vendos n mur hartn e Shqipris me ndarjen administrative dhe fllon t shpjegoj se
sht komuna, bashkia, qarku dhe prefektura. Pastaj, nxnsit fllojn t njihen me funksionet e pushtetit
vendor dhe pr ti orientuar nxnsit, msuesi/ja paraqet diagramin e mposhtm:
Msuesi/ja shpjegon se pr tu shrbyer sa m mir njerzve sht krijuar pushteti vendor, q sht edhe
m pran tyre dhe pr kt pushteti qendror (qeveria) i ka deleguar (i ka dhn) pushtetit vendor shum
funksione dhe kompetenca dhe sipas Kushtetuts dhe Ligjit Pr organizimin dhe funksionimin e pushtetit
vendor, bashkit/komunat kan autonomi t plot dhe pavarsi nga pushteti qendror.
Prforcimi: Pema e mendjes
Pasi nxnsit kan marr njohurit e nevojshme pr temn e re, msuesi/ja jep skemn e qarqeve dhe
t rretheve pr do qark dhe u krkon nxnsve ta plotsojn, duke i orientuar ata n hartn e ndarjes
administrative t Shqipris.
Shrbimet
shoqrore
Pushteti dhe
shfrytzimi i pasurive
Fusha e
veprimtaris
Organizimi i
administrats vendore
Zhvillimi
ekonomik
?
Zhvillimi i msimit
60
K
u
k
s

T
r
o
p
o
j
H
a
s
i

T
i
r
a
n
s
i

D
u
r
r
s
i
t
i

E
l
b
a
s
a
n
i
t

i

G
j
i
r
o
k
a
s
t
r
s

i

B
e
r
a
t
i
t

i

L
e
z
h
s

i

F
i
e
r
i
t

i

V
l
o
r
s

i

K
o
r
s
i

S
h
k
o
d
r
s
i

K
u
k
s
i
t
i

D
i
b
r
s
Q
A
R
Q
E
T
(
1
2
)
P
l
o
t
s
o

q
a
r
q
e
t

m
e

r
r
e
t
h
e
t

p
r
k
a
t
s
e
.

61
TEST PR KRERT I, II
1. Listo t drejtat e individit n nj shoqri demokratike.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
2. A jan t detyrueshme pr tu zbatuar traditat dhe zakonet? Pse?
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
3. Krahaso termat rregull dhe tradit. Shkruaj n diagramin e Venit veorit e prbashkta dhe
dallimet.
4. Plotso.
Qytetaria n vendimmarrje realizohet _____________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
5. Prkufzo termin angazhim qytetar.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
6. Pse sht e rndsishme pjesmarrja juaj n zgjidhjen e problemit q shqetson klasn tuaj?
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
7. Parimet e shtetit demokratik jan:
a. ________________________________________________________________________________
b. ________________________________________________________________________________
c. ________________________________________________________________________________
d. ________________________________________________________________________________
e. ________________________________________________________________________________
f. ________________________________________________________________________________
8. Krahaso karakteristikat e nj shteti diktatorial njpartiak me ato t nj shteti demokratik.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
Rregull Tradit
62
9. Rretho alternativn e sakt.
N vendin ton ekziston sistemi:
a. Diktatorial b. Demokratik c. Monarkist
10. Ku ndryshon monarku nga presidenti n nj shtet demokratik?
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
11. Nse prindi juaj nuk paguan rregullisht taksat vendore, a mendoni se bashkia do t bnte nj
pun t mir n mirmbajtjen e rrugve dhe pse?
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
12. Rendit kompetencat e Presidentit:
a. ________________________________________________________________________________
b. ________________________________________________________________________________
c. ________________________________________________________________________________
d. ________________________________________________________________________________
e. ________________________________________________________________________________
f. ________________________________________________________________________________
g. ________________________________________________________________________________
13. Shkruaj emrat e bashkis a komuns, qarkut, rrethit e prefekturs ku jeton ti.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
14. Plotso skemat e strukturs vertikale t pushtetit qendor.
KSHILLI I MINISTRAVE MINISTRIA
63

Tema 1. Organizimi dhe funksionimi i pushtetit ligjvns
T prkufzoj termin pushtet legjislativ.
T dalloj funksionet dhe detyrat e Kuvendit t Shqipris.
T listoj detyrat e qeveris s nxnsve n shkoll.
Fjalt ky: ligj, Kuvend, deputet, kryetari i Kuvendit, rregullore, komision.
Mjetet: Kushtetuta e Shqipris, rregullorja e Kuvendit, Ligji Pr statusin e Deputetit, foto me pamje
dhe materiale shtypi nga puna e Komisionit t Ligjeve dhe seancave plenare t Kuvendit.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
KREU III
FORMAT E PUSHTETIT
Pasi shkruan n drras t zez fjalt ky, msuesi/ja u krkon nxnsve t japin mendime pr seciln fjal
dhe t bjn lidhjet mes tyre.
M pas, msuesi/ja dgjon me vmendje prgjigjet e tyre, dhe pyet:
A e dini ku ndodhet Kuvendi i Shqipris?
Cili sht qllimi i Kuvendit t Shqipris?
Si quhet drejtuesi i Kuvendit?
Cilat jan problemet q diskutohen n Kuvendin e Shqipris?
Msuesi/ja shkruan prgjigjet e nxnsve n drras t zez.
M pas, msuesi/ja u krkon t lexojn tekstin pr pak minuta dhe gjat leximit nxnsit do t vendosin katr
shenjat e metods INSERT.
+ ?
Pushteti ligjvns
prfaqsohet nga Kuvendi i
Shqipris
Funksionet dhe detyrat e
Kuvendit t Shqipris
Funksionet
e Komisionit
t Ligjeve t
Kuvendit
Kuvend Ligj
Deputet Rregullore
64
?
Pasi dgjon shnimet q kan mbajtur nxnsit, msuesi/ja bn plotsimet e nevojshme. M pas, ajo
shpjegon se detyra kryesore e Kuvendit sht hartimi i ligjeve dhe miratimi i tyre, miratimi i marrveshjeve t
ndryshme t shtetit shqiptar me shtete t tjera etj.
Prforcimi: Loj
Msuesi/ja krijon n klas formn e parlamentit dhe grupet parlamentare. Msuesi/ja shtron pr diskutim nj
shtje. Kshtu nxnsit marrin rolin e deputetve dhe diskutojn rreth ksaj shtjeje.


Tema 2. Organizimi dhe funksionimi i pushtetit ekzekutiv
Parashikimi Marrdhnie pyetje-prgjigje
T prshkruaj organizimin e pushtetit ekzekutiv.
T analizoj funksionet e qeveris.
T prcaktoj mnyrat q prdor pushteti ekzekutiv pr zbatimin e ligjeve.
Fjalt ky: Kshilli i Ministrave, Kryeministr, ministr, vendim, drejtim politik, drejtim administrativ.
Mjetet: Kushtetuta e Republiks s Shqipris, foto me pamje dhe materiale shtypi nga puna
e Kshillit t Ministrave, foto t mbledhjeve t Kshillit t Ministrave apo t ministrive t
ndryshme.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Pasi shkruan n drras t zez temn e msimit, msuesi/ja u drejton disa pyetje nxnsve:
- A e dini se kush sht kryeministri i vendit ton?
- A mund t thoni emrat e disa ministrave t kabinetit t qeveris aktuale?
- Nga se prbhet Kshilli i Ministrave dhe kush e drejton at?
- Me fjalt tuaja, far kuptoni me pushtet ekzekutiv?
- Cilat jan disa nga ministrit q ju mendoni se jan kryesore?
Pasi dgjon prgjigjet e nxnsve, msuesi/ja shpjegon organizimin e pushtetit ekzekutiv, duke flluar nga
prbrja e qeveris, q fllon me Kryeministrin, me zvendskryeministrin dhe ministrat.
M pas, msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn tekstin pr pak minuta dhe ndrkoh ndrton tabeln e ditarit
dypjessh n drras t zez. M pas, ai/ajo udhzon nxnsit t bjn nj tabel t ngjashme n fetoren e tyre.
65
?
Pushteti ekzekutiv - Realizohet nga organet qendrore dhe vendore
Prbrja e qeveris - Kryeministri,
- Zvendskryeministri
- Ministrat
Funksionet e pushtetit
qendror
- Drejtimi politik dhe administrativ
- Nxjerr akte nnligjore
1. Vendime
2. Urdhra
3. Udhzime
- I ushtron funksionet me administratn publike (nuk zgjidhet nga
votimet, por vendi i puns ftohet me konkurs)
Rubrika Veprimtari n klas, n faqen 23 t tekstit. Nxnsit rrethojn prgjigjet e sakta t ushtrimit 1, t
cilat jan: a. kryeministri, b. ministrat, c. zvendskryeministri.
N ushtrimin 2, nxnsit luajn n role, si dhe n fund diskutojn me njri-tjetrin se u ndjen me rolet q luajtn.

Detyr shtpie. Ushtrimi 1 i rubriks Veprimtari n shtpi, n faqen 23.

Tema 3. Pushteti gjyqsor
Ndrtimi i njohurive Prmbledhje e strukturuar
T prkufzoj termin pushtet gjyqsor.
T prcaktoj funksionet e pushtetit gjyqsor.
T analizoj mnyrat q prdor pushteti gjyqsor pr zbatimin e ligjeve.
Fjalt ky: gjykat, gjykim, urdhr, mbrojtje, dnim.
Mjetet: Kushtetuta e Republiks s Shqipris, Ligji Pr Organizimin dhe Funksionimin e
Ministris s Drejtsis, Ligji Pr Organizimin dhe Funksionimin e Sistemit Gjyqsor,
botime t ndryshme pr gjykatat, foto nga gjykatat n vendin ton.
?
?
?
Msuesi/ja shkruan n drras fjalt ky t msimit dhe krkon nga nxnsit q t gjejn lidhjet ndrmjet
ktyre fjalve dhe msimit t dits.
?
Zhvillimi i msimit
Gjykat Gjykim Urdhr Mbrojtje Dnim
66
?
Pushteti gjyqsor Funksionet
Gjykata
Organizimi i pushtetit gjyqsor
Msuesi/ja i fton nxnsit t ndrtojn disa situata gjyqsore, ku t prdoren fjalt q ka shkruar n tabel.
Nxnsit fllojn t ndrtojn situata dhe msuesi/ja bn ndrhyrjet e nevojshme pr t drejtuar diskutimet
rreth tems s msimit, si dhe pr t qartsuar shtje t paqarta pr ta.
Ndrtimi i njohurive: Prmbledhje e strukturuar
Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn tekstin dhe ndrkoh ajo shkruan n drras:
Gjykim
Zgjidhje mosmarrveshjesh
Dnimi i krimeve me mjete ligjore
Mbrojtja e qytetarve nga dnimet e padrejta
Pasi nxnsit kan lexuar msimin, msuesi/ja drejton pyetjen:
- far gjykatash njihni?
e Rrethit
e Apelit
e Lart

- Cili sht organizimi i pushtetit gjyqsor?
Gjykatat e rretheve
Gjykatat e Apelit
Gjykata e Lart
Kshilli i Lart i Drejtsis
Gjykata Kushtetuese
Duke pasur parasysh q nxnsit kan marr njohuri pr sistemin e drejtsis nga klasa VI, msuesi/ja u
rikujton t gjitha hallkat prbrse t tij.
Cilsit:
1. Kontrollon prputhshmrin e ligjeve, vendimeve, dhe masave t organeve t
larta t pushtetit qendror dhe vendor me Kushtetutn;
2. sht garant i mbrojtjes s Kushtetuts;

Kompetencat:
1. Zgjidh mosmarrveshjet ndrmjet pushtetit legjislativ, ekzekutiv dhe atij gjyqsor;
2. Bn zgjidhje prfundimtare t ankesave t shtetasve n lidhje me zbatimin e
t drejtave dhe lirive themelore t tyre.
3. Bn interpretimin e Kushtetuts dhe t ligjeve kushtetuese.
4. Gjykon vendimet dhe aktet e tjera ligjore n prputhje me Kushtetutn.
Vendos pr shtjet e emrimit, lvizjes dhe prgjegjsit disiplinore t gjyqtarve,
prokurorve t rretheve dhe apelit.
Msuesi/ja udhzon nxnsit q t punojn me rubrikn e tekstit Veprimtari n klas, n faqen 25.
Detyr shtpie. Shkruani esen me titull: Zgjidhja e mosmarrveshjeve nprmjet
pushtetit legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqsor.
Kshilli i Lart
i Drejtsis
Gjykata
Kushtetuese
67
?

Tema 4. Autoriteti dhe pushteti
Ndrtimi i njohurive Analiz rastesh
Prforcimi Veprimtari e lir, diskutim
T prkufzoj termin autoritet.
T dalloj raportin autoritet-pushtet.
T krahasoj ligjet me normat.
Fjalt ky: autoritet, pushtet, ligj, norm.
Mjetet: Kushtetuta e Republiks s Shqipris, materiale dhe foto me pamje t puns s
policis, gjykatave, botime t ndryshme pr autoritetin dhe pushtetin n Shqipri, Kodi
Civil, Konventa e t Drejtave t Fmijve, informacion nga gazetat q lidhen me kt tem.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Pasi shkruan n drras t temn e msimit, msuesi/ja u bn disa pyetje nxnsve:
- A mund t m thoni se kuptoni me termin autoritet?
Me termin autoritet nnkuptojm t drejtn pr t ushtruar nj pushtet, forca detyruese pr tiu bindur nj
organi t pushtetit.
- Po me termin pushtet far kuptoni?
M pas, vazhdohet duke prkufzuar termin pushtet: Sundim politik i nj klase, i nj grupi shoqror etj., q
shprehet n t drejtn dhe mundsin pr t qeverisur shtetin, nj krahin, nj rreth etj., nprmjet organeve
t zgjedhura a t emruara, kolegjiale a t prbra nga nj njeri i vetm.
Ndrtimi i njohurive: Analiz rastesh
Msuesi/ja u krkon nxnsve t hapin tekstin dhe t lexojn pjesn e tekstit Marrdhniet e pushtetit. M
pas u drejtohen nxnsve pyetjet e mposhtme:
- A kan t drejt prindrit q tu krkojn fmijve t tyre t ngrihen hert n mngjes?
- Pse sht e domosdoshme taksa e pastrimit t qytetit?
- A duhet ti binden pasagjert stjuardess, kur ajo krkon q ata t lidhin rripin e sigurimit? Pse?
N vazhdim t prgjigjeve t nxnsve dhe diskutimeve mes tyre, msuesi/ja sqaron nxnsit se pushteti q
ushtrohet mbi njerzit me an t ligjeve dhe rregullave duhet t pranohet, prderisa t gjith kan rn dakord
pr ta pranuar at. Shembuj t till jan: respektimi i semaforit, i urdhrit t policit etj. M pas, u drejtohen
nxnsve pyetjet e tjera:
- Pse nxnsit duhet ti binden msuesit n orn e msimit?
- Pse duhet t zbatojm rregulloren e shkolls?
- Pse duhet ta dgjoni senatorin/en e klass?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet e nxnsve dhe bn ndrhyrjet e nevojshme pr t sqaruar plotsisht ndryshimin
midis autoritetit dhe pushtetit.
Prforcimi: Veprimtari e lir, diskutim
Pasi u shprndahet nxnsve Konventa e t Drejtave t Fmijve, msuesi/ja u krkon atyre t gjejn nenet
ku kufzohet autoriteti i prindrve mbi fmijt.
Detyr shtpie. Ushtrimi 1 ose 2, sipas dshirs n rubrikn e librit Veprimtari n shtpi, n faqen 28.
68
?

Tema 5. Sistemet politike
Ndrtimi i njohurive Harta e mendjes
Prforcimi Provo njohurit
T rendit disa nga sistemet politike t qeverisjes.
T dalloj karakteristikat e sistemeve kryesore sot n bot.
T krahasoj sistemet politike me njra tjetrn.
Fjalt ky: monarki, sistem demokratik, sistem antidemokratik, diktatur.
Mjetet: Kushtetuta e Republiks s Shqipris, materiale dhe foto me pamje t puns s
partive politike, Ligji Pr Partit Politike, Kodi Civil.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Sistem
demokratik
Monarkia
- Monarku udhheq
si autokrat
- pushtet absolut etj.
- mbreti ka pushtet
t kufzuar
- vendi drejtohet
nga parlamenti
Pasi shkruan n drras temn e msimit, msuesi/ja u bn disa pyetje nxnsve duke pasur parasysh
edhe njohurit q nxnsit kan marr nga historia:
- Cilat jan disa nga sistemet politike q njihni?
- far sistemi politik kemi tani n Shqipri? Po para viteve 90-t?
- Cilat jan disa nga shtetet monarkiste n bot?
- Ku ndryshojn sistemet demokratike me ato diktatoriale?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet dhe shkruan disa nga m t spikaturat apo m t saktat n drras t zez.
Ndrtimi i njohurive: Harta e mendjes
Msuesi/ja u krkon nxnsve t hapin tekstin dhe ndrkoh ai/ajo ndrton n drras t zez skemn pr
sistemet politike.
Prforcimi: Provo njohurit
Pr t par nivelin e prvetsimit t msimit, msuesi/ja drejton disa pyetje:
- Cilt jan sistemet politike q njihni?
Jepni shembuj duke kujtuar edhe njohurit q keni marr nga historia.
- Cilat jan sistemet demokratike dhe ato antidemokratike?
- far reformash jan kryer n vendin ton n kuadrin e proceseve demokratike n Shqipri?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet dhe bn ndrhyrjet e nevojshme.
Detyr shtpie: Ushtrimi i rubriks Veprimtari n shtpi, n faqen 30.
Veorit:
-Respektimi
i t drejtave
t njeriut
-Pushtet e
ndara etj.
Presidencial
Republikan
Sistemet
politike
Absolute
Kushtetuese
Sistem
totalitar
Fashist
Nazist
Komunist
Veorit:
- Nuk respektohen t drejtat e njeriut
- Pseudonimi i dhuns
- Kundrshtart e sistemit i nnshtrohen dhuns etj.

69
?

Tema 1. Opinioni publik
Parashikimi Analiz rastesh
Ndrtimi i njohurive Veprimtari n klas
T prshkruaj me fjalt e tekstit konceptin opinion publik.
T prcaktoj faktort q ndikojn n formimin e opinionit.
T krahasoj opinionin individual dhe at publik.
Fjalt ky: opinion, qndrim, opinion publik, opinion individual.
Mjetet: botime t ndryshme pr opinionet, materiale t ndryshme q lidhen me sondazhet,
vzhgimet, anketat, reklama t ndryshme t frmave, materiale shtypi q lidhen me
temn e msimit etj.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
KREU IV
OPINIONI
Parashikimi: Analiz rastesh
Msuesi/ja orienton nxnsit t lexojn n tekst shtjen e par. Pasi nxnsit lexojn tekstin, ajo shtron disa pyetje:
- kuptoni me fjaln opinion?
- far do t thot t kesh nj opinion vetjak?
- A keni krijuar ju ndonj opinion pr njri-tjetrin?
- Ku ndryshon opinioni vetjak nga ai publik?
- Si formohen opinionet?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet dhe sqaron konceptet opinion, qndrim, opinion vetjak dhe opinion publik.
Ndrtimi i njohurive: Veprimtari n klas
Msuesi/ja merr dy ngjyra, p.sh.: t kuqe dhe t verdh dhe i bashkon kto ngjyra n tabel duke formuar
nj ngjyr t vetme. Pasi formon nj ngjyr t vetme, pyet nxnsit se far ngjyre shikojn nxnsit n tabel
dhe i shkruan emrat e ngjyrave n tabel.
Pasi nxnsit tregojn ngjyrn q shohin, msuesi/ja kalon te shpjegimi i pjess oponioni individual.
Msuesi/ja nnvizon emrin e ngjyrs q sht thn m shum nga nxnsit dhe tregon se ky shrben ose
tregon opinionin publik, si dhe jep prkufzimin e termit opinion publik.
Msuesi/ja drejton pyetjen: - A mund t ndryshoni opinionin publik? Priten sugjerimet nga nxnsit.
Msuesi/ja pyet: - Si mund t ndryshoni opinionin publik n rastin n fjal. Pra, te ngjyra n tabel.
Msuesi/ja pret sugjerimin nga nxnsit dhe, pastaj vendos nj ngjyr tjetr te ngjyra n tabel pr t
treguar sesi do t ndryshoj prsri ngjyra.
Msuesi/ja udhzon nxnsit q t lexojn rubrikn e tekstit Veprimtari n klas, n faqen 32 pr t
prforcuar njohurit e marra n kt or msimi.
Detyr shtpie: Ushtrimi 2 n rubrikn Veprimtari n shtpi, n faqen 32.
70
?

Tema 2. Formimi, matja dhe ndikimi i opinionit
T prkufzoj termin propagand.
T tregoj mnyrn e matjes s opinionit publik.
T analizoj ndikimin e opinionit publik n qeverisje.
Fjalt ky: formim i opinionit publik, matja e opinionit publik, ndikimi i opinionit publik, propagand.
Mjetet: botime t ndryshme pr matjen e opinioneve, materiale q tregojn pr rolin e medies n
formimin e opinioneve, materiale t ndryshme q lidhen me sondazhet, vzhgimet, anketat,
revista, reklama t ndryshme t frmave, materiale shtypi q lidhen me temn e msimit etj.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja shkruan n tabel togfjalshin opinion publik dhe fjaln propagand. M pas, ajo shtron disa
pyetje pr nxnsit, n mnyr q t nxis diskutimin:
- Cilt jan faktort q ndikojn n formimin e opinionit publik?
- Si i formojm ne opinionet tona?
- do t thot t bsh propagand dhe nprmjet kujt realizohet propaganda?
- Cilat jan disa nga mjetet q ndikojn n formimin e opinionit?
Msuesi/ja dgjon me vmendje prgjigjet dhe shkruan n drras t zez ato m interesantet. Po ashtu,
ajo sqaron nxnsit pr konceptet formim i opinionit publik dhe propagand duke i ilustruar ato me shembuj
nga jeta e prditshme.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t hapin tekstin dhe ndrkoh ndrtohet n drras t zez nj tabel me dy pjes.
Pasi nxnsit lexojn tekstin, msuesi/ja i udhzon ata t plotsojn nj tabel t ngjashme n fetoren e tyre.
Opinion publik - Formohet gjat nj procesi mendimi ose vlersimi.
- Ndikojn shum faktor, ndr t cilt m kryesori sht media (e shkruar
dhe elektronike, si: shtypi, telezizioni, interneti etj.).
Propaganda - Shfaqet nprmjet informacioneve n emisionin e lajmeve, emisioneve
televizive, bisedave n studio.
- Mund t bhet nga qeveria qendrore ose vendore, nga shtypi i pavarur pr
nj shtje t caktuar.
Matja e opinionit publik - Studime, sondazhe, vzhgime, anketa.
Ndikimi i opinionit
publik
- Luan rol n sfern publike, n politikat publike.
- I ndryshm n vende dhe sisteme t ndryshme.
Msuesi/ja mund t prdor rubrikn Veprimtari n Klas n faqe 34 pr t prforcuar njohurit e marra n
kt or msimi. N kt veprimtari, msuesi/ja u krkon nxnsve t bjn nj sondazh t shkurtr, rreth nj
problemi q i shqetson ata.
71
?

Tema 3. Ndrgjegjsimi i opinionit publik
T prkufzojn termat stereotip dhe paragjykim.
T dalloj mnyrat e ndrgjegjsimit t opinionit publik.
T analizoj rndsin e ndrgjegjsimit t opinionit publik.
Fjalt ky: bindje, qndrim, stereotip, paragjykim, ndrgjegjsim.
Mjetet: botime t ndryshme pr opinionet, materiale q tregojn pr rolin e medies n formimin
e opinioneve, materiale t ndryshme q lidhen me sondazhet, vzhgimet, anketat,
revista, reklama t ndryshme t frmave, materiale shtypi q lidhen me temn e msimit etj.
?
Zhvillimi i msimit
?
?
?
Msuesi/ja shkruan n tabel temn e msimit dhe u krkon nxnsve t kujtojn edhe nj her ndikimin
q ka opinioni publik n jetn e prditshme. Pasi dgjon me vmendje prgjigjet e tyre, msuesi/ja shton se
pjes e opinionit jan edhe krijimi i bindjeve dhe i qndrimeve. T lidhura me to jan edhe dy terma kryesor,
stereotipi dhe paragjykimi.
Bindje,
Shabllone
Standarde
Qndrimi q mbahet nga nj grup pr nj grup tjetr, pr shkak t
paragjykimeve
Gjykim i parakohshm
Mbshtetet n informacione dhe fakte t pamjaftueshme
Pozitiv
Negativ
Nxnsit duhet t gjejn lidhjet q ekzistojn ndrmjet ktyre termave dhe msimit t dits.
Msuesi/ja u lexon nxnsve nj artikull shtypi dhe u krkon atyre t diskutojn nse artikulli sht shkruar mbi
baz t nj opinioni apo me fakte konkrete. Msuesi/ja i ndan nxnsit n dy grupe, ku njri grup mbron iden se
artikulli sht i mbshtetur n opinion dhe grupi tjetr mbshtet iden se artikulli mbshtetet n fakte.
Secili grup jep argumente dhe msuesi/ja i ndihmon ata ti shprehin m mir dhe m t prqendruara ato.
Duke marr shkas nga njohurit pr stereotipin dhe paragjykimin, q formohen n munges t kushteve t
mirinformimit, msuesi/ja thekson se sht shum i rndsishm ndrgjegjsimi i opinionit publik pr t mos
u nisur nga stereotipat dhe paragjykimet, por vetm nga faktet, q kan pr qllim t korrigjojn qllimet jo t
drejta. Ndrgjegjsimi realizohet nprmjet medies s shkruar dhe elektronike, si dhe nprmjet mjeteve t
ndryshme, si: fetpalosje, broshura etj.
Msuesi/ja hap diskutime t lira t nxnsve me tem Mbajtja pastr e mjedisit shkollor, brenda dhe jasht
tij - prgjegjsi qytetare pr t prforcuar njohurit e marra gjat ors s msimit. Nxnsit diskutojn pr
rndsin e ndrgjegjsimit n lidhje me mbajtjen pastr t mjedisit shkollor.
Stereotipi
Paragjykimi
72

Tema 1. T mirat, mallrat dhe shrbimet publike
T prkufzoj kuptimin e koncepteve: t mira, mallra dhe shrbime publike.
T bj klasifkimin e mallrave dhe shrbimeve publike.
T analizoj prftimet q kan njerzit nga shrbimet publike.
Fjalt ky: t mira, mallra, shrbime publike, shrbime jopublike.
Mjetet: foto t ndryshme nga tregjet, industria, transporti, botime t ndryshme me tem t
ngjashme, gazeta, revista etj.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
KREU V
PRODHIMI DHE SHPRNDARJA
Pasi njeh nxnsit me temn e msimit, msuesi/ja u krkon nxnsve t fasin pr lidhjen q kan fotot n
tekst me temn e msimit. Msuesi/ja dgjon me vmendje prgjigjet e nxnsve pr pyetjet e drejtuara:
- Ku i blejm ne ushqimet?
- Cilat jan mallrat q konsumojm n jetn e prditshme?
- Cilat jan subjektet private dhe shtetrore n komunitetin ton?
Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn tekstin pr pes minuta dhe e ndan klasn n grupe, ku u prcakton
edhe detyra.
o Grupi i par do t merret me zbrthimin e fgurs s par, pr t treguar se far futet n mallrat e
konsumit dhe karakteristikat e secilit prej tyre, nevojat q plotsojn ato n jetn e prditshme.
o Grupi i dyt do t merret me foton e dyt q sht pr mallrat e prodhimit, ku nxnsit do t prshkruajn
elementet e ktyre mallrave dhe grupi i tret do t punoj me foton e tret, q lidhet me mallrat kapitale, ku do
t vn n dukje, prve karakteristikave t tij t veanta, edhe lidhjen me dy grupet e para.
Msuesi/ja bn ndrhyrjet e nevojshme, duke theksuar q njeriu ka nevoj jo vetm pr mallra, por edhe pr
shrbime. Ajo shtron pyetje:
- Cilat jan disa nga shrbimet q njihni ju?
Pas dgjimit t prgjigjeve, msuesi/ja shkruan n tabel:
Shrbime publike (zjarrfks, policia);
Shrbime jopublike (palestra, qendrat e trajtimit etj.);
Shrbime publike dhe jopublike (shkolla, kopshte, klinika shndetsore, transporti etj.).
Nxnsit Veprimtari n klas, faqe 39, klasifkimi i shrbimeve publike, jopublike dhe rivale, si dhe plotsimi
i tabels.
73

Tema 2. Biznesi
T prkufzoj termin biznes.
T prcaktoj objektivat e biznesit.
T tregoj rndsin e organizimit t nj biznesi.
Fjalt ky: biznes, organizim, objektivat e biznesit.
Mjetet: foto t ndryshme nga ndrmarrje prodhuese, tregtuese, tregjet, industria,
transporti, botime t ndryshme me tem t ngjashme, gazeta, revista, etj., q
fasin pr biznesin.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja shkruan n drras t zez fjaln biznes dhe plotson diagramin e mposhtm.
Msuesi/ja dgjon me vmendje prgjigjet e nxnsve dhe shkruan n drras t zez ato q jan m
interesante duke theksuar se biznesi sht nj veprimtari e ligjshme nprmjet s cils prodhohen dhe
tregtohen mallra dhe shrbime pr konsumatort.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t hapin tekstin dhe ndrkoh ajo ndrton n drras t zez nj tabel me dy
pjes. Pasi nxnsit lexojn tekstin, msuesi/ja i udhzon ata t bjn nj tabel t ngjashme n fetoren e tyre.
Objektivat e
biznesit
- T plotsojn nevojat me t mira materiale.
- T rrit ftimet pr biznesin.
Organizimi i
biznesit
- Me nj pronar t vetm.
- Me bashkpronsi (ortakri, ku pronart jan dy ose m shum vet, ku ftimet
ndahen n mnyr t barabart).
- Shoqri aksionere ose korporat (bashkimi i kapitaleve t disa pronarve apo aksionerve,
ku ftimet ndahen n varsi t sasis s kapitalit/parave t investuara n biznes).
Prodhim veshjesh
Botim dhe shprndarje
librash
Biznes
Prpunim produktesh
bujqsore
Prodhim kpucsh
Telefoni, interneti
Media e shkruar,
TV, radio
74
Llojet e biznesit - Biznes i vogl (pronari e drejton vet biznesin dhe ka pak vet t punsuar).
- Biznes i madh (zhvillon veprimtari m t ndrlikuara dhe ka shum vet t punsuar).
Fitimet e biznesit
Prftuesit nga
biznesi
- T ardhurat q i mbeten pronarit, pasi ka shlyer t gjitha detyrimet.
- Konsumatort (gjejn mallrat q u duhen).
- Pronart (nxjerrin ftime).
- Komuniteti vendor (zhvillim i ekonomis).
- Bizneset e tjera (shkmbim mallrash).
- T punsuarit (t ardhura).
Rubrika Veprimtari n klas, faqe 42, me tem Diskutoni s bashku sa sht lidhur jeta juaj me biznesin,
si ndikon ai te ju.

Tema 3. Plani i biznesit
Parashikimi Pun e drejtuar, pyetje-prgjigje
T prkufzoj termin plan biznesi.
T dalloj domosdoshmrin e planit t biznesit.
T rendit elementet prbrse t nj plani biznesi.
Fjalt ky: plan biznesi.
Mjetet: foto t ndryshme nga ndrmarrje prodhuese, banka, industria, transporti, botime
t ndryshme me tem t ngjashme, gazeta, revista etj., q fasin pr biznesin,
nj plan biznesi nse sht e mundur
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi: Pun e drejtuar, pyetje-prgjigje
Msuesi/ja shkruan n drras t zez konceptin plani i biznesit dhe u krkon nxnsve q t japin mendimin
e tyre pr kt koncept. Pasi dgjon prgjigjet e nxnsve dhe pr t saktsuar mendimet, si dhe duke pasur
parasysh njohurit e prftuara nga msimi i mparshm, msuesi/ja u drejton disa pyetje nxnsve:
- Prse i duhet biznesit nj plan?
- A krkon pun dhe shpenzim prodhimi i nj produkti?
Pas prgjigjeve t nxnsve msuesi/ja ndrhyn duke shkruar n drras t zez plani i biznesit sht nj
dokument q prshkruan se nga duhet nisur pr t flluar biznesin, hapat pr realizimin e tij, koha dhe parat
q nevojiten pr biznesin.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t hapin tekstin dhe ndrkoh ajo ndrton n drras t zez nj skem.
75
Pasi nxnsit lexojn tekstin, msuesi/ja i udhzon ata t bjn nj skem t ngjashme n fetoret e tyre. Ajo
vendos konceptin plani i biznesit qendr dhe nxnsit me ndihmn e msueses/it vendosin fjalt e tjera n
rratht ndihms.
Pr t prforcuar njohurit e marra n kt or msimi, msuesja i ndan nxnsit n disa grupe dhe u krkon
atyre t hartojn nj plan biznesi sipas ndarjeve:
o Grupi i par: plan biznesi pr nj veprimtari prodhuese.
o Grupi i dyt: plan biznesi pr nj veprimtari tregtare.
o Grupi i tret: plan biznesi pr nj veprimtari shrbimi.
burimet njerzore
dhe fnanciare
Plani i biznesit
prshkrimi i produktit
apo shrbimit
prshkrimi i biznesit prcaktimi i tregut
qllimet q synohen
t arrihen

Tema 4. Krkesa dhe oferta
Ndrtimi i njohurive Lexim i drejtuar
T prkufzoj termat krkes dhe ofert.
T dalloj lidhjen e krkess dhe oferts me mimin.
T analizoj rndsin e ndikimit n treg t raportit krkes-ofert.
Fjalt ky: krkes, ofert, mim.
Mjetet: foto t ndryshme nga tregje t ndryshme t vendit, ndrmarrje prodhuese, pika shrbimi
pr konsumatort, pallate t reja etj., materiale nga shtypi q lidhen me ofertn dhe krkesn.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja shkruan n drras t zez termat krkes, ofert dhe u bn nxnsve disa pyetje pr ti prfshir
ata n diskutim.
- kuptoni me termin krkes?
- Po me ofert?
- kuptoni me ekonomi tregu?
- Pse n periudhn e festave t fundvitit shpesh kemi rritje t mimeve t ushqimeve?
- Pse n fund t stins s vers, bhen ulje mimesh t veshjeve verore n qendrat tregtare?
Msuesi/ja dgjon me vmendje prgjigjet e nxnsve dhe bn plotsimet e duhura.
76
Ndrtimi i njohurive: Lexim i drejtuar
Msuesi/ja u krkon nxnsve t hapin tekstin dhe ta lexojn at me pjes, duke u ndalur te shtjet kryesore
dhe i shnon ato n drras t zez.
Msuesi/ja e konkretizon informacionin e dhn me nj grafk q ajo vizaton n tabel pr t shpjeguar
lidhjen midis krkess dhe oferts (shikoni grafkt e tekstit n faqen 46). Oferta lidhet me sasin dhe mimin.
Po ashtu edhe krkesa lidhet me sasin dhe mimin e mallit. Me ndihmn e grafkve q msuesi/ja ndrton
n tabel, arrihet n dy prfundime: kur ulet mimi, krkesa rritet dhe, kur mimi sht i lart, krkesa sht
e vogl. Kur barazohet sasia e krkuar me at t ofruar, sht vendosur ekuilibri i tregut. M pas, msuesi/ja
ndalet n faktort e tjer q ndikojn n shitjen e nj produkti, si: cilsia e mallit, shrbimi ndaj klientit, pamja
e dyqanit dhe mnyra e reklamimit.
Pr t prforcuar njohurit e marra n kt or msimi, msuesi/ja i orienton nxnsit t punojn me tekstin
n rubrikn Veprimtari n klas, n faqen 46.
Krkesa
Sasia e mallit pr t t ciln
konsumatort kan nevoj
dhe dshirojn ta blejn me
nj mim t caktuar, gjat nj
periudhe t caktuar kohe.
Sasia e mallrave q prodhohet nga
frmat dhe q prodhuesit jan t
gatshm dhe n gjendje t ofrojn
pr shitje me mime t ndryshme,
gjat nj periudhe t caktuar kohe.
Oferta

Tema 5. Tregu
T prkufzoj termin treg.
T rendit tipat e tregut.
T analizoj rndsin e studimit t tregut.
Fjalt ky: treg, shits, blers, mim.
Mjetet: foto t ndryshme nga tregje t ndryshme t vendit, ndrmarrje prodhuese, pika
shrbimi pr konsumatort, pallate t reja etj., materiale nga shtypi q lidhen me
ofertn dhe krkesn.
?
?
?
77
?
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja shkruan n drras t zez fjalt ky treg, shits, blers dhe mim dhe u krkon nxnsve t
krijojn nj situat ose ngjarje me kto fjal. Msuesi/ja dgjon me vmendje prgjigjet e nxnsve dhe bn
plotsimet e duhura.
Msuesi/ja i pyet nxnsit se far lidhje kan kto fjal me msimin e dits.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t hapin tekstin dhe ndrkoh ndrton n drras t zez nj tabel me dy pjes.
Pasi nxnsit lexojn tekstin, msuesi/ja i udhzon ata t plotsojn tabeln n fetoren e tyre.
Tregu
- Rrjeti ku ndrveprojn blersi dhe shitsi pr t shkmbyer me para mallrat dhe shrbimet.
- Treg pr fruta-perime.
- Treg ushqimor.
- Treg i veshmbathjeve.
- Treg i materialeve t ndrtimit.
- Treg i pajisjeve industriale dhe bujqsore etj.
Rndsia e tregu - U prgjigjet nevojave dhe dshirave t konsumatorve pr mallra e shrbime.
- Jep informacion pr mallra e shrbime.
- Rregullon mimin.
Tipat e tregjeve - Treg i lir (i ligjshm).
- Treg i zi (i paligjshm).
- Treg virtual (pr blerje/shitje nprmjet internetit).
mimi i tregut - Vendoset mes prodhuesit dhe blersit.
- Ndryshon sipas oferts dhe krkess.
Studimi i tregut
- Studimi n terren (me an t vzhgimeve, anketave, pr t mbledhur informacion pr
tregun dhe produktet apo shrbimet).
- Prova e tregut (pr produktet e reja).
- Studimi n zyr (prdor informacionet q ka kompania, si: statistika, t dhna etj.).
Pr t prforcuar njohurit e marra n kt or msimi, msuesi/ja hedh pr diskutim disa tema, si: Rndsia
e tregut t ndershm, Lufta kundr tregut t zi. Msuesi/ja drejton diskutimet dhe bn plotsimet e duhura
pr t saktsuar njohurit q nxnsit kan marr gjat ndrtimit t njohurive.
Detyr shtpie. Ushtrimi i rubriks Veprimtari n shtpi, n faqen 49.
Treg
Ai q u shet mallra t
ndryshme blersve,
pra, ai q shet.
Ai q blen mallra t
ndryshme n treg,
pra konsumatori.
mim
Vlera e nj malli, e
shprehur n para;
shuma e parave q
duhet paguar pr t
bler nj mall.
Blers
Shits
Shesh i hapur ose ndrtes
e posame me prmasa t
mdha, ku shiten e blihen
sende ushqimore, kafsh apo
mallra t tjera; vend i posam
ku tregtohet nj lloj malli.
78

Tema 6. Reklama
Parashikimi Bashkbisedim
T prkufzoj termin reklam.
T rendit synimet e prdorimit t reklams.
T analizoj dallimet midis reklams dhe reklamimit.
Fjalt ky: reklam, konsumator, reklamim, konkurrenc.
Mjetet: revista, gazeta dhe materiale t tjera me reklama t kompanive t ndryshme,
botime, fetpalosje, materiale reklame t frmave prodhuese q i sjellin ato n
shtpi, foto q reklamojn mallra t reja.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi: Bashkbisedim
Duke pasur parasysh njohurit q nxnsit kan marr pr tregun, krkesn dhe ofertn, msuesi/ja fllon
me disa pyetje pr t nxitur nj bashkbisedim me nxnsit.
- Cilat jan disa nga reklamat q ju plqejn?
- A duhet t bhet reklam pr do produkt?
- far informacioni jepet nga reklama pr shikuesit?
- A mendoni se reklama bhet vetm pr mallrat e cilsis s mir?
Pasi dgjon prgjigjet e nxnsve, msuesi/ja shkruan n tabel: Reklama sht mjet q nxit konkurrencn.

Msuesi/ja e ndan klasn n 3-4 grupe. Secilit grup i cakton nj produkt ose shrbim pr t reklamuar.
P.sh.: 3 llojet e turizmi: Grupi I. - Turizmi bregdetar
Grupi II. - Turizmi malor ...
Grupi III. - Turizmi kulturor ...
Grupet mund t punojn n tabak t bardh pr t reklamuar turizmin prkats ose nxnsit i zgjedhin nj
qytet t Shqipris, pr t cilin ndrtojn nj reklam.
Nxnsit ekspozojn reklamn e tyre para klass dhe nxjerrin grupin ftues (reklamn ftuese).
bregdeti
deti
dielli
hna
frutat dhe perimet

Tema 7. Punsimi
T prkufzoj termin punsim.
T rendit fazat npr t cilin kalon procesi i marrjes n pun.
T analizoj t drejtat dhe detyrimet e pundhnsit dhe punmarrsit.
Fjalt ky: punsim, pundhns, punmarrs.
Mjetet: Kodi i Puns, revista, gazeta dhe materiale t tjera, q lidhen me mjedise t
puns, foto nga kantiere ndrtimi, mjedise shrbimi, postera ku nxitet punsimi,
foto nga panaire pune, botime q lidhen me temn e msimit.
?
?
?
79
?
Zhvillimi i msimit
Duke pasur parasysh njohurit q kan marr nxnsit nga msimet e mparshme, msuesi/ja bn nj hyrje:
Ai/ajo mbaron shkolln, njeriu mendon q, sipas aftsive profesionale, duhet t punsohet. Plotsohet n tabel
diagrami i mposhtm.
Shtrohen disa pyetje: - Ku duhet t drejtohet njeriu pr t gjetur nj vend pune?
- A njihni ndonj q ka flluar pun koht e fundit? Si veproi ai pr tu punsuar?
- Sipas jush, cilat jan disa nga fazat e krkimit dhe gjetjes s nj vendi pune?
- far duhet t prgatis nj njeri paraprakisht pr t krkuar pun?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet dhe bn ndrhyrjet apo plotsimet e mundshme.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t hapin tekstin. Ndrkoh ndrtohet n drras t zez nj tabel me dy pjes.
Nxnsit punojn n fetoren e tyre.
Informacioni pr
punsimin
- Zyr punsimi
- Agjenci punsimi
- Gazeta dhe revista t ndryshme
Fazat e procesit t
punsimit
- Aplikimi nga punkrkuesi
- Intervista nga punmarrsi
- Vlersimi i rekomandimeve nga punmarrsi
- Nnshkrimi i kontrats midis pundhnsit dhe punmarrsit
Prgatitja pr punsim
- Intervista, faz shum e rndsishme
Vzhgohen aftsit komunikuese t kandidatit
Provohen aftsit teknike dhe profesionale t kandidatit
Provohet siguria dhe besimi te vetvetja e kandidatit
- Dokumentet e aplikimit pr punsim
CV (jetshkrim i kandidatit)
Dokumente t arsimimit
Dokumente pr aftsi t tjera, si: kompjuter, gjuh t huaja etj.
Prforcimi: Pun e pavarur
Pr t prforcuar njohurit e marra n kt or msimi, msuesi/ja u jep nxnsve nj detyr klase pr
hartimin e nj jetshkrimi, duke pasur parasysh t gjitha veprimtarit q kan br n klasat e mparshme,
njohurit q kan ftuar dhe q mendojn se mund tiu shrbejn pr tu punsuar.
Prforcimi Pun e pavarur
Zyra e punsimit
Informacion pr
punsim
Agjenci punsimi
Gazeta, revista
Njoftime t ndryshme
80
TEST PR KRERT III, IV, V, VI
1. Funksionet kryesore t Kuvendit jan:
a. ________________________________________________________________________________
b. ________________________________________________________________________________
2. kupton me administrat publike?
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
3. Prcakto mnyrat q prdor pushteti ekzekutiv pr zbatimin e ligjeve.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
4. Listo emrat e disa ministrive q mendon se jan m kryesoret.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
5. Kompetencat e Gjykats Kushtetuese jan?
a. ________________________________________________________________________________
b. ________________________________________________________________________________
c. ________________________________________________________________________________
d. ________________________________________________________________________________
6. Prkufzo termin autoritet.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
7. Disa nga karakteristikat themelore t nj shteti demokratik jan:
a. Respektimi i _____________________________________________________________________
b. Pushtetet jan ___________________________________________________________________
c. Ata q qeverisin dhe miratojn ligjin jan _______________________________________________
d. Gjykatat jan ____________________________________________________________________
e. Respektohet _____________________________________________________________________
8. Listo prftimet q kan njerzit nga shrbimet publike.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
9. Plotso diagramin e Venit me termat biznes i madh dhe biznes i vogl?
Biznes i madh Biznes i vogl
81
10. Nj plan biznesi duhet t prfshij:
a. ________________________________________________________________________________
b. ________________________________________________________________________________
c. ________________________________________________________________________________
d. ________________________________________________________________________________
e. ________________________________________________________________________________
11. Bj dallimin midis reklams dhe reklamimit.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
12. A mendon se reklam u bhet vetm mallrave me cilsi t mir dhe pse?
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
13. Rendit fazat npr t cilin kalon procesi i marrjes n pun t nj individi.
a. ________________________________________________________________________________
b. ________________________________________________________________________________
c. ________________________________________________________________________________
d. ________________________________________________________________________________
14. kupton me termat pjesmarrs aktiv dhe pjesmarrs pasiv?
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
15. Kush i merr vendimet n familjen tuaj dhe si realizohet kjo?
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
16. A kan lidhje t drejtat e njeriut me dinjitetin? Pse?
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
17. Bj krahasimin midis t drejtave vetjake me t drejtat politike dhe shoqrore.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
82

Tema 1. Pjesmarrja
Ndrtimi i njohurive Analiz rastesh
T prkufzoj termin pjesmarrje.
T krahasoj pjesmarrjen aktive me at pasive.
T analizoj rndsin e pjesmarrjes aktive t individit n jetn shoqrore.
Fjalt ky: pjesmarrs, pjesmarrje, mospjesmarrje, votim.
Mjetet: postera dhe pankarta, me t cilat njerzit ftohen t marrin pjes n votime, rregullorja
e votimeve, materiale shtypi pr pjesmarrjen dhe votimin, botime t tjera q lidhen me
temn e msimit, foto me pamje nga procesi i votimit apo takime t komuniteteve pr
shtje t ndryshme, pamje t pjesmarrjes s nxnsve n veprimtari t ndryshme
shkollore dhe jashtshkollore.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
KREU VI
IDEALET DHE PRAKTIKAT E QYTETARIS
Pasi shkruan temn e re t msimit n drras t zez, pr t ngjallur interesin e nxnsve pr bashkbisedim
msuesi/ja shtron disa pyetje:
- kuptoni me termin pjesmarrje?
- A bni pjes ju n ndonj grup artistik apo sportiv?
- A mund t prmendni disa veprimtari q jan zhvilluar n qytetin tuaj, ku ju keni qen pjesmarrs?
- Pse sht e rndsishme pjesmarrja juaj n veprimtari artistike, shkencore, sportive etj.?
Msuesi/ja dgjon me vmendje prgjigjet e pyetjeve dhe bn plotsimet e duhura pr t drejtuar diskutimet
drejt tems s msimit. Ajo shkruan disa nga prgjigjet m interesante n drras t zez.
Ndrtimi i njohurive: Analiz rastesh
Msuesi/ja u krkon nxnsve t hapin librin dhe t lexojn shembujt e dhn n tekstin e msimit. Ajo u
krkon atyre t analizojn shembujt, t prcaktojn ku ka pjesmarrje aktive dhe ku pjesmarrja sht pasive.
Pas analizimit t shembujve, msuesi/ja dhe nxnsit dalin n prfundimet se pjesmarrja aktive e nxnsve
n shtjet q i shqetsojn ata, si: pirja e duhanit dhe pijeve alkoolike apo lndve narkotike, sjelljet e
pahijshme, mungesa n shkoll etj., ndihmon n zgjidhjen e ktyre problemeve.
Po ashtu, msuesi/ja dhe nxnsit diskutojn edhe pr mospjesmarrjen, duke trajtuar ant e saj negative,
si jan: indiferentizmi ndaj problemeve q shqetsojn komunitetin, lejimi i padrejtsive dhe i shkeljeve t ligjit
q dmtojn t gjith shoqrin. Nj shembull pr kt sht mungesa e energjis elektrike n shtpi edhe
pse familjart e paguajn at rregullisht. N rast t mospjesmarrjes nga ana e qytetarve, kjo munges dhe
padrejtsi do t vazhdoj pr nj koh t gjat.
83
?
Pr t prforcuar njohurit e marra n kt or msimi, msuesi/ja u bn nxnsve disa pyetje me qllim
q ajo t sigurohet se nxnsit e kan kuptuar mir rndsin e pjesmarrjes aktive n jetn shoqrore dhe
shkollore. Disa nga pyetjet mund t jen si m posht, por msuesi/ja mund t shtoj edhe pyetje t tjera q
mendon se e ndihmojn n kt pjes t ors s msimit.
- N sa grupe shoqrore bni pjes dhe far detyrash dhe prgjegjsish keni n to?
- Cilat jan problemet pr t cilat pjesmarrja e qytetarve sht e rndsishme?
- A sht e rndsishme pjesmarrja e njerzve n votim? Pse?
- Ku qndron dallimi midis nj pjesmarrsi aktiv ndaj nj pjesmarrsi pasiv?
- Cilat jan rrugt q do t ndiqni ju pr t bindur nj nxns pasiv q t bhet aktiv?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet dhe mund t ndrhyj pr t sqaruar m mir konceptet dhe rndsin e
pjesmarrjes s njerzve n komunitet, si dhe t nxnsve n jetn shkollore.
Detyr shtpie. Nxnsit mund t zgjedhin sipas dshirs njrin nga ushtrimet e rubriks Veprimtari
n shtpi, n faqen 56.

Tema 2. Vendimmarrja
T prkufzoj termin vendimmarrje.
T krahasoj vendimin me vendimmarrjen.
T analizoj rolin e vendimmarrjes n jetn shoqrore.
Fjalt ky: vendim, qllim, gjetja e fakteve, alternativa, vendimmarrje.
Mjetet: foto me pamje nga takime ku merren vendime, materiale shtypi dhe botime t
ndryshme pr vendimmarrjen, postera ku krkohet pjesmarrja e komunitetit n
vendimmarrje etj.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Pasi shkruan temn e re t msimit n drras t zez, pr t ngjallur interesin e nxnsve n orn e
msimit, msuesi/ja u krkon atyre t prqendrohen n termin vendimmarrje dhe t thon din pr t. Ai/ajo
u drejton atyre disa pyetje:
- A ju ka ndodhur t merrni nj vendim t rndsishm pr veten tuaj?
- Kush i merr vendimet n familjen tuaj pr shtje t ndryshme familjare?
- A keni marr ndonjher vendime si grup apo klas pr probleme q ju kan shqetsuar?
84
?
- A mendoheni mir apo nxitoheni kur merrni nj vendim?
Msuesi/ja dgjon me vmendje prgjigjet e pyetjeve dhe bn plotsimet e duhura pr t drejtuar diskutimet
drejt tems s msimit. Ajo shkruan n drras t zez disa fjali, si: Vendimi sht qndrimi pr nj shtje t
caktuar, pasi e kemi menduar dhe shqyrtuar mir.
Msuesi/ja i fton nxnsit t lexojn msimin dhe n drras t zez ndrton tabeln e INSERT-it, ndrkoh
nxnsit e plotsojn kt tabel n fetoret e tyre.
+ ?
sht vendimi? Si realizohet marrja e
vendimeve.
- Si merren vendimet n Kuvend, si
individ apo n grup?
Alternativ Prftimet nga pjesmarrja
n vendimmarrje.
- Si bhet mbledhja apo diskutimi
i fakteve dhe alternativave para
marrjes s nj vendimi?
Roli q luan vendimmarrja
n jetn shoqrore.
- Cilat jan rrugt e realizimit t
mirkuptimit n grup?
Pr t prforcuar njohurit e marra n kt or msimi, msuesi/ja i ndan nxnsit n disa grupe. Tema e
puns n grup sht: N komunitetin tuaj mungon nj knd lojrash. Pr kt ju keni vendosur q ti drgoni
nj letr bashkis ose komuns ku jetoni.
Secili grup shkruan nj letr. Letrat e t gjitha grupeve diskutohen dhe me vendim t prbashkt zgjidhet letra
m e mir. Msuesi/ja u sugjeron nxnsve q t ken parasysh hapat q ndiqen pr marrjen e vendimit.

Tema 3. T drejtat e njeriut
T prkufzoj n mnyr t plot konceptin t drejtat e njeriut.
T rendit kategorit kryesore t t drejtave t njeriut.
T analizoj hapat e zhvillimit t t drejtave t njeriut.
Fjalt ky: t drejta, t drejtat e njeriut, dinjitet.
Mjetet: materiale dhe botime t ndryshme pr t drejtat e njeriut, Konventa e t Drejtave t
Njeriut, Konventa e t Drejtave t Fmijve, postera, foto etj., me pamje nga respektimi
i t drejtave t njeriut.
?
?
?
85
?
?
Zhvillimi i msimit
Duke pasur parasysh njohurit e shumta, q nxnsit kan pr kt tem si nga viti i mparshm, ashtu
edhe nga veprimtarit e ndryshme pr t drejtat e fmijve dhe t njeriut, msuesi/ja ka mundsi ktu t
prqendrohet me shum n parimet baz t t drejtave t njeriut dhe nxit nj bashkbisedim me nxnsit
duke u bazuar n disa nga t drejtat kryesore t fmijve q ata i praktikojn n jetn shkollore dhe jasht saj.
Msuesi/ja u drejton disa pyetje nxnsve, t tilla si:
- Cilat jan disa nga t drejtat tuaja?
- A mund t prmendni disa nga t drejtat dhe lirit themelore t njeriut?
- A njihni raste t shkeljes s t drejtave tuaja?
- Ku ju kan ndodhur m shpesh kto shkelje: n shkoll apo n familje?
- A njihni ndonj organizat pr mbrojtjen e t drejtave t fmijve? A mund t prmendni ndonj prej tyre?
- Cilat jan disa nga dokumentet baz q mbrojn t drejtat e fmijve dhe t drejtat e njeriut?
Msuesi/ja dgjon me vmendje prgjigjet e nxnsve dhe u shprndan atyre kopje t botimeve nga Konventa
e t Drejtave t Fmijve. Nxnsit mund t lexojn disa nga kto t drejta dhe bjn komente pr to.
Msuesi/ja i ndan nxnsit n grupe dhe u cakton atyre detyra duke iu dhn disa shembuj pr grupet.

Grupi i par: N lagjen/fshatin tim mungon mjeku i familjes. Ku mendoni se jan shkelur t
drejtat e njeriut n kt rast?
Grupi i dyt: N nj fshat t thell malor mungon shkolla 9-vjeare. N cilat t drejta duhet t
bazohet komuniteti i fshatit pr t krkuar hapjen e shkolls?
Grupi i tret: N komunitetin tuaj mungon nj knd sportiv. Cila sht ajo e drejt q i sht
mohuar komunitetit tuaj?
Nxnsit diskutojn shembujt e msiprm dhe msuesi/ja bn ndrhyrjet prkatse duke u bazuar edhe n
Konventn e t Drejtave t Njeriut dhe n Konventn e t Drejtave t Fmijve.
Pr t prforcuar njohurit e marra n kt or msimi, msuesi/ja vizaton n drras t zez diagramin e
Venit.

Msuesi/ja u krkon nxnsve t nxjerrin t prbashktat dhe dallimet midis t drejtave t njeriut dhe t
drejtave t fmijve. Msuesi/ja dgjon prgjigjet e nxnsve dhe bn plotsimet e duhura.
T drejtat e njeriut T drejtat e fmijve
86
?
Zhvillimi i msimit
Duke pasur parasysh njohurit e shumta q nxnsit kan pr kt tem edhe nga msimi i mparshm, ashtu edhe
nga veprimtarit e ndryshme pr t drejtat e fmijve dhe t njeriut, msuesi/ja mund t prqendrohet n disa nga
karakteristikat e t drejtave t njeriut. Pr t nxitur pjesmarrjen e nxnsve n diskutim, msuesi/ja bn disa pyetje:
- A mund t renditni disa nga t drejtat e fmijve bazuar n Konventn e t Drejtave t Fmijve?
- Po disa nga t drejtat e njeriut q shprehen n Konventn e t Drejtave t Njeriut?
Msuesi/ja shkruan n drras disa nga t drejtat q prmendin nxnsit, pr ti prdorur ato n fazn tjetr
t msimit, Ndrtimi i njohurive, ku ajo do t nxjerr n pah karakteristikat kryesore t t drejtave.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t hapin tekstin dhe ndrkoh ndrton n drras t zez nj skem. Pasi
nxnsit lexojn tekstin, ata punojn individualisht n fetore pemn e mendjes, ku plotsojn karakteristikat
e t drejtave t njeriut.
plotsojn
njra-tjetrn
Karakteristikat
e t drejtave t
njeriut
nuk blihen, ftohen
apo trashgohen
konkrete
universale
t patjetrsueshme
t pandashme

Tema 4. Karakteristikat e t drejtave t njeriut
T listoj karakteristikat e t drejtave t njeriut.
T dalloj rndsin e t drejtave t njeriut.
T analizoj mnyrat e mbrojtjes t t drejtave t njeriut.
Fjalt ky: t drejta.
Mjetet: materiale dhe botime t ndryshme pr t drejtat e njeriut, botime nga Konventa e t
Drejtave t Njeriut, Konventa e t Drejtave t Fmijve, postera, foto etj., me pamje nga
respektimi i t drejtave t njeriut.
?
?
?
Prforcimi Shkrim i lir, turi i galeris
87
?
Gjat plotsimit t skems s msiprme, msuesi/ja u krkon nxnsve t fasin pr rndsin e secils
karakteristik. Ajo i ndihmon ata duke br plotsimet apo sugjerime prkatse. Duke msuar kto karakteristika,
nxnsit vn n dukje rrugt dhe mnyrat pr mbrojtjen e ktyre t drejtave.
M pas msuesi/ja shtron pyetje pr t nxjerr n pah se prve t drejtave, njerzit kan edhe prgjegjsit e tyre.
- Si lidhen t drejtat e njeriut me prgjegjsit e tij?
- Si lidhen t drejtat e njeriut me dinjitetin?
- Pse themi se duke respektuar t tjert respektojm vetveten?
- A mendoni se pjes e prgjegjsis tuaj sht zbatimi me prpikri i rregullores s shkolls?
Prforcimi: Shkrim i lir, turi i galeris
N kt pjes t ors s msimit pr t prforcuar njohurit e marra msuesi/ja shkruan n drras t zez
fjalin: Liria ime mbaron aty ku fllon liria jote. Ajo u krkon nxnsve t shkruajn nj ese me kt tem.
Przgjidhen disa nga punimet m t mira dhe u krkohet autorve t tyre dhe nxnsve t tjer t bjn
komente pr to.
Detyr shtpi. Ushtrimi i rubriks Veprimtari n shtpi, n faqen 62.

Tema 5. T drejtat e njeriut t parashikuara n Kushtetutn e Shqipris
T rendit disa nga t drejtat e njeriut t prcaktuara n Kushtetutn e Shqipris.
T dalloj rndsin e Kushtetuts si garant i t drejtave t njeriut.
T analizoj ndryshimin midis t drejtave vetjake me ato politike dhe shoqrore.
Fjalt ky: kushtetut, t drejta, detyrime.
Mjetet: Kushtetuta e Republiks s Shqipris, materiale dhe botime t ndryshme pr t drejtat
e njeriut, Konventa e t Drejtave t Njeriut, Konventa e t Drejtave t Fmijve,
postera, foto etj., me pamje nga respektimi i t drejtave t njeriut.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja shkruan n drras t zez fjalt ky t msimit kushtetut, t drejta dhe detyrime. Ajo u krkon
nxnsve nxjerrin n pah se ku qndron lidhja mes ktyre termave dhe t parashikojn se far do t msojn
n kt or msimi. Gjat ksaj kohe, msuesi/ja u tregon nxnsve botimin e Kushtetuts s Republiks s
Shqipris ose foton q jepet n tekstin e msimit.
88
?
U drejtohen nxnsve pyetjet:
- A e njihni kt botim/libr?
- sht kushtetuta pr ju?
- Pse sht e rndsishme Kushtetuta pr mbrojtjen e t drejtave dhe lirive themelore t njeriut?
- far prcaktohet n Kushtetut n lidhje me t drejtat dhe lirit themelore t njeriut?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet e nxnsve dhe bn plotsimet prkatse.
M pas, msuesi/ja u krkon t lexojn tekstin pr pak minuta dhe gjat leximit nxnsit do t vendosin katr
shenjat e metods INSERT.
+ ?
Parimet e prgjithshme Vendi q zn n Kushtetut lirit dhe
t drejtat e njeriut.
Nenet prkatse
nga Kushtetuta
Lirit dhe t drejtat politike q
lidhen me votn dhe votimin
Lirit dhe t drejtat ekonomike,
shoqrore dhe kulturore
Nenet prkatse
nga Kushtetuta
E drejta pr arsimimin
Pasi dgjon shnimet q kan mbajtur nxnsit, msuesi/ja bn plotsimet e nevojshme. M pas, shpjegon
se nj nga detyrat kryesore t Kushtetuts s Shqipris sht mbrojtja e t drejtave dhe lirive themelore
t njeriut. Ajo tregon se n Kushtetut jan tre kapituj, q fasin pr lirit dhe t drejtat themelore t njeriut,
prfshir t drejtat vetjake, politike, ekonomike, shoqrore dhe kulturore.
Msuesi/ja shkruan n drras t zez pyetjen: - Si realizohet n praktik e drejta pr tu arsimuar? Ajo i
orienton nxnsit n kriteret q duhet t ndiqen pr arsimimin si pr arsimin e prgjithshm, ashtu edhe pr at
profesional. Ajo bn plotsimet prkatse dhe kujdeset q diskutimet t prqendrohen n shtjen n fjal.
Detyr shtpie. Ushtrimi n rubrikn Veprimtari n shtpi, n faqen 64.
Anila Tabaku
Lumnije Hasaj
Libr msuesi
Edukata shoqrore 8
Prgatitur nga:
90
91
O
K
B
-
s
,

s
i
:

U
N
I
C
E
F
-
i
,

U
N
E
S
C
O
-
j
a
,

P
N
U
D
-
i

e
t
j
.

92
f
a
s
i
m

p
r

B
E
-
n

93
94
KREU I
NDRVARSIA E INDIVIDIT
Tema 1. T njohim veten
?
?
Zhvillimi i msimit
Ndrtimi i njohurive Marrdhniet pyetje-prgjigje
?
?
Objektivat: N fund t ors nxnsi t jet i aft:
T prshkruaj karakteristikat dhe talentet vetjake.
T dalloj elementet prbrse t identitetit t tij/saj.
T dalloj ngjashmrit midis njerzve.
Fjalt ky: karakteristik, interesa, talent, prvoj, shije vetjake, cilsi, identitet, diversitet.
Mjetet: teksti, foto, pllakate dhe materiale t ndryshme me pamje nga grupe njerzish,
sporte, muzikant, ku t dalin n pah t prbashktat dhe veorit e tyre, Konventa
pr t Drejtat e Fmijve.
Msuesi/ja njeh nxnsit me temn dhe bn n tabel skemn e mposhtme. U krkohet nxnsve t
shkruajn karakteristikat e veta, si: cilsit fzike, pasionet, dshirat apo gjra t tjera, q ata kan t veanta
nga t tjert, pr t nxjerr n pah dallimet q kan me shokt dhe shoqet e tjera.
Ndrtimi i njohurive: Marrdhniet pyetje-prgjigje
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjet, e mposhtme:
- Cilat jan karakteristikat vetjake t gjithsecilit?
- Cilat jan prvojat apo kujtimet tuaja?
- Cilat jan gjrat q ju plqejn m shum? Po ato q nuk ju plqejn?
Msuesi/ja udhzon nxnsit t shkruajn pikat kryesore t msimit, duke u mbshtetur n pyetjet e msiprme.
Karakteristikat vetjake: gjinia, ngjyra e fokve, ngjyra e syve, gjuht q fet.
Kujtimet/prvojat e mparshme, duke radhitur ktu ngjarjet m t rndsishme, si: festa
ditlindjesh, mbrmje, dasma, prvojat e para n prdorimin e ndonj vegle muzikore apo t
ndonj mjeti tjetr
Plqimet/mosplqimet: sporti i paraplqyer, lnda e paraplqyer, muzika, apo veprimtarit m t
paraplqyera.
Vetja
95
Pasi nxnsit kan folur pr karakteristikat vetjake, msuesi/ja u krkon atyre t shprehin mendimet e tyre
rreth cilsive dhe karakteristikave t ngjashme dhe t ndryshme q kan ata me njri-tjetrin.
Prforcimi: Pun n grup
Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn ushtrimin Plqimet/mosplqimet. Nxnsit ndahen n tri grupe. Kto
grupe ndahen sipas paraplqimeve q kan:
Grupi I sporti i paraplqyer; Grupi II lnda e paraplqyer; Grupi III muzika e paraplqyer.
N fund, mblidhen prgjigjet e nxnsve dhe arrihet n prfundimet:
Sporti i paraplqyer sht ____________________
Lnda e paraplqyer sht ____________________
Muzika e paraplqyer sht ____________________
Tema 2. Identitetet brenda grupeve
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi Stuhi mendimesh, t nxnit n bashkpunim
Prforcimi Diskutim
T prkufzoj termat grup dhe komunitet.
T rendit disa nga prgjegjsit, prftimet dhe t drejtat e tij/saj n grupin
ku bn pjes.
T krahasoj termin grup me komunitet.
Fjalt ky: izolim, rajon, shtet, prftim vendor, prftim kombtar, komunitet, bashkpunim,
prgjegjsi.
Mjetet: teksti, pamje t ndryshme t komuniteteve dhe grupeve n aspekte t veanta,
rregullorja e shkolls, Konventa pr t Drejtat e Fmijve, kartolina me pamje nga
fshatra ose qytete, foto n komunitetin e shkolls q paraqesin aspekte t veanta.
?
?
?
Parashikimi: Stuhi mendimesh, t nxnit n bashkpunim
Duke pasur parasysh se nxnsit e njohin konceptin e grupit, msuesi/ja krkon q ata t thon se din
pr grupin shoqror dhe i shkruan prgjigjet e tyre n tabel. Ajo i pyet ata pr grupet ku bjn pjes dhe far
prftojn ato. Gjithashtu, msuesi/ja u krkon q t grupohen n baz t paraplqimeve dhe interesave q
kan, si pr shembull: pr flmat, librat, sportet etj., ku secilit grup u drejtohn pyetje t ndryshme. Msuesi/ja u
krkon atyre ti shkruajn n nj fet far u plqen sipas grupeve.
Msuesi/ja shnon n tabel termin grup shoqror. Nxnsit plotsojn skemn.
Grup shoqror
96
?
Msuesi/ja ndan tabeln n dy pjes dhe udhzon nxnsit t lexojn msimin dhe m pas t plotsojn
tabeln n fetoren e tyre.
Grupi
- Ka karakteristika t prbashkta;
- Etnia, zakonet, feja, traditat, kujtimet, detyrimet, interesat;
- Dika e prbashkt me t tjert;
- Nj karakteristik, interes, paraplqim, prftime, prgjegjsi.
Komuniteti
- Dika m e madhe se vetja;
- Njerzit u prkasin shum komuniteteve;
- Lagje, krahin, komunitete t grupuara gjeografkisht;
- Komunitete t grupuara sipas llojit t veprimtaris: nxns, shkrimtar,
biznes;
- Komunitete t grupuara sipas territorit, nivel vendor, kombtar, rajonal.
Msuesi/ja diskuton gjersisht me nxnsit rreth komenteve pr grupet dhe komunitetet ku ata bjn pjes
duke nxjerr n pah dallimet midis tyre.

Prforcimi: Diskutim
Rubrika Refekto. Msuesi/ja diskuton me nxnsit pyetjet e rubriks Refekto duke br plotsimet
prkatse.
Detyr shtpie: Ushtrimet 1 ose 2, sipas dshirs s nxnsve, n rubrikn
Aktivitete n shtpi, n faqen 9.
Tema 3. Ndikimet familjare tek identiteti
?
Ndrtimi i njohurive Diskuto/ analizo/ plotso
?
?
T prkufzoj termin identitet.
T dalloj karakteristikat e lindura dhe ato t msuara.
T analizoj ndikimin e familjes n formsimin e identitetit.
Fjalt ky: identitet, formsim, i lindur, i msuar, trashgimi, karakteristik, shpirtror.
Mjetet: teksti, foto vetjake dhe foto familjare, materiale t ndryshme pr familjes, botime pr
familjen.
97
?
?
Zhvillimi i msimit
Pasi shkruan n tabel fjalt ky, msuesi/ja krkon nga nxnsit t bjn nj tregim t shkurtr duke
prdorur fjalt q jan shkruar n tabel dhe duke br lidhjen mes tyre.

Msuesi/ja dgjon m vmendje krijimet e nxnsve dhe u krkon atyre t gjejn lidhjet mes fjalve ky dhe
msimit t dits.
Ndrtimi i njohurive: Diskuto/ analizo/ plotso
Msuesi/ja krkon nga nxnsit t thon cilsit apo karakteristikat e tyre t lindura dhe t msuara, duke
plotsuar q prmes trashgimis secili ka karakteristika t antarve t familjes q i japin form identitetit t
tyre si nga pamja fzike dhe deri te mnyra e sjelljes, por duke theksuar se secili sht unik dhe i veant n
shum mnyra, pasi disa tipare t identitetit jan t msuara.
Msuesi/ja i drejton nxnsit t plotsojn tabeln q sht n libr, me ngjashmrit dhe ndryshimet q
kanme pjestart e tjer t familjes duke prdorur foto vetjake dhe familjare.

Duke plotsuar tabeln Ndikimet familjare sipas krkesave t tekstit pr ngjashmrit dhe ndryshimet q
kan nxnsit n tipare dhe paraqitje me pjestart e familjes s tyre. Msuesi/ja e drejton veprimtarin pr t
theksuar se secili pjestar i shoqris sht unik, pavarsisht ngjashmrive me t tjert.
Theksohet se identiteti i gjithsecilit sht i veant dhe i ndryshm nga t tjert.
Detyr shtpie: Ushtrimi i rubriks Aktivitete n shtpi, n faqen 10.
Identitet Trashgimi Karakteristik
Tema 4. far na lidh me t tjert?
?
Ndrtimi i njohurive Parashikim me terma paraprak
?
?
T prshkruaj me fjalt e tekstit termin ndrvarsi.
T dalloj ndrvarsin ndrmjet individve, grupeve, institucioneve.
T analizoj ndikimin e teknologjis te ndrvarsia.
Fjalt ky: nevoj, dshir, shkak, pasoj, komb, rajon.
Mjetet: teksti, foto, pllakate dhe materiale t ndryshme me pamje nga grupe njerzish n
marrdhnie t ndryshime, foto t pajisjeve m t fundit t teknologjis, si: kompjuter,
celular, televizor HD, video-lojra etj.
98
?
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja njeh nxnsit me temn dhe i pyet ata rreth nevojave dhe dshirave q kan. Nxnsve u
drejtohen pyetjet e mposhtme:
- Pse duhet t keni marrdhnie me njerz t tjer? (Sepse njerzit kan nevoja dhe dshira, t cilat
plotsohen n ndrveprim me njerzit e tjer.)
- Si i plotsoni kto nevoja dhe dshira me njerzit e tjer?
- Pse popujt apo kombet kan marrdhnie mes tyre?
- far u jepni dhe u merrni njerzve q ju rrethojn?
Ndrtimi i njohurive: Parashikim me terma paraprak
Msuesi/ja shkruan fjalt ky n tabel dhe u krkon nxnsve t bjn nj tekst t shkurtr duke prdorur
fjalt ky dhe duke br lidhjen e duhur mes tyre, n mnyr q teksti t ket kuptim.

Msuesi/ja i dgjon nxnsit duke shtuar se njerzit i plotsojn nevojat e tyre duke pasur nj marrdhnie
t ndrvarur. Si njerzit, ashtu edhe shteti, varen nga njri-tjetri duke i plotsuar nevojat dhe dshirat n nj
marrdhnie ndrvarsie, duke prdorur burimet e mjedisit natyror, pasi kjo ndrvarsi sht e domosdoshme,
sepse shprndarja e pabarabart e burimeve dhe prdorimi i paprshtatshm i burimeve t rinovueshme dhe
t parinovueshme sjellin pasoja negative n zhvillimin e shoqris, si dhe konfikte shoqrore.
Gjithashtu, ndryshimet teknologjike n fusha t ndryshme si komunikimi apo transporti lehtsojn rritjen e
ndrvarsis dhe e bjn botn t quhet fshat global.
Msuesi/ja prdor edhe foto t pajisjeve m t fundit pr tì konkretizuar m mir.
Pr t par nivelin e prvetsimit t msimit, msuesi/ja u drejton disa pyetje nxnsve:
- kuptoni me marrdhnie ndrvarsie?
- Si ndikojn nevojat dhe krkesat pr burime ndrmjet shteteve apo njerzve?
- Si ndikojn prparimet dhe ndryshimet teknologjike te ndrvarsia?
Detyr shtpie. Ushtrimi 1 ose 2 n rubrikn Aktivitete n shtpi, sipas
dshirs s nxnsve, n faqen 12.
Nevoja Dshira Shkak Pasoj Komb Rajon
Tema 5. Ndryshimi vetjak
?
?
?
T prkufzoj termin ndryshim vetjak.
T dalloj ndryshimet sasiore dhe cilsore te vetja.
T analizoj pasojat dhe rezultatet e ndryshimeve sasiore dhe cilsore te vetja.
Fjalt ky: tregues, ndryshim, sasior, cilsor, prshtatje.
Mjetet: teksti, materiale apo foto vetjake ose pamje t ndryshime t nxnsve, botime ose materiale
t ndryshme pr ndryshimin/rritjen e njeriut.
99
?
Ndrtimi i njohurive Lexim me ndalesa
Prforcimi Provo njohurit, turi i galeris
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja shkruan n tabel termin ndryshimi vetjak dhe krkon nga nxnsit q t japin mendimet e
tyre rreth ktij termi.
i vazhdueshm
nuk jam njlloj ndryshoj n koh

i ndodh gjithsecilit
Ndrtimi i njohurive: Lexim me ndalesa
Msuesi/ja pyet nxnsit se cili do t lexoj pjesn e shkputur nga Shtpia me arna. Zgjidhen tre prej
nxnsve, t cilt do t lexojn nga nj paragraf secili.
o Ndalesa I - nxnsi i par lexon paragrafn e par.
Pasi mbaron s lexuari paragrafn, msuesi/ja u drejton nxnsve t tjer pyetjet:
- far kuptoni nga kaq sa u lexua?
- Si mendoni se do t vazhdoj ngjarja?
o Ndalesa II - nxnsi i dyt lexon paragrafn e dyt.
- Si ndryshoi shtpia e tyre?
- Po vet pjestart e familjes far ndryshimi psuan?
o Ndalesa III - nxnsi i tret lexon paragrafn e tret.
- Listoni ndryshimet q ndodhn n shtpin me arna.
- A jemi ne n ndryshim t vazhdueshm? Diskutim.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t japin mendimin e tyre rreth tregimit, ku theksohen ndryshimet q ndodhin
n koh. Gjithashtu, pasi nxnsit kan plotsuar tabeln, msuesi/ja diskuton me ta ndryshimet q kan
ndodhur te secili prej tyre n koh, duke nxjerr n pah ndryshimet q jan t prbashkta mes nxnsve
dhe ato q jan t veanta pr secilin prej tyre.
Prforcimi: Provo njohurit, turi i galeris
Pr t par nivelin e prvetsimit t msimit, msuesi/ja u drejton disa pyetje nxnsve, t tilla si:
- far kuptoni me ndryshim sasior?
- far kuptoni me ndryshim cilsor?
- do t thot t prshtatesh? Si e kuptoni ju prshtatjen?
Msuesi/ja udhzon nxnsit t sjellin fotot e tyre t periudhave t ndryshme t jets, pr t treguar
ndryshimet, t cilat ekspozohen. Kjo mund t sjell dhe aste gazmore midis nxnsve.

Detyr shtpie. Nj nga ushtrimet e rubriks Aktivitete n shtpi, sipas
dshirs s nxnsve, n faqen 14.
Ndryshimi vetjak
100
?
Tema 6. Prtej ndryshimit vetjak
?
Zhvillimi i msimit
T prkufzoj termin natyr e ndryshimit.
T dalloj pasojat e ndryshimit te njerzit.
T analizoj ndryshimet me pasoja pozitive dhe negative n komunitetin e tij/saj.
Fjalt ky: mjedis, organizim, ekonomik, social, ndryshim sasior, ndryshim cilsor.
Mjetet: teksti, materiale apo foto t qyteteve t ndryshme para viteve 90 dhe t ditve t
sotme, materiale nga interneti q tregojn ndryshimet para dhe pas viteve 90
n Shqipri dhe pr ngjarjet botrore q kan ndikuar m shum n ndryshime.
?
?
?
N fllim msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e msimit dhe m pas shkruan n tabel fjalt ky.

Msuesi/ja i krkon nxnsve t krijojn nj histori me to, duke prdorur foto q tregojn pamje nga
Shqipria para dhe pas viteve 90. Dgjohen krijimet e nxnsve me kujdes dhe jepen vlersime.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn tekstin pr pak minuta, ndrkoh q n drras ndrton tabeln e
INSERT-it. Kjo metod nis me rikujtimin e njohurive t ftuara m par dhe lejon nxnsit t kontrollojn shkalln
e t kuptuarit gjat leximit t tekstit. Msuesi/ja i fton nxnsit t plotsojn tabeln n fetoret e tyre.
Ajo q lexon nxnsi

sht e njohur pr t.
+
Ajo q lexon
nxnsi sht e
re pr t.
Ajo q lexon nxnsi sht

nuk prputhet me njohurit
q ai ka marr m par.
?
Nxnsi krkon t dij m
tepr pr informacionin e
marr.
Ndryshimi: Sasior
Cilsor
Te mjedisi
Tek individi
(teknologjia)
Pozitiv (shtimi i
automjeteve)
Negativ (shtimi i
aksidenteve)
Organizim
ekonomik-social
Si ka qen Shqipria para
viteve 90 (kjo mund t
realizohet nga msuesi/
ja me an t fotove n
bashkpunim me nxnsit)
Msuesi/ja mund t organizoj kt pjes t ors s msimit n formn e diskutimeve t lira duke u
mbshtetur n rubrikat e faqeve 16-17.
Detyr shtpie. Ushtrimi 2, n rubrikn Aktivitete n shtpi, n faqen 17.
Rajon Komb Pasoj Organizim
politiko-social
Mjedis
101
?
KREU II
NDRVARSIA E INDIVIDIT ME MJEDISIN KOMBTAR DHE RAJONAL
Tema 1. Kultura
?
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi Pema e mendjes
Ndrtimi i njohurive Parashikim me terma paraprak
?
?
T prkufzoj termin kultur.
T dalloj t prbashktat dhe ndryshimet ndrmjet koncepteve kultur e nnkultur.
T analizoj rndsin e identitetit kulturor.
Fjalt ky: kultur, shoqri, nnkultur, identitet kulturor.
Mjetet: teksti, materiale nga interneti q fasin pr kulturn nga vende t ndryshme, foto etj.
Parashikimi: Pema e mendjes
Msuesi/ja shkruan n tabel fjaln kultur dhe pyet nxnsit se kuptojn me kt term.
- Cilat jan elementet kryesore t kulturs?
Pas prgjigjeve t nxnsve, msuesi/ja n bashkpunim me nxnsit plotson pemn e mendjes.
Pas plotsimit t pems s mendjes, msuesi/ja thekson: me termin kultur nnkuptohet nj shoqri, nj
grup ku shumica ose t gjith jetojn dhe mendojn n mnyra t ngjashme.
Ndrtimi i njohurive: Parashikim me terma paraprak
Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn tekstin pr pak minuta.
Shkruhen n tabel fjalt ky t msimit, si m posht.

Msuesi/ja u krkon nxnsve t bjn lidhjen midis ktyre fjalve, duke u krkuar t tregojn se n ciln
kultur bn pjes gjithsecili prej tyre dhe se si lidhet kultura me identitetin e gjithsecilit. Me an t diagramit t
Venit realizohet objektivi 2.
Msuesi/ja shkruan n tabel prkufzimet e termave kultur, nnkultur dhe n prforcimin e njohurive u
krkon nxnsve t plotsojn ushtrimin 2.
Detyr shtpie. Ushtrimi 1 ose 2 n rubrikn Aktivitete n shtpi,
sipas dshirs s nxnsve, n faqen 20.
mnyra e
prodhimit
ritualet
sistemet
politike
KULTURA arti
teknologjia
stilet e t
veshurit
gjuha
besimet
Identitet kulturor
Nnkultur Shoqri
Kultur
102
?
Tema 2. Kultura shqiptare
?
?
Zhvillimi i msimit
?
?
T dalloj veori t kulturs shqiptare.
T dalloj rndsin e identitetit kombtar.
T analizoj t veantat e kulturs shqiptare.
Fjalt ky: kultur shqiptare, identitet kombtar, veori kulturore, zhvillim kulturor.
Mjetet: teksti, materiale dhe foto t ndryshme q fasin pr kulturn shqiptare, prfshir ktu
muzikn, artin, vallet popullore, disa prej tyre t sjella edhe nga vet nxnsit.
Pasi i njeh nxnsit me temn e msimit, msuesi/ja u drejton nxnsve pyetje t tilla, si:
- far dini pr kulturn shqiptare?
- Cilat jan disa nga veorit e kulturs shqiptare?
- Pr cilin aspekt t kulturs son do t ndiheshit m krenar?
- Pse themi se termi kultur nnkupton edhe termin shoqri?
- Sa i rndsishm sht pr ju identiteti kulturor?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet dhe mund t bj ndrhyrjet prkatse, n mnyr q t drejtoj diskutimet
rreth tems s msimit dhe gjrat kryesore shkruhen n tabel.
Pasi nxnsit kan marr informacion rreth tems q do t diskutohet, msuesi/ja i ndan ata n disa grupe.
Secili grup do t prgatit informacion pr nj nga elementet e kulturs.

Grupi I nj historik t shkurtr rreth kulturs shqiptare.
Grupi II informacion pr gjuhn.
Grupi III informacion pr fen.
Grupi IV informacion pr mnyrn e jetess.
Grupi V informacion pr artin, (pikturn, arkitekturn, muzikn dhe krcimin).
Grupi VI informacion pr t veantat e kulturs shqiptare.
Grupet mund tì paraqesin materialet e tyre edhe n tabak t bardh letre, ku mund t ngjisin edhe pamje
lidhur me shtjen q trajtojn.

Nxnsit paraqesin para klass punimet e tyre. Ata krahasojn dhe vlersojn punt e njri-tjetrit.
Detyr shtpie. Ushtrimi 1 n rubrikn Aktivitete n shtpi, n faqen 23.
103
Tema 3. Kultura evropiane
?
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi Diskutim pr fotot
Prforcimi Provo njohurit, diagrami i Venit
?
?
T prmend disa nga qendrat e kulturs evropiane.
T veoj tiparet kryesore t kulturs evropiane.
T analizoj rolin ndihms t kulturs evropiane n bot.
Fjalt ky: kultur evropiane, zhvillim kulturor, solidaritet, individualizm.
Mjetet: teksti, materiale dhe foto t ndryshme q tregojn pr kulturn evropiane, prfshir
ktu muzikn, artin, letrsin, disa prej tyre t sjella edhe nga vet nxnsit.
Parashikimi: Diskutim pr fotot
Pasi i njeh nxnsit me temn e msimit dhe u krkon atyre t shohin edhe fotot n tekst, msuesi/ja
drejton pyetjet:
- sht Evropa?
- A ka vizatuar ndonjri prej jush vendet q jepen n fotot e tekstit?
- far t veantash kan fotot q shihni n tekst?
- dini pr kto vende, nse mund t keni lexuar pr to apo t keni par n televizor?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet dhe mund t bj ndrhyrjet prkatse, n mnyr q t drejtoj diskutimet
rreth tems s msimit.
Msuesi/ja orienton nxnsit t lexojn pr pak minuta msimin dhe ndrkoh ajo ndan tabeln n dy
pjes duke prdorur teknikn ditari dypjessh. Kjo teknik nxit nxnsit t lexojn n mnyr t qllimshme
duke lidhur ngusht pamjet me at ka lexojn. Pasi msuesi/ja ka ndar tabeln n dy pjes, ajo orienton
nxnsit t bjn t njjtn gj n fetoret e tyre.

Kultura
evropiane
- Zanaflla: grekt, romakt
- Ndihm pr t gjith botn (flozof, letrsi, art, qeverisje)
Arsimi - Rezultat i sistemeve shum t mira (universitetet e hershme, si: Oksfordi,
Kembrixhi, Parisi, Bolonja - universiteti i par n bot)
104
Arti - Q nga lashtsia
- Piktur, skulptur, letrsi
Ushqimet, pijet - Kuzhina italiane, franceze, ballkanike (greke)
Muzika - Mozarti, Verdi, Bethoveni
- Zanaflla e muziks pop dhe rrok
Feja - Krishterimi (feja kryesore), por ka edhe fe t tjera, si hebraike, myslimane etj.
Sporti - Ndikim i jashtzakonshm n bot, t gjitha sportet (prve basketbollit) e kan
origjinn n Evrop (futbolli, volejbolli, atletika, mundja etj.)
Ndikimi botror - Pasoj e kolonizimit t shum vendeve t Ameriks s Veriut dhe t Jugut, Afriks,
Azis (Indi, si ish-koloni e Britanis s Madhe)
Prforcimi: Provo njohurit, diagrami i Venit
Pr prforcimin e njohurive t prftuara n kt or msimi, msuesi/ja bn disa pyetje, si m posht:
- Cilat jan disa nga qendrat e kulturs evropiane?
- Pr far shquhen ato?
- Cili sht roli i kulturs evropiane n bot?
- Cilat jan disa nga tiparet e kulturs evropiane?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet dhe diskuton me nxnsit duke br plotsimet e nevojshme.
Me an t diagramit t Venit nxnsit gjejn t prbashktat dhe t veantat midis kulturs evropiane dhe
kulturs shqiptare.
?
- feja e krishter
- ka ndikim t madh prtej kufjve
t Evrops
- kuzhina ose ushqimi
- bashkjetesa e shum feve
- besa e shqiptarit
- mikpritja dhe bujaria
- krijimi i kulturs s re
mbi traditat popullore
- feja
- arsimi
- sporti
Kultura
evropiane
Kultura
shqiptare
105
?
Zhvillimi i msimit
Ndrtimi i njohurive Lexim i drejtuar
Pasi i njeh nxnsit me temn e msimit dhe duke marr shkas nga njohurit dhe informacionet q kan marr
nxnsit nga msimet e mparshme pr kulturn shqiptare dhe at evropiane, msuesi/ja nxit pjesmarrjen e
tyre me pyetje t ndryshme n bashkbisedim.
- A sht kultura shqiptare pjes e kulturs evropiane dhe pse?
- A sht kultura shqiptare sot m e ngjashme me at evropiane se disa vite m par?
- far na bn t veant ne brenda familjes s madhe evropiane?
- Cilat jan disa nga fgurat shqiptare q njihen n Evrop?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet e nxnsve me vmendje dhe i orienton ato drejt tems s msimit n mnyr
q nxnsit t nxjerrin n pah se kultura shqiptare sht pjes e pandar e kulturs evropiane.
Ndrtimi i njohurive: Lexim i drejtuar, diagrami i Venit
Metoda Lexim i drejtuar sht nj metod ku nxnsit lexojn tekstin e msimit me ndalesa dhe parashikojn.
Leximi bhet sipas momenteve t prcaktuara prej msueses/it pr t par nse provat e parashikuara nga
nxnsit dalin t sakta. Msuesi/ja nuk bn shum ndalesa pr t mos cenuar t kuptuarit e prmbajtjes.
N kt metod, nxnsit punojn n dyshe.
Nxnsit mendojn:
Kultura shqiptare sht nnkultur e kulturs evropiane.
Kultura shqiptare ka tipare t prbashkta me at evropiane.
Nxnsit msojn:
Duke qen e pozicionuar gjeografkisht n Evrop, Shqipria ka pasur mundsi shkmbimi
kulturor me Evropn.
Gjithsesi, kultura shqiptare jo vetm ka marr nga kultura evropiane, por edhe e ka pasuruar
at me tiparet e saj t veanta.
Tema 4. Kultura shqiptare si pjes e asaj evropiane
?
?
?

T listoj disa nga tiparet e prbashkta t kulturs shqiptare me at evropiane.
T tregoj kontributet e veanta t kulturs shqiptare n at t familjes evropiane.
T analizoj ndryshimet e kulturs shqiptare nga ajo evropiane.
Fjalt ky: tipare t prbashkta, tipare t veanta, shkmbim kulturor.
Mjetet: teksti, materiale dhe foto t ndryshme q tregojn pr kulturn evropiane dhe
shqiptare, si: muzika, arti, letrsia, sportet, materiale nga interneti pr veprimtari t
kulturs shqiptare n vende t ndryshme t Evrops dhe veprimtari evropiane n Shqipri.
106
Nxnsit duhet t refektojn mbi diagramin e Venit.
Nxnsit mendojn:
1. Kultura shqiptare si ajo evropiane karakterizohet nga lashtsia.
Nxnsit msojn:
1. Q n lashtsi shqiptart kan kontribuar n formimin e kulturs evropiane (dshmit, historia,
arkeologjia, qendrat e lashtsis si Durrsi, Butrinti, Apolonia etj.).
2. Shqiptart kan vlersuar lirin, vetqeverisjen, demokracin, respektimin e t drejtave t njeriut.
3. Mnyra e jetess s shqiptarve po vjen duke u br m e ngjashme me at t Evrops.
4. Arsimi dhe edukimi, shihet si element zhvillimi nga t dyja kulturat.
Kontributet e veanta t kulturs shqiptare n familjen evropiane
Nxnsit mendojn:
1. Shqipria ka kontribuar n kulturn evropiane me an t pakicave kombtare q ndodhen n Greqi
Itali si dhe me shqiptart q shkuan n Evrop pas viteve 90.
Nxnsit msojn:
1. Mikpritja dhe bujaria shqiptare jan br t njohura pr gjith vizitort.
2. Muzika folklorike, veanrisht polifonia e jugut, dallohet nga t gjitha llojet e t knduarit
n Evrop.
3. Kostumografa sht shum e larmishme.
4. N demokraci, kontributi i artistve dhe shkrimtarve shqiptar n kulturn evropiane.
N kt faz t msimit msuesi/ja orienton nxnsit q tù prgjigjen pyetjeve t rubrikave Pyetje pr
vetvlersim dhe Aktivitete n klas, n faqen 27.
N orn e kaluar nxnsit plotsuan diagramin e Venit mbi kulturn evropiane dhe at shqiptare. N kt
faz bhen plotsimet e mtejshme.
Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn msimin dhe t nnvizojn pjest kryesore, ndrkoh ndrtohet n
tabel diagrami i Venit.
Kultura evropiane
muzika klasike
veshja
mikpritja dhe bujaria
muzika folklorike
kostumografa
1. lashtsia, traditat dhe zakonet e
hershme
2. vlersojn lirin, mundsin pr tu
vetqeverisur dhe demokracin
3. veshja dhe mnyra e argtimit
4. vlersojn arsimin
Kultura shqiptare
107
TEST PR KREUN II
1. Prkufzo termin kultur.
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
2. Cilat jan ngjashmrit dhe ndryshimet midis kulturs dhe nnkulturs?
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
3. Cilat jan disa nga veant e kulturs shqiptare n familjen evropiane?
a. ___________________________________________________________________________
b. ___________________________________________________________________________
c. ___________________________________________________________________________
d. ___________________________________________________________________________
4. Rendit disa tipare t veanta t kulturs s krahins suaj.
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
5. Shkruaj nj ese t shkurtr me temn Jam i veant. Jam shqiptar.
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
108
KREU III
LIDHJA DHE NDRVARSIA E SHQIPRIS ME FQINJT, EVROPN DHE BOTN
Tema 1. Organizata e Kombeve t Bashkuara
?
?
Zhvillimi i msimit
Ndrtimi i njohurive Shpjegim, pema e mendjes
?
?
T prkufzoj termin OKB.
T prshkruaj historikun e formimit t OKB-s.
T analizoj qllimet kryesore t ksaj organizate.
Fjalt ky: organizat, organizma ndrkombtare, aleanc, agresion.
Mjetet: teksti, materiale dhe foto t selis s OKB-s, botime t ndryshme t organizmave t
OKB-s, si: UNICEF, UNESCO, PNUD etj., materiale t ndryshme shtypi q lidhen me
punn e OKB-s n Shqipri dhe vende t tjera.
Pasi i njeh nxnsit me temn e msimit, msuesi/ja u krkon atyre t thon far din pr OKB-n, duke
pasur parasysh edhe njohurit q ata kan marr nga lnda e historis.
Shkruhet n tabel fjala OKB.
organizata ndrkombtare e ka selin n Nju-jork
ka 192 antar shtetesh OKB Sekretari i prgjithshm sht Ban Ki Mun

ruan paqen n bot
Ndrtimi i njohurive: Shpjegim, pema e mendjes
Msuesi/ja e ndan klasn n tri grupe. Secili grup lexon pr disa minuta nj nga shtjet dhe ndrton pemn
e mendjes. Prfaqsuesit e do grupi paraqiten para klass n nj tabak letre punn e tyre.
Grupi I. far sht OKB-ja?
t mdha, t vogla,
t pasura, t varfra
bashkim i shteteve q
pranojn t bashkpunojn
sht formuar pas
Lufts II Botrore
zgjidh konfiktet n
mnyr paqsore
OKB
1. ruajtja e paqes n Bot
2. zhvillimi i marrdhnieve t mira midis shteteve
3. nxitja e bashkpunimit n zgjidhjen e
problemeve botrore
4. inkurajimi pr respektimin e t drejtave t njeriut
109
?
Tema 2. OKB-ja dhe strukturat e saj mbshtetse
?
?
Zhvillimi i msimit
Ndrtimi i njohurive Prvijim i t menduarit
?
?
T listoj disa nga qllimet dhe objektivat e OKB-s.
T prshkruaj rolin e strukturave t OKB-s.
T analizoj funksionet baz t strukturave t OKB-s.
Fjalt ky: dokument, kart, marrveshje, struktur, sanksion.
Mjetet: teksti, materiale dhe foto t ndryshme mbi OKB-n, botime t ndryshme t
organizmave t OKB-s, si: Kshilli i Sigurimit, Sekretariati, Gjykata Ndrkombtare
e Drejtsis etj., materiale t ndryshme shtypi q lidhen me punn e OKB-s dhe
strukturave t saj n Shqipri dhe vende t tjera.
Duke marr shkas edhe nga njohurit e prftuara nga msimi i kaluar pr Organizatn e Kombeve t
Bashkuara, msuesi/ja nxit nxnsit pr pjesmarrje n bashkbisedim duke br disa pyetje, si m posht:
- sht OKB-ja?
- Pse u krijua OKB-ja?
- Cili sht misioni i OKB-s?
- A njihni ndonj struktur t OKB-s?
- Cili sht tani Sekretari i Prgjithshm i OKB-s?
- A e dini se ku ndodhet Selia e Asambles s OKB-s?
Grupi II. Si lindi OKB-ja.
OKB-ja Shekulli XVIII - Kanti propozon krijimin e nj federate pr mbrojtjen e shteteve t vogla.
Pas Lufts s Par Botrore krijohet Lidhja e Kombeve, q shtetet t punonin pr t ndrtuar paqen.
U shkri pr dy arsye:
1. SHBA-ja nuk ishte antare e Lidhjes s Kombeve
2. Antart e Lidhjes s Kombeve ishin indiferent ndaj Japonis, Italis dhe Gjermanis n luftrat agresive
t vitit 1930, q si rrjedhim uan n shprthimin e Lufts s Dyt Botrore.
Grupi III. Nga Lidhja e Kombeve n Organizatn e Kombeve t Bashkuara:
- 1941: nnshkrimi i Karts s Atlantikut, nga Ruzvelti dhe rilli.
- 1942: nnshkrimi nga prfaqsues t Alencs Deklarata e Kombeve t Bashkuara, e cila pranonte
parimet e Karts s Atlantikut, dhe del zyrtarisht emri OKB.
- 1943: SHBA-ja, Anglia, Kina, Bashkimi Sovjetik bien dakord t krijohet OKB-ja.
Msuesi/ja diskuton me nxnsit thnien e Ruzveltit: Bota n t ardhmen duhet t mbshtetet n respektimin
e katr lirive themelore t njeriut, q jan: liria e t shprehurit, liria e besimit, liria nga mjerimi dhe liria nga frika.
drejton diskutimet pr t nxjerr n pah rndsin q kan lirit e njeriut pr prparimin e bots.
110
?
Msuesi/ja dgjon me vmendje prgjigjet e nxnsve dhe bn disa plotsime pr ta drejtuar msimin drejt tems,
duke nxjerr n pah nga prgjigjet e nxnsve strukturat mbshtetse t puns s ksaj organizate mbarbotrore.
Ndrtimi i njohurive: Prvijim i t menduarit
Msuesi/ja i orienton nxnsit t lexojn pr pak minuta tekstin ndrkoh q ajo e ndan tabeln n tri pjes
ku shkruan qllimet, objektivat dhe strukturat e OKB-s.

Qllimet Objektivat Struktura
Ruajtja e paqes dhe
sigurimit ndrkombtar
Ruajtja e paqes:
- T ruaj paqen dhe sigurin duke gjetur zgjidhje
paqsore pr konfiktet dhe mosmarrveshjet;
Lidhjet miqsore:
- N baz t respektimit t drejtave t barabarta
dhe t drejts pr vetvendosje.
- Asambleja e Prgjithshme
- Kshilli i Sigurimit
- Sekretariati
- Kshilli Ekonomik dhe
Social
- Gjykata Ndrkombtare e
Drejtsis
- Kshilli i Kujdestaris
Ruajtja e
bashkpunimit
ekonomik dhe shoqror
Zhdukja e varfris:
- Nprmjet bashkpunimit, e respektimit t t
drejtave njerzore;
Bashkrendim veprimtarish ndihmse:
- OKB-ja qendr pr harmonizimin e veprimtaris s
kombeve dhe organizatave botrore ndihmse.
Zhvillimi i respektimit t
t drejtave t njeriut
Msuesi/ja ndan klasn n disa grupe, ku secili grup do t ket si detyr t analizoj nj nga objektivat e OKB-s.
Detyr shtpie. Plotsoni n fetore tabeln e rubriks Aktivitete n shtpi, n faqen 33.
Tema 3. Kshilli i Evrops
?
Parashikimi Shpjegim dhe diskutim
?
?
T prkufzoj termin Kshilli i Evrops.
T prshkruaj rolin, qllimin dhe objektivin e KE-s.
T krahasoj strukturat e OKB-s me ato t KE-s.
Fjalt ky: Kshilli i Evrops, zhvillim, bashkpunim.
Mjetet: teksti, materiale dhe foto t ndryshme mbi KE-n, materiale t ndryshme shtypi q
lidhen me punn dhe veprimtarin e KE-s dhe t strukturave t saj n Shqipri dhe
vende t tjera, harta politike e Evrops.
111
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi: Shpjegim dhe diskutim
Msuesi/ja njeh nxnsit me temn e msimit dhe e shkruan n tabel at. Ajo e zhvillon kt tem n
form diskutimi, duke pasur parasysh q nxnsit kan njohuri nga historia. Msuesi/ja diskuton me nxnsit
arsyet e krijimit t KE-s, sepse nxnsit kan informacion pr t, si dhe qllimin q sht bashkpunimi me
shtetet evropiane; dhe objektivin: prparimi i shteteve antare n aspektin ekonomik dhe shoqror. Msuesi/
ja shkruan n drras qllimin dhe objektivin. Ajo diskuton me nxnsit se KE-ja sht krijuar si institucion
evropian n 1949. Selia e saj sht n Strasburg t Francs.
Pr t nxitur diskutimin me nxnsit, msuesi/ja bn disa pyetje:
- A sht vendi yn antar i KE-s?
- Sa vende jan antare t KE-s?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet e nxnsve dhe bn plotsimet e duhura pr t qartsuar ndonj shtje t paqart.
Msuesi/ja i orienton nxnsit t lexojn pr pak minuta tekstin ndrkoh q ndrton n tabel pemn e mendjes.
Pasi msuesi/ja i shkruan n tabel pemn e mendimit dhe shpjegohet:
Komiteti i Ministrave Organ vendimmarrs i KE-s
Asambleja Parlamentare 239 prfaqsues me t drejt vote
Mblidhet 4 her n vit
I bn rekomandime Komitetit t Ministrave
Fuqia e Kshillit t Evrops Trsisht kshillimore
KE prmbush qllimet pr mbrojtjen dhe respektimin e t drejtave
Pr kt ka miratuar Konventn Evropiane t t drejtave t njeriut
Zbatimi i Konvents bhet nprmjet komisionit Evropian t t
Drejtave t Njeriut dhe Gjykats Evropiane t t Drejtave t Njeriut.
Msuesi/ja shpjegon veprimtarin e ktyre dy organeve t t drejtave t njeriut n Evrop.
N fund t ors s msimit, nxnsit do t krahasojn OKB-n dhe KE-n. Pr kt qllim, msuesi/ja
ndrton dy rrethor n drras dhe mbi to shkruan OKB dhe KE. T dy rratht ndrthuren me njri-tjetrin.
Nxnsit do t nxjerrin n pah t prbashktat dhe dallimet midis ktyre dy organizmave.

Organizat e shteteve
t Evrops U themelua n
5 maj 1949
Bashkpunim
mes shtetesh
Organet: Komiteti i
Ministrave, Asamble
Parlamentare
Bashkpunim
ekonomi-social
KE-ja
Kushtet e pranimit: demokraci
pluraliste, shtet ligjor, lirit
Shqipria sht antare
q nga viti 1995
KE OKB
?
112
?
Tema 4. Bashkimi Evropian
?
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi Diskutim, stuhi mendimesh
Prforcimi Ese
?
?
T prshkruaj rolin e BE-s.
T prshkruaj etapat e krijimit t BE-s q pas Lufts s Dyt Botrore.
T analizoj qllimet e BE-s.
Fjalt ky: Bashkimi Evropian (BE), tregti e lir, tarif doganore, standard.
Mjetet: teksti, materiale dhe foto t ndryshme mbi BE-n, materiale t ndryshme shtypi q
lidhen me punn dhe veprimtarin e BE-s dhe strukturave t saj n Shqipri dhe
vende t tjera, famuri i BE-s, harta politike e Evrops etj.
Parashikimi: Diskutim, stuhi mendimesh
Msuesi/ja u tregon nxnsve famurin e Bashkimit Evropian dhe bn disa pyetje si m posht:
- sht Bashkimi Evropian?
- A sht vendi yn antar i BE-s?
- Sa vende jan antare t BE-s?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet e nxnsve dhe bn plotsimet e duhura pr t qartsuar ndonj shtje t paqart.
Msuesi/ja ndan tabeln n dy pjes dhe udhzon nxnsit t lexojn msimin. Pasi nxnsit lexojn, udhzon
nxnsit t bjn nj tabel t ngjashme n fetoren e tyre.
BE-ja
- U krijua pas Lufts s Dyt Botrore pr t zgjidhur mosmarrveshjet mes shteteve
- Mundsi zgjedhjeje pr t jetuar, punuar, udhtuar lirisht pr shtetasit e vendeve antare
- Bashkpunim pr t arritur standard jetese n t gjitha shtetet
- Ka 27 antar
Qllimi i BE-s
- Bashkpunim pr shtjet ekonomike dhe politike
- Nxitja e tregtis s lir mes shteteve
- Bashkpunimi politik
Zgjidhje dhe prgjegjsi t prbashkt pr problemet globale
Lehtson lvizjen e lir t njerzve nga nj vend n tjetrin
Shtetet m t reja jan: Rumania, Bullgaria
- Bashkpunimi ekonomik:
Prdorimi i nj monedhe t prbashkt (euro), kur plotsohen disa
kushte ekonomike t vendosura nga BE-ja
Lehtson bashkpunimin t njerzve dhe shkmbim mallrash
Prforcimi: Ese
Pr t prforcuar njohurit e marra n kt or msimi, msuesi/ja u krkon nxnsve t shkruajn nj ese
t shkurtr me tem: Pse Shqipria duhet t jet antare e BE-s?
BE
113
Tema 5. Politikat e Bashkimit Evropian
Prforcimi Provo njohurit, turi i galeris
T tregoj qllimin kryesor t BE-s.
T dalloj politikat e prbashkta evropiane.
T analizoj rolin e institucioneve t BE-s pr uljen e pabarazive ekonomike.
Fjalt ky: ndrvarsi, prftim i ndrsjell, pasoja ekonomike.
Mjetet: teksti, materiale dhe foto t ndryshme q fasin pr BE-n, materiale t ndryshme
shtypi q lidhen me punn dhe veprimtarin e BE-s dhe strukturave t saj n
Shqipri dhe vende t tjera, famuri i BE-s, harta politike e Evrops etj.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Duke pasur parasysh njohurit q kan nxnsit nga msimi paraardhs, msuesi/ja pyet nxnsit:
- sht BE-ja?
- Pse u themelua ajo? Cili sht qllimi i saj?
- Pse vendet antare t BE-s prdorin t njjtn monedh?
- Sa shtete bjn pjes n BE?
Msuesi/ja dgjon nxnsit me vmendje dhe bn plotsimet e duhura.
Msuesi/ja ndan tabeln n dy pjes dhe udhzon nxnsit t lexojn msimin dhe i udhzon t plotsojn
nj tabel t ngjashme n fetoren e tyre.
Politikat ekonomike
- Treg i vetm
- Politik e prbashkt tregtare
- Zvoglim i diferencave ekonomike mes shteteve
- Stabilizim i monedhs s shteteve antare
Politikat e
prbashkta tregtare
- Bujqsi
- Peshkim
Politikat e
prbashkta
bujqsore
- Stabilizim i tregut bujqsor
- Rritje e prodhimtaris
- Sigurim i marrveshjeve mes fermerve (bujqve) dhe konsumatorve
- Elementet kryesore:
mim i njjt pr prodhimet e BE-s
Taks e njjt pr prodhimet e importuara
Ndarje e prgjegjsive fnanciare pr t garantuar mimin
BE
euro
bashkpunim
ekonomik
27 vende
bashkpunim
politik
114

Tema 6. Shqipria dhe Bashkimi Evropian
Prforcimi Puna me tekstin, ekspozit
T shpjegoj kuptimin e termit Kriteret e Kopenhagenit.
T tregoj kushtet e antarsimit n BE.
T analizoj rolin e marrveshjes s stabilizim-asocimit.
Fjalt ky: marrveshja e Stabilizim-Asocimit, asocim, kriteret e Kopenhagenit, stabilitet
Mjetet: teksti, famuri i BE-s, materiale dhe foto t ndryshme mbi BE-n dhe q lidhen me punn dhe
veprimtarin e BE-s dhe strukturave t saj n Shqipri, harta politike e Evrops etj.
?
?
?
Politikat e
prbashkta t
peshkimit
- Zvoglon mbipeshkimin n ujrat e BE-s, q vazhdon t mbetet nj nga
problemet e vendeve antare
- Parandalon peshkimin pa kriter
- Mbron interesat e peshkatarve t vendeve antare
Zvoglimi i
diferencave
ekonomike
- Buxhet i caktuar
- do shtet sht i detyruar t jap nj prqindje nga buxheti i tij n prputhje me
popullsin dhe mirqenien ekonomike
- Brenda buxhetit parashikohen fnancimet pr dy strukturat e rndsishme t BE-s
Fondi i Zhvillimit Rajonal Evropian (fnancimi i rajoneve n vshtirsi
ekonomike)
Fondi Social Evropian (trajnimi dhe ritrajtimi i puntorve)
Banka Evropiane e
Investimeve
- Organ i pavarur
- Objektivi: fnancim i projekteve q nxitin integrimin evropian duke ruajtur monedhn e saj
- Stabilizim i monedhs
Sistemi monetar - Bashkimi i m shum shteteve me njri-tjetrin
- Shmangia e problemeve q vinin si rezultat i prdorimit t disa monedhave t
ndryshme brenda tregut t BE-s
Prforcimi: Provo njohurit, turi i galeris
Msuesi/ja bn disa pyetje pr t siguruar prvetsimin e njohurive dhe prforcimin e tyre:
- Cili sht qllimi kryesor i BE-s?
- Si sht menduar t arrihet ky qllim?
- Cilat jan politikat e prbashkta evropiane?
- Cilat jan institucionet e BE-s q synojn t zvoglojn pabarazit ekonomike?
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja njeh nxnsit me temn e re, t ciln e shkruan n drras t zez. U krkohet nxnsve t
rikujtojn njohurit q kan pr Bashkimin Evropian dhe pr t nxitur bashkbisedimin. Ai/ajo shtron disa
pyetje:
115
?
- Cilat jan disa nga organizatat ndrkombtare q njihni?
- N cilat prej tyre merr pjes Shqipria?
- N cilat prej tyre Shqipria po bn prpjekje pr tu antarsuar?
Msuesi/ja dgjon me kujdes prgjigjet e nxnsve dhe bn plotsimet prkatse pr t kaluar n fazn e
dyt, at t ndrtimit t njohurive t reja.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn tekstin pr pak minuta ndrkoh q ndrton n drras tabeln e
INSERT-it. Me an t ksaj metode rikujtohen njohurit e ftuara m par dhe lejon nxnsit t kontrollojn
shkalln e t kuptuarit gjat leximit t tekstit.
+ ?
Shqipria sht
antarsuar
n shum
struktura
ndrkombtare
pas vitit 1992
Kriteret e
antarsimit:
- Treg i lir
- Mbrojtje e
t drejtave t
njeriut
Kriteret e antarsimit n BE u prcaktuan pas 1993 n
Kopenhagn. Ato jan:
stabilitet i institucioneve
demokraci
shtet i s drejts
mbrojtje e t drejtave t njeriut
respektim dhe mbrojtje e minoriteteve
treg konkurrues brenda BE-s
objektivat politik, ekonomik, monetar
harmonizimi i legjislacionit vendas me at t BE-s dhe
zbatimi i ligjeve
Ratifkim i marrveshjes s stabilizim-asocimit m 6
shtator 2006 s bashku me shtjet prkatse;
- Marrveshja ka disa kushte dhe etapa q Shqipria
duhet t prmbush deri n arritjen e qllimit fnal pr t
afruar vendin me BE-n
- Mbshtetet n baza juridike
- Parashikon krijimin e nj zone t tregtis s lir midis BE-
s dhe vendit aplikant
- Siguron bashkpunim rajonal pr paqe dhe stabilitet
- Siguron bashkpunim n fushn e drejtsis dhe
shtjeve t brendshme

Prforcimi: Puna me tekstin, ekspozit
Pr t prforcuar njohurit e marra n kt or msimi, msuesi/ja u krkon nxnsve t diskutojn deklaratn
e Kshillit Evropian t Kopenhagnit t vitit 1993: Shtetet e asociuara t Evrops Qendrore dhe Lindore, q
dshirojn t bhen antare t BE-s, do t arrijn t bhen t tilla.
Ekspozit. Me rastin e Dits Evropiane m 5 maj, nxnsit mund t krijojn nj ekspozit n mjediset e
shkolls me punime t ndryshme, si: vizatime, ese, foto mbi Evropn e Bashkuar, si dhe me hapat q po
ndrmerr vendi yn n rrugn e saj drejt Evrops s Bashkuar.
116
TEST PR KREUN III
1. far sht Organizata e Kombeve t Bashkuara (OKB-ja) dhe cili sht misioni i saj?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
2. Rretho alternativn e sakt. N vit u nnshkrua Deklarata e Kombeve t Bashkuara?
a. 1940
b. 1942
c. 1944
d. 1946
3. Cilat jan strukturat kryesore t OKB-s?
a. _______________________________________________________________________________
b. _______________________________________________________________________________
c. _______________________________________________________________________________
d. _______________________________________________________________________________
4. Plotso.
Kshilli i Sigurimit prbhet nga ________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
5. Cili sht qllimi i Kshillit t Evrops?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
6. Listo dallimet mes Komitetit t Ministrave dhe Asambles s Prgjithshme t Kshillit t Evrops.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
117
7. Shqipria sht br antare e Kshillit t Evrops m:
a. 1949
b. 1953
c. 1993
d. 1995
e. 2006
8. Si e kuptoni thnien Nj monedh, shum shtete?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
9. Cilat jan politikat ekonomike t Bashkimit Evropian?
a. _______________________________________________________________________________
b. _______________________________________________________________________________
c. _______________________________________________________________________________
10. sht Marrveshja e Stabilizim Asocimit?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
11. Cilat jan Kriteret e Kopenhagnit?
a. _______________________________________________________________________________
b. _______________________________________________________________________________
c. _______________________________________________________________________________
d. _______________________________________________________________________________
118
KREU IV
DISA NGA PROBLEMET GLOBALE DHE VEPRIMI POLITIK DHE QYTETAR
Tema 1. Problemet globale
?
?
Zhvillimi i msimit
Ndrtimi i njohurive T nxnit n bashkpunim
?
?
T prkufzoj termin probleme globale.
T dalloj karakteristikat e problemeve.
T analizoj shkaqet e problemeve globale.
Fjalt ky: probleme globale, ndikim afatgjat, probleme ndrkuftare, probleme t ndrlidhura.
Mjetet: teksti, informacione nga interneti, mjetet e shtypit t shkruar, si: revista, gazeta,
broshura, botime etj., q bjn fjal pr problemet globale, foto t ndryshme ku
tregohen varfri, shkatrrime, luftra etj.
Msuesi/ja njeh nxnsit me temn e re, t ciln e shkruan n drras t zez. U krkohet nxnsve t
thon se din pr termit problemet globale. Ndrtohet pema e mendjes.
Msuesi/ja dgjon me kujdes prgjigjet e nxnsve dhe bn plotsimet prkatse pr t kaluar n fazn e
dyt, at t ndrtimit t njohurive t reja.
Ndrtimi i njohurive: T nxnit n bashkpunim
Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn tekstin pr disa minuta. Gjat kohs q ata lexojn tekstin ajo
shkruan n drrase zez togfjalshin karakteristikat e problemeve globale.
Shkruhet n tabel se problemet globale jan:
- Ndrkuftare;
- Ndrkombtare.
Pastaj kalohet te nj nga problemet globale, si sht ngrohja globale.
Msuesi/ja shkruan se ngrohja globale sht problem botror dhe sjell ndonj shembull konkret, si p.sh.:
shkrirja e akujve n Polin e Veriut ose arja e shtress s Ozonit.
Nxiten nxnsit q t shprehin mendimet e tyre pr ndikimin e ngrohjes globale.
Msuesi/ja pyet: - Po prdorimi i shumt i makinave far pasojash sjell dhe si duhet t trajtohet kjo?
Msuesi/ja u drejton edhe pyetjet:
uji i pijshm
varfria
paqja
Problemet
globale
ndotja e
mjedisit
energjia
konfiktet
119
- Cilat jan disa nga mnyrat pr uljen e ndotjes?
- Nse problemi i ngrohjes globale prmirsohet, a do t ndikoj kjo edhe n prmirsimin e problemeve
t tjera?
Pas prgjigjeve t nxnsve, msuesi/ja shkruan n tabel shkaqet e problemeve globale.
Shkaqet: veprimtaria e njeriut;
vendimet e gabuara t personave t ndryshm;
mungesa e nj politike gjithprfshirse.
Duke marr edhe mendimet e nxnsve, msuesi/ja shkruan: mnyrat e zgjidhjes s problemeve globale jan:
- Mnyra t reja bashkpunimi mes shteteve dhe individve.
- Zbatimi i politikave t reja pr zgjidhjen e ktyre problemeve.
Msuesi/ja u jep nxnsve t przgjedhin nj problem global dhe t diskutojn pr shkaqet, pasojat dhe
zgjidhen e ktij problemi.
Tema 2. Problemet shoqrore
?
Zhvillimi i msimit
Prforcimi Pun me tekstin dhe diskutim i lir
T rendit disa nga problemet shoqrore.
T analizoj disa nga shkaqet e problemeve shoqrore.
T marr pjes n zgjidhjen e problemeve shoqrore.
Fjalt ky: probleme shoqrore, pabarazi shoqrore, transformim shoqror, organizim shoqror.
Mjetet: teksti, informacione nga interneti, materiale nga shtypi i shkruar, si: revista, gazeta,
broshura, botime etj., q bjn fjal pr problemet shoqrore, foto t ndryshme ku
tregohen trajtime t problemeve shoqrore etj.
?
?
?
Msuesi/ja njeh nxnsit me temn e re dhe u krkon atyre t tregojn se si e kuptojn ata kt term.
Drejtohen disa pyetje pr t marr mendimet e nxnsve, n mnyr q t nxitet diskutimi mes tyre.
- A e keni dgjuar ndonjher termin probleme shoqrore?
- Pse fmijt e braktisin shkolln?
Diskutohet me nxnsit pr njerzit e varfr, t cilve u mungojn ushqimi dhe veshjet.
- A mendoni se kto jan probleme shoqrore?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet e nxnsve dhe prgatitet pr fazn e dyt t ndrtimit t njohurive.
120
?
Msuesi/ja shkruan n tabel pjesn e par t ditarit dypjessh dhe i udhzon nxnsit q pasi t lexojn
msimin, t bjn komentin n fetoret e tyre.
Probleme shoqrore
- Ndikojn negativisht n nj pjes t rndsishme t shoqris
- Cenojn vlerat dhe idealet e saj
Dhuna
Droga
Aksidentet rrugore
Kto e kan bazn n faktor shoqror
Pabarazia shoqrore - Frik, papunsi, diskriminim, dhunim, varfri, (disa fmij detyrohen t
ln shkolln pr t punuar pr shkak t varfris, duke shkelur kshtu
nj t drejt, at t arsimimit)
Transformimi
shoqror
- Zhvillimi i teknologjis on n papunsi dhe zhduk profesionet
tradicionale
Mentalitetet dhe
pikpamjet shoqrore
- Keqtrajtimi i femrave dhe fmijve
- Braktisja e shkolls sidomos nga vajzat
- Diskriminimi
- Paragjykimet tradicionale
Pasojat
- Papunsi
- Analfabetizm
- Varfri
- Kriminalitet
- Prapambetje
Mnjanimi
- Prpjekje pr prmirsimin e kushteve ekonomike t njerzve
- Prpjekje pr ndryshime n mentalitetin e njerzve
- Prpjekje pr ndryshime n organizimin shoqror
- Krkon kombinimin e ktyre prpjekjeve, si dhe t faktorve, si:
bashkpunimi i politikanve, ekonomistve, shkenctarve etj.
Prforcimi: Pun me tekstin dhe diskutim i lir
Msuesi/ja duhet t prdor materialet te rubrika Aktivitete n klas, n faqen 46.
121
Tema 3. Mbipopullimi
?
Zhvillimi i msimit
Ndrtimi i njohurive Dora e fsheht
Prforcimi Pun n grupe, rrjeti i merimangs
- T prkufzoj termin mbipopullim.
- T dalloj shkaqet e mbipopullimit.
- T analizoj zgjidhjen e problemit t mbipopullimit.
Fjalt ky: mbipopullim, numri i lindjeve, gjurma ekologjike, kapaciteti mbajts.
Mjetet: teksti, informacione nga interneti, mjetet e shtypit t shkruar, si: revista, gazeta,
broshura, botime etj., q bjn fjal pr mbipopullimin, foto t ndryshme ku tregohen
mbipopullimi, si: n plazhe, rrug, ndrtime t shumta dhe me shum kate etj.
?
?
?
Msuesi/ja njeh nxnsit me temn e re dhe bn disa pyetje:
- Cili sht shteti me popullsin m t madhe n bot?
- Sa fmij mund t ket nj familje n Kin?
Ajo shkruan n tabel disa nga fjalt ky dhe u krkon nxnsve t tregojn lidhjen q kan kto fjal me
njra-tjetrn.
Ndrtimi i njohurive: Dora e fsheht
Dora e fsheht sht nj metod ku teksti ndahet n disa pjes dhe n aq pjes sa ndahet teksti aq
nxns zgjidhen nga msuesi/ja. do nxns e lexon tekstin pr disa minuta deri sa t aftsohet pr t thn
prmbajtjen dhe t jet n gjendje tua thot shokve at prmbajtje.
Viti 1987, 5 bilion.
Viti 1999, 6 bilion.
Viti 2006, 6.5 bilion.
do viti popullsia rritet me 77 milion.
Ritmi aktual i rritjes sht 1 bilion pr 11 vjet.
Rritja e popullsis deri n at numr sa hapsira ushqimi, uji dhe burime t
tjera jan t pamjaftueshme pr t plotsuar nevojat e njerzve.
Mnyra e t ushqyerit dhe kushtet e jetess - jetgjatsia
numri i lindjeve m i madh se ai i vdekjeve.
N zonat e pazhvilluara dhe me t ardhura t ulta numri i lindjeve sht
m i lart.
Arsimimi (n shtetet me nivel arsimor t lart, niveli i lindjeve sht m i
ult; fmijt nuk prdoren si burim pr t siguruar t ardhura).
Fenomeni i
mbipopullimit
Shkaqet
Statistika
122
?
mungesa e burimeve natyrore;
varfria;
emigrimi;
konfiktet.
Mbipopullimi prcaktohet nga kapaciteti mbajts (siprfaqja prodhuese e toks) dhe nga gjurma ekologjike
(shuma e gjurmve ekologjike q mund t mbaj toka quhet kapacitet mbajts.
ndikon n ndotjen e mjedisit;
varfri;
konfikte mes shteteve t ndryshme;
emigrim (i paligjshm).
stabilizim i popullsis (zgjidhja e problemeve mjedisore, ekonomike, shoqrore)
Mnjanimi kontrolli i lindjeve dhe i rritjes s popullsis
ulja e nivelit t konsumimit t t mirave materiale
Prforcimi: Pun me grupe, rrjeti i merimangs
Msuesi/ja diskuton me nxnsit pr numrin e popullsis n qytete t ndryshme t Shqipris. Secili grup do
t fas pr nj qytet t vendit ton. Nxnsit jan udhzuar pr detyrn nj or m par.
Detyr shtpie. Ushtrimi 1 Aktivitete n shtpi, n faqen 41.
Lidhja e
mbipopullimit me
problemet e tjera
Pasojat
Tema 4. Varfria
Prforcimi Pun me tekstin dhe diskutim i lir
T prkufzoj termin varfri.
T krahasoj varfrin absolute me at relative.
T analizoj shkaqet dhe pasojat e varfris.
Fjalt ky: varfri, varfri absolute, varfri relative, ekonomi informale, shprndarje e t
ardhurave, papunsi.
Mjetet: teksti, informacione nga interneti, materiale nga shtypi i shkruar, si: revista,
gazeta, broshura, botime etj., q bjn fjal pr varfrin, foto t ndryshme ku
tregohen aspekte t varfris n shtresa t ndryshme t shoqris, vende etj.
?
?
?
123
?
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja njeh nxnsit me temn e re, shkruan termin varfri dhe u krkon atyre t tregojn se si e
kuptojn ata kt term. Drejtohen disa pyetje pr t marr mendimet e nxnsve.
- Kur quhet nj njeri i varfr?
- far i shtyn njerzit t lypin n rrug?
- far u mungon njerzve t varfr?
- Si duhet t trajtohen kta njerz?
- A keni dgjuar pr varfri absolute dhe varfri relative?
Msuesi/ja vizaton nj rreth n drras ku shkruan fjaln varfri.

Msuesi/ja dgjon prgjigjet e nxnsve dhe prgatitet pr fazn e dyt t ndrtimit t njohurive.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn tekstin pr pak minuta, ndrkoh q ndrton n drras tabeln e
INSERT-it. Msuesi/ja i fton nxnsit t lexojn msimin dhe t ndrtojn kt tabel n fetoret e tyre.

+ ?
- Nj njeri sht i
varfr kur nuk ka
kushtet dhe mjetet
m elementare t
jetess, si: ushqim,
strehim, pun etj.
- Varfria ndahet n absolute dhe relative:
Absolute, kur njerzit nuk kan t mirat m
elementare pr mbijetes.
Relative, kur njerzit kan t ardhurat
elementare pr mbijetes, por kto t ardhura
jan m pak n krahasim me pjesn tjetr t
shoqris.
- far bn
shteti pr t
ndihmuar
njerzit q
marrin ndihm
ekonomike nga
zyrat e bashkive
dhe komunave?
- Shkaku i varfris
sht papunsia
- Shkaku kryesor sht shprndarja e
pabarabart e t ardhurave.
- Papunsia lidhet
me zhvillimin e
teknologjis
- Shteti duhet t hap vende t reja pune nga
fondet q i siguron nga taksat.
- Nse nuk regjistrohen veprimtarit ekonomike
ato quhen ekonomi informale.
- Si ndikon
zhvillimi i
teknologjis te
varfria?
- Varfria ka pasoja
te shndeti, ushqimi,
kriminaliteti
- Masat q merren pr t luftuar varfrin:
- arsimimi dhe specializimi;
- lufta kundr papunsis;
- shprndarja m e drejt e t ardhurave.
- Cili sht
niveli i varfris
absolute n
bot?
Prforcimi: Pun me tekstin dhe diskutim i lir
Msuesi/ja duhet t prdor materialet nga rubrika Aktivitete n klas. Nxnsit do t diskutojn rreth
diciturs s tekstit n faqen 51.
Varfria
mungesa e mjeteve
t jetess
strehimi
papunsi ushqim
124
Tema 5. Burimet natyrore
T rendit disa nga burimet natyrore.
T dalloj kategorit dhe vlerat e burimeve natyrore.
T analizoj metodat pr ruajtjen dhe prkujdesjen pr burimet natyrore.
Fjalt ky: burime natyrore, burime t riprtritura, burime t pariprtritura, ruajtja e burimeve
natyrore, biodiversiteti.
Mjetet: teksti, informacione nga interneti, materiale nga shtypi i shkruar, si: revista, gazeta,
broshura, botime etj., q bjn fjal pr burimet natyrore dhe prdorimin e tyre, foto t
ndryshme ku tregohen male, burime ujore, pyje etj.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja njeh nxnsit me temn e re, shkruan termin burime natyrore dhe u krkon atyre t tregojn
se si e kuptojn ata kt term. Bhen disa pyetje pr t marr mendimet e nxnsve dhe plotsohet skema.
- far kuptoni ju me burime natyrore?
- Pse jan t rndsishme ato pr jetn e njerzve?
- A keni dgjuar ndonjher termin ngrohje globale?
- Pse duhen ruajtur pyjet dhe burimet ujore?
- Pse jan t rndsishme ato pr jetn ton?
Pasi dgjon prgjigjet nxnsve, msuesi/ja bn plotsimet prkatse.
Msuesi/ja e ndan tabeln n dy pjes dhe udhzon nxnsit t lexojn msimin. Pasi nxnsit lexojn,
plotsojn nj tabel t ngjashme n fetoren e tyre.
Burimet natyrore
- Trupa, lnd a sende nga nxirret dika e nevojshme pr jetn, n
form natyrore;
- Organizma t gjall dhe jo t gjall;
- Plotsojn drejtprdrejt dhe n mnyr t trthort nevojat e
njerzve;
- T riprtritura (q zvendsohen me kalimin e kohs, peshqit,
bimsia natyrore, energjia diellore e pashtershme)
- T pariprtritura (q gjenden n nivel t kufzuar dhe nuk mund t
zvendsohen ose nse zvendsohen, ato duan nj periudh shum
t gjat kohore, si: mineralet, hekuri, foriri etj.)
Burime natyrore
125
?
Rndsia - Vler biologjike
- Vler ekonomike
- lodhse
- Bukuri
- Rndsi natyrore

Ruajtja
- Prfshin bimt, kafsht, tokn, ujin, lndt djegse
- Ulja e konsumit t burimeve
- Mbrojtja e tyre nga ndotja
- Riprdorimi ose riciklimi i burimeve
Format e ruajtjes - Ruajtja e biodiversitetit
- Ruajta e pyjeve, e toks, energjis
Pr t prforcuar njohurit e marra n kt or msimi, msuesi/ja ndan klasn n grupe pr t diskutuar
pr burimet natyrore q ka Shqipria dhe pr rndsin e ruajtjes s tyre.
Tema 6. Ndotja e mjedisit
Parashikimi Pun e drejtuar, pyetje-prgjigje
Ndrtimi i njohurive Prvijim i t menduarit dhe shkak-pasoj
Prforcimi Pun n grupe dhe pun me tekstin
T prkufzoj termin ndotje.
T prshkruaj shkaqet dhe pasojat e ndotjes.
T argumentoj rndsin e nj mjedisi t pastr pr jetn e njeriut.
Fjalt ky: materialet biodegjeneruese, materialet ndotse jobiodegjeneruese, ekosistemet.
Mjetet: teksti, foto me pamje t vendeve me ndotje, informacione nga interneti, media e
shkruar, si: revista, gazeta, broshura, botime etj., q bjn fjal pr ndotjet,
botime, pllakate etj., t organizatave pr mbrojtjen e mjedisit etj.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi: Pun e drejtuar, pyetje-prgjigje
Pasi msuesi/ja i ka njohur nxnsit me temn e re dhe e ka shkruar at n drras, udhzon nxnsit q
t lexojn pr 10 minuta msimin dhe m pas u drejton pyetjet.
- far sht vrima e ozonit?
- Nga se sht shkaktuar vrima e ozonit?
- A ka rreziqe pr ju kjo dukuri?
- Prse njerzve t smur me astm u rekomandohet t ndrrojn vend pr ajr tjetr? A sht ajri
i qytetit i njjt me at t fshatit?
126
Ndrtimi i njohurive: Prvijim i t menduarit dhe shkak-pasoj
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjen:
- far sht ndotja e mjedisit? Dmtim i mjedisit me materiale q ndikojn n shndetin e njerzve, n
funksionimin normal t ekosistemeve (organizmat e gjall dhe rrethanat e tyre fzike).
Llojet e ndotjes: - ndotja e ajrit
- ndotja e ujrave
- ndotja akustike
- mbeturinat e dmshme
- mbeturinat e ngurta
- ndotja e toks
Pasi nxnsit kan plotsuar pjesn e par, hartn e konceptit, msuesi/ja i fton t lexojn pjesn tjetr
dhe t diskutojn pr at q lexuan. Nxnsit punojn pr plotsimin e tabels s mposhte, e cila lidhet me
shkaqet dhe pasojat e ndotjes s mjedisit.
Shkaqet Pasojat Parandalimi
- Natyrore
- Veprimtarit njerzore
- Materialet biodegjeneruese
- Materialet jobiodegjeneruese
- Dmtimi i ekosistemeve
- Ndikimi te shndeti i njeriut
- Kostot ekonomike
- Problemet shoqrore
- Kujdesi pr mnyrn e
jetess nga vet njerzit
- Legjislacionet
- Teknologjia bashkkohore
Nxnsit punojn pr plotsimin e harts, pasi kan lexuar tekstin. N prvijimin e mendimit t tyre, nxnsit kan
arritur n prfundimet se si t parandalohet ndotja e mjedisit, q sht shum e rndsishme pr jetn e njeriut.
Prforcimi: Pun n grupe dhe pun me tekstin
Pr t prforcuar njohurit e marr n kt or msimi, msuesi/ja ndan klasn n grupe pr t diskutuar
pr ndotjen e mjedisit n vendin ton dhe masat q duhen marr pr t ulur kt ndotje. Msuesi/ja prdor
rubrikn Aktivitete n Klas, n faqen 55 t tekstit.
Tema 7. Aksidentet rrugore
Parashikimi Pyetja sjell pyetjen
Ndrtimi i njohurive Shkak-pasoj
- T rendit shkaqet e aksidenteve rrugore.
- T analizoj rolin e Kodit t Qarkullimit Rrugor.
- T prcaktoj rndsin dhe mnyrat e parandalimit t aksidenteve rrugore.
Fjalt ky: Kodi i Qarkullimit Rrugor, kmbsor, shofer, legjislacion, dnim.
Mjetet: teksti, Kodi i Qarkullimit Rrugor, foto me pamje nga trafk makinash apo aste nga
puna e policis n nj aksident rrugor, informacione nga shtypi i shkruar, si:
revista, gazeta, broshura, botime etj., q fasin pr temn e msimit, botime, pllakate
ndrgjegjsuese pr aksidentet rrugore dhe sigurin e jets.
?
?
?
127
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi: Pyetja sjell pyetjen
Metoda Pyetja sjell pyetjen i angazhon nxnsit q t aktivizojn dhe t prdorin njohurit fllestare, me qllim
q t prmirsojn t kuptuarit e tyre. Ata sjellin pohime dhe fakte rreth tems dhe i paraqesin ato n klas.
Nxnsit orientohen t lexojn tekstin dhe msuesi/ja u drejton kto pyetje q t prqendroj vmendjen e tyre:
- far prmban Kodi i Qarkullimit Rrugor?
- A mendoni se ky kod zbatohet n Shqipri?
- Cilat jan shkaqet m kryesore t aksidenteve?
- Si mund t ndihmojm n uljen e numrit t aksidenteve?
Gjat ksaj kohe, nxnsit shkmbejn mendime dhe me njri-tjetrin.
Ndrtimi i njohurive: Shkak-pasoj
Pasi nxnsit kan lexuar msimin, ata udhzohen nga msuesi/ja pr plotsimin e tabels shkak-pasoj
pr aksidentet rrugore.
Aksidentet rrugore n rritje
Shkaqet Pasojat Parandalimi
- zhvillimi i teknologjis
- rritja e numrit t popullsis
- rritja e qarkullimit t makinave
- zhvillimi i turizmit
- gjendja e rrugve
- mungesa e sinjalistiks
- gjendja teknike e makinave
- mosndshkimi i shoferve, kur bjn gabime
- drejtimi i makins n mnyr t
paprgjegjshme dhe t rrezikshme;
- kmbsor t paprgjegjshm
- pasoja individuale
- pasoja shoqrore
- rritja e numrit t
aksidenteve
- rritja e numrit t
viktimave nga kto
aksidente
- njohja dhe zbatimi i rregullave t
qarkullimit rrugor
- ngritja e nivelit t policis rrugore
- kontrolli periodik i gjendjes teknike t
makinave dhe motorve
- edukimi i nxnsve me rregullat e
qarkullimit rrugor
- informimi i publikut pr rndsin e
qarkullimit rrugor
- pajisja e rrugve me sinjalistikn e
duhur rrugore
Msuesi/ja prdor diskutimin e lir Prgjegjsit e qytetarve, si: shofer, kmbsor dhe pasagjer pr t
prforcuar njohurit e shpjeguara n kt or msimi.
Msuesi/ja ka mundsi t sjell n klas nj prfaqsues t Policis Rrugore t Shtetit pr t dhn udhzime
e kshilla sesi nxnsit duhet t sillen n rrug, por dhe pr t diskutuar me t.
Tema 8. Substancat narkotike
- T prkufzoj termin substanc narkotike.
- T dalloj rrezikshmrin e prdorimit t substancave narkotike.
- T analizoj rreziqet q shkakton prdorimi i substancave narkotike.
- T diskutoj pr rrugt e eliminimit t prdorimit t tyre.
Fjalt ky: substanc narkotike, presion emocional, presion shoqror, presion i grupit, varsi, mbidoz.
Mjetet: teksti, fotograf, pllakate q lidhen me substancat narkotike, tabak t bardh letre ose me ngjyra.
?
?
?
128
Msuesi/ja e organizon fazn e par t msimit n formn e nj bashkbisedimi.
U drejtohen nxnsve disa pyetje:
- A keni dgjuar ndonjher pr substancat narkotike? far dini ju pr to?
- Cilat jan substancat narkotike pr t cilat keni dgjuar?
- Cilat jan kategorit e substancave narkotike?
Ndrtimi i kuptimi: Grafk T
Msuesi/ja i udhzon nxnsit q t lexojn me vmendje msimin e dits (pr rreth 10-12 minuta).
Udhzohen nxnsit q t ndrtojn n tabak t bardh letre ose me ngjyra grafkun T.
Nxnsit mund ta pasurojn grafkun T me shembuj konkret, por edhe me fgura q lidhen me kto pyetje.
Nxnsit nxjerrin para klass punimet e tyre. Diskutojn rreth shtjeve q kan trajtuar dhe vlersojn
punimin m t realizuar dhe e vendosin at n kndin e klass.
Msuesi/ja sjell n klas (brenda mundsive) nj mjek q merret me mjekimin e pacientve q kan prdorur
substanca narkotike pr t biseduar me nxnsit.
Shnim: Mund t organizohet edhe nj or e lir me kt tem.
Disa nga arsyet jan:
- Kureshtja
- Presioni emocional
- Presioni shoqror
- Presioni i grupit
- Prdorimi i mparshm
Disa nga rreziqet q u kanosen prdoruesve t
substancave narkotike jan:
- rreziqe ligjore
- rreziqe pr shndetin mendor dhe at fzik
- varsi fziologjike dhe psikologjike
- rreziqe pr sigurin
- mbidoz - humbja e jets
Prse i prdorin njerzit substancat narkotike? Cilat jan rreziqet q shkaktojn kto substanca?
Ndrtimi i njohurive Grafk T
?
Zhvillimi i msimit
Tema 9. Trafikimi i qenieve njerzore
T prkufzoj termin trafkim.
T dalloj shkaqet e trafkimit t qenieve njerzore.
T analizoj si ndikon n trafkim kontrolli i dobt i kufrit.
Fjalt ky: trafkim, prostuticion, rekrutim, detyrim, mashtrim, shfrytzim, papunsi, konfikt,
fatkeqsi natyrore.
Mjetet: teksti, Kodi Civil, Kodi Penal, raporte t ndryshme nga shoqata q punojn pr luftn kundr
trafkimit t qenieve njerzore, informacione nga shtypi i shkruar, si: revista, gazeta,
broshura, botime etj., q fasin pr temn e msimit, botime, pllakate ndrgjegjsuese
pr luftn kundr ksaj dukurie.
?
?
?
129
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi: Pyetja sjell pyetjen
Pasi msuesi/ja njeh nxnsit me temn e dits dhe e shkruan n drras at, ajo u drejton disa pyetje atyre
pr t nxitur nj diskutim me ta.
- A keni dgjuar pr ndonj rast rrmbimi n rrug?
- A keni par fmij q shesin cigare dhe gjra t tjera n rrug?
- Prse mendoni se kta fmij nuk vazhdojn t ndjekin shkolln?
- Si mund t ndihmojm n parandalimin e trafkimit t fmijve n veanti?
Msuesi/ja dgjon prgjigjet e nxnsve dhe bn plotsimet prkatse pr t drejtuar diskutimet dhe
mendimet e nxnsve.
Msuesi/ja ndan tabeln n dy pjes dhe udhzon nxnsit t lexojn msimin. Pasi nxnsit lexojn,
udhzon nxnsit t bjn nj tabel t ngjashme n fetoren e tyre.
Trafkimi i qenieve
njerzore
- Rekrutim ose prfshirje e nj personi n nj grup t caktuar me an t
forcs, mashtrimit, detyrimit, dhuns, me qllim shfrytzimin e tij/saj.
Prostitucion - Kryerja e akteve seksuale me qllim t vetm arritjen e prftimeve
materiale.
Prostitucioni dhe
trafkimit
- N t parin njerzit nuk detyrohen, por e bjn at me vetdije t plot,
kurse n trafkim, personat detyrohen t prostituojn.
Shkaqet
- Mungesa e stabilitetit ekonomik dhe politik.
- Papunsia kronike dhe varfria e madhe.
- Konfiktet.
- Fatkeqsit natyrore.
- Praktikat sociale dhe kulturore.
M t rrezikuarit - Adoleshentt e moshs 13-17 vje.
- Fmijt nn moshn 13 vje.
- Fmijt n nevoj.
- Vendet me varfri dhe probleme sociale.
Msuesi/ja i fton nxnsit t diskutojn pr ndikimin q ka kontrolli i dobt i kufrit n rritjen e trafkimit. Ajo
mund t sjell disa fakte, si: prdorimi i dokumenteve false, mashtrimet, detyrimet dhe dhuna q ndikojn n
rritjen e trafkimit. Nxnsit diskutojn pr to dhe msuesi/ja bn ndrhyrjet dhe plotsimet prkatse.
Parashikimi Pyetja sjell pyetjen
130
TEST PR KREUN IV
1. Cilat jan disa nga problemet globale q rrezikojn jetn ton?
a. _______________________________________________________________________________
b. _______________________________________________________________________________
c. _______________________________________________________________________________
d. _______________________________________________________________________________
e. _______________________________________________________________________________
2. Pr t mnjanuar problemet sociale duhen:
a. _______________________________________________________________________________
b. _______________________________________________________________________________
3. Cilat jan shkaqet e mbipopullimit?
a. _______________________________________________________________________________
b. _______________________________________________________________________________
c. _______________________________________________________________________________
d. _______________________________________________________________________________
4. Ku ndryshon varfria absolute nga varfria relative?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
5. Burimet natyrore ndahen n dy kategori. Cilat jan ato?
a. _______________________________________________________________________________
b. _______________________________________________________________________________
6. Cilat jan llojet e ndotjes s mjedisit?
a. _______________________________________________________________________________
b. _______________________________________________________________________________
c. _______________________________________________________________________________
d. _______________________________________________________________________________
e. _______________________________________________________________________________
f. _______________________________________________________________________________
7. Nga se shkaktohet ndotja e mjedisit?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
131
8. Cilat jan shkaqet dhe pasojat e aksidenteve?
Shkaqet:
a. _______________________________________________________________________________
b. _______________________________________________________________________________
c. _______________________________________________________________________________
d. _______________________________________________________________________________
Pasojat:
a. _______________________________________________________________________________
b. _______________________________________________________________________________
9. jan substancat narkotike? Prmend disa prej tyre.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
10. Cili sht dallimi midis trafkimit dhe prostitucionit?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
132
Meridiana Nepravishta
Libr msuesi
Edukata shoqrore 9
Prgatitur nga:
133
134
135
p
r
o
c
e
s
i
n
137
Objektivat e kreut t par: N fund t ktij kreu nxnsi sipas nivelit t jet i aft:
I. niveli minimal
1. T prcaktoj termin demokraci.
2. T listoj disa prej karakteristikave kryesore t demokracis.
3. T prcaktoj disa vlera t demokracis.
4. T listoj elementet e demokracis.
II. niveli mesatar
1. T dalloj format e ndryshme t demokracis.
2. T analizoj ant pozitive t demokracis.
3. T vlersoj praktikat e demokracis n shkoll, lagje e m gjer.
4. T vlersoj pjesmarrjen e qytetarve n vendimmarrje si form e garantimit t demokracis.
III. niveli i lart
1. T argumentoj rolin e parimeve t demokracis n organizimin e shtetit.
2. T krahasoj pushtetet shtetrore q vlersohen t ligjshme me ato q vlersohen si jo t ligjshme.
3. T analizoj faktort q ushqejn lindjen dhe veprimin e faktorve q rrezikojn demokracin.
4. T analizoj faktort q e mbshtesin dhe ato q i kundrvihen demokracis.
KREU I
`SHT DEMOKRACIA
Shnim: Nivelet e objektivave t msimeve do t shkruhen me shkurtime: I. pr nivelin minimal, II. pr
nivelin mesatar dhe III. pr nivelin e lart.
?
138
Tema 1. Demokracia
?
?
Zhvillimi i msimit
Ndrtimi i njohurive Studim rasti, minuta e debatit
Prforcimi Veprimtari n klas
?
?
Vendoset n drras t zez nj letr ku shkruhet termi demokraci dhe drejtohen pyetja:
- far kujtoni ju pr demokracin (si qeverisje) nga lnda e historis?
- Si bhej i mundur sundimi i shumics?
qeverisja e popullit demos - popull
e drejtprdrejt e prfaqsuar
sistem i lir elektoral
Ndrtimi i njohurive: Studim rasti, minuta e debatit
Lexohet dialogu n libr mes msuesit/es dhe nxnsve dhe pastaj zhvillohet bashkbisedimi:
- A sht shprehje e demokracis marrja e vendimeve me shumic votash?
- Po pakica far roli luan?
Krahasoni dhe komentoni situatat e mposhtme:
N komunitetin tuaj disa familje nuk i paguajn dritat.
Nj politikan nuk zbaton ligjin.
Dua t shpreh lirshm mendimin tim.
Pjesmarrja n votime sht e rndsishme.
Msuesi/ja shkruan n drras t zez fjaln liri dhe demokraci dhe krkon nga nxnsit q tì shikojn
kto fjal n raport me njra-tjetrn.
Nxnsit shprehin lirshm mendimet e tyre. Pra, liria sht element i demokracis, por antart e
Demokraci Demokraci Liri Liri
Objektivat: N fund t ors nxnsi i ktij niveli t jet i aft:
I. T prkufzoj termin demokraci.
T listoj karakteristikat kryesore t demokracis dhe lidhjen e saj me lirin.
II. T prshkruaj konceptet kryesore t demokracis.
T vlersoj praktikat e demokracis n shkoll dhe lagje.
III. T analizoj faktort q e mbshtesin dhe ato q i kundrvihen demokracis.
T argumentoj rolin e demokracis n vendimmarrje.
Fjal ky: demokraci, barazi, pjesmarrje.
Mjetet dhe materialet: foto, teksti, Deklarata e t Drejtave t Njeriut.
Demokraci
139
?
shoqris jan t detyruar t zbatojn ligjin. Me demokraci kuptojm formn e organizimit politik, q siguron
sundimin e shumics dhe respekton pakicn.
Minuta e debatit:
Abraham Linkolni sht shprehur: Demokracia sht qeverisje e popullit, nga populli, pr popullin.
Shprehni mendimin tuaj.
Prforcimi: Veprimtari n klas
- kuptoni me demokraci?
- A mund t jet gjithnj e barabart liria me demokracin?
- far sht barazia n nj shtet demokratik?
Detyr shtpie. Ushtrimi 3, n faqen 7.
Tema 2. Parimet e demokracis
?
?
Zhvillimi i msimit
Ndrtimi i njohurive Harta e konceptit, minuta e debatit
?
?
I. T listoj parimet e demokracis.
T prcaktoj rolin e t drejtave t njeriut n mbarvajtjen e demokracis.
II. T vlersoj pjesmarrjen e qytetarve n vendimmarrje si form e garantimit t
demokracis.
III.T analizoj shprehjen Prpara ligjit t gjith shtetasit jan t barabart.
T krahasoj parimet e nj shteti demokratik me ato t nj shteti diktatorial.
Fjal ky: sundim i shumics, pjesmarrje, t drejtat e njeriut.
Mjetet dhe materialet: foto, Deklarata e t Drejtave t Njeriut, teksti.
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjet:
- far prshtypjeje ju bri informacioni q zgjodht lidhur me pjesmarrjen n votime n Shqipri?
- far tregon pjesmarrja n votime?
- Po n vendet e tjera, si ndodh?
Q demokracia t funksionoj sa m mir n do aspekt, duhet t mbshtetet n disa parime:
- A keni dgjuar rreth ktyre parimeve?
Shprehni mendimin tuaj.
Ndrtimi i njohurive: Harta e konceptit, minuta e debatit
Msuesi/ja shkruan n tabel togfjalshin Parimet e demokracis dhe i plotson ato duke br shpjegimet
prkatse:
140
?
Barazia Pjesmarrja
Sundimi i shumics T drejtat e pakics
Respekti pr t drejtat e njeriut
1. Barazia: t gjith njerzit lindin t barabart dhe duhet t ken mundsi t barabarta.
2. Pjesmarrja: vet demokracia sht form e pjesmarrjes.
- Po ju si merrni pjes n problemet e komunitetit?
3. Sundimi i shumics dhe t drejtat e pakics: detyrim i shumics (mazhorancs) pr t marr parasysh
t drejtat e pakics (opozits).
Pakica kombtare: greke, maqedonase, malazeze gsojn t njjtat t drejta si shumica, pra si shqiptart.
Minuta e debatit:
- Cilat jan t drejtat q gzon nj pakic kombtare.
- Si respektohen kto t drejta n Shqipri?
4. Respekti pr t drejtat e njeriut: lexohet Deklarata e t Drejtave t Njeriut dhe nxnsit listojn disa prej tyre.
Punohet ushtrimi 3 i rubriks Veprimtari n klas.
Ndahet klasa n katr grupe dhe przgjidhet nj nga citatet e mposhtme (nj grup nj citat). Secili grup
shpreh mendimin duke br dhe interpretimin e citatit.
- A ju sht shkelur ndonj parim i demokracis n klas, familje apo komunitet?
Detyr shtpie. Ushtrimi 1, n faqen 7.
Parimet e
demokracis
Tema 3. Elementet e demokracis
Parashikimi Parashikimi me terma paraprak
Ndrtimi i njohurive Prvijim i t menduarit, minuta e debatit
I. T listoj elementet e demokracis.
T prkufzoj termin shtet juridik.
II. T analizoj shprehjen Pushteti buron nga populli.
T vlersoj rolin kontrollues t opozits.
III. T argumentoj domosdoshmrin e ndarjes s pushteteve n nj sistem demokratik.
T analizoj termin shtet juridik.
Fjal ky: zgjedhje, parlament, shtet juridik, qeveri, ndarje pushtetesh, pushtet ligjvns, pushtet
ekzekutiv, pushtet gjyqsor, opozit.
Mjetet dhe materialet: teksti, pamje nga funksionet e pushteteve, Kushtetuta.
?
?
?
141
Parashikimi: Parashikimi me terma paraprak
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjet, t cilat shkruhen n tabeln e zez:
- Cilat jan parimet e demokracis?
- Si e kuptoni ju barazin n nj shtet demokratik?
Jepni mendimin tuaj lidhur me emrtimet q i bhen demokracis:

- far lidhjeje mund t ket ndrmjet ktyre termave dhe msimit t dits?
Ndrtimi i njohurive: Prvijim i t menduarit, minuta e debatit
- N ciln faz ndodhet demokracia te ne?
- Cilat elemente e prcaktojn stadin e zhvillimit t nj shteti demokratik?
Q demokracia t jet sa m e konsoliduar, duhet t ket disa elemente thelbsore, si jan:
Zgjedhjet e lira; Kuvendi; Qeveria; Opozita; Ndarja e pushteteve; Shteti juridik.
- A mund t kuptohen kto t ndara?
- far keni dgjuar pr kto elemente t demokracis?
Elementi kryesor i demokracis jan zgjedhjet e lira, ku populli me votn e tij zgjedh prfaqsuesit e tij:
partin, koalicionin e partive politike ose nj individ t pavarur, q do t qeveris n nivel qendror (zgjedhjet
e prgjithshme) dhe n nivel vendor (zgjedhjet administrative pr pushtetin vendor), pr t gjitha llojet e
vendimmarrjes, vendimi merret me shumic votash. (Tregohen foto t zgjedhjeve ndr vite.)

- Po n shtpi e prdorni votimin pr ndonj problem? (Jo, Po)
- Si do tiu plqente ti merrnit vendimet n familje, n klas, n grupet shoqrore?
Msuesi/ja u shtjellon dhe u shpjegon nxnsve elementet e demokracis n vendin ton:
1. Kuvendi prbhet nga deputett q kan detyr t prcaktojn politikn e shtetit prmes ligjeve, pra,
parlamenti pushtet ligjvns. (Tregohen pamje nga punimet e parlamentit.)
2. Qeveria + Administrata = Pushteti ekzekutiv
Demokraci e
konsoliduar
Demokraci e
rrezikuar
Demokraci
e re
Demokraci e
brisht
Pushteti vendor
UN VOTOJ!
Kuvendi
Zhvillimi i nj
aktiviteti n shkoll
Probleme
n komunitet
Senati i klass
3. Opozita prfaqson pakicn.
- far detyrash ka opozita? (pamje nga veprimtaria e opozits)

Jep alternativa Opozita Kontrollon qeverin
4. Ndarja e pushteteve (ekzekutiv, legjislativ, gjyqsor) dhe ushtrimi i tyre i pavarur prbn thelbin e demokracis.
?
Zhvillimi i msimit
Funksionet e Kuvendit
t Shqipris
Artikulues
Formimi i vullnetit
Ligjvns
Zgjedhor
Kontrollues
142
?
Tema 4. Format e demokracis
Parashikimi Lidh me shigjet, minuta e debatit
Ndrtimi i njohurive Pema e mendjes (kllaster)
Objektivat: N fund t ors nxnsi sipas niveleve t jet i aft:
I. T listoj format e demokracis.
T shpjegoj termin referendum.
II. T shpjegoj prmbajtjen e praktikave t demokracis sipas prfaqsimit.
T krahasoj demokracin presidenciale me at parlamentare.
III. T argumentoj prparsit e demokracis s drejtprdrejt me at t
demokracis me prfaqsim.
T analizoj historikun e sistemit politik n Shqipri.
Fjal ky: demokraci e drejtprdrejt, prfaqsuese, parlamentare, presidenciale.
Mjetet dhe materialet: foto t shprehjes s demokracis n Greqin e vjetr, teksti, pamje t jets
politike n komunizm e demokraci n Shqipri.
?
?
?
Minuta e debatit:
- Pse n demokraci shumica ka t drejt t marr vendimet?
- Pse duhet respektuar opozita?
Msuesi/ja udhzon nxnsit q tù prgjigjen pyetjeve t rubriks Pyetje vetvlersimi.
- Cilat jan elementet e demokracis? (Zgjedhjet e lira, parlamenti, pra pushteti ligjvns, qeveria, pra
pushteti ekzekutiv, opozita, ndarja e pushteteve dhe shteti juridik.)
- Cila sht lidhja e Qeveris me parlamentin (Kuvendin)? (Qeveria prfaqson pushtetin ekzekutiv,
ndrsa parlamenti pushtetin ligjvns. Pra, qeveria paraqet n parlament projektligjet, parlamenti i miraton dhe
qeveria i zbaton.)
- Pse sht i domosdoshm roli kontrollues i opozits? (N nj shtet demokratik opozita prfaqson
pakicn, ajo qndron prball qeveris dhe e kontrollon at, pra opozita kujdeset q qeveritart t prfaqsojn
interesat e atyre q i kan zgjedhur nprmjet vots.)
- Cilat jan disa nga funksionet e parlamentit? (Funksioni ligjvns, zgjedhor, kontrollues, artikulues
dhe ai i formulimit t vullnetit.)
Detyr shtpie. Ndiqni nj seanc parlamentare n televizion dhe shkruani
n fetore fazat npr t cilat kalon procesi i miratimit t nj ligji.
Elementet e
demokracis
zgjedhjet e lira
pushteti
legjislativ
opozita
Kuvendi funksionet
ligjvns
zgjedhor
kontrollues
artikulues
formimi i vullnetit
qeveria
pushteti
ekzekutiv
kontrollon
jep alternativa
shteti juridik
ndarja e
pushteteve
pushteti
ekzekutiv
pushteti
legjislativ
pushteti
gjyqsor
143
?
Parashikimi: Lidh me shigjet, minuta e debatit
Msuesi/ja shkruan n tabel fjalt e mposhtme dhe ngre tre nxns n tabel q t bjn lidhjet e sakta.
Secili nxns bn nga nj lidhje.
Lidh me shigjet:
Parlamenti Pushteti ekzekutiv
Qeveria Pushteti gjyqsor
Gjykata Pushteti legjislativ
- A sht e rndsishme opozita n demokraci? Pse?
- A vepron opozita n diktatur? Pse?
Minuta e debatit:
- far ju bri prshtypje kur ndoqt seancn parlamentare?
- far problemesh u ngritn?
- A u morn n konsiderat mendimet e opozits?
Ndrtimi i njohurive: Pema e mendjes (kllaster)
Msuesi/ja shkruan n tabel togfjalshin format e demokracis dhe ndrton skemn:

populli merr pjes (voton) populli zgjedh prfaqsuesit e vet
drejtprdrejt n marrjen e vendimeve nprmjet votimit, q t prfaqsojn

presidenti zgjidhet drejtprdrejt nga populli presidenti zgjidhet nga parlamenti
Shembujt e formave t demokracis
Demokracia e drejtprdrejt - do qytetar voton pr t marr vendime (referendumi; pr miratimin e
Kushtetuts m 1998).
Demokracia me prfaqsim n shumicn e vendeve, edhe n Shqipri, populli, prmes votimit, zgjedh
prfaqsuesit e tij, si: deputett, kryetart e bashkive, komunave, kshilltart etj. Demokracia me prfaqsim
ka dy forma:
a. Presidenciale - n SHBA dhe Franc, zakonisht nuk ka kryeministr, presidenti sht edhe kryetar shteti
dhe kryetar qeverie.
b. Parlamentare vendi yn dhe shumica e vendeve. Kryeministri zgjidhet nga parlamenti.
Lexohet pjesa n fund t faqes 12 dhe debatohet n klas mbi sistemin politik n Shqipri n vitin 1944-1990.
Punohen rubrikat e tekstit, si: Pyetje vetvlersimi dhe Veprimtari n klas. Punohen ushtrimet 1, 2, 3 dhe
nxnsit krahasojn dy format e demokracis s drejtprdrejt dhe me prfaqsim.
Detyr shtpie. Ndahet klasa n tri grupe dhe se2009-09-29cilit i jepet nga
nj ushtrim n rubrikn Veprimtari n shtpi.
?
Zhvillimi i msimit
Format e
demokracis
Demokracia me
prfaqsim
Demokraci e
drejtprdrejt
Demokraci presidenciale Demokraci parlamentare ka dy forma
144
TEST PR KREUN I
1. far sht demokracia?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
2. Listo disa nga detyrimet e antarve t shoqris n demokraci.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
3. Listo disa nga elementet e demokracis.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
4. Me barazi n nj shtet demokratik kuptojm ................................
........................................................................................................................................
5. Rretho thniet e sakta:
a. Shkalla e plotsimit t detyrimeve ndaj pakicave sht tregues i vlerave demokratike.
b. Demokracia nuk garanton barazin e kushteve, garanton vetm barazin e mundsive.
c. Demokraci nuk ka t bj me vendimmarrjen.
6. Cilat jan disa nga elementet e demokracis?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
7. Jep dy shembuj t mosfunksionimit t mir t shtetit juridik.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
8. Plotso vendet bosh:
a. Demokracia . njeh dy forma:
1. Demokraci presidenciale
2. Demokraci
b. Votimi i popullit pr kushtetutn quhet ..
9. Krahaso:
10. Cili sht roli i opozits n nj shtet demokratik?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
11. Listo disa nga shkeljet e t drejtave t njeriut n diktatur.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
12. Jep mendimin tnd: Demokracia mund t keqkuptohet dhe t keqprdoret.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Demokraci e
drejtprdrejt
Demokraci me
prfaqsi
145
KREU II
FAKTORT Q NDIHMOJN DHE PENGOJN DEMOKRACIN
Objektivat e kreut II: N fund t kreut nxnsi, sipas nivelit, t jet i aft:
I. niveli minimal:
1. T prcaktoj disa nga faktort q mbshtetin dhe pengojn demokracin.
2. T prshkruaj disa nga rrethanat q ushqejn lindjen dhe veprimin e faktorve q rrezikojn demokracin
n Shqipri.
3. T vlersoj rolin e informimit n demokraci.
II. niveli mesatar:
1. T prcaktoj disa tipare t realitetit shqiptar q mund t dmtojn demokracin.
2. T analizoj mundsit e zvoglimit t veprimit t faktorve q rrezikojn demokracin.
3. T krahasoj faktort mbshtets dhe pengues t demokracis.
III. niveli i lart:
1. T analizoj moton e qeveris Toleranc zero ndaj krimit.
2. T prshkruaj misionin e arsimit demokratik.
3. T diskutoj mbi ndikimin e liris s shtypit n demokraci dhe lidhjet q ka me arsimin.
?
Tema 1. Faktort q mbshtesin demokracin
Ndrtimi i njohurive Studim rasti, pun me tekstin
Objektivat: N fund t ors nxnsi sipas niveleve t jet i aft:
I. T prcaktoj disa nga faktort q mbshtesin demokracin.
T prkufzoj termin kultur politike.
II. T identifkoj faktort q ushqejn lindjen dhe veprimin e faktorve q rrezikojn
demokracin.
III. T analizoj rolin negativ t rnies s ekonomis dhe rritjes s krimit n demokraci.
T argumentoj thnien: Liria e shtypit sht nj bekim pr demokracin.
Fjal ky: kriminalitet, kultur politike, mundsi informimi.
Mjetet: foto, teksti, interneti, gazeta.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja u drejton nxnsve disa pyetje, n mnyr q ata t bashkbisedojn me njri-tjetrin:
- sht demokracia?
- Cilat jan parimet e demokracis?
- Cili sht krimi i fundit pr t cilin keni dgjuar?
- Cila e drejt sht shkelur kur dikujt i cenohet jeta?
146
?
Minuta e debatit:
Jepni mendimin tuaj: - A duhet t ket krime n nj shtet demokratik?
Ndrtimi i njohurive: Ditari dypjessh, studim rasti
Msuesi/ja ndrton n tabel ditarin dypjessh.
Studim rasti
Demokracia ndodhet e rrezikuar n do vend, prandaj ajo mbshtetet nga disa faktor:
1. Zhvillimi ekonomik n nj vend rrit mirqenien.
Kto dy vende kan zhvillim t ndryshm ekonomik.
- Ku sht m e rrezikuar demokracia? Jepni mendimin tuaj.
2. Mungesa e krimit dhe e dhuns. Sundimi i ligjit sht themeli i demokracis, por kur ky nuk zbatohet,
bandat dhe krimi veprojn lirshm.
3. Institucionet q mbshtesin demokracin jan shkollat, institucionet e zbatimit t ligjeve, ushtria q
shmang krcnimet nga jasht, mediet e lira, administrata vendore.
4. Kultura politike prmbledh besimet, ideologjit, vlerat q formojn mendimin ton pr shoqrin,
qeverin dhe rolin e individit.
5. Mundsia e informimit. Mediet e lira dhe t pavarura jan shtyll e demokracis.
Plotsohet skema n faqen 16 dhe krahasohen faktort mbshtets dhe pengues t demokracis.
- Cilt faktor t demokracis, pengues ose mbshtets, ekzistojn n Shqipri?
Analizoni faktort q mbshtesin dhe pengojn demokracin n Shqipri.
- lloj krimesh kryhen m shum n Shqipri dhe pse?
- Sa i rndsishm sht roli i medieve?

Detyr shtpie. Ushtrimi 3 i rubriks Veprimtari n shtpi n faqen 16.
Uganda Uganda Franca Franca
Fjalia Komenti
Faktort q
mbshtesin
demokracin
shkolla
institucionet
ushtria
media
1. zhvillimi ekonomik
2. mungesa e krimit dhe e dhuns
3. institucionet q mbshtesin demokracin
4. kultura politike
5. mundsia e informimit
147
S
K
E
M
A

P
R
M
B
L
E
D
H
S
E

P
R

M
S
I
M
E
T

Q

F
L
A
S
I
N

P
R

D
E
M
O
K
R
A
C
I
N
1
.

B
a
r
a
z
i
a
2
.

P
j
e
s
m
a
r
r
j
a

3
.

S
u
n
d
i
m
i

i

s
h
u
m
i
c
s

d
h
e

t

d
r
e
j
t
a
t

e

p
a
k
i
c
s
4
.

R
e
s
p
e
k
t
i

p
r

t

d
r
e
j
t
a
t

e

n
j
e
r
i
u
t
P
a
r
i
m
e
t

e

d
e
m
o
k
r
a
c
i
s
D
e
m
o
k
r
a
c
i
a

s
h
t

q
e
v
e
r
i
s
j
a

n
g
a

p
o
p
u
l
l
i
,

k
u

p
u
s
h
t
e
t
i

m

i

l
a
r
t

i

t
a
k
o
n

p
o
p
u
l
l
i
t

d
h
e

u
s
h
t
r
o
h
e
t

d
r
e
j
t
p
r
s
d
r
e
j
t
i

p
r
e
j

t
i
j

o
s
e

p
r
e
j

p
r
f
a
q
s
u
e
s
v
e

t

z
g
j
e
d
h
u
r

p
r
e
j

t
i
j

s
i
p
a
s

n
j

s
i
s
t
e
m
i

t

l
i
r

e
l
e
k
t
o
r
a
l
.

D
e
m
o
k
r
a
c
i
a

e

d
r
e
j
p
r
d
r
e
j
t
D
e
m
o
k
r
a
c
i
a

P
a
r
l
a
m
e
n
t
a
r
e
D
e
m
o
k
r
a
c
i
a

P
r
e
s
i
d
e
n
c
i
a
l
e
D
e
m
o
k
r
a
c
i
a

m
e

p
r
f
a
q
s
i
m
F
o
r
m
a
t

e
d
e
m
o
k
r
a
c
i
s
F
o
r
m
a
t

q

m
b
s
h
t
e
s
i
n

d
e
m
o
k
r
a
c
i
n
1
.

z
h
v
i
l
l
i
m
i

e
k
o
n
o
m
i
k
2
.

M
u
n
g
e
s
a

e

k
r
i
m
i
t
3
.

M
u
n
d
s
i
a

e

i
n
f
o
r
m
i
m
i
t
4
.

K
u
l
t
u
r
a

p
o
l
i
t
i
k
e
5
.

I
n
s
t
i
t
u
c
i
o
n
e

q

m
b
s
h
t
e
s
i
n

d
e
m
o
k
r
a
c
i
n
E
l
e
m
e
n
t
e
t

e

d
e
m
o
k
r
a
c
i
s
z
g
j
e
d
h
j
e
t

e

l
i
r
a
p
u
s
h
t
e
t
i

l
e
g
j
i
s
l
a
t
i
v
K
u
v
e
n
d
i
f
u
n
k
s
i
o
n
e
t
l
i
g
j
v
s
z
g
j
e
d
h
o
r
k
o
n
t
r
o
l
l
u
e
s
a
r
t
i
k
u
l
u
e
s
f
o
r
m
i
m
i

i

v
u
l
l
n
e
t
i
t
s
h
t
e
t
i

j
u
r
i
d
i
k
n
d
a
r
j
a

e

p
u
s
h
t
e
t
e
v
e
p
u
s
h
t
e
t
i

e
k
z
e
k
u
t
i
v
p
u
s
h
t
e
t
i

l
e
g
j
i
s
l
a
t
i
v
p
u
s
h
t
e
t
i

g
j
y
q
s
o
r
o
p
o
z
i
t
a
q
e
v
e
r
i
a
p
u
s
h
t
e
t
i

e
k
z
e
k
u
t
i
v
k
o
n
t
r
o
l
l
o
n
j
e
p

a
l
t
e
r
n
a
t
i
v
a
148
Tema 2. Demokracia n Shqipri
Parashikimi Minuta e debatit
Ndrtimi i njohurive Bashkbisedim, pema e mendjes
Prforcimi Krahaso dhe komento, pun n grupe
Objektivat: N fund t ors nxnsi, sipas nivelit, t jet i aft:
I. T shpjegoj se `kupton me procese demokratike.
T listoj disa nga proceset demokratike q u zhvilluan n Shqipri pas vitit 1991.
II. T analizoj tiparet e realitetit shqiptar, t cilat mund t rrezikojn demokracin n Shqipri.
T krahasoj tiparet diktatoriale me ato demokratike n vendin ton.
III. T argumentoj pasojat e korrupsionit si rrezikshmri pr demokracin.
Fjal ky: iniciativ e lir, korrupsion, konsolidim i institucioneve.
Mjetet dhe materialet: foto nga proceset demokratike n Shqipri (interneti), teksti.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi: Minuta e debatit
Msuesi/ja organizon minutn e debatit me nxnsit.
Diktatur (dje) Demokraci (sot)
Minuta e debatit:
- A sht Shqipria nj vend n zhvillim? Argumentoni prgjigjen tuaj.
- A ka qen situata gjithmon si sht sot?

- far ka ndryshuar? (Politika, ekonomia, arsimi, shoqria, punsimi, kriminaliteti, droga, prostitucioni.)
(Tregohen foto t Shqipris n vitet 1989-1990.)
Ndrtimi i njohurive: Bashkbisedim, pema e mendjes
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjet e rubriks far do t msoj, nxnsit japin mendimet e tyre duke
u ndihmuar edhe nga msuesi/ja.
proceset demokratike toleranc kultur demokratike
rritja e ekonomis Zhvillimi i demokracis n Shqipri kultura politike
liri e shtypit konsolidim i institucioneve kriminalitet
1. Proceset demokratike n Shqipri u ndeshn me: varfri ekstreme, prpjekjet e regjimit komunist pr t mos lejuar
demokracin, luftn e ashpr t klasave, q mund t onte n luft civile, mungesn e lirive dhe t drejtave t njeriut.
2. Rritja e ekonomis: iniciativa e lir + ekonomi private ekonomi tregu.
Privatizimi i ndrmarrjeve shtetrore, zhvillimi i biznesit privat, gjurmt e trashgimis t izolimit nga diktatura komuniste
tregon shenja krize: rritje e ult ekonomike, emigracion, mosplotsim i nevojave baz pr ushqim, veshje dhe shrbime.
3. Kriminaliteti: rrezik serioz pr demokracin: krimi i organizuar, si: trafqet e paligjshme, t lndve narkotike,
armve, qenieve njerzore; korrupsioni, hakmarrja e gjakmarrja, krimi brenda familjes etj.
4. Kultura politike: edukimi qytetar, pjesmarrja qytetare n veprimtari politike, shoqrore, ekonomike;
shprehja e lir e mendimit nprmjet debateve publike, mendimit kritik etj.; ndryshimi i sistemit arsimor, krijimi
i institucioneve q mbshtetin demokracin, si organizatat qytetare etj.
149
?
Ndryshimi i sistemit arsimor
Krijimi i institucioneve q
mbrojn demokracin
Nxitja e qytetarve n
veprimtarit ekonomike,
politike dhe shoqrore
Faktort e kulturs politike
5. Liria e shtypit. Liria e shprehjes dhe e shtypit sht e garantuar. Masmedia sht e lir, por ka raste q
gazeta t ndryshme mbajn ann e qeveris ose t opozits. Ky faktor duhet mnjanuar q demokracia t
funksionoj m mir.
Prforcimi: Krahaso dhe komento, pun n grupe
- Argumentoni lidhjen mes kriminalitetit dhe demokracis n Shqipri.
- Si ndikon liria e shtypit n demokraci?
Msuesi/ja udhzon nxnsit q t punojn me rubrikn Veprimtari n klas.
- Diskutohet n grupe n lidhje me faktort q pengojn demokracin n Shqipri, ku do grup bashk me
faktorin gjen dhe nj rast pr ta ilustruar.
Detyr shtpie. Ushtrimi 2 i rubriks Veprimtari n shtpi, n faqen 19.

Tema 3. Prballimi i faktorve pengues n demokraci
Ndrtimi i njohurive Shpjegim, ditari dypjessh
I. T listoj faktort q pengojn demokracin.
T vlersoj rritjen ekonomike dhe mirqenien e popullit si prparsi t demokracis.
II. T analizoj situatn e kriminalitetit n Shqipri.
T vlersoj lirin e shtypit dhe mbrojtjen e tij me ligj si ftore e demokracis.
III. T argumentoj rolin e arsimit pr formimin e nj kulture politike.
T vlersoj moton e qeveris Toleranc zero ndaj krimit.
Fjal ky: shprndarje e t ardhurave, liri e shtypit, tatim-taksa.
Mjete dhe materialet: teksti, interneti, shkrime gazetash mbi krimet n vendin ton.
?
Zhvillimi i msimit
?
?
?
N 10 minutat e para diskutohet mbi lidhjen mes arsimit, kulturs politike dhe demokracis.
Analizoni politizimin e arsimit nn diktatur.
Demokracia n shkoll Rregullorja e shkolls A kan lidhje?
150
Ndrtimi i njohurive: Shpjegim, ditari dypjessh
Msuesi/ja ndrton n tabeln e zez ditarin dypjessh, si m posht

Msuesi/ja u shpjegon nxnsve se si realizohet prballimi i faktorve pengues n demokraci.
1. Rritja e ekonomis. Q t zhvillohet demokracia deri m sot n Shqipri shteti sht prpjekur:
a. T zbatoj politika ekonomike liberale.
b. T nxis eksportet dhe t trheq kapitalin e huaj.
c. Tu jap m shum pavarsi bankave.
d. T privatizoj kompanit shtetrore.
e. T rris t ardhurat nga tatim-taksat.
2. Lufta ndaj krimit. Shoqria demokratike e ndshkon krimin dhe kriminelt. Pr kt ndryshohen ligjet dhe
kodet, krijohen strategji t ndryshme n luft kundr trafqeve dhe terrorizmit.
3. Kultura politike. Ky sht nj proces gradual dhe dinamik. Pr kt:
a. Po ndryshojn tekstet msimore duke prfshir n to elemente t demokracis.
b. Zhvillohen fushata ndrgjegjsuese e sensibilizuese pr t rrnjosur idealet e demokracis.
c. Nxirren ligje pr mbrojtjen e shtypit t lir.
N kt faz msuesi/ja udhzon nxnsit q t lexojn rubrikn Veprimtari n klas.
- Listoni faktort q pengojn demokracin.
- Prse ka rndsi niveli ekonomik n demokraci? Jepni mendimin tuaj.
- masa po merr qeveria pr t realizuar moton: Toleranc zero ndaj krimit?
- Si mund t zbutet korrupsioni n mjeksi, arsim, gjykat, administrat.

Fjalia Komenti
Proceset demokratike
dhe arritjet n ekonomi
Decentralizimi i ekonomis s centralizuar zhvillimi i
ekonimis s tregut nxitja ekonomike e qendrueshme.
Lufta ndaj krimit 1. Ndshkimi i krimit dhe kriminelve.
2. U hartuan ligje dhe Kodi Penal.
Kultura politike 1. Tekstet msimore.
2. Sensibilizimi i popullit pr elemetet demokratike.
3. Ligje pr mbrojtjen e shtypit.
Detyr shtpie. Ushtrimi 1 (pr debat orn e ardhshme) dhe ushtrimi 2 (me shkrim)
n rubrikn Veprimtari n shtpi, n faqen 21 t tekstit.
?
Minuta e debatit:
- Ku qndrojn vshtirsit pr t pasur shtypi t lir?
N drras shnohen faktort q pengojn shtypin e lir.
151
TEST PR KREUN II
1. Listo institucionet q mbshtesin demokracin.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
2. far kuptoni me kultur politike?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
3. Cilat jan disa masa t qeverive demokratike n Shqipri pr ti dhn shtytje zhvillimit ekonomik t vendit.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
4. Rretho thniet e sakta:
a. Demokracia sht e vshtir q t zbatohet n vendet me tranzicion.
b. Sistemi arsimor sht nj faktor q nuk mbshtet shum formimin e kulturs politike.
c. Formimi i kulturs politike sht proces gradual dhe dinamik.
5. Krahaso faktort mbshtets dhe pengues n demokraci:

a. Pr t luftuar dhe ndshkuar krimin shteti shqiptar ka hartuar strategji t ndryshme, si:
...............................................................................................
b. Qllimi i arsimit n demokraci sht t formoj qytetar me ......................
7. Si ndikon liria e shtypit n demokraci.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
8. Jepni mendimin tuaj: far veprimtarish krcnojn demokracin n komunitetin tuaj?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Faktort mbshtets Faktort pengues
152
KREU III
FUNKSIONIMI I DEMOKRACIS
Objektivat e kreut III: N fund t ktij kreu nxnsi, sipas nivelit, t jet i aft:
I. niveli minimal:
1. T shpjegoj disa probleme q duhet t zgjidh demokracia.
2. T prshkruaj rolin e partive politike n demokraci.
3. T listoj disa nga partit politike kryesore q veprojn n Shqipri.
II. niveli mesatar:
1. T prshkruaj strukturat e qeverisjes n nj shtet demokratik.
2. T vlersoj veprimtarin e institucioneve arsimore n Shqipri.
3. T identifkoj shtjet q jan parsore pr tu zgjidhur n demokraci.
III. niveli i lart:
1. T analizoj disa nene t Kushtetuts.
2. T dalloj modelet e ndryshme t zbatimit t demokracis n vende t ndryshme.
3. T argumentoj domosdoshmrin e tolerancs politike dhe t pranimit t rezultatit t zgjedhjeve.

Tema 1. Funksionimi i demokracis
Parashikimi Marrdhniet pyetje-prgjigje, minuta e debatit
Prforcimi Minitest
I. T listoj disa forma t demokracis moderne.
T prshkruaj shkurtimisht historikun e zhvillimit t demokracis n bot.
II. T dalloj ndryshimet ndrmjet modeleve t ndryshme t demokracis n
vende t ndryshme.
T vlersoj demokracin si nj proces edukimi n vazhdimsi.
T krahasoj format e republiks e t monarkis.
III. T nxis mendimin kritik mbi mendimet e ndryshme n demokraci.
T analizoj vlerat e flozofve q themeluan demokracin.
Fjal ky: demokraci moderne, prfaqsues, barazi para ligjit.
Mjetet dhe materialet: foto t flozofve, Kushtetuta, Deklarata e Pavarsis, teksti.
?
Zhvillimi i msimit
?
?
?
Parashikimi: Marrdhniet pyetje-prgjigje, minuta e debatit
- far dini pr demokracin, si prkufzohet ajo?
- Kur dhe ku ka lindur demokracia?
- Si u zhvillua demokracia n Angli?
- lidhje ka me demokracin ekzekutimi i Karlit I n Angli (1642)?
153
- A ndikuan idet iluministe n proceset demokratike?
- Po vendi yn a sht nj shtet demokratik?
- Kur kan flluar proceset demokratike te ne?
Minuta e debatit:
Diskutohet rreth ushtrimit t par t detyrs s shtpis.
Secili nxns shkruan n fetore idet e tij lidhur me fenomenin e kriminalitetit.
Nxnsit mund t ken ide t qarta, t cilat i kan prjetuar n shtete t ndryshme q mund ti ken vizituar.
Prmes ktyre ndryshimeve radhitim detyrat q na dalin prpara pr t qen njlloj si ato.
Hapi I. Origjina e demokracis
- Cila sht origjina e demokracis?
Demokracia e ka fllesn n Greqin e lasht, por sistemi demokratik ka kaluar nj proces t gjat historik.
Hapi II. Demokracia moderne
- `sht demokracia moderne?
Demokraci do t thot qeverisje nga populli. sht sistem politik ku pushteti ushtrohet nga populli nprmjet
prfaqsuesve q zgjidhen nga vota popullore (shumic e pakic), e ku shtetasit gzojn liri e t drejta. N
demokracin moderne, autoriteti m i lart jan prfaqsuesit e zgjedhur nga vota e popullit. N demokraci
populli ua delegon pushtetin e vet prfaqsuesve t zgjedhur.
Hapi III. Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjet e mposhtme dhe nxnsit prgjigjen.
- Cilat jan format e qeverisjes s demokracis?
Republika presidenciale SHBA, Franc
Shqipri
Serbi Norvegji
Itali Republika parlamentare Monarki kushtetuese Angli
Greqi Spanj
- Cilat jan tiparet e demokracis?
Liria individuale Barazia para ligjit

T drejtat universale
Kto tipare jan shpallur pr her t par n kto dokumente: Deklarata e Pavarsis n SHBA, 4 korrik
1776, Deklarata Franceze pr t Drejtat e Njeriut, 26 gusht 1789; Karta e Atlantikut, 14 gusht 1941.
Kushtetuta, si ligj themelor i shtetit, n vendin ton sht miratuar m 28 nntor 1998.
Shqipria
far e dallon Shqiprin
nga shtetet e tjera?
Shtete t tjera evropiane
Format e qeverisjes
demokratike jan:
Tiparet e demokracis jan:
154
?
Hapi IV. Nxnsit krahasoj republikn me monarkin kushtetuese.
Prforcimi: Minitest
Minitest 10 minuta (shihet si u prvetsua informacioni i ri). Jepen kto pyetje:
- kuptoni me demokraci moderne?
- Cilat jan tiparet e demokracis?
Detyr shtpie: Ushtrimi 1 n rubrikn Veprimatri n shtpi, n faqen 24 t tekstit.
Sillni Kushtetutn e Shqipris pr orn e ardhshme.
Republik Monarki kushtetuese

Tema 2. Kushtetuta e Republiks s Shqipris
I. T prcaktoj termin kushtetut.
T listoj disa nene t Kushtetuts.
II. T analizoj rolin e kushtetuts pr nj vend demokratik.
T vlersoj rolin e kushtetuts si dokument q garanton standardet e demokracis.
III.T argumentoj domosdoshmrin e ndarjes s pushteteve dhe moscenimin e
funksioneve t secilit prej tyre.
Fjal ky: standardet e demokracis, balancim i pushteteve, legjislatur.
Mjetet dhe materialet: Kushtetuta e Shqipris, teksti.
?
Zhvillimi i msimit
?
?
?
Nxnsit kan mbi bank Kushtetutn.
- Prse shkruhet n kopertin Ktu fllon e ardhmja? Si e kuptoni ju?
Minuta e debatit:
- far sht kushtetuta? Ligji themelor i shtetit!
- Kur dhe si u miratua kushtetuta jon? M 28.11.1998, me votim t fsheht nga populli.
- A kemi pasur kushtetut m par? (Po, kemi pasur disa kushtetuta.)
155
?
Msuesi/ja shkruan n tabel: Kushtetuta mbron parimet e demokracis.

Nxnsit punojn ushtrimet e rubriks Veprimtari n klas.
- Diskutohen n klas disa nene t Kushtetuts, si neni 1, 18, 21, 22.
- Analizohet pika 2 e nenit 18, nxnsit japin mendimet e tyre.
Detyr shtpie. Ushtrimi 1 ose 2, sipas dshirs, n rubrikn Veprimtari n shtpi, n faqen 26.
Kushtetuta
parashikon
Ndarja e pushteteve
Standardet e
demokracis
Shteti i s
drejts
- zgjedhjet e lira
- pluralizmi
- liria e fjals
- rendi kushtetues
- mbrojtja e t drejtave t njeriut
- pavarsia e gjyqsorit
Legjislativ Ekzekutiv Gjyqsor

Tema 3. Pushteti legjislativ
Parashikimi Krahaso/ Analizo
Prforcimi Minuta e debatit
I. T dalloj pushtetin legjislativ nga pushtetet e tjera.
T listoj disa nga emrat e deputetve t Kuvendit.
II. T prcaktoj funksionet e pushtetit legjislativ (Kuvendit).
T radhis disa nga komisionet kuvendore.
T analizoj rolin e pushtetit legjislativ q ka prcaktuar kushtetuta.
III.T analizoj komisionet kryesore kuvendore dhe funksionet e tyre.
T diskutoj rreth seancave kuvendore dhe t qndrimeve t shumics
dhe pakics n Kuvend.
Fjal ky: Kuvend, deputet, komision, mandat.
Mjetet dhe materialet: pamje nga punimet n Kuvend, teksti, pjes nga gazeta pr miratime t
ligjeve, ligje t miratuara n Kuvend.
?
Zhvillimi i msimit
?
?
?
Parashikimi: Krahaso/ Analizo
Diskutohet rreth plotsimit t detyrs s shtpis.
- Krahasoni ku ndryshojn kushtetutat e viteve kur drejtonte:
Ahmet Zogu Enver Hoxha Sot
156
?
- Kur u miratua kushtetuta q kemi sot?
Analizoni nenin 1 t Kushtetuts: Shqipria sht republik parlamentare.
- far roli ka Kuvendi?
- Kush sht sot kryetari i Kuvendit? prfaqsojn deputett?
Nxnsit lihen q t lexojn msimin e dits dhe t nnvizojn shtjet kryesore.
Hapi I. Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjen:
- kuptoni ju me pushtet legjislativ?
Pushteti legjislativ (ligjvns) sht parlamenti, n Shqipri Kuvendi, dhe ushtrohet kryesisht nga
prfaqsues t zgjedhur. Parlamentet mund t jen me nj ose dy dhoma.
Hapi II. Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjen:
- far dini pr Kuvendin e Shqipris.
Kuvendi i Shqipris prbhet nga 140 deputet dhe zgjidhet nj her n 4 vjet. Kuvendi i jep besimin
qeveris. Deputett prfaqsojn popullin. Ata gzojn imunitet.
Kuvendi ka rregullore dhe komisionet kuvendore (parlamentare).
Hapi III. - Cilat jan detyrat e Kuvendit?
Nxnsit prgjigjen: Kuvendi shqyrton dhe miraton projektligje ...
Prforcimi: Minuta e debatit
Msuesi/ja organizon Minutn e debatit.
Kuvendi sht shprehje e sovranitetit t popullit. Diskutojm s bashku:
- do t thot mandat?
- Kush i propozon projekt-ligjet?
- Si zgjidhen deputett?
Detyr shtpie: Ushtrimi 1 i rubriks Veprimtari n shtpi, n faqen 28 ose nxnsit mund t
krkojn informacion si ushtrohet pushteti legjislativ t vendeve t ndryshme.

Tema 4. Pushteti ekzekutiv
Ndrtimi i njohurive Marrdhniet pyetje-prgjigje dhe pema e mendjes
I. T dalloj pushtetin ekzekutiv nga pushtetet e tjera.
T prshkruaj mnyrn se si zgjidhet kryeministri.
II. T prshkruaj strukturn e pushtetit ekzekutiv.
T analizoj funksionet e qeveris n nj shtet demokratik.
III. T argumentoj doktrinn utilitariste dhe lidhjen e saj me demokracin.
Fjal ky: qeveri, utilitarizm.
Mjetet dhe materialet: foto me pamje nga mbledhjet dhe veprimtaria e qeveris, t antarve,
teksti, interneti.
?
?
?
157
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja u drejton disa pyetje nxnsve, n mnyr q t nxis debatin n klas. Nxnsit shprehin
lirshm mendimet e tyre.
- Cilat jan premtimet e forcave politike n fushatn e fundit zgjedhore pr problemet e korrupsionit?
- Cila forc politike erdhi n pushtet?
- A i ka mbajtur ajo premtimet elektorale?
Nxnsit duke shfrytzuar mjetet e informimit, kan evidentuar premtimet q kan br forcat politike,
nprmjet prfaqsuesve t tyre, dhe sa jan mbajtur prej tyre.
Prve pushtetit legjislativ vepron dhe ai ekzekutiv.
- far prfaqson ky pushtet?
- Kush e zgjedh qeverin? Kur jan br zgjedhjet e fundit?
- Cila parti e cakton kryeministrin?
Ndrtimi i njohurive: Marrdhniet pyetje-prgjigje dhe pema e mendjes
- `sht pushteti ekzekutiv? (sht organi m i lart i administrats shtetrore, ushtron veprimtari
ekzekutive dhe udhheqse.)
- Cilat jan funksionet e pushtetit ekzekutiv? (V n praktik ligjet dhe kujdeset q ato t zbatohen njlloj.)
- Cila sht lidhja e qeveris me shumicn parlamentare?

- Cilt jan tipat e pushteteve ekzekutive? (Qeverisje presidenciale dhe qeverisje e tipit kabinet)
- Cilat jan funksionet e pushtetit ekzekutiv? (Udhheq, organizon dhe drejton punt e shtetit.)
- `sht teoria utilitariste? (Sigurimi i lumturis maksimale.)
- Cili ishte ideatori i i ksaj teorie? (Xhejms Mill s bashku me Xheremi Benthem)
Msuesi/ja plotson n tabel pemn e mendjes me togfjalshin Pushteti ekzekutiv.
Qeveria Opozita
qeveris kontrollon
Rregullon

- marrdhniet e
njerzve me njri-tjetrin
dhe me strukturat e
shtetit brenda kufjve
territorial t nj shteti
- marrdhniet e shtetit
t vet me shtete t tjera
- marrdhniet e
komunitetit me etnitetet
e tjera politike
Pushteti ekzekutiv
Qeveria:

I. sht organi m i
lart i administrats
shtetrore q ushtron
veprimtari ekzekutive
dhe urdhrdhns.
II. Prbhet nga
Kryeministri,
zvendskryeministri,
ministrat
v n praktik ligjet

1. ushtrohet nga nj numr
i vogl politikansh,
2. n krye qndron
kryeministri (zgjedhur me
votim t fsheht)
3. pushteti dhe
prgjegjsit e ndahen
n mnyr t barabart
midis ministrave
Siguron

mirqenien e
prbashkt pr
shtetasit e vet
kryetari i ekzekutivit sht
dhe kryetar shteti

1. Qeveri presidenciale
2. Qeverisja kabinet
158
?
Nxnsit punojn rubrikn Veprimtari n klas. Ndahet klasa n tri grupe dhe diskutohet pr mnyrn se
si qeveria mund t realizoj funksionet e mposhtme:
o Grupi I Rregullimi i marrdhnieve mes njerzve brenda kufjve.
o Grupi II Rregullimi i marrdhnieve me komunitetin.
o Grupi III Rregullimi i marrdhnieve e komunitetit me etnitetet e tjera politike.

Tema 5. Pushteti ekzekutiv n Shqipri
Parashikimi Pema e mendjes, minuta e debatit
I. T prshkruaj mnyrn e zgjedhjes s kryeministrit.
T listoj cilsit q duhet t ket nj ministr.
II. T analizoj procedurat e zgjedhjes s kryeministrit.
T dalloj funksionet e kryeministrit nga ministrat.
T vlersoj vendimet e qeveris pr krijimin e nj shteti sa m social.
III. T analizoj vendimet e nj mbledhjeje t Kshillit t Ministrave n favor
t arsimit.
Fjal ky: kryeministr, ministr, betim.
Mjetet dhe materialet: pjes nga vendimet e kryeministrit nga interneti.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi: Pema e mendjes, minuta e debatit
Msuesi/ja shkruan n tabel fjaln pushtet ekzekutiv, ndrsa nxnsit japin prgjigjet e tyre, duke iu
referuar pushtetit ekzekutiv n vendin ton:

Minuta e debatit:
- A duhet t ken imunitet antart e kabinetit?
Pushteti ekzekutiv Pushteti ekzekutiv
Qeveria Qeveria
Kshilli i Ministrave Kshilli i Ministrave
Ministrat Ministrat Kryeministri Kryeministri Zvendskryeministri Zvendskryeministri
159
Msuesi/ja i l nxnsit q t lexojn me vmendje msimin e dits dhe m pas u drejton pyetjet:
- Si funksionon pushteti ekzekutiv n vendin ton? (Pushteti ekzekutiv sht qeveria, e cila drejtohet
nga Kshilli i Ministrave, i cili prbhet nga kryeministri, zvendskryeministri dhe ministrat.)
- Kush sht kryeministri i Shqipris?
- Si zgjidhet ai? (Kryeministri propozohet nga partia ose koalicioni ftues i zgjedhjeve parlamentare.)
- Cilat jan funksionet e kryeministrit?
- Cilat jan funksionet e ministrit?

- Cilat jan disa nga ministrit q njihni?

Ministria e Jashtme
Ministria e Brendshme
Ministria e Drejtsis
Ministria e Integrimit
Ministria e Financave
Ministria e Bujqsis
Ministria e Punve Publike, Transporteve dhe Telekomunikacionit
Ministria e Mbrojtjes
Ministria e Arsimit dhe e Shkencs
Ministria e Shndetsis
Ministria e Ekonomis, Tregtis dhe Energjetiks
Ministria e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta
Ministria e Turizmit, Kulturs, Rinis dhe Sporteve
Ministria e Mjedisit
Ministrit Ministrit
Funksionet e
kryeministrit
Kontrollon punn e
antarve t kabinetit
Siguron zbatimin
e legjislacioneve
Paraqet drejtimet
kryesore t politiks
Prfaqson
kryeministrin
Funksionet
e ministrit
Drejton dhe prgjigjet pr
nj ministri t caktuar.
Nxjerr udhzime dhe
urdhra pr vartsit e tij.
Nuk ushtron veprimtari
tjetr shtetrore.
Ka imunitetin
e deputetit.
160
?
Msuesi/ja i udhzon nxnsit q t punojn me rubrikn e tekstit Veprimtari n klas.
- far sht Kshilli i Ministrave dhe nga cilt prbhet?
- far funksionesh ka kryeministri? Po ministrat?
- far cilsish duhet t plotsoj nj person q t zgjidhet ministr?
- kuptoni me imunitet dhe pse sht i rndsishm ai?
- Ndahen detyrat pr lojn me role.
Detyr shtpie: Ushtrimi i rubriks Veprimtari n shtpi, n faqen 32.

Tema 6. Pushteti gjyqsor n Shqipri (ora I)
Prforcimi Minitest
I. T listoj organet q ushtrojn pushtetin gjyqsor n Shqipri.
T vlersoj rolin e gjykatave n uljen e krimeve.
II. T argumentoj pse pushteti gjyqsor duhet t veproj i pavarur dhe n
mnyr t depolitizuar.
T prshkruaj organizimin e pushtetit gjyqsor.
III. T argumentoj domosdoshmrin e krijimit ose jo t nj gjykate t
veant pr t miturit.
Fjal ky: gjykat, dnim, shtje civile, shtje penale, gjykat apeli.
Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, Kodi Civil, Kodi Penal, teksti.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
N pjesn e par t msimit msuesi/ja i njeh nxnsit me pushtetin gjyqsor (gjykatat) n vendin ton, t
cilat jan si m posht:
Gjykata e Lart Gjykata Kushtetuese
Gjykatat e Shkalls s Par Gjykata e Apelit
Mnyra si sht ndrtuar pushteti gjyqsor i jep mundsi individit pr tù ankimuar.
- Cili sht roli i pushtetit gjyqsor? (Roli i pushtetit gjyqsor sht t zgjidh konfiktet me ligjin.)
- Cilat jan disa nga konfiktet? (Konfiktet pr pronn, pr kontratat, pr taksat etj.)
Pushteti gjyqsor
161
- far shtjesh gjykon Gjykata e Shkalls s Par? (shtje penale dhe civile.)
- Cilat jan disa prej ktyre shtjeve? (shtje penale, si: shprdorimet e detyrs, armmbajtjet pa
leje, vjedhje, vrasje etj., si dhe shtje civile: konfiktet e puns, konfiktet e pasurive, zgjidhjet
e martesave etj..)
- Cili sht roli i Gjykats s Apelit? (Kjo gjykat shqyrton shtje penale dhe civile pr t cilat ankimohet
i dnuari, i pandehuri, prokurori dhe palt n proces.)
- Cili sht juridiksioni i Gjykats s Lart? (Ajo ka juridiksion fllestar dhe rishikues. Gjykata e Lart
ka juridiksion fllestar n rastet kur gjykon akuza penale kundr Presidentit t Republiks, Kryeministrit,
zvendskryeministrit dhe ministrave, deputetve, gjyqtarve t Gjykats s Lart dhe asaj Kushtetuese.)
- Kur u krijua Gjykata Kushtetuese n vendin ton? (N vitin 1992.)
- Nga sa antar prbhet Gjykata Kushtetuese? (Nga 9 antar. Ata emrohen nga Presidenti i
Republiks, me miratimin e Kuvendit.)
- Cilat jan detyrat e Gjykats Kushtetuese? (Bn interpretimin e Kushtetuts; shqyrton nse ligjet
jan n pajtim me Kushtetutn, vendos pr mosmarrveshjet q mund t lindin midis pushteteve, shqyrton
kushtetutshmrin e referendumeve dhe verifkimin e rezultateve t tyre etj.)
Prforcimi: Minitest
Minitesti mund t realizohet 10 minutat e fundit t ors msimore.
- Si jan t organizuara gjykatat?

Tema 7. Pushteti gjyqsor n Shqipri
Kshilli i Lart i Drejtsis (ora II)
Parashikimi Loj n role
Ndrtimi i njohurive Pema e mendjes, marrdhniet pyetje-prgjigje
I. T prshkruaj rolin e Presidentit n pushtetin gjyqsor.
II. T analizoj konfiktet q zgjidh gjykata sipas shkalls.
T vlersoj rolin e avokatit n nj proces gjyqsor.
III. T analizoj lidhjet q kan me njri-tjetrin organet e pushtetit gjyqsor.
T argumentoj pavarsin e gjykatave dhe detyrimin e tyre pr tiu nnshtruar
vet Kushtetuts dhe ligjeve.
Fjal ky: Gjykata e Lart, Gjykata Kushtetuese, Kshilli i Lart i Drejtsis.
Mjetet dhe materialet: Kushtetuta (nene mbi pushtetin gjyqsor), teksti, artikuj mbi gjykatat.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi: Loj n role
N pjesn e par t msimit zhvillohet loja me role e menduar nga grupet e nxnsve.
Rolet: dy gjykats, prokurori, nj ose dy t pandehur, nj avokat, dy dshmitar.
shtjet q do t gjykohen mund t jen t ndryshme, si: konfikt n ift, vjedhje, rrahje, konfikt pr pronat,
si dhe raste t tjera t ideuara nga vet nxnsit dhe zhvillohen seanca sipas grupeve. (Nuk harrojm veshjet
e gjykatsve.)
162
Ndrtimi i njohurive: Pema e mendjes, marrdhniet pyetje-prgjigje
- Cilt jan antart e Kshilli t Lart t Drejtsis?
Prgjigjja mund t skematizohet nga msuesi/ja ose nga vet nxnsit.
- Cilat jan detyrat e KLD-s? (Vendos pr transferimin e gjyqtarve, si dhe pr prgjegjsin e tyre
disiplinore sipas ligjit.)
- Cila sht struktura e Kshillit t Lart t Drejtsis? (Struktura e KLD-s garanton nj mbikqyrje t
pavarur t sistemit gjyqsor, pavarsisht se kjo mbikqyrje e pavarur duhet t garantohet edhe n veprimtarin
e prditshme t Kshillit t Lart t Drejtsis, duke qndruar larg ndikimeve dhe dualiteteve ligjore apo
nnligjore me institucione q prfaqsojn pushtetin ekzekutiv.)
Msuesi/ja ndrton n tabel rrjetin e diskutimit. Nxnsit japin prgjigjet e tyre pro dhe kundr dhe arrijn
n nj prfundim t prbashkt n fund t ors s msimit.
Po (ose pro) Pyetja Jo (ose kundr)
- A sht sistemi gjyqsor i pavarur n vendin
ton?
Prfundimi: Nj sistem gjyqsor sht nj ndr gurt e themelit t nj shteti demokratik, t mbshtetur
nga shteti i s drejts.
Kryetari i KLD-s:
Presidenti i Republiks
Ministri i Drejtsis
Antart e KLD-s
Kryetari i Gjykats s Lart
3 antar t zgjedhur
nga Kuvendi
9 gjyqtar t t
gjitha niveleve

Tema 8. Sistemet elektorale
I. T prshkruaj rolin e zgjedhjeve n demokraci.
T listoj llojet e sistemeve elektorale.
T vlersoj rolin e zgjedhjeve n demokraci.
II. T krahasoj sistemet elektorale.
T prshkruaj formuln e sistemeve zgjedhore.
III. T argumentoj ndikimin e mnyrs s zgjedhjeve n demokraci.
T analizoj veprimtarin e komisionit qendror t zgjedhjeve.
Fjal ky: zgjedhje, sistem proporcional, sistem mazhoritar, sistem i przier, elektorat.
Mjetet dhe materialet: pamje nga interneti, teksti.
?
?
?
163
Msuesi/ja shkruan n tabel fjalt ose togfjalshat e mposhtm dhe krkon nga nxnsit q t bjn
lidhjen mes ktyre termave dhe msimit t dits.

Hapi I. Msuesi/ja udhzon nxnsit q t lexojn msimin e dits dhe t plotsojn tabeln e INSERT-it,
si m posht:
- + ?
Nxnsit e din
informacionin q po
lexojn.
Nxnsit nuk e din
informacionin q lexuan.
Informacioni q
nxnsit e dinin
ndryshe.
Informacioni shtes.
- Zgjedhjet e
prgjithshme (pr t
zgjedhur deputett, pra
parlamentin).
- Zgjedhjet vendore
(pr t zgjedhur
drejtuesit e qeverisjes
vendore, si: kryetart
e bashkis dhe
komunave, antart e
kshillave t bashkive,
komunave).
- Zgjedhjet jan procedura
q lejojn antart e nj
organizate ose komuniteti
t zgjedhin prfaqsuesit
e tyre, t cilt m pas do t
marrin postet drejtuese.
- Nprmjet zgjedhjeve
publiku vendos nse
dshiron t mbaj partin
qeverin q drejton
vendin ose dshiron q
nj parti qeveri e re.
- Zgjedhjet organizohen nga
qeveria dhe duhet t jen
demokratike dhe t lira.
Zgjedhjet si pr pushtetin
vendor dhe pr pushtetin
qendror, zgjedhjet
organizohen nj her n
4 vjet.
- Prse vende t
ndryshme prdorin
sisteme t ndryshme
t zgjedhjeve?
- far ndikon n
prdorimin e ktyre
sistemeve.

?
Zhvillimi i msimit
T caktosh personat me
an t votimit pr t kryer
nj detyr shtetrore a
shoqrore. Me an t
zgjedhjeve antart e nj
organizate ose nj komuniteti
zgjedhin prfaqsuesit e tyre.
- sistem proporcional,
- sistem proporcional rajonal,
- sistem maxhoritar,
- sistem i przier
Zgjedhsit jan votuesit, t
cilt vlersojn qeverisjen
mbi bazn e prmbushjes
s premtimeve t bra
n fushatn zgjedhore
(elektorale).
Zgjedhje
Sistemet elektorale
Zgjedhs (elektorat)
164
Hapi II. Msuesi/ja krkon nga nxnsit q t krahasojn sistemet elektorale.
sistemi proporcional sistemi maxhoritar sistemi i przier
1. Votohet pr partin
50% + 1 vot
1. Votohet pr individin
50% + 1 vot
1. Votohet edhe pr individin edhe pr
partin
2. Udhheqsit e tyre
mbshtesin grupe t
vogla ose t dobta n
shoqri.
2. Udhheqsit e tyre krkojn
mbshtetjen e grupeve t
mdha dhe t fuqishme t
popullsis.
2. N vendin ton zgjidheshin 100
deputet deri n vitin 2005. sht
prdorur sistemi mazhoritar, ku 40
deputet zgjidheshin me votat q
merrte partia.
Msuesi/ja ndrton n tabel rrjetin e diskutimit dhe nxnsit japin prgjigjet e tyre dhe n fund arrijn n
nj prfundim t prbashkt.
Po (ose pro) Pyetja Jo (ose kundr)
- A i arritn standardet zgjedhjet e fundit q u organizuan n
vendin ton?

Prfundimi: ______________________________________________________________

Tema 9. Sistemi elektoral n Shqipri (2 or)
Zgjedhjet n Shqipri (ora I)
I. T vlersoj pjesmarrjen n votim si nj detyr qytetare.
T prshkruaj mnyrn e votimit.
II. T diskutoj pr Kodin Zgjedhor n Shqipri.
T vlersoj rolin e Komisionit Qendror n Zgjedhjeve.
III. T analizoj prmbajtjen e reforms zgjedhore.
T prmend disa nga parimet e KQZ-s.
Fjal ky: sistem elektoral, zgjedhje, votim.
Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, teksti, pamje t ndryshme nga votimet.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjet e mposhtme:
- far prgjegjsish ka qeveria pr zgjedhjet?
- far cilsish duhet t ket nj kandidat q t votbesohet?
165
- Pse votimi duhet t jet i fsheht?
- Pse sht e domosdoshme pjesmarrja e gjer n votime?
Msuesi/ja ndrton n tabel ditarin dypjessh dhe e plotson duke marr sugjerime nga nxnsit, nse
ata nuk kan informacion mbi at ka i krkohet, ndrhyn msuesi/ja.
Fjalia Komenti
Komisioni Qendror
i Zgjedhjeve
Pr administrimin e zgjedhjeve caktohet Komisioni Qendror i Zgjedhjeve.
Ai sht nj organ i prhershm q prgatit, mbikqyr, drejton dhe verifkon
t gjitha aspektet q kan t bjn me zgjedhjet dhe me referendumet dhe
shpall rezultatet e tyre.
Antart e KQZ-s
Komisioni prbhet nga 7 antar, t cilt zgjidhen pr nj mandat 4-vjear.
Antart dhe kryetari zgjidhen nga Kuvendi, zvendskryetari i KQZ-
s zgjidhet nga KQZ-ja. Antarsia n Komision nuk pajtohet me asnj
funksioni tjetr politik, publik ose privat, me prjashtim t msimdhnies.
Msuesi/ja i udhzon nxnsit q t lexojn rubrikn e tekstit Veprimtari n klas, n faqen 37.
Nxnsit ndahen n katr grupe, ku secili grup do t analizoj nj prej sistemeve elektorale. Ata mund t
shfrytzojn edhe tabeln e dhn n tekst. Pasi grupet kan prfunduar, prfaqsuesi i do grup prezanton
punn e grupit para klass.
Msuesi/ja n fund u drejton t gjith nxnsve pyetjen:
- Cili sistem elektoral sht m i mir?
Nxnsit argumentojn prgjigjen e tyre.

Tema 10. Sistemi elektoral n Shqipri
Referendumi (ora II)
Ndrtimi i njohurive Diagrami i Venit, marrdhniet pyetje-prgjigje

I. T prkufzoj termin referendum.
T prshkruaj mnyrn e votimit.
II. T ndrgjegjsohet mbi faktin se kush ka t drejt t ushtroj t drejtn e referendumit.
T krahasoj referendumin me zgjedhjet.
III. T analizoj procedurat dhe parimet e zhvillimit t referendumit.
T diskutoj rreth shtjeve pr t cilat nuk mund t zhvillohet referendum.
Fjal ky: referendum, procedura.
Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, teksti.
?
?
?
N zgjedhjet e prgjithshme t 2009-s u zbatua sistemi proporcional
rajonal. Votimi bhet pr partit dhe numri prej 40 deputetsh prcaktohet
sipas rajoneve.
Zgjedhjet n
Shqipri
166
?
Zhvillimi i msimit
- far kuptoni me referendum?
Nxnsit japin mendimet e tyre. Nse ata nuk arrijn t japin prgjigje t sakta ndrhyn msuesi/ja:
Referendum: Form e drejtprdrejt e shprehjes s vendimit t popullit pr nj shtje shtetrore e
shoqrore me rndsi t veant, nprmjet votimit t prgjithshm, p.sh., rasti i miratimit t Kushtetuts n
vitin 1998, nprmjet referendumit.
Ndrtimi i njohurive: Diagrami i Venit, marrdhniet pyetje-prgjigje
Nxnsit duhet t gjejn t prbashktat dhe t veantat me zgjedhjeve dhe referendumit.
- Cilt jan ata q mund t krkojn t drejtn e referendumit?
Ata q mund t krkojn t drejtn e referendumit jan:
50 mij shtetas me t drejt vote;
Jo m pak se 1/5 e deputetve t Kuvendit; e Kshillit t Ministrave.
- Cilat jan shtjet q nuk miratohen me referendum?
shtjet q nuk miratohen me referendum jan:
Trsia territoriale e Republiks s Shqipris;
Kufzimi i lirive dhe t drejtave themelore t njeriut;
Buxheti, taksat dhe detyrimet fnanciare t shtetit;
Vendosja dhe heqja e gjendjes s jashtzakonshme;
Deklarimi i lufts dhe paqes.
Nxnsit japin prgjigjet e tyre, duke i argumentuar ato.
Msuesi/ja udhzon nxnsit q t lexojn rubrikn e tekstit Veprimtari n klas, n faqen 39. Pasi
nxnsit diskutojn pr pyetjen e dhn, msuesi/ja ndrton n tabel rrjetin e diskutimit:
Argumentet pro Pyetja Argumentet kundr
- Cilat jan argumentet pro dhe kundr
pr realizimin e nj referendumi?

Nxnsit paraqesin argumentet e tyre pro dhe kundr dhe n fund arrijn n nj prfundim t prbashkt.
Prfundimi: ___________________________________________________
Kryhen me an t votimit
Zgjedhje Referendum
- votuesit zgjedhin individ
pr tì prfaqsuar ata
- me an t zgjedhjeve
antart e nj organizate
ose nj komuniteti zgjedhin
prfaqsuesit e tyre.
- sht nj institucion i
demokracis s drejtprdrejt
- votuesit zgjedhin
drejtprdrejt at q ata
mendojn se sht e drejt pr
jetn e veprimtarin e tyre
167

Tema 11. Partit politike (ora I)
Ndrtimi i njohurive Pun n grupe, tabela e koncepteve
I. T prcaktoj termin parti politike.
T prshkruaj mnyrn e formimit dhe organizimit t partive politike.
II. T diskutoj mbi rndsin e partive politike n demokraci.
T krahasoj programet e partive politike.
III. T analizoj programet e partive politike pr t trhequr sa m shum votues.
T argumentoj se pluralizmi sht themeli i demokracis.
Fjal ky: parti politike, program politik, sistem partiak, sistem njpartiak, sistem
dypartiak, sistem shumpartiak, monitorim.
Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, teksti, logo t partive, programe.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
- far jan partit politike?
Nxnsit japin prgjigjet e tyre, pa i argumentuar ato.

organizata politike kan statusin e tyre kan program
udhheqin fushatat zgjedhore prfaqsojn grupe t caktuara shoqrore

t majta t djathta t qendrs
Ndrtimi i njohurive: Pun n grupe, tabela e koncepteve
Msuesi/ja i ndan nxnsit n tri grupe pune dhe secilit grup i cakton nga nj sistem partiak.

Grupi I sistemi shumpartiak;
Grupi II sistemi dypartiak;
Grupi III sistemi njpartiak;
Plotsohet n drras t zez tabela e koncepteve nga prfaqsuesit e secilit grup.
Partit politike Partit politike
168
Sistemi shumpartiak Sistemi dypartiak Sistemi njpartiak
1. Qeverit q formohen nga
prfaqsimi proporcional
n legjislativ, mbshtetur n
shum parti.
2. Numri i partive n parlament
varet nga prqindja e votave
q kto marrin n zgjedhje.
3. Kur nj parti smerr shumicn
e votave (50% + 1) qeveria
formohet nga koalicione
partish.
4. Sistemi lejon q t
prfaqsohen n qeveri
vshtrime t ndryshme

ana pozitive:
qndrueshmri t sistemit
qeveritar
ana negative:
sjell ndarje dhe
paqndrueshmri politike
1. Pushteti ndahet midis dy
partive kryesore.
2. Mnjanon qeverit jo efektive
me programe jorezultative (an
pozitive)
3. Lnia pa diskutuar e disa
shtjeve, si dhe lodhje t
zgjedhsve (an negative)
1. Partia cakton kandidatin e
vetm.
2. Mungon konkurrenca.
3. Regjimet komuniste dhe
autoritare.
4. Kufzojn lirit politike t
qytetarve dhe mundsit e
zgjedhjes.
5. Mbrojtsit e ktij sistemi
mobilizojn dhe drejton talentet
dhe energjit e do qytetari
prmes nj qllimi t unifkuar.
Msuesi/ja ndrton n tabel rrjetin e diskutimit. Nxnsit mund tì japin prgjigjet e tyre nprmjet disa
kartonve t vegjl, p.sh., mund t prdorin karton ngjyr portokalli, n rastet kur sht pro shtje q shtrohet
ose mund t prdorin karton ngjyr t verdh kur sht kundr.
Pro Pyetja Kundr
- A ka sistem partiak t prsosur

Tema 12. Partit politike
Sistemet partiake (ora II)
Parashikimi Plotso/ diagrami i Venit
Prforcimi Diskutim
I. T prcaktoj termin sisteme partiake.
T radhis sistemet kryesore.
II. T analizoj veorit e sistemeve partiake duke br dallimet mes tyre.
T vlersoj elementet e tri sistemeve partiake si forma t demokracis.
III. T argumentoj arsyet e mosfunksionimit t pluralizmit n sistemin e
mparshm diktatorial.
Fjal ky: sistem njpartiak, dypartiak, shumpartiak.
Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, teksti, pjes nga interneti.
?
?
?
169
?
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi: Plotso/ diagrami i Venit
Msuesi/ja u shprndan nxnsve fet A4, ku t plotsojn ushtrimin e dhn.
Plotsoni vendet bosh:
- Partia politike sht ________________.
- Roli i partive politike n zgjedhje sht __________________.
- Partit politike n Shqipri i ndajm n __________________.
- Opozita n nj vend shrben pr ____________________________.
- far duhet t krkoj un nga partit politike q veprojn n Shqipri?
____________________________________________________________________
Duke plotsuar diagramin e Venit krahasoni:
Msuesi/ja i udhzon nxnsit q t ndajn fetoren n dy pjes, ku n njrn an t shkruajn fjaln dhe
n ann tjetr komentin mbi t.
Prforcimi: Diskutim
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjet e mposhtme, n mnyr q t nxit diskutimin.
- Cilat jan sistemet partiake n bot? Radhit dy veori pr secilin sistem.
- Sipas jush cili sistem partiak do t ishte m i mir?
- Cilat jan prparsit dhe mangsit e sistemeve politike?
Detyr shtpie. Ushtrimi i rubriks Veprimtari n shtpi, n faqen 41 t tekstit.
Opozit konstruktive
Opozit jokonstruktive
Opozit
Pozit
Fjala/fjalia Komenti
Sistemi shumpartiak
Ka disa parti
Qeverit formohen nga nj parti ose koalicion partish
Arrin qndrueshmri
Vepron n periudha kritike
(Angli, Franc, Itali)
Sistemi dypartiak Kontrolli i pushtetit ndahet mes dy forcave
Mnjanojn qeverit joefektive
Kjo mund t lodh zgjedhsit dhe ata i bojkotojn zgjedhjet
Sistemi njpartiak
Nuk ka konkurrenc
Mungon opozita
Tipike e shteteve komuniste
Kemi parti-shtet
Kufzohet liria politike
(Kin, vendi yn para viteve -90)
170

Tema 13. Votimi dhe t drejtat e votuesve (2 or)
Ligji i zgjedhjeve - Kodi zgjedhor (ora I)
Prforcimi Minitest
I.T prcaktoj t drejtn e vots sipas Kushtetuts.
T listoj veorit kryesore t procesit t votimit.
II. T ndrgjegjsohet mbi rndsin e pjesmarrjes n votime.
T analizoj t drejtat e votuesve pr t realizuar n mnyr sa m
demokratike kt proces.
III. T identifkoj elementet demokratike ose jo n realitetin zgjedhor n Shqipri.
Fjal ky: vot, sistem zgjedhor, kandidat.
Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, Kodi Zgjedhor, teksti, pamje nga votime, karta identiteti.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja u drejton nxnsve disa pyetje q lidhen me votimet:

- far jan votimet? - `dini ju pr to?

- Sa lloj zgjedhjesh vemi? - A sht e rndsishme pjesmarrja n votime?

- Kush ka t drejt t jet i zgjedhur? - Po zgjedhs?
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetje e mposhtme:
- far sht Kodi Zgjedhor?
Votimi realizohet duke zbatuar disa rregulla q parashikohen te ligji Mbi zgjedhjet dhe procedurat zgjedhore,
q quhet edhe Kodi zgjedhor. (Pr rndsin q ka ky ligj ai miratohet me votat e 3/5 t deputetve.)
- far parashtron ligji Mbi zgjedhjet dhe procedurat zgjedhore
Ky ligj parashikon:
a. Sistemin zgjedhor q do t prdoret.
b. Kohn kur do t mbahen zgjedhjet.
- Sa lloj zgjedhjesh organizohen n vendin ton?
Vendi yn organizon dy lloj zgjedhjesh: zgjedhjet e prgjithshme pr t zgjedhur deputett e Kuvendit dhe zgjedhjet
vendore pr t zgjedhur kryetart e bashkive, t komunave, kshilleve e bashkive, komunave, qarqeve.
- Cilat jan kushtet pr t qen zgjedhs (votues)?
do shtetas shqiptar, q ka mbushur moshn 18 vje, qoft edhe ditn e zgjedhjeve, pa dallim race, etnie,
gjinie, gjuhe, bindjeje politike,
Votimet
171
besimi, aftsie fzike ose gjendjeje ekonomike ka t drejt t zgjedh dhe t zgjidhet, n prputhje me
rregullat e parashikuara n kt Kod.
- Cilat jan kushtet pr t qen i zgjedhur (kandidat)?
Subjekt zgjedhor mund t jet edhe nj shtetas shqiptar me t drejt vote, i cili propozohet si kandidat pr
deputet apo pr organet e qeverisjes vendore nga nj grup zgjedhsish, sipas prcaktimeve t bra n
kt Kod.
- Cilat jan t drejtat e zgjedhsve?
do zgjedhs ka t drejtn e vetm nj vote pr zgjedhjen e nj subjekti zgjedhor.
Prjashtohen nga e drejta pr t zgjedhur shtetasit e shpallur, me vendim gjyqsor t forms s prer, si t
pazot pr t vepruar.
- Cilt shtetas nuk kan t drejt t zgjidhen?
Prjashtohen nga drejta e zgjedhjes shtetasit e deklaruar me vendim gjyqsor t forms s prer si t paaft
mendrisht dhe t dnuarit q jan duke vuajtur dnimin me heqje lirie.
- Cilat jan disa nga karakteristikat e vots?
personale e barabart
Vota
e lir e fsheht
- Mund t luhet n role loja e dhn n rubrikn Veprimtari n klas. Nxnsit u prgjigjen pyetjeve t tekstit.
Prforcimi: Minitest
Msuesi/ja organizon n fund t ors s msimit nj minitest pr 10 minuta.
- far parashikon ligji zgjedhor?

Tema 14. Votimi dhe t drejtat e votuesve (ora II)
Ndrtimi i njohurive Di/ Dua t di/ Msova
I. T vlersoj t drejtat e zgjedhsve (votuesve).
T listoj disa nga karakteristikat kryesore q duhet t ket kandidati.
II. T diskutoj mbi rndsin e tolerancs politike gjat fushats elektorale.
T analizoj karakteristikat thelbsore t kandidatit t zons.
III. T analizoj rolin e shoqatave apo organizatave civile n ndihmesn gjat
zgjedhjeve.
T vlersoj projektin pr pajisjen e popullsis me karta identiteti si proces q
kryen regjistrimin e plot t shtetasve shqiptar.
Fjal ky: Regjistr themeltar, fushat ndrgjegjsimi, platform.
Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, teksti, pamje nga interneti, fet formati A4.
?
?
?
172
?
Zhvillimi i msimit
Prforcimi: Stuhi mendimesh
Msuesi/ja u drejton nxnsve disa pyetje:
- Cilat jan disa nga t drejtat e votuesve q ju njihni?
- A respektohen kto t drejta n vendin ton?
- A mbrohen me ligj t drejtat e votuesve?
Ndrtimi i njohurive: Di/ Dua t di/ Msova
Msuesi/ja ndrton n tabel t zez tabeln Di/ Dua t di/ Msova dhe udhzon nxnsit q t shkruajn
n fetoret e tyre dhe n fet formati A4.
T drejtat e
votuesve
Nxnsit udhzohen q t lexojn sloganet e tekstit.
Duke u nisur nga sloganet e msiprme, krijoni edhe ju sloganet tuaja pr t trhequr sa m shum votues
n zgjedhje.
Di Dua t di Msova
- do shtetas nga 18 vje e
lart mund t votoj.
- Regjistri i votuesve ndryshon
n do zgjedhje, sepse kemi
lvizje t shumta t popullsis.
- N regjistr futen edhe
votuesit q votojn pr her t
par.
- Pjesmarrja n votime sht
shum e rndsishme.
- Paraplqimet politike
ndikojn n zgjedhjen e
votuesve.
- Cilat jan disa nga shtjet
q parashtron ligji pr
zgjedhjet?
- Cilat jan ndryshimet q
ka psuar Kodi Zgjedhor n
vendin ton?
- Cilat duhet t jen kushtet q
duhet t plotsoj kandidati
q t marr mbshtetjen e
votuesve?
- Mbi bazn e regjistrit
themeltar bhet edhe regjistri i
votuesve.
- N vendet komuniste
pjesmarrja n votime arrin
mbi 90 pr qind, ndrsa
n vendet demokratike
pjesmarrja n votime sa vjen
dhe ulet.
Sot vendos ti! Shkunde voten!
173
TEST PR KREUN III
1. Cilat jan pushtetet n nj shtet demokratik? _________________________________________
2. Listo disa detyra t Gjykats Kushtetuese. ___________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
3. Pr cilat shtje nuk mund t krkohet referendum?
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
4. far jan partit politike?
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
5. Listo disa nga qllimet e partive politike.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
6. far sht regjistri i votuesve?
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
7. Rretho thnien e sakt:
a. T drejtat dhe lirit e njeriut prcaktohen n kushtetut.
b. Presidenti ushtron pushtetin ekzekutiv.
c. Deputett mund t thirren si t pandehur pa pyetur Kuvendin.
d. Kuvendi ka t drejt t ngrej komisione hetimi.
a. Kushtetuta e sotme e shtetit shqiptar u miratua me ... n (datn) ..
b. Para fllimit t detyrs kryeministri dhe ministrat betohen para
c. Mbledhjet e Kuvendit bhen t mbyllura kur ...
d. Gjykatat i japin vendimet n emr t ..
e. Antart e Gjykats s Lart emrohen nga . me miratim t .
dhe qndrojn n detyr vjet.
f. N republikn kryetari i shtetit zgjidhet nga ligjvnsit.
g. N republikn .. kryetari i shtetit zgjidhet nga vota e drejtprdrejt popullore.
h. N sistemin . zgjedhsit votojn pr partin dhe jo pr individin.
9. Cilat jan disa karakteristika q duhet t ket kandidati pr t marr mbshtetjen e popullit:

10. Plotso diagramin e Venit. Krahaso zgjedhjet dhe referendumin:
11. Pse n diktatur nuk vepron opozita? Argumento prgjigjen tnde.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
Kandidati
Zgjedhjet Referendumi
174
KREU IV
`SHT DEMOKRACIA
Objektivat e kreut IV:
Objektivat: N fund t ktij kreu nxnsi, sipas nivelit, t jet i aft:
I. niveli minimal:
1. T prkufzoj termin qytetar.
2. T listoj disa nga rrugt e pjesmarrjes qytetare n demokraci.
3. T prcaktoj termin politika publike.
II. niveli mesatar:
1. T ndrgjegjsohet mbi disa motive pr t qen qytetar aktiv.
2. T vlersoj rndsin e gjykimit kritik.
3. T analizoj rolin e politiks n demokraci.
III . niveli i lart:
1. T analizoj prgjegjsit e shtetit dhe ato vetjake pr hartimin dhe zbatimin e politikave publike.
2. T argumentoj domosdoshmrin e politikave publike.

Tema 1. Qytetari dhe qytetaria aktive
Parashikimi Parashikim me terma paraprak, diagrami i Venit
Ndrtimi i njohurive Minuta e debatit, pun n grupe
Prforcimi Diskutim
I. T prcaktoj termin qytetari.
T listoj motivet q e bjn nj qytetar t jet aktiv.
I. T vlersoj pjesmarrjen n veprimet qytetare n komunitetin ku jeton.
T analizoj rndsin e qytetaris n proceset e integrimeve rajonale.
III. T argumentoj pjesmarrjen aktive n veprimet qytetare si shrbim ndaj demokracis.
Fjal ky: qytetar, qytetar aktiv.
Mjetet dhe materialet: pamje nga interneti, artikuj nga gazetat pr veprime qytetarie.
?
?
?
?
Parashikimi: Parashikim me terma paraprak, diagrami i Venit
Msuesi/ja shkruan n tabel fjalt ose togfjalshat e mposhtm dhe krkon nga nxnsit q t bjn
lidhjen mes ktyre termave dhe msimit t dits.
?
Zhvillimi i msimit
175
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjet e mposhtme:
- A e keni dgjuar shprehjen qytetart e mir krijojn komunitete t mira? Jepni mendimin tuaj.
- far shrbimi keni br ju n komunitetin ku jetoni?
- Ku ndryshon dhe ku ngjason qytetari nga qytetari aktiv?
- Cilat jan motivet pr t qen nj qytetar aktiv?
o Dshira pr drejtsi.
o Dshira pr rol udhheqs.
o Dshira pr t prballuar vet nj realitet qoft dhe t vshtir. Ky veprim krkon angazhim.
- Jepni shembuj dhe komentoni veprime t moshatarve tuaj ose t rritur q jan qytetar aktiv.
Ndrtimi i njohurive: Minuta e debatit, pun n grupe
- Cilat jan objektivat e qytetarve aktiv?
1. Kujdesi pr t mirat e prbashkta;
2. Mbrojtja e t drejtave;
3. Fuqizimi i qytetarve.
Pun n grupe
Ndahen nxnsit n katr grupe t mdha. Secilit grup i jepet nga nj situat, pr t ciln pjestart e grupit
duhet t refektojn dhe t kontribuojn t gjith. Nxnsit mund tì luajn situatat edhe n role.
Grupi I T ofrohet shrbim pr t moshuarit.
Grupi II T ndihmohen nxnsit e prapambetur.
Grupi III T mos lejohen plehrat n komunitet.
Grupi IV T gjelbrojm shkolln.
Prforcimi: Diskutim
Nxnsit duke u mbshtetur n situatat q u krijuan analizojn punn q kryen.
- A jemi ne qytetar aktiv?
- A reagojm ndaj problemeve t ndryshme me t cilat hasemi?
- Si mund t rritet pjesmarrja jon n shoqri?
Qytetar aktiv Qytetar aktiv Qytetar Qytetar
Qytetar sht secili nga ne q jeton n nj
shtet t caktuar, q jeton sipas rregullave e
detyrave shoqrore dhe sipas krkesave t
kulturs e t higjiens.
- Vetdija e njeriut t lir pr t drejtat e detyrat
q ka n nj shoqri e n nj shtet.
- Mnyra e jetess sipas rregullave e detyrave shoqrore
dhe sipas krkesave t kulturs e t higjiens.
Qytetari
Qytetar

Tema 2. E drejta e informimit dhe gjykimi kritik
I. T prkufzoj termin informim.
T listoj rrugt dhe mjetet e informimit q funksionojn n demokraci.
II. T vlersoj rndsin e s drejts pr tu informuar si e drejt qytetare.
T analizoj si mund t arrihet gjykimi kritik.
III. T mbaj qndrim ndaj individve e grupeve q prdorin censur duke ndrprer
mundsin e informimit.
Fjal ky: informim, gjykim kritik, e drejta e informimit, liria e shtypit, liria e shprehjes, censur.
Mjetet dhe materialet: teksti, interneti, artikuj nga gazetat.
?
?
?
176
?
Prforcimi Bised
?
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjet e mposhtme pr t nxitur debatin mes tyre.
- A kontribuoni ju pr rregullimin e mjedisit n komunitetin ku jetoni?
- A duhet pritur do gj nga pushteti vendor?
- Keni marr pjes n pun vullnetare?
Msuesi/ja ndrton n tabel ditarin dypjessh dhe e plotson duke marr sugjerime nga nxnsit, nse
ata nuk kan informacion mbi at ka i krkohet, ndrhyn msuesi/ja.
Fjalia Komenti
Mjete informimi - Televizori;
- Radioja;
- Gazetat, revistat, librat;
- Interneti etj.
E drejta pr tù
informuar
- E drejt kushtetuese.
- Kushdo ka t drejt, n prputhje me ligjin, t informohet pr veprimtarin e
organeve shtetrore, si dhe t personave q ushtrojn funksione shtetrore.
- U shrben njerzve pr tù orientuar t gjejn rrugn dhe mjetet pr zgjidhjen e
problemeve.
Funksionet e
medies
- przgjedhs;
- sensibilizues;
- ruajts;
- mbron qytetart.
Gjykimi kritik - Duhet t dallohet informacioni subjektiv dhe ai objektiv.
- Nuk duhet t prezantohen informacione n mnyr subjektive e as t shtrembruara.
Liria e
shprehjes dhe e
shtypit
- sht e drejt kushtetuese.
- Liria e shprehjes sht liria e gjithsecilit, pr t shprehur me an t fjals ose t
shtypit mendime ose pikpamje t pakontrolluara nga censura ose nga do form
tjetr e ndrhyrjes s ekzekutivit.
Ndalimi i
censurs
N vendet demokratike nuk ka censur t medies.
Parashikimi: Bised
- t ka br prshtypje n debatin e fundit q ke dgjuar n televizion?
- A e keni t vshtir ti kuptoni kto debate?
- sht gjykimi kritik?
Detyr shtpie: Ushtrimi 1 i rubriks Veprimtari n shtpi, n faqen 49 t tekstit.
177

Tema 3. Gjykimi aktiv
Parashikimi Veprimtari e drejtuar, diskutim
Ndrtimi i njohurive Pun e drejtuar, pyetje-prgjigje, pema e mendjes
Prforcimi Diskutim
I. T prcaktoj termin dgjues i mir.
T listoj elementet e dgjimit.
II. T analizoj vlerat dhe shprehit e dgjimit aktiv.
T praktikoj shprehit e dgjimit aktiv.
III. T argumentoj se pr t qen dgjues i mir duhet t kuptosh at q ndodh rreth teje.
T vlersoj rolin e reagimit shoqror n prmbushjen e objektivave.
Fjal ky: dgjim, dgjimi aktiv, vmendje, kuptim, mbajtje mend.
Mjete: teksti, interneti, artikuj nga gazetat.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi: Veprimtari e drejtuar, diskutim
Msuesi/ja shkruan n tabel t zez shprehjen e flozoft grek, Epikteusit: Natyra na ka dhn nj gjuh,
por dy vesh pr t dgjuar dy her m tepr se t fasim.
Ose mund tì udhzoj nxnsit q ta lexojn shprehjen n libr.
- Si e kuptoni ju kt thnie? Nxnsit shprehin mendimet e tyre duke i argumentuar.
Ndrtimi i njohurive: Pun e drejtuar, pyetje-prgjigje, pema e mendjes
- far sht dgjimi? Dgjimi sht nj proces automatik fziologjik i marrjes s stimujve nprmjet
veshve.
- Cilat jan elementet e t dgjuarit? Kjo prgjigje mund t skematizohet.
Msuesi/ja mund tù krkoj nxnsve q t analizojn elementet e dgjimit.
- Cilat jan disa nga rregulla baz t dgjimit aktiv?
1. Mos e mendo si t mirqen se je dgjues i mir.
2. Mos nxirr prfundim para se t dgjosh deri n fund folsin.
3. Mos u prqendro vetm te fjalt: dgjo idet dhe ndjenjat.
4. Mos u entuziazmo pr pikpamjet e folsit, derisa ta kesh kuptuar si duhet ...
- Nxnsit listojn me radh rregullat baz t dgjimit aktiv.
Kujtes T dgjuarit Dgjim
Vmendje
Kuptim
178
?
Msuesi/ja i udhzon nxnsit q t lexojn rubrikn e librit Veprimtari n klas dhe t formojn nj rreth
t madh. Nxnsit duhet t zhvillojn veprimtarin e dhn.
Prforcimi: Diskutim
Pas mbarimit t veprimtaris msuesi/ja u drejtohet nxnsve:
- far msuat nga veprimtaria q organizuat?
- A e respektuat njri-tjetrin?
- far sjell dgjimi aktiv? N cilat faza kalon ai?
- Cili e kishte m t vshtir tì dgjonte t tjert?
- Cili e kishte m t leht ta organizonte kt veprimtari?
- Cilat jan disa nga rregullat baz pr t realizuar nj dgjim aktiv?
Detyr shtpie: Ushtrimi 1 i rubriks Veprimtari n shtpi, n faqen 51 t tekstit.

Tema 4. Interesi publik - politikat publike (2 or)
Interesi publik (ora I)
Ndrtimi i njohurive Diskutim, pyetje-prgjigje
Prforcimi Diskutim
I. T prkufzoj termin interes publik.
T listoj mnyrat e ndryshme t interesit publik.
II. T analizoj se prse n disa raste interesi publik nuk prputhet me interesin
individual.
T vlersoj veprat q i shrbejn interesit publik duke toleruar dhe nga interesi vetjak.
III. T argumentoj se pjesmarrja n organizatat qytetare joftimprurse u jep
qytetarve siguri pr ti shrbyer interesave t publikut.
Fjal ky: interes publik, politik publike, vlera, hartimi i politikave.
Mjetet dhe materialet: teksti, interneti, artikuj nga gazetat.
?
Zhvillimi i msimit
?
?
?
Msuesi/ shkruan n tabel togfjalshat e mposhtm:
Pyeten nxnsit se far lidhje mund t ken kto togfjalsha me msimin e dits.
Ndrtimi i njohurive: Diskutim, pyetje-prgjigje
Ky msim mund t ndrtohet me pyetje-prgjigje. Nxnsit duhet t diskutojn me njri-tjetrin dhe t sjellin
shembuj konkret nga jeta e tyre.
Mirqenie e
prgjithshme
Mirqenie e
prgjithshme
Mirqenie e
prbashkt
Mirqenie e
prbashkt
Interes publik Interes publik
179
Pyetja Prgjigjja
- far sht interesi publik? Interesi publik sht nj term q ne e dgjojm shpesh. Ai i
referohet zakonisht mirqenies s prbashkt dhe mirqenies s
prgjithshme.
- A ka lidhje ndrmjet interesit publik
dhe atij individual?
Ka lidhje, sepse edhe individi sht pjes e shoqris. Nxnsit
shprehin mendimet e tyre se si e shohin ata kt lidhje.
- A sht gjithmon n prputhje
interesi publik me at individual?
Prgjigjja sht kontradiktore, sepse jan vet njerzit ata q
mendojn se interesi publik nuk prputhet gjithmon me interesin
individual. Nxnsit mund t japin shembuj konkret.
- Rastin e ndrtimit t nj rruge, e cila do t kaloj n pronn e nj
ose disa qytetarve.
- Ose shembuj nga jeta e tyre e prditshme.
- A prftojn t gjith antart e
shoqris nga interesi publik?
Kjo sht nj pyetje relative, sepse disa mendojn q prftojn e
t tjert mendojn ndryshe.
- far prfaqsojn interesi publik
dhe mirqenia e prbashkt? A
kan lidhje me njra-tjetrn?
Kan lidhje. Rritja e mirqenies s prbashkt sht dika pozitive
pr shoqrin...
Prforcimi: Diskutim
Nse ka koh nxnsit mund t diskutojn rreth prpjekjeve t nj grupi qytetarsh pr t mos ndrtuar TEC-in
n qytetin e Vlors. Por nxnsit mund t diskutojn edhe pr shembuj t tjer t sjell n klas nga vet ata.

Tema 5. Interesi publik - politikat publike (ora II)
Politikat publike
Parashikimi Prsritje njohurish
I. T prkufzoj termin politika publike.
T listoj disa nga politikat publike.
II. T vlersoj pjesmarrjen e qytetarve n politikat publike.
T analizoj vlerat shoqrore, morale dhe ekonomike t shoqris q mund t
ndryshojn pozitivisht nga politikat e shtetit.
III. T argumentoj se politikat sociale kan si qllim prmirsimin e mirqenies
dhe prmbushjen e nevojave njerzore.
Fjal ky: politik publike, sociale, hartimi i politikave.
Mjete: teksti, interneti, shembuj t politikave publike.
?
?
?
180
?
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi: Prsritje njohurish
Prsriten njohurit pr interesin publik. Shikohen lidhjet ndrmjet interesit publik dhe politikave publike.
Msuesi/ja i ndan nxnsit n grupe pune. Secilit grup i jep nga nj shtje pr t shtjelluar ose i drejton nga
nj pyetje.
o Grupi I far sht politika publike?
do qeveri harton politika publike pr t zgjidhur
probleme q prmirsojn mirqenien e prbashkt.
Politika publike u referohet vendimeve dhe veprimeve
t ndrmarra nga qeveria pr zgjidhur nj problem publik.
Kto politika prcaktohen nga vlera t qndrueshme.

o Grupi II Jepni disa shembuj t politikave publike.
Listohen disa politika:
- Politika e Arsimit
- Politika e Mjedisit
- Politikat e Jashtme
- Politika e Shndetit
- Politikat Sociale (rinore, shrbimet sociale)
Prmes bashkbisedimit nxnsit japin mendimin e tyre mbi kto politika, duke i konkretizuar me shembuj,
kto politika jan m t domosdoshme nisur dhe nga nevojat q plotsojn.
o Grupi III Cila sht rndsia e pjesmarrjes s qytetarve n politikat publike?
Pjesmarrja e qytetarve n kto politika sht e domosdoshme. Shteti duhet t krijoj kushte, n mnyr
q qytetart t ndihen t motivuar. Nxnsit duhet t japin shembuj konkret.
o Grupi IV Cilat jan fazat e hartimit t politikave publike?
Hartimi i politikave publike kalon n disa faza, t cilat jan:

Msuesi/ja udhzon nxnsit q t lexojn rubrikn e tekstit Veprimtari n klas. N ushtrimin 1, ata duhet
t plotsojn vendet bosh n fjalin e dhn.
- Shnoni zgjidhje problemesh duke flluar me fjalin:
o Nse do t kisha pushtet, do t krijoja nj qendr pr fmijt e uritur dhe t paarsimuar
o Nse do t kisha pushtet, do t ............................
N ushtrimin 2, nxnsit duhet t lexojn me vmendje situatn dhe duhet tì prgjigjen pyetjeve.
Detyr shtpie. Ushtrimi 2 n rubrikn Veprimtari n shtpi, n faqen 54 t tekstit.
Sillni pr orn tjetr foto ose pamje q kan lidhje me protestat dhe demonstratat.
Politikat publike Politikat publike
Intersi publik Intersi publik
Vlerat
barazia
liria
siguria demokracia
identifkimi i
problemit
llogaritja e
kostos
veprimi
politik
faza e
zbatimit
vlersimi i
programit
prfundimi
181

Tema 6. Protesta, demonstratat
Parashikimi Diskutim mbi fotot
I. T prkufzoj termin protest.
T listoj disa nga protestat e zhvilluara koht e fundit dhe cilat kan qen grupet
organizatore.
II. T analizoj arsyet q i shpien njerzit, grupet, partit pr t organizuar protesta.
T vlersoj protestn si nj mjet demokratik, por pa e kthyer at n nj mjet t
dhunshm pr t arritur qllimin.
III. T argumentoj rolin e policis n qndrimin ndaj protestave.
Fjal ky: protest, demonstrat.
Mjete: teksti, interneti, pamje nga demonstrata, Kushtetuta.
?
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Parashikimi: Diskutim mbi fotot
Nxnsit nxjerrin mbi bank foto q kan sjell. Msuesi/ja i orienton ata q t komentojn mbi fotot e tekstit
dhe mbi fotot q ata kan sjell.
Msuesi/ja mund ta nxis diskutimin me an t pyetjeve:
- far paraqesin fotot?
- far mbajn njerzit npr duar?
- Prse jan mbledhur kaq shum njerz? etj.
Ndrtimi i kuptimit: Ditari dypjessh
Msuesi/ja ndrton n tabel ditarin dypjessh, t cilin e plotson s bashku me nxnsit.
Fjala Komenti
Protest
- Protesta sht kundrshtim i vendosur pr nj padrejtsi a pr nj veprim t paligjshm;
shprehja n mnyr t prer e mospajtimit me dika.
- Protestat jan nj nga format demokratike me an t t cilave grupe t ndryshme
shoqrore prpiqen t ndikojn n opinionin publik ose n politikat e shtetit.
- Disa nga format e protestave jan: a. demonstrata; b. greva; c. greva e uris; manifestimi.
- Demonstrata sht manifestim i masave t gjera punonjse npr rrug dhe sheshe, q bhet
pr t shprehur haptas nj krkes politike, ekonomike ose shoqrore, pr t kundrshtuar nj
padrejtsi etj.
- Demonstratat mund t prdoren pr t treguar opinionin pr nj shtje publike, veanrisht
n lidhje me padrejtsit shoqrore dhe ankesat e ndryshme.
- Sa m shum pjesmarrs t ket n demonstrat, aq m e suksesshme konsiderohet ajo.
- N disa raste tubimet dhe demonstratat jan nj teknik e dhunshme pr t shprehur opinionin.
Nxnsit mund t japin shembuj konkret t protestave t njerzve pr shtje nga m t ndryshmet.
Msuesi/ja i udhzon nxnsit q t lexojn me vmendje rubrikn Veprimtari n klas.
- Nxnsit shkruajn nj krkes n form proteste drejtuar kryetarit t Bashkis mbi ndryshimet n
komunitetin e tyre pr argtimin e rinis.
- Nse ka koh, mund t organizohet edhe loja n role.
Demonstrata
182
TEST PR KREUN IV
1. Cilat jan motivet pr t qen qytetar aktiv?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
2. Listo disa nga rregullat baz t dgjimit aktiv.
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
3. Si e kuptoni termin prgjegjsi qytetare?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
4. Listo disa nga politikat publike.
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
5. Analizo fazat npr t cilat kalon hartimi i politikave publike.
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
6. Rretho thnien e sakt:
a. Qeveria kontrollon mjetet e komunikimit masiv.
b. Pr t br publike mendimet tona mund t prdorim debatet publike.
c. Media e lir duhet tù jap llogari politikanve.
d. Jo do njeri mund t ndjek mbledhjet e organeve t zgjedhura kolektive.
a. Qytetaria aktive kontribuon n ..........................................................................................................
b. T jesh qytetar do t thot ................................................................................................................
c. Interesi publik sht ..........................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
d. ................................................................jan nj taktik jo e dhunshme pr t shprehur opinionin.
8. Cilat jan funksionet e medies?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
9. Analizoni lidhjen interes publik - interes individual.
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
183
Libr msuesi pr tekstin Edukata shoqrore 6.................................................... 1- 43
Libr msuesi pr tekstin Edukata shoqrore 7 .................................................. 44- 88
Libr msuesi pr tekstin Edukata shoqrore 8.................................................... 89 - 131
Libr msuesi pr tekstin Edukata shoqrore 9.................................................... 132 - 182

P R M B A J T J A
P R M B A J T J A

Udhezues Edukata 6,7,8,9 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Udhezues Edukata 6,7,8,9 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Anila Tabaku

Libr msuesi pr tekstin Edukata shoqrore 8

Ajo q lexon nxnsi

Ajo q lexon nxnsi sht

You might also like