214654987-Udhezues-Historia-11 (1) HJH

Libr msuesi pr tekstin
Historia e qytetrimit botror

11
Prgatitur nga:
Menduh Drguti
Alma Kasaruho
Dritan Rea
Botime shkollore Albas
Libr msuesi pr tekstin Historia 11
Botues:
Latif AJRULLAI
Rita PETRO
Redaktore prgjegjse:
Sevi LAMI
Arti grafik:
Emanuela LUMANI
Marsela BEBA
Albas, Tiran 2010
T gjitha t drejtat jan t rezervuara
Shtpia Botuese Albas

N Tiran: Rr. Budi, Pall. Classic Construction, zyra nr. 2
Tel/Fax: ++ 355 4 2379184
e-mail: albas_tr@yahoo.com
N Tetov: Rr.Ilindenit, nr.105
Tel: 044 344047
e-mail: albas_te@yahoo.com
N Prishtin: Rr.Eqrem abej, nr.47
Tel: 038 5457139
e-mail: albas_pr@yahoo.com

HYRJE
Shtpia Botuese Albas u v n dispozicion msuesve t historis nj Libr msuesi pr tekstin e ri Historia
e qytetrimit botror 11, hartuar nga metodist e msues me prvoj, t cilt jan prpjekur t zbrthejn
temat msimore n modele msimesh, q ndrtohen mbi bazn e metodave dhe teknikave msimore
bashkkohore.
Libri i msuesit prmban:
1. Projekt-planin msimor, n t cilin zbrthehet programi msimor, i ndar n linja, n tema, objektiva
e koncepte kryesore. Sipas programit, n plan jan parashikuar njohurit teorike, veprimtarit
praktike, ort e prsritjes dhe testimi i nxnsve. Plani sht sugjerues dhe msuesi/ja mund ta
ndryshoj n prputhje me nivelin e klass dhe synimet e tij/saj.
2. Modelime msimesh pr t gjitha temat teorike, t trajtuara sipas metodave bashkkohore t
msimdhnies. Pr ushtrime t rubriks Arsyetoni dhe argumentoni, q mendohen se mund
t ket interpretime, sht dhn zgjidhja e tyre. Po kshtu, autort kan dhn edhe informacion
shtes pr tema t ndryshme n rubrikn Thellimi i njohurive.
3. Sugjerime pr ecurin metodike, burimet e materialeve dhe informacione shtes pr msuesin pr
veprimtarit praktike, tematika e t cilave sht dhn n tekstin e nxnsit.
4. Modelim pr zhvillimin e orve t prsritjes, t parashikuara n planin msimor.
5. Modele testesh
Metoda q sugjerohet t prdoret sht T menduarit kritik, e cila nxit zhvillimin e t menduarit kritik t
nxnsve dhe i prgatit ata q t zgjidhin probleme q do tu dalin prpara. Pr kt ata duhet t shqyrtojn
rrethanat n mnyr kritike, t ngren opinione, t japin alternativa dhe t marrin vendime t matura. Si
rrjedhim, kapaciteti pr t menduar n mnyr kritike sht dika q duhet t kultivohet me shum kujdes dhe
t nxitet brenda nj mjedisi q mbshtet t nxnit.
Strategjit praktike pr msimdhnien n kt libr jan t shkrira brenda strukturs PNP, e cila prbhet
nga tri pjes prbrse:
Faza e parashikimit (P) n t ciln nxnsve u krkohet t mendojn dhe t bjn pyetje pr temn q do
t studiojn. Ajo shrben:
- pr ti nxitur nxnsit t sjellin ndr mend njohurit q zotrojn;
- pr t br nj vlersim sa m t plot n lidhje me at ka din nxnsit, duke prfshir edhe konceptet e
gabuara;
- pr t prcaktuar qllimet e nxnies;
- pr t prqendruar vmendjen tek tema;
- pr t prftuar nj kontekst, n t cilin vendosen idet e reja.

Faza e ndrtimit t njohurive (N), n t ciln msuesi/ja udhzon dhe drejton nxnsit t kuptojn e t
zbrthejn materialin e t zbulojn njohuri t reja n t, t bjn pyetje e tu prgjigjen pyetjeve t drejtuara, t
ngren pyetje t reja dhe tu prgjigjen edhe atyre. Ajo shrben:
- pr t krahasuar at q pritej t ndodhte a ekzistonte me at q po msohet;
- pr t rishikuar parashikimet dhe pr t krijuar parashikime t reja;
- pr t identifikuar a njjtsuar pikat kryesore;
- pr t disiplinuar a shqyrtuar t menduarit vetjak;
- pr t br prgjithsime n lidhje me problematikn a materialin e parashtruar;
- pr t gjetur lidhje vetjake me msimin;
- pr t ngritur pyetje t mtejshme pr msimin.

Faza e prforcimit (P), ku nxnsit reflektojn pr ato q kan msuar, mendojn se far domethnieje
ka msimi pr ta, reflektojn dhe vrejn se si kan ndryshuar mendimet e tyre dhe t vrasin mendjen se si
mund ti prdorin ato. Ajo shrben:
- pr t prmbledhur idet kryesore;
- pr t interpretuar idet;
- pr t diskutuar mendimet;
- pr t br reagime vetjake;
Prfundimet q parashikohen t arrihen:

T ndihmohet msuesi q t krijoj modelin e nxnsit q krkon t vr n zbatim njohurit e

fituara.
T zgjeroj gjykimin pr msimdhnien dhe t nxnit dhe ti bj nxnsit t shfaqin lirshm idet e
tyre.
T rris kapacitetin e nxnsve pr t menduar n mnyr kritike, pr t marr prgjegjsi pr t

nxnit e tyre, t formoj opinion t pavarur dhe t tregoj respekt pr opinionet e t tjerve.
Ta vendos msimdhnien brenda nj strukture t kuptueshme msimi, q drejton pr marrjen e

vendimeve.
T prshkruaj tri stadet e strukturs pr msimdhnien dhe t nxnit.
T prdor strategji t ndryshme t msimdhnies n stadin e duhur t strukturs.
T prgatitin msime t bazuara n struktur, duke prdorur materiale t vlefshme.
Duke shpresuar se ky libr do t mirpritet, mirpresim do sugjerim apo bashkpunim nga ana juaj nprmjet
faqes son t internetit www.albas-shb.com, ku dhe do t gjeni dhe shkarkoni edhe Librin e msuesit, por
edhe nprmjet adress s posts elektronike albas_tr@yahoo.com.
Prmbajtja
LINJA I
Tema 1: Humanizmi dhe Rilindja
Tema 2: Evropa drejt Bots s Re. Zbulimet e mdha gjeografike
Tema 3: Reforma protestante
Tema 4. Kundrreforma
Tema 5: Perandoria Osmane dhe Evropa
Tema 6: Shoqria, artet dhe shkencat gjat shekujve XVI-XVII
13
14
16
18
20
22
LINJA II
Tema 1: Absolutizmi n Franc
Tema 2: Iluminizmi
Tema 3: Absolutizmi i ndritur (iluminist)
Tema 4: Drejt ekonomis globale
Tema 5.1: Zhvillimi i Monarkis Parlamentare n Angli
Tema 5.2: Zhvillimi i Monarkis Parlamentare n Angli
Tema 6: Revolucioni amerikan dhe formimi i SHBA-s
Tema 7: Revolucioni Francez. Periudha e Monarkis Kushtetuese
Tema 8: Revolucioni Francez. Nga republika n direktorat
Tema 9: Franca gjat sundimit t Napoleon Bonapartit
Tema 10: Kongresi i Vjens dhe situata n Evrop pas tij
Tema 11: Revolucioni I Industrial
Tema 12: Revolucioni II Industrial
Tema 13: Ideologjit e reja dhe ndikimi i tyre n shtetet evropiane
Tema 14: Lvizjet kombtare n Evrop. Bashkimi i Italis
Tema 15: Lvizja kombtare n Ballkan
Tema 16: Lvizjet kombtare. Bashkimi i Gjermanis
Tema 17: Lvizjet puntore dhe internacionalizmi
Tema 18: Nga shteti liberal n demokraci
23
26
29
33
35
37
39
42
44
48
50
53
55
57
59
61
64
66
68
LINJA III
Tema 1: Lufta e Par Botrore
Tema 2: Bota pas prfundimit t Lufts s Par Botrore
Tema 3: Rusia/BS n periudhn midis dy Luftrave Botrore (1917-1939)
Tema 4: Italia n periudhn midis dy Luftrave Botrore. Vendosja e fashizmit
Tema 5: Gjermania n periudhn midis dy Luftrave Botrore. Vendosja e nazizmit
Tema 6: SHBA-ja mes dy Luftrave Botrore
Tema 7: Britania Madhe n periudhn mes dy Luftrave Botrore
Tema 8: Franca n periudhn midis dy Luftrave Botrore
Tema 9: Zhvillimi shoqris dhe i shkencs n periudhn midis dy Luftrave Botrore
Tema 10: Bota n Luftn e Dyt Botrore
Tema 11: Prfundimi Lufts s Dyt Botrore
70
71
74
76
78
80
82
84
85
87
89

Prmbajtja
LINJA IV
Tema 1: Prpjekjet pr konsolidimin e paqes. Konferenca e Paqes n Paris
Tema 2: Fillimi i Lufts s Ftoht
Tema 3: SHBA nga viti 1945 deri n fillim t viteve 2000
Tema 4: Britania e Madhe pas Lufts s Dyt Botrore
Tema 5: Franca pas Lufts s Dyt Botrore
Tema 6: BS nga viti 1945 deri n vitet 90.
Tema 7: Blloku Lindor komunist pas Lufts II Botrore deri n fund t viteve 70-t
Tema 8: Rimkmbja ekonomike e Evrops Perndimore pas Lufts II Botrore
Tema 9: Prirjet e reja n ekonomin e qytetrimeve perndimore
Tema 10: Ndryshimet shoqrore n qytetrimin perndimor
Tema 11: Revolucioni i vitit 1989 n vendet e Evrops Lindore
Tema 12: Prfundimi i Lufts s Ftoht
Tema 13: Hapat drejt integrimit evropian
Tema 14:Bota globale
Temat 15-16: Natyra, mjedisi, jeta
90
92
94
95
97
99
100
101
102
105
107
108
110
111
113
VEPRIMTARI PRAKTIKE t SUGJERUARA

Tema. Ndikimi i humanizmit dhe i Rilindjes evropiane te shqiptart
Tema: Ndikimi i Aktit t t Drejtave, Deklarats s Pavarsis dhe Deklarats mbi t
Drejtat e Njeriut dhe t Qytetarit n qytetrimin e sotm
Tema: 14 pikat e Uillsonit. shtja shqiptare n Konferencn e Paqes.
Tema: Kontributi i shqiptarve n mbrojtjen e hebrenjve gjat Lufts s Dyt Botrore
Tema: Jet paralele, Lenini dhe Musolini
Tema: Dy modele burrash shteti
Tema: Evolucioni historik i globalizimit
115
117
118
121
122
124
125
Prsritje
Linja nr. 1: Qytetrimet n fillimet e historis moderne
127
Teste
Test 1- Linja I
Test 2- Linja II
Test 3- Linja III
Test 4- Linja IV
128
130
132
134
10
11
12
13
Objektivat:

Nxnsi n fund t ors s msimit duhet t jet i aft t arrij objektivat minimal,
mesatar dhe maksimal. Kjo do t arrihet sipas nivelit t t nxnit te nxnsit.

Niveli i
ult i t
nxnit
T njoh kuptimin e termit humanizm dhe Rilindje dhe t prcaktoj shtrirjen

kohore t tyre;
t prshkruaj qytetet italiane si djepi i qytetrimit botror;
t shpjegoj lidhjen midis qytetrimit antik dhe Rilindjes;
Niveli i
lart i t
nxnit
LINJA 1
Tema 1: Humanizmi dhe Rilindja
t analizoj kushtet historike q solln humanizmin;

t gjykoj mbi lidhjen midis humanizmit dhe Rilindjes.
?
?
?
Konceptet kryesore: Humanizm, Rilindje, koncepte laike, kultur klasike.

Mjetet:
teksti, pjes t ndryshme nga letrsia e rilindsve shqiptar, foto t ndryshme

t rilindsve evropian dhe shqiptar.
Metoda:
PNP
PNP
Parashikim
Teknika
Pyetje els
Koha
Ndrtim i njohurive Pun n grup/Diskutim

Prforcim
Pun e lir
Zhvillimi i msimit
1. Parashikim: Pyetje els

Msuesi/ja e fillon msimin me an t pyetjeve, t cilat do t jen si nj els pr t hyr n temn e msimit.
Pyetjet kan t bjn me njohurit q nxnsit i kan marr m par.

a. Kujtoni kulturn antike. Si ishte ajo pr nga niveli i zhvillimit?

b. Si ishte zhvillimi i shkencs, kulturs s ksaj periudhe?

c. Cili ishte roli i kishs n fillimet e mesjets?

. Si i shpjegonte kisha dukurit natyrore?
2. Ndrtim i njohurive: Pun n grup/Diskutim
Pyetjet pr diskutim
Msuesi/ja e v klasn t punoj duke e ndar n grupe t vogla, t cilat do t punojn sipas shtjeve t tekstit.
Grupi I
Pasi t lexohet nnshtja Thelbi i humanizmit dhe t shikohen me kujdes figurat e librit, nxnsit duhet
tu prgjigjen pyetjeve:
1. Cilat jan rrethanat e reja historike q u krijuan n shek. XIII-XIV n Evrop? Komentoni seciln rrethan.
2. Cilat jan grupet e reja sociale q lindn n shek. XIV n Evrop? Shpjegoni prplasjen midis botkuptimit
t vjetr dhe atij t ri.
14
Grupi II
Grupi II do t punoj me nnshtjen: Kultura antike dhe humanistt dhe do tu prgjigjet pyetjeve.

1. Cilat jan tiparet e qytetrimit antik dhe t atij kristian mesjetar? Jepni argumente pr mendimet.

2. Prse pikrisht kultura antike u b nj krkes themelore pr shkputjen nga fryma mesjetare?

3. Prse prfaqsuesit e ksaj lvizjeje u quajtn rilinds dhe lvizja Rilindje?

Grupi III
Grupi III do t punoj pr shtjen: Vatra e kulturs s re dhe do tu prgjigjet pyetjeve:

1. Prse qytetet italiane u bn qendrat kryesore t lindjes dhe zhvillimit t humanizmit dhe Rilindjes?

Argumentoni mendimin.

2. Prse Rilindja sht pron e nj elite kulturore? Mbroni ose kundrshtoni mendimin me argumente.

3. Cilat jan faktet q tregojn se Rilindja sht tipar evropian?
Grupet japin mendimet e tyre duke u ballafaquar me njri-tjetrin.
3. Prforcim: Pun e lir
Punohet n klas ushtrimi nr. 1 dhe nr. 2
Detyr shtpie ushtrimi 3 dhe ushtrimi 4
Ushtrime t zgjidhura n ndihm t rubriks Arsyetoni dhe argumentoni
Krkesa 5
-Sot sht domosdoshmri zotrimi i gjuhs angleze, q ka shtrirje e prdorim botror, si dhe njohja e
prdorimi i kompjuterit. Pa kto dy krkesa, pa frik mund t quhesh analfabet.
Thellimi i njohurive
Termat humanist e humanizm
Termi humanist sht shprehje ciceroniane. Oratori i famshm romak, Ciceroni, literaturn q trajtonte
probleme t gjuhs e moralit q lidhen me prsosjen e shpirtit njerzor e quante studia humanitates
apo humanea litterae dhe nga ky prcaktim lindi termi humanist.
Termi humanizm ka filluar t prdorej von, n shekullin XIX. Pr her t par kt term e shprehu
historiani gjerman Pier de Nolhak n veprn Petrarka dhe humanizmi. N fillim termi shprehte frymn
e Rilindjes, por m von mori nj kuptim m t gjer, si prdoret edhe sot, p.sh.: njeri human, vepr
humane, profesion humanist, humanizm i pastr, veprimtari humaniste etj.
Tema 2: Evropa drejt Bots s Re. Zbulimet e mdha gjeografike
mesatar dhe maksimal. Kjo do t arrihet sipas nivelit t t nxnit te nxnsit:
T njoh rrethanat historike q uan n zbulimet gjeografike;

t prcaktoj n hart udhtimet e lundrtarve t mdhenj dhe t
zbulimeve q ata bn;
t analizoj dhe t gjykoj mbi pjesmarrjen e shteteve evropiane n kto ekspedita;

t argumentoj pasojat pozitive apo negative q solln zbulimet gjeografike n
fushn ekonomike, sociale, politike e kulturore;
t vlersoj veorit e qytetrimit t popujve n Amerik para zbulimit t saj.
Niveli i
lart i t
nxnit
Niveli i
ult i t
nxnit
Objektivat:

?
?
Konceptet kryesore:

Mjetet:
karavel, kolonizim, Bot e Re, qytetrim parakolonial, konkustator.

teksti dhe hart
15
Metoda:
PNP
PNP

Parashikim
Teknika
Stuhi mendimesh
Ndrtim i njohurive
Shkrim i lir (ndrtim ditari)
Prforcim
Pun e pavarur
Koha
Zhvillimi i msimit
1. Parashikim:Stuhi mendimesh
Msuesi/ja prpara se t filloj shpjegimin i drejton pyetje klass.
Kjo bn q nxnsit t futen n brendsi t tems.
Pyetje:
-far dini pr zbulimet gjeografike?
-far keni msuar n gjeografi pr to?
Zbulimi i Ameriks
Zbulimet gjeografike
Faktor ekonomik
Magelani
Kolombi
emigrimi evropian
Msuesi/ja pasi dgjon mendimet e nxnsve, plotson skemn, prqendrohet n t dhnat q do ti duhen
dhe fillon shpjegimin.
2. Ndrtim i njohurive: Shkrim i lir (ndrtim ditari)
Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn tekstin dhe pr seciln shtje t nxjerrin pikat ky, t cilat i shkruajn
n fletore ose i punojn n libr duke nnvizuar dhe duke shnuar problemet thelbsore p.sh.:
1. Zbulimet gjeografike kishin shkaqe:
a) ekonomike
b) tekniko-shkencore
c) politike
) psikologjike
2. Zbulimi i Ameriks, sipas historianve, sht quajtur fillimi i epoks moderne.

3. N shek. XV fillojn ekspeditat pr krkimin e rrugve t reja.
E njjta praktik zbatohet edhe pr shtjet e tjera.
3. Prforcim: Pun e pavarur
Msuesi/ja pr t kuptuar se nxnsit kan arritur ti sistemojn njohurit e tyre, krkon q ata t punojn
ushtrimin nr. 2 dhe t bjn plotsimin e harts memece.
Krkesa 4
- Ata vlersonin tregtin dhe dobit q sillte kjo veprimtari ekonomike; ishin t frymzuar nga tregimet
fantastike q qarkullonin n Evrop dhe q flisnin pr vende t panjohura, t pasura, q banoheshin nga
njerz me pamje dhe zakone t veanta, q ndiznin fantazin dhe ushqenin shpirtin aventuresk dhe nxisnin po
ashtu guximin; ishin t ditur, njihnin teknikn e teknologjin e kohs; ishin t pajisur me njohuri shkencore, t
cilat i kishin fituar n saje t pasionit pr dijet e vetstudimit (autodidakt), pa vazhduar studimet universitare.
16

Mesjeta dhe Rilindja
Gjat shekujve XVII-XVIII historiant e vlersonin mesjetn si nj epok t errt e gjysmbarbare, q
gjendej mes dy kulturave t mdha, asaj antike e Rilindjes. Ky gjykim i gabuar u kritikua nga studiuesit
e shek. XIX-XX, t cilt argumentojn se humanizmi e Rilindja rrjedhin nga lulzimi ekonomiko-kulturor
i Evrops e veanrisht qyteteve italiane gjat shek. X-XIII. Prandaj sht e vshtir t prcaktosh
nj kufi t prer mes Rilindjes e mesjets. sht e vrtet q arti dhe letrsia e Rilindjes ndryshojn
thellsisht nga shekujt e mparshm, por sht po aq e vrtet sa Rilindja mban n fytyrn e saj
shum elemente t kulturs e mentalitetit mesjetar. Rilindja kishte nj kmb n mesjet, nj n
mesjetn e von, q shprehte nj kuptim t drejt t jets moderne. Kuptohet q gjykimi i par negativ
pr mesjetn erdhi si pasoj e ndryshimit t madh q kishte Rilindja nga epoka nga vinte ajo.
Tema 3: Reforma protestante
Niveli i
lart i t
nxnit
Niveli i
ult i t
nxnit
Objektivat:

T prkufizoj konceptin reform;

t prcaktoj faktort q solln prarjen e besimit katolik n fund t shekullit XVI;
t rendit shtresat e paknaqura ndaj kishs katolike;
t prshkruaj veorit e reformacionit n Angli;
t gjykoj pr thelbin e ideve kryesore t Luterit, Cvinglit dhe Kalvinit;

t krahasoj dhe t specifikoj veorit e pikpamjeve t tyre;
t analizoj risit q solli protestantizmi n Evrop.
Konceptet kryesore:

?
?
?
feudalizm kishtar, indulgjenc, reform protestante, lvizje e reforms,

ide reformiste, luterianizm, kalvinizm, puritan, paqe fetare, revolt
fshatare, hygenot.
Mjetet:
teksti, foto me pamje nga Vatikani apo t kishave t tjera.
Metoda:
PNP
PNP
Teknika
Koha
Parashikim
Stuhi mendimesh
5 min
Ndrtim i njohurive
Mendim kritik e logjik prmes leximit
30 min
Prforcim
Diagrami i Venit
10 min
Zhvillimi i msimit
Evokimi. Stuhi mendimesh

Msuesi/ja shkruan n drrasn e zez fjaln kish dhe me an t nj stuhie mendimesh, krkon q
nxnsit t kujtojn njohurit e tyre n lidhje me t. N rast se nxnsit nuk arrijn t shprehin mendime e
ide q msuesit/es i nevojiten pr vazhdimin e msimit, mund t shtroj edhe pyetje, si:
17

- Si lindi kisha dhe n shrbim t kujt ishte ajo?
- Si u shndrrua m pas ajo n shekujt XV-XVI? (Tregon fotot.)
T gjitha mendimet e nxnsve i paraqit n mnyr skematike n tabel.
ishte
P. Romake
e luftoi
mbshteste
shtresat e varfra
Ishte drita e
mirsis dhe e
qytetrimit
pr qytetart
humbi
mbshtetjen
e besimtarve
KISHA
ushqente
dashurin mes
njerzve
bhet
e lidhur me
klasn feudale
pronare
e madhe tokash
mbledh taksa
dhe vet nuk
paguan
Ndrtim i njohurive. Mendim kritik e logjik prmes leximit

Msuesi/ja e ndan klasn n grupe, m lehtsisht sipas rreshtave. Secili grup do t punoj me materialin
q ka secila nnshtje n tekst. Pr do grup parashtrohet krkesa. Pasi nxnsit lexojn me kujdes
materialin n mnyr individuale, punojn n grup, ku diskutojn, rrahin mendimet dhe nxjerrin prfundimet
sipas krkess. N fund prfaqsuesi i do grupi paraqet prfundimet e arritura.
M posht jepet ecuria dhe prgjigjjet e pritshme.
Grupi I - Prcaktoni n mnyr skematike shkaqet dhe pasojat e lvizjeve fetare n fund t shekullit XVI
n Evrop.
Kisha:
1. rritet paknaqsia te:
1. ishte fuqizuar shum ekonomikisht
a) besimtart e thjesht
2. ishte pronare e madhe tokash
Lvizjet
(fshatart)
3. mblidhte taksa, por vet nuk
b) shtresa qytetare
fetare
n
paguante
Shkaqet:
Pasojat: c) fisnikria
fund t
4. bnte jet luksoze
2. zhvillohen lvizje pr
shek. XVI
5. priftrinjt nuk interesoheshin pr
reformim
problemet fetare
3. bhet shkputja nga kisha
6. kishte pushtet
ekzistuese
7. shiste indulgjenca
Grupi II - Jepni prkufizimin e termit lvizje protestante.

- Prcaktoni rrethanat n t cilat lindi reforma fetare n Gjermani.
Grupi III Analizoni prhapjen dhe thellimin e reforms. (Shihni hartn n faqen 12.)
Vendet
Gjermani
Zvicr
Angli
Franc
18
Reformatort
Parimet e tyre
Grupi IV - far prfaqsonte paqja fetare e Augusts?

- Cilat jan parimet e Kalvinit?

- Cilat jan disa nga veorit e kishs anglikane?
Si quhet kisha

Prforcim: Diagrami i Venit
Msuesi/ja drejton prsri pyetje: - Cilat jan t prbashktat dhe t veantat e kishave protestante?
Ndrkoh ai/ajo u paraqet prgjigjjet e nxnsve n mnyr skematike, me an t diagramit t Venit.
Luteriant
1. shptimi i shpirtit sht shtje e vet besimtarve
2. prkthyen Bibln n gjermanisht
Kalvinistt
1. besimtart e kan t
prcaktuar vet fatin
2. familja, puna jan t shenjta
3. vlersimi i pasuris dhe
mosshprdorimi i saj
Ishin:
1. kundr katolicizmit
2. kundr abuzimeve
3. kundr korrupsionit
4. kundr indulgjencave
5. pr nj kish t thjesht
6. lvizje me baz t gjer
Kisha anglikane
- u drejtua nga Mbreti
Detyr shtpie

1. Argumentoni, prse lvizja protestante ishte me karakter fetar, politik dhe social?

2. Punoni ushtrimet n faqen 14 t tekstit (Prjashtoni ushtrimet q mund t jen punuar n klas).
N fund t ors s msimit bhet vlersimi i nxnsve pjesmarrs dhe vlersohet ora e msimit.
Krkesa 9
- Jo, ata besonin te Zoti, krijuesi i gjithsis, por nuk pajtoheshin me korrupsionin e kishs katolike. E luftonin
at dhe ngulmonin pr reformimin e saj.
Tema 4. Kundrreforma
Niveli i
ult i t
nxnit
Objektivat:

T njoh faktort q uan n zhvillimin e reformave katolike;

t shpjegoj se prse ajo u quajt kundrreform;
t prcaktoj faktort q uan n mbledhjen e Kshillit t Trentos dhe detyrat e
besimtarve klerik;
t analizoj efektet q patn masat e ndrmarra nga kisha;
t vlersoj rolin e urdhrit jezuit n planin fetar e kulturor.
Niveli i
lart i t
nxnit
?
?
?
Konceptet kryesore:

Mjetet:
Metoda:
PNP
kundrreform, koncil ekumenik, shkishrim, indicie, inkuizicion, doktrin, urdhr fetar.

teksti dhe foto
PNP
Teknika
Parashikim
Stuhi mendimesh
Ndrtim i njohurive
Pun n grup, ditar dypjessh
Prforcim
T menduar kritik
Koha

19
t hiqte dor
nga pasura
Zhvillimi i msimit
1. Parashikon: Stuhi mendimesh
t ndalonte
indulgjencat
Msimi fillohet me an t pyetjeve:
1. Duke pasur parasysh msimin e kaluar

(Reformat protestante), cili sht mendimi juaj:

Reforma katolike
t lidhej me besimtart
t merrte
vendime t reja
kisha t rifitonte moralin e saj
a. A ishin t drejta kritikat e bra n adres t kishs? Argumentoni mendimin tuaj.

b.A mendoni ju se kisha do t qndronte indiferente?
c. Sipas jush, far duhet t bnte ajo?
2. Ndrtimi i njohurive: Pun n grup, ditar dypjessh

Hapi I
Fillimisht msuesi/ja krkon q nxnsit t njihen me materialin, duke nxjerr problemet ky.
Hapi II
Udhzohen nxnsit q t diskutojn me shokun apo shoqen q kan pran pr ato shtje q kan nxjerr
si m t rndsishme.
Hapi III - Ditar dypjessh
Msuesi/ja ndrton n tabel skicn e ditarit dypjessh dhe prmes pyetjeve t drejtuara nxnsve e plotson at.
Fjalt ky
Kisha katolike
Reforma
Komentet
- t rifitonte moralin
- t forconte disiplinn
- shrbimi fetar m pran besimtarve
- t kufizonte pushtetin e klerikve t lart
- tu priste rrugn abuzimeve.
Kshilli i Trentos (1545)
Papa Pali III
Detyrat e klerikve
T ndihmojn T bjn
t varfrit
bamirsi
T nderojn
shenjtort
T rrin
beqar
T bjn jet
t thjesht
T
shkollohen
3. Prforcim: T menduar kritik

Msuesi/ja ka nxjerr nga interneti pjes q flasin pr vdekjen e Xhordano Brunos, Zhan DArks, pr Natn
e Shn-Bartolemeut etj.
Pyetje: - Pas ksaj reforme, si doli kisha?

- Po sot, a mendoni ju se pozicioni i kishs sht tronditur?

Argumentoni do mendim prmes fakteve.
Krkesa 5
Gjallrimi i urdhrave fetar tregonte prpjekjet e kishs katolike pr t forcuar influencn e saj te besimtart nprmjet
ngritjes s nivelit kulturor t klerit. Indicet (librat e ndaluar) shprehnin frikn dhe intolerancn ndaj ideve t reja q tronditn
bazat e krishterimit katolik, msimet e programit t saj, veanrisht lidhur me raportin e besimtarit me Zotin.
20

Indiciet - Librat e ndaluar
Ata q lexonin kta libra quheshin herezi.
Inkuizicion - Gjyq fetar q dnonte me vdekje herezit.
Dy kishat evropiane
Kriza e kishs n shek. XVI nuk solli vetm lindjen e dy doktrinave fetare dhe dy kishave, por solli
edhe dy kultura. Nj shtits joevropian sapo t hynte n Evrop, do t dallonte menjher dy kultura q
qndronin prball njra-tjetrs, veanrisht n arkitekturn e ndrtimit t objekteve fetare. Kisha katolike
prdorte stilin barok, ndrsa ajo protestane stilin gotik. Kisha baroke ishte m e madhe, m e pasur dhe
e pajisur me piktura t shenjta apo e t zbukuruara me ngjyra t ndryshme, ku ishte derdhur mjaft art nga
piktort e skulptort e mdhenj t kohs. Brenda kishte nj ambient madhshtor e verbues, ku ndihej zri
kumbues, i qart dhe i thjesht i meshtarit, q dukej se vinte nga lart. Jasht kishs, n mjedise t hapura,
zhvilloheshin procesione plot madhshti. E gjith kjo veprimtari e alternuar me imazhe, ngjyra, gjeste e
muzik ndikonte fuqishm n mendjet, syt dhe fantazin e besimtarve. Kisha gotike ishte e thjesht,
pa imazhe, ku mbizotronte ngjyra e bardh dhe dgjohej vetm fjala e meshtarit, e shoqruar me himn
muzikor. Ndrsa t parat shtriheshin n Evropn Jugore (Spanj, Itali, n jug t Francs e Gjermanis), t
dytat gjendeshin n Holand, Vendet Skandinave, Skoci, n Gjermanin Veriore etj. Vizitori mund t shihte
ndryshime edhe n banesat e tyre. Shtpia e nj protestanti ishte e pajisur me libra, si bibla, libra t vegjl
fetar, n form katekizmi, ku jepeshin elemente t thjeshta e t kuptueshme pr fen dhe njkohsisht
ekzistonin libra t natyrave t tjera jofetare t karakterit gjuhsor etj. N shtpin e nj katoliku librat
ishin m t rrall, pasi edhe censura ishte m e fort, m e rrept. Kjo bnte q shum shtpi botuese t
vendoseshin n Evropn Veriore, pasi atje ishin m t sigurta dhe se numri i lexuesve ishte m i madh.
N kt mnyr paraqiteshin t qarta dy kultura, t cilat qndronin prball njra-tjetrs.
Tema 5: Perandoria Osmane dhe Evropa
Niveli i
ult i t
nxnit
T njoh origjinn e shtetit turk dhe shndrrimin e tij n nj perandori;
t prcaktoj n hart shtrirjen e Perandoris Osmane sipas fazave;
t analizoj periudhn e lulzimit dhe t rnies s ksaj perandorie;
Niveli i
lart i t
nxnit
Objektivat:

t argumentoj faktort q solln ndrprerjen e ekspansionit osman;

t pasqyroj ndikimin q pati qytetrimi osman.
?
?
?
Konceptet kryesore:

Mjetet:
Metoda:
PNP
qytetrim osman, dinasti osmane, lulzim perandorak, selxhuk, trashgimi

osmane, sistemi i Dervishmes, Turqi Evropiane.
teksti dhe materiale nga interneti.
PNP
Parashikim
Teknika

Pyetje prgjigje
Koha
Ndrtim i njohurive INSERT

Prforcim
Mendim kritik
21
Zhvillimi i msimit
1. Parashikim: Pyetje prgjigje

Dim se nj ndr shkaqet q solln rnien e Perandoris Bizantine ishin edhe sulmet turke.

1. Cili ishte niveli i zhvillimit t selxhukve n fillim t shek. X?

A kishin formuar ata shtetin e tyre?
2. Ku u shtrin ata? Kush u b qendra e ktij shteti?
3. Si arritn ata t krijonin nj perandori t madhe dhe t fuqishme?
4. Ku u shtrin turqit? A u pushtua Shqipria prej tyre? Po fqinji yn Italia?
2. Ndrtim i njohurive: Insert

Msuesi/ja udhzon nxnsit q secili n mnyr individuale t lexoj tekstin dhe t nnvizoj shtjet
thelbsore. Ndrkoh, msuesi/ja ndrton n drrasn e zez tabeln e mposhtme me shpjegimet prkatse.
*Informacioni i ditur (v)
*Informacioni i ri (+)
*Informacioni q e dinim ndryshe (-)
*Informacioni q duam t dim (?)
V
+
-Selxhukt formuan shtetet e para. -Kulmi i fuqizimit t Perandoris Osmane
- Nga luftrat doli fitues princi
Osman.
Sulejmani I
- Krijohet dinastia osmane.
- U hodhn bazat e shtetit, q kishte
Kulmi i organizimit shtetror
karakter ushtarak.
- Ky shtet pushtoi Perandorin
Ushtria
Pallati i
Kleri
Osmane.
Sulltanit Administrata
mysliman
-Krijoi Perandorin Osmane.
- Rnia e Perandoris Osmane.
- Konfliktet dhe luftrat e popujve t
pushtuar.
- Kriza e shtetit turk.
- Disfata ushtarake.
- Betejat e koalicioneve ballkanike
dhe kontributi i Shqipris dhe i
Sknderbeut.
-
-Ndikimi i
klerikve t
Perandoris
Osmane.
?
-Klerikt
mysliman.
-Sistemi i
Dervishmes.
-Beteja e Lepantos, 1571

(koalicioni evropian Spanj-PapatVenecie).
- Rivali i madh, Cari i Rusis, Pjetri i
Madh.
- Rivaliteti tjetr me Austro-Hungarin.
- Beteja e Vjens, 1683.
- Tkurrja e Perandoris Osmane.
3. Prforcim: Mendimi kritik

Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn me kujdes dy paragraft e fundit t nnshtjes s tret: Rnia e
Perandoris Osmane, pikrisht Luftrat Ballkanike t viteve 1912-1913...
...Vendimet e Konferencs s Ambasadorve n Londr m 1913 e deri fund t ksaj shtjeje.
Nxnsve iu krkohet q t analizojn kt paragraf, duke gjykuar n mnyr kritike:
a) far prfaqsonin Luftrat Ballkanike 1912-1913?
b) Cilat ishin ndryshimet politike q solln ato?
c) Prse vendimet e Konferencs s Ambasadorve dhe t Parisit n 1920 shnuan fundin e Perandoris Osmane?
) Cilat ishin ndryshimet politike dhe pse u b ndryshimi i emrit nga Turqi Evropiane n Vende t Evrops Juglindore?
22
Tema 6: Shoqria, artet dhe shkencat gjat shekujve XVI-XVII
Niveli i
ult i t
nxnit
T prcaktoj ndryshimet q ndodhn n Evrop gjat shek. XVI-XVII;
t evidentoj ndryshimet e strukturs sociale dhe t mnyrs s jetess;
t njoh veorit e artit (pikturs, skulpturs dhe arkitekturs) gjat Rilindjes;
Niveli i
lart i t
nxnit
Objektivat:

t gjykoj mbi rolin e shkencs eksperimentale si baz e shkencs moderne;

t argumentoj vlerat e zbulimeve shkencore t shek. XVI-XVII si baz e
revolucioneve industriale.
?
?
?
Konceptet kryesore:

Mjetet:
Metoda:
Struktura
fisnikri feudale, borgjezi qytetare, popullsi qytetare, akademi, art, shkenc, kultur.
Pun me projekt

Teknika
Pun e pavarur e nxnsve Prdorimi i projektorit dhe i laptopit
Koha

Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja ka udhzuar nxnsit m par pr realizimin e ksaj teme. Nxnsit jan udhzuar t punojn n grup.
Grupi I - Do t grumbulloj materiale, ku t paraqitet mnyra e jetess s shtresave t shoqris evropiane

n shek. XVI-XVII.
Grupi II - Grumbullon materiale n fushn e artit dhe t letrsis.
Grupi III - Do t ket materiale, ku t paraqitet arkitektura, ndrtimi i qyteteve, universitetet etj.
Grupi IV - Ky grup do t gjej materiale, ku flitet pr zhvillimin e shkencs, shpikjet etj.
Nxnsit orientohen pr gjetjen e materialeve (n internet, nga letrsia, historia, artet etj.)
Informacioni i mbledhur do t paraqitet n klas n mnyr vizuale prmes projektorit.
N kt mnyr msuesi/ja ka realizuar edhe lidhjen ndrlndore t informatiks, artit pamor dhe letrsis.
Krkesa 7
-Kisha n kt periudh i kundrvihej shkencs, ndrsa monarkt e prkrahnin at, sepse shihnin dobit e saj
si n planin ekonomik, ashtu edhe n at politik e ushtarak. Duke u mbshtetur n zbulimet shkencore, shtetet
monarkike u fuqizuan dhe krijuan ushtri me pajisje t reja armsh dhe si pasoj zgjeronin m leht kufijt e
mbretrive dhe prballonin m mir armiqt. Ata krijuan flot t re dhe zgjeruan veprimtarin ekonomike duke
u mbshtetur n teknikn e teknologjin e re.
Historia e Evrops mund t ndryshonte
Shum historian jan t mendimit se viti 1402 mund t sillte nj kthes t thell n historin e Evrops.
Ata gjykojn se, nse shtetet evropiane do ti prgjigjeshin me ndihm konkrete krkess s Bizantit e t
shfrytzonin edhe fitoret e mongolve, shteti osman mund t ishte zhdukur q n at koh nga historia.
Ngjarja e dyt lidhet me sundimtarin e Bizantit, perandorin Gjon (Joan) V. Kur Bizantin po e krcnonte rreziku
osman, perandori Gjoni V u prpoq t lidhej me papn (Inocenti VI), t cilit i krkoi q ta ndihmonte duke i
drguar 5 galera (anije lufte) 15 anije transporti, 1000 ushtar e 500 kalors. Pr kt ndihm perandori i
premtonte paps q popullin e tij do ta kthente n fen romake, duke realizuar bashkimin e kishave. Pr tu
treguar besnik i premtimit ai do t drgonte pran oborrit papnor djalin e tij pesvjear. N rast se perandori
nuk do t mbante premtimin, ai do t hiqte dor nga froni n favor t t birit (Manuelit), q ishte dishepull i
paps, pasi ai ishte kujdesur pr edukimin e tij. Ky moment i rndsishm nuk u arrit, sepse papa nuk iu
prgjigj krkess e pr pasoj situata fetare e politike mbeti e pandryshuar.
23
LINJA 2
Tema 1: Absolutizmi n Franc
Niveli i
ult i t
nxnit
T prcaktoj rrugn historike t absolutizmit n Franc;

t zbrthej karakteristikat e absolutizmit;
Niveli i
lart i t
nxnit
Objektivat:

t analizoj figurat historike dhe bazn sociale t absolutizmit;

t argumentoj vlerat e politiks kolbertiste;
t gjykoj mbi rndsin historike t absolutizmit.
?
?
Konceptet kryesore: absolutizm, konflikt fetar, shtet i centralizuar, pushtet qendror, pushtet provincial.

Mjetet:
figura e Rishelies, Mazarinit, harta e Francs, figura e Luigjit XVI, figura e

Mbretit Diell, teksti.
Metoda:
PNP
PNP

Parashikim
Teknika

Lexim i lir/Pun n grupe
Koha
Ndrtim i njohurive Struktur e mendjes

Prforcim
Diskutim i lir
Zhvillimi i msimit
1. Parashikim: Lexim i lir dhe pun n grupe.

Kjo metod i ndihmon nxnsit t veojn informacionin m t rndsishm q jep tema.
Msuesi/ja e ndan klasn ose krijon n klas 4 grupe. Secilit grup msuesi/ja i cakton nj pjes t msimit
pr t lexuar. Pr ta br grupin q t lexojn t gjith, msuesi/ja nuk prcakton prfaqsues grupi.
Grupi 1
2. Ndrtim i njohurive: Struktur e mendjes
Pasi msuesi/ja shikon se nxnsit kan prvetsuar pjesn e prcaktuar, fillon zhvillimin e msimit.
Msuesi/ja shkruan n tabeln e zez fjaln Franc dhe shek. mbi t ciln zhvillohet msimi i sotshm.
1. Katolikt
2. Protestantt
Lufta civile fetare
Edikti i Nants
Hygenot i konvertuar
n katolik
Vendosi rendin
dhe sigurin
Henriku IV
(hygenot i konvertuar n katolik)
Ndrmori reforma n
fusha t ndryshme
24
Krijoi nj sr aleancash
me shtete t ndryshme

Msuesi/ja ngre pyetjet:

-Cilat jan veorit e Francs gjat shek. XVI?

-Si prfundoi kjo luft civile n Franc?
-Cilat jan masat q ndrmori Henriku IV?
Grupi 2
Msuesi/ja: Cili qe pasues i Henrikut IV dhe far masash ndrmori ai?
Rishelie dhe Mazarini
Politika e Rishelies
Bri bashkimin
e vendit nn
autoritetin e
mbretit
Forcoi prestigjin
e Francs
n arenn
ndrkombtare
Zhvilloi
ekonomin
1. U goditn hygenott e separatistt

2. U vendosn npuns t emruar nga mbreti
Grupi 3
3. U hodhn bazat e absolutizmit
Msuesi/ja:
- Cili sht prfaqsuesi kryesor i Monarkis Absolute n Franc?
- Cilat qen karakteristika e Francs nn drejtimin e Luigjit XIV?
Mbreti Diell
Politikat ekonomike
t Kolbertit
Krijoi nj aparat
shtetror burokratik
Luigji XIV
Prqendroi n duart e
tij t gjith pushtetet
Grupi 4
Prfaqsit e
prgjithshme
Krijoi nj fisnikri
t re
Msuesi/ja drejton pyetjen: Cilat jan veorit e Monarkis Absolute?

Fillimisht ndihmoi borgjezin
Henriku IV
Monarkia absolute
Zhdukja e coptimit feudal

dhe unifikimi i vendit
Tri shtresa
kleri
fisnikt
borgjezt
Prqendrimi i pushteteve
n duart e mbretit
3. Prforcim: Diskutim i lir

Msuesi/ja:
- far vlere pozitive solli vendosja e monarkis absolute?
- Sipas jush, ku mund t qndroj dobsia e ktij lloj regjimi?
25
26
Luigji XIV
Krijoi nj fisnikri
t re
Franca, shek.
XVI-XVII
Zhvilloi
ekonomin
Politika e Rishelies
Rishelie dhe Mazarini
Forcoi prestigjin
e Francs
n arenn
ndrkombtare
Krijoi nj sr aleancash
me shtete t ndryshme
3. U hodhn bazat e absolutizmit
1. U goditn hygenott e separatist

2. U vendosn npuns t emruar nga mbreti
Bashkimin e
vendit nn
autoritetin e
mbretit
Vendosi rendin
dhe sigurin
Henriku IV
(hygenot i konvertuar n katolik)
Hygenot i konvertuar
n katolik
Ndrmori reforma n
fusha t ndryshme
Edikti i Nants
Shnim: - Skema, me ndihmn e monitorit, projektohet dhe analizohet n etapn e tret t ors, Prforcimi.
Prfaqsit e
prgjithshme
Mbreti Diell
Prqendroi n duart e
tij t gjith pushtetet
Krijoi nj aparat
shtetror burokratik
Politikat ekonomike
t Kolbertit
Tri shtresa
kleri
fisnikt
borgjezt
Lufta civile fetare
Prqendrimi i pushteteve
n duart e mbretit
Monarkia absolute
Zhdukja e coptimit feudal

dhe unifikimi i vendit
Henriku IV
Fillimisht ndihmoi borgjezin
1. Katolikt
2. Protestantt
Skema prmbledhse

Krkesa 3 (a, b, c, , d)
a) -M shum ishin servil, q krkonin t prfitonin nga t ardhurat e oborrit mbretror.
b) -Rritja e ushtris tregonte se n far drejtimi shpenzohej pjesa m e madhe e buxhetit. N pamjen e
jashtme shteti shkonte duke u fuqizuar, por n realitet duke u varfruar, duke u rritur paknaqsit e duke u
dobsuar vazhdimisht, sepse rriteshin taksat pr mbajtjen e ushtris e asgj nuk bhej pr prmirsimin e
jets, pr arsimin, shndetsin, sistemin rrugor, asistencn etj.
c) -Luksi shprehte edhe tek, por edhe politik. Nprmjet tij, Luigji XIV plotsonte do dshir t tij,
pavarsisht nga shpenzimet, pr t cilat nuk i jepte llogari askujt, por shprehte edhe politik. Nprmjet luksit
Luigji XIV donte tu tregonte shteteve evropiane madhshtin e forcn e tij, modelin e nj sundimtari absolut.
) -Vlera shprehej se nprmjet shtetit absolut, ku vullneti i mbretit ishte ligj pr t gjith pa prjashtim, krijohej
shteti unitar dhe eliminohej copzimi i brendshm, q sillte pengesa t mdha pr zhvillimin ekonomik t vendit, t
jets qytetare dhe fshatare n prgjithsi, por nga ana tjetr, nj shtet ku nuk njiheshin institucionet prfaqsuese
t shoqris; i hapej rruga zbatimit t nj politike korruptive, absolute e totalitare, q ushqente tekat e dshirat e
familjes mbretrore dhe t oborrtarve t saj dhe t t gjith administrats civile dhe ushtarake.
d) -Sot, n ekonomin e tregut, me nnshkrimin e marrveshjes ndrkombtare lidhur me tregtin, ku
shtetet marrin prsipr pr t zbatuar shum krkesa q lidhen me marrveshjen e nnshkruar, kolbertizmi
nuk mund t zbatohet si nj praktik proteksioniste, por vetm pranohet parimi q shteti nprmjet zhvillimit t
ekonomis dhe eksportit mund t sjell nj bilanc pozitiv tregtar, shenj e fuqizimit real t tij e pr pasoj sht
n gjendje q t siguroj nj prmirsim t vazhdueshm t mirqenies.
Tema 2: Iluminizmi
Niveli i
ult i t
nxnit
Objektivat:

Niveli i
lart i t
nxnit
?
?
?
T prcaktoj kuadrin historik t iluminizmit;
t listoj iluministt m t shquar dhe idet e tyre;
t analizoj idet e iluminizmit dhe ndikimin e tyre mbi qytetrimin botror.
Konceptet kryesore:

Mjetet:
Metoda:
lvizje e re, iluminist, iluminizm, e drejt e arsyes dhe liri natyrore t njeriut,
mbretri e arsyes, forc edukimi.
Kushtetuta e Shqipris, teksti, figura e Rusoi, Volterit, Monteskies, Xhon Lokut.
PNP
PNP
Parashikim
Teknika

Stuhi mendimesh
Koha
Ndrtim i njohurive Ditar dypjessh + parashikim me

terma paraprak
Prforcim
Lexim
27
Zhvillimi i msimit
1. Parashikim: Stuhi mendimesh
Msuesi/ja shkruan n tabeln e zez fjaln Kushtetuta e Shqipris dhe krkon nga nxnsit se far
prmban ky dokument ose far garanton ai.
Garanton t drejtn e arsimimit
ndarjen e tri pushteteve
ligj themelor
Kushtetuta e Shqipris
garanton lirin e individit
garanton lirin e prons
2. Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn msimin, si dhe t nnvizojn pjest kryesore dhe ndrkoh
ndrton tabeln n drras.
3. Ndrtim i njohurive: Ditar dypjessh + parashikim me terma paraprak
Msuesi/ja ndrton tabeln dhe krkon nga nxnsit ta plotsojn at.
Fjali
Komente
1. U zhvillua industria dhe tregtia
2. U fuqizua shtresa e borgjezis dhe e fisnikris.
3. U hodhn ide t reja mbi: a) pronn
b) qeverin
c) lirin e veprimit.
-Britania e Madhe dhe Franca.
- Kto ide iniciuan nj lvizje t re - iluminizmin:
- ndriimi i mendjes nga errsira prmes arsyes iluministe
- iluminist
- qe nj lvizje mendore kulturore.
Shek.
XVIII
Idet themelore t iluminizmit
Xhon Loku
1. Mbronte t
drejtat natyrore:
. jetn
a)
b) lirin
c) pronn
28
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Sharl Monteskie
1. Pushteti nuk duhet
t jet i prqendruar n
dorn e nj njeriu (si
ndodh n monarkin
absolute).
apo sistemet diktatoriale
Njeriun e udhheq arsyeja

Arsyeja korrigjon gabimet
Qeveria duhet ti shrbej shoqris
Njerzit duhet t jen t lir n veprimtarin e tyre
Vlersohej edukimi
Mbrohej barazia
Volteri
Enciklopedia
- Goditi me forc
rendin feudal dhe
ironizoi kishn,
privilegjet dhe
injorancn e
priftrinjve.
Rusoi
Kontrata shoqrore
1. Njerzit mund t bashkohen e t
qeverisin s bashku n formn e nj
demokracie t drejtprdrejt.
- Ata duhet t bashkohen n nj
ansamble, t krijojn ligje dhe t
kujdesen pr pasurin e tyre.
- Pasuria nuk duhet t grumbullohet
n duart e disa personave, por n
baz t s drejts t shprndahet n
emr t interesit t prgjithshm.

Xhon Loku
2. Mbrojtja e
ktyre t drejtave
sht mision i do
qeverie, e cila lind
nga marrveshja e
njerzve t lir.
3. Kur qeveria nuk
respekton kto t
drejta, populli ka
t drejt ta rrzoj
at.
Sharl Monteskie
2. Pushteti duhet t jet
i ndar n tri organe
t pavarura.
- legjislativ
- ekzekutiv
- gjyqsor
Volteri
Rusoi
2. Vlerson forcn e edukimit, e
cila krijon qytetarin e lirin.
Njerzit formojn popullin. Zoti
i ka krijuar njerzit t lir dhe t
barabart dhe vetm kur lindi
prona private, n popull lindn
shtresat: t varfr dhe t pasur.
3. Ndarja e tri pushteteve

sjell:
a) kontrollin e njri-tjetrit;
b) garanton lirin dhe t
drejtat e njeriut;
c) eliminon rrezikun q
nj grup njerzish ose
nj njeri i vetm t fitoj
pushtet absolut.
3. Prforcim: Lexim
Msuesi/ja lexon disa pjes t dokumenteve t asaj kohe.
Msuesi krkon nga nxnsit t hulumtojn nse kushtetuta e Shqipris prmban elemente t ideve iluministe.
Krkesa 8
-Ka ndryshim t thell. Nj shtet mund ta quaj veten ligjor, t mbshtetur n ligje, t aprovuar nga organi
prfaqsues (parlamenti) edhe kur ligjet u mohojn t drejtn individve edhe do veprim kundrshtues i tij
pr t mbrojtur nj t drejt quhet antiligjor. Shteti i s drejts sht kur i tr legjislacioni mbron t drejtn e
individve, si sht p.sh.: e drejta e jets, e prons, e fjals etj., dhe sistemi gjuhsor vihet n shrbim t s
drejts si gjykues i paanshm.
Gjendja e masave popullore para Revolucionit
1) Un jam i varfr dhe fatkeq, sepse nga t gjith t
ardhurat e puns sime m grabitin pjesn m t madhe.
Nga un shteti merr shum, kurse nga klasat e privilegjuara
nuk merr sa duhet.
Klasat e privilegjuara jo vetm q nuk paguajn, por
prfitojn shum dhe nga detyrimet feudale e kishtare.
Kur t ardhurat e mia arrijn 100 franga, nga ato mua
m duhet ti jap tagrambledhsit t shtetit 50 franga dhe
pronarit feudal 14 franga. Po kaq m duhet pr t paguar
t dhjetn kishtare.
Nga shuma prej 18-19 frangash q m mbetet, un
duhet t shlyej taksn e krips etj.
2) ...Nj oficer q shrbente me garnizonin e tij n
Mezere (provinca Shampanj) m tregoi se populli i atij
qyteti ndodhet n nj gjendje t till t vajtueshme, saq
ndodh shpeshher q ai t futet me forc npr pijetore e
t rrmbej ushqimet e prgatitura pr oficert.
N do shtet ka tri lloje pushtetesh: pushteti legjislativ,

pushteti ekzekutiv, q merret me shtjet e s drejts
ndrkombtare, dhe ai gjyqsor q merret me shtjet e t
drejts civile.
Kompetencat e t parit: Qeveritari dhe sundimtari nxjerr
ligjet prkohsisht ose prgjithnj, i ndreq ose nuk i pranon
ato q jan n fuqi.
Kompetencat e t dytit: Ai prfundon paqen ose shpall
luftn, drgon ose pranon ambasada, vendos rregullin dhe
siguron mbrojtjen.
Kompetencat e t tretit: Ai ndshkon krimet dhe shqyrton
padijet e personave t veant. Kt t fundit e quajm
pushtet gjyqsor, kurse t dytin ekzekutiv.
Liria politike e qytetarit sht ajo gjendje shpirtrore e
qet q lind nga besimi i secilit n sigurimin e tij. Kurse pr
t arritur kt liri sht e domosdoshme nj qeveri e till,
nn t ciln do qytetar t mos rrezikohet nga tjetri.
Kjo pjes prfaqson t dhnat e nj fshatari t varfr. Ato i ka cituar nj deputet i shtress s tret n fjalimin e tij t mbajtur n
Prfaqsit e Prgjithshme, menjher pas fillimit t punimeve t saj.
29

Zhan Zhak Rusoi pr marrveshjen shoqrore
Njeriu lind i lir, megjithat ai kudo sht i kufizuar.
Nse populli ka qen i detyruar t bindet sikurse edhe
tani, ai ka vepruar mir. Por rendi shoqror sht
nj e drejt e shenjt, q shrben si baz pr gjith
t tjerat. Megjithat kjo e drejt nuk ka rrjedhur nga
natyra: natyrisht ajo sht bazuar n marrveshje.
Njeriu q bhet skllav i tjetrit... shitet n njfar
mase pr t siguruar jetesn e tij. Por populli pse
duhet ta shes veten?
N qoft se ne flakim nga marrveshja shoqrore
(F. Engelsi e quan kontrat shnim i prgatitsit),
gjithka q nuk ka t bj me thelbin e saj, do t
shohim se ajo prmblidhet n tezn e mposhtme.
Secili nga ne duke u bashkuar me t tjert, e v
personalitetin dhe forcn e tij nn drejtimin m t lart
t vullnetit t prgjithshm dhe secili antar do t jet

pjes e pandar e s trs. N vend t do personi t
veant ky akt bashkimi formon nj organizim kolektiv,
q prbhet nga aq antar sa vota ka mbledhja e
prgjithshme e popullit.
N kohn e sotme ky organizim... quhet republika
ose organizm politik, q nga antart e tij emrohet
shtet. Marrveshja shoqrore vendos nj barazi t
till midis qytetarve, ku secili merr mbi vete detyrime
n kushte t barabarta dhe gzon po ato t drejta si
dhe tjetri.
N kt mnyr, n saj t natyrs s ksaj
marrveshjeje, do akt i pushtetit t lart (sovranitetit),
d.m.th. do veprim i vrtet i vullnetit t prgjithshm,
i trajton t gjith qytetart mbi baza t barabarta.
Tema 3: Absolutizmi i ndritur (iluminist)
T dalloj dy qndrimet n gjirin e iluminizmit;

t zbrthej kuptimin e termit absolutizm i ndritur;
Niveli i
lart i t
nxnit
Niveli i
ult i t
nxnit
Objektivat:

?
?
?
t analizoj prmbajtjen e reformave iluministe sipas shteteve.
Konceptet kryesore:

Mjetet:
absolutizm i ndritur, iluminizm i moderuar, iluminizm radikal, modernizim i

shtetit, evropianizim, reforma radikale.
Harta e Evrops s shek. XVIII, teksti.
Metoda:
PNP
PNP
Parashikim
Teknika

Stuhi mendimesh
Ndrtim i njohurive Ditari dypjessh. Diagrami i Venit

Prforcim
30
Rrjeti i diskutimit
Koha
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja shkruan n tabeln e zez fjaln ide iluministe dhe krkon nga nxnsit t evidentojn idet kryesore.
Kshtu msuesi/ja bn nj rifreskim t dijeve t msimit t kaluar, por edhe hedh bazat pr msimin e ri.
Demokraci e drejtprdrejt
T drejta natyrore
Ide iluministe
Barazi shoqrore
Ndarje e tri pushteteve
Interesi i prgjithshm
2. Ndrtim i njohurive: Ditari dypjessh. Diagrami i Venit

Msuesi/ja krijon nj klas 4 grupe, ku secilit grup i cakton nj pjes dhe ndrkoh ndrton tabeln n
drrasn e zez.
Iluminizmi
T moderuar
1. Monteskie

2. Volteri
Radikal
-Rusoi dhe enciklopedist t tjer.
Transformimi i shoqris vinte nga sipr

2. Transformimi i shoqris do t vinte nga
sipr, nga monarku, me mendje t ndritur
q vlersonte arsyen dhe vepronte n baz
t tij, pra babai i mir i nnshtetasve.
Transformimi i shoqris vinte nga posht.

2. Transformimin e shoqris e shihnin nprmjet
veprimeve radikale q do t sillnin ndryshime t thella t
marrdhnieve shoqrore n emr t liris e barazis t
t gjith qytetarve. Pra, transformimi vinte nga posht.
3. Monarkia Parlamentare
Kritikon absolutizmin, por nuk sht kundr
monarkis.
3. Republika Demokratike
Ideale radikale u prdorn gjat revolucionit francez.
Kto teori t iluministve t moderuar u

prhapn n disa rrethe t monarkve t
Evrops t cilt hyn n rrugn e reformave.
Kto reforma u ndrmorn nga vet
monarkt. Ky fenomen u quajt Absolutizm i
ndritur ose iluminizm i ndritur.
- Austria, Prusi, Rusia, Vendet Skandinave.
N kt metod nuk nxirren idet e prbashkta, sepse jan zhvilluar n msimin paraardhs. Por po t
prdor diagrami i Venit, mund t vihen n dukje edhe ato.
31

Moderuar
Monteskie, Volteri
Transformimi i
shoqris nga lart
Monarki
parlamentare

Absolutizmi i ndritur
ose iluminizmi i
ndriuar
Iluminizmi
- zbatimi i reformave
- modernizimi i aparatit
shtetror
- pastrimi i elementeve t
trashguara nga e kaluara
- zhvillimi i arsimit,
shkencs etj.
- t kufizohej pushteti i
kishs
- t zhdukej tortura,
bujkrobria.
Radikal
Rusoi
Transformimi i
shoqris nga
posht
Republika
Demokratike
Revolucioni
Francez
- Msuesi/ja pasi ndrton skemn e ditarit dypjessh, fillon plotsimin e saj. Pr kt arsye nxnsit flasin
(grupi q sht caktuar) dhe msuesi/ja shkruan n tabel vetm konceptet baz.
Fjal
Prusia
Komenti
1. Ishte nj shtet i vogl brenda Perandoris Gjermane.
Frederiku I Hohenzoler
- shtet t fort
- ushtri t strvitur e t disiplinuar.
Frederiku II - I Madh
- modernizoi vendin ndrmjet zbatimit t nj sr reformash t mbshtetura n disa ide
iluministe;
- shteti sht shrbtor i popullit dhe punon pr mirqenien e tij, se dhe ai ishte
shrbtor i shtetit;
- zbatoi idet merkantiliste n fushn e ekonomis;
- u vendos arsimi fillor i detyruar;
- hoqi shum detyrime t vjetra feudale;
- zgjeroi territoret e shtetit t tij;
- reformoi sistemin gjyqsor.
Pjetri i Madh
- i dha Rusis fytyr moderne;
- ndrmori nj sr reformash n fusha t ndryshme;
- shtoi dy organe t reja shtetrore: senatin dhe ministrit;
- i dha nj zhvillim arsimit duke hapur shkolla profesionale;
- nxori Rusin nga izolimi duke dal n Detin Baltik;
- krijoi nj qytet t ri t Shn-Petrburgut.
Rusia
Katerina II
- u prpoq q reformave tu jepte ngjyr iluministe;
- modernizoi administratn;
- u zhvilluan deg t industris;
- i dha rndsi kulturs perndimore, sidomos asaj franceze;
-ruajti bujkrobrin dhe shtypi kryengritjen fshatare.
32

Austria ishte nj perandori q prfshinte Austrin, Bohemin, Hungarin dhe pjes t
shkputura, si Dukati, Milanoja, vendet e ulta. Pra, synimi i reformave ishte t forconte
unitetin e shtetit.
Austria
Maria Tereza
- ndrmori reforma administrative;
- ndrmori reforma financiare (t gjitha shtresat e shoqris u taksuan);
- hoqi privilegjet e fisnikris e t klerit;
- prkrahu zhvillimin e arsimit dhe kulturs.
Jozefi II
- ndrmori reforma t gjera e radikale;
- krijoi monarkin e ndritur;
- hoqi sistemin e bujkrobris;
- t gjitha shtresave u siguroi barazi para ligjit;
- reformat e tij prekn edhe kishn katolike. Kto reforma synuan krijimin e kishs
kombtare.
3. Prforcim: Rrjeti i diskutimit

Msuesi/ja drejton pyetjen:
1. N koht e sotme shoqria pson ndryshime t vazhdueshme. Si mendoni ju, kto ndryshime vijn nga
lart apo nga posht?
2. Zhvillimi i shoqris bhet m mir nse vjen nga lart?
Nxnsit shprehin argumente e tyre pro ose kundr.
PO
JO
Volteri kundr klerit dhe fisnikris
Korporatat fetare gjithmon e m shum se t tjert
tyre nuk kan respekt fisnikt, se e quajn budallallk
jan munduar ti japin vetes t drejtn e ndyr, ti
t krahasohen me ta.
kthejn njerzit n skllevr, ta zgjerojn kt t drejt
Megjithat, un nuk e di se kush prej tyre sht m
jasht kufijve t tanishm dhe ta shfrytzojn at me
i dobishm pr shtetin: npunsi i pudrosur q di me
nj ashprsi t veant.
saktsi se n far ore ngrihet mbreti e n far ore
N Franc do markez, kur vjen n Paris nga
shtrihet, i cili merr fardo lloj pamjeje, sipas nevojs,
provinca e humbur me t holla dhe me mbiemr q
prpara eprorit t vet, apo tregtarit q pasuron vendin
mbaron me as ose ile mund t thot Njeri i till
e tij duke i marr urdhrat nga qeveria n Surat
si un, njeri me origjin si timen. Me kto fjal ai
-Surat, qytet dhe krahin me t njjtin emr n Indi.
poshtron n kulm tregtart.
Njihej si qendr e tregtis aktive t francezve.
Vet tregtart flasin shpesh se pr profesionin e

1. Titull fisnikrie n Francn e pararevolucionit.
2. Qytet dhe krahin me t njjtin emr n Indi. Njihej si qendr e tregtis aktive t francezve.
33
Tema 4: Drejt ekonomis globale
Objektivat:

Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
?
?
?
T prcaktoj kushtet q uan n zhvillimin e ekonomis atlantike;
t analizoj prmbajtjen e ekonomis atlantike dhe pasojat e saj;
t zbrthej konceptin mbi mekantilizmin;
t shpjegoj prmbajtjen e kapitalit;
t argumentoj thelbin e ekonomis s tregut.
Konceptet kryesore:

Mjetet:
Metoda:
PNP
ekonomi atlantike, tregti trekndshe, przierje racash, rac hibride, ekonomi

monokultur, ekonomi kombtare, kapital, ofert, krkes, ekonomi e lir e tregut.
PNP
Parashikim
Teknika

Shpjegim
Koha
Ndrtim i njohurive Shkak-pasoj

Prforcim
Pun e lir
Zhvillimi i msimit
1. Parashikim: Shpjegim
Msuesi/ja bn nj hyrje, duke folur pr disa elemente ky t msimit. Msuesi/ja thekson se sot do t
flasim pr shfaqjen e nj dukurie t re t karakterit ekonomik dhe pasojat q do t sjell n vendet e Evrops
Perndimore. Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn tekstin dhe t nnvizojn pjest q atyre u duken m
t rndsishme.
2. Ndrtim i njohurive: Shkak-pasoj
Pasi nxnsit kan mbaruar leximin, msuesi/ja pr tua lehtsuar nxnsve punn, ka shkruar pikat kryesore
t msimit n tabeln e zez dhe fillon t zbrthej msimin e dits.
34
U shfrytzuan minierat, mineralet e arit dhe t argjendit, lnd drusore.
-Nj sr produktesh t reja bujqsore, si: kakaoja, kafeja, kallami i sheqerit

n tregjet evropiane.
-U krijuan plantacione t mdha t kallamit t sheqerit n Amerikn Latine.
Zbehja e Epoks s
Mesdheut dhe lindja e
Epoks Atlantike
5. Krijimi i nj dukurie n kapitalizmin fillestar

Paraja filloi t luaj nj rol gjithnj e m t madh. Grumbullimi i paras n duart e nj shtrese t kufizuar
u quajt akumulim i kapitalit.
- kapital n industri
Lindja e ekonomis s lir t tregut.
- konsumator.

- kapital n bujqsi
Nxnsit duke u mbshtetur dhe tek tabela u prgjigjen pyetjeve 1, 2, 3 e librit.
Synimi: 1. Bilanci pozitiv tregtar dhe ndrhyrja e shtetit pr t ruajtur kt bilanc,

Thelbi i politiks monarkiste ishte fuqizimi i saj
Teoria merkantiliste
t rrisin eksportin t zvoglojn importin.
ndrmjet rritjes s pasuris, e cila prfaqsohej
2. Hyrja e sa m shum valute n arkat e shtetit dhe n vend.
nga rezervat e metaleve t muara.

Pasoja
(Msuesi/ja i orienton nxnsit te figura pr t par

Krijimi dhe zgjerimi i kolonive
a) lnda e par b) tregje, shitje t mallrave c) tregu i puns vendet e kolonizuara nga vendet evropiane).
-Borgjezia hyri n marrdhnie

me monarkt e Papn.
-U vu re vdekja dhe largimi i popullsis

vendase drejt zonave m t thella.
-Lindi tregtia e skllevrve zezak.

bujqsore
1. Pasurimi i tregjeve evropiane me mallra

minerale
2. Rritja e fitimeve pr vendet e Evrops Perndimore
3. Lindja e tregtis zezake
4. Lindja e teoris s merkantilizmit
5. Krijimi i nj dukurie t re, asaj t kapitalizmit fillestar.
2. U rritn fitimet n favor t vendeve t Evrops Perndimore.

3. Lindi tregtia e skllevrve.
4. Lindi ekonomia merkantiliste tregtia atlantike qe ura e lidhjes q krijoi kontaktet mes popujve
dhe vendeve n trekndshin Euroazi-Afrik-Amerik.
Pati nj qarkullim t madh mallrash n shkall ndrkombtare.
Pati nj prdorim t gjer t paras si mjet kmbimi.
I gjith tregu u vu n kontrollin e:

a) pronave t manifaktuara
-oi n rritjen dhe fuqizimin e ekonomis

b) tregtarve
e politikave t shtress s borgjezis.

c) bankierve.
1. Pasurimi i
tregjeve evropiane
me mallra bujqsore
dhe minerale.
K. Kolombi
Mineralet
Bujqsore
Zhvillimi i teknologjis s lundrimit
35
Tema 5. 1: Zhvillimi i Monarkis Parlamentare n Angli
Objektivat:

T prkufizoj konceptin e revolucionit politik;

t evidentoj fazat e revolucionit britanik, duke argumentuar evoluimin e tij politik;
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
?
?
?
t analizoj karakterin dhe vlerat e Aktit t t Drejtave t Njeriut;

t shpjegoj tiparet e qeverisjes pas revolucionit t lavdishm n Angli.
revolucion politik, Akti i t Drejtave, monarki kushtetuese, luft civile, restaurim,

Revolucion i Lavdishm.
Konceptet kryesore:

Mjetet:

harta e Anglis, figura e pallatit mbretror, figura e parlamentit anglez, figura e

Bill of Right.
Metoda:
PNP
PNP

Parashikim
Teknika

Parashikim me terma paraprak
Koha

Ndrtim i njohurive Parashikim me terma paraprak

Prforcim
Pun e lir
Zhvillimi i msimit
1. Parashikim: Parashikim me terma paraprak

Msuesi/ja shkruan n tabeln e zez (ose vendos figura)
Hart e Anglis
monarki
parlament
O. Kromuell
Bill of Right
Msuesi/ja krkon nga nxnsit t thon lidhjen q mund t ken kto fjal me msimin e dits. Msuesi/ja
udhzon nxnsit t lexojn msimin e dits.
2. Ndrtim i njohurive: Parashikim me terma paraprak
Msuesi/ja bn pyetjen:

- Cilat jan veorit e Anglis n shekullin XVII?
Anglia XVII
Monarki Absolute e Stjuartve
Luft civile

Konflikt midis parlamentit dhe mbretit

36
Tensioni fetar (Puritant)
Rrzimi i mbretit dhe vendosja e republiks
Oliver Kromuelli

Pas vdekjes se Oliver Kromuellit

1. U prpoqn
t rivendosnin
sundimin e vjetr
absolut
u rivendosn Stjuartt
2. Parlamenti
nuk respektohej
Parlamenti anglez largoi

Stjuartt dhe vendosi
Monarkin Kushtetuese.
3. U bn
prpjekje pr
rivendosjen e
katolicizmit.
Ky kalim pushteti u quajt

Revolucioni i Lavdishm 1688
Ky kalim vendosi Monarkin

Kushtetuese.
Karta e t
Drejtave
Bill of Right
Msuesi/ja thekson se kalimi i sistemit politik anglez nga Monarkia Absolute drejt sistemit parlamentar u
sanksionua nga ligji Bill of Right.
Msuesi/ja vendos figurn e Vilhelm Oranzhit ose shkruan emrin e tij Bill of Right dhe krkon nga nxnsit
t evidentojn elementet kryesore.

1. Mbreti i ri njohu t gjitha t drejtat e parlamentit, t cilat kufizonin pushtetin e mbretit.

2. T drejtat e njeriut.
3. Rregullonte shtjen e parlamentarizmit
4. Siguronte tolerancn fetare.
Msuesi/ja vendos figurn e pallatit mbretror anglez dhe krkon veorit e reja t monarkis
parlamentare.
Pallati
mbretror

Oranzhi Honover (protestant)

1707 u b bashkimi i Anglis me Skocin. U krijua Britania e Madhe.

U shumuan prpjekjet e Stjuartve pr tu rikthyer n pushtet.

- 1. tor,
Partia e Oborrit

Klasa politike - 2. vig.

- 3. dy rryma opinionesh:
Partia e Atdheut t Vrtet.
Msuesi/ja bn nj prmbledhje t shkurtr t konceptit baz.
Monarki absolute revolucion republik Revolucion i Lavdishm monarki parlamentare.
37
Tema 5.2 .Zhvillimi i Monarkis Parlamentare n Angli (Varianti i dyt i tems)

N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
Niveli i
ult i t
nxnit
Objektivat:

t prkufizoj konceptin revolucion politik.

t tregoj se si u b kalimi drejt monarkis kushtetuese n Angli;
t prcaktoj fazat e revolucionit britanik duke argumentuar evolucionin e tij politik;
Niveli i
lart i t
nxnit
t analizoj nga ana ligjore ndarjen e pushteteve n monarkin kushtetuese britanike;

t analizoj karakterin dhe vlerat e Aktit t t Drejtave t Njeriut;
t argumentoj pohimin: Anglia sht atdheu i parlamentit;
t jap opinionin mbi rregullimin e shtjeve fetare n Angli.
t shpjegoj tiparet e qeverisjes pas Revolucionit t Lavdishm n Britanin e Madhe.
?
?
?
monarki kushtetuese, luft civile, Akt i t Drejtave, diktatur ushtarake

revolucion politik, restaurim
Konceptet kryesore:

Mjetet:
teksti, harta
Metoda:
PNP
PNP
Teknika
Koha
Parashikim
Stuhi mendimesh
5 min
Ndrtim i njohurive
Diskutim/ Pun n grupe
25 min
Prforcim
T menduarit logjik
15 min
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja shtron pyetjen:
- far dini ju pr Britanin e Madhe (Mbretrin e Bashkuar)?
dhe shnon t gjitha mendimet e nxnsve n mnyr skematike n tabel.
Angli,
Skoci
Monarki
parlamentare
Besimi: anglikan
Britani e Madhe
Shtet kolonial
Kryeqytet: Londra
Flot t fuqishme
Dinastia e
Tudorve
2. Ndrtim i njohurive: Diskutim/ Pun n grupe

Grupi I - N mnyr individuale, secili prej antarve t grupit lexon me kujdes materialin e paraqitur n
tekst dhe i referohet harts, pr t dhn prgjigjet e pyetjeve t dhna:

- Cilat jan etapat kryesore q uan Anglin drejt monarkis kushtetuese?
38

- Duke u mbshtetur te materiali dhe harta e paraqitur n tekst, argumentoni: pse lufta midis
mbretit dhe parlamentit (1642-1649) u quajt luft civile?
Pasi t ket punuar secili n mnyr individuale, diskutohet n grup. Gjat diskutimit msuesi/ja paraqet n
tabel kt skic:
Revolucioni Anglez (etapat kryesore)
Stjuartt (Jakovi I dhe Karli I)
Monarki absolute
Revolucioni i Lavdishm
Oliver Kromuelli
Republik (1649 1660)
Stjuartt
Vilhelm Oranzhi
Monarki absolute
Monarki kushtetuese
Grupi II - Ky grup punon n t njjtn mnyr me materialet e tekstit: Aktet q ligjruan Monarkin
kushtetuese dhe rubrikn Thellimi i njohurive.
Diskutim. Duke u mbshtetur tek Akti i t Drejtave (1689) prcaktoni:
a. kufizimet e Mbretit;
b. t drejtat e individit;
c. fuqin e parlamentit.
N fund t diskutimit grupi i paraqit prfundimet e veta n tabeln prmbledhse:
Kufizimet e mbretit
Akti i t Drejtave, 1689

T drejtat e individit
Parlamenti
Grupi III - Ky grup punon me materialin e tekstit: Tiparet e qeverisjes n Angli pas Revolucionit t
Lavdishm.
Diskutim.
- Prcaktoni ndarjen e pushteteve n Monarkin Kushtetuese Angleze:
a. pushteti ekzekutiv;
b. pushteti legjislativ.
- Cilat ishin forcat politike q merrnin pjes n parlament?
- A mund t themi se, q n fillimet e jets parlamentare n Angli, ekzistonte pluralizmi politik?
Argumentoni mendimin tuaj.
3. Prforcim: T menduarit logjik
Msuesi/ja nxit t menduarit logjik, duke krkuar q nxnsit t debatojn dhe ti argumentojn prgjigjet.
Shtrohet pyetja dhe nxnsit, pasi japin prgjigje, ndahen n dy grupe pro dhe kundr. Secili sjell argumente
pr t mbrojtur qndrimin e vet. N fund nxirret prfundimi.

Po
Jo

A mund t themi se populli sht sovran i pushtetit?

Prfundimi:_____________________________________________________________
- Argumentoni pohimin: Anglia, atdheu i parlamentarizmit.
Detyr shtpie. Punohen ushtrimet 1, 2.
39
Tema 6: Revolucioni amerikan dhe formimi i SHBA-s
T rendis dhe t shpjegoj shkaqet e lufts pr pavarsi t kolonive britanike

t Ameriks s Veriut;
t evidentoj rolin dhe vlerat e Deklarats s Pavarsis t kolonive t
Ameriks s Veriut;
t vlersoj Kushtetutn Amerikane, duke gjykuar mbi risit q solli ajo n
qytetrimin botror;
t analizoj shkaqet e Lufts Civile, duke nxjerr prfundime pr rrjedhojat e saj.
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
Objektivat:

?
?
?
Konceptet kryesore: luft civile, Deklarat e Pavarsis, Kushtetut, federat, konfederat, shpallja

e emancipimit, amendament.

Mjetet:
teksti, foto e Xhorxh Uashingtonit, dokumenti i Deklarats s Pavarsis, foto

e Abraham Linkolnit.
Metoda:
PNP
PNP

Parashikim
Teknika

Stuhi mendimesh
Koha
Ndrtim i njohurive Hart e mendjes /Pun n grupe

Prforcim
Pun me tekstin
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja shkruan n tabeln e zez fjaln SHBA dhe krkon nga nxnsit t tregojn se far din pr t.

Muzik
Beyoncee
SHBA
NBA
Shtet i fuqishm
2. Ndrtim i njohurive: Hart e mendjes/Pun n grupe

Msuesi/ja u tregon nxnsve se sot do t njihen me fazat q uan n krijimin e SHBA-s. Kshtu msuesi/
ja udhzon nxnsit t prmendin se far msuan n msimin 4.
1. Vendet evropiane krijuan koloni n tokat e zbuluara n Perndim.
2. Kto shtete evropiane ishin Anglia, Spanja dhe Portugalia.
40

Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn msimin. Pr ta br m t leht punn dhe q informacioni t
prftohet m shpejt dhe m mir e ndan klasn n 4 grupe.
Hapi I
Msuesi/ja krkon nga nxnsit t evidentojn veorit kryesore t kolonive, duke filluar nga ndarja (1), nga
veorit e brendshme (2) dhe marrdhniet q patn me Londrn (3).
-U zhvillua agrikultura evropiane
Ishin koloni t njjta

Kolonit Veriore

Kolonit Qendrore

Kolonit Jugore
-U formua nj shoqri e prbr nga pronar t vegjl.

- Borgjezi e madhe dhe e pasur.
- U zhvilluan plantacionet.
1. Kishin anatonomi n administrimin e punve t brendshme.
2. Qeveria e Londrs prfaqsohej nga nj guvernator.
3. Asambleja, e zgjedhur nga njerzit e pasur t kolonive,
vendoste pr shpenzimet publike.
4. Tek ato zbatohej politika merkantiliste.
Kolonit
Morn pjes n luftn kundr

Francs dhe spanjollve
Lufta 7-vjeare

Qeveria Britanike
Solli mjaft shpenzime
Parlamenti Britanik
miratoi rritje
taksash dhe forcim
kontrolli nga kolonit.
Kolonit
1. Nuk pranonin taksa nga
nj parlament ku nuk kishin
prfaqsues.
2. Krkonin t mblidhnin dhe
administronin vet kto taksa.
Kjo prplasje oi n bashkimin e prfaqsuesve t kolonive.

Masausetsi u b qendra antibritanike. M 1775 u mblodh Kongresi
I Kontinental n Filadelfia.
Hapi II
Msuesi/ja udhzon t tregojn hapat q uan n shpalljen e pavarsis t 13 kolonive.

Kolonit

- Trupat e kolonive filluan prplasjet me britanikt. Beteja e par n Leksington.

- Guvernatort anglez u larguan drejt Kanadas.
- Asamblet u quajtn Konvencione dhe morn fuqin.

Udhzoi Tomas Xhefersonin
hartuan Deklaratn e
Kongresi II Kontinental

Benxhamin Franklin
Pavarsis, 4 korrik 1776

Xhon Adams

Prpunoi nj pakt federal me 13 shtete.
41

Artikuj konfederate:
- sanksiononte bashkimin e prhershm ndrmjet shteteve:
- kongresi q prbhej nga prfaqsuesit e do shteti u b organ i prhershm.
Hapi III

Bashkimi i

konfederats

- nnshkroi paqen me Anglin, ku Anglia njihte pavarsin e 13 kolonive;

- kongresi mund t dekretonte shpenzimet, por nuk mund t mblidhte drejt pr drejt taksat;
- mbshtetej te financimet e qeverisjes s shteteve (disa shtete filluan t mos paguanin);
- mungonte nj pushtet ekzekutiv dhe gjyqsor.
Nxnsit evidentojn hapat dhe mangsit e ktij bashkimi.

Maj
1787 u

Sipas kushtetuts s SHBA-s:
mblodh
Konventa

- shtetet e SHBA-s u bn nj shtet federal;
e
Filadelfias,
- u formua nj qeveri federale me fuqi supreme n t gjitha fushat e jets;
e
cila miratoi
- qeveria federale u organizua mbi parimin e ndarjes s tri pushteteve;
Kushtetutn
e

a. -pushteti ligjvns - Kongresi
SHBA-s.

b. -ekzekutiv - Presidenti

c. -gjyqsor - Gjykata Federale.
Presidenti i par u b Xhorxh Uashingtoni
Nxnsit evidentojn veorit e kushtetuts s SHBA-s.

Hapi IV

- shpallja President e Abraham Linkolnit q ishte shprehur kundr skllavris;

- shkputja e shteteve t jugut - Karolina e Jugut;
Lufta Civile

- 1861-65 u zhvillua Lufta Civile, e cila prfundoi me fitoren e vendeve t veriut;

- gjat lufts u shpall edhe dekreti i njohur si Shpallja e Emancipimit.
Msuesi/ja: - Cilat qen pasojat e ksaj lufte?

- A triumfoi ideja se SHBA-ja ishte nj shtet kombtar?
3. Prforcim: Pun me tekstin.
Nxnsit punojn me pyetjet 1-4.
Msuesi: Si thoni, qndron apo jo thnia e Xhefersonit?
Tomas Xheferson: Edukoni dhe informoni tr masn e popullit. Ato jan siguria e besimi vetm pr t ruajtur lirin.
Msuesi pyet: far roli luan edukimi te njeriu?
Pastaj msuesi thot shprehjen tjetr: Ndriojini njerzit, pasi liria dhe shtypja ndaj trupit dhe mendjes do t
zhduken, ashtu si zhduken shpirtrat e kqinj me lindjen e dits.
Krkesa 6
-Si konfederata, edhe federata jan bashkim shtetesh, t cilat kan qeverit, parlamentet dhe legjislacionin
e tyre, por krahas ktyre institucioneve ekziston edhe pushteti qendror. Ky pushtet te konfederata sht m i
dobt (ka pak t drejta) se te federata. Shtetet prbrse ruajn pavarsin e tyre veanrisht pr politikn e
brendshme.
42
Tema 7: Revolucioni Francez.

Periudha e Monarkis Kushtetuese
Niveli i
ult i t
nxnit
Objektivat:

Niveli i
lart i t
nxnit

T listoj shkaqet e shprthimit t Revolucionit Francez;

t evidentoj ngjarjet kryesore t fazs s par t Revolucionit Francez;

t shpjegoj vlerat e deklarats mbi t Drejtat e Njeriut dhe t Qytetarit;

t argumentoj ndryshimet q kushtetuta franceze e vitit 1791 solli n

jetn e vendit.

Konceptet kryesore: kriz qeveritare, prfaqsi e prgjithshme, Asamble Kushtetuese, Deklarata e

t Drejtave t Njeriut e Qytetarit, monarki kushtetuese.
?
?
?
Mjetet:
Metoda:
PNP
PNP
Parashikim
Teknika

Stuhi mendimesh
Koha
Ndrtim i njohurive INSERT

Prforcim
Diskutim i lir
Zhvillimi i msimit

Monarki absolute
Msuesi/ja shkruan n tabel Franc
dhe krkon nga nxnsit t thon at
far kan msuar me msimet e kaluara,
Kulla Eifel
por edhe far din pr t.
Mbreti Diell
Henriku IV
Franca
Rishelie e Mazarini
Mod
2. Ndrtim i njohurive: INSERT

Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn msimin dhe ndrkoh ndrton tabeln n klas. Gjat ksaj kohe
msuesi/ja udhzon nxnsit se si t plotsojn tabeln, ose se si do ta plotsojn s bashku me nxnsit.

Informacion
i njohur nga
nxnsit

Monarki
Absolute

Mbreti

i dobt

Informacioni i ri
Franca
Ekonomia
Kriz
Shoqria
Tri shtresa
Ide iluministe
Probleme
taksat
pjesmarrja
n qeverisje
Idet
amerikane
Informacioni
q nxnsit e
dinin ndryshe
Informacion
shtes
Ndikimi i
ktyre ideve
vjen q
nga Karta
e Madhe e
Lirive
43

1. Monarki
Absolute
2. Shoqria
sht e ndar
n tri shtresa.
3. Prhapja e
ideve iluministe.
1. Lufta e mparshme
2. Luksi dhe jeta e shfrenuar e oborrit mbretror
3. Shpenzimet pr t mbajtur nj ushtri t madhe.
4.Shpenzimet e mdha pr t ndihmuar
amerikant gjat revolucionit.
5. Kriza e uris q prfshiu vendin.
U thirrn prfaqsit e prgjithshme:
- prbhej nga tri dhoma me vot, ku dy shtresat rrzonin me
vot shtresn e tret. Shtresa e tret refuzoi t merrte pjes.
Shtresa e tret e detyroi Luigjin XVI t ndryshonte mnyrn
e votimit t prfaqsis s prgjithshme, duke i dhn do
pjesmarrsi n prfaqsi nj vot, pra e ktheu n Asamble
Kombtare Kushtetuese. Mbreti ndryshoi mendje dhe
vendosi trupa ushtarak rreth Versajs e Parisit.
U hap fjala e shprbrjes s Asambles Kombtare.
U zhvillua sulmi ndaj Bastijs, 14 korrik 1789.
Asambleja Kombtare shpalli/Deklaratn e t Drejtave t
Njeriut dhe Qytetarit.
-Deklarata e t Drejtave t Njeriut dhe Qytetarit.
U hartua mbi idet iluministe n Aktin e t Drejtave t
Anglis e t Deklarats s Pavarsis t SHBA-s.
1. Shpalli barazin e t gjith njerzve.
2. Qllimi i do grupimi politik ishte mbrojtja e t drejtave t
natyrshme t paprekshme t njeriut.
3. T drejtat e natyrshme jan: liria, prona, siguria dhe
kundrshtimi i shtypjes.
4. Liria qndron n at q mund t bsh gjithka q nuk
cenon lirin e tjetrit.
5. Shpalli: i vetmi sovran ishte kombi, i cili prbhej nga t
gjith qytetart me t drejt vote.
6. Shoqria ka t drejt ti krkoj llogari do
funksionari shtetror.
7. Garantonte lirin e mendimit dhe besimit.
Asambleja kombtare - hartoi kushtetutn
1. Ajo hapej me Deklaratn e t Drejtave t Njeriut dhe
qytetarit dhe sanksionoi:

- Monarkin kushtetuese

- Sovranitetin e kombit

- T drejtat e njeriut.
2. U miratua ndarja e tri pushteteve

- pushteti ekzekutiv - mbreti

- pushteti legjislativ

- asambleja e popullit.
3. E ndau popullin n votues pasiv dhe aktiv.
Pas miratimit t kushtetuts u zhvilluan zgjedhjet pr
asamblen legjislative, por nuk solln qetsi sepse:
44
U hartua
- mbi bazn e
ideve.
E dinim se
kto ide ishin
prodhime
i vet
ideologve
francez.

1. borgjezt e prfaqsuar nga jakobint ishin n pakic.
2. Mbreti nuk ishte i knaqur me kufizimet e pushtetit t
tij.
3. Aristokrat emigruan jasht Francs, duke menduar t
luftonin jasht.
- Mbreti u lidh me vende si Austria dhe Prusia pr t
sulmuar Asamblen Kombtare.
- Ai u mbyll n Tylri, ku u prpoq t arratisej.
Gusht 1792, kapja e mbretit i dha fund monarkis.
Nxnsit sjellin fakte t asaj kohe dhe i tregojn n klas dhe zgjidhin pyetjen e 6-t. Shtet-Mbret, shtetkomb, komb-ligj-mbret.
Nj bashkkohs pr marrjen e Bastijs
Sapo msuan pr dorheqjen e Nekerit1, t gjith u
revoltuan n kulm. Populli i dshpruar, duke dashur tu
jepte fund vuajtjeve t tij, dogji disa posta doganore dhe
vrshoi npr rajone...
M 12 korrik, n orn 5 t mbrmjes, qytetart u
mblodhn n rajonin Pale Ruajal2 t vendosur q tu
jepnin fund t gjith spektakleve t tij. N manifestim
morn pjes shum njerz. Ata u drejtuan npr bulevarde,

nga rruga Sent Marten... gjer n sheshin e Vandomit.
Ktu nj repart i gards, i prbr nga gjerman, donte
t pengonte marshimin. Disa filluan t qllojn me
gur ushtart, q Asambleja Kombtare duhej ta kishte
shprndar dhe diskretituar, guxoi t qllojn mbi popullin.
U dgjuan t shtna topash... Populli i dshpruar u hodh
drejt Pale Ruajalit me thirrjet: Tek armt, Tek armt...
1. Nekerit - ministri i Financave

2. Pallat n Paris. S bashku me kopshtin I prkiste q nga shek XVIII princit t Orlandos, deg e Barbonve. N kohn e
revolucionit n t bheshin mbledhjet popullore.
Prmirsimet teknike n tekstile (1733-1784)

N vitin 1733 Xhon Keji zbuloi masurin fluturues, q
rriste shpejtsin e endjes. Me ndihmn e tij prodhohej
nj coh m e gjer se m par. Lindi uria e tjerrjes,
t ciln e zgjidhi mekaniku Xhejms Hargrifs n vitin
1764. Ai krijoi nj makin tjerrjeje q e quajti Xheni (n
nderim t gruas s tij), dhe me kt makin nj puntor
mund t tirrte 8 fije n nj koh dhe m von prsri
psoi prmirsime dhe numri i fijeve u rrit n 80-120
fije. Ky qe shembulli i par pr nxjerrjen e nj prodhimi
t madh n industrin tekstile. N 1769, Rikard Arkrai
krijoi nj tezgjah q punonte me ndihmn e nj rrote
q vihej n lvizje nga forca e ujit (water frame). Ky tezgjah

prodhonte fije m t forta e m t trasha. Prdorimi i forcs
s ujit detyroi ngritjen e ndrtesave pran ujit. N vitin 1779,
Samuel Krombton krijoi makinn Mul (mushk), q ishte nj
przierje e makins me uj me makinn Xheni (u quajt Mul
se ishte nj hibrid, si sht mushka). Kjo makin prodhonte
nj fije t holl, uniforme, rezistente dhe e prshtatshme pr
t gjith tipat e tekstileve. Tjerrja eci shum prpara dhe u
shfaq uria e endjes. N 1784 Endmond Kartrai zbuloi i pari
tezgjahun mekanik. Pikrisht n kt koh filloi t prdorej
forca e avullit n industri.
Tema 8: Revolucioni Francez.

Nga republika n direktorat
Niveli i
ult i t
nxnit
T evidentoj ngjarjet kryesore t fazs II t Revolucionit Francez;
t prcaktoj forcat shoqrore q mbshtetn zhirondint, jakobint e termidort;
Niveli i
lart i t
nxnit
Objektivat:

t analizoj idet e reja t Revolucionit II Francez dhe ndikimin e tyre n

qytetrimin botror;
t vlersoj rolin e revolucioneve dhe ndikimet q ato patn n mendimin
politik botror.
45
?
?
?
Konceptet kryesore:

Mjetet:
Metoda:
Konvent Kombtare, regjim terrori, zhirondin, jakobin, termidor, direktori.

teksti, DDNJQ.
PNP
PNP
Parashikimi
Teknika

Shpjegim
Koha
Ndrtim i njohurive Pun n grupe/Reporter

Prforcim
Rrjeti i diskutimit
Zhvillimi i msimit
1. Parashikimi: Shpjegim
Msuesi/ja bn nj hyrje, duke rikujtuar disa elemente kryesore t msimit t kaluar, si p.sh:

- ndarjen e shoqris franceze;

- shkaqet ekonomike q uan Francn drejt Revolucionit;

- si u arrit t kalohej nga prfaqsit e prgjithshme drejt Asambles Kombtare Kushtetuese;

- Deklarata e t Drejtave t Njeriut dhe Qytetarit (prmbajtjen e saj);

- si dhe far prmbante kushtetuta e vitit 1791;

- si reagoi mbreti ndaj ktyre ngjarjeve.
Msuesi/ja u drejton pyetje nxnsve nse hartimi i kushtetuts s vitit 1791 u dha fund problemeve sociale n
Franc. Msuesi/ja ndrton nj skem, ku prmbledh hapat q uan n hartimin e kushtetuts s vitit 1791.

Asambleja Kombtare Kushtetuese
Kushtetuta
DDNJQ - Deklarata e
t Drejtave t Njeriut
dhe Qytetarit.
Ndarja e tri pushteteve
Ndan popullsin me t
drejt vote n dy grupe:
aktive e pasive.
pushteti ekzekutiv - pushteti legjislativ - pushteti gjyqsor

Mbreti
Asambleja e popullit
u zhvilluan zgjedhje pr
Asamblen Legjislative
-Si u pritn kto zgjedhje nga tri shtresat e shoqris?

-Asambleja Legjislative
-Mbreti u lidh me Prusin dhe Austrin

-Mbreti u burgos nga garda kombtare
46
-Borgjezia
-Aristokracia
u largua drejt
vendeve fqinje.
Ndarja
administrative

2. Ndrtim i njohurive: Pun n grupe/Reporter
Msuesi/ja e ndan klasn n grupe, ku secilit grup i cakton nj pjes dhe u krkon nxnsve t luajn rolin
e nj prfaqsuesi t nj medie dhe t prshkruajn pr klasn se far po ndodh. Msuesi/ja krkon q
nxnsit ta vendosin veten n Francn e viteve n fjal. Gjat kohs q nxnsit flasin, msuesi/ja ndrton
skemn.
Qeveria franceze
1. Austria dhe Prusia
2. Presioni i popullit
pr reforma
Msuesi/ja evidenton tani

nj faktor q do t luaj
rol t rndsishm gjat
Revolucionit Francez.
3. Popullsia e Parisit
Zhorzh Zhak Danton

Asambleja Legjislative t
rishikonte kushtetutn e
vitit 1791
Monarkit evropiane formuan
koalicione dhe shpalln luft

Solli
Rritje t trysnis s vazhdueshme
nga jasht, q n vend u pasqyruan
me realizimin e nj grushti shteti
nga jakobint.
Konventa kombtare

E drejta e vots
Jakobint si prfaqsuesit e
borgjezis ishin shumic dhe
tani u ndan n:
Aktet e para
zhirondin
malsor
fusharak
- Suprimimi i monarkis
- shpallja e republiks
- shpalli mbretin fajtor dhe
e dnoi me vdekje
- u premtoi ndihm
vllazrore t gjith
popujve q donin t
hiqnin qafe tiranin, si
rrjedhoj i shpalli luft
Anglis.
Grupi 2
Msuesi/ja tani udhzon grupin e dyt t paraqes informacionin e mbledhur pr nnshtjen e tret.
Grushti i shtetit, 1793

Jakobint
1. Prfaqsuesi i tyre mobilizimi krijimi i Ushtris Popullore Franceze (theu Prusin-Austrin).
2. U vendos regjimi i terrorit
3. Gjat regjimit t terrorit u ngrit: Gjykata Revolucionare, Komiteti i sigurimeve publike.
4. Ekonomia u vendos nn kontroll.
5. Politika kundr besimit.
6. U ndryshua kalendari.
Pra, msuesi/ja evidenton veorit kryesore t regjimit t terrorit, si dhe thekson se ky regjim shtriu akuzat e
tradhtis tek t gjith kundrshtart real ose imagjinar.
47
Konventa Kombtare
Grupi 3
Msuesi/ja krkon t dij nga nxnsit se cili qe reagimi ndaj ktij regjimi terrori.
Terrori i Robespierit dhe jakobinve t tjer.
T krijohej nj koalicion kundr jakobinve.
Konventa kombtare me termidor akuzuan Robespierin dhe ndjeksit e tij. Pasdite Robespierit iu pre koka n gijotin.

Komiteti i Shptimit
Komiteti i Sigurimit
U hoq Gjykata Revolucionare
U rifutn zhirondint
U riprtri liria fetare
U shpall amnistia ndaj fisnikve q kishin hedhur arm
Liria e tregtis ekonomike
Populli i Parisit u ngrit n revolt

Kushtetuta 1793
Buk
Konventa Kombtare
Kushtetuta 1795
Qeveria e re, Direktorati
Republika
Popullsis iu hoq e drejta e vots.
Direktorati zgjati nga viti 1795-89, kur vendin e mori nn drejtim Bonaparti.
Pasi reportert njoftuan pr ngjarjet q karakterizuan Francn nga viti 1781 deri n 1799, theksohet faktin se
gjat ksaj periudhe u realizuan shum dnime kapitale. Sot e ksaj dite ka vende q e zbatojn kt gj.

Pro
Kundr
Dnimet kapitale
Msuesi/ja thot disa shprehje t personazheve t ndryshme mbi dnimin me vdekje, q shprehen pro dhe kundr.
Kundr
Shum njerz e pranojn dnimin kapital, por
shumica nuk dshiron t jet xhelati!

Xhorxh Ornuel, shkrimtar.
far thot ligji: nuk duhet t vrisni! Posi e thot
at: Duke vrar? Dnimi me vdekje sht nj shenj
e veant e barbarizmit. Kur nj gj e till realizohet
barbarizmi ka filluar, kur nuk realizohet qytetaria ka
filluar. Volter.
sht vrtet mjaft tragjike, q pas gjith atyre
horroreve q ka par syri i njeriut n kto 1000 vitet
e fundit, t shohim q ka ende qeveri q zbatojn
dnimin me vdekje.
Pro
Nuk duhet t realizojm dnimin me vdekje pr t
krkuar hakmarrje. Nuk mendoj se kjo sht e drejt.
Arsyeja pr t mbshtetur dnimin me vdekje sht
pr t shptuar jet t pafajshme.
Xhorxh Bush, ish-president i SHBA-s.
Un e mbshtes dnimin me vdekje dhe mendoj se
ky rast duhet t administrohet me shum kujdes, si
p.sh., zbatimi i provs s ADN-s n t gjitha rastet,
por le t ket nj vmendje t kujdesshme. N.q.s.
personi i gabuar sht personi i gabuar, do t ishte
nj tragjedi e dyfisht. Por pr sa raste t veprave
makabre, un jam pro dnimit me vdekje.
Al Gor, ish- zvendspresident i SHBA-s.
Nga dekreti i 5 tetorit 1793, q vendosi kalendarin republikan n Franc
1. Francezt do ta llogarisin kohn nga dita e krijimit
t Republiks, gj q ndodhi m 22 shtator 1792 t
kalendarit t tanishm...
7. Viti ndahet n 12 muaj t barabart, nga 30 dit
secili. Pas mbarimit t tyre mbeten 5 dit pr t plotsuar
vitin e zakonshm. Kto dit nuk i prkasin asnj muaji.
Ato quhen dit shtes.
8. do muaj ndahet n tri pjes t barabarta, me nga
10 dit secila, t quajtura dekada e par, e dyt dhe e

tret.
9. Vendosen emrtimet e mposhtme: muajt e vjeshts
- vandemer, brymer, frimer; muajt e dimrit: nivoz, pluvoz,
ventoz; muajt e pranvers: mesidor, termidor e fruktidor.
Pes ditt e fundit quhen sankylot...
14. T gjitha aktet shtetrore duhet t datohen n baz
t kalendarit t ri.
Emrtimet e muajve t vitit u vun n prputhje me kohn gjat vitit. Kshtu vendemer do t thot muaji i mbledhjes s rrushit, brymeri
muaji i mjegulls, frimer muaji i ngricave, nivoz muaji i bors, pluvoz muaji i shiut, ventoz muaji i ers, zherminal muaji i rritjes, floreal
muaji i luleve, pretrial muaji i luadheve, mesidor muaji i korrjeve, termidor muaji i vaps, fruktidor muaji i frutave.
48
Tema 9: Franca gjat sundimit t Napoleon Bonapartit
Niveli i
ult i t
nxnit
Objektivat:

T rendit faktort e ardhjes n pushtet t Napoleon Bonapartit;
t shpjegoj fushat dhe karakterin e reformave t ndrmarra nga

Napoleon Bonaparti;
t analizoj ndikimin e reformave n qytetet franceze dhe at evropiane.
Niveli i
lart i t
nxnit
?
?
?
Konceptet kryesore: konsull, konsullat, sistem administrativ, kod civil.

Mjetet:
Metoda:
PNP
PNP

Parashikim
Teknika

Stuhi mendimesh
Koha
Ndrtim i njohurive Rrjeti i merimangs

Prforcim
Prsritje
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja shkruan n tabeln e zez fjaln Napoleon Bonaparti dhe krkon nga nxnsit t rikujtojn dhe
t thon far din, kujtojn ose mbajn mend pr Napoleon Bonapartin.
Perandor
Rusia
Napoleon Bonaparti
Strateg
Shn-Helena
Udhheqs i madh
i popullit francez
Anglia
Pasi msuesi/ja merr prgjigje nga nxnsit dhe i udhzon ata ti bjn nj lexim t shpejt msimit t dits,
fillon t ndrtoj skemn n drras.
2. Ndrtim i njohurive: Rrjeti i merimangs
49
50
- Siguroi barazimin e
bilancit shtetror.
- Krijoi institucione pr
mbledhjen e taksave.
- Mbajti t
qndrueshm kursin e
monedhs.
- U krijua Banka
Kombtare.
- Nuk flitej pr lirit dhe t

drejtat
- Pushteti ekzekutiv i
takonte Konsullats
- Napoleoni u shpall konsull
i par.
- Ai prqendroi t gjitha
pushtetet t duart e tij,
duke vendosur nj regjim
diktatorial.
Synonte t kishte qytetar
t knaqur, por t bindur.
2. Ekonomia
Perandor
1. Kushtetuta
-U shpall perandor n 1804.

- Pushteti i tij perandorak u
quajt despotik iluminist.
- Ai realizoi nj sr
reformash, q transformuan n
mnyr rrnjsore shoqrin
dhe organizimin shtetror.
- Ai shfuqizoi fitoret
themelore t Revolucionit
Francez.
Kodi Civil ose kodi i Napoleonit

- Ishte nj prshtatje e veprs
s juristve roman pr nj
bot ku t gjith qytetart t
ishin t barabart para ligjit.
- Frymzohej nga disa parime
themelore t Revolucionit
Francez.
- Pati ndikim te legjislacionet
perndimore.
3. Sistemi i drejtsis
Reformat
Napoleon Bonaparti
Politika e jashtme
1. Deri m 1812
kishte pushtuar tr
Evropn kontinentale, me
prjashtim t Rusis
3. Rikthimi, humbja
e Betejs s Vaterlos
dhe drgimi n ShnHelen, ku dhe vdiq.
-U krijuan licet
5. Arsimi
- Gjat revolucionit u tregua

nj ushtarak i zoti.
- Kundr anglezve n
Tylri ai u b komandant e
pastaj gjeneral, kurse kundr
austriakve hero kombtar.
- Prfitoi nga gjendja e rnd
ekonomiko-politike e Francs.
- Ai e kishte ushtrin e tij n
Egjipt dhe organizoi nj grusht
shteti: grushti i Brymerit.
4. Sistemi
administrativ

- Eliminoi autonomin
e pushtetit lokal q
kishte ekzistuar gjat
Revolucionit Francez
Ardhja n pushtet
2. Beteja kundr
Rusis dhe
dshtimi
i ksaj fushate.

3. Prforcim: Prsritje
Msuesi/ja bn prsritje t msimit t dits dhe krkon nga nxnsit t sjellin informacion shtes pr
Napoleon Bonapartin.
Krkesa 8
-Fotoja ka vendosur n plan t par Napoleonin e n sfond monarkt evropian. Nga kjo foto kuptojm se artisti
ka qen simpatizant i Napoleonit. Ai paraqet te Napoleoni krenarin dhe bindjen se nuk sht mposhtur dhe
besimin se do ti kthehej prsri fitores. Tek ai nuk pasqyrohet asnj element i njeriut t mundur e t rraskapitur,
as lodhje, dshprim apo zhgnjim. Monarkt evropian i paraqet si figura t zvogluara, prapa shpins s
Napoleonit, q nuk t japin as prshtypjen e fituesve. Ata e shikojn kt kolos me kureshtje, por edhe frik.
Napoleon Bonaparti pr zotrimet n Lindje
Ishujt e Korfuzit Zantes dhe Qefallonia kan pr ne
shum interes se Italia e marr s bashku. Un mendoj
se, n qoft se do t jemi t detyruar t zgjedhim, do
t bnim mir q ti kthenim perandorit Italin dhe t
ruajm ishujt q jan burim pasurie dhe lulzimi pr
tregtin ton. Perandoria Osmane po shthuret do dit.

do dit e m shum ajo po shkon drejt rnies. Kjo na
detyron t mendojm pr at se nj dit t bukur ne do
t interesohemi pr t marr masa pr ruajtjen e tregtis
son levantine.
Tema 10: Kongresi i Vjens dhe situata n Evrop pas tij
Niveli i
Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
Objektivat:

T shpjegoj karakterin e Kongresit t Vjens;

t evidentoj ndryshimet politike q psoi Evropa pas Kongresit t Vjens;

t analizoj mbi karakterin e ndryshimeve q psoi Evropa pas vendimeve t

Kongresit t Vjens.

Konceptet kryesore: Fuqi t Mdha, rend i ri ndrkombtar, ekuilibr force, legjitimitet, Aleanc

Katrpalshe, Lidhje e Shenjt, minoritete kombtare dhe etnike.

Mjetet:
teksti, harta e Evrops, figura e Kongresit t Vjens
?
?
?
?
Metoda:
PNP
PNP

Teknika
Parashikim
Ndrtim i njohurive
Prforcim
Pun me tekstin
Koha
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja vendos kto figura n tabeln e zez ose shkruan kto emra: Revolucioni Francez - Napoleon
Bonaparti - Qyteti i Vjens - Lidhja e Shenjt - Hart e re politike me Evropn.
51

Msuesi/ja krkon nga nxnsit t tregojn se far lidhjeje mund t ken kto figura me msimin e dits.
Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn msimin. Pr ta pasur m t leht ai/ajo i cakton do rreshti nj pjes
t msimit. Msuesi/ja shkruan n tabel fjalt: Revolucioni Francez dhe Napoleon Bonaparti dhe krkon nga
nxnsit t tregojn se far solln ata.
Revolucioni Francez
Napoleon Bonaparti
Msuesi/ja: Cilat qen pasojat e luftrave t Napoleon Bonapartit?

Revolucioni i Francs
Napoleon Bonaparti
1. Luftrat midis Francs dhe vendeve t tjera evropiane, q solln humbje

njerzore dhe ekonomike.
2. U ndryshuan kufijt politik t shteteve.
3. oi n rrzimin e disa familjeve dinastike.
Msuesi/ja: Cilat qen tiparet kryesore t Kongresit t Vjens?

1. M 1814 shtetet fituese t luftrave napoleoniane, si Britania e Madhe,
Austria, Prusia u mblodhn n Vjen. Aty u ftua edhe Franca.

t vendoseshin kushtet e paqes me Francn
2. Dy qllimet e Kongresit ishin:

t prcaktohej nj rend i ri botror.
3. Pr her t par u prdor termi Fuqi t Mdha.
(Cilat qen dy qllimet kryesore t kongresit dhe
mbi bazn e kujt parimeve do t realizoheshin kto qllime.)

Qllimet e kongresit ishin:
1. T vendoseshin kushtet
e paqes me Francn.

2. T prcaktohej
rendi i ri botror.
Kto dy qllime do t realizoheshin mbi bazn e dy parimeve:
- Ekuilibrit t forcave.
Do t thoshte q asnj
fuqi evropiane t mos
kishte sundim absolut
n Evrop.
Aleanca katrpalshe:
- prbhej nga 4 fuqit e
mdha
- qllimi ishte mbrojtja
e parimit t ekuilibrit t
forcave
- pr t penguar politikn
agresive t Francs.
52
Qyteti i Vjens
U krijua nj sistem i sigurimit

t prgjithshm, si krijimi i
shteteve kushinet
U bn rregullime territoriale
q solln dy dukuri:

- Shtete kombtare
- Perandori shumkombshe
- Legjitimitetit.
Miratonte kthimin e qeverive
t vjetra n pushtet dhe t
sunduesve t vjetr n fron,
pra, restaurimin e sistemit
politik para Revolucionit
Francez.
Lidhja e Shenjt:
- u krijua pr t mbrojtur parimin e legjitimitetit
- bri rikthimin e nj fryme solide fetare t Evrops
- Prusia, Rusia, Austria
- drejtohej kundr gjith kundr-shtarve t restaurimit, si dhe atyre q kishin
mbajtur poste t larta gjat kohs s Napoleon Bonapartit
- kundrshtoi nacionalizmin dhe demokracin.

Msuesi/ja: Cilat qen mekanizmat dhe institucionet q u krijuan pr t mbrojtur vendimet e Kongresit t Vjens?
Cilat qen rrjedhojat e ndryshimeve territoriale?
Te ndryshimet territoriale u evidentuan
dy forma t organizimit.
Gjuh t ndryshme
Shtete kombtare
Perandori shumkombshe
Popuj t ndryshm
Fe t ndryshme
Kultura t ndryshme

Kongresi i Vjens
T vendoseshin kushtet e
paqes me Francn.
Dy qllime
T prcaktohej nj rend i
ri ndrkombtar
Dy parime
Ekuilibrimi i forcave
Aleanca
katrpalshe
Legjitimiteti
Lidhja e
Shenjt
Procesi i Restaurimit
- u krijua nj sistem i sigurimit t
prgjithshm, si krijimi i shteteve kushinet
- u krijua nj hart e re politike e Evrops.
Shtetet
kombtare
Gjuh t ndryshme
Popuj t ndryshm
Fe t ndryshme
Kultura t ndryshme
3. Prforcim: Pun me tekstin


Vendimet e Kongresit t Vjens
Neni 1. Dukata e Varshavs me prjashtim t atyre

rajoneve dhe rretheve t cilat sipas neneve t mposhtme
do t marrin emrim tjetr, bashkohet prgjithmon me
Perandorin Ruse. Ajo, sipas kushtetuts s saj, do
t jet e lidhur n mnyr t pazgjidhshme me Rusin
e zotrimet e madhris s tij, perandorit t t gjith
Rusis, u takojn trashgimtarve dhe pasardhsve t tij
prgjithmon... Polakt, si dhe nnshtetasit rus, sikurse
austriakt dhe prusiant, do t ken institucionet e tyre
prfaqsuese shtetrore, legjislative dhe kombtare.
Neni 2. Pjesa e Dukats s Varshavs, q sht pron
e plot dhe zotrimi i madhris s tij mbretit t Prusis
dhe trashgimtarit t tij nn emrin Dukata e Madhe e
Poznanit do t prfshij kufijt e mposhtm...Neni
15... Mbreti i Saksonis vet dhe pasardhsit e tij heqin
dor prgjithmon n favor t madhris s tij, mbretit
t Prusis, nga t gjitha t drejtat dhe pretendimet pr
territorin e prshkruar m posht pr rrethet, tokat dhe
Perandorit
shumkombshe
pjest e tokave q m par i prkisnin mbretris s

Saksonis...
Neni 25... Mbreti i Prusis do t ket gjithashtu pron t tij
shtetrore, tokat e bregut t majt t Renit q prfshihen n
kufijt e mposhtm...
Neni 53... Perandori i Austris dhe mbreti i Prusis, si
sundimtar t atyre zotrimeve q m par i prkisnin
Perandoris Gjermane, mbreti i Danimarks si Duk i Madh
i Holshtejnit, ai i Niderlands si Duk i Madh i Luksemburgut,
krijojn midis tyre nj bashkim shekullor me emrin Bashkimi
i prgjithshm gjerman.
Neni 54... Qllimi i ktij bashkimi sht ruajtja e sigurimit
t jashtm e t brendshm t Gjermanis, pavarsis dhe
paprekshmris s tokave q hyjn n t...
Neni 56... Drejtimi i problemeve t Bashkimit do ti besohet
Sejmit, ku t gjith antart, pa shkelur t drejtat e tyre dhe
pavarsisht nga origjina, do t japin votat e tyre nprmjet
t plotfuqishmve t tyre.
1. M von ky territor u quajt Mbretri Poloneze.

2. Mbreti i Saksonis ishte n kongres n radhn e t mundurve dhe mori dnime t ndryshme.
53
Tema 11: Revolucioni I Industrial
T zbrthej konceptin revolucion industrial;

t prcaktoj kushtet historike q favorizuan Britanin e Madhe si nismtare t
Revolucionit Industrial;
t listoj prmirsimet teknologjike n industrin tekstile;
Niveli i
lart i t
nxnit
Niveli i
ult i t
nxnit
Objektivat:

?
?
?
t argumentoj rolin transformues q solli makina me avull;

t analizoj pasojat sociale q solli Revolucioni Industrial.
Konceptet kryesore: Revolucion Industrial, prparime teknologjike, makin me avull, ndryshime

n strukturn shoqrore (borgjezi, proletariat, shtres e mesme), kushte t

puns dhe t jets, organizim i puntorve, sindikata (treduinone).
Mjetet:
Metoda:
PNP
PNP
Teknika
Parashikim
Shpjegim
Ndrtim i njohurive
Hart e mendjes/Reporter
Prforcim
Prsritje
Koha
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja tregon q Evropa pas nj periudhe me luftra, tani do t kaloj nj periudh t qet. Kjo periudh
e qet do t bj q t gjitha energjit tani t prqendrohen n zhvillimin ekonomik t vendeve evropiane.
Msuesi/ja hpjegon kushtet e lindjes s Reviolucionit Industrial q luajti ai n zhvillimin e shoqris.
2. Ndrtim i njohurive: Hart e mendjes/Reporter
Msuesi/ja pr ta br m t leht msimin krijon n klas tri grupe, t cilat do t luajn rolin e nj trupe
televizive, q do ta informoj klasn mbi veorit e reja nga Britania e Madhe. Ndrkoh q nxnsit fillojn t
lexojn dhe t nxjerrin elemente kryesore, msuesi/ja fillon dhe ndrton skemn n drrasn e zez.
3. Prforcim: Prsritje
Msuesi/ja bn nj prsritje t t gjitha elementeve t msimit.
Krkesa 4
-Shnon kthimin e faqes s historis, sepse lindi nj burim i ri energjie, i panjohur deri ather, q ishte forca
e avullit. Prdorimi i ksaj energjie t re n industri e komunikacion solli transformime t mdha jo vetm n
ekonomi, por edhe n mnyrn e jetess.
54
IV
2. Fitimet
t mdha
Industria tekstile
Shkurtimi i kohs
s prodhimit
tregu evropian qe shum i

interesuar pr cohat e pambukut
1. Shpenzimet
qen t vogla
t varfr
shtresa t mesme
t pasur
Revolucioni Industrial
Shek. XVIII - shek. XIX
Britania e Madhe
zhvillimi i makinerive pr
prmirsimin e dy proceseve dhe
shfrytzimi i fuqis ujore, ngritja e
fabrikave. Makina e Xhejms Vatit.
prmirsimi i proceseve
tjerrje/endje.
Krkesa 4
-Shnon kthimin e faqes s historis, sepse lindi nj burim i ri energjie, i panjohur deri ather, q ishte forca e avullit. Prdorimi i
ksaj energjie t re n industri e komunikacion solli transformime t mdha jo vetm n ekonomi, por edhe n mnyrat e jetess.
1. Ishte nj vend i pasur

me minerale.
2. Gzonte nj pozicion
t favorshm n tregtin
atlantike.
3. Zotronte tregun e
brendshm kolonial e
evropian.
4. Nuk ishte e dmtuar
nga luftrat shekullore.
5. Zotronte nj treg t
brendshm unik.
6. Kishte hequr sistemin
e bujkrobris.
7. Gzonte nj rrjet ujor
q lidhte zonat dhe brigjet.
8. Borgjezia gzonte
kapitale t mdha dhe
ishte nj forc politike e
qndrueshme.
III
Proces q lindi n
Puna artizanale me dor u
Britanin e Madhe
zvendsua me makinerit,
dhe u prhap n t
t cilat viheshin n lvizje
gjith Evropn.
nga forca e avullit.
3. Realizohej n nj
koh t shkurtr
Revolucion: Solli ndryshime dhe

Industrial:

transformime t thella,

duke prfshir edhe jetn

e prditshme t shoqris.
Lnda e par pambuku sillej

me mim t lir nga kolonit
1. Migrimi i brendshm,
zona rurale qytete
2. Revolucioni solli
procesin e urbanizimit
3. Lindn qytetet e reja
4. U krijua nj shoqri e re
II
Msuesi/ja shtron pyetjet:

I. - Pse quhet Revolucion Industrial?
II.- far pasojash solli Revolucioni
Industrial?
III.-Cilat kushte uan n Revolucionin
Industrial n Britani?
IV. -Pse ishte pikrisht industria
tekstile?
55
Tema 12: Revolucioni II Industrial
Niveli i
ult i t
nxnit
T zbrthej konceptin Revolucion II Industrial;
t analizoj faktort q prcaktuan Revolucionin II Industrial;
Niveli i
lart i t
nxnit
Objektivat:

t krahasoj dy tablot historike t Evrops gjat shek. XIX;

t tregoj zbulimet shkencore gjat viteve 1970-1800;
t gjykoj pr rrjedhojat e Revolucionit II Industrial.
Konceptet kryesore:

?
?
Mjetet:
teksti, figura t kohs.
Metoda:
PNP
PNP
industri e rnd, industri e nafts, industri elektrike, kimike, motor elektrik,

motor me djegie t brendshme, komunikacion, treg botror, shekull i energjis
elektrike, zon industriale, shoqri petrolifere, zbulime shkencore, rritje e
popullsis, organizim i shtress puntore, Revolucion II Industrial.
Teknika
Parashikim
Stuhi mendimesh
Ndrtim i njohurive
Insert
Prforcim
Diskutim i lir
Koha
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja shkruan n tabeln e zez fjaln Britani e Madhe dhe krkon nga nxnsit t rikujtojn elementet
kryesore t msimit t kaluar.

Lindn qytete t reja
Doli nj klas e re
Britani e Madhe
Industri tekstile
Ndryshimi i shoqris
Revolucion Industrial
2. Ndrtim i njohurive: INSERT

Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn msimin dhe t nnvizojn pjest kryesore t msimit t ri, si dhe
nxnsit t plotsojn skemn q msuesi/ja do t ndrtoj n tabel. N kolonn () nxnsit shkruajn se
far din, n kolonn (+) dijet e reja q do t marrin, n kolonn (-) se informacioni q dgjuan ose marrin i
din ndryshe dhe n kolonn (?) nxnsit krkojn informacionin shtes.
56

+
- Kongresi i Vjens
- Revolucioni Industrial
- Industria tekstile
- Britania e Madhe
- Prmirsime
teknologjike
- Urbanizim
- Ndryshimi i strukturs
s popullsis
- Klasa puntore
- Evropa pavarsisht disa ngjarjeve politike

q vun n diskutim vendimet e Kongresit t
Vjens, u karakterizua nga nj qetsi politike q
ndihmoi n zhvillimin e ekonomis dhe uarjen e
saj drejt ekonomis kapitaliste.
- U zhvillua industria e rnd (furrnalta Tomas)
- U zbuluan burime t reja energjie si: nafta,
gazi, elektriciteti, q solln lindjen dhe zhvillimin
e industris s nafts dhe asaj elektrike.
- U zhvillua industria kimike
- U zhvillua komunikacioni detar ujor,
hekurudhor.
T gjitha kto zhvillime uan n lindjen e Tregut
Botror.
Prsri tr kto ndryshime solln ndryshime
n jetn ekonomike-politike-sociale t shoqrive
evropiane. Kjo periudh u quajt Revolucioni II
Industrial. U quajt Periudha e Bukur.
- Gjat viteve 1850-1900 krahas zhvillimit
ekonomik, borgjezia grumbulloi kapitale t
mdha, e cila nuk hezitoi ti investonte n
krkime shkencore e prmirsime teknologjike.
- Revolucioni I dhe II Industrial solln nj veori
t re t popullsis.
1. Largimi i popullsis nga zonat rurale drejt
zonave urbane.
Rritje e prqendrimit t popullsis n nj
siprfaqe t caktuar.
2. Ndryshuan pamjet e qyteteve. Pati investime
t mdha brenda qytetit, ndrsa n periferi u
krijuan lagje t varfra.
- Kto lagje n periferi ishin t paurbanizuara
dhe popullsia e saj qe puntore.
Kjo klas fillimisht u organizua n sindikata dhe
pastaj n parti politike.
?
A ruajtn
vlerat e
tyre idet
iluministe pas
Revolucionit
I dhe II
Industrial?

Nxnsit diskutojn rreth pyetjes 5 n tekst.
57
Tema 13: Ideologjit e reja dhe ndikimi i tyre n shtetet evropiane
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
Objektivat:

?
?
?
T shpjegoj ndikimin e iluminizmit dhe romantizmit n lindjen e liberalizimit dhe

nacionalizimit n Evrop;
t shpjegoj qllimet e lvizjeve revolucionare t viteve 40 n Evrop;
t evidentoj rrjedhn e Revolucionit Francez t 1848-s;
t analizoj format e liberalizimit n Britanin e Madhe.
Konceptet kryesore:
Mjetet:
teksti
Metoda:
PNP
PNP
liberalizm, romantizm, nacionalizm, grup kombtar, artizm.
Teknika
Parashikim
Ndrtim i njohurive
Prforcim
Pun e lir
Koha
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja shkruan n tabeln e zez kto fjal:
Shoqria
evropiane
Franca
Qyteti
i Parisit
Qeveria
provizore
Asambleja
Kushtetuese
Napoleoni III
Sistemi politik
n Britani
Msuesi/ja udhzon nxnsit se kto jan pikat kryesore mbi t cilat do t ndrtohet msimi i ri dhe i nxit
ata t lexojn msimin.
Shoqria evropiane

Liberalizmi
sht nj filozofi politike e

bazuar n vendosjen dhe
mbrojtjen e t drejtave
individuale politike dhe civile.
58
Msuesi/ja evidenton nj nga rrjedhojat e Kongresit t

Vjens, si ishte krijimi i perandorive shumkombshe.
Nacionalizmi
Si ideologji dhe politik mbshteti

nevojn q popuj me histori,
kultur dhe gjuh t prbashkt t
bashkohen n nj shtet t vetm.
Dy veorit e
liberalizmit ishin:
1. reforma liberale me
krkesn pr kushtetuta
2. reforma demokratike me
krkesn pr t drejtn e
prgjithshme t vots.
Dy veorit e
nacionalizmin:
1. bashkimi kombtar
2. pavarsia
- mbeteshin t prjashtuar ende grupime t shoqris nga e drejta e vots;

- po rritej shpejt numri i puntorve, q oi n nj rritje t lvizjes puntore;
Franca

Mbreti

Luigj Filipi

-mbreti kundrshtoi krkesat e ktyre grupeve sociale dhe politike q krkonin reforma;
- protestat dhe prleshjet e ktyre grupeve me policin oi n largimin nga froni t mbretit,
q solli edhe krijimin e nj qeverie provizore.
Qeveria

provizore

- shpalli republikn;
- filloi prgatitjet pr zgjedhjet e Asambles Kushtetuese. Ajo do t prbhej nga drejtues t

Partive Demokratike, plus dy socialist;

- socialistt krkonin arsimin e t gjith fmijve, pavarsisht nga klasa sociale;

- krkoi t drejtn e puns;

- krkoi zhdukjen e konkurrencs ndrmjet ndrmarrjeve private;

- krijimin e ndrmarrjeve kombtare;

- miratimin e ligjit t dits 11-orshe.

Asambleja

Kushtetuese

- u fitua nga grupet e moderuara;

- qarqet popullore t Parisit kundrshtuan;
- solli nj prplasje kundr grupeve q kishin luftuar m par bashk pr t drejtn e vots;
- qeverisje me dor t fort;
- krkoi ndryshimin e kushtetuts;
- krkoi krijimin e nj fuqie qeverisse t prqendruar n duart e nj njeriu t vetm q ishte
President i Republiks;
- Presidenti i Republiks zgjidhej me votn popullore dhe nuk varej nga asambleja
legjislative;
- nuk mund t qndronte m tepr se 4 vjet.
III
Napoleoni

- dhjetor 1848 u zhvilluan zgjedhjet presidenciale q u fituan nga Luigji Napoleon Bonaparti;
- Luigji Napoleon Bonaparti restauroi perandorin franceze,
Britania e

Madhe

Zotronte sistemin m t vjetr dhe solid politik
Qeveria
Parlamenti
Dhoma e Lordve
Dhoma e Komunave
Liberalt
Konservatort
59

Msuesi/ja thekson q Britania e Madhe ishte nj monarki kushtetuese.
- Lvizja artiste, Karta e popullit
- U ndrmorn nj sr reformash q prmirsuan jetn e klass puntore.
Nxnsit punojn me tekstin.
Tema 14: Lvizjet kombtare n Evrop. Bashkimi i Italis
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
Objektivat:

T prshkruaj rrugn q u ndoq pr bashkimin e Italis;

t shpjegoj ndikimin e iluminizmit dhe t romantizmit n lindjen e
nacionalizmit italian;
?
?
?
t evidentoj fazat e lvizjes kombtare pr bashkimin e Italis.
Konceptet kryesore: Rilindja Italiane, bashkim kombtar, shtja italiane, konfederat

Mjetet:
teksti, hart e Italis.
Metoda:
PNP
PNP

Teknika
Parashikim
Stuhi mendimesh
Ndrtim i njohurive
Shpjegim
Prforcim
Pun e lir
Koha
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja shkruan n tabeln e zez fjaln Itali dhe krkon nga nxnsit tregojn informacionet dhe t
dhnat q din mbi Italin.

Kultur
Mod
Italia
Koloseu
Roma
Sport

Pasi msuesi/ja merr informacionin q nxnsit zotrojn, i udhzon ata t lexojn msimin e dits, pr t
kuptuar se far hapash u ndoqn pr bashkimin e Italis.
60

2. Ndrtim i njohurive: Shpjegim
Hapi I. Pr t evidentuar coptimin e Italis, msuesi/ja dhe nxnsit punojn me hartn e librit, ku msuesi/
ja tregon se fuqit evropiane, si Franca dhe Australia, mbanin t pushtuara territoret italiane. Pasi nxnsit
prvetsojn hartn, msuesi/ja krkon nga nxnsit t tregojn cilat qen dy problemet kryesore dhe kush
mori prsipr zgjidhjen e tyre.

1. lirimi i vendit nga t huajt
2. Bashkimi i vendit
Mbretria e Sardenj-Piemontit
Hapi II. Msuesi/ja krkon nga nxnsit t evidentojn veorit e Mbretris s Sardenj-Piemontit dhe
shkruan n drrasn e zez tog-fjaln: Mbretria e Sardenjs - Piemonti.

Mbretria e Sardenj-Piemontit

Mbretria Italiane e Savojs

Mbreti Viktor Emanueli II
Mbshteste
nacionalizmin
italian

Shpresonte t
bashkonte Italin
nn udhheqjen e tij
ndodhej n veriperndim t gadishullit t Italis

monarki kushtetuese
kishte nj kushtetut dhe parlament me prfaqsues t zgjedhur.
Msuesi/ja evidenton karakterin e ideve liberale

Msuesi/ja: -Cila qe figura q u zgjodh pr t realizuar kto
nisma dhe far masash mori?
-T far natyre qen kto masa t ndrmarra?
Konti Kavur
Liberale
Masat
Prforcimi i
karakterit liberal dhe
kushtetuts s vendit
Nacionaliste
T siguronte mbshtetje
ndrkombtare pr shtjen italiane
(shpresonte t shfrytzonte rivalitetin
e kombeve t fuqishme evropiane.)
Msuesi/ja u rikujton nxnsve dy fuqit evropiane q mbanin t pushtuara territoret italiane dhe, pse jo, q
n fillim Mbretria e Sardenj- Piemontit nuk u mbshtet n forcat e saj.
Msuesi/ja i kujton nxnsit se qytetet e Milanos dhe Venecias shprthyen n kryengritje kundr austriakve,
por kryengritja u shtyp.
Pra, msuesi/ja evidenton menurin e kontit Kavur, kshtu duke shfrytzuar francezt n largimin e
austriakve dhe marrjen e territoreve n veri, dhe pastaj Garibaldin n largimin e francezven dhe marrjen e
territoreve n jug.
Konti Kavur
Austriakt
Marrveshje midis
Napoleonit III dhe Mbretris
s Sardenj-Piemontit
Francezt
Xhuzepe Garibaldi
61

Pas do beteje konti Kavur e kalonte zgjidhjen e problemit n rrug diplomatike.
Msuesi/ja krkon nga nxnsit t evidentojn veorit e shtetit t ri.
17 mars 1861
Viktor Emanueli u shpall mbreti i Italis
3. T krijonte nj shtet t
1. Kishte si kryeqytet Torinon,
2. T plotsonte
bashkuar me administrat,
prfshinte tr gadishullin Apenin
unifikimin territorial
monedh e legjislacion unik.
me dy prjashtime: Venecianaustriakt, si dhe zonn Rom
Lacios nn zotrimin e shtetit papal.

Nxnsit punojn me tekstin pyetjet nga 1-7.
Xhuzepe Garibaldi pr fushatn e T njmijtve
Un ndodhesha n Kaprera, kur erdhn lajmet e para pr
lvizjen n Palermo. E braktisa Kaprern dhe u drejtova pr
n Gjenov,,,
N shtpin e mikut tim Augusto Beki filluan prgatitjet pr
ekspeditn ton gjer n Siili.
Sicilian! Un kam sjell te ju nj grusht trimash. T
shptuan nga betejat e Lombardis. Ne dgjuam thirrjet
heroike t sicilianve dhe ja tani jemi midis jush. Ne
dshirojm vetm nj gj; t lirojm atdheun. T jemi

t bashkuar n nj qllim dhe problemi nuk do t jet i
vshtir pr tu zgjidhur. Tek armt!
Kush nuk rrmben armt, ai sht frikacak ose tradhtar.
Mungesa e armve t mos i shrbej askujt pr shfajsim.
N duart e guximshme do arm sht e mir. Kshillat e
qytetarve le t jen nn kujdesin e grave, fmijve dhe
pleqve. Kshtu, t gjith tek armt!
1. Ishulli pran bregdetit napoletan ku qndroi i internuar gjat Garibaldi.

2. Garibaldi e ka fjaln ktu pr luftn q zhvilluan vullnetart garibaldin kundr pushtuesve austriak n kohn e Lufts italofranko austriake n vitin 1859.
Tema 15: Lvizja kombtare n Ballkan
Niveli i
ult i t
nxnit
Objektivat:

Niveli i
lart i t
nxnit
T prcaktoj karakterin e nacionalizmit t popujve t Ballkanit;

t prshkruaj lvizjet kombtare n Ballkan;
t evidentoj t prbashktat dhe veantit e lvizjeve kombtare n Ballkan.

Konceptet kryesore: sistemi i Miletit, Rilindje Kombtare, shtje kombtare, lirim kombtar,

lvizje kombtare.
?
?
?
62
Mjetet:
teksti, hart e Perandoris Osmane
Metoda:
PNP
PNP
Teknika
Parashikim
Shpjegim
Ndrtim i njohurive
Pun n grupe
Prforcim
Pun e lir
Koha
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja u tregon nxnsve se sot do t flitet pr shpalljen e pavarsis s shteteve ballkanike q ishin
pjes e Perandoris Osmane. Kshtu nxnsit do t evidentojn kushtet e jashtme dhe t brendshme q
ndihmuan kta popuj n shpalljen e shteteve t tyre t pavarura. Msuesi/ja e ndan klasn n 5 grupe, ku
secilit grup i cakton pjesn e tij.
2. Ndrtim i njohurive: Pun n grupe

Gr. 1 T evidentoj rrethanat q uan n fillimet e lvizjeve kombtare n Ballkan.

Gr. 2 Kryengritjet serbe.

Gr. 3 Revolucioni grek.

Gr. 4 Lvizja bullgare dhe rumune.

Gr. 5 - Lvizja kombtare shqiptare.
Msuesi/ja u rezervon nxnsve 10 minuta pr prvetsimin e dijeve.
Grupi 1

- Zhvillimi i kapitalizmit.
N Rilindjen Kombtare n Ballkan ndikuan dy faktor:

- Idet iluministe.
Zhvillimi i kapitalizmit:- lulzimi i tregtis:

- prfitime ekonomike

- vendosja e kontakteve me shtetet e Evrops Perndimore dhe idet e tyre

- Greqia e favorizuar nga pozicioni gjeografik

- Bullgaria - zhvillimi i zejtaris

- Principatat autonome t Rumanis - zhvillimi i kontrabands

1. Ishin t lidhura me tregje t rndsishme, si Shn Petrsburg, Vjen.

2. U formua nj klas tregtarsh kapitalist.
3. Kto ndryshime solln t ara n strukturn e vjetr, duke futur n Sistemin e Miletit hierarki t reja.
1. Iluminizmi:

- Reformat e Jozefit II

- Shtresat e tregtarve u arsimuan

Fmijt e tyre n universitetet evropiane:

a) idet evropiane
b) modelet e jets s oborreve perndimore
c) u njohn me shtypin dhe rndsin e tij.
Pra, grupi i par mundohet t pasqyroj realitetin e asaj periudhe. Ai do t evidentoj faktort e jashtm q
ndikuan n lvizjet kombtare n Ballkan.
Grupi 2: Serbt

1. Territoret serbe prfshiheshin n pashallkun e Beogradit
Serbt
2. Jeniert vendosn nj sistem terrori n pashallk

3. Perandoria Osmane ndodhej n kriz
Lvizja e par
Gjeorgje Petrovi Koragjorgje
u mbshtet nga Austria dhe Rusia
Lvizja e dyt
- Miliosh Obrenovi
- U formua shteti autonom serb
- 1830, Fuqit e Mdha njohn pavarsin e Serbis.
63

Grupi 3: Grekt

1. Popullsia e krishter gzonte disa privilegje dhe njfar autonomie.

2. Roli i diaspors Shoqria e Miqve

3. N 1821 filloi kryengritja n Peloponez.

4. Ushtria osmane reagoi ashpr ndaj ksaj revolte

5. Fuqit e Mdha ndihmuan dhe pastaj njohn shtetin e ri, Greqin.
Nxnsit evidentojn veorit q e uan Greqin drejt pavarsis.

Grupi 4: Bullgaria
- Shtetet evropiane ndodheshin larg territoreve bullgare. Kjo solli q patriott bullgar tu kushtonin rndsi
dy problemeve:

a) zhvillimit t gjuhs dhe t arsimit:
b) krijimit t kishs s pavarur ortodokse bullgare:

- abetarja

- u bn prpjekje pr shkputjen e kishs

- u hapn shkolla

bullgare nga ndikimi grek.

- u shtypn libra e gazeta

1. Kongresi i Berlinit njohu autonomin e Principats.

2. M 1908 qeveria xhonturke me ndrmjetsin e Rusis njohu Pavarsin e Bullgaris.
Rumania: Provinca e Bashkuar Rumune (territoret e Vllahis - Moldavis).

M 1878, Kongresi i Berlinit e njohu pavarsin e saj.

Grupi 5. Shqipria
Kaloi dy faza:
1. Aspekti kulturor diaspora:

- zhvillimi i kulturs dhe arsimit

- abetarja

- botime librash dhe revistash

- hapja e shkollave n gjuhn shqipe
2. Aspekti politik:

a) Lidhja e Prizrenit

b) Shpallja e Pavarsis m 28 nntor 1912
Nxnsit punojn me ushtrimet 1-5 t librit.
Krkesa 6
-Krijimi i shtetit t pavarur grek me ndikimin e shteteve evropiane realizonte aspiratat e politiks evropiane
ndaj Perandoris Osmane:
-s pari, kufizonte mjaft ndikimin e ksaj perandorie n Detin Mesdhe, i cili shndrrohej n nj hapsir
detare plotsisht evropiane;
-s dyti, realizohej nj hap shum i rndsishm me tkurrjen e Perandoris n Gadishullin Ballkanik;
-s treti, krijimi i Greqis s pavarur s bashku me shtetin serb u bn shembuj pr nxitjen e nacionalizmit
ballkanik, i cili do ta dbonte pothuajse krejtsisht Perandorin Osmane nga Ballkani.
64
Tema 16: Lvizjet kombtare. Bashkimi i Gjermanis
T shpjegoj ndikimin e iluminizmit dhe romanizmit n lindjen e nacionalizmit gjerman;

t evidentoj fazat e lvizjes pr bashkimin e Gjermanis;
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
Objektivat:

t shpjegoj reformat sociale t Bismarkut si filles e shtetit t mirqenies sociale.
?
?
?
Konceptet kryesore: bashkim kombtar, shtje gjermane, konfederat, Rajhu II, legjislacion social.

Mjetet:
teksti, hart e Gjermanis.
Metoda:
PNP
PNP
Teknika
Parashikim
Shpjegim
Ndrtim i njohurive
Shpjegim, hart e mendjes
Prforcim
Diskutim i lir
Koha
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja shkruan n drrasn e zez fjaln Gjermani dhe krkon nga nxnsit t tregoj se far din mbi
kt shtet.

Sport

Gjermani

Mod
Portat e Branderburgut

Bon
2. Ndrtim i njohurive: Shpjegim, hart mendjeje

Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn msimin, si dhe t prqendrohen te harta e librit pr t evidentuar
numrin e madh t shteteve gjermane, si dhe drejton pyetjen se far tabloje paraqitin shtetet gjermane pas
Kongresit t Vjens, dhe si ndikoi shpallja e Mbretris s Bashkuar Italiane.
Kongresi i Vjens
Konfederata Gjermane (q prbhej nga 38 shtete)

Austria
Prusia

- ishte interesuar n shtjen ekonomike

- n marrdhniet me jasht kishte paraplqyer t ndiqte

kshillat e Austris
65

Lufta e Mbretris s Piemont-Sardenjs ndaj Austris rishfaqi dshirn e popullit gjerman pr bashkim
kombtar.
Prusia filloi ti kundrvihet Austris.
U themelua Shoqata Kombtare Gjermane:

- parimi i Gjermanis s Vogl

- t shkrinte konfederatn e t vinte Prusin n krye t nj shteti t ri t nj Gjermanie t bashkuar pa Austrin.
Msuesi/ja: - Cilat qen veorit e Prusis n kt koh dhe si do t realizohej plani pr bashkimin e Gjermanis?

Prusia

Dy shtresat kryesore
1. Ajo liberale e borgjeze
I. Mbshtetnin vendosjen e nj administrate kushtetuese
II. Respektonin ligjet themelore
III. Ishin pr zgjerimin e t drejtave t prfaqsimit kombtar
IV. Ishin funksionar, mjek, avokat etj.
2. Junkert
- Mbshtetnin parimin absolutist
- Ishin pronar t mdhenj tokash
-Cilat qen veorit e Bismarkut?

Vilhemi I
Oto fon Bismark
(shtresa e junkerve)

1. Organizimi i brendshm i vendit

- sundoi me dor t fort dhe vendosi
nj regjim dhune

18 janar 1871

Synonte t kishte qytetar

t knaqur, por t bindur.
2. Bashkimi i vendit
- mendonte se rruga e fitores arrihej prmes luftrave
- danezt
- austriakt
- francezt
N pallatin e Versajs mbreti i Prusis, Vilhelmi I,
u shpall Perandor i Gjermanis, Rajhu II.
-Cilat qen masat q ndrmori Bismarku pr bashkimin e Gjermanis?
Oto fon Bismark
Organizimi
shtetror
Ekonomia
Ushtria
Politika e
jashtme
Plani social
Rajshtagu
kushtetut t re
1. do shtet kishte kushtetutn dhe parlamentin e vet;

2. njkohsisht ekzistonte edhe parlamenti,
qndronte edhe perandori;
3. perandori ishte shum i fuqishm
Mbshteti interesat e
borgjezis industriale
e tregtare
- krijoi tregun kombtar

- vendosi pesha t njjta dhe nj monedh
- u zhvillua industria e minierave dhe ajo e makinave
E shndrroi n Fuqi
t Madhe Botrore
- u rrit numri i ushtarve dhe u modernizua ushtria.
Bri aleanca
- forcoi pozitat e Gjermanis

- bri izolimin e Francs
-filloi puna pr zgjerimin e legjislacionit social
Pra, msuesi evidenton dy veorit e lufts mes dy shtresave, si dhe masat e marra nga Bismarku
pr zgjidhjen e problemit t Bashkimit Kombtar, si dhe organizimin e brendshm t shtetit.
66

Nxnsit diskutojn rreth reformave t ndrmarra nga Bismarku, ku nga njra an vendosi nj regjim dhune,
por nga ana tjetr rriti t drejtat e punonjsve.
(kjo skem t bhet n formn e nj harte mendjeje)

Organizimi i shtetit
Plani social
Bismarku
Politika e jashtme
Ekonomia
Ushtria

Krkesa 8
Autori n tri elementet e karikaturs, dy elemente (anijen dhe
Bismarkun) i ka paraqitur n prmasa t mdha, ndrsa t tretin
(perandorin) t zvogluar.
Anija simbolizon Gjermanin si nj shtet i bashkuar, i fuqishm dhe
me autoritet evropian dhe Bismarkun si arkitektin e ktij shteti. Ai zbret
nga anija (perandori q nuk pajtohet me politikn e tij, e largon nga posti
i kancelarit) jo i dshpruar, por krenar, nga anija q ai vet e kishte
konstruktuar. Perandori, nj figur me vlera shum t kufizuara e me
nj buzqeshje ironike paraqitet antipodi i Bismarkut. Ndrsa Bismarku
krijoi Gjermanin dhe me politikat e tij elastike dhe ekuilibrastike e rriti
autoritetin e ktij shteti t ri, t porsaformuar, perandori e futi Gjermanin
n luft, q solli pothuajse shkatrrimin e saj.
Shnim: Karikaturn po e botojm ktu, pasi gabimisht gjat faqosjes
s librit sht hequr.
Karikatura angleze
Komandanti n anije
Tema 17: Lvizjet puntore dhe internacionalizmi
Niveli i
Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
Objektivat:

T evidentoj shkaqet q uan n organizimin e Lvizjes Puntore n Evrop;
t dalloj rrymat e ndryshme mes lvizjes puntore;
t analizoj shkaqet e lindjes s partive socialiste.
Konceptet kryesore: lvizje puntore, parime socialiste, internacionale, internacionalizm, anarkist,

Parti Socialiste, luft e klasave, manifest komunist, marksizm, Internacionalja

I, Internacionalja II.

Mjetet:
teksti, Kushtetuta e Shqipris, Kodi i Puns
67
Metoda:
PNP
PNP

Teknika
Parashikim
Diskutim i lir
Ndrtim i njohurive
Ditar dypjessh
Prforcim
Rrjeti i diskutimit
Koha
Zhvillimi i msimit
1. Parashikim: Diskutim i lir

Msuesi/ja lexon disa nene t Kodit t Puns, ku thekson disa t drejta, si p.sh., kushtet e puns, rroga
minimale, prcaktimi i 8-orshit t puns, si dhe nj sr t drejtash t tjera. Msuesi/ja informon nxnsit se
si arriti klasa puntore n prfitimin e ktyre t drejtave.
2. Ndrtim i njohurive: Ditar dypjessh
Fjal/ Fjali
Komenti
1. Kushtet e klass
s puntorve
Kushtet e zhvillimit t lvizjes

puntore
Problemet
e dala nga
zhvillimi i
shoqris
kapitaliste
- jetonin n kushte t kqija

shndetsore dhe ekonomike
- pjess m t varfr i mohohej e
drejta e vots
Puntort filluan t mendonin pr
nj shoqri
Do t shptonin nga
skllavria e fabrikave
Mohimi i t
drejtave politike
- Shoqria do t transformohej nga zhvillimi

i shkencs
- Socializmi dhe kontrolli shtetror
2. Marrdhniet e klass
puntore me borgjezin
Manifesti i Partis Komuniste
Marksi
68
- luft klasash
bashkpunim klasash
- Karl Marks dhe Frederik Engels

- u b teksti m i njohur i literaturs socialiste
- lvizjet q u mbshtetn n t u quajtn marksiste
- Proletar t t gjitha vendeve bashkohuni, u b parulla
e lvizjes marksiste
- Shoqata Ndrkombtare e Puntorve (Internacionalja I)
- jeta e ksaj organizate u b e vshtir, pr shkak t konfliktit t
Marksit me Mihail Bakunin.
- Mihail Bakuni - ideator i lvizjes anarkiste
a. njerzit duhet t kundrshtonin do autoritet politikekonomik-shoqror-juridik
b. shteti qe armiku i anarkistve
c. ato u prhapn n Spanj, Italin e Jugut, Rusi.

1. Shtetet evropiane reaguan ashpr ndaj lvizjes puntore. Ajo u
akuzua se krkonte t ndryshonte rendin shoqror (lvizja anarkiste,
Komuna e Parisit)
2. Partit Politike Socialiste
- Gjermani (Partia Socialdemokrate), Franc, Itali (Partia Puntore)
- Parimi kryesor - Lufta e klasave
- Objektivi - prmbysja e kapitalizmit
- Ato synonin t transformonin shoqrin me an t mjeteve ligjore
dhe me krkesn pr zbatimin e reformave gjithnj e m t ashpra
Lvizja Puntore
sindikatat
diferencimin
lvizja anarkiste
- n Paris, 1889
-Shoqata e dyt Ndrkombtare e Puntorve
Internacionalja II
1 Maj
- Partia Puntore iu referua modelit t Partis Socialdemokrate t
Gjermanis.
3. Reflektim: Rrjeti i diskutimit

Msuesi/ja hedh pr diskutim pyetjen:
Pro
A luajtn nj rol t
rndsishm lvizjet

puntore pr zhvillimin e
shoqris s asaj kohe?
Kundr
Tema 18: Nga shteti liberal n demokraci
Objektivat:

Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
?
?
T prshkruaj lvizjen qytetare pr t drejtn elektorale t prgjithshme;
t shpjegoj procesin q oi n krijimin e partive politike, duke br dallimin
mes partive socialiste dhe grupeve t tjera;
t evidentoj arsyet q uan n lvizjen femrore dhe n krkesat e saj pr
t drejtn e vots.
Konceptet kryesore: e drejt elektorale, parti politike e masave, lvizje femrore, emancipim i gruas.

Mjetet:
teksti, figurat e librit, gazeta.
69
Metoda:
PNP
PNP

Teknika
Parashikim
Parashikimi me terma paraprak
Ndrtim i njohurive
Ditari dypjessh
Prforcim
Pun e lir
Koha
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja shkruan n drrasn e zez kto fjal ose vendos figura:

Gazeta
e drejta e vots
prfaqsim politik
roli i gruas
lvizje feministe
Msuesi/ja krkon nga nxnsit t sugjerojn se far lidhjeje mund t ken kto fjal me msimin e dits.
2. Ndrtim i njohurive: Ditari dypjessh
Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn msimin dhe t nnvizojn pjest kryesore t tij.
Zgjerimi i s drejts s vots pr t gjith popullsin dhe pjesmarrja
Objektivi i lvizjeve politike
n jetn politike t klasave sociale deri ather t prjashtuara.

Vendet ku u zhvilluan:

- Angli
- SHBA
- Franc
- Gjermani
- Vendet Skandinave
- Itali
Rrjedhoja

- Parlamenti u kthye n qendr t debateve politike

- Solli kalimin nga shteti liberal n at demokratik
- Solli krijimin e partive politike
Lvizja femrore:

U zhvilluan (t parat) n SHBA: a) progresiste ; b) t moderuara

- Britania e Madhe: Shoqria Kombtare.

- Franc: Shoqata pr t Drejtn e Vots s Gruas.

- Itali: Lidhja n mbrojtje t interesave t gruas.

Arsyet:

1. Zhvillimi i qyteteve dhe rritja e punsimit n industri.

2. Zhvillimi i arsimit n rradht e grave.
Nxnsit evidentojn pikat kryesore t msimit.
70

Nxnsit punojn me pyetjet 1-7. Msuesi/ja ngre pyetjen:
-Si e shohim rolin e gruas n shoqrin e sotme?
Rndsia e ksaj metode qndron te fakti q msuesi kupton se si nxnsit veojn informacionin m t
rndsishm.
LINJA 3
Tema 1: Lufta e Par Botrore
T prshkruaj disa veprime ushtarake kryesore dhe betejat kryesore t Lufts

s Par Botrore;
t evidentoj shtrirjen globale t Lufts s Par Botrore;
Niveli i
lart i t
nxnit
Niveli i
ult i t
nxnit
Objektivat:

?
?
?
t analizoj shkaqet q uan n fillimin e Lufts s Par Botrore;

t argumentoj qndrimin neutral t Italis dhe mbshtetjen q ajo pati.
Konceptet kryesore:

Mjetet:
Metoda:
luft rrufe, nacionalizm i skajshm, imperializm, blloqe politiko-ushtarake,

traktate, front lindor, front perndimor.
teksti, harta, fotografi.
PNP
PNP
Parashikim
Teknika
Prdorim i termave paraprak
Koha

Ndrtim i njohurive Pun individuale

Prforcim
Diskutim i lir
Zhvillimi i msimit
1. Parashikim: Prdorim i termave paraprak

Msuesi/ja nxit kujtesn e nxnsve me an t pyetjeve:
Boshti i Hekurt

Perandori shumkombshe
1914 - 1918
Sarajev
Ushtari i mir Shvejk
1. Cilat jan luftrat gjithprfshirse ku u prfshin nj numr i madh vendesh?

2. A e kujtoni se cili shrbeu si pretekst pr fillimin e Lufts s Par Botrore?
3. Mendoni ju se vrasja e princit Ferdinant ishte shkaku i Lufts s Par Botrore?
2. Ndrtim i njohurive: -Pun individuale

Hapi 1
Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn shtjen e par t msimit, duke prcaktuar shtjet thelbsore.
M pas krkon q nxnsit t prcaktojn:
-Planin Shlifen dhe t tregojn se prse ai u quajt Plani Rrufe.
Punohet ushtrimi nr. 1
Hapi 2
Po n t njjtn mnyr punohet pr dshtimin e Lufts Rrufe.
1. Nxnsve u krkohet t prcaktojn frontet q u hapn n Evrop n vitet 1914.
(T punojn me hartn n libr. Beteja e Marns)
71

2. T prcaktojn frontet e Lufts s Par Botrore. (nxnsit do t punojn me ushtrimin nr. 1 dhe hartn e tekstit).
Hapi 3
Hyrja e Italis n luft
1. Nxnsit analizojn qndrimin e Italis.
2. Zbrthejn Traktatin e Fsheht t Londrs, 26 prill 1915.
3. Kujtojn nga viti i kaluar Luftn e Vlors.
Hapi 4.
Msuesi/ja plotson mangsin q ka tema e tekstit duke br kt shtes:
Viti 1918 krijoi vshtirsi t mdha pr Bllokun Qendror. N frontin prendimor vepronte ushtria anglofranko-amerikane e cila detyroi ushtrin gjermane t trhiqej nga territoret franceze e belge. Disfata psoi dhe
ushtria autriake.
M 3 nntor 1918 u nnshkrua armpushimi midis Austris e Italis dhe m 9 nntor perandori gjerman la fronin,
u shpall republika. Qeveria e re, m 11 nntor, nnshkroi armpushimin i cili shnoi fundin e Lufts I Botrore.
Msuesi/ja bn prforcimin e tems prmes ushtrimeve nr. 2,3 dhe 4.
Detyr shtpie ushtrimi nr. 5 dhe 6 t msimit.
Tema 2: Bota pas prfundimit t Lufts s Par Botrore
Niveli i
ult i t
nxnit
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit duhet t jet i aft t arrij objektivat minimal,

Niveli i
lart i t
nxnit
?
?
?
T prshkruaj karakterin dhe vlerat e planit amerikan pr paqen n bot;

t pasqyroj hartn e re politike t Evrops pas Lufts s Par Botrore;
t analizoj disa nga vendimet me t rndsishme t Konferencs s Paqes
n Paris;
t gjykoj mbi pasojat ekonomike, sociale dhe psikologjike t Lufts s Par
Botrore dhe t Traktateve t Paqes.
Konceptet kryesore: rendi i ri botror, vetvendosje.

Mjetet:
teksti, harta, foto q paraqesin pasojat e lufts, n tekst tabloja ku paraqitet

bilanci i lufts.
72
Metoda:
PNP
PNP

Teknika
Parashikim
Ndrtim i njohurive
Pun n grup/Ditar dypjessh
Prforcim
Pun e pavarur
Koha

Zhvillimi i msimit
Kshilli i t Katrve
Versaj (Paris)
1. Parashikim: Prshkrim me terma paraprak

Msuesi/ja shkruan n tabel Konferenca e Paqes,
janar 1919 (Versaj, pran Parisit) dhe pastaj bn
pyetje:
Konferenca e
Paqes, 1919
Traktati i
Londrs
Programi i
Uillsonit
Ndshkimi i
Gjermanis
1. Prse mund t jet mbledhur kjo konferenc?

2. Duke pasur parasysh ngjarjet gjat lufts, si mendoni, cilat do t jen problemet e saj?
2.Ndrtim i njohurive: Pun n grup/Ditar dypjessh
Grupi 1 do t lexoj Konferencn e Parisit dhe do tu prgjigjet ktyre pyetjeve:

a) Cili ishte qllimi i konferencs?

b) Cili ishte qndrimi i Kshillit t t Katrve?
Grupi 2 pasi lexon Pasojat e Lufts I Botrore (gjykoni duke par tabeln n libr), u prgjigjet pyetjeve:

a) Prse Lufta I Botrore u quajt Luft e Madhe?

b) Cilat ishin pasojat e saj ekonomike, politike, ideologjike dhe psikologjike?
Grupi 3 pasi lexon Lidhja e Kombeve, u prgjigjet pyetjeve:

a) Cili ishte qllimi dhe organet kryesore t saj?

b) Cilat ishin rrugt e lidhjes pr zbatimin e vendimeve t saj?
Grupi raporton prmes nj prfaqsuesi. Ndrkoh msuesi/ja plotson tabeln e mposhtme n drrasn e zez.
Fjalt ky
Grupi 1
Qllimi i Konferencs s Paqes Paris,
18 janar 1919
2. Synimi i Kshillit t t Katrve
(Angli, Franc, Itali, SHBA)
Anglia synonte:
Franca synonte:
SHBA - interesat franko-britanik

3. Nnshkrimi i Traktateve t Paqes
me shtetet e humbura.
Komente
a) parimi i vetvendosjes s kombeve
b) krijimi i nj organizate politike pr ruajtjen e paqes.
a) Dobsimin e Gjermanis, por jo shndrrimin e saj n

nj shtet t dors s dyt.
b) Kolonit e
Gjermanis
Franca
Anglia
Ndshkimin e Gjermanis
Kthimin e Alsas-Lorens (gjermane)
Krijimin e shtetit t pavarur t Renit
Aneksimin e krahins s Sars.
Nuk zgjidhn
problemet e
paralufts
U rritn
paknaqsit e
shteteve t humbura
Paqe e
gabuar dhe
ndshkuese.
73

Fjalt ky
Komente
Grupi 2 - Pasojat e Lufts

I Botrore
Prfshiu pothuajse t gjith planetin
6 kontinente
25 shtete
3/4 e popullsis s globit
Rrjedhoja
ekonomike
rreth 10 milion t vrar (t dhnat e tabels n tekst

flasin qart).
Rrjedhoja
politike
a) Ndryshimi i harts politike
Rrjedhoja
ideologjikepsikologjike
Rrjedhimet e Lufts
Grupi 3. Qllimi i Lidhjes

s Kombeve
Statuti garantonte
vendimet prmes tri mundsive.
P. Osmane
P. Austo-Hungaria
b) Vetvendosja me referendum popullor.

a) Lkundja e vlerave t sistemit
b) Prparsia morale e Evrops u lkund.
Forcimi i
Dnimi i
marrdhnieve agresorve
T luante
rolin e arbitrit.
1. Shprehte mosplqimin ose dnimin e nj shteti kur

ato binin ndesh me parimet e saj.
2. Vendoste sanksione ekonomike mbi at shtet.
3. Prdorimi i forcs ushtarake si mjet presioni.
Msuesi/ja punon n klas ushtrimin nr. 3 dhe 10

74
Rusia
Asambleja e Prgjithshme
Kshilli
Sekretariati
Gjykata Ndrkombtare
Detyr shtpie ushtrimi 7-8 dhe 9.
Shprbrja
Qllimi
Ruajtja
e paqes
Organet e Lidhjes s Kombeve
a) 350 miliard dollar shpenzime t

drejtprdrejta.
b) rrnimi - i qyteteve
- rajoneve industriale
- bujqsis.
c) ra tregtia
) u rritn mimet
d) u zhvlersua monedha.
Tema 3: Rusia/BS n periudhn midis dy Luftrave Botrore (1917-1939)
Niveli i
ult i t
nxnit


T shpjegoj shkaqet dhe rrjedhojat e revolucionit bolshevik m 1917 n Rusi.

t analizoj shkaqet e ardhjes n pushtet t qeveris totalitare t majt n Rusi.
Niveli i
lart i t
nxnit
?
?
?
t gjykoj mbi politikn e Stalinit t diktaturs s proletariatit dhe lufts s klasave.
liberal t moderuar, bolshevik, regjim totalitar, sovjet, luft klasash,

industrializim, kolektivizim.
Konceptet kryesore:

Mjetet:

teksti, harta e BRSS-s, foto t ndryshme, duke prfshir edhe ato t librit, foto t
Stalinit, Leninit.
Metoda:
PNP
PNP

Parashikim
Teknika
Koha

Ndrtim i njohurive Harta e mendjes

Prforcim
T menduarit logjik
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja paraqet foto t Stalinit dhe Leninit dhe shkruan n tabel BRSS dhe Leninit. Bn pyetje:
1. Kush sht n kto foto? far dini ju pr ta?
2. Prse nuk ekziston m sot shteti i BRSS-s?
3. Shikoni fotot e librit ku sht paraqitur Lenini dhe
Stalini dhe thoni far ju bn prshtypje n kto foto.
Qeveri e prkohshme
Lenini
Proletariati
BRSS
Bolshevikt
Stalini
Kolkoze
2. Ndrtim i njohurive: Harta e mendjes

Nxnsit lexojn shtjen e par dhe t dyt t msimit. Msuesi/ja ndrkoh shkruan n tabel skemn e mposhtme:
Hapi 1

Fillimi i shek. XX, Rusia
Monarkia Absolute

Prmbysja e
Monarkis Cariste
Qeveria e prkohshme,
8 mars 1917, Liberal t Moderuar
Mungonin lirit politike

Ska liri civile
Ekonomia e prapambetur
Vazhdoi lufta me
Antantn
75

Msuesi/ja pyet nxnsit:
- A e prmirsoi gjendjen qeveria e prkohshme?
- Kush del n skenn politike?
- Prmbysjen me dhun t kapitalizmit.
V.J.Lenini
Radikalist - komunist
donte
Partia Komuniste,
jo parti parlamentare
Marrja e pushtetit.
- Krijimin e shoqris komuniste.

Prmes sovjetve
Sovjett ishin diktatura

e proletariatit.
Dalja e Rusis nga lufta
Kongresi II i sovjetve,
7 nntor 1917
Miraton
Kshillin e Komisarve
t Popullit
Fabrikat nn kontrollin
e puntorve
Fshatart morn tokn
Hapi 2. Nxnsit lexojn tiparet e diktaturs s proletariatit, duke nnvizuar problemet thelbsore.
Msuesi/ja punon me nxnsit skemn e librit Sistemi totalitar. M pas punohet ushtrimi 4, Varrosja e
parlamentarizmit.
Hapi 3. BS-ja nn regjimin e Stalinit. Nxnsit nxjerrin shtjet thelbsore. Msuesi/ja punon n tabel
Ekonomin socialiste, dhe shtron pyetjet dhe ndrton skemat logjike.
1-Si ishte ekonomia?
2-Kush mori masa pr centralizimin e saj?
-Zhduku rivalt
Stalini
1924
-Forcoi diktaturn
Vuri kontrollin e plot t shtetit n ekonomi
U anulua NEP-i
Ekonomia,
madhshtore
Kontroll i shtetit
Kontrolli i shtetit
n bujqsi
76
Shtetzimi i plot i ndrmarrjeve industriale
Kolektivizimi i plot i bujqsis

Bashkimi i tokave bujqsore, kolkozet
Theksi tek industria

e rnd
Zhduku pronn
private

Komiteti Shtetror
i Planifikimit
vendoste

Zbatimin e planeve
Shitblerje
5-vjeare n ekonomi
Sasin e mallrave
mimet
Pagn
Investimet
ishte
i komanduar
i centralizuar
i detyruar
ligj
udhheqje njpartiake

sanksionoi
Kushtetuta staliniane, 1936
pronn shtetrore
socializmin e njeriut: Njeriu i ri.

Msuesi/ja punon n klas me nxnsit skicn e tekstit Ndrtimi i shtetit dhe i partis dhe u krkon nxnsve
ta interpretojn kt skic.
Detyr shtpie ushtrimi nr. 5 dhe 6.
Tema 4: Italia n periudhn midis dy Luftrave Botrore. Vendosja e fashizmit
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit


?
?
?
T prshkruaj kushtet historike t ardhjes n pushtet t Partis Fashiste;

t shpjegoj tiparet politike t brendshme dhe t jashtme t fashizmit italian;
t analizoj tiparet e sistemit diktatorial t djatht.
Konceptet kryesore: totalitarizm fashist, korporat, fashistizm.

Mjetet:
teksti, pamjet e tekstit, foto t ndryshme nga interneti.
Metoda:
PNP
PNP

Teknika
Parashikim
Ndrtim i njohurive
Marrdhnie pyetje-prgjigje
Prforcim
Pema e mendjes
Koha

77
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja bn pyetje:

Italia
1. Megjithse Italia doli fituese nga lufta, cila ishte gjendja e saj?
2. Si ishte prodhimi pas lufts, po ekonomia?
3. far pasojash do t sillte kjo te popullsia?
Fituesja e lufts
Partia Fashiste
Musolini
Rinia fashiste
Shqipria
2. Ndrtim i njohurive: Shpjegim prmes pyetje-prgjigjeve

Hapi 1. Pasi sht lexuar shtja e par, msuesi/ja drejton pyetje:
- Duke iu referuar gjendjes s Italis pas Lufts s Par Botrore, si mendoni:

1. A ishte e justifikueshme dalja e ekstremeve politike?
Msuesi/ja shpjegon dy kraht politik.

E majta ekstreme
synonte

Partia Komuniste
diktaturn e proletariatit
Ekstremi i djatht
P. Fashiste, 1919
synonte
korporatn
- Kush e favorizoi prhapjen e fashizmit?

Hapi 2. Lexohet nnshtja nr.2: Tiparet e regjimit fashist
Msuesi/ja bn pyetje:

1. Duke qen se n kt periudh n Itali ekzistonte nj anarki totale dhe gjendja ishte e vshtir, ku
u mbshtet mbreti Viktor Emanueli III?
2. far tregoi bashkpunimi midis mbretit dhe Musolinit?
3. Cilat ishin masat q mori Musolini?
4. Cila ishte politika e jashtme dhe e brendshme e Musolinit?
3. Prforcim: Pema e mendjes
Pas bashkbisedimit dhe shpjegimit t msuesit/es, ai/ajo prmes metods Pema e mendjes prmbledh
msimin n mnyr t skicuar. Ky veprim bhet n bashkpunim me nxnsit.
M pas punohet ushtrimi nr. 3
Krkesa 7
Italia fashiste propagandonte se do ti kthente Shqipris territoret q padrejtsisht u ishin dhn shteteve
fqinj, duke premtuar krijimin e Shqipris Etnike. Qllimi ishte q t siguronte prkrahjen e nacionalizmit
shqiptar, q Italia t mos vlersohej si forc pushtuese, t krijonte pr veten e saj nj territor t qet dhe t
shfrytzonte trevn shqiptare, ekonomin dhe forcn njerzore n dobi t politiks s saj pushtuese.
78
Tema 5: Gjermania n periudhn midis dy Luftrave Botrore. Vendosja e nazizmit
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit

T evidentoj kushtet historike t ardhjes n pushtet t Partis Naziste t Hitlerit;

t prshkruaj tiparet e politiks s brendshme dhe t jashtme t diktaturs
naziste;

t analizoj tiparet e sistemit diktatorial t krijuar nga Hitleri;

t evidentoj antiseminizmin e Hitlerit, q solli Holokaustin;

t gjykoj mbi rrjedhojat e Holokaustit.

Konceptet kryesore: totalitarizm, antisemitizm, antiliberalizm, rac inferiore, rac ariane.

Mjetet:
teksti, harta e Gjermanis, foto t Hitlerit, Gestapos, Holokaustit etj.
?
?
?
Metoda:
PNP
PNP

Teknika
Parashikim
Stuhi mendimesh
Ndrtim i njohurive
Pema e mendjes
Prforcim
Diskutim i lir
Koha
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja shkruan n tabel fjal Hitleri dhe pyet nxnsit se far din rreth tij.
Diktator
Luftoi ifutt
Raca ariane
Hitleri
Prdori propagandn
Nazist
Krijoi Gestapon
2. Ndrtim i njohurive: Pema e mendjes

Msuesi/ja fillon shpjegimin e tems hap pas hapi, duke futur edhe nxnsin n momente t caktuara.
Gjat shpjegimit, msuesi/ja e zhvillon orn e msimit duke vn n qendr nxnsin.
79

Hapi 1
Republika e Vajmarit
Pyetje: 1. Prse n vitin 1918 Vilhemi II krijoi qeverin e koalicionit? (shih skemn e tems).

2. far tregoi kryengritja e 9 Nntorit 1918?

Nntor 1918

Presidenti i fort
Shpallja e republiks
n Vajmar, 1919
Gjermania,
republik parlamentare
Goditen
forcat e djathta,
nacionalistt ekstrem
forcat e majta
komuniste
Hapi 2
Ardhja e nazizmit n pushtet
Msuesi/ja sqaron termat:
- nacionalizm i skajshm
- racizm
- antiliberalizm
- antikomunizm
- rac superiore
- rac inferiore
Adolf Hitleri
Partia Nacional
Socialiste (Partia
Naziste), 1919
qeveri e fort
1933, kryeministr
Doktrina naziste
Thelbi
Rrzimi i monarkis
Shtet Komb
shteti mbi gjithka
Hapi 3
Nazistt n pushtet
Przierje
- Racizm
ishte - Antiliberalizm
- Antikomunizm
- Nacionalizm i skajshm
Gjermani e Madhe
gjermant superior
Pasi nxnsit kan lexuar tekstin, msuesi/ja bn sqarime mbi mitilarizmin ekonomik, antisemitizmin.
Nazizmi n organizimin shoqror
Zhduku lirit dhe t drejtat civile
Propaganda
- Radio
- Shkolla
- Shtypi
- Institucionet
shtetrore.
Kulti i individit

80
Nazizmi
Antisemitizmi
raca e lart
Ariane
Organizata e Rinis Hitleriane
Raca
raca e ult
Hebrenjt
- e drejta e fjals
- liria e shtypit
- organizimi i tubimeve
- kontroll mbi letrat, banesat, bisedat etj
Sllavt

Nazistt n ekonomi
Transport

Ekonomia

Plani 4-vjear
Ruajti pronn private
Vepra publike
Investime
Industri
Kontrolli i Shtetit
Ushtri
Militarizimi
Nazizmi n politik
Nazizmi
Parlamenti formal
U ndaluan partit politike
Fyher (Hitleri) udhheqsi
U ndaluan grevat
U ndaluan sindikatat
Gestapo
(Policia Sekrete)
Repartet e Mbrojtjes
Ligjet

Punohet n klas ushtrimi nr. 2 (plotsimi i skems), 4 dhe 6.
Detyr shtpie ushtrimi nr. 5. Ushtrime t zgjidhura n ndihm t rubriks Arsyetoni dhe argumentoni.
Manifestimet plot buj e madhshti ishin pjes e prapagands t diktaturs. Me manifestime diktatura naziste
prpiqej t argumentonte forcn e mbshtjetjes sociale si dhe t ndikonte psikologjikisht te do njeri. Ndrsa skulptura
q shpreh forcn e nj lufttari muskoloz e t pathyeshm tregon se si arti vihej n shrbim t diktaturs.
Tema 6: SHBA-ja mes dy Luftrave Botrore
Objektivat:

T prcaktoj rrugt q solln mrekullin e ekonomis amerikane;

t shpjegoj tre faktort q ndikuan n zhvillimin e ekonomis;
t rendit elementet e krizs s madhe n ekonomi;
t analizoj shkaqet e depresionit ekonomik (kriza e vitit 1929);

t njoh masat me karakter ekonomik dhe social t programit t Ruzveltit;
t gjykoj mbi vlerat e Kursit t Ri t Ruzveltit;
t vlersoj rezultatet e politiks amerikane.
Niveli i
ult i t
nxnit
Niveli i
lart i t
nxnit
?
?
?
Konceptet kryesore:

mrekulli ekonomike, kriz ekonomike,depresion i madh, ekonomi konsumi,

Kurs i Ri, shtet i mirqenies sociale, kredi, asistenc, siprmarrje e lir kapitaliste.
Mjetet:
teksti, foto t ndryshme (Statuja e Liris, dollari amerikan, euro)
Metoda:
PNP
PNP
Teknika
Koha
Parashikim
Parashikim me terma (figura) paraprak
Ndrtim i njohurive
Analiz e materialit prmes leximit /Diskutim
Prforcim
Krahasim

81
Zhvillimi i msimit
1. Parashikim: Parashikim me terma (figura) paraprak

Msuesi/ja tregon prpara klass foto me pamje, si:
- Statuja e Liris;
- dollari amerikan;
- euro etj.
duke u drejtuar nxnsve krkesn:
- Duke u mbshtetur n simbolikn e ktyre figurave, bni parashikimin tuaj pr lidhjen q kan ato me
njra tjetrn dhe temn e msimit.
Nxnsit trhiqen n diskutime rreth pyetjeve:
- Sipas mendimit tuaj, far prfaqson Statuja e Liris?
- prfaqson n kuptimin ekonomik dollari?
- Si qndron ai n raport me euron? Ka ardhur duke u fuqizuar apo duke rn?
- far keni dgjuar pr tregjet ekonomike sot, p.sh., si po shkon ekonomia n Greqi (tremujori i dyt
i vitit 2010)? far po ndodh atje sot etj.?
2. Ndrtim i njohurive: Analiz prmes leximit / Bashkbisedim (msues - nxns)
Kjo teknik ka si synim t vr n qendr t procesit msimor nxnsin dhe msuesi/ja t jet thjesht nj
drejtues i ktij procesi. Prmes ksaj teknike u nxitet nxnsve t menduarit kritik e logjik.
Fillimisht msuesi/ja shpjegon se prse Lufta I Botrore i solli SHBA-s fitime t mdha. Sqaron fuqizimin e
ekonomis s saj, duke shpjeguar se pse u quajt mrekullia e ekonomis amerikane.
Hapi I. Msuesi/ja v nj nxns t lexoj me z faktort q ndikuan n rritjen ekonomike. M pas shtron pyetjet:
- Si e kuptoni ju dukurin ekonomi e konsumit?
- far prfaqson pr ju ajo? Cili sht mendimi juaj?
- Sipas jush, cili sht kuptimi i kredis blini sot, paguani nesr?
N t njjtn mnyr vepron edhe pr analizimin e shkaqeve q uan n krizn ekonomike t vitit 1929 n SHBA
(Depresioni i Madh). Fillimisht msuesi/ja trheq mendimin e nxnsve dhe m pas ndrhyn kur e sheh t nevojshme.
Pyetje: - Si duhet t jet prodhimi dhe konsumi? Prse ato duhet t ecin n prpjestim t drejt?
- Pse moskthimi i kredive sht me pasoja pr ekonomin?
- Cili sht roli i shtetit?
(Ktu msuesi/ja prdor edhe lidhjen ndrlndore, duke shfrytzuar njohurit e marra nga nxnsit n lndn
e qytetaris.)
Hapi II. Msuesi/ja krkon q nxnsit t mbajn shnim pyetjet pr diskutim:
- far rruge ndoqi qeveria federale e Ruzveltit pr kaprcimin e krizs? Analizoni dhe jepni mendimin tuaj.
- Pse themi se kursi i Ruzveltit n SHBA hodhi bazat e shtetit t mirqenies sociale? Jepni argumentet
tuaja pr kt shtje.
Nxnsit, pasi lexojn n mnyr individuale n tekst materialin: Kursi i Ri i Ruzveltit dhe rezultatet e tij,
diskutojn n grup (me shokun dhe shoqen e banks) prgjigjet e pyetjeve t dhna. Koha n dispozicion sht
15 min (nxnsit diskutojn dhe mbajn shnime). Pas plotsimit t kohs hapet diskutimi.
82

3. Prforcim: Krahasim diskutim.
Msuesi/ja shtron pyetjen p diskutim.
- Krahasoni ekonomin e vendeve evropiane me ekonomin n SHBA n periudhn mes dy Luftrave
Botrore.
Nprmjet ktij krahasimi, msuesi/ja shikon qndrueshmrin e dijeve dhe nivelin e njohurive t fituara, pasi
ato krkojn t kuptuarit e plot si t prmbajtjes, ashtu edhe t forms strukturore t materialit. Shkohet drejt
analizs.
Msuesi/ja ndrton n drrasn e zez tabeln e mposhtme dhe e plotson at gjat diskutimeve t
nxnsve.
Plagt e krizs
Kursi i Ri
papunsia
asistenc pr t varfrit dhe t papunt
masa
kriza ekonomike
mallra stoqe
lehtsuese
ringjallja e
ekonomis
mbyllja e bankave
politika
sociale
falimentimi i
fermave
(Masat e Ruzveltit)
rihapja e bankave
investime, hapja e vendeve t puns
rimkmbja e bujqsis
rimkmbja e industris
zhdukja e superprodhimit
prcaktimi i vllimit t prodhimit
numri i orve t puns
prcaktimi i pagave, mimeve
Rezultati i Kursit t Ri
- rritja e pagave
- ulja e papunsis
- dyfishim i t ardhurave t
fermerve
- krijimi i sigurimeve sociale
- garantimi i t ardhurave
- rritja e siprmarrjes s lir
t kapitalit
- shprndarja e drejt e
reforma q vendosnin qeverin n rolin e siprmarrsit
t ardhurave n grupet e
ndryshme sociale.
mbyllja e fabrikave
Detyr shtpie. Punohet me shkrim ushtrimi 6.

Nxnsit mund t gjejn materiale n internet n lidhje me pasojat ekonomike t krizs s tanishme.
Tema 7: Britania Madhe n periudhn mes dy Luftrave Botrore
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
Objektivat:

?
?
T prcaktoj shkaqet e humbjes s Britanis s Madhe si zotruese e deteve;

t vlersoj lvizjen sindikaliste n Britanin e Madhe;
t gjykoj mbi vlerat e qeverisjes britanike;
t analizoj thelbin e shtetit t mirqenies sociale.
Konceptet kryesore:

Mjetet:
shteti i mirqenies sociale, sindikalizm, struktur ekonomike, grev e

prgjithshme.
teksti, harta, materiale nga interneti.
83
Metoda:
PNP
PNP
Teknika
Parashikim
Stuhi mendimesh
Koha
Ndrtim i njohurive T menduarit prmes leximit

Prforcim
Rjeti i diskutimit
Zhvillimi i msimit
1.Parashikim: Stuhi mendimesh.

Msuesi/ja shkruan n drrasn e zez fjaln Britani e Madhe, dhe pyet nxnsit se far din rreth saj.
Mbretresh
Shtet kolonial
Parlament
Britania e Madhe
Flot e fuqishme
Mbretresha e deteve
Tregtia e leshit
2. Ndrtim i njohurive: T menduarit prmes leximit

Msuesi/ja u l koh n dispozicion nxnsve t lexojn tekstin dhe t nxjerrin shtjet thelbsore. M pas bn pyetje.

-Gjat leximit q ju bt, a ju paraqit nj Britani e Madhe ashtu si e kishit menduar?
Msuesi/ja pr t kuptuar se nxnsi ka realizuar kuptimin e tems, u referohet pyetjeve t tekstit, t cilat i
punon me nxnsit.
Msuesi/ja u drejton nxnsve nj pyetje t hapur dhe u krkon atyre t japin mendimin e tyre pro ose kundr,
duke dhn argumente.

PRO

KUNDR

___________

________

-Si ju duket vendimi qeveris pr

strehimin? (Niveli i lart i qirave

dhe i interesave t kredive).
Prfundimi
_____________________________________________________________

PRO

KUNDR

___________

________

-A sht i drejt qndrimi i qeveri
s, q n kohn e lufts nuk donte

t shpenzonte pr armatime, por

pr sigurimin e mirqenies s qytetarve?
Prfundimi
_____________________________________________________________
84
Tema 8: Franca n periudhn midis dy Luftrave Botrore
Niveli i
ult i t
nxnit
Objektivat:

T prcaktoj gjendjen e Francs pas Lufts s Par Botrore;

t prcaktoj dukurit e krizs n vitet 1929-1933;
t vlersoj reformat e Bashkimit Kombtar;
t gjykoj mbi politikn e jashtme t Francs;
t argumentoj paqndrueshmrin politike t vendit;

t gjykoj mbi dekretet e vendosura nga qeveria e Leon Blumit.
Niveli i
lart i t
nxnit
?
?
?
Konceptet kryesore:
qeveri e koalicionit, nacionalizm, program rikonstruktimi, politik destruktive.
Mjetet:
teksti, harta politike e Evrops, flamuri francez.
Metoda:
PNP
PNP
Parashikim
Teknika
Stuhi mendimi
Koha
Ndrtim i njohurive Pun n grup

Prforcim
Pun me tekstin
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja shkruan n tabel fjaln Franca dhe nxnsit thon gjithka q din pr kt vend.
Paris
Napoleon Bonaparti
Beteja e Vaterlos
FRANCA
Pallati i Versajs
Kulla Eifel
Konferenca e Paqes n Paris

2. Ndrtim i njohurive: Pun n grup
Msuesi/ja e ndan klasn n 3 grupe dhe i cakton do grupi nj material pr t lexuar.
Grupi 1. Nxnsit lexojn nnshtjen 1 dhe do t punojn pr tu dhn prgjigje pyetjeve:
1. Si doli Franca pas mbarimit t lufts, fituese apo humbse? Jepni argumente pr mendimin.
2. Cilat ishin forcat politike q formuan Bashkimin Kombtar dhe masat q u morn?
3. Si ishte jeta politike e Francs krahasuar me at t Anglis?
85

Grupi 2 lexon nnshtjen 2 Vitet e krizs dhe punon pr pyetjet:

1. A u shndrruar kriza e vitit 1930 nga nj kriz financiare n nj kriz t prgjithshme? Pse?
2. Prse kriza nxiti prirjet ideologjike antidemokratike?
3. Si u krijua koalicioni i majt Frontit Popullor? Cila rrug u ndoq pr krijimin e tij?
Grupi 3 pas leximit t nnshtjes 3, Qeveria e Frontit Popullor, do tu prgjigjet ktyre pyetjeve:

1. far masash mori Leon Blumi (Fronti Popullor)?

2. Prse ra qeveria e Blumit? Jepni mendimin tuaj.
3. Si ishte qeveria e t djathtve gjat qeverisjes s Blumit dhe n kohn e Deladjes? Argumentoni
mendimin tuaj.
Secili grup ka zgjedhur nj prfaqsues, i cili prgjigjet pr pyetjet n emr t grupit.

3. Prforcim: Pun me tekstin
Punohet n klas ushtrimi nr 2, 3 dhe 8.
Tema 9: Zhvillimi i shoqris dhe i shkencs n periudhn midis dy Luftrave Botrore
Niveli i
ult i t
nxnit
Objektivat:

T evidentoj ndryshimet q psoi shoqria pas Lufts I Botrore;

t prshkruaj zbulimet e bra n fushn e shkencs, artit etj;
t prshkruaj lulzimin dhe rnien ekonomike t shoqris;
Niveli i
lart i t
nxnit
?
?
?
t analizoj pasojat e krizs n periudhn mes dy Luftrave;

t gjykoj mbi transformimet e jets intelektuale dhe t normave morale.
Konceptet kryesore: filozofi natyraliste, nacionalizm, teoria e relativitetit, surealizm, futurizm,

sistem vlerash, liria e ndrgjegjes, fondacion, amerikanizm.
.
Mjetet:
teksti, foto nga interneti
Metoda:
PNP
PNP

Teknika
Parashikim
Shpjegim
Ndrtim i njohurive
Ditari tri pjessh
Prforcim
Pun e pavarur
Koha
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja bn nj hyrje t msimit dhe u shpjegon nxnsve temn e dits dhe krijon grupet e puns. Ai/ajo
i cakton secilit grup punn q do t kryej.
86

2. Ndrtim i njohurive: Ditari tri pjessh /Pun n grup
Ndahet klasa n tri gripe dhe secili grup flet pr temn e prcaktuar.
Grupi 1. Karakteristikat e jets shoqrore n periudhn midis dy Luftrave.
Grupi 2. Faktort q ndikuan n shoqri pas Lufts s Par Botrore.
Grupi 3. Ndryshimet n fushn e psikologjis dhe ndikimi i tyre tek intelektualt.
Msuesi/ja udhzon nxnsit q do grup t ket nj prfaqsues, i cili duhet t ket t shkruar shtjet
thelbsore t puns s grupit.
Msuesi/ja ndan tabeln n tri kolona

Karakteristikat e jets
shoqrore
Prfundimi L.I.B
-ndryshoi sistemi i vlerave,
-pasiguri n t gjitha fushat,
-shkatrrim i shtresave sociale,
-shkatrrim i kombeve,
-n mnyrn e jetess
udhheqse u b SHBA-ja
(amerikanizimi i jets).
Amerikanizim do t thot:
a) Siprmarrje e lir
b) Kursim
c) Punn e paprtuar
) Liria e ndrgjegjes
d) Respektin pr kulturn serioze
Faktort q ndikuan n
shoqri pas L.II.B
- Ndikimi i teoris s Darvinit
- Mbijetesa e m t fortit
- Vrtetimi i teoris s
Ajnshtajnit (1919) mbi teorin
e relativitetit
- Perceptimi i ksaj teorie n
jetn shoqrore: Ska asgj
absolute, as vlerat njerzore
nuk jan absolute
Ndryshimet psikologjike dhe

ndikimi i tyre tek intelektualt
- Frojdizmi, idet e Frojdit
- Fillimi i shek. XX deri para
Lufts s Par Botrore.
a. kubizm
b. futurizm (botuesit e
manifestit)
c. ekspresionizm (lvizje
artistike)
- Lufta dobsoi:
a. ndjesin e prons
private
b. preku lirin e individit.
Vitet 20 t shek. XX
Slogani i dits:
T fitojm dhe t konsumojm
Depresioni ekonomik
(Kriza 1929-1933)
- Frika ndaj s ardhmes
- N prag t Lufts II Botrore
- Militarizimi dhe prgatitja
psikologjike dhe fizike pr luft.
Nxnsit punojn n klas ushtrimin 4 dhe 5
Detyr shtpie jepet ushtrimi nr. 3
87
Objektivat:


Niveli i
ult i t
nxnit
T prcaktoj shkaqet e fillimit t Lufts s Dyt Botrore;

t shpjegoj karakterin botror t Lufts;
t shpjegoj lindjen e koalicioneve ushtarake dhe t tregoj shtrirjen e tyre n hart;
t evidentoj drejtimin e politiks s jashtme gjermane n prag t Lufts s Dyt Botrore;
Niveli i
lart i t
nxnit
Tema 10: Bota n Luftn e Dyt Botrore
t analizoj aleancn antikomintern;

t analizoj fazat e lufts dhe frontet e saj;
t gjykoj mbi rndsin e fronteve dhe veprimeve luftarake.
?
?
?
Konceptet kryesore: pakti antikomintern, fushat armatimi, Anshlusi, luft e gnjeshtrt, Pakti i

elikut, Pakti i Munihut, pakti i mossulmimit.
Mjetet:

harta e bots, teksti, figura t ndryshme t Lufts s Dyt Botrore, marr

nga interneti.
Metoda:
PNP
PNP

Teknika
Parashikim
Stuhi mendimesh
Ndrtim i njohurive
Ditar dypjessh/Pun n grupe
Prforcim
Pun e pavarur
Koha
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja shkruan n tabel Lufta e Dyt Botrore dhe pyet nxnsin:
-far ju shkon ndr mend kur flasim pr kt luft?

Hitleri
Prfshiu gjith botn

LUFTA II BOTRORE

Vrasje masive

Raca ariane
Gjermant

2. Ndrtim i njohurive: Ditar dypjessh
Gjermania luftoi ifutt

Kampe prqendrimi
Msuesi/ja ndan klasn n grupe duke prcaktuar punn e tyre. Ai/ajo krkon q nxnsit gjat leximit t
nxjerrin problemet kryesore.
Grupi 1 do t prcaktoj shkaqet e Lufts s Dyt Botrore, duke evidentuar politikn agresive t Gjermanis.
Grupi 2 do t analizoj fillimin e lufts dhe veprimet ushtarake, duke iu referuar harts s tekstit.
Pushtimet gjermane
Grupi 3 prcakton frontet e tjera t lufts: Oqeani Atlantik, Paqsor dhe Afrika e Veriut, duke prdorur hartn e tekstit.
N kohn q grupet punojn, msuesi/ja prgatit tabeln si m posht.
88

Fjal, fjali ky
Grupi 1:
Shkaku kryesor i L.II.B
Komente
- Politika agresive e Gjermanis (Hitleri) dhe e Italis
(Musolini)
-U shkeln vendimet e Konferencs s Paqes
- Krijohet Pakti Anglo-francez
6 mars 1939
- Gjermania pushtoi t gjith ekosllovakin.

-Gjermania mori paqsisht Vjenn dhe shpalli Bashkimin
Paqsor me Austrin (Anshulsin).

13 mars 1939
-Krahina e Sudeteve u piketua nga Hitleri.

- Gjermania synon Gdanskun dhe Polonin.
- Pakti i elikut
22 maj 1939

Gusht 1939
Itali
Gjermani
- Pakti i Mossulmit midis Gjermanis dhe BS-s
Grupi 2:
Ngjarjet kryesore t Lufts II Botrore
sipas kronologjis.
- Gjermania sulmon Polonin
- Anglia dhe Franca i shpallin luft Gjermanis
1 shtator 1939
- Fillimi i L.II.B
Shtator 1939 Qershor 1940
Luftonte vetm Gjermania,

sipas Planit Rrufe.
- Italia dhe Japonia shpalln neutralitetin
30 shtator 1939
- Pakti i Munihut
- Luft e gnjeshtrt
-Gjermani (Evropn)
-Itali (Mesdheun)
-Japoni (Azin)
1939
10 qershor 1940
- Italia i shpalli luft Anglis dhe Francs.
14 qershor 1940
Gjermant pushtuan Parisin, Franca nnshkroi kapitullimin.
22 qershor 1941
Gjermania sulmon BS. Operacioni Barbarosa

1941
Grupi 3:
- Pakti Antikomintern
Anglia dhe SHBA furnizuan me armatime ushtrin sovjetike
Fronte t tjera t Lufts

Kin
dhjetor 1941, Fronti i Paqsorit
- Japonia zgjerohet
mars 1943, Fronti Afrikan
Italia sulmon Egjiptin: forcat britaniko-amerikane-Tunizi
Indokina Franceze

Msuesi/ja punon me klasn ushtrimin nr. 1 dhe 2
Detyr shtpie ushtrimin 7 dhe 8.
89
Tema 11: Prfundimi i Lufts s Dyt Botrore
T vlersoj hyrjen e SHBA-s n luft;

t prcaktoj konferencat e marrveshjet q aleatt bn gjat lufts;
t nnvizoj vlerat e vendimeve t konferencave dhe marrveshjeve t aleatve;
Niveli i
lart i t
nxnit
Niveli i
ult i t
nxnit
Objektivat:

?
?
?
t argumentoj kushtet e disfats s bllokut Rom-Berlin-Tokio;

t gjykoj mbi pasojat e Lufts II Botrore duke i krahasuar me ato t Lufts I Botrore.
Konceptet kryesore:

Karta e Atlantikut, Deklarata e Kombeve, Konferenca e Mosks, Teheranit,

e Potsdamit, Jalts, ofensiv, kapitullim.
Mjetet:

Metoda:
teksti, harta politike, foto nga interneti pr kt periudh, p.sh., foto t

konferencave me aleatt, bomba atomike etj.
PNP
PNP
Teknika
Parashikim
Stuhi mendimesh
Realizimi i kuptimit
Pun n grup
Reflektimi
Pun e pavarur
Koha
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja vendos n klas foto t Musolinit, Hitlerit, pamje nga bomba atomike n Hiroshim dhe Nagasaki,
harta e tekstit me kampet e prqendrimit dhe fotot e tekstit, ku duken pasojat e lufts.
Shtrohet pyetja pr diskutim: - far ju shkon n mendje kur shikoni kto foto?
Musolini
Hitleri
Hiroshima
kampe prqendrimi
Msuesi/ja shkuan n tabel t gjitha ato q thon nxnsit.

Grupi I lexon Veprimtarin diplomatike gjat Lufts II Botrore duke menduar pr prgjigjen e pyetjeve:
1. Prse duhet vlersuar hyrja e SHBA-s n luft?
2. Ku qndron vlera e vendimeve t konferencave?
3. Prse themi se takimi midis Tre t Mdhenjve (rillit, Ruzveltit dhe Stalinit) n vitet 1944-45 kishte
t bnte me problemet e paslufts?
Grupi II lexon Kapitullimi Italis, Gjermanis dhe i Japonis dhe iu prgjigjet pyetjeve:
1. Prse ishte e domosdoshme hapja e Frontit II n Evrop? Drejt kujt drejtohej ai?
2. Prse u prdor bomba atomike n Japoni?
3. Si mendoni ju, a duhej prdorur ajo? Argumentoni mendimin q keni.
Grupi III lexon materialin Pasojat e Lufts II Botrore, dhe iu prgjigjet pyetjeve: - Cilat ishin pasojat ekonomike,
sociale dhe psikologjike pas Lufts II Botrore?
Punohet n klas ushtrimi nr. 1, 2 dhe 3.
90
LINJA IV
Tema 1: Prpjekjet pr konsolidimin e paqes. Konferenca e Paqes n Paris
Objektivat:

T evidentoj qllimin e detyrat e Konferencs s Paqes;
t prcaktoj n hart ndryshimet territoriale pas Konferencs s Paqes;
t prshkruaj vendimet e Traktatit t Paqes pr secilin shtet;
t analizoj synimet e OKB-s;

t krahasoj konceptin krime lufte me krime kundr njerzimit;
t argumentoj mendimin;
t gjykoj mbi domosdoshmrin e dnimeve t krimeve t nazizmit.
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
?
?
?
Konferenca e Paqes, traktat me aleat, gjykim mbi krimet, OKB.
Konceptet kryesore:
Mjetet:
teksti.
Metoda:
PNP
PNP
Parashikim
Ndrtim i njohurive
Prforcim
Teknika
Stuhi mendimesh
Koha
Pun n grup/Ditar dypjessh

T menduarit logjik
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja shkruan n tabeln e zez:korrik 1946 Konferenca e Paqes n Paris
Traktati i Paqes
armatim i plot
Gjyqi i Nurembergut
Shtetet e humbura
Pyetje pr diskutim

Konferenca e Paqes n Paris

korrik 1946
Fuqit Aleate
Dmshprblimi
1- dini ju pr kt konferenc?
2- Prse mund t jet mbledhur ajo?
3- Fakti q ajo mbahet pas prfundimit t lufts, far do t thot pr ju?
2. Ndrtim i njohurive: Pun n grup/Ditar dypjessh

Hapi I
Msuesi/ja e ndan klasn n grupe. Grupet do t punojn prkatsisht sipas shtjeve t tems. Secili grup
do t prcaktoj shtjet kryesore.
91

Hapi II
Msuesi/ja synon q nxnsit t arrijn t prcaktojn sakt konceptet baz.
Fjal ky
-Konferenca e Paqes, Paris
29 korrik 1946
- Traktatet e paqes dhe ndryshimi i kufijve t shteteve
- Krimet e fashizmit u konsideruan si:

a. krime lufte
b. krime kundr njerzimit
OKB-ja
selia n
San-Francisko t SHBA-s
(Prill-qershor 1945)
Komentet
-Nnshkrimi i traktateve t Paqes mes shteteve
t Fuqive Aleate t Gjermanis
-Paprekshmria t drejtave dhe lirit e njeriut.
-armatimi
-Pagesa e dmshprblimeve t lufts
- Italia
- Rumania
- Hungaria
- Bullgaria
- Finlanda
- Gusht 1945, Gjyqi Nurembergut
- Gjykimi i individve, figurave drejtuese t
fashizmit
- dnimi i organizatave fashiste
1. Ruajtja e paqes dhe e siguris prmes

bashkpunimit ndrkombtar
2. Karta e OKB-s, prmbajtja e saj
a) ti jepej fund prdorimit t forcs
b) mosmarrveshjet t zgjidhen n
rrug paqsore
c) mbrojtja dhe respektimi i t drejtave
t njeriut (prill-qershor 1945)
) e drejta e kombeve pr
vetvendosje
d) respektimi i sovranitetit kombtar
Organet kryesore t OKB-s
Organizatat pran OKB-s

*Asambleja e Prgjithshme (legjislativi)
* Kshilli i Sigurimit (paqja dhe siguria)
* Sekretariati (ekzekutivi)
* Gjykata Ndrkombtare (gjyqsori)
* UNESCO
* UNICEF
* UNHCR etj.

92
Msuesi/ja krkon q nxnsit t punojn ushtrimin 6 dhe 7 t msimit.
Tema 2: Fillimi i Lufts s Ftoht
Objektivat:

T shpjegoj situatn e re pas Lufts s Dyt Botrore;
t prcaktoj pozitn e dy superfuqive;
t prcaktoj pikn kulmore t Lufts s Ftoht;
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit

t zbrthej konceptin Perde e Hekurt dhe Luft e Ftoht;

t analizoj konfrontimin midis dy blloqeve;

t gjykoj mbi blloqet ushtarake dhe mungesn e konfliktit t armatosur.

Konceptet kryesore: superfuqi, Perde e Hekurt, Luft e Ftoht, zon influence, shtja greke, Plani

Marshall, Byroja Informative Komuniste, ndarja e Gjermanis, lindja e RFGJ-s,

korridor ajror, NATO, traktati i Varshavs, Muri i Berlinit, lufta e Kores, blloqe

ushtarake (SATO, SENTO), kriza kubane.

Mjetet:
teksti, hart
?
?
Metoda:
PNP
PNP

Teknika
Parashikim
Ndrtim i njohurive
Rrjeti i merimangs
Prforcim
Diskutim i lir
Koha
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja shkruan n tabel SHBA dhe BRSS dhe krkon q nxnsi t japin gjithka q din rreth tyre.
demokraci

tempull i liris
pron private
SHBA
shtet pluralist
shtet federativ
Stalini
shtet bolshevik
diktatorial
BRSS
ekonomi e
centralizuar
shkel t drejta e njeriut
2. Ndrtimi i njohurive: Rrjeti i merimangs

Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn shtjen e par dhe t prcaktojn shtjet kryesore. Koha n
dispozicion 10 min.
Diskutimi:
1- sht Lufta e Ftoht?
2- Midis kujt u zhvillua kjo luft?
3- Cilat ishin shkaqet dhe pasojat e saj?
93

Lufta e Ftoht
prbrja

Blloku komunist
BRSS
Jugosllavia
Perde herkurt
P
rj a
sh
to
he
t
Evropa Lindore
-Poloni
-ekosllovaki
-Rumani
-Hungari
-Shqipri
-RFGJ
Rivalitet:

Blloku i
SHBA-s
- ekonomik
- politik
- ushtarak
- kulturor
Doktrina e frenimit
Diplomacia e SHBA-s
T pengonte prhapjen
e komunizmit
Prplasja
Lufta civile n Greqi

shtja gjermane
Politika e
BRSS-s
Zgjerimi i kampit komunist
BRSS-Bomba
atomike,
gusht 1949
e
loq
SHBA-Atlantiku
Verior, NATO,
prill 1949
Bl
Luft e Ftoht
Luft e Nxeht

T punohen ushtrimi nr. 6, 7 dhe 8 n tekst.
94
Muri i Berlinit,
1961 nga BS
ak
r
hta
us
Lufta e Ftoht
Simbol
Gara e armatimit
Traktati i
Varshavs
(1956)
prbrja
-Angli
-Kanada
-Franc
-Itali
-Belgjik
-Holand etj
Kriza kubane, 1962
Tema 3: SHBA nga viti 1945 deri n fillim t viteve 2000
T prshkruaj zhvillimin ekonomik t SHBA-s pas Lufts s Dyt Botrore;

t shpjegoj zhvillimet e SHBA-s nn qeverin Truman dhe Ajzenhauer;
t analizoj situatn ekonomike dhe politike pas viteve 60-t;
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
Objektivat:

?
?
?
t gjykoj mbi shtjet e programit t reganizmit;

t analizoj programin e Lufts s Yjeve t Reganit.
Konceptet kryesore: Kursi i trajtimit t drejt, neokonservatorizm, jakbardht, Lufta e Yjeve,

balancim buxheti, kontrata e re, reganizm.
Mjetet:
teksti.
Metoda:
PNP
PNP
Parashikim
Teknikat

Koha

Prforcim
T menduarit logjik prmes shkrimit
Zhvillimi i msimit
Msuesi/ja vendos n tabel fotot e presidentve amerikan: Truman, Ajzenhauer, Kenedi, Xhonson,
Nikson, Regan, Bush, Klinton dhe ngre pyetjet:

1- far dini ju pr ta?

2- Kush sht sot president i SHBA-s?
3- far dini ju pr t?

Msuesi/ja krijon grupet e puns dhe iu prcakton detyrat prkatse.
Grupi I - Do t prcaktoj ndryshimet ekonomike dhe politike t SHBA-s pr periudhn 1945-60.
Grupi II - SHBA pas viteve 60-t deri n periudhn e Reganit. Ky grup do t prcaktoj masat kryesore q
morn presidentt e ksaj periudhe.
Grupi III - SHBA-ja nn presidencn e Reganit (80-90).
Grupi IV - SHBA-ja nn presidencn e Klintonit.
Msuesi/ja udhzon nxnsit pr mnyrn e puns. Fillimisht secili nxns do t punoj n mnyr individuale,
m pas secili antar i grupit diskuton pr punn e tij. Pasi vendoset konsensusi pr punn, caktohet nj
reporter pr t br prezantimin e grupit.
95

3. Prforcim: T menduarit logjik prmes shkrimit
Ndahet tabela e zez n katr pjes. N seciln pjes do grup paraqet punn e tij.
SHBA 45-60
Truman, Ajzenhauer
SHBA 60-80
Kenedi, Xhonson, Nikson
SHBA 80-90
Regan, Bush
SHBA 90-2000
Klinton
N fund msuesi/ja bn pyetje.

- Duke par paraqitjen e grupeve, cili sht mendimi juaj:

- Si u qeveris SHBA-ja nga dy partit politike (Demokratike dhe Konservatore)?
Tema 4: Britania e Madhe pas Lufts s Dyt Botrore
T prshkruaj hapat e ndrmarr pr rimkmbjen e ekonomis s Britanis

s Madhe pas Lufts II Botrore;
t flas pr zbatimin e programit t Partis Laburiste;
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
Objektivat:

?
?
?
t shpjegoj konceptin atdhe i revolucionit industrial;

t analizoj alternimin e qeverisjes n vitet 60-70;
t krahasoj programin politik t laburistve me at t konservatorve.
shtetzim, qeverisje konservatore, ekonomi konsumi, militarizim puntor.
Konceptet kryesore:
Mjetet:
teksti, harta ekonomike e Britanis s Madhe pas Lufts II Botrore.
Metoda:
PNP
PNP
Parashikim
Teknika

Koha
Stuhi mendimesh
Ndrtim i njohurive
Kuptimi prmes leximit, t menduarit logjik
Prforcim
Diskutim i lir
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja shkruan n tabel fjaln Britani e Madhe dhe pyet nxnsit far din pr kt shtet.
Karta e t Drejtave
Londra
Monarki parlamentare
Parlamenti i par
Ledi Diana
Mbretresha e Deteve
96
Britani e Madhe
Futboll
Big-Beng

2. Ndrtim i njohurive: T kuptuarit prmes leximit, mendim logjik
Hapi I - Lexohet n mnyr individuale nnshtja Qeverisja laburiste.
Nxirren shtjet thelbsore, hapet diskutimi prmes pyetjeve:

1. Prse n Angli krijohen dy parti politike dhe jo m shum?

2. kuptoni me ekonomi t przier? Si u krijua ajo?

3. Cili sht gjykimi juaj lidhur me kompensimin e pronarve n vler monetare?
Hapi II - Lexohet nnshtja Qeverisja konservatore, duke nxjerr shtjet kryesore. Msuesi/ja ngre pyetjet pr diskutim.

1. Kujtoni far prfaqsonte liberalizmi modern.

2. Cilat ishin ndryshimet e qeverisjes konservatore n ekonomi?
3. Prse themi se n Britani po triumfonte ekonomia e konsumit? Jepni mendimin tuaj prmes argumenteve.
Hapi III - Pasi lexohet nnshtja e tret, diskutohet mbi pyetjet q parashtron msuesi/ja. Sfidat e zhvillimit.

1. Si e gjykoni alternimin politik t pushtetit n Britanin e Madhe gjat viteve 70-80?

2. Cilat ishin arsyet q Britania e Madhe nuk u integrua menjher n Tregun e Prbashkt Evropian?

Msuesi/ja shtron shtjen pr diskutim dhe drejton pyetjen: - Krahasoni programin politik t laburistve me
at t konservatorve. Nxirrni t prbashktat dhe t veantat midis tyre.
Msuesi/ja ngre n drrasn e zez nj nxns, q plotson tabeln e mposhtme s bashku me klasn.
Ekonomi
Shtetzime

a) industri

b) transport

c) banka
Partia Laburiste
(e majt)

) energjetik

a) shrbim shndetsor falas - shrbime sociale

b) prfitime familjare pr fmijt

c) prfitime pr t papunt

) prfitime pr pensionistt
Partia Konservatore (e djatht)
a) ndrhyrje minimale e shtetit n ekonomi

ekonomi - liri ekonomike
b) kundr shtetzimeve n ekonomi
shrbim social-shtetror i mirqenies sociale (njlloj si laburistt)
Shtresa e mesme dhe e pasur

Krkesa 8, 9
- Jo, sepse u krijua nj hart e Evrops, duke plotsuar krkesat vetm t shteteve fituese e duke shkelur t
drejtat e shteteve dhe popujve, si ndodhi me Shqiprin. Kjo gjendje mbajti t ngritur problemin kombtar,
i cili shtronte vazhdimisht nevojn e korrigjimit t vendimeve t padrejta t Konferencs s Paqes n Paris.
Kjo qe edhe nj nga rrjedhojat e rndsishme q solln diktaturat e djathta n pushtet dhe Luftn e Dyt
Botrore.
97
Tema 5: Franca pas Lufts s Dyt Botrore
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
Objektivat:

T prshkruaj veorit e zhvillimit ekonomik t Francs pas Lufts s Dyt Botrore;
t prcaktoj masat q u morn pr zhvillimin e ekonomis;
t gjykoj pr paqndrueshmrin politike t Francs;
t analizoj qeverisjen e vendit nn udhheqjen e De Golit.
?
?
?
Konceptet kryesore: planifikim tregues, kredi e leverdishme, regjim parlamentaro-presidencial.

Mjetet:
teksti, foto
Metoda:
PNP
PNP

Parashikim
Teknika

Plan krahasues/Diagrami i Venit
Koha

Ndrtim i njohurive Ditar dy pjessh/ Hap pas hapi

Prforcim
Diskutim i lir
Zhvillimi i msimit
1. Parashikim: Plan krahasues/ Diagrami i Venit

Msuesi/ja e zhvillon temn n plan krahasues, duke krahasuar Francn me Britanin e Madhe. Ai/ajo ngre pyetje:

1. Si doln kto dy shtete, Anglia dhe Franca, nga Lufta II Botrore?

2. A mendoni se problemet e tyre pas prfundimit t lufts do t ishin t njjta pr t dy vendet?
Argumentojeni prgjigjen tuaj.
3. Cili nga kto dy shtete pati pasoja m t mdha dhe cili e rimori m shpejt veten nga lufta?
Argumentoni mendimin.
Franca
Britania e Madhe
2. Ndrtim i njohurive: Ditar dy pjessh/ Hap pas hapi

Hapi I
Msuesi/ja udhzon klasn t lexoj zhvillimin ekonomik t Francs dhe t shnoj shtjet kryesore.
Hapi II
Msuesi/ja krkon nj nxns t evidentoj veorit e ekonomis franceze pas lufts, duke i shkruar ato n
tabeln e zez. Klasa e ndjek me kujdes duke korrigjuar ose duke shtuar.
M pas nj nxns tjetr shnon masat e Britanis s Madhe n ekonomi, gjithashtu klasa e ndjek duke shtuar
ose korrigjuar.
98

Aspekti EKONOMIk
Franca
Britania e Madhe
1. Trashgoi nj ekonomi t prapambetur
1. Trashgoi nj ekonomi m t fuqishme, por t rrnuar
2. Industri e dobt
2. Ekonomi e przier
3. Planifikim i ekonomis nga shteti, por jo i

detyrueshm
3. Shtetzimi u b n degt ky t ekonomis
4. U b kalimi nga ekonomia ruraleagrare n ekonomi urbane industriale
4. Shtetzimet u bn duke kompensuar pronat me vlera

monetare
5. N bujqsi u krijuan fermer t integruar
5. Ndrmarrjet e shtetzuara drejtoheshin nga kshilli

drejtues
6. U rrit niveli i jetess
6. U rrit niveli i jetess
Hapi 3.
Po kshtu veprohet edhe n planin social mes ktyre dy shteteve.
ASPEKTI SOCIAL
Franca
1. Fshatar- fermer
Britania e Madhe
1. Britania e Madhe kishte n programin politik t
shtetit:rritjen e mirqenies sociale
2. Rritja e nivelit t jetess
2. Mbshtetje sociale pr fmijt, t papunt dhe

pensionistt
3. Miratoi ligjin mbi shrbimin kombtar shndetsor
3. Popullsia trajtohej falas n spitale
4. U b ndrtimi i banesave nga shteti pr t

pastreht
4. U zhvillua tregu dhe transportet pran ktyre

banesave
Po kshtu veprohet edhe pr jetn politike t ktyre dy shteteve pas Lufts II Botrore.
Msuesi/ja krkon q nxnsit t shohin me kujdes ato q jan shkruar n drrasn e zez dhe ngre nj
nxns q t shnoj me (V) t prbashktat e ktyre dy shteteve. Klasa e ndjek dhe jep mendim lidhur me
zhvillimet ekonomike, sociale dhe politike t Anglis n krahasim me Francn.
Pyetje:
1. A sht i rndsishm stabiliteti politik n ecjen prpara dhe zhvillimin e nj vendi? PO ose JO. Argumentoni
mendimin tuaj.
2. far mendimi keni pr sistemin dypartiak n Britani dhe at shumpartiak n Franc?
99
Tema 6: BS nga viti 1945 deri n vitet 90.
Niveli i
ult i t
nxnit
T pshkruaj gjendjen ekonomike t BS-s pas Lufts s Dyt Botrore;
t prcaktoj BS-n si nj superfuqi e dal nga Lufta II Botrore, por shum
m dobt se SHBA-ja;
t evidentoj reformat e ndrmarra nga Gorbaovi;
Niveli i
lart i t
nxnit
Objektivat:

t analizoj qeverisjen e BS-s nn udhheqjen e Hrushovit;

t gjykoj mbi konfliktet dhe pasojat e tyre mes pushtetit qendror dhe popujve jorus.
?
?
?
ideologji komuniste, ekonomi bujqsore kolektive, shtet totalitar.
Konceptet kryesore:

Mjetet:
teksti, foto t udhheqsve t BS-s
Metoda:
PNP
PNP

Parashikim
Teknika

Koha
Stuhi mendimesh
Ndrtim i njohurive Mendim kritik prmes leximit

Prforcim
Pun e lir
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja pyet nxnsit: - Si doli nga lufta e II Botrore BS-ja? Ishte shtet i humbur apo i fituar?
-far ndryshimi ka midis BS-s dhe BRSS-s? Kemi t bjm me dy shtete t ndryshme? Ku ndryshojn ato?
2. Ndrtim i njohurive: Mendim kritik prmes leximit
Hapi I. Msuesi/ja orienton nxnsit pr punn q do t bjn. Gjat leximit t materialit n tekst BS nga 1945
deri te Reformat e Gorbaovit, nxnsi do t lexoj, me synimin pr tju prgjigjur ktyre pyetjeve:
1. Cilat ishin masat e prbashkta n drejtim t zhvillimit ekonomik dhe politik t BS-s nga 45 deri n 85-n?
2. Ku ndryshonin masat e ndrmarra n vitin 1945 dhe ato n vitin 1985?
3. Cialt ishin shtyllat e regjimit komunist n BS deri n vitin 1985?
Jepni mendimin tuaj mbi bazn e argumenteve, t cilat gjenden n tekst.
Nxnsit punojn n mnyr t pavarur dhe mbajn shnimet e duhura. M pas ata diskutojn me shokun apo
shoqen q kan pran, duke kontrolluar punn e tyre.
Msuesi/ja m pas hap diskutime n klas.
Hapi II. N t njjtn mnyr procedohet edhe pr t analizuar reformat e Gorbaovit.
1. A mund t themi se Gorbaovi me reformat e tij shnoi nj kthes n regjimin komunist rus? Po ose Jo.
Argumentoni mendimin tuaj.
2. A mendoni se shtyllat e regjimit komunist pas reformave ndryshuan? Po ose Jo. Argumentoni mendimin.
100

Punohet ushtrimi 7 dhe 8 i msimit.
Tema 7: Blloku Lindor komunist pas Lufts II Botrore deri n fund t viteve 70-t
T prshkruaj rrugn q ndoqn vendet e Evrops Lindore pr zhvillimin e tyre;

t njoh rolin q luajti KNER-i realisht, pavarsisht se cili qe qllimi i krijimit t tij;
t prcaktoj shkaqet e kontradiktave brenda KNER-it dhe ndryshimet q
ndodhn si pasoj e tyre;
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
Objektivat:

t gjykoj lidhur me shkaqet e rebelimit t Bllokut Lindor pas viteve 65-s;

t analizoj ndikimin e BS-s mbi vendet e tjera t Lindjes;

t nxjerr prfundime mbi ndrhyrjen e trupave sovjetik n Hungari e ekosllovaki.

Konceptet kryesore: rruga polake, kolektivizim i bujqsis, KNER, censur.

Mjetet:
teksti.
?
?
?
Metoda:
PNP
PNP
Teknika
Parashikim
Ndrtim i njohurive
Shpjegim / Pema e mendjes
Prforcim
Pun e lir
Koha
Zhvillimi i msimit

Polonia
ekia
Hungaria
Evropa Lindore

Sllovakia

Vendet ish-komuniste
Pas viteve 90
shembet komunizmi
2. Ndrtimi i njohurive: Shpjegim/Pema e mendjes

Msuesi/ja u shpjegon nxnsve KNER-in, tregon arsyet prse u krijua ai dhe si e prdori BS-ja at.
Ai/ajo shpjegon kontradiktat q lindn midis antarve t KNER-it dhe BS-s. M pas msuesi/ja krkon
nga nxnsit t lexojn Rebelimet n Poloni, Hungari dhe ekosllovaki dhe t nnvizojn shtjet e
prbashkta.
101

Kshilli i Ndihms Ekonomike Reciproke,

KNER, janar 1949
E kryeson
BS-ja
Polonia
Hungaria
ekosllovakia
Revolta
Revolta
Revolta
Gomulka
Imre Nagi
Dubek
Regjim komunist
Trupat sovjetik shtypn revoltat
Trupat sovjetik shtypn revoltat

Punohet n klas ushtrimi nr. 8 dhe nr. 9.
Tema 8: Rimkmbja ekonomike e Evrops Perndimore pas Lufts II Botrore
Objektivat:

T rendis faktort q ndikuan n rimkmbjen e ekonomis s vendeve perndimore;
t evidentoj arsyet e bumit ekonomik n shtetet e bllokut perndimor;
t analizoj karakteristikat e ekonomis evropiane perndimore pas Lufts II Botrore;

t gjykoj mbi programin e UNRRA-s dhe Planin Marshall n rimkmbjen
ekonomike t Evrops Perndimore.
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
?
?
?
Konceptet kryesore: toleranc, konsensus, kejsianizm, treduinone.

Mjetet:
teksti, foto dhe ilustrime t ndryshme t lulzimit ekonomik pas Lufts II Botrore.
Metoda:
PNP
PNP

Parashikim
Teknika

Koha
Trheqje mendimi
Ndrtim i njohurive Mendim kritik prmes leximit

Prforcim
Diskutim
Zhvillimi i msimit
1. Parashikim: Trheqje mendimi

Msuesi/ja shkruan n tabel Plani Marshall dhe pyet nxnsit:
1- E keni dgjuar kt term? Pr far plani mund t flitet?
2- A ju kujtohet se n kohn e Lufts s Ftoht, n 1948-n, midis BS-s dhe SHBA-s u acaruan marrdhniet
102

pr shtjen gjermane, kur pas bllokads ekonomike q i bri Berlinit BS-ja, forcat e Evrops Perndimore e
furnizuan at nga ajri.
Duke u nisur nga ky fakt, si mendoni, far synonte Plani Marshall t realizonte prmes ndihmave
ekonomike?
2. Ndrtim i njohurive: Mendim kritik prmes leximit
Nxnsit lexojn Lulzimin ekonomik dhe Karakteristikat e ekonomis n vendet e Evrops Perndimore
n vitet 50-60, duke nxjerr shtjet thelbsore t msimit.
Ekonomia e Evrops Perndimore n vitet 50-60
Zhvillimi industrial
-Industria kimike
-Industria automobilistike
-Industria energjetike
Bujqsia
-Teknologji e re
-Plehrat organike
-Blegtoria
1. Fuqizimi i ekonomis s
konsumit n vitet 50-60
-Autostrada
-Elektrifikimi hekurudhor
-Rritet tonazhi i flots
-Transporti ajror 10-fishohet
2. Lulzimi i ekonomis prmes

liberalizimit modern
Rritet niveli i jetess
Transporti
Sistemi i shrbimeve sociale

Punsim
i plot
Zgjerim i
sigurimeve
shoqrore
Mjeksi
falas ose me
subvencion
Msuesi/ja shtron pyetjet:

-Duke par skemn n tabel, a mund t bni krahasimin midis dy ekonomive (Lindje - Perndim)?
-far mendoni? Argumentoni mendimin tuaj.
Tema 9: Prirjet e reja n ekonomin e qytetrimeve perndimore
T prshkruaj prirjet e ekonomis s vendeve perndimore n vitet 1970-2000;

t listoj disa nga teorit ekonomike t ksaj periudhe;
t analizoj ndikimin q pati Revolucioni III Industrial n perspektivn

ekonomike dhe shoqrore;
t krahasoj liberalizimin modern me neoliberalizmin.
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
Objektivat:

103
?
?
?
Konceptet kryesore: neoliberalizm, theerizm, liberalizm modern, kriz ekonomike.

Mjetet:
tekstit, foto t Margaret Theerit
Metoda:
PNP
PNP

Teknika
Parashikim
Prdorimi i termave paraprak
Ndrtim i njohurive
Harta e mendjes/Pyetje- prgjigje
Prforcim
Diskutim i lir
Koha
Zhvillimi i msimit
1. Parashikim: Prdorimi i termave paraprak

Msuesi/ja shkruan n tabel terma q kan lidhje me msimin.

Plani Marshall
Ekonomia e konsumit
Liberalizm modern
Prmes pyetjeve msuesi/ja nxit nxnsit:

1. far lidhjeje kan kto terma me njri-tjetrin?

2. Cilat ishin rezultatet e Planit Marshall?
3. far solli ekonomia e konsumit?
4. Po liberalizmi modern?
2. Ndrtimi i njohurive: Harta e mendjes/Teknika pyetje-prgjigje

Msuesi/ja krkon q nxnsit t lexojn msimin dhe t nnvizojn shtjet kryesore. Ndrkoh, msuesi/
ja skicon n tabel skemn e mposhtme. Skema do tu jap prgjigje pyetjeve.

1. Cilat ishin shkaqet e krizs s viteve 70-t?

2. K preku kjo kriz?
3. Prse themi q krizat kan karakter ciklik?
4. Cili ishte thelbi i neoliberalizmit
5. far prmbante programi i Theerit?
Embargoja e
nafts nga arabt
Shkaku:
Kriza ekonomike,
mesi i viteve 70-t
Preku:
tregoi
karakter ciklik
104
dshtimin e liberalizimit
modern t ekonomis
Vendet e Evrops Perndimore

-Gjermanin
-Italin
-Anglin
-Francn etj

Neoliberalizimi i ekonomis
Zhvillimi i ekonomis
Siprmarrje
e lir
Fitim
maksimal
Jeta shoqrore
Ruajtje e
tradits
Rend e
qetsi
Lufta kundr
krimit
Tema do t zhvillohet mbi bazn e shpjegimit. Msuesi/ja n momente t caktuara bn pyetje pr probleme
t njohura nga nxnsit, n mnyr q ata t bhen pjes e procesit msimor.
Pyetje:
1- Kujtoni masat ekonomike q u morn pas Lufts s Dyt Botrore n vendet e Evrops Perndimore.
2- Cili ishte roli i SHBA-s dhe synimi i Planit Marshall?
Programi i Margaret Theer,
1978
Zhvillimi ekonomik
Kufizimi i shtetit
Kufizimi i
sektorit publik
Privatizimi i
ndrmarrjeve
shtetrore
Ulja e taksave
Tregu i lir
Realizimi i privatizimit
Kalimi i ndrmarrjeve shtetrore
n pron t kompanive private
Brja aksioner e
punonjsve
Pasojat e privatizimit
Ekonomike
1. U nxit siprmarrja private
2. Ndrmarrjet e privatizuara u
bn fitimprurse
3. U ul inflacioni
4. U rritn shtpit private
5. U rrit paga reale etj.
Sociale
U rrit numri i divorceve
U rrit pabarazia midis shtresave
U rrit pabarazia midis rajoneve

Msuesi/ja jep n klas ushtrimin nr. 5 dhe 6, dhe ndjek mendimet q japin nxnsit pr krkesat e paraqitura
dhe bn vlersimin e ors msimore.
105
Tema 10: Ndryshimet shoqrore n qytetrimin perndimor
Objektivat:

T shpjegoj ndryshimet sociale dhe kulturore n shoqrin perndimore;
t evidentoj lvizjen e popullsis me ngjyr dhe diskriminimin;
duke prshkruar arritjet e ksaj lvizjeje n fushn e t drejtave t njeriut;
t analizoj arsyet e lvizjes feministe, duke evidentuar ngjarjet m

kryesore t saj.
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
?
?
?
Konceptet kryesore: lvizje feministe, lvizje rinore, emancipim shoqror, jaka blu,

jaka t bardha, eurokomunizm.

Mjetet:
teksti, foto.
Metoda:
PNP
PNP

Parashikim
Teknika

Bashkbisedim
Koha
Ndrtim i njohurive Pun n grup/Ditar dypjessh

Prforcim
Diskutim i lir
Zhvillimi i msimit
1. Parashikim: Bashkbisedim
Msuesi/ja bashkbisedon me nxnsit lidhur me ndryshimet q ndodhn n vendet e Evrops Perndimore

pas Lufts II Botrore deri n vitet 70-t: ndryshimet politike, ndryshimet ekonomike, ndryshimet sociale etj.
2. Ndrtim i njohurive: Pun n grup/Ditar dypjessh
Ndahet klasa n grupe t vogla prej 3-4 vetash dhe m pas krijohen 4 grupe t mdha, ku do grup i madh
prbhet nga disa grupe t vogla.
Grupi 1 do t lexoj shtjen e par t msimit: Shoqria n qytetrim perndimor dhe do ti prgjigjet
pyetjes nr. 1 t msimit.
Grupi 2 do t punoj me shtjen e dyt t msimit: Ndryshimet n organizimin politik dhe do t plotsoj
tabeln q ka n tekst lidhur me programet politike t partive.
Grupi 3 do t prqendrohet n Lvizjet sociale dhe do t paraqes n mnyr skematike t gjitha kto
lvizje. Ky grup do t prcaktoj edhe arsyet e lvizjes feministe.
Grupi 4 do t lexoj Lvizjet e popullsis me ngjyr dhe do t prcaktoj reformat e Xhonsonit, duke dhn
gjykimin e tyre lidhur me to.
106
Secili grup do t caktoj nj reporter q do t prezantoj punn e grupit. Grupet e vogla do t shtojn ose
korrigjojn pas prezantimit t br.

Fjala, fjalia
Ndryshimet sociale
Komenti
a) qeveritare
b) administrimi
c) sigurimet shoqrore
) komunikacion dhe telekomunikacion
d) shrbime: komunale/uj, energji, lnd djegse.
dh)turizm, shndetsi, arsim
Pasojat
- Ritet nr. i punonjsve t kualifikuar.
- Ulet nr. i t punsuarve n bujqsi.
- Rritet shtresa e mesme shprehje e demokratizimit
t shoqris.
Partia Konservatore
-Mbron pronn private
-siprmarrjen e lir
-familje e qndrueshme, moral i shndosh
-qndrueshmri politike (ligj dhe rend)
-armike e komunizmit
Ndryshimet politike
Partia Social-Demokrate dhe ajo Socialiste

-liri, demokraci
-drejtsi sociale
-kundr autoritarizmit
-demokraci liberale
Partia Komuniste
-Eurokominizmi ( i kundrvihej modelit komunist
sovjetik)
-Kushtetut e re
-Partia Fashiste u nxor jasht ligjit
-Zgjerimi i s drejts elektorale
-E drejta e vots qytetare
-U ul mosha e votuesve n 18 vje
Lvizja Sociale
Presidenti i SHBA-s, Xhonson
Lvizja Puntore
-Lvizja e Grave (ose feministe)
-Lvizja kundr diskriminimit racial
-Lvizja Rinore
-Programe mbi luftn kundr varfris
-Krijimi i vendeve t puns n shrbimet publike
-Departamenti i Strehimit dhe Zhvillimit Rajonal
-Shpenzime pr mbrojtjen e mjedisit
-T drejtat civile pr zezakt.

Msuesi/ja krkon t punohet ushtrimi nr. 5 dhe 6.
107
Tema 11: Revolucionet e vitit 1989 n vendet e Evrops Lindore
Objektivat:

T prcaktoj hapat e par q uan drejt demokracis vendet e Evrops Lindore;
t prshkruaj veprimtarin e Solidarnosit n Poloni dhe t rendit rezultatet e saj;
t analizoj rnien e komunizmit n Evropn Lindore dhe lvizjet shoqrore

q pasuan at;
t gjykoj mbi ngjarjet n Evropn Lindore n BS dhe n ish-Jugosllavi;
t arsyetoj mbi prpjekjet e Kosovs pr t shpallur pavarsin.
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
?
?
Konceptet kryesore: Solidarnos, revolucion nga lart, konflikt etnik, UK.

Mjetet:
teksti, CD me filmime t ngjarjeve n vendet e Evrops Lindore, filmime nga

ngjarjet n Kosov, harta politike e Evrops Lindore dhe BS-s para

viteve 90-t dhe pas viteve 90-t.
Metoda:
PNP
PNP

Parashikim
Teknika

Stuhi mendimesh
Koha

Prforcim
Pun e pavarur
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja paraqet hartn politike t ish-BRSS-s dhe ish-Jugosllavis dhe krkon nga nxnsit q t shprehin
mendime kur shikojn kto dy harta.
Bosnje-Hercegovin
Kroaci
Shtet federativ
Slloveni
Jugosllavia
Serbi
Mali i Zi
Sot prej saj kan dal

shtete t pavarura
Maqedonia
Shtet federativ
Sot nuk ekziston
Sot nuk ekziston
N t prfshihej
edhe Kosova
Shtet komunist
BRSS
Reformat e Gorbaovit
Vendet e Evrops Lindore

nn kontrollin e tij
108

Pr kt or msimi msuesi/ja ka udhzuar nxnsit m par. Ai/ajo ka ngritur disa grupe pune, t cilat
kan mbledhur materiale t ndryshme filmike, arkivore (foto ose dokumente t shkruara pr ngjarjet e viteve
1989 n Evropn Lindore dhe n Kosov).
Prpara se grupet t prezantojn punimet e tyre, msuesi/ja flet shkurt pr revolucionet n Evropn Lindore.
Grupi 1 ka prgatitur materiale pr demonstratat n Poloni, Hungari dhe veprimtarin e Les Valess.
Grupi 2 paraqet punimin e tij me projekt mbi zhvillimet e ngjarjeve n Gjermani, shembjen e murit t Berlinit
(9 nntor 1989), bashkimin zyrtar t Gjermanis (tetor 1990).
Grupi 3 paraqet punimin e tij pr ngjarjet n: ekosllovaki, (presidenti Havel, nntor 1989); Rumani, filmime
t vrasjes s ausheskut etj.
Grupi 4 ka prgatitur nj dokumentar mbi ngjarjet dhe tragjedin e Bosnjs dhe t Kosovs n kto vite.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn tekstin duke nxjerr shtjet kryesore, ndrsa m pas u krkon t
punojn ushtrimet e tekstit.

Grupi 1- punon ushtrimin nr. 2

Grupi 2 - punon ushtrimin nr. 3 dhe 4
Grupi 3 - plotson tabeln e ushtrimin nr. 6
Grupi 4 - plotson ushtrimin 7
Grupi 5 - punon ushtrimin 9
Detyr shtpie ushtrimi nr. 10.
Tema 12: Prfundimi i Lufts s Ftoht
Objektivat:

T prshkruaj situatat e reja pas Lufts s Ftoht;
t zbrthej kuptimin e bashkekzistencs paqsore;
t prshkruaj tiparet e multipolarizimit;
t analizoj gjendjen botrore mes dy poleve politiko-ushtarake;

t gjykoj mbi multipolarizimin e bots n vitet 60-70-t.
Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
?
?
Konceptet kryesore:
bipolarizim, multipolarizim, bashkekzistenc paqsore.
Mjetet:
teksti, harta politike e Evrops, ku paraqiten dy blloqet ushtarake, foto t OSBE-s.
109
Metoda:
PNP
PNP

Parashikim
Teknika

Koha
Ndrtim i njohurive T kuptuarit prmes leximit dhe diskutimit

Prforcim
Diskutim i lir
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja duke parashtruar disa terma ku nxnsit duhet t gjejn far i lidh ata me njri-tjetrin ngre pyetjet:
Ish - Jugosllavi
Kosov
Bosnj
Mitrovic
Shqiptar
-Shprbrja Jugosllavis solli problemet e veta etnike. Ju e dini q n territoret e shtetit t Kosovs jeton
edhe nj pakic e popullsis serbe.
Pyetje

- A ka probleme midis shqiptarve dhe serbve q jetojn n Kosov?

- Keni dgjuar ju se far ndodh n Mitrovic?

- Si sht e ndar Mitrovica? far krkohet sot t ket midis ktyre dy popujve?

- A mund t bashkjetojn shqiptart dhe serbt n Kosov?
2. Ndrtim i njohurive: T kuptuarit prmes leximit dhe diskutimit
Hapi 1. Msuesi/ja bn pyetje:

1. Kush ishin dy superfuqit n Luftn e Ftoht?

2. Prse bota ishte e ndar n dy kampe politiko-ushtarake?
3. Ju kujtohet se prse lufta midis tyre u quajt Luft e Ftoht?
Hapi 2. Nj nxns lexon shtjen e par t msimit, t tjert e ndjekin me libr, duke nnvizuar shtjet
thelbsore. Msuesi/ja ndrhyn pr t sqaruar paqartsit q vihen re te nxnsit.
Hapet diskutimi. Msuesi/ja u krkon nxnsve t shikojn ushtrimin 3 dhe 5 t msimit. U l disa minuta n
dispozicion pr t menduar dhe m pas fillon diskutimi.
Msuesi/ja duhet t ket shum kujdes q ti drejtoj nxnsit aty ku duhet.
N t njjtn mnyr veprohet edhe pr shtjen e dyt: Multipolarizimi i bots.
Hapet diskutimi me ushtrimin nr. 2 dhe 6 t msimit.
3. Prforcim: Diskutim i lir (Arsyetoni dhe argumentoni)
Punohen n klas dy ushtrimet, nr. 7 dhe nr. 8.
110
Tema 13: Hapat drejt integrimit evropian
Objektivat:

Niveli i Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
T prcaktoj rrugn historike t formimit t BE-s;

t evidentoj organet q prbjn BE-n dhe simbolet e tij;

t argumentoj zhvillimin e mtejshm t BE-s;

t gjykoj mbi parimet themelore t tij;

t analizoj sfidat me t cilat ndeshet BE-ja.

Konceptet kryesore: rruga e BE-s, personalitet, Kshilli i Evrops, diversitet, marrveshja e

Mastritit, EKA, Euroatom, zgjerimi i BE-s.

Mjetet:
teksti, harta politike e Evrops, flamuri BE-s, foto t ndryshme, monedha dhe

kartmonedha euro.
?
?
?
Zhvillimi i msimit
Veprimtari e lir: Pun n grup
Msuesi/ja ka udhzuar m par nxnsit pr punimin e ksaj teme. Jan krijuar disa grupe nxnsish, t
cilt kan punuar n drejtime t caktuara.
Grupi 1 punon temn Krijimi i Kshillit t Evrops, duke nxjerr n pah:
a) qllimet e krijimit t tij;
b) figurat e shquara, si Spineli, De Gaspro, Mone, Shuman etj. (veprimtarit, fotot, aktiviteti i tyre).
Grupi 2 pasi ka mbledhur materiale dhe foto pr institucionet e para, t Kshillit t Evrops nxjerr n pah:
a) zgjerimi i mtejshm i KE-s me shtetet antare dhe me organet q e prbjn at;
b) t radhisin shtetet antare deri n krijimin e Traktatit t Mastritit.
Grupi 3 pasi ka mbledhur materiale dhe foto, trajton temn Krijimi i BE-s, duke nxjerr n pah:
a) qllimin dhe synimet e BE-s;
b) zgjerimin me shtete antare;
c) BE-ja dhe simbolet e saj.
Grupi 4. BE-ja dhe sfidat e saj. Grupi do t ket parasysh:
a) diversitetin dhe problemet q i dalin BE-s;
b) domosdoshmrin e unitetit.
Grupi 5. Organet e BE-s dhe simbolet.

a) jep funksionin e organeve t BE-s;
b) paraqet simbolet (incizon himnin e BE-s);
c) prcakton parimet themelore t tij.
Grupi 6 prshkruan rrugn e Shqipris drejt BE-s, duke pasur parasysh:
111

a) vonesn e Shqipris n antarsim;
b) futjen e saj n zonn e Shengenit.
Materialet q do t punohet nga nxnsit, do t mbshtetet n t dhna q do t krkohen prmes internetit
apo burimeve arkivore.
Ai do t jet i punuar n CD dhe shfaqet n klas prmes laptopit dhe projektorit.
Tema 14: Bota globale
Niveli i
lart i t
nxnit
Niveli i
ult i t
nxnit
Objektivat:

?
?
?
t prkufizoj termin globalizim;
t shpjegoj teorit e studiuesve lidhur me globalizimin;
t argumentoj mendimin nse globalizimi prek ose jo traditat kombtare;
t gjykoj nse sht i domosdoshm institucioni i G8-s;
t provoj nse prdorimi i gjuhs angleze sht n favor apo n dm t gjuhs amtare;
t analizoj faktort q ndikojn n shtrirjen e ekonomis globale;
t gjykoj mbi efektet e ekonomis globale.
Konceptet kryesore: globalizm, uniformitet, ekonomi globale, teza mbi globalizimin, faktor nxits,

ekonomi pa kufi
Mjetet:
Metoda:
teksti, pamje rreth ekonomis globale

PNP
PNP
Parashikim
Teknika
Stuhi mendimesh
Koha
Ndrtim i njohurive
T kuptuarit prmes leximit
Prforcim
T kuptuarit logjik
Zhvillimi i msimit

Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetje si:
- sht globalizimi?
- far keni dgjuar pr t?
Msuesi/ja i dgjon me kujdes prgjigjet e nxnsve, duke i paraqitur ato n skem.
anglishtja
demokracia
ekonomik
Globalizimi
kapitalizmi
kulturor
dollari
112
social
liberalizim

2. Ndrtim i njohurive: T kuptuarit prmes leximit
Hapi I. Msuesi/ja udhzon nxnsit t hapin librin dhe t lexojn n mnyr individuale pr 5 minuta pjesn
Globalizimi dhe vlersimi i tij.
Hapi II. Msuesi/ja u krkon nxnsve ti prgjigjen prsri pyetjes:
sht globalizimi?, pr t par nse nxnsit kan ndryshuar mendim rreth ksaj shtjeje. Kjo teknik bn
q nxnsi t kontrolloj vet njohurit e tij dhe t reflektoj mbi kuptimin e sakt t tyre.
Msuesi/ja, pasi i ndan nxnsit n grupe pune, u paraqet atyre pamje t ndryshme, t cilat bjn fjal pr
ekonomin globale. N baz t pamjeve dhe grupeve msuesi/ja prcakton temat pr diskutim (mund t
prdor edhe pamjet e librit).
Hapi I. Nxnsit fillimisht njihen me temn msimore: Ekonomia globale dhe ekonomia pa kufi (pr 7-8 min).
Hapi II. Secili grup shikon me kujdes foton dhe diiturn e saj, pr tiu prgjigjur m pas pyetjeve prkatse t
prgatitura nga msuesi/ja.
Figura 1

- do t thot pr ju bankomati n nj vend arab?

- Argumentoni se pse bankomati shpreh nj dukuri t globalizimit.
Figura 2

- far kuptimi ka kjo reklam pr ju?

- Si e shikoni faktin q koka-kola gjendet n nj vend mysliman?
- A mendoni se feja islame mund t jet penges pr prdorimin dhe prhapjen e koka-kols?
Figura 3

- Cila sht arsyeja q ky tekstil nga Lindja e Mesme tregtohet n Evrop?

- A mendoni se puna e ktyre fmijve sht e rndsishme pr prodhimin?
- far dukurish mund t ndodhin kur ne prdorim punn e fmijve dhe kur prpunimi i
mallrave bhet n vendet e pazhvilluara?
Detyr shtpie
Pasqyroni n nj tabel prmbledhse faktort pozitiv dhe negativ t globalizimit. Jepni mendimin tuaj pr
do faktor prmes argumenteve.
N fund t ors s msimit bhet vlersimi i nxnsve pjesmarrs dhe vlersohet ora e msimi.
Korrigjimi i ushtrimit 3 skema e sakt sht:
Pag e ult
Kushte shndetsore t puns

Kontroll shndetsor

Shmangie nga krkesat e shtetit

Sindikata dhe shoqata konsumatorsh

- sistem i rrept taksash
- prdorimi i t miturve n pun
- sigurimi n pun.
vendet industriale
vendet me zhvillim t vonuar
113
Temat 15-16: Natyra, mjedisi, jeta
Niveli i
Niveli i
lart i t ult i t
nxnit
nxnit
Objektivat:

T prcaktoj konceptin ekosfer dhe t shpjegoj efektin e saj;

t analizoj faktort q ndikojn n shtrirjen e ekonomis globale;
t analizoj faktort q sjellin dmtimin e natyrs;

t gjykoj mbi efektet e ekonomis globale.
t shpjegoj rolin e individit dhe t shoqris pr ruajtjen e mjedisit, natyrs.
?
?
Konceptet kryesore: globalizim, uniformitet, ekonomi globale, ekonomi pa kufi, ekosfer, ekuilibr

biologjik, lvizje e gjelbr, efekti serr, marrveshja e Kiotos.

Mjetet:
teksti
PNP
Parashikim
Teknika
T menduarit logjik/Hap pas hapi
Ndrtim i njohurive
Diskutim i lir
Prforcim
Pun e pavarur
Koha
Zhvillimi i msimit
1. Parashikim: T menduarit logjik/ Hap pas hapi

Hapi 1
Msuesi/ja trheq vmendjen e nxnsve duke i futur ata n brendsin e tems:
1. Keni vn re se vitet e fundit kemi nj rregullim t motit?

2. Kemi par prmbytje t mdha, cuname, ndotje t deteve dhe oqeaneve nga nafta (si ishte ky i fundit n
Gjirin e Meksiks) etj.
Msuesi/ja ka przgjedhur filmime t ndryshme lidhur me efektin serr, veprimet erozive, ndotjet, ngordhjen
e gjallesave, lshimin e gazrave etj.
Hapi 2
Msuesi/ja flet pr strategjit kombtare q ndrtojn shtetet pr mbrojtjen e mjedisit. Kto strategji jan me
baza shkencore sipas standardeve ndrkombtare. M pas ndalet te Marrveshja e Kiotos dhe ngre pyetjet:

- far dini ju pr kt protokoll?

- Sa shtete e nnshkruan at?

- Cili ishte qllimi i tij?
2. Ndrtim i njohurive: Diskutim i lir
Msuesi/ja e organizon klasn n formn e nj grupi t madh, ku nxnsit vihen n form rrethi dhe diskutojn
dhe japin mendimet e tyre mbi problemet q shfaqen sot n dmtimin e natyrs. shtjet q shtrohen pr
diskutim jan:
114

Duke u mbshtetur te filmimet q pam dhe te veprimtaria jon e prditshme n vendin ku n jetojm, jepni
mendimet tuaja pr pyetjet paraqitura n rubrikn Arsyetoni dhe argumentoni.

- Efekti serr.

- Prpjekjet q bhen sot p mbrojtjen e natyrs.

- Ju n shkolln tuaj, keni ndrmarr ndonj veprimtari (si mbjellje pemsh, pastrim n natyr etj).
Nse po, si jeni ndier n kt veprimtari dhe sa e dobishme mendoni se ishte ajo?

- far dini ju pr ornazitatat n mbrojtje t natyrs?
Msuesi/ja nxit nxnsit pr t folur pr dmtimet e natyrs dhe mjedisit n vendin ton nga vet fenomenet
natyrore (grryerjet, diegiet e pyjeve) dhe veprimtaria e njeriut. M pas ngre pyetjet:

- Nga njohurit q keni, cilat jan qytetet m t ndotura n vendin ton dhe pse?

- Si mendoni ju, cilat jan m t mdha tek ne, veprimtarit shkatrruese t vet ntyrs apo t njeriut?

- Si sht gjendja e pyjeve dhe e lumenjve n vendin ton?
Punohet n klas ushtrimi nr. 6, 7 dhe 8-t.
115
VEPRIMTARI PRAKTIKE T SUGJERUARA

Tema. Ndikimi i humanizmit dhe i Rilindjes evropiane te shqiptart
?
?
Koha:
Objektivat:
1 / 2 or
t prcaktoj tematikn kryesore t veprave t humanistve shqiptar;

t argumentoj kontributin e humanistve shqiptar n kulturn evropiane;
t gjykoj mbi vlersimin q u sht br humanistve shqiptar;
t analizoj tiparet e prbashkta dhe veorit e humanizmit shqiptar me at evropian.
?
?
Konceptet kryesore:

kontribut gjuhsor, epoka e Sknderbeut, humanizmi shqiptar dhe

Evropa, tematika humaniste n artet figurative, n letrsi
Mjetet:

veprat: Historia e popullit shqiptar (ASHSH, vllimi I, Tiran 2002), Historia e

Sknderbeut e Marin Barletit, Shqiptart (Edwin E. Jacques),
si dhe materiale figurative, informacione nga burime t ndryshme pr
humanistt shqiptar, t dhna pr figura t shquara humaniste shqiptare
Zhvillimi i veprimtaris
Kjo tem mund t zhvillohet n 1 ose 2 or.

- N rastin e par (kur zhvillohet n 1 or), msuesit/es i duhet q prezantimin e tems, shtjet e saj
kryesore dhe organizimin e puns pr veprimtarit praktike t pavarura, por t orientuara t nxnsve, ta bj
jasht kohs msimore.
- N rastin e dyt (kur tema zhvillohet n 2 or), orn e par msuesi/ja ia kushton paraqitjes s tems,
organizmit t puns, ndrsa n orn e dyt nxnsit paraqitin materialet e prgatitura nprmjet veprimtaris
s tyre praktike t pavarur.
Organizimi i ors s par
Etapa I. Pasqyrimi i materialit burimor
N orn e par msuesi/ja jo vetm bn prezantimin e tems,
por paraqet edhe materialet kryesore, me t cilat nxnsi do t
punoj n mnyr t pavarur, si:
a. Historia e popullit shqiptar I (Ilirt, mesjeta, Shqipria
nn Perandorin Osmane gjat shek. XVI vitet 20 t
shek. XIX), Akademia e Shkencave t Shqipris, Instituti
i Historis,Tiran, 2002);
b. Shqiptart (vllimi i par - Populli shqiptar nga
lashtsia deri n vitin 1912), Edwin E. Jacques, Kart e
Pend, 1996.
c. Historia e Sknderbeut, Marin Barleti.
Pas prezantimit t ktij materiali msuesi/ja udhzon nxnsit si t shfrytzojn burime t tjera
informacioni. Ata mund t grumbullojn materiale (informacione) t tjera nprmjet internetit, n bibliotek, n
muze, nga botimet postare, nga letrsia shqiptare, monografi t ndryshme etj.
116

Udhzohen nxnsit q ti krkojn n internet informacionet me termin humanistt shqiptar. Ata mund t
hulumtojn rreth ktyre temave:
- Rilindja dhe humanistt (ku zbulohet thelbi i humanizmit);
- Shkrimtart shqiptar Dardania (t dhna pr Gjon Buzukun);
- Letrsia shqiptare e shek. XV-XVII;
- Forumi katolik rinor;
- Shqiptart dhe Evropa (material i shkruar nga Arshi Pipa);
- Portrete shkodrane (paraqiten piktura t piktorve shkodran t ndihmuara nga humanizmi).
Gjithashtu, n internet mund t klikohet emri i do humanisti, pr t siguruar informacion t bollshm rreth tij.
Etapa II. Organizimi pr veprimtarin e pavarur praktike
Klasa ndahet n pes grupe, q do t punojn pr pes tema studimore. Sasia e nxnsve pr do grup mund
t mos jet e barabart. Kjo varet nga ngarkesa informative q ka njra ose tema tjetr. Prcaktohen detyrat pr
secilin grup. Prcaktohen drejtuesit e grupeve dhe udhzohen nxnsit q t studiojn individualisht materialin
e rekomanduar. Nn udhheqjen e drejtuesit t grupit ata grumbullohen pr t prpiluar (hartuar) materialin
prfundimtar. N orn e dyt do grup do ta paraqes rezultatin e puns s tij n formn e nj eseje.
Temat pr do grup mund t jen:
Grupi I. Karakteristikat e kulturs shqiptare para dhe pas pushtimit osman.
N kt tem vmendja duhet t prqendrohet n:
a. Cili sht koncepti prfshirs i kulturs.
b. Ndikimi i humanizmit dhe i Rilindjes evropiane n kulturn shqiptare.
c. Pushtimi osman dhe vazhdimsia e kulturs shqiptare.
. Zhvillimi i kulturs shqiptare jasht truallit am dhe fryma emfatike e saj.
Burimi (a) faqe 351-358, 695-696.
Grupi II. Marin Barleti (1458-1512) figur e shquar e humanizmit shqiptar.
Burimi (a) faqe 485 487; 695- 696 dhe (b) faqe 281; 403.
Grupi III. Roli fetar e patriotik (fe e atdhe) i klerikve shqiptar. (Veprat, tematika e trajtuar dhe ndikimi i
humanizmit dhe i Rilindjes n veprimtarin e tyre.)
N kt tem vmendja mund t prqendrohet te figurat e shquara:
a. Pal Engjlli hartuesi i dokumentit t par t shqipes s shkruar.
Burimi (a), faqe 354-355.
b. Gjon Buzuku fryma protestante e veprs, pasojat e kundrreforms dhe rndsia gjuhsore e
patriotike e veprs s tij.
Burimi (a), faqe 696-697 dhe (b), faqe 406.
c. Pjetr Budi (1566 - 1622), shkrimtar e poet i par i letrsis shqipe.
Burimi (a), faqe 697-698.
. Frang Bardhi (1606-1643), personalitet i shquar i kulturs shqiptare: historian, folklorist, leksikolog.
Burimi (a) faqe 698-700 dhe (b) faqe 406.
d. Pjetr Bogdani (1625- 1689). Fryma humaniste e veprs s tij dhe veprimtaria politike kishtare e
letrare. Bogdani, mjeshtri m i madh i shqipes mesjetare.
Burimi (a) faqe 700-701 dhe (b) faqe 407.
Grupi IV. Humanist t tjer, prfaqsues t shquar t kulturs shqiptare:
- Marin Beikeni (1468-1526),
- Leon Tomeo (1456-1531),
- Gjon Gazulli (1400-1465),
- Mikel Maruli (shek. XV),
- Maksim Artioti (1475-1556).
T dhnat pr kta humanist do t nxirren nga burimet alternative t rekomanduara, veanarisht interneti.
117

Grupi V. Artet figurative (piktura, skulptura, arkitektura) gjat shek. XVI XVIII. Fryma humaniste e artit.
Burimi (a) faqe 363-369; 717-725.
Pas prcaktimit t tematiks, nxnsit lihen t lir q t organizojn punn e tyre brenda grupit. Gjat gjith
kohs s puns hulumtuese t nxnsve, msuesi/ja nuk duhet t qndroj indiferent/e, por her pas here
kontakton me drejtuesit e grupeve dhe individ t veant, pr ti inkurajuar dhe sidomos pr ti ndihmuar n
kaprcimin e vshtirsive q ata mund t hasin.
Organizimi i veprimtaris (ora e dyt)
Msuesi/ja, n organizmin e ors s dyt, mbshtetet n metodn Msim me hapa.
Hapi I. Msuesi/ja shkruan n drras t zez termat: Humanizm dhe Rilindje. U krkon nxnsve t evokojn
njohurit q kan marr pr kto tema, duke nxjerr n drit tiparet themelore t ktyre lvizjeve kulturore.
Hapi II. Msuesi/ja u krkon nxnsve t bjn krahasimin kohor t humanizmit dhe Rilindjes evropiane me
shfaqjen e tyre te shqiptart.
Hapi III. Grupet t paraqesin rezultatet e punimeve t tyre n formn e eseve ose n ndonj rast, edhe t
diskutimit pr figura t shquara. Pas do eseje zhvillohen diskutime, bhen pyetje, nxirren konkluzione.
Hapi IV. Duke u mbshtetur n materialet e paraqitura nga nxnsit, msuesi/ja, me ndihmn e tyre, fokuson
problemet themelore t tems:
a. tematika rreth s cils u zhvillua veprimtaria e humanistve shqiptar;
b. kontributi i humanistve shqiptar n kulturn evropiane;
c. vlersimi i humanistve evropian pr humanistt shqiptar.
Hapi V. Nxnsit paraqesin materiale figurative kushtuar ksaj teme dhe me ndihmn e msuesit/es ndrtojn
nj fotomontazh kushtuar humanizmit e Rilindjes n Shqipri.
Paraqitja e rezultateve t puns s do grupi.
Vlersimi i puns s do grupi dhe t individve q jan dalluar gjat veprimtaris nga nj juri e zgjedhur prej tyre.
Tema. Ndikimi i Aktit t t Drejtave, Deklarats s Pavarsis dhe Deklarats

mbi t Drejtat e Njeriut dhe t Qytetarit n qytetrimin e sotm
?
?
?
Koha:
1 or
Metoda:
Hap pas hapi
Hapi I. Organizimi i grupeve

Duke u mbshtetur n temn e veprimtaris s pavarur, msuesi/ja mund ta ndaj klasn n katr grupe.
Grupi i par do t sjell n klas nj ese mbi Aktin e t Drejtave, ku i bn nj analiz t hollsishme ktij
dokumenti, duke theksuar frymn e re q solli ky dokument pr kohn, pr parlamentarizmin, monarkin
parlamentare e qeverin kushtetuese, pr lirit e individit e t drejtat e tij, pr zgjedhjet parlamentare, pr
forcn e ligjit, duke u mbshtetur n nenet q prmban Akti i t Drejtave.
Grupi i dyt nprmjet nj eseje pasqyron vlerat e Deklarats s Pavarsis s SHBA-s dhe t Kushtetuts
s vitit 1787, si nj dokument q plotson dhe zhvillon n kushte t reja Aktin e par. N kt analiz i vihet
theksi veanrisht shtjes s unitetit n nj vend federal, ndarjes s pushtetit si themel i nj qeverisjeje
demokratike mbi lirit natyrore t njeriut: raportin e qeveris me zgjedhsit; e drejta e zgjedhsve pr
118

zvendsimin e qeveris s zgjedhur nga ata; detyrat themelore t nj qeverie ndaj zgjedhsve, si siguria e
lumturia etj. (probleme t shtruara n Deklaratn e Pavarsis). Tekstin e ksaj deklarate nxnsit mund ta
gjejn n internet n gjuhn italiane apo angleze).
Grupi i tret paraqet esen, e cila analizon Deklaratn mbi t Drejtat e Njeriut dhe t Qytetarit, dokument i
shpallur gjat Revolucionit Francez.
Grupi i katrt u bn nj analiz elementeve t prbashkta t ktyre deklaratave, duke e vn theksin
tek organizimi i shtetit demokratik, parlamentarizmi si prfaqsim i sovranitetit t popullit, lirit e t drejtat
e individit, fryma e zgjedhjeve, raporti mes ligjit dhe qytetarit, qeveris dhe shoqris; fryma e tolerancs,
kompromisit, bashkjetess si tipare t demokracis, kushtetutshmris etj. Pra, analizon shtyllat themelore t
demokracis sot, t cilat jan shprehur dhe realizuar gjat shek. XVII-XVIII nn frymn e lvizjes prparimtare
t iluminizmit. Si baz themelore pr krahasimin me t sotmen pr problemet e shtruara m sipr t merret
Karta e Helsinkit, ku shtrohen edhe nj sr problemesh t tjera, si ato ndretnike, t minoriteteve, imigrimit,
medieve, burgjeve, mjedisit etj.
do grup mund ta shoqroj esen e tij me elemente t dokumenteve prkatse n Power Point, si dhe me
skica e skema, ku spikasin m mir elemente t eseve t tyre, si p.sh.: struktura e shtetit, t drejtat e individit etj.,
pasi duke pasur t projektuar skemn, nxnsit i jepet mundsia q t flas lirisht pr argumentimin e saj.
Hapi i dyt u kushtohet diskutimeve t lira, pyetjeve dhe prgjigjeve, pasi problemet e shtruara prfshijn
edhe vendin ton. Duke qen se koha sht e kufizuar (nj or), veprimtaria mund t prjashtoj bllokun e
problemeve q lidhen me marrveshjet e dokumentet dhe institucionet ndrkombtare q ekzistojn sot, t
cilat jan n funksion t ruajtjes e zhvillimit t demokracis n bot. Msuesi/ja nse e sheh t arsyeshme
nj trajtes t till, q n t vrtet plotson panoramn e qytetrimit sot, ather mund t rris kohn e
veprimtaris, duke rritur numrin e grupeve e duke prcaktuar tematikn e informacionit q i intereson.
Hapi i tret prfshin paraqitjen e fotove kushtuar ksaj veprimtarie, si pamja nga momenti i aprovimit t ktyre
deklaratave themelore pr demokracin, pamje t figurave q jan shquar pr veprimtarin e tyre, frontespice t
ktyre dokumenteve, thnie (citate) t njerzve t shquar mbi rndsin e ktyre dokumenteve etj.
Burimet pr sigurimin e informacionit: Teksti msimor Historia 11, Thellim i njohurive n linjn II, msimi
5, f. 42; msimi 6 f. 44-45; msimi 7, Thellim njohurish, f. 50; Kushtetuta e Republiks s Shqipris. Msuesi/
ja prcakton tematikn q e sheh t arsyeshme pr t siguruar informacion pr nxnsit, q i prshtatet tems
s veprimtaris praktike, si p.sh.: pjesa e par, Parimet Themelore f. 7-11(nenet 1-11), internet, Enkarta pas
vitit 2000 etj.
Tema. 14 pikat e Uillsonit. shtja shqiptare n Konferencn e Paqes
?
?
?
Koha:
Mjetet:

Metoda:
1 or
Etiketat pr konferencn e delegacionet, drrasa e zez, shkums me ngjyra dhe
monitor (edhe nse mungon ky mjet, ora zhvillohet normalisht).
Loja me role
Burimet historike: Tajar Zavalani, Historia e Shqipris (botimi i dyt, Phoenix, 1998). Historia e Shqipris,
tekst pr klasn XII, viti 2010.
Kjo veprimtari praktike mund t organizohet duke e paraqitur n formn e nj skenari t gjith informacionin
119

historik q grumbullojn nxnsit nga materialet e rekomanduara nga msuesi/ja. N orn e msimit klasa do
t ket kt struktur:
a) Kshilli i t Katrve: Franc (F), Britania e Madhe (BM), Italia (I) dhe SHBA.
b) Delegacionet pran Konferencs s Paqes: delegacioni grek (DG), italian (DI), serb (DS), i Monarkis
Serbo-Kroato-Sllovene (MSKS), i Qeveris s Durrsit (DQD), i kolonive shqiptare nga Turqia, Rumania,
SHBA-ja (DKSH), Esat pash Toptani (DET), t cilt n klas formojn grupe t veanta.
c) Konferencieri (K), do t drejtoj t gjith veprimtarin.
) Nj nxns sht caktuar t prdor monitorin pr projektimin e t gjith materialit, i cili shoqron zhvillimin
e debatit gjat konferencs.
Delegacionet prfaqsohen nga grupe nxnsish. do grup ka nj prfaqsues, i cili flet n emr t grupit.
Katr nxnsit q prfaqsojn katrshen drejtuese t konferencs jan t vendosur prball klass ose n
an, duke e ln drrasn e zez t lir. N drrasn e zez sht skicuar nj hart e Shqipris, e cila ka t
vendosur qytetet kryesore dhe lumenjt. Po n drrasn e zez sht shkruar tema: Konferenca e Paqes e
Parisit, 18 janar 1919.
Nxnsit e katrshes kan prpara etiketat ku jan shnuar shteti q prfaqsojn dhe emri i kryetarit, si
Eduart Grej, Orlando etj. do delegacion ka etiketn q tregon se k prfaqson delegacioni.
Msuesi/ja kontrollon nse t gjith i kan materialet dhe i jep fjaln konferencierit.
Konferencieri (K) bn prezantimin e strukturs. Prball kemi Kshillin e t Katrve, i prbr nga Franca,
e drejtuar nga ambrleni; Anglia nga Eduart Grej, SHBA-ja nga Uillsoni dhe Italia nga Orlando. Delegacioni
grek, italian, i MSKS-s, i organizats Vatra q drejtohet nga miku besnik i Shqipris, pastori protestant
reverand Erikson, delegacioni i Shqipris q prfaqson Qeverin e Durrsit etj. Shqipria si shtet nuk kishte
marr pjes n luft, prandaj delegacioni shqiptar nuk u njoh zyrtarisht n Paris dhe u lejua vetm t shfaq
pikpamjet e veta. Delegacioni i Esat Pashs, i cili u vendos n Paris gzonte prkrahjen e Francs. Esat
Pasha njihej si i vetmi kryetar i nj qeverie shqiptare.
T fillojm e t dgjojm krkesat e delegacioneve:
-DG (kryetari i grupit paraqet krkesat e ktij delegacioni dhe n drras t zez me nj shkums me
ngjyr shnon territorin q krkon: Shqiprin e Jugut. Ndrkoh monitori shoqron krkesat me pamje.
Pretendimet delegacioni grek i shoqron edhe me nj ligjrat, n t ciln prpiqet t argumentoj krkesn
e vet. Ligjratn e ndrton n baz t informacionit t marr n Tajar Zavalani, Historia e Shqipris, f. 254,
botim i dyt Phoenix, 1998.
- K - Si shihet, kryeministri grek, Venizellos, po hedh posht parimin e gjuhs dhe t racs, duke ngulur
kmb se faktori vendimtar sht ndrgjegjja kombtare. Kryeministri grek nuk e pa t nevojshme t prmend
Konferencn e Ambasadorve t Londrs dhe Protokollin e Firences q kishte caktuar kufijt e Shqipris,
duke hedhur posht krkesat greke. Shqipria kishte qndruar neutrale gjat ksaj lufte, prandaj kto vendime
ishin t vlefshme nga ana ndrkombtare. Le t vazhdojm e t dgjojm pretendimet e t tjerve.
- DI shtron krkesat sipas Traktatit t Fsheht t Londrs, t cilat grupi i ka marr si informacion nga teksti i
Historis 12 apo nga Traktati i Fsheht i Londrs.
- DS shtron krkesat e veta.(donjri nga delegacionet, pasi paraqet pretendimet territoriale t marra nga
Historia e Shqipris 12, botim i vitit 2010, n temn Konferenca e Paqes e Parisit dhe Shqipria, i shnon ato
n hartn skic t drrass s zez me shkums me ngjyra t ndryshme.
- K - Le t dgjojm delegacionin e Qeveris s Durrsit, i cili drejtohet nga Turhan pash Prmeti, kryetar i
Qeveris s Durrsit. M par ka shrbyer si ambasador i Turqis pran Carit t Rusis.
-DQD. Kryetari i delegacionit lexon krkesat e veta, duke paraqitur prmbajtjen e dy memorandumeve (t
marra nga Historia e Shqipris).
120

- K - M 7 mars, (dat t ciln e shkruan n drrasn e zez), delegacioni shqiptar bn krkesn e vet t re.
- DQD bn krkesn e re lidhur me kufijt e territoret shqiptare jasht kufijve.
- K - Le t dgjojm se far krkojn delegacionet e tjera.
- DK.
- DEP.
- K - Katrshja e Konferencs mbshtet krkesat e shteteve ballkanike ndaj Shqipris, pra, nuk miraton
pavarsin e saj, mbshtetur n Protokollin e Firences, ndrsa presidenti Uillson, prfaqsues i SHBA-s del
prpara Konferencs me 14 pika, t cilat n thelb shtrojn parimin e vetvendosjes s kombeve, pavarsisht
nga madhsia e tyre (me monitor paraqiten t 14 pikat e presidenti Uillson, t cilat lexohen nga konferencieri
dhe ndonjra nga ato edhe komentohet prej tij). Konferencieri vazhdon: I japim fjaln nj prfaqsuesi t DQDs. Ky sht Dr. Turtulli, i i cili ka qen mjek i Kedivit t Egjiptit.
Dr. Turtulli: Un jam korar dhe vazhdon ligjratn duke iu kundrvn krkesave t delegacionit grek
(ligjrata pasohet nga ajo e Tajar Zavalanit, Historia e Shqipris, f. 255.
-K - Megjithse delegacioni shqiptar u prpoq t shtronte drejt shtjen shqiptare, prfaqsuesit e katrshes
mbajtn kto qndrime: Franca e Britania e Madhe mbajtn ann e Greqis, SHBA-ja krkoi kufijt e 1913-s
me pak ndryshime, ndrsa Italia krkoi t zbatohej Protokolli i Firences.
Shihej qart se Shqipria po bhej edhe nj her monedh shkmbimi, duke coptuar tokat shqiptare.
Greqia dhe Italia bn nj marrveshje, 29 korrik 1919, q njihet si marrveshja Tito-Venizellos (t ciln
konferencieri e shnon n drrasn e zez), n baz t s cils bhej coptimi i Shqipris. M 13 janar 1920
bhet kompromisi mes Anglis, Francs dhe Italis, sipas t cilit territoret shqiptare ndahen mes Greqis,
Italis dhe MSKS. Argumentimi pr t justifikuar kt shitje n ankand t nj kombi t vogl e pa mbrojtje,
ishte se shqiptart nuk kishin qen t zott pr t qeverisur veten dhe prandaj sht m mir q ti ngarkohej
Serbis dhe Italis detyra pr t zhvilluar dhe qeverisur tokat shqiptare. Shqipria e cunguar ti jepej si
mandat Italis, e cila do t ndihmonte n t ardhmen pr bashkimin e vetqeverimin e vendit. Kt vendim e
kundrshtoi qeveria e Beogradit, e cila me nj not t veant, m 8 shkurt 1920 krkonte t njihej Shqipria
si shtet i pavarur n kufijt e vitit 1913. Kjo vinte nga fakti, si shprehet studiuesi Tajar Zavalani, se Beogradi
m tepr paraplqente nj Shqipri t pavarur, sesa vendosjen e Italis n Vlor, n mnyr t prhershme
dhe mandatin italian mbi Shqiprin. Vetm ndrhyrja e delegacionit amerikan dhe personalisht e presidentit
Uillson e shptoi Shqiprin nga coptimi i plot, pasi Uillsoni nuk e njohu Traktatin e Fsheht t Londrs, q
mbetej gjithnj n qendr pr fuqit evropiane, si dhe marrveshjet e fshehta t bra nga antart e katrshes.
Ja si u drejtohet presidenti Uillson shteteve evropiane.
Uillson: (N emr t presidentit flet nxnsi q prfaqsonte SHBA-n n katrshen e Konferencs).
-Ne nuk pranojm ... Informacioni i plot t merret nga Tajar Zavalani, f. 257.
- K - Zgjidhja e shtjes shqiptare do t bhej m von nga Konferenca e Ambasadorve n Paris, n nntor
t vitit 1921.
Shnim: Duke qen se materiali i konferencierit sht i gjat, skenari mund t ndrtohet me dy konferencier.
Materiali i paraqitur sht vetm nj model, t cilin msuesi/ja mund ta ndryshoj, thjeshtoj apo ta pasuroj.
Burimet e dhna pr nxjerrjen e informacionit historik msuesi/ja mund ti ndryshoj e ti zvendsoj. Pra,
materiali i ofruar mbetet nj model q nuk kufizon lirin akademike e metodike t msuesit/es. Mjaft interesant
paraqitet materiali i dhn n internet, n adresn: Shqipria n Konferencn e Paqes n Paris n vitet 19181919.
N rubrikn e par: Prfaqsimi i Shqipris n Konferencn e Paqes n Paris Forum, sidomos shtja e
klerit katolik shqiptar n Konferencn e Paqes n Paris, n t cilin pasqyrohet roli i Imzot Bumit, q zvendson
Turhan pash Prmetin n postin e kryetarit t delegacionit. Bm kt shnim, vetm pr t treguar se
msuesi/ja mund ta ndrtoj vet nj skenar t till nse e sheh t arsyeshme. Do ti jepej m shum gjallri
ors nse nxnsit do t ngarkoheshin pr t mbledhur foto q i kushtohen ksaj ngjarjeje t madhe dhe t
ndrtohej n fund nj fotomontazh.
121
Tema. Kontributi i shqiptarve n mbrojtjen e hebrenjve gjat

Lufts s Dyt Botrore
Koha:
2 or
Msuesi/ja kt tem duhet ta konceptoj n dy plane:

a) Veprimet naziste kundr hebrenjve (holokausti)
b) Hebrenjt dhe shqiptart.
Sipas ktij konceptimi, klasa ndahet n dy grupe.
Grupi i par do t grumbulloj informacion rreth ksaj tematike:
a) Mbi origjinn e holokaustit dhe prdorimin njerzor t tij.
b) Mbi termin gjenocid, kuptimin e ktij termi, prdorimin e ksaj dukurie e shfaqjes s tij sot.
c) Koment i hartave Mbi kampet naziste.
) Pasqyrim i fotove dhe i kujtimeve nga kampet e shfarosjes.
Pr realizimin e ksaj tematike grupi i nxnsve do t mbshtetet: n hartat e pamjet e tekstit msimor, f. 125
dhe 126 dhe n fletoren e puns: Ndrto Atlasin, Historin 8, f. 14. Hartat t ekspozohen me projeksion e t
komentohen sipas t dhnave t legjendave. Grupi i nxnsve duhet t sjell edhe mjaft foto nga masakrat
naziste ndaj ifutve, t cilat gjenden edhe n internet dhe n shum botime e albume kushtuar ktij objekti,
si dhe n Muzeun Kombtar.
Grupi i dyt q do t trajtoj temn: Kontributi i shqiptarve n mbrojtjen hebrenjve, me dy nndarje:
a) Lidhjet e hershme t bots hebreje me at shqiptare. Gjurm t kulturs hebreje n Shqipri.
b) Hebrenjt gjat lufts n Shqipri dhe kontributi i shqiptarve n mbrojtjen e tyre, si dhe vlersimi q
i sht br ktij kontributi nga qeveria izraelite sot (pika e dyt mund t ndahet n dy shtje).
Pr shtjen e par (a) grupi II do t grumbulloj informacion me kt tematik:
a) Lidhjet iliro-hebraike: T dhna q lidhen me fushn fetare, gjeografike, historike, gjuhsore, kulturn
tradicionale, mbi ditn e diel si dit feste e pushimi, me kultin e numrave, flijimin apo sakrificn gjithnj
n aspektin tradicional, mbi t bukurn Jevreni, si dhe me raportin mes etnicitetit dhe besimit.
Pr shtjen e dyt, informacioni i grumbulluar mund t ndjek kt tematik:
a) Hapsira shqiptare si streh e mbrojtjes n periudha historike t rrezikut kolektiv t hebrenjve.
b) Hebrenjt n Shqipri gjat pushtimit fashist dhe qndrimi i qeveris shqiptare dhe i familjeve
shqiptare gjat ksaj periudhe.
c) Trajtimi i hebrenjve gjat pushtimit gjerman. Qndrimi i qeveris shqiptare dhe familjet shqiptare si
streh e hebrenjve.
) Hebrenjt e Kosovs gjat Lufts II Botrore.
d) Kujtime nga familjet shqiptare lidhur me strehimin e mbrojtjen e hebrenjve.
dh) Vlersimi nga shteti izraelit i shtetit dhe familjeve shqiptare pr kontributin e dhn pr mbrojtjen e
hebrenjve gjat Lufts II Botrore.
e) Grumbullimi i fotove kushtuar ksaj teme.
Pr sigurimin e materialit t nevojshm pr trajtimin e ktyre shtjeve si burim mund t prdoren: interneti n
adresn Hebrenjt n Shqipri dhe veanrisht vepra e studiuesit Shaban Sinani, Hebrenjt n Shqipri. Mund t
prdoren intervista t ndryshme marr nga familje apo individ t ndryshm, si dhe punime t ndryshme t bra nga
122

studiues shqiptar e t huaj, si A. Kotoni, ifutt dhe Shqipria, 2004; B. Fisher, Bashkimi i Italis dhe i Shqipris,
2004 etj.
N kt veprimtari mund t shtohet edhe nj etap e re, q lidhet me sjelljen n klas t individve, prfaqsues
t atyre familjeve q kan prkrahur hebrenjt n vendin ton, t cilt zhvillojn nj bashkbisedim me nxnsit,
duke iu prgjigjur pyetjeve t ndryshme q mund tu shtohet atyre. Biseda t tilla jan mjaft interesante, pasi
nxnsit ndeshen me dshmi autentike q ngjallin shum kuriozitet dhe e bjn m t kapshme, reale e
konkrete t kaluarn dhe ngjallin mjaft emocione. S bashku me fotot, me t cilat mund t krijohet nj stend
fotomontazhi, nxnsit mund t sigurojn edhe dokumente autentike, si: shkresa, urdhra, vendime t kohs,
t cilat mund t shoqrojn fotomontazhin. Nxns me prirje artistike mund t organizojn edhe veprimtari t
ndryshme q shprehin ndjenjat e tyre lidhur me kt ngjarje, si: vizatime, poezi, tregime, kng, t cilat do ta
ngrinin aktivitetin n nj shkall m t lart, do ti jepnin atij gjallri e larmishmri t madhe.
Tema. Jet paralele, Lenini dhe Musolini
Koha:
1 or
Organizimi i veprimtaris praktike t nxnsve pr grumbullimin e informacionit dhe organizimin e ors s

msimit, ku nxnsit pasqyrojn punn e tyre t pavarur dhe diskutojn rreth saj, ndiqet sipas modelit t dhn
n veprimtarin praktike me tem: Dy modele burrash shteti.
Rreth ksaj tematike do t prqendrohet veprimtaria hulumtuese e nxnsve pr grumbullimin e
informacionit.

LENINI
Tiparet krahasuese
MUSOLINI
-Marksizm-leninizmi
1. Ideologjia
- Fashizmi
-Prmbysja me dhun dhe vendosja e

diktaturs s proletariatit, zhvillimi i lufts
s klasave dhe ndrtimi i shoqris
socialiste dhe m von komuniste.
2. Bazat ideologjike - Mbshtetet n nacionalizmin

ekstrem, korporatizmin, sindikalizmin,
prparimin social, ekspansionizmin
dhe antikomunizmin.
-Mbrojts dhe zhvillues i marksizmit.

Vendos tezn se revolucioni proletar mund
t shprthej e t fitoj edhe nj vend t
vetm edhe pse sht i prapambetur.
(Me kt tez Lenini justifikonte gjith
veprimtarin e tij politike: leninizmi).
3. Pozita ndaj
ideologjive dhe
sistemit politik
Spektri politik
- Nj ndr themeluesit kryesor t

ideologjis fashiste.
-Vendosja e diktaturs s proletariatit,
4. Rruga e ardhjes
n pushtet
-Vendosja e diktaturs fashiste.
-Prmbysje me dhun, revolucion proletar.

Republika Socialiste Sovjetike.
5. Sistemet partiake - Republika Sociale Italiane.
-Zhdukja e pluralizmit politik, sundimi i nj

partie t vetme.
6. Politika
ekonomike
- Zhdukja e pluralizmit politik, sundimi i

nj partie t vetme.
123

Krijimi i partis-shtet; shtet plotsisht i
kontrolluar dhe i mbshtetur n propagande,
survejim e terror.
-Vendosja e kontrollit e drejtimit t plot t 7. Edukimi dhe
shtetit mbi ekonomin.
organizimi shoqror - Kontroll e drejtim shtetror t
ekonomis krahas prons private.
- Shkolla, rinia, arti, kultura, organizatat shoqrore 8. Qndrimi ndaj
u nnshtrohen ideologjis komuniste.
kishs
- Shkolla, rinia, arti, kultura,
organizatat shoqrore u
nnshtrohen ideologjis komuniste.
- Qndrim i ashpr ndaj kishs. Gjykata 9. Synime
ushtarake dnoi me vdekje 25 arkipeshkv e perandorake
- Marrveshje me Vatikanin;
1215 priftrinj dhe mijra me burgim.
Pakti Lateral
- Krijimi i BS-s (imperializmi rus me 10. Tipare personale
marrveshje komuniste). Pushtime koloniale,
- Ringjallja e Perandoris s vjetr,
pjesmarrje n luft.
Roma.
Lenini: Orator, trheqs i masave,
propagandist, i thjesht, terrorist i fsheht
(ekzekutimi i carit dhe i familjes s tij u b me
urdhrin e tij dhe u shpall vdekja e carit dhe u
mbajt i fsheht ekzekutimi i familjes), i prer,
i ashpr, komandues, studiues (hartues i
shum veprave n mbrojtje e zhvillim t
marksizmit e dnimit t kundrshtarve
t ksaj ideologjie). Termi Lenin sht
pseudonim e jo titull kulti. Kulti i Leninit u
krijua pas vdekjes s tij, me balsamosjen e
trupit e vendosjen e tij n mouzoleum.
Musolini: Orator, trheqs i masave,

pompoz. Oratorin e tij e shoqron
me veprime e gjestikulacione
aktoriale. I ashpr e terrorist.
Ushqente kultin e tij. Titulli Due i
Grupi q do t siguroj pamje pr ndrtimin e fotomontazhit kushtuar

ksaj veprimtarie mund t grumbulloj shum foto, por kryesisht duhet t
prfshijn kto momente:
Lenini: Lenini me sovjett, Lenini n udhheqje t Revolucionit t Tetorit,
Lenini si drejtues i shtetit sovjetik, vdekja e Leninit etj.
Musolini: Musolini n krye t Partis Fashiste, Musolini n nj miting
prpara masave, Musolini dhe Hitleri, vdekja e Musolinit etj.
Prve problemeve q parashtron skema, nxnsit duhet t udhzohen
q t zbrthejn elemente t veanta si: Jeta e dy figurave, si realizohej
propaganda, thelbi demagogjik i saj, si dhe t paraqiten simbolet e tyre
(Spatat e Liktorit dhe drapri e ekani) dhe t zbrthehet domethnia e tyre.
Burimet pr mbledhjen e informacionit:
a) interneti me adres: Vladimir Ili Lenin dhe Benito Musolini.
b) Teksti msimor, linja III, msimi 3, f. 98-101, msimi 4, f. 102-105.
Materiali i rekomanduar sht i sugjeruar, pasi si msuesi/ja dhe nxnsit
mund t shfrytzojn edhe materiale t ndryshme dhe mund t pasurojn
edhe problemet e shtruara n skemn e msiprme.
124
Lenini dhe Stalini
Musolini dhe Hitleri
Tema. Dy modele burrash shteti (Kenedi dhe Hrushovi)

Organizimi i ors s veprimtaris s pavarur
Klasa ndahet n tri grupe, dy t mdhenj dhe nj grup i vogl. Grupi i par ngarkohet me grumbullimin
e informacionit rreth Kenedit, grupi i dyt rreth Nikita Hrushovit dhe grupi i tret do t grumbulloj foto q
paraqesin pamje rreth jets e veprimtaris s dy burrave t shtetit.
Tematika rreth s cils do t prqendrohet veprimtaria hulumtuese e praktike e nxnsve pr grumbullimin
e informacionit t nevojshm pr temn e dhn:
Pr grupin e par

1. Rreth jets dhe edukimit t Xhon Kenedit.

2. Karriera e tij ushtarake.

3. Karriera e tij politike.

4. Kenedi - President i Ameriks.
a) Politika e jashtme e SHBA-s: Kuba dhe shtja kubaneze.
Amerika Latine dhe komunizmi, Korpusi i Paqes, Vietnami, Izraeli, Iraku dhe shtjet brthamore.
b) Politika e brendshme: Vizioni ekonomik dhe zhvillimi shoqror i shoqris amerikane. Kursi i Kufijve t
Rinj, mbi t drejtat civile, mbi lirit e njeriut, problemet e emigracionit dhe marrdhniet ndramerikane etj.
Pr grupin e dyt:

1. Jeta dhe veprimtaria e Hrushovit (1894 - 1971)

2. Hrushovi gjat Lufts II Botrore.

3. Karriera politike

4. Hrushovi si udhheqs i BS-s.
a) Politika e brendshme e tij: Forcimi i pushtetit, reformat hrushoviane, fryma liberale, qndrimi ndaj kulturs
dhe artit, politika ekonomike dhe arsimore.
b) Politika e jashtme: Marrdhniet me SHBA-n (1957-60). shtja berlineze (1960-61), kriza kubane
(1962-64) politika hrushoviane me Vendet e Lindjes (demokracit popullore, Jugosllavia dhe Kina).
Burimet pr grumbullimin e informacionit: n internet me adres emrat Kenedi e Hrushovi, duke klikuar n gjuhn
angleze dhe italiane, si dhe teksti shkollor n linjn IV t msimit 3 (f. 135-138) dhe msimi 6 (f. 145-147).
do grup zgjedh nj prgjegjs, i cili ndjek gjith veprimtarin hulumtuese t antarve t grupit. Udhheqsi
i grupit n mnyr vullnetare bn ndarjen e puns brenda grupit, duke ngarkuar nj ose dy antar me nj
tem t veant pr grumbullimin e informacionit dhe kontrollon her pas here punn e br, duke i raportuar
msuesi/es, prej t cilit/s merr sugjerime pr mbarvajtjen e puns.
Organizimi i ors s msimit
T tria grupet vijn n klas me materialet e prgatitura.
Msuesi/ja e ndan orn e msimit n disa hapa (etapa) pune.
Hapi i par: Msuesi/ja paraqet temn e msimit, t ciln e shkruan n drrasn e zez. Pasqyron tematikn
e puns s br.
Hapi i dyt. Fton grupin e par pr t paraqitur para klass materialin e grumbulluar. Kshtu vepron dhe pr
grupin e dyt. Materiali n formn e disa eseve paraqitet nga disa nxns sipas ndarjes vullnetare q sht
br n grup. Brenda mundsive do grup e shoqron esen e fjaln e vet sqaruese me Power Point. Pas do
referimi bhen pyetje, jepen mendime, sugjerime e diskutime dhe n fund msuesi/ja bn vlersimin e puns
s do nxnsi apo grup nxnsish.
Hapi i tret: Nxnsit diskutojn, japin mendime dhe vlersime dhe msuesi/ja bn vlersimin e prgjithshm
e konkluzionin e puns
Hapi i katrt. Grupi i tret prpara klass bn fotomontazhin e fotove dhe dy nga antart lexojm diiturat
e fotove pr Kenedin e Hrushovin.
125
Tema. Evolucioni historik i globalizimit
?
?
?
?
?
Koha:
Objektivat:
(2 or)
t prcaktoj rrugn historike t globalizimit;

t analizoj veorit e globalizimit I;
t gjykoj mbi tiparet e globalizimit II;
t prcaktoj prirjet e globalizimit III;
t arsyetoj mbi dukurit e globalizimit n shoqri sot.
Konceptet kryesore:

globalizim, historiku i globalizimit, veorit e globalizimit I, II, III; shfaqja e

globalizimit n jetn shoqrore
Mjetet:

vepra Globalizimi, Hanibal ante portas, Adrian Civici; hart q pasqyron

kolonit greke, harta e shtetit pers, harta e kolonive britanike, hart e SHBA-s
n fillim t shek. XX
Struktura e orve t msimit pr zhvillimin e ksaj veprimtarie praktike sht e njllojt me at q sht
pasqyruar n veprimtarin praktike: Ndikimi i humanizmit dhe i Rilindjes evropiane te shqiptart. Ndryshimi
qndron n prcaktimin e tematiks, mbi t ciln do t mbshtetet veprimtaria praktike e pavarur e nxnsve,
si dhe literatura (burimi ku ata do t mbshteten).
Burimi. Si burim pr zhvillimin e ksaj veprimtarie t pavarur shrben libri: Globalizimi Hanibal ante portas
(Tiran 2009) i autorit Adrian Civici dhe hartat pr ilustrim.
Pr realizimin me sukses t ksaj veprimtarie, msuesi/ja pasi e ka zbrthyer tematikn, e ndan klasn n
6-7 grupe (materiali i tems 6 mund t prfshij dy shtje). do grup do t prgatit esen rreth temave t
prcaktuara dhe t prqendrohet rreth shtjes pr diskutim: Cili sht qndrimi yn ndaj ktij procesi q po
jetojm?
Temat pr do grup mund t jen:
Grupi I - Protoglobalizimi. N kt tem vmendja do t prqendrohet n periudhn pararomake, romake,
mongole dhe s fundi, n globalizimin iberik.
Burimi, faqe 42-47.
Grupi II - Globalizimi i par (dominimi britanik). N kt tem vmendje do tu kushtohet ktyre problemeve
t internacionalizimit t ekonomis botrore me qendr Evropn (bota evropiane):
- globalizimi sipas Suzan Bergerit,
- zhvillimi i teknologjis,
- tregjet globale,
- eksporti i kapitalit dhe procesi i kolonizimit.
Burimi, faqe 47-50.
126

Grupi III - Globalizimi i dyt (amerikan). Vmendja do t prqendrohet n kto shtje:
- bota amerikane dhe nacionalizmi evropian,
- kriza e vitit 1929-1933,
- dollari - monedha e konvertimit botror, OPEK,
- pozita e re e dollarit pas vitit 1970,
- globalizimi amerikan dhe dukurit e tij,
- Amerika, vendi i mimit Nobel,
- rndsia e sektorit t katrt,
- ndrra amerikane.
Burimi, faqe 56-61.
Grupi IV - Globalizimi i tret (shek. XXI). Vmendja do t prqendrohet tek tronditja e globalizimit amerikan.
Burimi, faqe 56-61.
Grupi V - Drithijet e globalizimit. T grumbullohen fakte pr t argumentuar tiparet e reja t globalizimit, si:
a. ekonomia moderne kineze,
b. shoqria e mbrthyer nga tensione sociale etj.
Burimi, faqe 61-68.
Grupi VI - Shfaqjet e perceptimet kryesore t globalizimit.
Burimi, faqet 69-80.
Grumbullimi i fakteve do t synoj argumentimin se globalizimi prfshiu shijet, diversitetin ekonomik,
prodhimin, tregun e puns, emigracionin ndrkombtar dhe problemet financiare.
sht e rndsishme q msuesi/ja, n fund t ktij diskutimi t gjer t nxnsve rreth globalizimit si vij historike
dhe si fenomen aktual, t krkoj q n mnyr t lir vet nxnsit t shprehin qndrimin e tyre rreth ktij fenomeni.
Paraqitja e rezultateve t puns s do grupi.
Vlersimi i puns s do grupi dhe t individve q jan dalluar gjat veprimtaris nga nj juri e zgjedhur prej tyre.
127
PRSRITJE
LINJA 1
Tema.Qytetrimet n fillimet e historis moderne
Objektivat:
t njoh prmbajtjen e humanizmit dhe t prcaktoj tiparet e tij dhe t Rilindjes;

t analizoj kushtet historike t lindjes s qytetrimeve moderne;
t shpjegoj lidhjet midis qytetrimit antik dhe Rilindjes;
t argumentoj:

a. arsyet pse qytetet italiane u bn djepi i qytetrimit botror,

b. rrethanat historike q mundsuan zbulimet gjeografike,

c. pasojat e tyre n fushn ekonomike, sociale, politike dhe kulturore.
t zbrthej konceptin reform;
t analizoj risit e protestantizmit n Evrop;
t prcaktoj konceptin kundrreform dhe faktort q e solln at;
t analizoj origjinn, fuqizimin dhe rnien e Perandoris Osmane;
t njoh vlerat dhe arritjet e shoqris n fushn e artit dhe t shkencs gjat shek. VI-VII.
Metoda:
Msim me hapa ose PNP
Pr realizimin e orve t prsritjes msuesi/ja i orienton nxnsit q m par, duke u krkuar atyre t
grumbullojn materiale dhe t dhna n internet apo edhe nga burime t tjera, si nga lndt q ato zhvillojn
p.sh., n: letrsi, histori arti, gjeografi etj., (duke realizuar kshtu ndrthurjen ndrlndore).
Puna ndahet n disa grupe pune, ku secili grup punon n mnyr t pavarur.
Grupi I. Kultura mesjetare dhe kultura antike. N fund, ky grup duhet t jet i aft t pasqyroj ndryshimet
midis dy kulturave nprmjet krahasimit dhe duke i ilustruar mendimet me materiale q vet nxnsit kan
grumbulluar.
Grupi II. Lufta brenda kishs katolike, lindja e dy kishave. Ky grup, prmes materialit t grumbulluar, duhet
t jet n gjendje t shpjegoj shkaqet dhe pasojat e lufts brenda kishs katolike, lindjen e dy kishave:
protestante dhe katolike, t ilustroj me an t artit, stilit barok dhe atij gotik dallimin ndrmjet kishave etj.
Pr ta br sa m interesante paraqitjen, shfaqen n projektor pamje nga vet nxnsit.
Grupi III. Kultura osmane. Nxnsit, duke u bazuar n njohurit q kan dhe ato q kan hulumtuar, shpjegojn
se si u krijua ajo, elemente t cils kultur mori, lidhjen e saj me kulturn evropiane dhe ruajtja e elementeve
t identitetit t popujve t Evrops, edhe pse pushtimi osman qe i gjat.
T gjitha kto nxnsit duhet ti demonstrojn me materiale t ndryshme pamore, si p.sh., pamje q tregojn
teknikat e ndrtimit t xhamive, kishave, prmes terminologjis gjuhsore (huazimet apo turqizmat) etj.
Grupi IV. Ndryshimet e strukturs shoqrore evropiane t shek. XVI. Ky grup do t diskutoj lidhur me
zhvillimin e shkencs, letrsis, artit figurativ, mnyrs s jetess, krijimit t shtresave t reja (borgjezis) etj.,
t argumentoj se si universitetet e para solln zhvillimin e jets qytetare, krijimin e akademive q shrbyen
pr shkmbimin e mendimit shkencor.
Reflektimi. T menduarit logjik
Pasi dgjohen me vmendje diskutimet e grupeve t nxnsve, msuesi/ja, bashk me ta nxjerrin prfundimet,
duke u bazuar edhe te pyetje si:
- Cilat ishin ndryshimet thelbsore q ndodhn n Evrop n shek. XVI-XVII?
- A mund t themi se ato prfshin t gjitha fushat e jets? Pse?
128
Test 1- Linja I
1. Rrethoni alternativn e sakt:
Besimtart, predikonte kisha, do t liroheshin nga mkatet po t blinin letrat me vler, q quheshin:

a. indice

b. celibat

c. indulgjenca

. jezuit
1 pik
2. Perandoria Osmane u b shtet evropian kur pushtoi:

a. Bursn

b. Bosnj-Hercegovinn

c. Hungarin

. Adrianopojs

d. Nikopojn
1 pik
3. Plotsoni tabeln duke u prgjigjur me Po ose Jo

Krkesat:
Kisha Katolike
Kisha Protestante
Njeh autoritetin e Paps
Zotron pasuri
sht luksoze
Priftrinjt martohen
sht e thjesht
Prdori indulgjenca
Prifti dhe kisha rruga drejt Zotit
Bibla rruga e vetme pr tu
lidhur me Zotin
4 pik
4. Plotsoni:
Kundrreforma synonte t rifitonte _________, t forconte _________, t kufizonte ________

2 pik
3. Plotsoni tabeln duke prdorur fjalt: barok, gotik, me imazhe, pa imazhe dhe Po ose Jo

Kisha
Katolike
Protestante
Stili
Pajisja
Zbukurimi
Adhurimi
Shnim: pr kt pyetje mund t prdoret figura e librit n faqen 17.
2 pik
4. Plotsoni skemn:
Perandoria Osmane arriti kulmin
nn Sulltanin
i quajtur

5. Plotsoni skemn.
Galilei me origjin
zbuloi
me t vrojtoi
kisha

2 pik

2 pik
129

8. Lidhni me shigjet alternativn e sakt:
Kisha katolike
Shek. XIV XV
Rilindja
Shek. XV XVI
Kundrreforma
Ndryshoi struktura e shoqris
Humanizmi
Hodhi bazat e shkencs eksperimentale

2 pik
9. Arsyetoni:
Prse zbulimet shkencore dhe teknike solln koncepte t reja mbi universin, mbi ligjet e natyrs, duke i
hapur rrug revolucionit industrial.

4 pik
10. Plotsoni skemn:
kishin shkaqe:

2 pik
11. Krahasoni:
Krahasoni humanizmin dhe reformat protestante. Nxirrni t prbashktat dhe ndryshimet midis tyre.

T prbashktat
Ndryshimet
5 pik
12. Gjykoni shprehjen e mposhtme duke dhn argumente.

Humanizmi dhe Rilindja nuk ishin kultur e masave, por pron e nj elite kulturore.

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

5 pik
13. Shnoni me V karakteristikat e kulturs s re.

- Vlersim kulturor

- Ishin shprehje e feudalizmit mesjetar

- Vlersonin natyrn dhe dinjitetin e njeriut

- Kufizoheshin vetm n art.

- Forconin pushtetin e paps.

- Mbshtetn konfliktet midis perandorit dhe paps.

- monin lulzimin e qyteteve.

- Pranonin nj art e kultur latine
4 pik
Konvertimi i pikve n not
Nota
4
5
Pikt
0-8
9-14
130
6
15-20
7
21-25
8
26-29
9
30-33
10
34-36
Test 2 - Linja II
Koha e ndryshimeve thelbsore

N shek. XVI n Franc lulzoi absolutizmi, q u b model pr monarkit evropiane. Kjo ndodhi kur mbret ishte:

a. Henriku

b. Luigji XIII

c. Luigji XIV (5-vjear)

. Filipi II

1 pik
2. Vendosni shenjn (+) pr pohimin e sakt:

a. Kardinali Rishelie u zgjodh kryeministr i Francs (1624-1642).

b. Rishelie hodhi bazat e absolutizmit.

c. Baza themelore e absolutizmit n Franc ishte zhdukja coptimit feudal dhe unifikimi i vendit.

. Edikti i Nants fuqizoi pozitat e hygenotve.

3 pik
3. Prmendni emrat e katr monarkve, t cilt, t frymzuar nga idet iluministe, ndrmorn nj sr
reformash pr t forcuar pushtetin e tyre. (Dy emra femrash dhe dy meshkujsh).

a. _____________(F)
c. ______________ (M)

b. _____________ (F)
. ______________ (M)

2 pik
4. Prcaktoni dy parimet themelore t teoris s mekantilizmit:

a. _______________________

b. _____________________

2 pik
5. Tregoni se ku bazohet ekonomia e lir e tregut:

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

4 pik
6. Plotsoni tabeln: Duke cilsuar fuqit q Akti i t Drejtave i rezervon mbretin dhe parlamentin (shno X) :

Parlamenti
Mbreti

Ligjet

Taksat

Ushtria
3 pik
7. Argumentoni pohimin: Anglia sht atdheu i parlamentarizmit.

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

5 pik
131

8. Vendosni datat dhe renditni ngjarjet sipas kronologjis.

Ngjarjet
Deklarata e pavarsis s SHBA-s
Konventa e Filadelfias Kushtetuta e SHBA-s
Shfuqizimi i skllavris me kushtetut
Presidenti i par i SHBA-s (A. Linkolni)
Datat
Renditja

Lufta civile n Amerik

5 pik
9. Plotsoni skemn: Prfaqsia e Prgjithshme n Franc.

prbhej
Prfaqsia e Prgjithshme
u thirr
Shpalli veten

26 gusht u shpall
shpallet sovran

3. 09. 1791
u hartua
5 pik
10. Prgjigjuni me Po ose Jo.

a. Kongresi i Vjens vendosi: rend t ri
restaurimin
, coptimin e Francs
, konflikte t reja
, paqen
, ndryshimin e kufijve
b. Aleanca e shenjt: ishte kundr Anglis
, mbronte krishterimin
, mbronte paqen
, prkrahte
idet e revolucionit
, mbshteste legjitimizmin
, mbronte nacionalizmin dhe demokracin
.

6 pik
Nota
4
5
Pikt
0-7
8-13
132
6
14-19
7
20-24
8
25-29
9
30-33
10
34-36
Test 3 - Linja III

Testi ka si qllim t vlersoj qndrueshmrin e njohurive t marra nga nxnsit. Ai duhet t jet formues
dhe t prfshij t gjitha nivelet e nxnsve, q do t thot se do nxns duhet t gjej veten n nj test. Testi
fillon me krkesa nga niveli m i ult, deri n nivelin m t lart t t nxnit.
Po paraqesim nj model testi q prfshin njohurit e Linjs 3 - Periudha e tronditjeve t mdha.
Test
A. Rrethoni alternativn e sakt.

1 pik
1. Plani i Lufts Rrufe i shtabit gjerman (1914) prfundoi me fitoren e:
a) Gjermanis,

b) Belgjiks,
c) Francs,

) Italis.

Prgjigjja e sakt: c)]
2. Lufta e Par Botrore pati rrjedhoja:

1 pik
a) ideologjiko-psikologjike,
b) ekonomike,
c) politika - ekonomike,

) ideologjiko-psikologjike, ekonomike dhe politike.

[Prgjigjja e sakt: )]
3. Kulti i individit t udhheqsit sht nj:

1 pik
a) tipar i sistemeve totalitare,
b) tipar i egoizmit t individit,
c) produkt ekonomik q krijohet nga udhheqsi,
) udhheqs q prfaqson dhe mbron interesat e individit.

[Prgjigjja e sakt: a)]
4. Partia Fashiste ishte ekstremi i djatht politik q:

1 pik
a) mbronte dhe prhapte iden e lufts s klasave,
b) ishte kundr lufts s klasave,
c) luftonte pr prhapjen e elementeve demokratike,
) vendosi aleanc me komunistt.

[Prgjigjja e sakt: b)]
5. N Vajmar u shpall Republika dhe u miratua kushtetuta, e cila e shpalli Gjermanin:

1 pik
a) monarki parlamentare,
b) republik parlamentare me president t fort,
c) monarki absolute me president t fort,
) perandori parlamentare.

[Prgjigjja e sakt: b)]
6. Kursi i Ri i Ruzveltit n SHBA (1929):

1 pik
a) solli mrekullin e ekonomis amerikane,
b) oi n depresionin e madh,
c) nxori SHBA-n nga kriza,
) oi n fuqizimin ushtarak t SHBA-s.

[Prgjigjja e sakt: c)]

133

B. Prcaktoni.
1. Cilt ishin faktort q e mnjanuan Britanin e Madhe nga pozitat e saj si zotruese e deteve?

5 pik
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
2. Cilat ishin vendimet e Potsdamit (17 korrik - 2 gusht 1945) pas kapitullimit t Gjermanis?
5 pik
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________

10 pik
C. Identifikoni.
1. Fjalt n kllapa vendosini n vendin e duhur.
(Konferenca e Teheranit, Deklarata e Kombeve t Bashkuara, Karta e Atlantikut, Konferenca e Potsdamit,
Takimi i Mosks, Konferenca e Jalts, 2 shtator 1945)
1. Parimet themelore pr rregullimin e bots pas lufts (_______________________________ ).
2. Frymzoi aleancn e Kombeve t Bashkuara (_____________________________________).
3. T ndihmonte BS-n (________________________________________________________).
4. T hapej Fronti i Dyt ( _______________________________________________________).
5. Ndarja e Gjermanis n katr zona ( ____________________________________________).
6. Dmshprblimet gjermane ( ___________________________________________________).
7. Formimi OKB-s dhe i Gjykats Ndrkombtare (___________________________________).
8. armatimi i Gjermanis ( _____________________________________________________).
9. Denazistifikimi ( ____________________________________________________________).
10. Kapitullimi i Japonis, fundi i Lufts II Botrore ( __________________________________).
. Arsyetoni.
1. A ka ngjashmri midis modelit totalitar t krijuar n BRSS me modelin totalitar t krijuar nga Enver Hoxha
n Shqipri? Argumentoni mendimin tuaj.

5 pik
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
2. N kushtet e nj krize ekonomike, cili duhet t jet pozicioni i shtetit? Argumentoni mendimin tuaj. Koht e
fundit jemi njohur edhe me krizn ekonomike n Greqi.

5 pik
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Nota
4
5
Pikt
0-6
7-11
134
6
12-16
7
17-20
8
21-25
9
26-30
10
31-36
Test 4 - Linja IV
1. Plotsoni skemat e mposhtme.

a. Gjat Lufts s Ftoht ajo q acaroi m shum marrdhniet midis Lindjes dhe Perndimit ishte

qndrimi ndaj Lufts Civile n Greqi. Plotsoni skemn
U prkrah
Lufta civile n Greqi
Ajo u zhvillua mes
U prkrah
Prfundoi

Me fitoren
b. Problem tjetr ishte edhe shtja gjermane. Plotsoni.
BS
shtja gjermane
Gjermania u nda
1949 lindi
1947
A
F
c. Regjimi komunist dhe shtyllat kryesore ku mbshtetet ai. Plotsoni skemn.

Regjimi komunist
p. ____________
u. ____________
p. ____________
____________
____________
____________

____________
____________
s ____________
quheshin
6 pik
2. Plotsoni vendet boshe:

Reforma e Gorbaovit synonte:

a. ______________________________________________

b. ______________________________________________

c. ______________________________________________

. ______________________________________________

d. ______________________________________________

3 pik
3. Prcaktoni elementet q shprehin ekzistencn e Kosovs si shtet i pavarur:

a. ______________________________________________

b. ______________________________________________

c. ______________________________________________

. ______________________________________________

d. ______________________________________________

dh. ______________________________________________

3 pik
135

Plani Marshall u prdor nga vendet e Evrops Perndimore pr:

a. Krijimin e bazave ushtarake

b. Rimkmbjen ekonomike

c. Zhvillimin politik

. Zhvillimin e arsimit dhe shkencs
1 pik
5. Lidhni me shigjet ngjarjet dhe datat:

Vizita e Hrushovit n SHBA
1973

Vizita e presidentit Nikson n BS
1972

Presidenti Nikson n Kin
1959

6. Lidhni me shigjet lidhjet e prshtatshme:

Pag e ult
Traktati i Manstirit

Zhan Mane
Solidarnosi

Shkurt 1992
Krijimi i nj Evrope t Bashkuar

Poloni
Puna e t miturve

7. Plotsoni tabeln: Krkesat kryesore t programeve t partive politike.

Partia Konservatore
Partia Socialdemokrate

2 pik
2 pik
Partia Komuniste

8. Jepni kuptimin e fjalve t mposhtme:
. KNER___________

a. Perde e hekurt_________
d. Jakbardh______________

b. Theerizm __________
dh. Lufta e Yjeve____________

c. Tredunione_________

9. Arsyetoni:
Prse KNER-i ishte n t vrtet aleanc e ndihms reciproke?
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
6 pik
4 pik
4 pik
10. Jepni gjykimin tuaj pr prdorimin e bombs atomike.

_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________

4 pik
Nota
4
5
6
7
8
9
10
Pikt
0-6
7-11
12-16
17-20
21-25
26-31
32-36
136

214654987-Udhezues-Historia-11 (1) HJH

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

214654987-Udhezues-Historia-11 (1) HJH

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Libr msuesi pr tekstin

Historia e qytetrimit botror

Botime shkollore Albas

Libr msuesi pr tekstin Historia 11

Shtpia Botuese Albas

Libr msuesi pr tekstin Historia 11

Libr msuesi pr tekstin Historia 11

T ndihmohet msuesi q t krijoj modelin e nxnsit q krkon t vr n zbatim njohurit e

T rris kapacitetin e nxnsve pr t menduar n mnyr kritike, pr t marr prgjegjsi pr t

Ta vendos msimdhnien brenda nj strukture t kuptueshme msimi, q drejton pr marrjen e

T prshkruaj tri stadet e strukturs pr msimdhnien dhe t nxnit.

T prdor strategji t ndryshme t msimdhnies n stadin e duhur t strukturs.

T prgatitin msime t bazuara n struktur, duke prdorur materiale t vlefshme.

Libr msuesi pr tekstin Historia 11

Libr msuesi pr tekstin Historia 11

VEPRIMTARI PRAKTIKE t SUGJERUARA

Libr msuesi pr tekstin Historia 11

T njoh kuptimin e termit humanizm dhe Rilindje dhe t prcaktoj shtrirjen

t analizoj kushtet historike q solln humanizmin;

Konceptet kryesore: Humanizm, Rilindje, koncepte laike, kultur klasike.

Ndrtim i njohurive Pun n grup/Diskutim

1. Parashikim: Pyetje els

Libr msuesi pr tekstin Historia 11

Tema 2: Evropa drejt Bots s Re. Zbulimet e mdha gjeografike

T njoh rrethanat historike q uan n zbulimet gjeografike;

t analizoj dhe t gjykoj mbi pjesmarrjen e shteteve evropiane n kto ekspedita;

karavel, kolonizim, Bot e Re, qytetrim parakolonial, konkustator.

Libr msuesi pr tekstin Historia 11

Shkrim i lir (ndrtim ditari)

2. Zbulimi i Ameriks, sipas historianve, sht quajtur fillimi i epoks moderne.

Libr msuesi pr tekstin Historia 11

Tema 3: Reforma protestante

T prkufizoj konceptin reform;

t gjykoj pr thelbin e ideve kryesore t Luterit, Cvinglit dhe Kalvinit;

feudalizm kishtar, indulgjenc, reform protestante, lvizje e reforms,

teksti, foto me pamje nga Vatikani apo t kishave t tjera.

Mendim kritik e logjik prmes leximit

Evokimi. Stuhi mendimesh

Libr msuesi pr tekstin Historia 11

Ndrtim i njohurive. Mendim kritik e logjik prmes leximit

Grupi IV - far prfaqsonte paqja fetare e Augusts?

Libr msuesi pr tekstin Historia 11

T njoh faktort q uan n zhvillimin e reformave katolike;

kundrreform, koncil ekumenik, shkishrim, indicie, inkuizicion, doktrin, urdhr fetar.

Pun n grup, ditar dypjessh

Libr msuesi pr tekstin Historia 11

1. Parashikon: Stuhi mendimesh

Msimi fillohet me an t pyetjeve:

1. Duke pasur parasysh msimin e kaluar

kisha t rifitonte moralin e saj

a. A ishin t drejta kritikat e bra n adres t kishs? Argumentoni mendimin tuaj.

2. Ndrtimi i njohurive: Pun n grup, ditar dypjessh

Papa Pali III

3. Prforcim: T menduar kritik

Libr msuesi pr tekstin Historia 11

Tema 5: Perandoria Osmane dhe Evropa

t argumentoj faktort q solln ndrprerjen e ekspansionit osman;

qytetrim osman, dinasti osmane, lulzim perandorak, selxhuk, trashgimi

Ndrtim i njohurive INSERT

Libr msuesi pr tekstin Historia 11

1. Parashikim: Pyetje prgjigje

1. Cili ishte niveli i zhvillimit t selxhukve n fillim t shek. X?

2. Ndrtim i njohurive: Insert