VIẾT CÔNG THỨC CẤU TẠO CỦA CÁC HỢP CHẤT CỘNG

HÓA TRỊ KHI BIẾT CÔNG THỨC PHÂN TỬ

Để viết công thức CT các hợp chất vô cơ khi biết công thức
phân tử của chúng, chúng ta có thể rhực hiện các bước như sau:
B1:
Xác định tổng số e mà các nguyên tử mà từng nguyên tố cần
cho hay nhận để đạt cấu hình bền vững theo quy tắc bát tử (lớp
ngoài cùng có tám e, đối với H thì lớp ngoài cùng có 2e là bền
vững).
Đối với phi kim thì tính số e nhận thêm.
Đối với kim loại thì tính số e nhường đi.
B2:
Xác định tổng số e của tất cả các nguyên tố cần để đạt cấu hình
bền vững theo quy tắc bát tử (xét tổng của toàn bộ phân tử).
B3:
Tính số liên kết tồn tại trong phân tử hợp chất đó. Vì mỗi liên
kếtcộng hóa trị là sự góp chung 2e từ hai nguyên tử → mỗi liên kết
chứa 2e.
Số liên kết ═ (tổng số e mà phân tử cần để đảm bảo quy tác bát
tử) : 2

B4:
Sắp xếp các nguyên tử sao đúng trật tự của chúng và tổng số liên
kết phải bằng tổng số liên kết đả tính ở trên.
VD1:Viết CTCT của H2SO4
- 1nguyên tử H cần thêm 1e để thỏa mãn quy tắc bát tử, nhị tử.Mà
phân tử H2SO4 có hai nguyên tử nên cần 2e.
- 1 nguyên tử S cần 2e.
- 1 nguyên tử O cần 2e => 4 nguyên tử cần 8e
- Tổng số e mà 2 nguyên tử H, 4 nguyên tử O,1 nguyên tử S cân là:
a = 2+2+ 8 = 12e
Tổng số liên kết co trong phân tử H2SO4
N = a:2 = 6liên kết
- Vì trong phân tử axit có oxi luôn tồn tại nhóm H-O-. Mà phân tử
H2SO4 có 2 nguyên tử H nên có 2 nhóm HO- .
- Viết các lên kết giữa các nhóm H-O- với S trước rồi tính số liên
kết còn lại là 2 viết cho 2 nguyên tử O còn lại bằng các liên kết
cho nhận.
Vậy công thức cấu tạo của H2SO4 là:
H–O O
S
H -O O

- Đây là công thức viết theo quy tắc bát tử. Nếu chúng ta viết công
thức như sau vẫn được chấp nhận (nhưng nó không thoả mãn quy
tắc bát tử) :

VD2: Viết công thức CT của Al2O3

- 2 nguyên tử Al cần nhường đi 6e
- 3 nguyên tử O cần nhận thêm 6e
- Tổng số e: a = 6 + 6 = 12
- Tổng số liên kết trong phân tử Al2O3 là:
N = 12 : 2 = 6 liên kết
Công thức cấu tạo của Al2O3 là:

O = Al – O – Al = O
VD3: Viết công thức cấu tạo của HNO3
- 1 nguyên tử H cần nhận thêm 1 e
- 1 nguyên tử N cần nhận thêm 3 e
- 3 nguyên tử O cần nhận thêm 6 e
- Tổng số e mà toàn phân tử cần là 10 e. Suy ra số liên kết trong
phân tử là 5 liên kết. Vậy công thức cấu tạo của HNO3 là:

O
H–O - N
O

Hoặc chúng ta viết công thức như sau vẫn được chấp nhận
(nhưng nó không thoả mãn quy tắc bát tử) :

Chú ý:
- Phương pháp này chỉ áp dụng cho các hợp chất vô cơ có bản chất
liên kết cộng hóa trị trong phân tử.
- Vì bản thân quy tắc bát tử không nghiệm đúng với tất cả các hợp
chất hóa học nên phương pháp này củng nhận các thiếu sót đó.
- Phương pháp này dựa trên nên tảng quy tắc bát tử. Nhưng áp
dụng được với đa số hợp chất vô cơ nên có thể giúp các bạn giải
nhanh các bài tập dạng này và xác đinh dạng lai hóa của các
nguyên tử trung tâm nhanh hơn.
- Nó không nghiệm đúng với các hợp chất: NO, NO2……..
- Đối với các chất vô vơ khác chúng ta cũng làm tương tự. Đối với
dạng này thì anh Khắc Ngọc đã từng viết và post lên blog các bạn
có thể tham khảo. Đây là phương pháp theo minh nghĩ sẻ giải dạng
này nhanh hơn.
Lời kết: Đây là bài viết đầu tiên của Trí Nguyễn nên không tránh
khỏi sai sót mong được các thầy cô và các bạn gần xa nhận xét cho
ý kiến để được hoàn thiện hơn. Ý kiến đóng góp gửi theo địa chỉ
letrantringuyen@yahoo.com. Xin chân thành cảm ơn.
LÊ TRẦN TRÍ NGUYỄN