I HC THI NGUYN

TRNG I HC KINH T & QUN TR KINH DOANH

Ch bin: TS. on Quang Thiu

GIO TRNH
NGUYN L K TON

NH XUT BN TI CHNH

MC LC
Trang
Chng I
I TNG, NHIM V V PHNG PHP K TON
I. KHI NIM K TON V S PHT TRIN CA K
TON................................................................................................... 7
1. Khi nim k ton............................................................................. 7
2. Vi nt v s pht trin ca k ton.................................................. 9
II MT S KHI NIM V NGUYN TC K TON C
THA NHN.................................................................................... 10
1. Mt s khi nim v gi nh ......................................................... 11
2. Mt s nguyn tc k ton .............................................................. 13
III. I TNG CA K TON .................................................... 17
1. S hnh thnh ti sn ca doanh nghip ......................................... 18
2. S vn ng ca ti sn trong hot ng kinh doanh ..................... 22
IV. NHIM V, YU CU V C IM CA CNG TC
K TON .......................................................................................... 25
1. c im ca k ton...................................................................... 25
2. Nhim v ca k ton ..................................................................... 26
3. Yu cu i vi cng tc k ton.................................................... 26
V. CC PHNG PHP CA K TON ...................................... 28
1. Phng php chng t k ton ....................................................... 29
2. Phng php tnh gi ...................................................................... 30
3. Phng php i ng ti khon ...................................................... 30
4. Phng php tng hp v cn i k ton...................................... 30
Chng II
CHNG T K TON V KIM K
I. CHNG T K TON ............................................................... 32
1. Khi nim v chng t k ton....................................................... 32
2. Mt s quy nh chung v chng t k ton................................... 33
3. Phn loi chng t k ton ............................................................. 34
4. Kim tra v x l chng t k ton ................................................ 37
1

5. Danh mc chng t k ton doanh nghip ..................................... 40

II. KIM K TI SN .................................................................... 43
1. Ni dung cng tc kim k ............................................................. 43
2. Tc dng ca kim k ..................................................................... 44
3. Phn loi kim k............................................................................ 45
4. Th tc v phng php tin hnh kim k.................................... 45
Chng III
TNH GI I TNG K TON
I. PHNG PHP TNH GI ....................................................... 48
1. Khi nim v ngha ca phng php tnh gi ............................ 48
2. Yu cu v nguyn tc tnh gi....................................................... 49
II. TNH GI MT S I TNG K TON CH YU .... 51
1. Tnh gi ti sn c nh................................................................... 51
2. Tnh gi vt t, hng ho mua vo.................................................. 53
3. Tnh gi thnh sn phm hon thnh .............................................. 56
4. Tnh gi thc t vt t, sn phm, hng ho xut kho .................... 58
Chng IV
TNG HP V CN I K TON
I. PHNG PHP TNG HP V CN I K TON ........ 64
1. Khi nim phng php tng hp v cn i k ton .................... 64
2. ngha ca phng php tng hp v cn i k ton.................. 64
II. MT S BO CO K TON TNG HP V CN I . 65
1. Bng cn i k ton....................................................................... 66
2. Bo co kt qu hot ng kinh doanh........................................... 78
3. Bo co lu chuyn tin t.............................................................. 85
Chng V
TI KHON V GHI S KP
I. TI KHON.................................................................................. 91
1. Khi nim, ni dung v kt cu ca ti khon................................ 91
2

2. Phn loi ti khon.......................................................................... 94

II. H THNG TI KHON K TON DOANH NGHIP
HIN HNH ................................................................................... 101
1. H thng ti khon k ton ........................................................... 101
2. Kt cu chung ca cc loi ti khon trong h thng ti khon ... 113
3. Ti khon tng hp v ti khon phn tch................................... 117
4. Mi quan h gia ti khon tng hp v ti khon phn tch....... 118
III. GHI S KP ............................................................................ 120
1. Khi nim...................................................................................... 120
2. nh khon k ton....................................................................... 123
3. Tc dng ca phng php ghi s kp ......................................... 127
Chng VI
K TON CC QU TRNH KINH DOANH CH YU
I. K TON QU TRNH CUNG CP ...................................... 130
1. Khi nim...................................................................................... 130
2. Nhim v k ton qu trnh cung cp ........................................... 130
3. Mt s ti khon ch yu s dng hch ton trong qu trnh cung
cp..................................................................................................... 130
4. nh khon mt s nghip v kinh t pht sinh ch yu.............. 131
5. S k ton ................................................................................ 133
II. K TON QU TRNH SN XUT...................................... 137
1. Khi nim...................................................................................... 137
2. Nhim v k ton qu trnh sn xut ............................................ 137
3. Mt s ti khon s dng ch yu trong hch ton qu trnh sn
xut ................................................................................................... 138
4. nh khon cc nghip v kinh t pht sinh................................. 139
5. S k ton ................................................................................ 141
III. K TON QU TRNH TIU TH SN PHM V XC
NH KT QU KINH DOANH ................................................. 146
1. Khi nim...................................................................................... 146
2. Cc phng php tiu th sn phm............................................. 146
3. Nhim v ca k ton qu trnh tiu th v xc nh kt qu kinh
doanh................................................................................................. 147
3

4. Mt s ti khon s dng ch yu trong qu trnh tiu th .......... 147

5. nh khon cc nghip v kinh t pht sinh:................................ 148
6. S k ton ................................................................................ 152
IV K TON MUA BN HNG HA V XC NH KT
QU KINH DOANH...................................................................... 158
1. Khi nim...................................................................................... 158
2. Nhim v ca k ton ................................................................... 158
3. Ti khon s dng hch ton ................................................... 159
4. nh khon cc nghip v kinh t pht sinh................................. 159
5. S k ton ................................................................................ 164
Chng VII
CC PHNG PHP KIM TRA S LIU K TON
I. BNG CN I S PHT SINH (BNG CN I TI
KHON).......................................................................................... 171
1. Ni dung v kt cu ca bng cn i s pht sinh ...................... 171
2. Phng php lp bng .................................................................. 172
3. Tc dng ca bng cn i s pht sinh ....................................... 173
II. BNG I CHIU S PHT SINH V S D KIU BN
C .................................................................................................... 173
1. Ni dung v kt cu ...................................................................... 173
2. Phng php lp bng .................................................................. 174
III. BNG TNG HP S LIU CHI TIT (BNG CHI TIT
S D V S PHT SINH)......................................................... 175
1. Ni dung v kt cu ca bng tng hp s liu chi tit ................ 175
2. Mt s bng tng hp s liu chi tit p dng ph bin............... 176
Chng VIII
S K TON, K THUT GHI S V
HNH THC K TON
I. S K TON V K THUT GHI S K TON............... 185
1. Nhng vn chung v s k ton ............................................... 185
2. Cc loi s k ton........................................................................ 185
4

3. K thut ghi s v cha s k ton ............................................... 189

II. CC HNH THC K TON................................................. 198
1. Hnh thc Nht k S ci.............................................................. 199
2. Hnh thc k ton nht k chung .................................................. 203
3. Hnh thc k ton Chng t ghi s............................................... 207
4. Hnh thc k ton nht k chng t.............................................. 214
5. Hnh thc k ton trn my vi tnh ............................................... 219
Chng IX
T CHC B MY K TON N V KINH T C S
I. NHNG VN CHUNG V T CHC B MY K
TON............................................................................................... 221
1. Nguyn tc t chc v nhim v ca b my k ton .................. 221
2. C cu t chc phng k ton....................................................... 222
3. Quan h gia phng k ton vi cc phng chc nng khc........ 229
II. CC HNH THC T CHC B MY K TON............ 230
1. Hnh thc t chc b my k ton tp trung................................. 230
2. Hnh thc t chc k ton phn tn .............................................. 231
3. Hnh thc t chc k ton va tp trung va phn tn................. 233
III. K TON TRNG V KIM TRA K TON............... 233
1. K ton trng .............................................................................. 233
2. Kim tra k ton............................................................................ 236
TI LIU THAM KHO.............................................................. 239

LI NI U
Nguyn l k ton l mn hc trang b cho sinh vin cc kin thc
v khi nim c bn v k ton lm c s hc tp v nghin cu cc
mn hc trong cc chuyn ngnh k ton, kinh t. Nhn thc r vai tr
quan trng ca mn hc ny, Khoa K ton Trng i hc Kinh t v
Qun tr kinh doanh i hc Thi nguyn t chc bin son Gio
trnh Nguyn l k ton.
Gio trnh Nguyn l k ton c bin son trn tinh thn k
tha v pht huy nhng u im ca mt s gio trnh nguyn l k
ton, ph hp vi c im ngi hc, c bit l cc sinh vin vng
trung du min ni. Cch trnh by ca gio trnh d hiu, t n gin
n phc tp, t ng thng dng. ngi hc d hc tp, nghin cu
v trnh trng lp vi cc mn k ton chuyn su, gio trnh cha
cp n phn thu GTGT.
Tham gia bin son gio trnh gm cc ging vin: TS. on
Quang Thiu - Ch bin, ng thi bin son cc chng I, II, III, V,
VI, VII.
- ThS m Phng Lan - Trng b mn K ton tng hp, bin
son chng VIII.
- ThS Nguyn Th Tun - Ph trng b mn K ton doanh
nghip, bin son chng IV.
- Ths ng Th Du - Ph trng b mn K ton tng hp, bin
son chng IX.
Mc d c nhiu c gng, nhng do hn ch v mt thi gian
v l ln xut bn u tin nn cun gio trnh khng trnh khi thiu
st. Cc tc gi mong nhn c cc kin c gi tr ln xut bn
sau cun gio trnh c hon thin hn.
Xin trn trng cm n!
TM. Tp th tc gi
TS. on Quang Thiu
6

Chng I
I TNG, NHIM V
V PHNG PHP K TON
I. KHI NIM K TON V S PHT TRIN
CA K TON
1. Khi nim k ton
ng v phng din kinh t, ai lm vic g cng u nhn c
mt khon th lao v s s dng s tin ny mua nhng vt dng
cn thit cho i sng hng ngy. D khng m s sch theo di
nhng s thu, chi ny chng ta vn cn bit thu vo bao nhiu, chi
ra bao nhiu v cn li bao nhiu. Nu s chi ln hn s thu chng ta
phi ngh cch tng thu hay gim chi. Ngc li nu s thu ln hn
s chi, chng ta s phi ngh cch s dng s thng d sao cho c hiu
qu nht. Chnh v th m chng ta cn phi c thng tin ti chnh
lm cn c cho cc quyt nh.
Tng t nh trn, cc nh qun l ca mt doanh nghip hay ca
mt c quan nh nc cng cn c nhng thng tin v tnh hnh ti
chnh ca doanh nghip hay c quan ca h. Nu s thu ln hn s chi
h mun bit s thng d c dng lm g. Cn nu s chi ln
hn, h mun bit ti sao li c s thiu ht v tm cch khc phc.
Vy cc d kin ti chnh ny u m c? Cu tr li l cc s
sch k ton do doanh nghip hay c quan nh nc ghi chp lu gi.
V th chng ta c th ni mc ch cn bn ca k ton l cung
cp cc thng tin v tnh hnh ti chnh ca mt t chc cho nhng
ngi phi ra cc quyt nh iu hnh hot ng ca t chc .
7

Mun cung cp c cc d kin ti chnh ny, k ton phi thc

hin mt s cng vic: phi ghi nhn cc s vic xy ra cho t chc
nh l vic bn hng cho khch hng; mua hng t mt nh cung cp;
tr lng cho nhn vin... Nhng s vic ny trong k ton gi l
nghip v kinh t. Sau khi c ghi nhn tp trung, cc nghip v
kinh t pht sinh s c phn loi v h thng ha theo tng loi
nghip v, tc l chng ta s tp trung tt c cc nghip v nh bn
hng vo vi nhau; Tr lng cho nhn vin vo vi nhau... theo trnh
t thi gian pht sinh. Sau khi tt c cc nghip v ca mt k hot
ng c ghi nhn v phn loi k ton s tng hp nhng nghip
v ny li. Tc l tnh ra tng s hng bn, tng s hng mua, tng s
lng tr cho nhn vin... v cui cng l tnh ton kt qu ca nhng
nghip v kinh t din ra trong mt k hot ng bng cch lp cc
bo co ti chnh Ban Gim c thy c kt qu hot ng ca t
chc v tnh hnh ti chnh ca t chc ny.
a ra khi nim v k ton c nhiu quan im by t cc
gic khc nhau. Theo Lut K ton: K ton l vic thu thp, x
l, kim tra, phn tch v cung cp thng tin kinh t, ti chnh di
hnh thc gi tr, hin vt v thi gian lao ng.
Cng theo Lut K ton th k ton c chia ra 2 loi l k ton
ti chnh v k ton qun tr, trong :
K ton ti chnh l vic thu thp, x l, kim tra, phn tch v
cung cp thng tin kinh t, ti chnh bng bo co ti chnh cho i
tng c nhu cu s dng thng tin ca n v k ton.
K ton qun tr l vic thu thp, x l, kim tra, phn tch v
cung cp thng tin kinh t, ti chnh theo yu cu qun tr v quyt
nh kinh t, ti chnh trong ni b n v k ton. nh ngha v k
ton trn nhn mnh n cng vic ca nhng ngi lm cng tc k
8

ton.
Trn mt phng din khc mt s tc gi mun nhn mnh n
bn cht v chc nng ca k ton th pht biu: K ton l khoa hc
v ngh thut v ghi chp, phn loi, tng hp s liu v tnh ton kt
qu ca cc hot ng kinh t ti chnh ca mt t chc nhm cung
cp thng tin gip Ban Gim c c th cn c vo m ra cc quyt
nh qun l, ng thi cung cp thng tin cho nhng ngi c li ch
v trch nhim lin quan.
Ngoi ra cn nhiu khi nim ni ln nhiu kha cnh khc nhau
v k ton. Tuy vy ngi ta c nhng quan im chung v bn cht
ca k ton l: khoa hc v ngh thut v ghi chp, tnh ton, phn
loi, tng hp s liu, cn chc nng ca k ton l cung cp thng tin
trong thng tin k ton phc v cho nh qun l (nh Ch doanh
nghip, Hi ng qun tr, Ban gim c...), ngi c li ch trc tip
(nh cc Nh u t, cc ch cho vay), ngi c li ch gin tip (nh
c quan thu, c quan thng k v cc c quan chc nng).

2. Vi nt v s pht trin ca k ton

S hnh thnh v pht trin ca k ton gn lin vi s hnh thnh
v pht trin ca i sng kinh t, x hi loi ngi t thp ln cao.
Mt s ti liu nghin cu cho thy lch s ca k ton c t thi
thng c, xut hin t 5,6 ngn nm trc cng nguyn. Lch s k
ton bt ngun trong lch s kinh t, theo pht trin ca nhng tin
b kinh t - x hi.
Thi k Phc hng cho php khm ph ra mt k nguyn mi,
ngi ta thy xut hin vn chng k ton. Mt trong nhng ngi
sng ch u tin ra cc phng php k ton phn kp l mt nh tu
dng Franciscain tn l Luca Pacioli, ng sinh ra ti mt th trn nh
Borgo san Sepolchro trn sng Tibre vo nm 1445, l mt gio s v
9

ton v son tho ra mt tc phm v i ta nh mt cun t in

vo nm 1494 v s hc, i s hc, ton hc thng mi, hnh hc v
k ton. Ring v phn k ton, ng dnh 36 chng v k ton kp
m theo cc ti liu k ton nh phiu ghi tm, s nht k, s ci v
mt s ln cc ti khon c phn chia r rt nh ti khon vn, ti
khon kho hng, ti khon kt qu sn xut... Ngi ta coi ng nh l
ngi cha ca ngnh k ton v l ngi cui cng c cng ng gp
ln trong ngnh ton hc th k 15. Do gp phn vo vic truyn
b k thut k ton, nn ng c xem l tc gi u tin vit v k
ton v t k ton c bc pht trin khng ngng cho n ngy
nay. Tuy nhin s ghi chp vo s nht k nhng nghip v kinh t
pht sinh thi by gi cha c gn v r rt, ch s dng bng i
chiu n gin kim tra v cha c hnh thc bng tng kt ti sn.
Ngy nay k ton l mt cng c qun l quan trng trong tt c
cc lnh vc ca i sng kinh t x hi, ngi ta s dng cc
phng php hin i trong k ton nh phng trnh k ton, m
hnh ton trong k ton, k ton trn my vi tnh...

II MT S KHI NIM V NGUYN TC K

TON C THA NHN
Mt s khi nim v nhng nguyn tc c bn ca k ton c
chp nhn chung trong cng tc k ton nh: nh gi cc loi ti sn,
ghi chp s sch, phng php son tho cc bo co ti chnh...
Nhm bo m s d hiu, ng tin cy v c th so snh ca cc
thng tin k ton.
Nhng khi nim v nguyn tc ny c rt ra t kinh nghim
thc tin ca nhng ngi thc hin cng tc k ton kt hp vi qu
trnh nghin cu ca cc c quan chc nng nh B Ti chnh, Tng
cc Thng k, cc chuyn gia kinh t Sau c mi ngi tha
10

nhn nh l mt quy lut v tr thnh mt trong nhng vn c tnh

php lnh ca cng tc k ton thng k v c trin khai p dng
thng nht tt c cc n v kinh t trong phm vi quc gia. Sau y
l mt s khi nim v nhng nguyn tc c bn:

1. Mt s khi nim v gi nh
1.1 Khi nim n v k ton
Khi nim ny tng ng vi khi nim n v kinh doanh. Theo
khi nim ny, thng tin ti chnh c phn nh cho mt n v k
ton c th. Mi n v kinh t ring bit phi c phn bit l mt
n v k ton c lp, c b bo co ti chnh ca ring mnh. Khi
nim n v k ton i hi cc bo co ti chnh c lp ch phn
nh cc thng tin v tnh hnh ti chnh ca n v k ton m khng
bao hm thng tin ti chnh v cc ch th kinh t khc nh ti sn
ring ca ch s hu hay cc thng tin ti chnh ca cc n v kinh t
c lp khc. Ni cch khc khi nim n v k ton quy nh gii
hn v thng tin ti chnh m h thng k ton cn phi thu thp v
bo co.
1.2. n v thc o tin t
Thng tin do k ton cung cp phi c th hin bng thc o
tin t. K ton la chn v s dng mt n v tin t lm thc o.
Thng thng thc o tin t c la chn l n v tin t chnh
thc ca quc gia m n v k ton ng k hot ng. Mi nghip
v kinh t pht sinh u c tnh ton v ghi chp bng thc o tin
t ny. Khi ghi chp cc nghip v kinh t, k ton ch ch n gi
thc t ti thi im pht sinh m khng ch n s thay i sc
mua ca ng tin.
i vi cc n v kinh t Vit Nam, thng thng k ton phi
dng ng Vit Nam trong qu trnh tnh ton v ghi chp cc nghip
11

v kinh t pht sinh v phi t gi thit l sc mua ca ng tin c

gi tr bn vng hoc s thay i v tnh gi tr ca tin t theo gi c
nh hng khng ng k n tnh trng ti chnh ca n v kinh t.
Tuy nhin khi c s bin ng ln v gi c trn th trng th k ton
phi da vo nhng quy nh, hng dn ca nh nc t chc
nh gi li cc ti sn c lin quan t gi tr ghi s thnh gi tr
ng thi lm tng ngh~ ca bo co ti chnh k ton.
1.3. Gi nh hot ng lin tc
K ton phi t gi thit l doanh nghip s hot ng lin tc
trong mt thi gian v hn nh hay s hot ng cho n khi no cc
ti sn c nh hon ton b h hng v tt c trch nhim cung cp
sn phm, hng ha hay dch v ca n v c hon tt hoc t
nht l khng b gii th trong tng lai gn.
Gi nh ny c vn dng trong vic nh gi cc loi ti sn
ang s dng trong doanh nghip. Doanh nghip ang s dng cho
nn cha bn hoc khng th bn c do gi tr ca nhng ti sn
ny s c tnh ton v phn nh trn c s gi gc v s hao mn
do s dng. Tc l gi tr ti sn hin cn l tnh theo s tin m thc
s doanh nghip phi tr khi mua sm hay xy dng tr i gi tr
hao mn ch khng phi l gi mua bn ra trn th trng. Mt khc
gi thit v s hot ng lu di ca doanh nghip cn l c s cho
cc phng php tnh khu hao phn chia gi ph ca cc loi ti
sn c nh vo chi ph hot ng ca doanh nghip theo thi gian s
dng ca n.
1.4. Khi nim k k ton
Hot ng ca doanh nghip l lu di v lin tc, nu ch cho tt
c cc hot ng sn xut kinh doanh ngng li v mi ti sn u
c bn xong k ton mi lp bo co ti chnh th s khng c tc
12

dng g trong vic iu hnh hot ng ca Ban Gim c. kp

thi cung cp cc thng tin cn thit cho vic qun l doanh nghip,
k ton phi chia hot ng lu di ca n v thnh nhiu k c
di v thi gian bng nhau, t d dng so snh, nh gi v kim
sot doanh thu, chi ph v li (l) ca tng k.
Gi nh ny da trn gi thit hot ng ca n v s ngng li
vo mt thi im no k ton c th lp cc bo co c tnh
cht tng kt tnh hnh hot ng trong thi gian qua v cung cp cc
thng tin v kt qu t c lc cui k.
Thng thng, k k ton chnh c tnh theo nm dng lch t
ngy 01 thng 01 n ht ngy 31 thng 12 ca nm. Trong tng nm
c th phn thnh cc k tm thi nh thng, qu. Thi gian tnh
k tm thi l ngy u tin ca thng, qu n ht ngy cui cng
ca thng, qu . Trong ch k ton doanh nghip ngoi k k
ton tnh theo nm dng lch, trong nhng trng hp c bit,
doanh nghip c th tnh theo 12 thng trn sau khi thng bo cho
c quan thu v c php thay i ngy kt thc k k ton nm.
Vic thay i ny c th dn n vic lp bo co ti chnh cho k k
ton nm u tin hay nm cui cng ngn hn hoc di hn.12 thng,
nhng khng c vt qu 15 thng.

2. Mt s nguyn tc k ton
2.1. Nguyn tc thc t khch quan
Khi ghi chp phn nh cc nghip v kinh t pht sinh vo nhng
giy t hay s sch cn thit, k ton phi ghi chp mt cch khch
quan ngha l phi phn nh theo ng nhng s vic thc t din
ra v c th d dng kim chng li c, khng c ghi chp theo
ch quan no m lm ngi c hiu khng ng bn cht ca vn
.
13

2.2. Nguyn tc gi ph
Ni dung ca nguyn tc gi ph l khi ghi nhn cc nghip v
kinh t lin quan n ti sn, k ton phi da vo chi ph pht sinh
hnh thnh nn ti sn ch khng phi cn c vo gi hin hnh
trn th trng. Nh vy, gi tr ca ti sn c ghi nhn vo bng
cn i k ton l chi ph m doanh nghip phi b ra c ti sn
, ch khng phi gi th trng thi im bo co. Nguyn tc
ny cn c gi l nguyn tc gi gc th hin rng k ton ghi
nhn gi tr ti sn v cc khon chi ph pht sinh theo gi gc l s
tin m doanh nghip chi ra ti thi im pht sinh nghip v.
2.3. Nguyn tc ghi nhn doanh thu
Doanh thu ch c ghi nhn khi n v hon thnh trch
nhim cung cp sn phm, hng ha hay dch v cho khch hng v
c khch hng tr tin hoc chp nhn thanh ton. Vic ghi nhn
doanh thu c hng thi im bn hng nh trn s cho mt s
o lng thc t nht v:
- Khi giao hng cho khch hng th doanh nghip thc hin
hu ht nhng cng vic cn thit trong vic bn hng hoc cung cp
dch v, nhng vn cn li l khng ng k.
- Vo bui im bn hng, gi c thanh ton c ngi bn v
ngi mua tha thun l mt s o lng khch quan doanh thu c
hng v khi bn bn nhn c mt s tin hoc mt khon
phi thu.
2.4. Nguyn tc ph hp gia doanh thu v chi ph
Mi khon doanh thu c to ra, u xut pht t nhng khon
chi ph, v vy khi xc nh doanh thu k no, th cng phi xc nh
nhng chi ph to doanh thu k y.
Tt c cc chi ph chi ra trong qu trnh hot ng ca doanh
14

nghip u c mc ch cui cng l to ra doanh thu v li nhun.

Tuy nhin trong tng k k ton (thng, qu, nm) doanh thu c th
pht sinh k ny, nhng nhng chi ph phi chi ra t doanh
thu k trc, v vy nguyn tc ny yu cu khi tnh chi ph c
coi l chi ph hot ng trong k, phi trn c s nhng chi ph no
to nn doanh thu c hng trong k. Nh vy c th c nhng chi
ph pht sinh trong k, nhng khng c coi l chi ph hot ng
trong k v n c lin quan n doanh thu c hng k sau nh:
chi ph mua nguyn vt liu sn xut trong k sau... Ngc li, c
nhng trng hp thu tin nhng din ra trc khi giao hng hay
cung cp dch v th cng cha c ghi nhn l doanh thu. Trong
trng hp ny k ton phi coi nh mt mn n phi tr cho n khi
no vic giao hng hay cung cp dch v c thc hin.
2.5. Nguyn tc nht qun
Trong k ton c th mt s trng hp c php c nhiu
phng php tnh ton, mi phng php li cho mt kt qu khc
nhau. Theo nguyn tc ny, khi chn phng php no th k ton
phi p dng nht qun trong cc k k ton. Trng hp cn thit s
thay i v phng php chn cho hp l th trong phn thuyt
minh bo co ti chnh phi gii trnh l do ti sao phi thay i
phng php v s thay i nh hng nh th no n kt qu
tnh ton so vi phng php c.
V d: C nhiu phng php tnh khu hao ti sn c nh; tnh
gi tr hng tn khi cui k... Mi phng php s mang li mt con
s khc nhau v chi ph v li nhun. p dng phng php no l ty
thuc vo iu kin c th ca tng doanh nghip v tt c cc phng
php u c cng nhn, nhng theo nguyn tc ny, k ton
la chn p dng phng php no th phi p dng nht qun trong
cc k k ton.
15

2.6. Nguyn tc thn trng

V mi mt s liu ca k ton u lin quan n quyn li v
ngha v ca nhiu pha khc nhau, m trong lnh vc kinh t th c
nhiu trng hp khng th lng trc ht c t i hi k
ton phi thn trng, phi c nhng phng n d phng nhng kh
nng xu c th xy ra trong tng lai, nht l i vi cc hot ng
ko di hay c tnh lp i lp li nh cc khon u t chng khon,
hng tn kho...
Nguyn tc thn trng i hi:
- Phi lp cc khon d phng khi c bng chng v cc khon
u t, hng tn kho... trn thc t b gim gi.
- Khng nh gi cao hn gi tr ca cc ti sn v cc khon thu
nhp.
- Khng nh gi thp hn gi tr ca cc khon n phi tr v chi
ph.
- Doanh thu v thu nhp ch c ghi nhn khi c bng chng
chc chn v kh nng thu c li ch kinh t. Cn chi ph phi c
ghi nhn khi c bng chng c th v kh nng pht sinh.
2.7. Nguyn tc trng yu
K ton c th b qua nhng yu t khng nh hng, hoc nh
hng khng ng k n tnh hnh ti chnh, nhng phi c bit
quan tm n nhng yu t nh hng ln n tnh hnh ti chnh.
Cc nghip v kinh t pht sinh trong qu trnh hot ng ca
doanh nghip bao gm nhiu loi vi nhng gi tr ln nh khc nhau
v c nh hng ng k hoc khng ng k n doanh thu hay chi
ph hay hot ng ca doanh nghip trong tng thi k k ton.
Theo nguyn tc ny, k ton c th linh ng gii quyt mt s
16

nghip v kinh t pht sinh theo hng thit thc n gin, d lm m

khng bt buc phi bo m yu cu ca nhng nguyn tc trn, nu
nh hng ca cc nghip v kinh t pht sinh n cc ch tiu
doanh thu, chi ph v li nhun ca doanh nghip l khng ng k.
2.8. Nguyn tc cng khai
Nguyn tc ny i hi tt c cc hot ng kinh t din ra trong
k ca n v u phi c phn nh y trong h thng bo co
ti chnh, phi gii trnh r rng cc s liu quan trng ngi c
bo co hiu ng tnh hnh ti chnh v phi cng b cng khai theo
quy nh ca nh nc.

III. I TNG CA K TON

i tng chung ca cc mn khoa hc kinh t l qu trnh ti sn
xut x hi trong mi mn khoa hc nghin cu mt gc ring.
V vy cn phn nh r ranh gii v i tng nghin cu ca hch
ton k ton nh mt mn khoa hc c lp vi cc mn khoa hc
kinh t khc.
Khc vi cc mn khoa hc kinh t khc, k ton cn l cng c
phc v yu cu qun l hot ng sn xut kinh doanh cc n v
kinh t c s, thng qua vic cung cp cc thng tin cn thit cho Ban
Gim c hay Hi ng qun tr. V vy i tng nghin cu ca k
ton l S hnh thnh v tnh hnh s dng cc loi ti sn vo hot
ng sn xut kinh doanh trong mt n v kinh t c th nhm qun
l khai thc mt cch tt nht cc yu t sn xut trong qu trnh ti
sn xut x hi.
hiu r hn i tng nghin cu ca hch ton k ton chng
ta cn i su nghin cu v vn, trn 2 mt biu hin ca n l ti sn
v ngun hnh thnh ti sn v sau na l qu trnh tun hon ca vn.
nghin cu c ton din mt biu hin ny, trc ht s nghin
17

cu vn trong cc t chc sn xut v cc t chc ny c kt cu vn

v cc giai on vn ng ca vn mt cch tng i hon chnh.
Trn c s chng ta c th d dng xem xt cc mt biu hin nu
trn trong cc n v kinh t khc.

1. S hnh thnh ti sn ca doanh nghip

Bt k mt doanh nghip, mt t chc hay thm ch mt c nhn
no mun tin hnh kinh doanh cng i hi phi c mt lng vn
nht nh, lng vn biu hin di dng vt cht hay phi vt cht
v c o bng tin gi l ti sn. Hay ni cclh khc ti sn ca
doanh nghip l ngun lc do doanh nghip kim sot v c th thu
c li ch kinh t trong tng lai nh:
- c s dng mt cch n l hoc kt hp vi cc ti sn khc
trong sn xut sn phm bn hay cung cp dch v cho khch hng.
- bn hoc trao i ly ti sn khc.
- thanh ton cc khon n phi tr.
- phn phi cho cc ch s hu doanh nghip.
Mt khc vn (ti sn) ca doanh nghip li c hnh thnh t
nhiu ngun khc nhau gi l ngun vn hay ni khc ngun gc hnh
thnh ca ti sn gi l ngun vn. Nh vy ti sn v ngun vn ch
l 2 mt khc nhau ca vn. Mt ti sn c th c ti tr t mt hay
nhiu ngun vn khc nhau, ngc li mt ngun vn c th tham gia
hnh thnh nn mt hay nhiu ti sn. Khng c mt ti sn no m
khng c ngun gc hnh thnh cho nn v mt tng s ta c:
Tng ti sn = Tng ngun vn (1)
Ti sn ca bt k doanh nghip no cng u c hnh thnh t
2 ngun vn: ngun vn ca ch s hu v cc mn n phi tr. T
ta c ng thc:
18

Tng ti sn = N phi tr + Ngun vn ch s hu (2)

a) Tng ti sn l gi tr ca tt c cc loi ti sn hin c ca
doanh nghip k c cc loi ti sn c tnh cht hu hnh nh nh
xng, my mc, thit b, vt t, sn phm, hng ha... v cc loi ti
sn c tnh cht v hnh nh phn mm my tnh, bng pht minh sng
ch, li th thng mi, bn quyn,... Ti sn doanh nghip thng
chia lm 2 loi: Ti sn lu ng v ti sn c nh.
+ Ti sn lu ng l nhng ti sn thuc quyn s hu ca
doanh nghip nhng c gi tr nh (theo quy nh hin nay l < 10
triu ng) hoc thi gian s dng, thu hi, lun chuyn vn nh hn
1 nm hoc 1 chu k kinh doanh. Ti sn lu ng gm 3 loi:
- TSL sn xut: Nh nguyn vt liu, cng c, dng c ang
d tr trong kho chun b cho qu trnh sn xut hoc ang trong qu
trnh sn xut d dang.
- TSL lu thng: Nh thnh phm, hng ho d tr, hng ho
gi bn.
- TSL ti chnh: Nh vn bng tin, cc khon phi thu, u t
ngn hn...
+ Ti sn c nh l nhng ti sn c gi tr ln (theo quy nh
hin nay l > 10 triu ng) v c thi gian s dng, lun chuyn ln
hn mt nm hoc mt chu k kinh doanh nh ti sn c nh hu
hnh, v hnh, ti sn c nh thu ngoi di hn, cc khon u t ti
chnh di hn, cc khon u t xy dng c bn... c im ca loi
ti sn ny l khng th thu hi trong mt nm hoc mt chu k kinh
doanh.
- TSC hu hnh: L nhng ti sn c nh c hnh thi vt cht
c th do doanh nghip nm gi s dng cho hot ng sn xut,
kinh doanh nh: my mc, nh ca, thit b cng tc, phng tin vn
19

ti, phng tin truyn dn...

- TSC v hnh: L nhng TSC khng c hnh thi vt cht c
th, nhng phn nh mt lng gi tr ln m doanh nghip thc s
b ra u t nh: chi ph nghin cu, pht trin, pht minh sng ch,
li th thng mi...
- TSC ti chnh: L gi tr ca cc khon u t ti chnh di hn
vi mc ch kim li, c thi gian thu hi vn > 1 nm hay 1 chu k
sn xut kinh doanh nh: u t lin doanh di hn, cho thu TSC,
u t chng khon di hn.
b) N phi tr l gi tr ca cc loi vt t, hng ha hay dch v
nhn ca ngi bn hay ngi cung cp m doanh nghip cha tr
tin hoc l cc khon tin m n v vay mn ngn hng hay
cc t chc kinh t khc v cc khon phi tr khc nh phi tr cng
nhn vin, phi np cho c quan thu... Hay ni cch khc n phi tr
l ngha v hin ti ca doanh nghip pht sinh t cc giao dch v s
kin qua m doanh nghip phi thanh ton t cc ngun lc ca
mnh. Nhn chung doanh nghip no cng c nhiu mn n phi tr v
mua chu thng tin li hn l mua tr tin ngay v vic vay ngn
hng hay cc t chc ti chnh khc tng vn hot ng ca doanh
nghip l hin tng ph bin v c li cho nn kinh t.
ng v phng din qun l ngi ta thng phn chia cc
khon n phi tr ca doanh nghip thnh n ngn hn v n di hn.
+ N ngn hn: l cc khon n m doanh nghip c trch nhim
phi tr trong 1 nm hoc trong mt chu k hot ng kinh doanh
nh: vay ngn hn ngn hng, thng phiu ngn hn, lng ph cp
phi tr cho cng nhn vin...
+ N di hn: L cc khon n c thi hn phi thanh ton phi
chi tr ln hn mt nm hoc ln hn mt chu k hot ng kinh
20

doanh nh: Vay di hn cho u t pht trin, thng phiu di hn,

tri phiu pht hnh di hn phi tr...
c) Vn ch s hu l gi tr vn ca doanh nghip c tnh bng
s chnh lch gia gi tr ti sn ca doanh nghip tr (-) n phi tr.
Ngun vn thuc quyn s dng ca n v, n v c quyn s dng
lu di trong sut thi gian hot ng ca n v hay ni cch khc
vn ch s hu l gi tr ca cc loi ti sn nh nh ca my mc
thit b, vn bng tin... m cc ch th sn xut kinh doanh u t
c th tin hnh cc hot ng kinh t xc nh. Mt doanh
nghip c th c mt hoc nhiu ch s hu. i vi doanh nghip
Nh nc do Nh nc cp vn v chu s gim st ca nh nc th
ch s hu l Nh nc. i vi cc x nghip lin doanh hay cng ty
lin doanh th ch s hu l cc thnh vin tham gia gp vn. i vi
cc cng ty c phn hay cng ty trch nhim hu hn th ch s hu l
cc c ng. i vi cc doanh nghip t nhn th ch s hu l
ngi b vn ra thnh lp v iu hnh hot ng n v.
Vn ca ch s hu bao gm:
+ Vn ca cc nh u t.
+ S vn c b sung t kt qu hot ng sn xut kinh doanh
ca doanh nghip.
+ Li nhun cha phn phi.
+ Cc qu
+ C phiu qu.
+ Li nhun gi li.
+ Chnh lch t gi v chnh !ch nh gi li ti sn.
Cn lu s liu vn ch s hu l mt con s c th, nhng khi
doanh nghip b suy thoi th ch s hu ch c coi l s hu phn
21

ti sn cn li ca n v sau khi thanh ton ht cc khon n phi

tr. Mt khc, quyn i n ca cc ch n c hiu lc trn tt c cc
loi ti sn ca doanh nghip ch khng phi ch c hiu lc trn mt
loi ti sn ring l no. V th ta c:
Ngun vn ch s hu = Tng ti sn - N phi tr (3)

2. S vn ng ca ti sn trong hot ng kinh

doanh
Trong qu trnh hot ng sn xut kinh doanh ti sn ca cc
doanh nghip s khng ngng vn ng, n bin i c v hnh thi v
lng gi tr. Nghin cu s vn ng ca t bn sn xut, C. Mc
nu cng thc chung v tun hon ca t bn sn xut qua 3 giai on:
T-H...SX...H-T.
S bin i v hnh thi tn ti ca cc loi ti sn ch yu ph
thuc vo chc nng c bn ca tng doanh nghip.
- i vi doanh nghip sn xut: Chc nng c bn l sn xut v
tiu th sn phm lm ra th ti sn ca n v s thay i hnh thi
qua 3 giai on sn xut kinh doanh ch yu: cung cp, sn xut v
tiu th. Xt trong mt qu trnh lin tc, tng ng vi 3 giai on
trn ti sn s thay i hnh thi t tin mt hay tin gi ngn hng
thnh nguyn vt liu, dng c, trang thit b... chun b thc hin
k hoch sn xut. Sau ti sn s bin i t nguyn vt liu chnh,
vt liu ph hao mn ti sn c nh... thnh 1 sn phm d dang, bn
thnh phm hay thnh phm v t thnh phm bin i thnh khon
thu hay tin mt hay tin gi ngn hng khi bn sn phm cho ngi
mua. S tin ny c dng mua nguyn vt liu... nhm thc hin
cho qu trnh sn xut tip theo. S vn ng bin i ca ti sn theo
cc giai on sn xut kinh doanh ch yu nh trn gi l s tun
hon ca ti sn.
22

- i vi n v kinh doanh thng mi: chc nng c bn l mua

v bn hng ha. Tng ng vi 2 qu trnh ny, ti sn ca doanh
nghip s bin i t tin thnh hng ha khi mua hng v nhp kho
v t hng ha thnh khon phi thu hay bng tin khi bn hng cho
ngi mua. S tin ny li c dng mua hng... S bin i ny
cng mang tnh tun hon.
Nu tnh t mt hnh thi tn ti c th nht nh ca ti sn th
sau mt qu trnh vn ng, ti sn tr li hnh thi ban u gi l mt
vng tun hon ca ti sn, mt vng chu chuyn hay mt chu k hot
ng.
C th m t vng tun hon mt s loi ti sn ca mt s loi
hnh doanh nghip theo cc s sau y:
i vi doanh nghip sn xut

23

Trong qu trnh tun hon, ti sn khng ch bin i v hnh thi

24

m quan trng hn l ti sn cn bin i v lng gi tr (tr trng

hp huy ng thm vn), gi tr tng ln ca ti sn t kt qu hot
ng sn xut kinh doanh l mc tiu ca cc doanh nghip nhm tng
vn ca ch s hu sau khi thc hin y trch nhim php l ca
mnh nh np thu thu nhp... tc l ly thu b chi v cn c li.
Nhng thng tin v s bin i gi tr rt cn thit cho vic tm
phng hng v bin php thng xuyn nng cao hiu qu ca qu
trnh ti sn xut, qu trnh vn ng v ln ln ca ti sn.
Tm li i tng ca k ton l vn kinh doanh ca n v hch
ton c xem xt trong quan h gia 2 mt biu hin l ti sn v
ngun hnh thnh ti sn (ngun vn) v qu trnh tun hon ca vn
kinh doanh qua cc giai on nht nh ca qu trnh ti sn xut,
cng cc mi quan h kinh t pht sinh trong qu trnh hot ng ca
n v.

IV. NHIM V, YU CU V C IM CA
CNG TC K TON
1. c im ca k ton
K ton c nhng c im sau:
- C s ghi s l nhng chng t gc hp l, bo m thng tin
chnh xc v c c s php l.
- S dng c 3 loi thc o l: gi tr, hin vt v thi gian,
nhng ch yu v bt buc l gi tr.
- Thng tin s liu: Ch yu trnh by bng h thng biu mu bo
co theo quy nh ca nh nc (i vi thng tin cho bn ngoi) hay
theo nhng bo co do gim c x nghip quy nh (i vi ni b).
- Phm vi s dng thng tin: Trong ni b n v kinh t c s v
cc c quan chc nng ca nh nc v nhng i tng trn quan
25

nh cc nh u t, ngn hng, ngi cung cp.

2. Nhim v ca k ton
Vi chc nng phn nh v kim tra, cung cp thng tin ton b
cc hot ng kinh t ca doanh nghip, k ton c nhng nhim v
c bn nh sau:
- Thu nhp x l thng tin, s liu k ton theo i tng v ni
dung cng vic k ton, theo chun mc v ch k ton.
- Ghi chp, tnh ton, phn nh s hin c, tnh hnh lun chuyn
v s dng ti sn, vt t, tin vn; qu trnh v kt qu hot ng sn
xut kinh doanh (SXKD) v tnh hnh s dng kinh ph (nu c) ca
n v.
- Kim tra tnh hnh thc hin k hoch SXKD, k hoch thu chi
ti chnh, kim tra, gim st cc khon thu, chi ph ti chnh, cc ngha
v thu, np, thanh ton n; kim tra vic qun l, s dng ti sn v
ngun hnh thnh ti sn; pht hin v ngn nga cc hnh vi vi phm
pht lut v ti chnh, k ton.
- Cung cp cc s liu, ti liu cho vic iu hnh hot ng
SXKD, kim tra v phn tch hot ng kinh t, ti chnh phc v
cng tc lp v theo di thc hin k hoch phc v cng tc thng k
v thng tin kinh t.

3. Yu cu i vi cng tc k ton
pht huy y chc nng, vai tr v thc hin y cc
nhim v ni trn, cng tc k ton phi m bo cc yu cu sau y:
- K ton phi chnh xc, trung thc, khch quan, th hin cc
mt:
26

+ Chng t phi chnh xc: chng t l khu khi im ca k

ton, ni dung v s liu ghi trn chng t ng vi thc t ca cc
hot ng kinh t. Ton b cng tc k ton c chnh xc hay khng
phn ln ph thuc vo khu lp chng t ghi chp ban u.
+ Vo s phi chnh xc: phi ghi chp, kim tra, tnh ton m
bo s chnh xc s liu, sau xp t, lu tr chng t y , gn
gng ngn np.
+ Bo co phi chnh xc: lp bo co phi cn thn, kim tra s
liu tht chnh xc trc khi np cho cc ni nhn theo quy nh v
theo yu cu qun l.
Ni chung cc thng tin v s liu k ton phi c ghi chp v
bo co trn c s cc bng chng y , khch quan ng vi thc
t v hin trng, bn cht ni dung v gi tr ca nghip v kinh t
pht sinh. Cc thng tin v s liu k ton phi c ghi chp v bo
co ng vi thc t, khng b xuyn tc, khng b bp mo.
- K ton phi kp thi: K ton chnh xc nhng phi kp thi
mi c tc dng thit thc n cng tc iu hnh hot ng sn xut
kinh doanh thng qua vic cung cp kp thi cc thng tin phc v
yu cu qun l. Mun kp thi th nghip v kinh t pht sinh lc
no, ngy no phi c tnh ton ghi chp phn nh vo s k ton
lc y, ngy y. Vic kha s, lp bo co quy nh vo thi gian no
phi lm ng khng chm tr.
- K ton phi y : phi phn nh y cc nghip v kinh t
pht sinh trn c s cc chng t gc hp l, hp php khng thm
bt, khng b st v phi phn nh tt c cc hot ng kinh t ti
chnh, thuc cc loi ti sn ca doanh nghip. Thc hin y cc
nguyn tc, th tc quy nh m y cc loi s sch cn thit v
lp y cc bo co k ton theo quy nh.
27

- K ton phi r rng d hiu, d so snh, i chiu: Cc cng

vic ca k ton t khu ghi chp nghip v kinh t pht sinh trn cc
chng t gc n vic phn loi v h thng ha cc nghip v kinh t
trn cc s sch k ton v tng hp li thnh cc ch tiu kinh t trn
cc bo co k ton u phi c trnh by mt cch r rng d hiu.
Nhng thng tin v nhng vn phc tp trong bo co ti chnh
phi c gii trnh trong phn thuyt minh. Cc ch tiu kinh t do k
ton bo co phi ph hp c v ni dung v phng php tnh vi cc
ch tiu k hoch ngi c bo co d dng so snh nh gi tnh
hnh thc hin k hoch sn xut kinh doanh ca n v.
Cc thng tin v s liu gia cc k k ton trong mt doanh
nghip v gia cc doanh nghip ch c th so snh c khi tnh ton
v trnh by nht qun. Trng hp khng nht qun th phi gii trnh
trong phn thuyt minh ngi s dng bo co ti chnh c th so
snh thng tin gia cc k k ton, gia cc doanh nghip hoc gia
thng tin thc hin vi thng tin d ton, k hoch.
- T chc k ton trong n v phi theo nguyn tc tit kim, hiu
qu:
Cng tc k ton cng nh cng vic khc trong n v khi tin
hnh u phi thc hin tit kim chi ph v t hiu qu cao gp phn
nng cao hiu qu hot ng ton n v.
Nhng yu cu trn i vi k ton u phi c thc hin y
. Tuy nhin trong tng giai on pht trin v mc ch s dng
thng tin k ton m yu cu ny hay yu cu khc c c ch trng
hn.

V. CC PHNG PHP CA K TON

K ton c nhng phng php ring thch hp vi c im ca
i tng nghin cu l ti sn, ngun hnh thnh ti sn v s tun
28

hon ca ti sn trong cc giai on sn xut kinh doanh.

- Xt trong quan h gia ti sn v ngun hnh thnh ti sn. i
tng ca k ton lun c tnh 2 mt, c lp nhau nhng lun cn
bng vi nhau v lng gi tr.
- Xt trong qu trnh tun hon ti sn, i tng ca k ton lun
vn ng qua cc giai on khc nhau nhng theo mt trt t xc nh
v khp kn trong 1 chu k nht nh.
- Lun c tnh a dng trong mi ni dung c th.
- Mi i tng c th ca k ton u gn lin vi li ch kinh t,
quyn li v trch nhim ca nhiu pha.
Trn c s phng php lun v nhng c im c bn ca i
tng k ton ngi ta xy dng cc phng php ca k ton bao
gm cc phng php chnh l:

1. Phng php chng t k ton

Chng t k ton l phng php thng tin v kim tra s hnh
thnh cc nghip v kinh t.
phn nh v c th kim chng c cc nghip v kinh t, k
ton c mt phng php l: mi nghip v kinh t pht sinh u phi
lp cc chng t l giy t hoc vt cha ng thng tin (vt mang
tin), lm bng chng xc nhn s pht sinh v hon thnh ca cc
nghip v kinh t.
Phng php chng t k ton nhm sao chp nguyn tnh trng
v s vn ng ca cc i k ton, c s dng phn nh cc
nghip v kinh t ti chnh pht sinh v thc s hon thnh theo thi
gian, a im pht sinh vo cc bn chng t k ton.
H thng chng t k ton l cn c php l cho vic bo v ti
sn v xc minh tnh hp php trong vic gii quyt cc mi quan h
29

kinh t php l thuc i tng hch ton k ton, kim tra hot ng
sn xut kinh doanh.

2. Phng php tnh gi

Tnh gi l phng php thng tin v kim tra v chi ph trc tip
v gin tip cho tng loi hot ng, tng loi ti sn nh: ti sn c
nh, hng ho, vt t, sn phm v lao v
Phng php tnh gi s dng thc o tin t tnh ton, xc
nh gi tr ca tng loi ti sn ca n v thng qua vic mua vo,
nhn gp vn, c cp, c ti tr hoc sn xut ra theo nhng
nguyn tc nht nh.

3. Phng php i ng ti khon

i ng ti khon l phng php thng tin v kim tra qu trnh
vn ng ca mi loi ti sn, ngun vn v qu trnh kinh doanh theo
mi quan h bin chng c phn nh vo trong mi nghip v kinh
t pht sinh.
Phng php i ng ti khon c hnh thnh bi cp phng
php ti khon v ghi s kp. Trong :
- Phng php ti khon: L phng php phn loi v h thng
ha cc nghip v kinh t pht sinh theo tng ni dung kinh t, nhm
theo di tnh hnh bin ng ca tng loi ti sn, ngun vn, tng ni
dung thu, chi... trong qu trnh sn xut kinh doanh ca n v.
- Phng php ghi s kp: L phng php phn nh s bin
ng ca cc i tng k ton, theo tng nghip v kinh t pht sinh,
trong mi lin h khch quan gia chng, bng cch ghi s tin kp
(mt s tin ghi 2 ln) vo cc ti khon k ton lin quan.

4. Phng php tng hp v cn i k ton

Tng hp v cn i k ton l phng php khi qut tnh hnh
ti sn, ngun vn v kt qu hot ng sn xut kinh doanh ca n
30

v hch ton qua tng thi k nht nh bng cch lp cc bo co c

tnh tng hp v cn i nh: bng cn i k ton; bo co kt qu
hot ng kinh doanh; bo co lu chuyn tin t...
Mi phng php c v tr, chc nng nht nh nhng gia chng
li c mi quan h cht ch vi nhau to thnh mt h thng phng
php k ton.
Mun c nhng thng tin tng hp v tnh trng ti chnh ca n
v th phi lp bng cn i ti sn tc l s dng phng php tng
hp v cn i k ton. Nhng ch c th tng hp v cn i cc loi
ti sn ca doanh nghip trn c s theo di cht ch s hnh thnh v
vn ng bin i ca cc loi ti sn qua cc giai on sn xut kinh
doanh. Vic ghi chp vo cc ti khon k ton bt buc phi dng
n v o lng l tin t do cn phi tnh gi cc yu t u vo
v u ra ca qu trnh sn xut kinh doanh.
Mun tnh gi v ghi chp vo cc ti khon c lin quan mt
cch chnh xc th phi c nhng thng tin chnh xc v tng hot
ng kinh t c th ca n v tc l phi c nhng chng t hp l
phn nh nguyn vn nghip v kinh t pht sinh v c y c s
php l lm cn c ghi s k ton. Nhng nu ch da vo chng t
th khng th phn nh ht s bin i ca ti sn. Trong thc t c
nhng hin tng khng thng nht gia hin vt vi chng t, s
sch do iu kin khch quan gy ra nh: ng di tha do m t,
xng du b hao ht do bc hi... khc phc tnh trng trn k ton
phi tin hnh kim k kim tra s lng v tnh hnh c th ca hin
vt, i chiu gia s sch vi thc t trong tng thi im c khp
ng vi nhau hay khng. Nu khng khp ng th lp bin bn v cn
c vo bin bn (cng l chng t) m iu chnh li s sch k ton cho
khp vi thc t. Bo m cho cc s liu ca k ton phn nh chnh
xc v trung thc v cc loi ti sn ca doanh nghip.
31

Chng II
CHNG T K TON V KIM K
I. CHNG T K TON
1. Khi nim v chng t k ton
Trong mt n v kinh t, hng ngy din ra cc hot ng c th
lm tng, gim ti sn, ngun vn ca n v gi l nhng nghip v
kinh t. V c rt nhiu nghip v kinh t pht sinh, nn c th phn
nh, xc nhn nghip v kinh t pht sinh v hon thnh lm cn
c php l v c th kim tra li c tng nghip v kinh t pht
sinh, k ton c phng php p ng yu cu gi l phng
php chng t. Vy c th chng t l g? v ni dung chng t phi
c nhng yu t no?
Lut K ton ch r: Chng t k ton l nhng giy t v vt
mang tin phn nh nghip v kinh t ti chnh pht sinh v hon
thnh, lm cn c ghi s k ton .
Chng t k ton c nhiu loi v c tp hp thnh h thng
chng t.
Trong c 2 h thng chng t k ton l: H thng chng t k
ton thng nht bt buc v h thng chng t k ton hng dn.
H thng chng t k ton thng nht bt buc l h thng nhng
chng t phn nh cc quan h kinh t gia cc php nhn hoc c
yu cu qun l cht ch mang tnh cht ph bin rng ri. i vi
loi chng t ny Nh nc tiu chun ha v quy cch biu mu, ch
tiu phn nh, phng php lp v p dng thng nht cho tt c cc
doanh nghip, cc thnh phn kinh t.
32

H thng chng t k ton hng dn ch yu l nhng chng t

s dng trong ni b n v. Nh nc hng dn cc ch tiu c
trng cc ngnh, cc thnh phn kinh t trn c s vn dng vo
tng trng hp c th thch hp. Cc ngnh, cc lnh vc c th thm
bt mt s ch tiu c th, thch hp vi yu cu v ni dung phn nh
nhng phi bo m nhng yu t c bn ca chng t v c s tha
thun bng vn bn ca B Ti chnh.
D l chng t bt buc hay chng t hng dn, ni dung ca
chng t k ton phi c y cc yu t sau y:
- Tn gi chng t (ha n, phiu thu, phiu chi...).
- S hiu ca chng t.
- Ngy, thng, nm lp chng t.
- Tn, a ch ca n v hoc c nhn lp chng t.
- Tn, a ch ca n v hoc c nhn nhn chng t.
- Ni dung nghip v kinh t, ti chnh pht sinh.
- Cc ch tiu v s lng, n gi v gi tr.
- Ch k, h v tn ca ngi lp v nhng ngi chu trch
nhim lin quan n chng t.
Nhng chng t phn nh quan h kinh t gia cc php nhn th
phi c ch k ca ngi kim tra (k ton trng) v ngi ph
duyt (th trng n v), ng du n v.
i vi nhng chng t lin quan n vic bn hng, cung cp
dch v th ngoi nhng yu t quy nh nu trn cn phi c ch
tiu: thu sut v s thu phi np. Nhng chng t dng lm cn c
trc tip ghi s k ton phi c thm ch tiu nh khon k ton.

2. Mt s quy nh chung v chng t k ton

- Chng t k ton phi c lp y s lin theo quy nh.
33

Ghi chp chng t phi r rng, trung thc, y cc yu t gch b

phn trng. Khng c ty xa, sa cha trn chng t. Trng
hp vit sai cn hy b, khng x ri ra khi cun.
- Th trng v k ton trng n v tuyt i khng c k
trn chng t trng, mu in sn khi cha ghi y ni dung, yu t
pht sinh.
- Chng t k ton c ngha rt ln trong cng tc lnh o kinh
t cng nh trong cng tc kim tra, phn tch hot ng kinh t v
bo v ti sn ca n v. Ngoi vic m bo tnh php l cho cc s
liu trong s k ton, chng t k ton cn l c s xc nh ngi
chu trch nhim vt cht, nhm ngn nga nhng hin tng vi phm
cc chnh sch, ch , th l kinh t ti chnh do Nh nc ban hnh;
phc v cho vic thng tin kinh t, truyn t v kim tra vic thc
hin cc mnh lnh ch th ca cp trn v c c s gii quyt mi
s tranh chp, khiu t nu c.

3. Phn loi chng t k ton

thun tin trong vic phn bit v s dng tng loi chng t
k ton, ngi ta tin hnh phn loi chng t theo cc c trng ch
yu khc nhau nh: cng dng ca chng t; a im lp chng t;
ni dung nghip v kinh t, tnh cp bch ca thng tin trong chng
t...
3.1. Phn loi theo cng dng ca chng t
Theo cch phn loi ny ta c cc loi chng t: chng t mnh
lnh; chng t chp hnh; chng t th tc k ton v chng t lin
hp.
- Chng t mnh lnh: L loi chng t dng truyn t nhng
mnh lnh hay ch th ca ngi lnh o cho cc b phn cp di thi
hnh nh: Lnh chi tin mt; lnh xut kho vt t. Loi chng t ny
34

ch mi chng minh nghip v kinh t pht sinh nhng cha ni ti

mc hon thnh ca nghip v, do cha iu kin ghi chp
thanh ton vo s sch k ton.
- Chng t chp hnh: L nhng chng t chng minh cho mt
nghip v kinh t no thc s hon thnh nh: phiu thu tin
mt, phiu chi tin mt, phiu xut kho... Chng t chp hnh cng
vi chng t mnh lnh c iu kin c dng lm cn c ghi s
k ton.
- Chng t th tc: L nhng chng t tng hp, phn loi cc
nghip v kinh t c lin quan theo nhng i tng c th nht nh
ca k ton, thun li trong vic ghi s v i chiu cc loi ti
liu. y ch l chng t trung gian, phi km theo chng t ban u
mi y c s php l chng minh tnh hp php ca nghip v.
- Chng t lin hp: L loi chng t mang c im ca 2 hoc
3 loi chng t ni trn nh: Ha n kim phiu xut kho phiu xut
vt t theo hn mc...
3.2. Phn loi theo trnh t lp chng t
Theo cch phn loi ny, chng t k ton c phn ra cc loi:
chng t ban u v chng t tng hp.
- Chng t ban u (cn gi l chng t gc): L nhng chng t
c lp trc tip khi nghip v kinh t pht sinh hay va hon thnh.
Chng t ban u gm tt c cc loi ha n, phiu xut nhp vt t,
lnh thu chi tin mt...
- Chng t tng hp: L loi chng t dng tng hp s liu
ca cc nghip v kinh t cng loi nhm gim nh cng tc k ton
v n gin trong vic ghi s nh: Bng tng hp chng t gc hay
bng k phn loi chng t gc.
Chng t tng hp ch c cc gi tr php l khi c chng t ban
35

u km theo.
3.3. Phn loi theo phng thc lp chng t
Theo cch phn loi ny, ta c cc loi chng t: chng t mt ln
v chng t nhiu ln.
- Chng t mt ln: L loi chng t m vic ghi chp nghip v
kinh t pht sinh ch tin hnh mt ln, sau c chuyn vo ghi s
k ton.
- Chng t nhiu ln: L loi chng t ghi mt loi nghip v
kinh t tip din nhiu ln. Sau mi ln ghi cc con s c cng dn
ti mt gii hn c xc nh trc c chuyn vo ghi vo s
k ton.
3.4. Phn loi theo a im lp chng t
Theo cch phn loi ny, ta c cc loi chng t: chng t bn
trong v chng t bn ngoi.
- Chng t bn trong cn gi l chng t ni b l nhng chng
t c lp ra trong ni b n v k ton v ch lin quan n cc
nghip v kinh t gii quyt nhng quan h trong ni b n v nh:
Bng tnh khu hao ti sn c nh, bin bn kim k ni b.
- Chng t bn ngoi : L nhng chng t v cc nghip v c
lin quan n n v k ton nhng c lp ra t cc n v khc
nh: Ha n bn hng, ha n : ca cc n v cung cp dch v...
3.5. Phn loi theo ni dung cc nghip v kinh t phn nh
trong chng t
Theo cch phn loi ny ta c cc loi chng t lin quan n cc
ni dung hay cn gi l ch tiu sau y:
- Ch tiu lao ng v tin lng
- Ch tiu hng tn kho
36

- Ch tiu bn hng
- Ch tiu tin t
- Ch tiu ti sn c nh
3.6. Phn loi theo tnh cp bch ca thng tin trong chng t
Theo cch phn loi ny ta c cc loi chng t: Chng t bnh
thng v chng t bo ng:
- Chng t bnh thng: L nhng chng t m thng tin trong
mang tnh cht bnh thng, c quy nh chung i vi cc nghip
v kinh t ph hp vi hot ng ca n v.
- Chng t bo ng: L nhng chng t cha ng nhng thng
tin th hin mc din bin khng bnh thng ca cc nghip v
kinh t nh: s dng vt t vt nh mc, nhng chng t v mt
trm, mt cp...
3.7. Phn loi theo dng th hin d liu v lu tr thng tin
ca chng t
Theo cch phn loi ny ta c cc loi chng t: Chng t thng
thng v chng t in t:
- Chng t thng thng: l chng t c th hin di dng
giy t chng minh nghip v kinh t pht sinh v thc s hon
thnh m khng phi th hin qua dng d liu in t.
- Chng t in t. l chng t c th hin di dng d liu
in t, c m ho m khng b thay i trong qu trnh truyn qua
mng my tnh hoc trn vt mang tin nh: bng t, a t, cc loi
th thanh ton...

4. Kim tra v x l chng t k ton

4.1. Kim tra chng t
Tt c cc chng t k ton do n v lp ra hoc t bn ngoi
37

vo, u phi tp trung vo b phn k ton ca n v kim tra v

xc minh l ng th mi c dng ghi s. Ni dung ca vic
kim tra chng t k ton bao gm:
- Kim tra tnh chnh xc ca s liu thng tin trn chng t
- Kim tra tnh hp php, hp l ca nghip v kinh t pht sinh
- Kim tra tnh y , r rng, trung thc cc ch tiu phn nh
trn chng t.
- Kim tra vic chp hnh quy ch qun l ni b, kim tra xt
duyt i vi tng loi nghip v kinh t ti chnh.
Khi kim tra chng t k ton nu pht hin c hnh vi vi phm
ch , qun l kinh t ti chnh ca Nh nc th phi t chi thc
hin, ng thi phi bo ngay cho th trng v k ton trng n v
bit x l kp thi theo ng quy nh php lut hin hnh.
i vi nhng chng t k ton lp khng ng th tc, ni dung
v con s khng r rng th ngi chu trch nhim kim tra phi tr
li hoc bo cho ni lp chng t bit lm li hay lm thm th tc
v iu chnh sau mi dng lm cn c ghi s k ton.
4.2. Chnh l chng t
Chnh l chng t l cng vic chun b hon thin y cc
yu t trn chng t, phn loi tng hp chng t trc khi ghi s k
ton. Chnh l chng t gm: ghi n gi, s tin trn chng t (i
vi loi chng t c yu cu ny), ghi cc yu t cn thit khc, nh
khon k ton v phn loi chng t, tng hp s liu cc chng t
cng loi (lp chng t tng hp).
4.3. T chc lun chuyn chng t v ghi s k ton
Lun chuyn chng t l giao chuyn chng t ln lt ti cc b
phn c lin quan, nhng b phn ny nm c tnh hnh, kim
38

tra, ph duyt, ly s liu ghi vo s k ton. Ty theo tng loi chng

t m c trnh t lun chuyn ph hp, theo nguyn tc t chc lun
chuyn chng t phi t c nhanh chng, kp thi khng gy tr
ngi cho cng tc k ton. s lun chuyn chng t, ghi s k ton
c hp l nn np, cn xy dng s lun chuyn chng t k
ton cho tng loi chng t, trong quy nh ng i ca chng t,
thi gian cho mi bc lun chuyn, nhim v ca ngi nhn c
chng t.
Chng t l mt khu quan trng trong qu trnh k ton. C th
ni cht lng cng tc k ton ph thuc trc ht vo cht lng
ca chng t k ton. V vy lp v lun chuyn chng t k ton l
cng vic cn ht sc ci trng m bo tnh hp php ca chng
t: Tun theo ng nguyn tc lp v phn nh ng s tht nghip v
kinh t. Hn na cn cn quan tm n vic ci tin cng tc k ton
ni chung theo cc hng sau:
Gim s lng chng t cho nhu cu, trnh tha hoc trng
lp. Hn ch s dng chng t lin hp, chng t nhiu ln. Xc nh
ng nhng b phn cn lu chng t gim s lin ca chng t
ti mc hp l.
n gin ha ni dung chng t: Chng t ch bao gm nhng
ni dung tht cn thit. n gin ha tin ti thng nht, tiu chun
ha chng t.
Hp l ha th tc, k, xt duyt chng t. Quy ch ha cc bc
x l tng loi chng t. Xy dng s lun chuyn chng t khoa
hc.
4.4. Bo qun v lu tr chng t
V chng t k ton l ti liu gc, c gi tr php l nn sau khi
dng lm cn c vo s, chng t k ton phi c sp xp theo trnh
39

t, ng gi cn thn v phi c bo qun lu tr khi cn c c

s i chiu, kim tra.
Trc khi a vo lu tr, chng t c sp xp phn loi
thun tin cho vic tm kim v bo m khng b hng, mt.
Thi gian lu tr phng k ton khng qu mt nm, sau a
vo ni lu tr di hn, thi gian lu tr ni lu tr di hn c
quy nh chi tit trong Lut k ton. iu 31 ca Lut K ton ghi r:
i vi nhng chng t s dng trc tip ghi s k ton v lp bo
co ti chnh thi gian lu tr ti thiu l 10 nm.

5. Danh mc chng t k ton doanh nghip

Mt trong nhng ni dung c bn ca Ch k ton doanh
nghip ban hnh km theo Quyt nh s 15/2006/Q-BTC ngy 20
thng 03 nm 2006 ca b trng B Ti chnh l h thng chng t
k ton.
H thng chng t k ton bao gm danh mc chng t, cc mu
biu chng t v cch ghi chp tng chng t. Danh mc chng t k
ton bao gm 37 mu biu c chia thnh 5 loi:
Loi 1 - Lao ng tin lng gm 12 chng t
Loi 2 - Hng tn kho gm 7 chng t
Loi 3 - Bn hng gm 2 chng t
Loi 4 - Tin t gm 10 chng t
Loi 5 - Ti sn c nh gm 6 chng t
Ngoi ra B Ti chnh cng hng dn s dng mt s chng t
ban hnh km theo cc vn bn khc. Danh mc chng t k ton
doanh nghip c th hin qua bng sau y:

40

Bng 2.1. Danh mc chng t k ton

TT

Tn chng t

I
1
2
3
4
5
6

Lao ng tin lng

Bng chm cng
Bng chm cng lm thm gi
Bng thanh ton tin lng
Bng thanh ton tin thng
Giy i ng
Phiu xc nhn sn phm hoc cng
vic hon thnh
Bng thanh ton tin lm thm gi
Bng thanh ton tin thu ngoi
Hp ng giao khon
Bin bn thanh l (nghim thu) hp
ng giao khon
Bng k trch np cc khon theo
lng
Bng phn b tin lng v bo him
x hi
Hng tn kho
Phiu nhp kho
Phiu xut kho
Bin bn kim nghim vt t, cng
c, sn phm, hng ho
Phiu bo vt t cn li cui k
Bin bn kim k vt t, cng c, sn
lg, hng ho
Bng k mua hng

7
8
9
10
11
12
II
1
2
3
4
5
6

S hiu

Tnh cht
BB(*) HD (*)

01A-LTL
01B-LTL
02-LTL
03-LTL
04-LTL
05-LTL

x
x
x
x
x
x

06-LTL
07-LTL
08-LTL
09-LTL

x
x
x
x

10-LTL

11 -LTL

01-VT
02-VT
03-VT

x
x
x

04-VT
05-VT

x
x

06-VT

x
41

TT

Tn chng t

7 Bng phn b nguyn liu, vt liu,

cng c, dng c
III Bn hng
1 Bng thanh ton hng i l, k gi
2 Th quy hng
IV Tin t
1 Phiu thu
2 Phiu chi
3 Giy ngh tm ng
4 Giy thanh ton tin tm ng
5 Giy ngh thanh ton
6 Bin lai thu tin
7 Bn k vng, bc, kim kh qu,
qu
8 Bng kim k qu (dng cho VND)
9 Bng kim k qu (dng cho ngoi
t, vng bc...)
10 Bng k chi tin
V Ti sn c nh
1 Bin bn giao nhn TSC
2 Bin bn thanh l TSC
3 Bin bn bn giao TSC sa cha
ln hon thnh
4 Bin bn nh gi li TSC
5 Bin bn kim k TSC
6 Bng tnh v phn b khu hao
TSC

42

S hiu

Tnh cht
BB(*) HD (*)

07-VT

01-BH
02-BH

x
x

01-TT
02-TT
03-TT
04-TT
05-TT
06-TT
07-TT

x
x
x
x
x
x
x

08a-TT
08b-TT

x
x

09-TT

01-TSC
02-TSC
03-TSC

x
x
x

04-TSC
05-TSC
06-TSC

x
x
x

TT

Tn chng t

S hiu

Tnh cht
BB(*) HD (*)

CHNG T BAN HNH THEO CC VN BN PHP LUT KHC

1 Giy chng nhn ngh m hng

BHXH
2 Danh sch ngi ngh hng tr cp
m au, thai sn
01GTKT-3LL
3 Ho n Gi tr gia tng
02GTGT-3LL
4 Ho n bn hng thng thng
5 Phiu xut kho kim vn chuyn ni 03 PXK-3LL
b
04HDL-3LL
6 Phiu xut kho hng gn i l
7 Ho n dch v cho thu ti chnh 05 TTC-LL
8 Bng k thu mua hng ho mua vo 04/GTGT
khng c ho n
9 .

x
x
x
x
x
x
x
x

Ghi ch: (*) BB: Mu bt buc; (*) HD: Mu hng dn

Mu biu v phng php ghi chp tng chng t k ton trong
danh mc chng t k ton nu trn c th tham kho cc sch ch
k ton hoc cc ti liu v hng dn thc hnh ch k ton
doanh nghip.

II. KIM K TI SN
1. Ni dung cng tc kim k
Kim k l vic kim tra ti ch cc loi ti sn hin c nhm xc
nh chnh thc s thc c ti sn trong thc t, pht hin cc khon
chnh lnh gia s thc t so vi s liu trn s sch k ton.
S liu trn s sch k ton l s liu trn c s cp nht cc
43

chng t, tc l s liu c tnh cht hp php tin cy. Nhng gia s

liu trn s sch k ton vi thc t vn c th pht sinh chnh lnh do
mt s nguyn nhn sau y:
- Ti sn (vt liu, sn phm, hng ha...) b tc ng ca mi
trng t nhin lm cho h hao, xung cp.
- Th kho, th qu c th nhm ln v mt chng loi, thiu chnh
xc v mt s lng khi nhp, xut, thu, chi...
- K ton tnh ton, ghi chp trn s sch c sai st.
- Cc hnh vi tham , gian ln, trm cp.
Yu cu quan trng nht i vi k ton l ghi chp tnh ton
chnh xc, ngi bo qun ti sn phi qun l tt khng ti sn h
hng, mt mt. V mt ti sn, yu cu c ngha l s liu v ti
sn hin cn trn s sch phi ph hp vi s ti sn thc c thi
im tng ng. Trong cng tc qun l phi nh k kim tra s liu
k ton, ng thi phi s dng phng php kim k kim tra tnh
hnh ti sn thc t i chiu vi s liu trn s k ton, nu pht hin
c chnh lch phi tm nguyn nhn, x l v kp thi iu chnh s
liu trn s cho ph hp vi tnh hnh thc t.

2. Tc dng ca kim k
- Ngn nga cc hin tng tham , lng ph lm tht thot ti
sn, cc hin tng vi phm k lut ti chnh, nng cao trch nhim
ca ngi qun l ti sn.
- Gip cho vic ghi chp, bo co s liu ng tnh hnh thc t.
- Gip cho lnh o nm chnh xc s lng, cht lng cc loi
ti sn hin c, pht hin ti sn ng c bin php gii quyt
thch hp nhm nng cao hin qu s dng vn.

44

3. Phn loi kim k

3.1. Phn theo phm vi kim k
Phn loi theo phm vi th kim k c chia thnh 2 loi l: kim
k ton din v kim k tng phn
- Kim k ton din: L kim k ton b cc ti sn ca n v
(bao gm: ti sn c nh, vt t, thnh phm, vn bng tin, cng
n...). Loi kim k ny, mi nm tin hnh t nht mt ln trc khi
lp bng cn i k ton cui nm.
- Kim k tng phn: L kim k tng loi ti sn nht nh phc
v yu cu qun l. VD nh: khi c nghip v bn giao ti sn, khi
mun xc nh chnh xc mt loi ti sn no , khi thy c hin
tng mt trm cp mt kho no .
3.2. Phn loi theo thi gian tin hnh
Theo cch phn loi ny th kim k c chia thnh 2 loi l
kim k nh k v kim k bt thng:
- Kim k nh k l kim k theo k hn quy nh trc nh:
kim k hng ngy i vi tin mt, hng tun i vi tin gi ngn
hng, hng thng i vi sn phm, hng ho, hng qu i vi ti sn
c nh v cui mi nm kim k ton b cc loi ti sn ca n v.
- Kim k bt thng l kim k t xut, ngoi k hn quy nh,
v d: khi thay i ngi qun l ti sn, khi c cc s c (chy, mt
trm) cha xc nh c thit hi, khi c quan ch qun, ti chnh
thanh tra, kim tra.

4. Th tc v phng php tin hnh kim k

Kim k l cng tc lin quan n nhiu ngi, nhiu b phn
(kho, qu, phn xng, ca hng, phng ban...), khi lng cng vic
ln, i hi hon thnh khn trng, do phi c t chc cht
45

ch. Th trng n v lnh o, k ton trng gip trong vic ch

o, hng dn nghip v cho nhng ngi tham gia kim k, xc
nh phm vi kim k, vch k hoch cng tc kim k. Cng vic
kim k c tin hnh theo trnh t nh sau:
- Trc khi tin hnh kim k:
Th trng n v phi thnh lp ban kim k, k ton phi hon
thnh vic ghi s tt c mi nghip v kinh t pht sinh, tin hnh
kha s ng thi im kim k. Nhn vin qun l ti sn cn sp
xp li ti sn theo tng loi, c trt t ngn np kim k c
thun tin nhanh chng.
- Tin hnh kim k: Ty theo i tng m cn c phng php
tin hnh kim k ph hp.
+ Kim k hin vt (hng ha, vt t, thnh phm, ti sn c
nh), tin mt v cc chng khon, n ch c gi tr nh tin: nhn
vin kim k tin hnh cn, o, ong, m ti ch c s chng kin
ca ngi chu trch nhim qun l s hin vt, tin mt chng khon
. Ring i vi kim k hin vt, cn tin hnh theo mt trnh t
nh trc trnh kim k trng lp hoc thiu st. Ngoi vic cn,
o, ong, m s lng cn cn quan tm nh gi cht lng hin
vt, pht hin nhng trng hp ti sn, vt t h hng, km cht
lng, mt phm cht.
+ Kim k tin gi ngn hng, ti sn trong thanh ton: nhn vin
kim k i chiu s liu ca n v mnh vi s liu ca ngn hng
v ca cc n v, c quan h thanh ton. i chiu trc ht l s d
(s cn li thi im kim k) s sch hai bn. Nu pht sinh
chnh lch th phi i chiu tng khon tm nguyn nhn v iu
chnh sa sai cho khp ng s liu hai bn.
- Sau khi kim k:
46

+ Kt qu kim k c phn nh trn cc bin bn, c ch k

ca nhn vin kim k v nhn vin qun l ti sn ng mu phiu
kim k quy nh.
+ Cc bin bn, bo co trn c gi cho phng k ton i
chiu kt qu kim k vi s liu trn s sch k ton. Ton b kt qu
kim k, kt qu i chiu, tc l cc khon chnh lch gia kt qu
kim k v s liu trn s sch nu c, c bo co vi th trng
n v. Cc cp lnh o s quyt nh cch x l tng trng hp c
th.
+ Cc bin bn xc nhn s chnh lch gia s liu kim k thc
t so vi s liu trn s sch v cc quyt nh x l y th tc
theo quy nh l nhng chng t k ton hp l k ton cn c vo
phn nh vo s sch.
Kim k l cng vic c tnh cht s v: cn, o, ong, m...
nhng li l cng vic ht sc quan trng, c bit l i vi vn
bo v ti sn ca n v kinh t. V vy nu ch tun th nghim ngt
cc quy nh v lp chng t, kim tra chng t, ghi s k ton m
khng tin hnh kim k th mi ch l cht ch trn phng din giy
t, s sch, m khng c g m bo ti sn ca n v khng b
xm phm. Do phi tin hnh kim k nh k v bt thng khi
cn thit v coi trng ng mc cng tc ny.

47

Chng III
TNH GI I TNG K TON
I. PHNG PHP TNH GI
1. Khi nim v ngha ca phng php tnh gi
Trong qu trnh hot ng, ti sn ca n v khng ngng vn
ng, bin i c v hnh thi vt cht v lng gi tr. ghi nhn
gi tr ca ti sn vo chng t, s sch v bo co k ton cn s
dng phng php tnh gi. Tnh gi l mt phng php k ton
quy i hnh thc biu hin ca cc i tng k ton t cc thc o
khc nhau v mt thc o chung l s dng thc o tin t xc
nh gi tr ghi s ca cc i tng cn tnh gi theo nhng nguyn
tc nht nh.
Phng php tnh gi c th hin qua hai hnh thc c th l:
cc th, s, bng hoc phiu tnh gi v trnh t tnh gi. Cc th, s,
bng hoc phiu tnh gi c s dng tng hp chi ph cu thnh
gi ca tng loi ti sn cn tnh gi. Trnh t tnh gi l nhng bc
cng vic c sp xp theo trnh t nht nh tin hnh tnh gi.
Phng php tnh gi c ngha quan trng trong hch ton v
trong cng tc qun l, c th:
- Phng php tnh gi gip k ton xc nh c gi tr thc t
ca ti sn hnh thnh trong n v, gip phn nh cc nghip v kinh
t ti chnh pht sinh vo chng t, s sch v tng hp ln bo co k
ton.
- Phng php tnh gi gip k ton tnh ton c hao ph v kt
qu ca qu trnh hot ng sn xut kinh doanh trong k v tng hp
48

c gi tr ca ton b ti sn trong n v gip cng tc qun l v

s dng ti sn ca doanh nghip c hiu qu.

2. Yu cu v nguyn tc tnh gi
2.1. Yu cu tnh gi
Tnh gi phi m bo hai yu cu c bn l chnh xc v nht
qun.
Thng tin v gi tr ti sn phi c xc nh mt cch chnh
xc. ch s dng thc o tin t nn phng php tnh gi c th
m bo c yu cu ny. Thc o tin t phn nh kt hp c 2
c mt cht lng v mt s lng, ca ti sn trong kh cc thc o
khc (thc o hin vt v thi gian lao ng) ch phn nh c mt
mt ca ti sn.
- Tnh nht qun i hi vic s dng phng php tnh gi phi
thng nht nhm m bo kh nng so snh c ca thng tin v gi
tr ti sn, cho php so snh i chiu s liu gia cc n v trong
mt doanh nghip, trong mt ngnh v gia cc k tnh gi trong mt
n v vi nhau.
2.2. Nguyn tc tnh gi
Nguyn tc gi ph l nguyn tc chung v xuyn sut trong tnh
gi ti sn. Theo nguyn tc ny, gi tr ca ti sn c phn nh
theo gi gc, tc l ton b chi ph m doanh nghip chi ra c
c ti sn .
Bn cnh khi tnh gi cn phi tun th cc nguyn tc c th
nh sau:
Mt l xc nh i tng tnh gi ph hp. i tng tnh gi c
th l tng th vt liu cng c dng c, hng ho hay tng l hng, l
vt t mua vo; tng lot sn phm sn xut ra, hay mt hot ng,
49

cng trnh, d n hon thnh hoc mt l vt t, thnh phm, hng

ho xut kho..
Hai l, phn loi chi ph hp l. Chi ph tham gia cu thnh nn
gi ca i tng cn tnh gi c nhiu loi nn phi c phn loi
trc khi tnh gi. C nhiu cch phn loi chi ph.
Theo lnh vc pht sinh chi ph, chi ph sn xut kinh doanh ca
doanh nghip c th chia thnh:
- Chi ph hng mua bao gm nhng chi ph lin quan n hng
mua v nh gi mua, chi ph vn chuyn, bc d, chi ph lu kho
bi,...
- Chi ph sn xut gm nhng chi ph lin quan n vic sn xut
ch to sn phm nh chi ph nguyn vt liu trc tip chi ph nhn
cng trc tip, chi ph sn xut chung.
- Chi ph bn hng gm nhng chi ph pht sinh lin quan n
hot ng tiu th sn phm, hng ho, dch v.
- Chi ph qun l doanh nghip gm nhng chi ph pht sinh lin
quan n hot ng qun l, iu hnh chung ton doanh nghip.
Ba l, la chn tiu thc phn b chi ph cho i tng tnh gi
thch hp. i vi nhng chi ph pht sinh lin quan n nhiu i
tng cn tnh gi khng th tp hp ring ngay t u cho tng i
tng c th c tp hp chung sau phn b cho cc i tng
lin quan theo tiu thc thch hp. V d: Chi ph bn hng lin quan
n nhiu mt hng cng tiu th trong k; chi ph vn chuyn nhiu
mt hng khi mua v, chi ph sn xut chung phn xng sn xut
nhiu sn phm...
Tiu thc phn b phi m bo sao cho chi ph phn b tnh
c st vi tiu hao thc t nht. Tiu thc c th l chi ph nh
mc, chi ph k hoch, gi my chy, s lng sn phm hon thnh,
50

lng cng nhn trc tip sn xut, sn lng sn phm tiu th, gi
vn hng bn,...
Cng thc phn b chi ph:
Mc phn
phn b cho
i tng
cn tnh gi i

S n v theo tiu thc phn b

ca i tng tnh gi i
Tng s n v theo tiu thc cc
i phn b tng lin quan

Tng chi
ph cn
phn b

II. TNH GI MT S I TNG K TON

CH YU
1. Tnh gi ti sn c nh
1.1. Ti sn c nh hu hnh
- Trng hp ti sn c nh hu hnh hnh thnh do mua sm
Nguyn
gi TSC

Gi mua
Chi ph
= thc t trn + trc khi
ho n
s dng

Cc khon gim
- gi, chit khu
thng mi

Chi ph trc i s dng thng bao gm:

+ Li tin vay u t ti sn c nh khi cha a ti sn c nh
vo s dng.
+ Cc chi ph vn chuyn, bc d, sa cha, tn trang, chnh l,
chy th, thu v l ph trc b nu c...
- Ti sn c nh hu hnh do doanh nghip t xy dng, ch to:
Nguyn
gi TSC

Gi thnh thc
t cng trnh

Chi ph ra trc khi a ti

sn c nh vo s dng

Ti sn c nh hnh thnh c ngun gc t vic nhn gp vn hay

nhn li vn gp lin doanh, c biu tng:
51

Nguyn
gi TSC

Gi tr thc t
Chi ph bn nhn chi ra
= nh gi ca hi + trc khi a TSC vo
ng giao nhn
s dng

Ti sn c nh hu hnh c cp trn cp, iu chuyn n:

Gi tr cn li trn s sch k
Chi ph bn nhn
Nguyn
= ton ca n v cp hay tnh theo + chi ra trc khi s
gi TSC
s nh gi ca H giao nhn
dng (nu c)
1.2. Ti sn c nh v hnh
L nhng ti sn c nh khng c hnh thi vt cht, thng bao
gm:
- Quyn s dng t: Nguyn gi ca TSC l quyn s dng t
l ton b cc khon m n v chi c quyn s dng t hp
php, bao gm c cc khon chi c lin quan n vic n b, gii
phng mt bng, san lp mt bng, l ph trc b,...
- Quyn pht hnh, bn quyn, bng sng ch. Nguyn gi l ton
b cc khon m n v chi c quyn pht hnh, bn quyn,
bng sng ch.
- Nhn hiu hng ho: Nguyn gi l ton b cc khon m n v
chi thc t c nhn hiu hng ho.
- Phn mm my vi tnh: Nguyn gi l ton b cc khon m n
v chi c phn mm my tnh.
- Ti sn c nh v hnh khc.
Mt cch chung nht, nguyn gi ti sn c nh v hnh l ton
b cc khon chi thc t m doanh nghip phi chi ra c c
ti sn c nh y.
52

2. Tnh gi vt t, hng ho mua vo

Ti sn mua vo ca doanh nghip gm nhiu loi v s dng cho
nhng mc ch khc nhau theo vic tnh gi cng c s khc bit
nhng u phi tun th nguyn tc chung l phn nh c ton b
cc chi ph chi ra c c ti sn (nguyn tc gi ph). C th
khi qut trnh t tnh gi ti sn mua vo theo 3 bc sau:
Bc 1 : Xc nh gi mua ca ti sn:
Gi mua ca ti sn = Gi mua trn ho n - Cc khon gim gi,
chit khu thng mi c hng khi mua + Thu nhp khu (nu
c). Trong gi mua c th bao gm c cc khon thu khng c
khu tr nh thu TTB, Thu GTGT theo phng php trc tip.
- Bc 2: Tp hp v phn b chi ph lin quan n ti sn mua
vo gm nhng chi ph pht sinh trong khu thu mua nh chi ph vn
chuyn, bc d, chi ph lu kho bi, chi ph giao dch, chi ph mi
gii, hao ht trong nh mc... Cc chi ph ny c th c thu
GTGT hoc cha c thu GTGT tu thuc vo phng php tnh thu
GTGT ca n v v ti sn mua vo c chu thu GTGT khng, dng
vo hot ng g...
Trng hp cc chi ph ny c lin quan n nhiu i tng tnh
gi th phi phn b cho cc i tng c lin quan theo tiu thc
thch hp.
Bc 3: Tng hp chi ph v tnh gi thc t cho tng ti sn cn
tnh gi:
Gi thc t
Gi thc t mua
Chi ph lin quan
=
+
ca ti sn i
ti sn i
phn b cho ti sn i
thun li cho cng vic tnh gi k ton thng s dng bng
(th) tnh gi ti sn phn nh kt qu ca qu trnh tnh gi.
53

V d 1:
Doanh nghip HY mua vt liu phc v cho sn xut sn phm
thuc din chu thu GTGT theo phng php khu tr:
+ Vt liu A: 1.000 tn, n gi mua cha VAT l 200.000/tn,
VAT: 10%.
+ Vt liu B: 500 tn, n gi mua cha VAT l 100.000/tn,
VAT: 10%.
Chi ph vn chuyn s vt liu trn (gi cha thu 1 000/tn) l
1.500.000 cha k 5 % VAT.
Yu cu:
Tnh ton v lp bng tnh gi thc t vt liu mua vo cho hai
loi vt liu A v B. Bit chi ph vn chuyn phn b cho hai loi vt
liu theo tiu thc s lng
Gii.
- Gi mua vt liu l gi khng c thu GTGT:
+ Vt liu A: 1.000 x 200.000 = 200.000.000
+ Vt liu B: 500 x 100.000 = 50.000.000
- Chi ph vn chuyn cng khng gm thu GTGT v c Phn
b cho hai loi vt liu theo tiu thc s lng nh sau:
+ Vt liu A : 1.000/ (1.000+500) x 1.500.000 = 1.000.000
+ Vt liu B : 1.500.000 - 1.000.000 = 500.000
Tng hp v tnh gi thc t mua ca hai loi vt liu:
+ Vt liu A : 200.000.000 + 1.000.000 = 201.000.000
+ Vt liu B : 50.000.000 + 500.000 = 50.500.000
Kt qu tnh ton trn c th hin trn Bng 3.1 Tnh gi thc t
vt liu mua vo nh sau:
54

Bng 3.1: Tnh gi thc t vt liu mua vo

(Vt liu A v vt liu B)
VT: 1.000
Chi ph
1. Gi mua
2. Chi ph mua
3. Gi thc t
mua vo
V d 2:

Vt liu A
Vt liu B
SL G
TT
SL G
TT
250.000 1.000 200 200.000 500 100 50.000
1.500 1.000
1 1.000 500
1
500
Tng

251.500 1.000 201 201.000

500

101 50.500

Doanh nghip mua mt thit b sn xut vi gi mua cha c thu

GTGT l 100.000.000, thu sut thu GTGT l 10%. Chi ph thu
vn chuyn thit b v doanh nghip l 2.000.000. Chi ph thu cu
thit b ln v xung t l 1.000.000. Ch ph thu chuyn gia
hng dn vn hnh l 5.000.000. Chi ph vn hnh th thit b ht
13.500.000, qu trnh chy th thit b thu c mt s sn phm gi
bn c tnh l 8.500.000. Sn phm thuc din chu thu GTGT.
Yu cu: Tnh gi thc t thit b sn xut trn khi mua v
(nguyn gi).
a) Trng hp doanh nghip tnh thu GTGT theo phng php
khu tr tr gi thc t ca thit b mua v l gi cha c thu GTGT:
100.000.000 + 2.000.000 + 1.000.000 + 5.000.000 + (13.500.000
- 8.500.000) = 113.000.000.
b) Trng hp doanh nghip tnh thu GTGT theo phng php
trc tip tr gi thc t ca thit b mua v l gi bao gm c thu
GTGT:
(100.000 v + 10% x 100.000.000) + 2.000.000 + 100.000 +
55

5.000.000 + (13.500.000 - 8.500.000) = 123.000.000.

3. Tnh gi thnh sn phm hon thnh

Qu trnh sn xut l qu trnh kt hp 3 yu t sn xut c bn:
TL, TLL v SL to ra cc sn phm dch v .Vy thc cht
vic tnh gi thnh cc sn phm dch v l vic xc nh lng hao
ph cc yu t sn xut to ra sn phm dch v theo thc o
gi tr.
Trnh t nh sau:
- Bc 1 : Tp hp chi ph sn xut pht sinh trong k theo tng
khon mc:
+ Chi ph nguyn liu, vt liu trc tip: l nhng chi ph v vic
s dng nguyn liu, vt liu cho trc tip sn xut sn phm.
+ Chi ph nhn cng trc tip: l nhng chi ph v vic s dng
ngi lao ng cho trc tip sn xut sn phm:
+ Chi ph sn xut chung: l nhng chi ph lin quan n hot
ng qun l sn xut hoc phc v sn xut phn xng (t, i,...)
nh chi ph nhn vin phn xng, chi ph vt liu phc v sn xut,
chi ph dng c lao ng, chi ph thu hao TSC phn xng, chi
ph dch v mua ngoi v cc chi ph khc bng tin ng cho sn xut
phn xng.
- Bc 2: Phn b nhng chi ph sn xut chung cho cc i
tng c lin quan:
Chi ph sn xut chung lin quan n nhiu i tng tnh c cho
tng i tng theo tiu thc thch hp. Chi ph thng n phi phn
b l chi ph sn xut chung. Khi , tiu thc hn b c th la chn
l: chi ph nhan cng trc tip, chi ph tc tip, chi ph sn xut chung
d ton, s gi my chy,...
56

- Bc 3: Xc nh gi tr sn phm d dang cui k:

Xc nh gi tr sn phm d dang cui k theo mt trong lc
phng php:
+ Xc nh gi tr sn phm d dang theo chi ph nguyn ru vt
liu trc tip (hoc chi ph nguyn liu, vt liu hnh trc tip).
+ Xc nh gi tr sn phm d dang theo sn lng hon hnh
tng ng.
+ Xc nh gi tr sn phm d dang theo chi ph nh mc hoc
k hoch.
- Bc 4: Tnh ra tng gi thnh v gi thnh n v sn phm,
dch v hon thnh.
Gi thnh n v =
Tng gi
thnh sn
phm

Tng gi thnh
S lng sn phm, dch v

Chi ph
Chi ph sn
Chi ph
= sn xut + xut pht sinh - sn xut
DDK
trong k
DDCK

Kt qu tnh ton c th c th hin trn bng tnh gi thnh sn

phm, dch v hon thnh nh v d sau:
V d 3:
Mt doanh nghip sn xut trong thng tin c ti liu v tnh hnh
sn xut sn phm M nh sau (n v tnh: 1.000).
1 u thng, chi ph sn xut sn phm M d dang l: 200.000.
Trong :
- Ch ph nguyn vt liu trc tip:

130.000

- Chi ph nhn cng trc tip:

50.000
57

- Chi ph sn xut chung :

20.000

2. Trong thng, chi ph sn xut sn phm M pht sinh tp hp

c l: 2.800.000. Trong :
- Chi ph nguyn vt liu trc tip:

2.000.000

- Chi ph nhn cng trc tip:

500.000

- Chi ph sn xut chung :

300.000

3. Cui thng, hon thnh nhp kho 1000 kg sn phm M, cn d

dang mt s sn phm M vi chi ph sn xut sn phm M d dang l:
550.000. Trong :
- Chi ph nguyn vt liu trc tip:

380.000

- Chi ph nhn cng trc tip:

100.000

- Chi ph sn xut chung :

70.000

Yu cu: Lp Bng tnh gi thnh thc t sn phm M sn xut

hon thnh trong thng.
Gii:
Bng 3.2: Tnh gi thnh sn phm
Sn phm: M

Sn lng: 1.000 kg VT: 1.000ng

Gi
Sn phm CPSX
Sn phm
Tng
thnh
d dng pht sinh d dang
GTSP
n v sp
u k
trong k
cui k
1. CPNVLTT
130.000 2.000.000
380.000 1.750.000
1.750
2. CPNCTT
50.000
500.000
100.000
450.000
450
3. CPSX chung
20.000
300.000
70.000
250.000
250
Tng
200.000 2.800.000 550.000 2.450.000
2.450
Khon mc

4. Tnh gi thc t vt t, sn phm, hng ho

xut kho
58

Vic xut vt xut kho vt t, sn phm, hng ho c nhiu trng

hp khc nhau nhng tr gi thc t xut kho c th c xc nh
theo mt trong cc phng php sau:
4.1. Phng php bnh qun c k d tr
Theo phng php ny n gi xut kho c xc nh vo thi
im cui k theo cng thc:
n gi
xut kho

Tr gi thc t
Tng tr gi thc
+
tn u k
t nhp trong k
S lng
tn u k

S lng nhp
trong k

T tnh tr gi thc t xut kho c xc nh l:

Tr gi thc
=
t xut kho

S lng xut
x
kho

n gi bnh
qun

V d 4:
C ti liu v tnh hnh nhp xut tn kho vt liu A trong thng
ti mt doanh nghip nh sau:
- Ngy 1/3: Tn kho 100kg, n gi: 200.000/kg
- Ngy 6/3: Nhp kho 350 kg, n gi: 200.000/kg
- Ngy 14/3: Xut kho 80 kg
- Ngy 20/3: Nhp kho 400 kg, n gi: 220.000/kg
- Ngy 26/3: Xut kho 250 kg
- Ngy 28/3: Nhp kho 150 kg, n gi: 240.000/kg
Yu cu: Tnh tr gi thc t vt liu A xut kho trong thng?
Gii:
- Xc nh n gi xut kho:
n gi

200.000 x 1000 + 200.000 x 350 +

59

220.000 x 400 + 240.000 x 150

xut kho

100 + 350 + 400 + 150

=

21.4.000.00011000 = 214.000/kg

- Tnh tr gi xut kho:

Ngy 14/3:

214.000 x 80

= 8.560.000

Ngy 26/3:

214.000 x 250

= 60.250.000

Tng tr gi xut kho trong thng 3:

68.810.000.

Phng php ny tnh ton n gin nhng khi lng cng vic
dn vo cui thng v ch n cui thng khi c thng tin v tng tr
gi nhp kho trong k mi xc nh c n gi xut kho nn tnh
kp thi ca thng tin b hn ch.
4.2. Phng php bnh qun trn hon:
Theo phng php ny n gi xut kho c xc nh theo tng
thi im sau mi ln nhp (cn gi l phng php bnh qun sau
mi ln nhp).
Cng thc xc nh n gi xut kho:
n gi
xut kho
sau ln
nhp n

Tr gi thc t nhp
Tr gi thc t tn
+ kho t ln nhp (n-1)
kho sau ln (n-1)
n ln nhp n
S lng nhp kho t
S lng tn kho
+ ln nhp (n-1) n ln
sau ln nhp (n-1)
nhp n

T xc nh tr gi thc t xut kho theo tng ln nh sau:

Tr gi thc
=
t xut kho

60

S lng xut
x
kho

n gi bnh
qun

V d 5:
Ti liu v d 4. Tnh tr gi xut kho vt liu A theo phng
php bnh qun lin hon nh sau:
- Ngy 14/3:
n gi xut
kho sau ln
nhp ngy 6/3

=
=

200.000 x 1000 + 200.000 x 350

100 + 350
90.000.000/450 = 200.000/kg

- Ngy 26/3:

n gi xut
kho sau ln
=
nhp ngy 20/3
=

(90.000.000 - 1 6.000.000) + 400 x

220.000
(450 - 80) + 400
162.000.000
770

= 210.389,6 /kg

Tr gi xut kho ngy 26/3: 210.389,6 x 250 = 52.597.400

Tng tr gi xut kho thng 3:

16.000.000 + 52.597.400
= 68.597.400.

Nh vy phng php ny khc phc c nhc im ca

phng php bnh qun c k d tr, cho php xc nh c tr gi
thc t xut kho ngay ti thi im xut kho nhng khi lng tnh
toan nhiu v phc tp hn do phi xc nh n gi theo tng ln
nhp.
61

4.3. Phng php nhp trc xut trc

Phng php ny gi nh rng l hng no nhp kho trc tin
th s xut kho trc tin, xut ht s nhp trc mi xut n s nhp
lin sau cho n khi s lng cn xut Theo , tr gi thc t xut
kho c xc nh bng s lng xut kho v n gi ca nhng ln
nhp c nht. Trong l hng tn kho u k c coi l l c nht.
V d 6:
Ti liu v d 4. Tnh tr gi xut kho vt liu A theo phng
php nhp trc xut trc nh sau:
- Tr gi xut kho ngy 14/3: 200.000 x 80 =16.000.000
- Tr gi xut kho ngy 26/3:

200.000 x 20 + 200.000 x 230

= 50.000.000

- Tng tr gi xut kho thng 3: 16.000.000 + 50.000.000

= 66.000.000
4.4. Phng php nhp sau xut trc
Phng php ny gi nh rng l hng no nhp kho sau cng th
s xut kho trc tin, xut ht s nhp sau mi xut n s nhp lin
trc cho n khi s lng cn xut. Theo , tr gi thc t xut
kho c xc nh bng s lng xut kho v n gi ca nhng ln
nhp mi nht ti thi im xut.
V d 7:
Ti liu v d 4. Tnh tr gi xut kho vt liu A theo phng
php nhp sau xut trc nh sau:
- Tr gi xut kho ngy 14/3: 200.000 x 80 = 16.000.000
- Tr gi xut kho ngy 26/3: 220.000 x 250 = 55.000.000
- Tng tr gi xut kho thng 3: 16.000.000 + 55.000.000
62

= 71.000.000
4.5. Phng php gi thc t ch danh (phng php trc tip)
Theo phng php ny, khi nhp kho, th kho phi ring tng
l hng ca tng t nhp, c nim yt tng t nhp ring. Khi xut
kho c ghi r xut ca t nhp no, t k ton tnh tr gi thc
t xut kho theo n gi ca chnh l hng c theo di ring t
khi nhp n khi xut.
V d 8:
C ti liu v tnh hnh nhp xut tn kho vt. liu A trong thng
ti mt doanh nghip nh sau:
- Ngy 1/3: Tn kho l.000kg, n gi: 200.000/kg (xp v tr X
trong kho).
- Ngy 6/3: Nhp kho 350 kg, n gi: 210.000/kg (xp v tr
Y trong kho).
- Ngy 20/3: Nhp kho 400 kg, n gi: 220.000/kg (xp v tr
Z trong kho).
- Ngy 26/3: Xut kho 600 kg trong (xut 400kg ca t nhp
ngy 20/3 v 200 kg trong s tn kho).
Yu cu: Tnh tr gi thc t vt liu A?
Gii: Tr gi xut kho vt liu A:
400 kg x 220.000/kg

8.800.000

200 kg x 200.000/kg

4.000.000

Cng

12.800.000

63

Chng IV
TNG HP V CN I K TON
I. PHNG PHP TNG HP V CN I
K TON
1. Khi nim phng php tng hp v cn i k
ton
Phng php tng hp v cn i k ton l phng php khi
qut tnh hnh ti sn, ngun vn, kt qu kinh doanh v cc mi quan
h kinh t khc thuc i tng hch ton trn nhng mt bn cht v
cc mi quan h cn i vn c ca i tng k ton.
Phng php tng hp v cn i l s sng lc, la chn, lin kt
nhng thng tin ring l t cc nghip v kinh t pht sinh trong s k
ton, theo cc quan h cn i mang tnh tt yu vn c ca cc i
tng k ton, hnh thnh nn nhng thng tin tng qut nht v
tnh hnh vn, kt qu kinh doanh ca n v, th hin di dng cc
bo co tng hp v cn i nh: bng cn i k ton, bo co kt
qu kinh doanh...
Tng hp v cn i k ton c ng dng rng ri trong cng
tc k ton, c th ng dng trn tng b phn ti sn v ngun vn,
tng qu trnh kinh doanh hoc cn i ton b ti sn, ngun vn hay
tng hp kt qu kinh doanh chung cho ton b qu trnh knh doanh
ca n v trong mt thi k nht nh.

2. ngha ca phng php tng hp v cn i

k ton
64

Phng php tng hp v cn i k ton cung cp nhng thng

tin khi qut, tng hp nht v vn, ngun vn, qu trnh kinh doanh
m cc phng php chng t, i ng ti khon, tnh gi thnh
phm, hng ho... khng th cung cp c nhng thng tin c x
l la chn trn cc bo co k ton do phng php tng hp, cn
i to ra, c ngha to ln cho nhng quyt nh qun l c tnh
chin lc trong nhiu mi quan h qua li ca cc yu t, cc qu
trnh, kim tra tnh hnh clhp hnh k hoch, pht hin v ngn nga
tnh trng mt cn i v da vo kt qu thc hin iu chnh,
c th ho cc k hoch kinh t, qun l mt cch tt hn vic thc
hin k hoch ca doanh nghip trong cc lnh vc ti chnh v qu
trnh kinh doanh.

II. MT S BO CO K TON TNG HP

V CN I
Trong cng tc k ton, hu ht cc bo co ti chnh c ng
dng phng php tng hp v cn i, v vy cc bo co va cung
cp c nhng thng tin cn thit theo yu cu qun l, nhng va
c th t kim tra c tnh chnh xc ca s liu.
Trong cng tc k ton cc bo co l khu cui cng nhm tng
kt mt k hot ng sn xut kinh doanh. Nhng tip cn cng tc
k ton c th tm hiu mt cch trnh t theo cng vic k ton, tc l
t khu chng t ri n ti khon sau l s sch v cui cng l
bo co k ton. Theo phng php ny v cha hnh dung ra mc tiu
cui cng lp c bo co ti chnh nn ngi hc nhiu khi b th
ng kh hiu. Nn d thun li trong vic hc tp, tm hiu cng tc
k ton c hiu qu ngi ta thng s dng phng php tip cn l:
tm hiu cc bo co ti chnh, qua d dng hnh dung qu trnh thu
thp s liu cung cp cc thng tin c trnh by v cch thc
65

son tho cc bo co c tnh tng hp v cn i. Sau y l mt s

bo co ti chnh trong doanh nghip.

1. Bng cn i k ton
1.1. Khi nim, ni dung v kt cu ca Bng cn i k ton
- Khi nim: Bng cn i k ton l mt bo co ti chnh tng
hp, dng phn nh tng qut tnh hnh ti sn v ngun vn ca
doanh nghip ti mt thi im nht nh (thi im lp bo co).
Ti sn ca mt n v ang hot ng lun lun vn ng bin
i v s lng, v c cu v ngun hnh thnh... do cc nghip v
kinh t pht sinh gy ra. V vy s liu trn bng cn i k ton ch
phn nh tnh trng ti chnh ca doanh nghip ti thi im lp bng.
Bng cn i k ton ging nh my chp ngng cc hot ng sn
xut kinh doanh trong 1 thi im chp li tnh trng vn v ngun
vn ca mt n v mt thi im . Trong thc t thi im lp
bng i k ton c th l cui thng, cui qu, cui nm hoc cui
chu k sn xut kinh doanh, ty theo quy nh v c im ca tng
ngnh v tng loi n v c th v nh vy s liu ca bng c tnh
cht tng kt sau mt qu trnh sn xut kinh doanh cho nn trc y
bng cn i k ton ngi ta cn gi l bng tng kt ti sn hay
bng cn i ti sn v ngun vn
- Tc dng ca Bng cn i k ton: Bng cn i k ton c tc
dng quan trng trong cng tc qun l, cn c vo s liu trnh by
trn bng ta c th bit c ton b ti sn v c cu ca ti sn hin
c ca doanh nghip, tnh hnh ngun vn v c cu ca ngun vn.
Thng qua ta c th nh gi khi qut tnh hnh ti chnh ca
doanh nghip, tnh hnh v kt qu hot ng sn xut kinh doanh,
trnh s dng vn, trin vng kinh t ti chnh, s tng gim ca
ngun vn ch s hu ca doanh nghip.
66

- Ni dung v kt cu ca Bng cn i k ton

+ Ni dung: Bng cn i k ton phn nh mi quan h cn i
tng th gia ti sn v ngun vn ca n v theo cc ng thc:
Tng ti
sn (vn)

Cc khon n
Ngn vn
+
phi tr
CSH

Tng tr sn = Tng ngun vn

(1)
(2)

+ Kt cu: Bng cn i k ton c chia lm 2 phn, phn ti

sn v phn ngun vn.
* Phn ti sn: Phn nh ton b gi tr ti sn hin c ca doanh
nghip ti thi im lp bo co. Ti sn c phn chia thnh 2 loi:
A: Ti sn lu ng v u t ngn hn
B: Ti sn c nh v u t di hn.
* Phn ngun vn: Phn nh ngun hnh thnh gi tr ti sn hin
c ca doanh nghip ti thi im lp bo co v cng c phn chia
thnh 2 loi:
A: N phi tr
B: Ngun vn ch s hu
S liu tng cng ca 2 phn bao gi cng bng nhau theo ng
thc:
Tng ti sn = Tng ngun vn
Xt v mt kinh t: S liu phn ti sn th hin vn v kt cu cc
loi vn ca doanh nghip hin c thi k lp bo co Do c th
nh gi tng qut nng lc sn xut kinh doanh v trnh s dng vn
ca n v. S liu phn ngun vn th hin cc ngun vn t c v vn
vay m n v ang s dng trong k kinh doanh, chi tit kt cu ca
tng ngun, t phn nh tnh hnh ti chnh ca doanh nghip.
67

Ban u bng cn i k ton c dng nh sau:

BNG CN I K TON
Ti ngy...... thng..... nm.....
n v tnh:......
TI SN

Tng ti sn

S
M
u
s
k

S
cui
k

NGUN VN

S
M
u
s
k

S
cui
k

Tng ngun vn

Vi cch thit k 2 phn ti sn v ngun vn ca bng cn i k

ton c th hin 2 bn, ngi ta d dng so snh v kim tra s
liu cn i gia ti sn v ngun vn, nhng nhc im l nhiu ct
trn mt trang nn ct ghi s tin hp, khng ph hp i vi cc n
v c gi tr ti sn v ngun vn ln.
Hin nay bng cn i k ton c thit theo chiu dc, trnh by
ht phn ti sn sau n phn ngun vn. Kt cu Bng cn i k
ton ban hnh theo Quyt nh s 15/2006/Q-BTC ngy 20 thng 03
nm 2006 ca B trng B Ti chnh c trnh by bng mu biu
nh sau:

68

BNG CN I K TON
Ti ngy... thng... nm...
n v tnh..............
TI SN

1
A - TI SN NGN HN
(100 = 110 + 120 + 130 + 140 + 150)
I. Tin v cc khon tng ng tin
1. Tin
2. Cc khon tng ng tin
II. Cc khon u t ti chnh ngn hn
1.u t ngn hn
2. D phng gim gi u t ngn hn (*) (2)
III Cc khon phi thu ngn hn
1.Phi thu khch hng
2. Tr trc cho ngi bn
3. Phi thu ni b ngn hn
4. Phi thu theo tin KH hp ng XD
5. Cc khon phi thu khc
6. D phng phi thu ngn hn kh i (*)
IV. Hng tn kho
1. Hng tn kho
2. D phng gim gi hng tn kho (*)
V. Ti sn ngn hn khc
1. Chi ph tr trc ngn hn
2. Thu GTGT c khu tr
3. Thu v cc khon khc phi thu NN

S S
M Thuyt
cui u
s minh
nm nm

2
100
110
111
112
120
121
129
130
131
132
133
134
135
139
140
141
149
150
151
152
154

V.01
V.02

V.03

V.04

V.05
69

1
4. Ti sn ngn hn khc
B - TI SN DI HN
(200 - 210 + 220 + 240 + 250 + 260)
I. Cc khon phi thu di hn
1. Phi thu di hn ca khch hng
2. Vn knh doanh n v trc thuc
3. Phi thu di hn ni b
4. Phi thu di hn khc
5. D phng phi thu di hn kh i (*)
II. Ti sn c nh
1. Ti sn c nh hu hnh
- Nguyn gi
- Gi tr hao mn lu k (*)
2. Ti sn c nh thu ti chnh
- Nguyn gi
- Gi tr hao mn lu k (*)
3. Ti sn c nh v hnh.
- Nguyn gi
- Gi tr hao mn lu k (*).
4. Chi ph xy dng c bn d dang
III Bt ng sn u t
- Nguyn gi
- Gi tr hao mn lu k (*)
IV. Cc khon u t ti chnh di hn
1. u t vo cng ty con
2. u t vo cng ty lin kt, lin doanh
3. u t di hn khc
70

2
158
200
210
211
212
213
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
240
241
242
250
251
252
258

V.06
V.07

V.08

V.09

V.10

V.11
V.12

V.13

1
4. D phng gim gi u t ti chnh di hn (*)
V. Ti sn di hn khc
1. Chi ph tr trc di hn
2. Ti sn thu thu nhp hon li
3. Ti sn di hn khc
TNG CNG TI SN (270 = 100 + 200)
NGUN VN
A - N PHI TR (300 = 310 + 330)
I. N ngn hn
1.Vay v n ngn hn
2. Phi tr ngi bn
3. Ngi mua tr tin trc
4. Thu v cc khon phi np Nh nc
5. Phi tr ngi lao ng
6. Chi ph phi tr
7. Phi tr ni b
8. Phi tr theo tin KH hp ng XD
9. Cc khon phi tr. phi np ngn hn khc
10. D phng phi tr ngn hn
II. N di hn
1 Phi tr di hn ngi bn
2. Phi tr di hn ni b
3. Phi tr di hn khc
4. Vay v n di hn
5. Thu thu nhp hon li phi tr
6. D phng tr cp mt vic lm
7. D phng phi tr di hn

2
3
4
259
260
261 V.14
262 V.21
268
270

300
310
311 V.15
312
313
314 V.16
315
316 V.17
317
318
319 V.18
320
330
331
332 V.19
333
334 V.20
335 V.21
336
337
71

1
B - VN CH S HU
(400 - 410 + 430)
I. Vn ch s hu
1. Vn u t ca ch s hu
2. Thng d vn c phn
3. Vn khc ca ch s hu
4. C phiu qu (*)
5. Chnh lch nh gi li ti sn
6. Chnh lch t gi hi oi
7. Qu u t pht trin
8. Qu d phng ti chnh
9. Qu khc thuc vn ch s hu
10. Li nhun sau thu cha phn phi
11. Ngun vn u t XDCB
II Ngun kinh ph v qu khc
1.Qu khen thng, phc li
2. Ngun kinh ph
3. Ngun kinh ph hnh thnh TSC
Tng cng ngun vn (440 = 300 + 400)

2
3
4
400 V.22

410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
430
431
432 V.23
433
440
Lp, ngy ... thng... nm....

Ngi lp biu

K ton trng

Gim c

(K, h tn)

(K, h tn)

(K, h tn)

1.2. Tnh cn i ca Bng cn i k ton

Tnh cht quan trng nht ca bng cn i k ton l tnh cn
i: Tng s tin phn ti sn v tng s tin phn ngun vn bt c
thi im no bao gi cng lun bng nhau. Trong qu trnh hot
72

ng ca n v, cc nghip v kinh t ti chnh din ra thng xuyn

lin tc, a dng v phong ph gy nn s bin ng, s thay i v
gi tr ca cc loi ti sn, n phi tr v ngun vn ch s hu c
trnh by trn bng cn i k ton, nhng vn khng lm mt i tnh
cn i ca bng cn i k ton, s cn bng gia ti sn v ngun
vn bao gi cng c tn trng.
Phn tch s thay i ca tng i tng c th trong bng cn i
k ton cho ta thy, d c nhiu nghip v kinh t pht sinh n u
cng lun lun lm cho cc i tng k ton c tnh hai mt l tng
ln hoc gim xung v ch din ra trong cc trng hp sau y:
* Xt trong mi quan h theo ng thc (1)
Tng ti sn = Tng ngun vn
S thay i ca bng cn i k ton c th din ra theo 4 trng
hp sau:
(1) Ti sn tng - Ti sn gim
(2) Ngun vn tng - Ngun vn gim
(3) Ti sn tng - Ngun vn tng
(4) Ti sn gim - Ngun vn gim
ng thi s tng v s gim cng 1 phn hoc cng tng hay
cng gim 2 phn ca bng cn i k ton bao gi cng bng nhau.
* Xt trong mi quan h theo ng thc (2)
Tng ti sn = N phi tr + Ngun vn ch s hu
S thay i ca bng cn i k ton c th din ra theo 9 trng
hp sau:
(1) Ti sn tng - Ti sn gim
(2) Ngun vn tng - Ngun vn gim
73

(3) N tng - N gim

(4) Ngun vn tng - N gim
(5) Ngun vn gim - N tng
(6) Ti sn tng - Ngun vn tng
(7) Ti sn tng - N tng
(8) Ti sn gim - Ngun vn gim
(9) Ti sn gim - N gim
Cng nh cc trng hp nu trn d c nhiu nghip v kinh t
pht sinh n u, th s tng v s gim cng 1 phn hoc cng
tng hay cng gim 2 phn ca bng cn i k ton bao gi cng
bng nhau.
lm r bn cht cc trng hp thay i ca bng cn i k
ton ta cng c th suy ra t vic phn tch ni dung ca cc nghip
v kinh t pht sinh xc nh nh hng m n gy ra cho cc
i tng nm 1 phn ti sn, 1 phn ngun vn hay nh hng
ng thi n c 2 phn ca bng cn i k ton.
Ni cch khc, 9 trng hp k trn c th phn thnh 3 nhm.
- Nhm th nht: L trng hp 1. Bao gm cc nghip v kinh t
pht sinh ch nh hng n 1 phn ti sn ca bng cn i k ton t
lm thay i c cu cc loi ti sn ch khng lm thay i s tng
cng ca ti sn v nh vy tng ti sn vn bng vi tng ngun vn.
- Nhm th 2: Bao gm cc trng hp 2, 3, 4, 5 tc l cc nghip
v kinh t pht sinh ch lm nh hng n 1 phn ngun vn ca
bng cn i k ton lm thay i c cu ngun vn ca doanh nghip
m khng lm thay i s tng cng ca ngun vn v nh vy tng
ti sn vn bng vi tng ngun vn.
- Nhm 3: Bao gm cc trng hp 6, 7, 8, 9 tc l cc nghip v
74

kinh t pht sinh nh hng ng thi c 2 phn ti sn v ngun vn

ca bng cn i k ton lm cho mi phn cng tng hay cng gim
mt lng gi tr bng nhau t s tng cng ca bng cn i s b
thay i nhng 2 phn ti sn v ngun vn vn bng nhau.
Tm li, d cho hot ng sn xut kinh doanh ca n v c bao
nhiu nghip v kinh t pht sinh vi nhng ni dung phc tp nh
th no i na th tng ti sn vn bng vi n phi tr cng vi ngun
vn ch s hu. y l tnh cht c bn ca cn i k ton.
Nghin cu s thay i ca bng cn i k ton theo 9 trng
hp vi nhng nghip v kinh t pht sinh ln lt c th sau y:
Trng hp 1: Ti sn ny tng - Ti sn khc gim
V d: Rt tin gi ngn hng v qu tin mt 50.000.000.
Nhn xt: Nghip v kinh t ny nh hng n 2 khon mc
phn ti sn ca bng cn i l TGNH v TM. N lm cho tin mt
tng ln 50.000.000 v TGNH giam xung 50.000.000. T s
tng cng ca ti sn gi nguyn v vn bng vi s tng cng ca
ngun vn.
Trng hp 2: Ngun vn ny tng - Ngun vn khc gim
V d: n v chuyn qu u t pht trin sang ngun vn u t
xy dng c bn 100.000.000.
Nhn xt: Nghip v kinh t ny nh hng n 2 khon mc
phn ngun vn ca bng cn i l qu u t pht trin v ngun
vn u t xy dng c bn. N lm cho ngun vn u t xy dng
c bn tng ln 100.000.000 v qu u t pht trin gim
100.000.000. T s tng cng ca ngun vn vn gi nguyn v
vn bng vi s tng cng ca ti sn.
Trng hp 3: Mn n ny tng - mn n khc gim
75

V d: Vay di hn ngn hng tr khon n di hn n hn tr

5.000.000.
Nhn xt: Nghip v kinh t ny nh hng n 2 khon mc
phn ngun vn ca bng cn i k ton l vay di hn v n di hn
n hn tr. N lm cho khon vay di hn tng ln 5.000.000 v
khon n di hn n hn tr gim xung 5.000.000. T s tng
cng ca ngun vn vn gi nguyn v vn bng vi s tng cng ca
ti sn.
Trng hp 4: Ngun vn tng - Mn n gim
V d: Gi s khon vay di hn 165.000.000 trn bng cn i
k ton l khon vay bng ngoi t: 10.000 USD. T gi thc t c
dng quy i ra ng Vit Nam ghi s vo thi l
16.500/USD. n cui nm t gi thc t l 15.500/USD. Th k
ton phi nh gi li khon mc ny theo t gi mi. T pht sinh
khon chnh lch t gi gia t gi phn nh trn s sch ln hn t
gi thc t l 10.000.000 (10.000 USD x 1000/USD).
Nhn xt: Nghip v iu chnh t gi ny s nh hng n 2
khon mc phn ngun vn ca bng cn i k ton l chnh lch
t gi v vay di hn. N lm cho khon mc chnh lch t gi tng
ln, ng thi lm cho khon mc vay di hn gim xung u l
10.000.000. T s tng cng ngun vn vn gi nguyn v vn
bng vi tng cng ca ti sn.
Trng hp 5: Ngun vn gim - Mn n tng
V d: Tnh ra s thu thu nhp doanh nghip phi np cho nh
nc l 15.000.000.
Nhn xt: Nghip v kinh t pht sinh ny nh hng n 2 khon
mc phn ngun vn ca bng cn i k ton l li nhun cha
phn phi v thu phi np cho Nh nc. N lm cho li nhun sau
76

thu cha phn phi gim xung 15.000.000 v khon phi np cho
nh nc tng ln 15.000.000. T s tng cng ca ngun vn
vn gi nguyn v vn bng vi s tng cng ti sn.
Trng hp 6: Ti sn tng - Ngun vn tng
V d: Nhn gp vn lin doanh l 1 TSC hu hnh tr gi
20.000.000.
Nhn xt: Nghip v kinh t pht sinh ny nh hng n 2 khon
mc c 2 phn ca bng cn i k ton. Khon mc TSC phn
ti sn v khon mc ngun vn kinh doanh phn ngun vn ch s
hu. N lm cho 2 khon mc ny u tng ln mt lng bng nhau
l 20.000.000. T s tng cng ti sn v ngun vn ca bng cn
i k ton c thay i, nhng hai bn u tng ln mt lng ng
bng nhau nn tng ti sn vn lun bng tng ngun vn.
Trng hp 7. Ti sn tng - N tng
V d: Mua nguyn vt liu nhp kho tr gi 100.000.000 cha
tr tin cho ngi bn.
Nhn xt: Nghip v kinh t pht sinh ny nh hng n 2 khon
mc 2 phn ca bng cn i k ton, khon mc hng tn kho
phn ti sn v khon mc phi tr ngi bn mc n phi tr (thuc
phn ngun vn). N lm cho 2 khon ny u tng ln cng mt
lng gi tr l 100.000.000. T s tng cng ca bng cn i k
ton tng ln, nhng tng cng ti sn vn bng tng cng ngun vn.
Trng hp 8: Ti sn gim - Ngun vn gim
V d: Chi tin mt ng h vng b l lt bng qu phc li s tin
l 4.000.000.
Nhn xt: Nghip v kinh t pht sinh ny nh hng n 2 khon
mc c 2 phn ca bng cn i k ton: Tin mt phn ti sn v
khon mc qu khen thng phc li phn ngun vn ch s hu.
77

N lm cho 2 khon ny u gim xung cng mt lng gi tr l

4.000.000. T s tng cng c hai phn ti sn v ngun vn ca
bng cn i k ton u gim, nhng lng gim ng bng nhau
nn tng ti sn vn bng tng ngun vn.
Trng hp 9: Ti sn gim - N gim
V d: Dng TGNH tr n ngi bn s tin l 50.000.000.
Nhn xt: Nghip v kinh t pht sinh ny nh hng n 2 khon
mc c 2 phn ca bng cn i k ton. TGNH phn ti sn; phi
tr ngi bn phn n phi tr (thuc phn ngun vn). N lm cho
2 khon mc ny u gim xung cng mt lng gi tr l
50.000.000. T s tng cng ca c hai phn ca bng cn i k
ton u gim, nhng tng ti sn vn bng tng ngun vn.

2. Bo co kt qu hot ng kinh doanh

2.1. Khi nim v tc dng ca bo co kt qu hot ng kinh
doanh
- Khi nim: Bo co kt qu hot ng kinh doanh l bo co ti
chnh tng hp, phn nh tng qut tnh hnh v kt qu kinh doanh
trong mt k hot ng ca doanh nghip v chi tit cho cc hot
ng kinh doanh chnh. Ni cch khc bo co kt qu hot ng kinh
doanh l phng tin trnh by kh nng sinh li v thc trng hot
ng kinh doanh ca doanh nghip.
- Tnh cn i: Bo co kt qu hot ng kinh doanh c lp
da trn tnh cn i gia doanh thu, chi ph v kt qu kinh doanh.
C th khi qut chung tnh cn i ca bo co kt qu kinh doanh
qua cng thc sau:
Tng DT
thun
78

Tng chi
ph

Tng li
nhun

Trong :
Doanh thu
thun

Doanh thu
tiu th

Cc khon
gim tr

Cc khon gim tr thng bao gm 04 khon sau:

Cc khon Chit khu Gim gi Hng bn Thu TTB,
+
=
+
+
thu XK
gim tr thng mi hng bn b tr li
V cn i thu, chi v kt qu kinh doanh, ngi ta c th m t
trn bng cn i kt qu kinh doanh theo chiu ngang nh sau:
Bng 4.1. Bng cn t kt qu kinh doanh
TT
Mc

Thu kinh doanh

Doanh thu bn
hng thun
II Doanh thu thun
hot ng ti chnh
III Thu nhp thun
hot ng khc

S
Mc
tin

Chi ph kinh doanh

S
tin

I
II
III

Gi vn hng bn
CP bn hng
CP qun l doanh nghip
CP hot ng ti chnh
IV CP hot ng khc
V Kt qu hot ng
Tng cng
xxx
Tng cng
xxx
- Tc dng: Cc doanh nghip t chc sn xut kinh doanh vi
mc ch chnh l thu c li nhun vn ca h tng ln. V li
nhun l mc ch quan trng nht ca doanh nghip, cng nh nhng
ngi c quyn li lin quan cho nn vic cung cp cc thng tin v
tnh hnh kinh doanh ca tng hot ng, s li, l ca doanh nghip
c tc dng quan trng trong vic ra cc quyt nh qun tr, cng nh
quyt nh u t cho vay ca nhng ngi lin quan. Bo co kt qu
hot ng kinh doanh gip cho vic quyt nh xy dng cc k hoch
cho tng lai ph hp.
2.2. Ni dung v kt cu ca bo co kt qu hot ng kinh
79

doanh
Ni dung v kt cu ca bo co kt qu hot ng kinh doanh
ban hnh theo quyt nh s 15/2006/Q-BTC ngy 20 thng 03 nm
2006 ca B trng B Ti chnh c trnh di dng bng s liu
nh sau:

BO CO KT QU HOT NG KINH DOANH

Nm...............
n v tnh:..........
CH TIU

1
1. Doanh thu bn hng v cung cp dch v
2. Cc khon gim tr doanh thu
3. Doanh thu thun v bn hng v cung
cp dch v (10 = 01 - 02)
4. Gi vn hng bn
5. Li nhun gp v bn hng v cung cp
dch v (20 = 10 - 11)
6. Doanh thu hot ng ti chnh
7. Chi ph ti chnh
- Trong : Chi ph li vay
8. Chi ph bn hng
9. Chi ph qun l doanh nghip
10. Li nhun thun t hot ng KD
(30 = 20 + (21 - 22) - (24 + 25))
11. Thu nhp khc
12. Chi ph khc
13. Li nhun khc (40 = 31 - 32)
14. Tng li nhun k ton trc thu
(50 = 30 + 40)
15. Chi ph thu TNDN hin hnh
80

M Thuyt Nm Nm
s minh nay trc

2
01
02
10

3
VI.25

11
20

VI.27

21
22
23
24
25
30

VI.26
VI.28

31
32
40
50
51
52

VI.30
VI.30

16. Chi ph thu TNDN hon li

17. Li nhun sau thu TNDN
(60 = 50 - 5 1 - 52)
18. Li c bn trn c phiu (*)

60
70

Lp, ngy ... thng... nm....

Ngi lp biu
K ton trng
Gim c
(K, h tn)
(K, h tn)
(K, h tn)
Bo co kt qu hot ng kinh doanh gm c 5 ct:
- Ct s 1 : Cc ch tiu bo co.
- Ct s 2: M s ca cc ch tiu tng ng.
- Ct s 3: S hiu tng ng vi cc ch tiu ca bo co ny
c th hin ch tiu trn Bn thuyt minh bo co ti chnh.
- Ct s 4: Tng s pht sinh trong k bo co nm.
- Ct s 5: S liu ca nm trc ( so snh).
Ni dung cc ch tiu trong Bo co kt qu hot ng kinh doanh
nh sau:
(1) Doanh thu bn hng v cung cp dch v (M s 01) : Ch tiu
ny phn nh tng doanh thu bn hng ho, thnh phm, bt ng sn
u t v cung cp dch v trong nm bo co ca doanh nghip.
(2) Cc khon gim tr doanh thu (M s 02): Ch tiu ny phn
nh tng hp cc khon c ghi gim tr vo tng doanh thu trong
nm, bao gm: cc khon chit khu thng mi, gim gi hng bn,
hng bn b tr li v thu tiu th c bit, thu xut khu...
(3) Doanh thu thun v bn hng v cung cp dch v (M s 10):
Ch tiu ny phn nh s doanh thu bn hng ho, thnh phm, BS
u t v cung cp dch v tr cc khon tr.
M s 10 = M s 01 - M s 02.
81

(4) Gi vn hng bn (M s 11): Ch tiu ny phn nh tng gi

vn ca hng ho, BS u t, gi thnh sn xut ca thnh phm
bn, chi ph trc tip ca khi lng dch v hon thnh cung cp,
chi ph khc c tnh vo gi vn hoc ghi gim gi vn hng bn
trong k bo co.
(5) Li nhun gp v bn hng v cung cp dch v (M s 20):
Ch tiu ny phn nh s chnh lch gia doanh thu thun v bn hng
ho, thnh phm, BS u t v cung cp dch v vi gi vn hng
bn pht sinh trong k bo co. M s 20 = M s 10 - M s 11.
(6) Doanh thu hot ng ti chnh (M s 21): Ch tiu ny phn
nh doanh thu hot ng ti chnh thun (Tng doanh thu tr (-) Thu
GTGT theo phng php trc tip (nu c) lin quan n hot ng
khc) pht sinh trong k bo co ca doanh nghip.
(7) Chi ph ti chnh (M s 22): Ch tiu ny phn nh tng chi
ph ti chnh, gm tin li vay phi tr, chi ph bn quyn, chi ph hot
ng lin doanh,... pht sinh trong k bo co ca doanh nghip.
Chi ph li vay (M s 23): Ch tiu ny phn nh chi ph li vay
phi tr c tnh vo chi ph ti chnh trong k bo co. S liu
ghi vo ch tiu ny c cn c vo S k ton chi tit Ti khon
635.
(8) Chi ph bn hng (M s 24): Ch tiu ny phn nh tng chi
ph bn hng ho, thnh phm bn, dch v cung cp pht sinh
trong k bo co.
(9) Chi ph qun l doanh nghip (M s 25): Ch tiu ny phn
nh tng chi ph qun l doanh nghip pht sinh trong k bo co.
(10) Li nhun thun t hot ng kinh doanh (M s 30): Ch
tiu ny phn nh kt qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip
trong k bo co.
82

(11) Thu nhp khc (M s 31) : Ch tiu ny phn nh cc khon

thu nhp khc (Sau khi tr thu GTGT phi np tnh theo phng
php trc tip), pht sinh trong k bo co.
(12) Chi ph khc (M s 32): Ch tiu ny phn nh tng cc
khon chi ph khc pht sinh trong k bo co.
(13) Li nhun khc (M s 40): Ch tiu ny phn nh s chnh
lch gia thu nhp khc (sau kh tr thu GTGT phi np tnh theo
phng php trc : tip) vi chi ph khc pht sinh trong k bo co.
M s 40 = M s 31 - M s 32.
(14) Tng li nhun k ton trc thu (M s 50) : Ch tiu ny
phn nh tng s li nhun k ton thc hin trong nm bo co ca
doanh nghip trc khi tr chi ph thu thu nhp doanh nghip t hot
ng kinh doanh, hot ng khc pht sinh trong k bo co.
M s 50 - M s 30 + M s 40.
(15) Chi ph thu thu nhp doanh nghip hin hnh (M s 51):
Ch tiu ny phn nh chi ph thu thu nhp doanh nghip hin hnh
pht sinh trong nm bo co.
(16) Chi ph thu thu nhp doanh nghip hon li (M s 52): Ch
tiu ny phn nh chi ph thu thu nhp doanh nghip hon li hoc
thu nhp hon li pht sinh trong nm bo co.
(17) Li nhun sau thu thu nhp doanh nghip (M s 60): Ch
tiu ny phn nh tng s li nhun thun (hoc l) sau thu t cc
hot ng ca doanh nghip (sau khi tr chi ph thu thu nhp doanh
nghip) pht sinh trong nm bo co.
M s 60 = M s 50 - (M s 51 + M s 52).
(18) Li c bn trn c phiu (M s 70): Ch tiu c hng
dn cch tnh ton theo thng t hng dn Chun mc k ton s 30
Li trn c phiu.
83

V d: Doanh nghip X c s liu v tnh hnh sn xut kinh

doanh nm 200N c tng hp nh sau:
- Tng doanh thu bn hng: 100.000.000 trong cc khon
gim tr doanh thu bn hng l 5.000.000
- Gi vn hng bn:

50.000.000

- Chi ph bn hng:

5.000.000

- Chi ph qun l doanh nghip:

10.000.000

- Doanh thu hot ng ti chnh: 30.000.000

- Chi ph hot ng ti chnh:

20.000.000

- Thu nhp khc:

10.000.000

- Chi ph khc:

5.000.000

- Chi ph thu TNDN hin hnh: 10.000.000

Hy lp bo co kt qu hot ng kinh doanh ca DN X nm
200N.
n v: Doanh nghip X
Bng 4.1: Kt qu hot ng kinh doanh
Nm 200N
VT: 1.000
CH TIU

1
1. Doanh thu bn hng v cung cp dch v
2. Cc khon gim tr doanh thu
3. Doanh thu thun v bn hng v cung
cp dch v (10 = 01 - 02)
4. Gi vn hng bn
5. Li nhun gp v bn hng v cung cp
dch v (20 = 10 - 11)
84

M Thuyt
s minh

2
01
02
10
11
20

Nm
nay

Nm
trc

5
4
100.000
5.000
95.000
50.000
45.000

6. Doanh thu hot ng ti chnh

7. Chi ph ti chnh
- Trong : Chi ph li vay
8. Chi ph bn hng
9. Chi ph qun l doanh nghip
10. Li nhun thun t hot ng KD
(30 = 20 + (21 - 22) - (24 + 25))
11. Thu nhp khc
12. Chi ph khc
13. Li nhun khc (40 = 31 - 32)
14. Tng li nhun k ton trc thu
(50 = 30 + 40)
15. Chi ph thu TNDN hin hnh
16. Chi ph thu TNDN hon li
17. Li nhun sau thu TNDN
(60 = 50 - 5 1 - 52)
18. Li c bn trn c phiu (*)

21
22
23
24
25
30

30.000
20.000
5.000
10.000
40.000

31
32
40
50

10.000
5.000
5.000
45.000

51
52
60

10.000
35.000

70

3. Bo co lu chuyn tin t
3.1. Ni dung v kt cu ca Bo co lu chuyn tin t
Bo co lu chuyn tin t l mt b phn hp thnh ca bo co
ti chnh, n cung cp thng tin gip ngi s dng nh gi cc thay
i trong ti sn thun, c cu ti chnh, kh nng chuyn i ca ti
sn thnh tin, kh nng thanh ton v kh nng ca doanh nghip
trong vic to ra cc lung tin trong qu trnh hot ng. Bo co lu
chuyn tin t lm tng kh nng nh gi khch quan tnh hnh hot
ng kinh doanh ca doanh nghip v kh nng so snh gia cc
doanh nghip v n loi tr c cc nh hng ca vic s dng cc
phng php k ton khc nhau cho cng giao dch v hin tng.
Bo co lu chuyn tin t xut pht t cn i sau:
85

Tin c
u k
Tin ca
doanh nghip
u k

Tin thu
Tin chi
Tin tn
=
+
trong k
trong k
cui k
Hot ng chc nng
Hot ng u t
Hot ng ti chnh

Tin ca
doanh nghip
cui k

Bo co lu chuyn tin t dng xem xt v d on kh nng

v s lng, thi gian v tin cy ca cc lung tin trong tng lai;
dng kim tra li cc nh gi, d on trc y v cc lung
tin; kim tra mi quan h gia kh nng sinh li vi lng lu
chuyn tin thun v nhng tc ng ca thay i gi.
Ni dung v kt cu ca bo co lu chuyn tin t ban hnh theo
Quyt nh s 15/2006/Q-BTC ngy 20 thng 03 nm 2006 ca B
trng B Ti chnh c trnh by di dng bng s liu nh sau:

BO CO LU CHUYN TIN T
(Theo phng php trc tip) (*)
Nm.............
n v tnh:............
Ti sn

M Thuyt Nm Nm
s minh nay trc

1
2
I. Lu chuyn tin t hot ng kinh doanh
1. Tin thu t bn hng, cung gp dch v v 01
doanh thu khc
2. Tin chi tr cho ngi cung cp hng ho v 02
86

dch v
3. Tin chi tr cho ngi lao ng
4. Tin chi tr li vay
5. Tin chi np thu thu nhp doanh nghip
6. Tin thu khc t hot ng kinh doanh
7. Tin chi khc cho hot ng kinh doanh
Lu chuyn tin thun t hot ng kinh
doanh
1
II. Lu chuyn tin t hot ng u t
1. Tin chi mua sm, xy dng TSC v
cc TS di hn khc
2. Tn thu t thanh l, nhng bn TSC v
cc TS di hn khc
3. Tin chi cho vay, mua cc cng c tr ca
n v khc
4. Tin thu h cho vay, bn li cc cng c n
ca n v khc
5. Tin chi u t gp vn vo n v khc
6. Tin thu hi u t gp vn vo n v khc
7. Tin thu li cho vay, c tc v li nhun
c chia
Lu truyn tin thun t hot ng u t
III. Lu chuyn tin t hot ng ti chnh
1. Tin thu t pht hnh c phiu, nhn vn
gp ca ch s hu
2. Tin chi tr vn gp cho cc ch s hu,
mua li c phiu ca doanh nghip pht
hnh

03
04
05
06
07
20

21
22
23
24
25
26
27
30
31
32

87

3. Tin vay ngn hn, di hn nhn c

4. Tin chi tr n gc vay
5. Tin chi tr n thu ti chnh
6. C tc, li nhun tr cho ch s hu
Lu chuyn tin thun t hot ng ti chnh
Lu chuyn tin thun trong k (50 = 20 +
30 + 40)
Tin v tng ng tin u k.

33
34
35
36
40
50
60

1
2
3
4 5
nh hng ca thay i t gi hi oi quy 61
i ngoi t
Tin v tng ng tin cui k (70 = 50 + 70 VII.34
60 + 61)
Lp, ngy ... thng... nm....
Ngi lp biu

K ton trng

Gim c

(K, h tn)

(K, h tn)

(K, h tn)

3.2. Phng php tp Bo co lu chuyn tin t

Ni dung cc ch tiu trong bo co lu chuyn tin t theo
phng php trc tip nh sau:
(1) Tin thu t bn hng, cung cp dch v v doanh thu khc (M
s 01): Ch tiu ny c lp cn c vo tng s tin thu (tng gi
thanh ton) trong k do bn hng ho, thnh phm, cung cp dch v,
tin bn quyn, ph, hoa hng v cc khon doanh thu khc (bn
chng khon v mc ch thng mi) (nu c), tr cc khon doanh
thu c xc nh l lung tin t hot ng u t, k c cc khon
tin thu t cc khon n phi thu lin quan n cc giao dch bn
88

hng ho, cung cp dch v v doanh thu khc pht sinh t cc k

trc nhng k ny mi thu c tin v s tin ng trc ca ngi
mua hng ho, dch v.
(2) Tin chi tr cho ngi cung cp hng ho, dch v m s 02):
Ch tiu ny c lp cn c vo tng s tin tr (tng gi thanh
ton) trong k cho ngi cung cp hng ho, dch v, chi mua chng
khon v mc ch thng mi (nu c) k c s tin tr cho cc
khon n phi tr lin quan n giao dch mua hng ho, dch v pht
sinh t cc k trc nhng k ny mi tr tin v s tin chi ng trc
cho ngi cung cp hng ho, dch v.
(3) Tin chi tr cho ngi lao ng (M s 03): Ch tiu ny c
lp cn c vo tng s tin tr cho ngi lao ng trong k bo co
v tin lng, tin cng, ph cp, tin thng... do doanh nghip
thanh ton hoc tm ng.
(4) Tin chi tr li vay (M s 04): Ch tiu ny c lp cn c
vo tng s tin li vay tr trong k bo co, bao gm tin li vay
pht sinh trong k v tr ngay k ny, tin li vay phi tr pht sinh t
cc k trc v tr trong k ny, li tin vay tr trc trong k ny.
(5) Tin chi np thu TNDN (M s 05): Ch tiu ny c lp
cn c vo tng s tin np thu TNDN cho Nh nc trong k
bo co, bao gm s thu TNDN np ca k ny, s thu TNDN
cn n t cc k trc np trong k ny v s thu TNDN np
trc (nu c).
(6) Tin thu khc t hot ng kinh doanh (M s 06): Ch tiu
ny c lp cn c vo tng s tin thu t cc khon khc t hot
ng kinh doanh, ngoi khon tin thu c phn nh M s 01,
nh. Tin thu t khon thu nhp khc (tin thu v c bi thng,
c pht, tin thng v cc khon tin thu khc...); Tin thu do
89

c hon thu;Tin thu c do nhn k qu, k cc; Tin thu hi

cc khon a i k cc, k qu; Tin thu t ngun kinh ph s
nghip, d n (nu c); Tin c cc t chc, c nhn bn ngoi
thng, h tr ghi tng cc qu ca doanh nghip; Tin nhn c ghi
tng cc qu do cp trn cp hoc cp di np...
(7) Tin chi khc cho hot ng kinh doanh (M s 07): Ch tiu
ny c lp cn c vo tng s tin chi v cc khon khc, ngoi
cc khon tin chi lin quan n hot ng sn xut, kinh doanh trong
k bo co c phn nh M s 02, 03, 04, 05, nh: Tin chi bi
thng, b pht v cc khon chi ph khc; Tin np cc loi thu
(khng bao gm thu TNDN); Tin np cc loi ph, l ph, tin thu
t; tin chi a i k cc, k qu; Tin tr li cc khon nhn k
cc k qu, tin chi trc tip t qu. d phng tr cp mt vic lm;
Tin chi trc tip bng ngun d phng phi tr; Tin chi trc tip t
qu khen thng, phc li; Tin chi trc tip t cc qu khc thuc
vn ch s hu; Tin chi trc tip t ngun kinh ph s nghip, kinh
ph d n...
Lu chuyn tin thun t hot ng kinh doanh (M s 20): Ch
tiu Lu chuyn tin thun t hot ng kinh doanh phn nh chnh
lch gia tng s tin thu vo tng s tin chi ra t hot ng kinh
doanh trong k bo co.
M s 20 = M s 01 + M s 03 + M s 04 + M s 05 + M
s 06 + M s 07
Phng php lp i vi cc hot ng u t, hot ng ti chnh
trong bo co lu chuyn tin t cng tng t nh phng php lp
i vi hot ng kinh doanh nu trn.

90

Chng V
TI KHON V GHI S KP
I. TI KHON
1. Khi nim, ni dung v kt cu ca ti khon
1.1. Khi nim v ti khon
Theo quy trnh cng tc k ton, hng ngy khi pht sinh cc
nghip v kinh t c th k ton phi ghi nhn, phn tch nh hng
ca tng nghip v n tnh hnh bin ng ca tng loi ti sn, n
phi tr ngun vn ch s hu sau phn loi, theo tng i tng
mt cch ton din, lin tc s thay i ca cc i tng ca k ton
trong qu trnh hot ng ca doanh nghip n cui k lit k gi
tr ca tng loi ti sn tng mn n v ngun vn ch s hu trn
bng cn i k ton, tnh ton kt qu li l trn bo co kt qu hot
ng kinh doanh. Cch tt nht ghi chp, theo di nhng s tng
gim ca nhng ch tiu trn l dnh mt trang ring ca s k ton
cho mi loi ti sn, n phi tr v ngun vn ch s hu. Tc l k
ton s c 1 trang s ring ghi chp s tng gim cho tin mt, cho
nguyn liu, hng ho, phi tr ngi cung cp... Mi trang s dnh
cho mt i tng ring ca k ton nh vy gi l ti khon. Tp hp
tt c cc i tng cn theo di k ton s c c mt h thng cc ti
khon c xy dng trn c s ph hp vi cc ch tiu kinh t ti
chnh cn thit cho cc nh qun tr. Ti khon thng c trnh by
tng ng vi cc khon mc ch yu ca bng cn i k ton v
bo co kt qu hot ng kinh doanh.
Nh vy: Ti khon l phng php phn loi, h thng ho cc
nghip v kinh t pht sinh ring bit theo tng i tng ghi ca
91

hch ton kt ton (ti sn, ngun vn v cc qu trnh kinh doanh)

nhm phc v Yu cu qun l ca cc ch th qun l khc nhau.
1.2. Kt cu chung ca ti khon
Ti khon l mt trang s k ton c chia lm 2 phn, phn bn
tri gi l bn N, phn bn phi gi l bn C. Hai bn N, C phn
nh hai hng vn ng bin i khc nhau ca cng mt i tng
k ton, thng l tng ln hay gim xung.
Trong kt cu ti khon: N, C ch l thut ng mang tnh cht
quy c chung ca k ton, ch khng phi n ci g hay c ci g.
Cc cn c ghi chp vo ti khon trong cc s sch k ton phi l
cc chng t hp l, hp php c quy nh theo tng loi nghip v
kinh l pht sinh cho nn mi bn ca ti khon.
Kt cu c th dng ban u ca ti khon nh sau:
Ti khon: xxx
Bn N
Chng t
S hiu Ngy

Bn C
Din gii

Cng N

S tin

Chng t
S hiu Ngy

Din gii

S tin

Cng C

Ngy nay ngi ta thng s dng dng ti khon c phn dnh

cho ct din gii rng hn c th ghi ngha ca cc nghip v
kinh t pht sinh theo mu sau y:
92

Ti khon: xxx
Chng t
S hiu Ngy

Ti khon
i ng

Din gii

S tin
N

S d u k

Cng s pht sinh

S d cui k

Tuy dng ti khon ph bin nh trn, mi ti khon l mt trang

ring, nhng trong thc t c nhng trng hp ngi ta cn thit k
chung ct s hiu chng t v ct din gii, ng thi ko di chiu
ngang ra nhiu ct kp mi ct kp l mt ti khon, theo dng sau
y:
Chng t
S hiu Ngy

Din gii

Ti
TK
TK

S
khon
tin N C N C N C
i ng

S d u k

Cng s pht sinh

S d cui k

thun tin trong qu trnh hc k ton hay lm nhp k ton,

ngi ta thng s dng ti khon tt dng ch T v dng cc mi tn
ch chiu bin thin ca ni dung kinh t.
V d: Ti khon Tin mt c s d bn N, s pht sinh tng bn
93

N, s pht sinh gim bn C, ngi ta k hiu:

2. Phn loi ti khon

Cn c vo mi quan h gia cc ni dung c theo di trn cc
ti khon vi nhng ch tiu c trnh by trong cc bo co ti
chnh k ton c th chia h thng ti khon thnh 2 loi sau y:
- Ti khon thuc bng cn i k ton
- Ti khon thuc bo co kt qu hot ng kinh doanh
2.1. Ti khon thuc bng cn i k ton
Nhng ti khon ny li c chia ra lm 2 loi theo hai phn c
bn ca bng cn i k ton l: ti khon ti sn v ti khon ngun
vn.
Trong , kt cu ca ti khon ti sn v ti khon ngun vn
nh sau:

94

- Ti khon ti sn:
+ S d u k phn nh thc c v cc loi ti sn lc u k
c phn nh ct u k ca bng cn i k ton s c chuyn
thnh s d u k ca cc ti khon ti sn bn N.
+ S tng ln ca ti sn do cc nghip v kinh t pht sinh to ra
lm tng gi tr ti sn nn c ghi cng bn vi s d u k tc l
bn N.
+ S gim xung ca ti sn do cc nghip v kinh t pht sinh
to ra lm gim gi tr ti sn nn c ghi khc bn vi s d tc l
bn C.
95

+ S d cui k l s ti sn hin c vo thi im cui k nn

c lit k trn bng cn i k ton ct s cui k v s tr thnh s
d u k ca ti khon k tip theo.
- Ti khon ngun vn:
+ S d u k phn nh s thc c v cc loi ngun vn lc u
k c phn nh ct u k ca bng cn i k ton s c
chuyn thnh s d u k ca cc ti khon ngun vn ghi bn C.
+ S tng ln ca ngun vn do nghip v kinh t pht sinh to ra
lm tng gi tr ngun vn nn c ghi cng bn vi s d l bn C.
+ S gim xung ca ngun vn do nghip v kinh t pht sinh
to ra lm gim gi tr ngun vn c ghi khc bn vi s d tc l
bn N.
+ S d cui k l ngun vn hin c vo thi im cui k nn
s c phn nh trn bng cn i k ton ct s cui k v s tr
thnh s d u k ca ti khon k sau.
Nh vy:

Cc ti khon ti sn c s d bn N.
Cc ti khon ngun vn c s d bn C.

V tng ti sn lun bng tng ngun vn do tng s d N

ca tt c cc ti khon v tng s d C ca tt c cc ti khon lun
lun bng nhau.
Tng s d N = Tng s d C
Trong k ton mi thng c ci nh mt k tm thi. Cui
thng k ton phi kho s tnh tng s pht sinh tng, tng s pht
sinh gim trong thng v tnh ra s cn li vo thi im cui thng
ca tng i tng ti sn hay ngun vn gi l s d cui k. S d
cui k ca k ny cng chnh l s d u k ca k sau.
Cng thc chung tnh s d cui k ca cc ti khon k ton
96

nh sau:
S d
S d
Tng s pht sinh Tng s pht sinh
=
+
cui k u k
tng ln trong k
gim i trong k
V d 1:
S d u k ca ti khon tin mt: 50.000.000
Trong k c cc nghip v kinh t pht sinh:
1. Thu tin bn hng bng tin mt: 100.000.000
2. Chi tin mt tr lng cho cn b cng nhn vin: 50.000.000
3. Rt tin gi ngn hng nhp qu tin mt: 40.000.000
4. c khch hng tr n bng tin mt: 10.000.000
5. Chi tin mt mua hng ha nhp kho: 80.000.000
Yu cu: Phn nh tnh hnh trn vo ti khon "Tin mt".
V d 2:
S d u k ca ti khon phi tr ngi bn: 150.000.000
Trong k c cc nghip v kinh t pht sinh:
1. Vay ngn hn ngn hng tr n cho ngi bn: 40.000.000.
2. Mua chu hng ha v nhp kho tr gi: 100.000.000
3. Tr n cho ngi bn bng tin mt 10.000.000
4. Nhn ha n tin in phi tr 5.000.000 tnh cho b phn
bn hng: 2.000.000 v b phn qun l doanh nghip: 3.000.000
5. Thanh ton tin in phi tr bng chuyn khon qua ngn
hng.
Yu cu: Phn nh tnh hnh trn vo ti khon "Phi tr ngi
bn".
Bi gii: (n v tnh: 1.000.000)
97

VD1

VD2
TK: TM

TK: PTNB

SD K: 50

SD K: 150

(1)

100

50

(2)

(1) 40 100 (2)

(3)

40

80

(5)

(3) 10

(4)

10
150 130

SDCK: 70

(5)

5 (4)

5
55 105
SDCK: 200

2.2. Ti khon thuc bo co kt qu hot ng kinh doanh

Cn c vo ni dung cc ch tiu c trnh by trn bo co kt
qu hot ng kinh doanh ta c 3 loi ti khon l: ti khon doanh
thu; ti khon chi ph v ti khon xc nh kt qu kinh doanh. y l
nhng ti khon phn nh qu trnh v kt qu ca hot ng kinh
doanh li (l) trong k k ton. Cch thc ghi chp vo cc ti khon
ny nh sau:
- i vi ti khon doanh thu:
Vo thi im ghi chp doanh thu c hng, doanh nghip
nhn c mt khon s phi thu hay mt ti sn nh tin mt, tin
gi ngn hng lm tng tng ti sn ca doanh nghip. V n phi tr
khng b nh hng bi nghip v ny nn ngun vn ch s hu s
gia tng mt khon tin bng vi doanh thu. Hay ni cch khc doanh
thu lm tng ngun vn ch s hu. Nh vy khi ghi nhn doanh thu
ta s ghi vo bn C ca ti khon doanh thu thay v ghi vo bn C
ca ti khon ngun vn ch s hu.
Trong qu trnh ghi chp hng ngy, ti khon doanh thu lun c
kt s bn C l yu t dng to ra li nhun. n cui k ton
98

b doanh thu c hng trong k s c chuyn sang ti khon: xc

nh kt qu tnh li (l) do ti khon doanh thu s khng c s
d lc cui k.
Kt cu ca ti khon doanh thu nh sau:

- i vi ti khon chi ph.

Qu trnh hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip cng
chnh l qu trnh pht sinh cc chi ph cn thit c lin quan n vic
tm kim doanh thu c hng nh chi ph sn xut sn phm, gi
vn hng bn, chi ph bn hng, chi ph qun l doanh nghip. Khi
pht sinh nhng chi ph ny th ti sn ca doanh nghip s b gim
xung. N phi tr khng b nh hng bi nhng nghip v ny cho
nn ngun vn ch s hu s gim xung mt khon bng vi chi ph
chi ra. Hay ni cch khc chi ph hot ng lm gim ngun vn
ch s hu. Cho nn cc chi ph pht sinh s c ghi vo bn N ca
ti khon chi ph thay v ghi vo bn N ca ti khon ngun vn ch
s hu.
Trong qu trnh ghi chp hng ngy, ti khon chi ph lun c kt
s bn N, l yu t c tr ra khi doanh thu tnh li l). n cui
k, cc chi ph v gi vn hng bn, chi ph bn hng, chi ph qun l
doanh nghip c s c kt chuyn sang bn N ca ti khon xc
nh kt qu tnh li (l) do cc ti khon chi ph cng khng c
99

s d lc cui k.
i vi cc chi ph sn xut sn phm pht sinh trong k th cui
k s c kt chuyn sang ti khon chi ph sn xut kinh doanh
tnh gi thnh thc t sn phm hon thnh trong k, do nhng ti
khon chi ph ny cng kt ton lc cui k v nh vy s khng c s
d.
Kt cu chung ca ti khon chi ph nh sau:

- i vi ti khon xc nh kt qu kinh doanh:

Doanh thu v chi ph kinh doanh c mi quan h mt thit vi
nhau v thng c bo co theo tng k k ton, s liu ca cc ti
khon doanh thu v chi ph s c kt chuyn sang ti khon xc
nh kt qu vo lc cui k tnh li, l. Nu doanh thu ln hn chi
ph th c kt qu li, ngc li nu chi ph ln hn doanh thu th c
kt qu l. Kt qu li hay l trong k s c chuyn sang ti khon
li nhun cha phn phi lm tng hay gim ngun vn ch s
hu. Do ti khon xc nh kt qu cng khng c s d lc cui
k.
Khi kt chuyn doanh thu sang ti khon xc nh kt qu th phi
ghi bn C cc ti khon xc nh kt qu, tc l cng bn vi
doanh thu c hng trong k.
100

Khi kt chuyn cc chi ph kinh doanh sang ti khon xc nh kt

qu th phi ghi bn N ca ti khon xc nh kt qu tc l cng
bn vi chi ph pht sinh trong k.
Tng t nh vy khi chuyn kt qu li hoc l t c trong
k sang ti khon li nhun cha phn phi cng phi bo m
nguyn tc mt ti khon ghi N, mt ti khon ghi C.
Kt cu ca ti khon "Xc nh kt qu kinh doanh" nh sau:
TK: Xc nh KQKD
- Kt chuyn chi ph

- Kt chuyn doanh thu

- Kt chuyn li

- Kt chuyn l

Cng PS N Cng PS C
D = 0

II. H THNG TI KHON K TON

DOANH NGHIP HIN HNH
1. H thng ti khon k ton
C nhiu h thng ti khon k ton, nhng trong chng trnh
mn nguyn l k ton, chng ta i nghin cu h thng ti khon k
ton doanh nghip v n phn nh tng i y v chi tit cc ti
khon.
H thng ti khon k ton doanh nghip c p dng thng nht
hin hnh l h thng ti khon k ton ban hnh theo Quyt nh s
15/2006/Q-BTC ca B trng B Ti chnh ngy 20/03/2006.
Danh mc c th cc ti khon c trnh by trong h thng ti
khon k ton nh sau:
101

DANH MC H THNG TI KHON

K TON DOANH NGHIP
S S HIU TK
TT Cp 1 Cp 2

TN TI KHON

GHI CH

3
LOI TK1

TI SN NGN HN
01 111

Tin mt
1111 Tin Vit Nam
1112 Ngoi t
1113 Vng, bc, kim kh qu, qu

02 112

Tin gi Ngn hng

1121 Tin Vit Nam
1122 Ngoi t
1123 Vng, bc, kim kh qu, qu

03 113

Tin ang chuyn

1131 Tin Vit Nam
1132 Ngoi t

04 121

u t chng khon ngn hn

1211 C phiu
1212 Tri phiu, tn phiu, k phiu

05 128

u t ngn bn khc
1281 Tin gi c k hn
1288 u t ngn hn khc

102

Chi tit theo

tng ngn
hng

06 129

D phng gim gi u t ngn hn

07 131

Phi thu ca khch hng

08 133

Thu GTGT c khu tr

5
Chi tit theo
i tng

1331 Thu GTGT c khu tr ca hng

ha, dch v
1332 Thu GTGT c khu tr ca TSC
09 136

Phi thu ni b
1361 Vn kinh doanh cc n v trc thuc
1368 Phi thu ni b khc

10 138

Phi thu khc

1381 Ti sn thiu ch x l
1385 Phi thu v c phn ho
1388 Phi thu khc.

11 139

D phng phi thu kh i

12 141

Tm ng

13 142

Chi ph tr trc ngn hn

14 144

Cm c, k qu, k cc ngn hn

15 151

Hng mua ang i ng

16 152

Nguyn liu, vt liu

17 153

Cng c, dng c

Chi tit theo

i tng

Chi tit theo

yu cu
qun l
103

18 154

Chi ph sn xut, kinh doanh d

dang

19 155

Thnh phm

20 156

Hng ha

1561 Gi mua hng ha

1562 Chi ph thu mua hng ha
1567 Hng ha bt ng sn
21 157

Hng gi i bn
Hng ho kho bo thu

22 158

D phng gim gi hng tn kho

23 159

Chi s nghip

24 161 1611 Chi s nghip nm trc

1612 Chi s nghip nm nay
LOI TK 2
TI SN DI HN
25 211

Ti sn c nh hu hnh
2111 Nh ca, vt kin trc
2112 My mc, thit b
2113 Phng tin vn ti, truyn dn
2114 Thit b, dng c qun l
2115 Cy lu nm, sc vt lm vic v cho
sn phm

104

n v c
XNK c
lp kho bo
thu

2118 TSC khc

26 212

Ti sn c nh thu ti chnh

27 213

Ti sn c nh v hnh
2131 Quyn s dng t
2132 Quyn phi hnh
2133 Bn quyn, bng sng ch
2134 Nhn hiu hng ho
2135 Phn mm my vi tnh
2136 Giy php v giy php nhng quyn
2138 TSC v hnh khc

28 214

Hao mn ti sn c nh
2141 Hao mn TSC hu hnh
2142 Hao mn TSC thu ti chnh
2143 Hao mn TSC v hnh
2147 Hao mn bt ng sn u t

29 217

Bt ng sn u t

30 221

u t vo cng ty con

31 222

Vn gp lin doanh

32 223

u t vo cng ty lin kt

33 228

u t di hn khc
2281 C phiu
2282 Tri phiu
2288 u t di hn khc

34 229

Do phng gim gi au t di hn
105

Xy dng c bn d ang

35 241

2411 Mua sm TSC

2412 Xy dng c bn
2413 Sa cha ln TSC
36 242

Chi ph tr trc di hn

37 243

Ti sn thu thu nhp hon li

38 244

K qu, k cc di hn
LOI TK 3
N PHI TR

39 311

Vay ngn hn

40 315

N di hn n hn tr

41 331

Phi tr cho ngi bn

Chi tit theo

i tng

42 333 3331 Thu v cc khon phi np Nh

nc
33311 Thu gi tr gia tng phi np
33312 Thu GTGT u ra
3332 Thu GTGT hng nhp khu
3333 Thu tiu th c bit
3334 Thu xut, nhp khu
3335 Thu thu nhp doanh nghip
3336 Thu thu nhp c nhn
3337 Thu ti nguyn
1 2
106

3338 Thu nh t, tin thu t

3339 Cc loi thu khc
Ph, l ph v cc khon phi np khc
43 334

Phi tr ngi lao ng

3341 Phi tr cng nhn vin
3348 Phi tr ngi lao ng khc

44 335

Chi ph phi tr

45 336

Phi tr ni b

46 337

Thanh ton theo tin k hoch DN xy lp

c thanh ton
hp ng xy dng
theo tin
k hoch
Phi tr, phi np khc

47 338

3381 Ti sn tha ch gii quyt

3382 Kinh ph cng on
3383 Bo him x hi
3384 Bo him y t
3385 Phi tr v c phn ho
3386 Nhn k qu, k cc ngn hn
3387 Doanh thu cha thc hin
3388 Phi tr, phi np khc
48 341

Vay di hn

49 342

Ngoi hn

50 343

Tri phiu pht hnh

3431 Mnh gi tri phiu

5
107

3432 Chit khu tri phiu

3433 Ph tri tri phiu
51 344

Nhn k qu, k cc di hn

52 347

Thu thu nhp hon li phi tr

53 351

Qu d phng tr cp mt vic lm

54 352

D phng phi tr
LOI TK 4
VN CH S HU

55 411

Ngun vn kinh doanh

4111 Vn u t ca ch s hu
4112 Thng d vn c phn

C.ty c phn

4118 Vn khc
56 412

Chnh lch nh gi li ti sn

57 413

Chnh lch t gi hi oi
4131 Chnh lch t gi hi oi nh gi li
cui nm ti chnh
4132 Chnh lch t gi hi oi trong giai
on u t XDCB

58 414

Qu u t pht trin

59 415

Qu d phng ti chnh

60 418

Cc qu khc thuc vn ch s hu

61 419

C phiu qu

62 421

Li nhun cha phn phi

C.ty c phn

4211 Li nhun cha phn phi nm trc

1
108

4212 Li nhun cha phn phi nm nay

63 431

Qu khen thng, phc li

4311 Qu khen thng
4312 Qu phc li
4313 Qu phc li hnh thnh TSC

64 441

Ngun vn u t xy dng c bn

AD cho DNNN

65 461

Ngun kinh ph s nghip

4611 Ngun kinh ph s nghip nm trc

Dng cho Cc
Cty, TCty

4612 Ngun kinh ph s nghip nm nay

C ngun KP

66 466

Ngun kinh ph hnh thnh TSC

LOI TK 5
DOANH THU

67 511

Doanh thu bn hng v cung cp

dch v
5111 Doanh thu bn hng ha
5112 Doanh th bn cc thnh phm
5113 Doanh thu cung cp dch v

Chi tit theo

yu cu qun l

5114 Doanh thu tr cp, tr gi

5117 Doanh thu kinh doanh bt ng sn
u t
Doanh thu bn hng ni b

68 512

5121 Doanh thu bn hng ha

5122 Doanh thu bn cc thnh phm

AD khi c bn
hng ni b

5123 Doanh thu cung cp dch v

1

109

69 532

Doanh thu hot ng ti chnh

70 515

Chit khu thng mi

71 521

Hng bn b tr li

72 531

Gim gi hng bn
LOI TK 6
CHI PH SN XUT, KINH DOANH

Mua hng

73 611

6111 Mua nguyn liu, vt liu

p dng
PPKKK

6112 Mua hng ha

74 621

Chi ph nguyn liu, vt liu trc

tip

75 622

Chi ph nhn cng trc tip

76 623

Chi ph s dng my thi cng

6231 Chi ph nhn cng

AD cho n
v xy lp

6232 Chi ph vt liu

6233 Chi ph dng c sn xut
6234 Chi ph khu hao my thi cng
6237 Chi ph dch v mua ngoi
6238 Chi ph bng tin khc
Chi ph sn xut chung

77 627

6271 Chi ph nhn vin phn xng

6272 Chi ph vt liu
6273 Chi ph dng c sn xut
6274 Chi ph khu hao TSC
1 2
110

6277 Chi ph dch v mua ngoi

6278 Chi ph bng tin khc
78 631

Gi thnh sn xut

79 632

Gi vn hng bn

80 635

Chi ph ti chnh

81 641

Chi ph bn hng

PPKKK

6411 Chi ph nhn vin

6412 Chi ph vt liu, bao b
6413 Chi ph dng c, dng
6414 Chi ph khu hao TSC
6415 Chi phi bo hnh
6417 Chi ph dch v mua ngoi
6418 Chi ph bng tin khc
82 642

Chi ph qun l doanh nghip

6421 Chi ph nhn vin qun l
6422 Chi ph vt liu qun l
6423 Chi ph dng vn phng
6424 Chi ph khu hao TSC
6425 Thu, ph v l ph
6426 Chi ph d phng
6427 Chi ph dch v mua ngoi
6428 Chi ph bng tin khc
LOI TK 7
THU NHP KHC
111

83 711

Thu Php khc

84 811

LOI TK 8

5
Chi tit theo
hot ng

CHI PH KHC
85 821

Chi ph khc

Chi tit theo

hot ng

Chi ph thu thu nhp doanh nghip

8211 Chi ph thu TNDN hin hnh
8212 Chi ph thu TNDN hon li
LOI TK 9
XC NH KT QU KINH DOANH

86 911

Xc nh kt qu kinh doanh
LOI TK 10
TI KHON NGOI BNG

1 001

Ti sn thu ngoi

2 002

Vt t hng ha nhn gia h, nhn

gia cng

3 003

Hng ha nhn bn h, nhm k gn Chi tit theo

k cc
yu cu qun l

4 004

N kh i x l

5 007

Ngoi t cc loi

6 008

D ton chi s nghip, d n

112

H thng ti khon doanh nghip nu trn, bao gm 92 ti khon

tng hp c chia ra thnh 10 loi, trong c 86 ti khon t loi 1
n loi 9 (gi l ti khon trong bng) v 6 ti khon loi 0 (c gi
l ti khon ngoi bng). S hiu ti khon c m ho theo mt
nguyn tc thng nht, ch s u tin l loi ti khon, ch s th 2.
l nhm ti khon, ch s th 3 l ti khon cp 1, ch s th 4 l ti
khon cp 2, ch s th 5 l ti khon cp 3.

2. Kt cu chung ca cc loi ti khon trong h

thng ti khon
- i vi ti khon loi 1, loi 2: l ti khon ti sn
Nhng ti khon ny c s dng phn nh gi tr ca ton b
ti sn hin c doanh nghip bao gm ti sn lu ng v ti sn c
nh. Kt cu chung ca n ging nh kt cu ti khon ti sn:

- i vi ti khon loi 3, loi 4: l ti khon ngun vn

Nhng ti khon ny u c i tng phn nh l ngun gc
hnh thnh cc loi ti sn ca n v nn kt cu chung ca n ging
nh kt cu ca ti khon ngun vn.

113

- i vi ti khon loi 5, loi 7. L ti khon doanh thu

Nhng ti khon ny phn nh ton b cc khon doanh thu, thu
nhp cng nh cc khon lm gim doanh thu, thu nhp ca cc hot
ng kinh doanh nn kt cu chung ca n ging nh kt cu ca ti
khon doanh thu.

- i vi ti khon loi 6, loi 8: L ti khon chi ph.

Nhng ti khon ny u c i tng phn nh chi ph ca cc
hot ng kinh t din ra trong k nn kt cu chung ca n ging
nh kt cu ca ti khon chi ph.

114

- i vi ti khon loi 9: Xc nh kt qu kinh doanh

N

TK 911: Xc nh KQKD

- Kt chuyn chi ph

- Kt chuyn doanh thu thun

- Kt chuyn li

- Kt chuyn l

Cng PS N Cng PS C
Khng c S d
Kt chuyn l vic chuyn kt s ca mt ti khon ny sang ti
khon khc lm cho n c s d bng khng. Nghip v ny thng
din ra vo thi im cui k nhm tng hp chi ph sn xut tnh
gi thnh sn phm hay xc nh kt qu hot ng kinh doanh. Khi
thc hin nghip v kt chuyn cng phi tun th nguyn tc ghi s
kp.
- i vi ti khon loi 0: Ti khon ngoi bng

115

Nhng ti khon ngoi bng c kt cu: s pht sinh tng bn N,

pht sinh gim bn C, s d bn N. Phng php ghi s ti khon
loi 0 l ghi s n, khng c quan h i ng ti khon.
Lu .
- Trong 86 ti khon thuc t loi 1 cho n loi 9 v 7 ti khon
loi 0 c mt s ti khon m kt cu ca n khng thuc nhng loi
kt cu va nu trn, l cc ti khon c tnh cht iu chnh s liu
cho mt ti khon no . Ty theo ni dung c th m tc ng iu
chnh c th iu chnh tng hoc iu chnh gim.
- Trng hp iu chnh tng th kt cu ca ti khon iu chnh
s thng nht vi kt cu ca ti khon c iu chnh. Tc l phi
c kt s cng bn khi ln bo co th c cng li lm tng.
Trong h thng ti khon k ton doanh nghip hin nay khng c ti
khon mang tnh cht iu chnh tng.
- Trng hp iu chnh gim th kt cu ca ti khon iu chnh
s ngc li vi kt cu ca ti khon c iu chnh tc l phi c
kt s khc bn khi ln bo co tng hp li th khu tr ln nhau
lm gim s cn iu chnh. Trong h thng ti khon c cc ti
khon iu chnh gim l:
TK 129 - D phng gim gi u t ngn hn
116

TK 139 - D phng phi thu kh i

TK 159 - D phng gim gi hng tn kho
TK 229 - D phng gim gi u t di hn
TK 214 - Hao mn TSC
Nhng ti khon ny c kt cu ngc vi kt cu chung, kt cu
ca chng nh sau:

Nhng ti khon iu chnh trn y khi ghi s liu vo bng cn

i k ton phi ghi bng s m gim tr cc khon cn iu chnh.
khi nhm ln ngi ta nh du (*) vo cc ch tiu phi ghi s
m.

3. Ti khon tng hp v ti khon phn tch

y l cch phn loi ti khon theo tnh khi qut ca ni dung
phn nh trn cc ti khon cn thit.
- Ti khon tng hp: L nhng ti khon phn nh mt cch tng
qut gi t cc loi ti sn, ngun vn hay qu trnh kinh doanh ca
doanh nghip. Trong h thng ti khon, ti khon tng hp l ti
khon cp I, nhng ti khon ny c 3 ch s (h thng hin hnh c
92 ti khon k c ti khon ngoi bng).
- Ti khon phn tch: L nhng ti khon phn nh mt cch chi
117

tit hn, c th hn nhng ni dung kinh t c phn nh trn ti

khon tng hp phc v cho nhng yu cu qun l khc nhau.
Ty theo mc chi tit m cc ti khon phn tch c th l ti
khon cp 2, cp 3 hay cc s hoc th k ton chi tit.
Ti khon cp 2 cn gi l tiu khon, l mt hnh thc chi tit s
tin c phn nh trn ti khon cp I, n c nh nc quy nh
thng nht v s lng, tn gi v s hiu cho tng ngnh cng nh
ton b nn kinh t, nguyn tc ca tng ti khon cp 2 ging nh
cp I. Ti khon cp 2 c 4 ch s.
S k ton chi tit: L mt hnh thc phn nh mt cch chi tit
hn s liu c phn nh trn cc ti khon cp I, cp II. Ngoi
ch tiu gi tr, s k ton chi tit cn kt hp phn nh mt s ch tiu
khc nh hin vt, thi gian lao ng v cc ch tiu cn thit khc.
V d: Ti khon 211 - TSC hu hnh, theo quy nh c 6 ti
khon cp 2 nh sau:
2111 - Nh ca, vt kin trc
2112 - My mc, thit b
2113 - Phng tin vn ti, truyn dn
2114 - Thit b, dng c qun l
2115 - Cy lu nm, sc vt lm vic v cho sn phm
2118 - TSC khc.
Mi ti khon cp 2 nh trn li c th chi tit thnh nhiu nhm.
Mi nhm li bao gm nhiu th khc nhau. Tnh hnh s dng ca
tng i tng ti sn c nh khc nhau phi c theo di ring trn
mt trang s khc nhau gi l th ti sn c nh.

4. Mi quan h gia ti khon tng hp v ti

khon phn tch
118

Ti khon tng hp tp hp nhiu loi ti sn hoc qu trnh kinh

t c phm vi s dng hoc ni dung ging nhau.
Ti khon phn tch, ngc li, phn chia i tng hch ton k
ton thnh nhiu b phn nh phn nh.
Ti khon tng hp v ti khon phn tch c mi quan h mt
thit khng nhng v ni dung phn nh m c v kt cu ghi chp.
Th hin nguyn tc:
- Tng s d u k, cui k ca tt c cc ti khon phn tch
phi ng bng s d u k, cui k ca ti khon tng hp.
- Tng s pht sinh bn N, s pht sinh bn C ca tt c cc ti
khon phn tch phi ng bng s pht sinh bn N, s pht sinh bn
C ca ti khon tng hp.
- m bo nguyn tc ny th khi phn nh vo ti khon tng
hp nhng ni dung c lin quan n ti khon phn tch no th k
ton phi ng thi ghi chp vo ti khon phn tch .
- Vic phn nh cc nghip v kinh t pht sinh vo cc ti khon
tng hp gi l k ton tng hp.
- Vic phn nh cc nghip v kinh t pht sinh vo cc ti khon
phn tch gi l k ton chi tit.
K ton tng hp v k ton chi tit phi tin hnh ng thi vi
nhau to c s cho vic i chiu kim tra s liu. Trong k ton
tng hp cung cp nhng ch tiu tng qut v ti sn, ngun vn, kt
qu sn xut kinh doanh. K ton chi tit cung cp s liu chi tit c
ngha ln trong vic bo v ti sn cng nh trong vic iu hnh hot
ng sn xut kinh doanh, gii quyt nhng vn pht sinh mt cch
nhanh chng, nhy bn.

119

III. GHI S KP
1. Khi nim
Khi nghin cu nhng phn trn chng ta thy rng: C mi mt
nghip v kinh t pht sinh u c lin quan n s vn ng bin i
t nht 2 i tng k ton. ng thi khi nghin cu bng cn i k
ton chng ta cng xc nh. S thay i ca bng do cc nghip
v kinh t pht sinh to ba ch c 4 trng hp tng qut. Trong
mi trng hp c th u lin quan n s tng gim ca t nht 2
i tng k ton. T nhm m bo phn nh mt cch ton din,
lin tc chnh xc tnh hnh hot ng sn xut kinh doanh ca n v
th khi mt nghip v kinh t pht sinh, k ton phi phn nh vo t
nht 2 ti khon c lin quan, nu ghi N cho ti khon ny th phi
ghi C cho ti khon khc theo nguyn tc s tin ghi N v ghi C
bng nhau, do tng s d N v tng s d C ca cc ti khon
lun bng nhau. Vic ghi chp phn nh nghip v kinh t pht sinh
vo cc ti khon k ton phi ghi s tin 2 ln nh trn gi l: ghi s
kp. Nh vy, ghi s kp l phng php phn nh cc nghip v pht
sinh ln ti khon k ton theo quan h i ng vn c bng cch: ghi
2 ln cng mt lng tin pht sinh ln t nht 2 ti khon k ton c
quan h i ng vi nhau.
V d l: X nghip chuyn tin gi ngn hng mua 500.000 cng
c dng c nhp kho.
Nghip v ny lm cho cng c, dng c trong kho tng ln
500.000 v lm gim tin gi ngn hng 500.000. Cc ti khon c
lin quan trong nghip v ny l ti khon cng c dng c v ti
khon tin gi ngn hng. C 2 ti khon ny u thuc ti khon ti
sn. Cn c vo kt cu ca ti khon ti sn gii thiu phn trn
k ton s ghi.
120

N TK 153: 500.000
C TK 112: 500.000

V d 2: Xut vt liu cho SXKD 3.000.000, trong cho ch

to sn phm l 2.700.000 v cho qun l doanh nghip l 300.000.
Nghip v ny lm cho vt liu trong kho gim xung 3.000.000
ng thi lm tng chi ph qun l doanh nghip ln 300.000 v tng
chi ph NVL trc tip l 2.700.000. Cc ti khon c lin quan trong
nghip v ny l ti khon: nguyn vt liu, chi ph nguyn liu, vt
liu trc tip, chi ph qun l doanh nghip. Cn c vo kt cu ca
cc ti khon gii thiu phn trn k ton s ghi.
N TK 621: 2.700.000
N TK 642: 300.000
C TK 152: 3.000.000

V d 3: X nghip vay ngn hn ngn hng mua TSC hu

121

hnh tr gi 40.000.000
Nghip v kinh t ny lm cho TSC tng ln 40.000.000 v
khon vay ngn hn cng tng ln 40.000.000. Cc ti khon c lin
quan trong nghip v ny l ti khon TSC hu hnh v ti khon
vay ngn hn. K ton s ghi:
N TK 211: 40.000.000
C TK 311: 40.000.000

V d 4: X nghip dng tin gi ngn hng tr n ngi bn

100.000.000
Nghip v kinh t ny lm cho khon phi tr ngi bn gim
xung 100.000.000 v lm cho tin gi ngn hng cng gim xung
100.000.000. Cc ti khon c lin quan trong nghip v ny l ti
khon phi tr ngi bn v ti khon tin gi ngn hng. Ti khon
phi tr ngi bn l ti khon ngun vn, ti khon tin gi ngn
hng l ti khon ti sn. Do k ton s ghi:
N TK 331: 100.000.000
C TK 112: 100.000.000

122

2. nh khon k ton
Mun phn nh mt nghip v kinh t pht sinh no vo ti
khon k ton, ta cn phi bit nghip v kinh t c lin quan n
nhng ti khon no? Kt cu ca nhng ti khon ra sao? T
xc nh ti khon no ghi N, ti khon no ghi C, vi s tin ghi
vo tng ti khon l bao nhiu? Cng vic c gi l nh khon
k ton.
Nh vy nh khon k ton l hnh thc hng dn cch ghi chp
s liu ca nghip v kinh t pht sinh vo cc ti khon k ton mt
cch chnh xc tu theo ni dung kinh t c th. nh on k ton l
c th ho ca vic ghi s kp. nh khon k ton c 2 loi l: nh
khon gin n v nh khon phc tp.
- nh khon gin n: L nhng nh khon ch lin quan n 2
ti khon. Trong mt ti khon ghi N v mt ti khon ghi C vi
s tin bng nhau.
- nh khon phc tp: L nhng nh khon lin quan n t nht
t 3 ti khon tr ln. Trong mt ti khon ghi N v nhiu ti
khon ghi C; hoc mt ti khon ghi C v nhiu ti khon ghi N;
hoc nhiu ti khon ghi N v nhiu ti khon ghi C, nhng tng s
tin ghi N v ghi C bao gi cng bng nhau.
V d l: X nghip X tnh ra tin bo him x hi phi tr cho
cng nhn sn xut trc tip l 4.500.000, nhn vin phn xng l
500.000, nhn vin qun l doanh nghip l 4.000.000.
123

Nghip v kinh t ny lm cho gi tr ti khon chi ph nhn cng

trc tip tng 4.500.000, chi ph sn xut chung tng 500.000, chi
ph qun l doanh nghip tng 4.000.000, phi tr phi np khc tng
9.000.000. Cc ti khon c lin quan trong nghip v ny gm:
Ti khon 622 - Chi ph nhn cng trc tip
Ti khon 627 - Chi ph sn xut chung
Ti khon 642 - Chi ph qun l doanh nghip
Ti khon 338 - Phi tr phi np khc
4 ti khon ny thuc loi ti khon ngun vn v ti khon chi
ph, do k ton s ghi:
N TK 622: 4.500.000
N TK 627: 500.000
N TK 642: 4.000.000
C TK 338: 9.000.000

124

V d 2: X nghip X trch trc lng php theo k hoch ca

cng nhn trc tip sn xut l 9.000.000. Nghip v kinh t ny lm
cho chi ph phi tr tng ln 9.000.000 ng thi lm tng chi ph
nhn cng trc tip l 9.000.000. Cc ti khon c lin quan trong
nghip v ny gm:
Ti khon 622 - Chi ph nhn cng trc tip
Ti khon 335 - Chi ph phi tr
Trong ti khon chi ph nhn cng trc tip l ti khon chi ph
c kt cu chung l tng bn N, gim bn C; ti khon chi ph phi
tr l ti khon ti sn c kt cu chung l tng bn C, gim bn N.
Do k ton s ghi:
N TK 622: 9.000.000
C TK 335: 9.000.000
125

V d 3: nh khon cc nghip v kinh t pht sinh sau y:

1. Rt TGNH mua mt s cng c, dng c nhp kho 1.000.000
2. X nghip vay ngn hn ngn hng tr n ngi bn
50.000.000
3. XN dng tin mt tr n khon vay ngn hn 25.000.000
4. XN rt TGNH nhp qu TM: 20.000.000
nh khon: (VT: 1.000)
(1) N TK 153: 1.000
C TK 112: 1.000
(2) N TK 331: 50.000
C TK 311: 50.000
(3) N TK 311: 25.000
C TK 111: 25.000
(4) N TK 111: 20.000
C TK 112: 20.000
Phn nh vo ti khon nh sau:

126

Khng phn bit nh khon gin n hay nh khon phc tp

mi nh khon phi c thc hin bng mt ln ghi v gi l bt
ton. Mi quan h kinh t gia cc ti khon c lin quan vi nhau
trong tng bt ton gi l quan h i ng ti khon. Mi quan h ny
lun lun l quan h N - C. Quan h i ng ti khon c tc dng
kim tra vic ghi chp c chnh xc hay khng v c th thy c ni
dung kinh t ca tng nghip c c ghi chp trn ti khon.

3. Tc dng ca phng php ghi s kp

- Thng qua quan h i ng gia cc ti khon, c th thy c
127

nguyn nhn tng, gim ca cc i tng k ton. T c th phn

tch c hot ng kinh t ca x nghip.
- Kim tra c vic phn nh cc nghip v kinh t vo cc ti
khon c chnh xc hay khng. Tnh cht cn i v s tin 2 bn
N, c trong tng bt ton lm c s cho vic kim tra tng s pht
sinh ca cc ti khon trong tng k nht nh, theo nguyn tc: Tng
s pht sinh bn N ca tt c cc ti khon bao gi cng bng vi
tng s pht sinh bn C ca tt c cc ti khon.

128

Chng VI
K TON CC QU TRNH
KINH DOANH CH YU
Hot ng sn xut kinh doanh ca mt n v kinh t thng bao
gm nhiu giai on khc nhau ty theo c im tng ngnh ngh v
phm vi hot ng.
- i vi n v thuc loi hnh sn xut th cc qu trnh kinh
doanh ch yu l: Cung cp, sn xut, tiu th sn phm.
- i vi n v thuc loi hnh lu thng phn phi th cc qu
trnh kinh doanh ch yu l: mua hng, bn hng. i vi n v thc
hin ng thi hai chc nng. sn xut v mua bn hng ha th qu
trnh kinh doanh ch yu s bao gm cc qu trnh ca n v sn xut
v n v lu thng.
- i vi loi hnh kinh doanh dch v th qu trnh cung cp dch
v cng l qu trnh tiu th.
K ton c nhim v theo di, phn nh mt cch ton din, lin
tc v c h thng cc hot ng kinh t ca n v. Tc l theo di,
phn nh mt cch c th cc qu trnh kinh doanh ch yu. C vy
mi nm c kt qu v mt s lng, cht lng v hiu qu s
dng vn tng khu, tng v vic trong ton b hot ng chung
ca n v.
Mi qu trnh kinh doanh ch yu c cu thnh bi v s
nghip v kinh t pht sinh. Theo nguyn tc ca k ton, nghip v
pht sinh s c phn nh vo cc loi giy t cn thit theo ng th
tc quy nh v chng t ghi chp ban u ly lm cn c ghi
vo s sch di hnh thc ti khon theo phng php ghi s kp.
129

Mt khc, chng t gc cng c s dng ghi vo s, th chi tit

phc v yu cu hch ton chi tit. Qu trnh vo s cng ng thi l
qu trnh tp hp s liu, rt ra cc ch tiu phc v yu cu qun l
hot ng sn xut kinh doanh ca x nghip thng qua cc phng
php nh gi v tnh ton c th.
Nghin cu cc qu trnh kinh doanh ch yu s thy r hn mi
quan h gia cc phng php k ton v tc dng ca tng phng
php trong vn kim tra, gim st trc, trong v sau khi thc hin
cc hot ng kinh t cng nh quy trnh cng tc k ton.

I. K TON QU TRNH CUNG CP

1. Khi nim
Qu trnh cung cp (mua hng, d tr sn xut) l qu trnh thu
mua v d tr cc loi nguyn liu, cng c v chun b cc ti sn c
nh m bn cho qu trnh sn xut c bnh thng v lin tc.

2. Nhim v k ton qu trnh cung cp

- Phn nh chnh xc, y , kp thi tnh hnh thu mua nguyn
liu, cng c, dng c, chun b TSC ca n v c v mt s lng
v cht lng...
- Tnh ton y , chnh xc, kp thi gi thc t ca tng i
tng mua vo. ng thi gim st v mt gi c, chi ph, thi gian
cung cp v tin bn giao, thanh ton tin hng.
- Cung cp cc thng tin v lp bo co theo yu cu qun l.

3. Mt s ti khon ch yu s dng hch ton

trong qu trnh cung cp
Ti khon 111 - Tin mt
Ti khon 112 - Tin gi ngn hng
130

Ti khon 151 - Hng mua ang i trn ng

Ti khon 152 - Nguyn liu, vt liu
Ti khon 153 - Cng c, dng c
Ti khon 141 - Tm ng
Ti khon 142 - Chi ph tr trc
Ti khon 211 - Ti sn c nh hu hnh
Ti khon 242 - Chi ph tr trc di hn
Ti khon 213 - Ti sn c nh v hnh
Ti khon 331 - Phi tr ngi bn
Ti khon 411 - Ngun vn kinh doanh

4. nh khon mt s nghip v kinh t pht sinh

ch yu
- Khi c cp vn hoc nhn vn gp lin doanh bng tin mt,
ghi:
N TK 111 - Tin mt
C TK 411 - Ngun vn kinh doanh.
- Khi c cp hoc nhn vn gp lin doanh hay c ng bng
TSC, vt liu, cng c dng c, ghi:
N TK 211 - TSC hu hnh
N TK 213 - TSC v hnh
N TK 152 - Nguyn liu, vt liu
N TK 153 - Cng c, dng c
C TK 411 - Ngun vn kinh doanh.
- Khi rt TGNH v nhp qu tin mt, ghi:
N TK 111 - Tin mt
131

C TK 112 - Tin gi ngn hng.

- Khi mua vt liu, cng c, dng c, TSC tin hng cha thanh
ton, ghi:
N TK 152 - Nguyn liu, vt liu
N TK 153 - Cng c, dng c
N TK 211 - TSC hu hnh
N TK 213 - TSC v hnh
C TK 331 - Phi tr ngi bn.
- Khi dng tin mt mua vt liu, cng c, dng c, TSC, ghi:
N TK 152 - Nguyn liu, vt liu
N TK 153 - Cng c, dng c
N TK 211 - TSC hu hnh
N TK 213 - TSC v hnh
C TK 111 - Tin mt.
- Khi pht sinh cc chi ph thu mua nh vn chuyn, bc d trong
qu trnh thu mua vt liu, cng c dng c, TSC, ghi:
N TK 152 - Nguyn liu, vt liu
N TK 153 - Cng c, dng c
N TK 211 - TSC hu hnh
N TK 213 - TSC v hnh
C TK 111 - Tin mt
C TK 112 - Tin gi ngn hng
C TK 331 - Phi tr ngi bn.
- Khi dng tin mt hoc tin gi ngn hng tr n cho ngi
bn, ghi:
132

N TK 331 - Phi tr ngi bn

C TK 111 - Tin mt
C TK 112 - Tin gi ngn hng.
- Trng hp hng mua chp nhn thanh ton, nhng cui
thng hng ang cn i trn ng, ghi:
N TK 151 - Hng mua ang i ng
C TK 331 - Phi tr ngi bn.
- Sang thng sau, hng ang i ng v nhp kho ghi:
N TK 152 - Nguyn liu, vt liu
N TK 153 - Cng c, dng c
C TK 151 - Hng mua ang i ng.
- Khi chi tin mt tm ng cho cn b cng nhn vin i mua
hng, i cng tc, i ngh php, ghi:
N TK 141 - Tm ng
C TK 111 - Tin mt.
- Khi thanh ton tm ng bng VL, CC, DC nhp kho ghi:
N TK 152 - Nguyn liu, vt liu
N TK 1 5 3 - Cng c, dng c
C TK 141 - Tm ng.
- Khi pht sinh chi ph tr trc cho nhiu k nh chi ph thu nh
xng, nh kho, vn phng, mua cc loi bo him.
N TK 142 - Chi ph tr trc
C TK 111 - Tin mt.

5. S k ton
C th m t cc ti khon i ng lin quan trong k ton qu
trnh cung cp trn s 6.1.
133

S 6.l: Hch ton qu trnh cung cp

Ch thch:
(1) c cp hoc nhn gp vn ca c ng hay lin doanh bng
tin mt.
(2) c cp hoc nhn gp vn ca c ng hay lin doanh bng
134

ti sn c nh hay nguyn vt liu, cng c dng c.

(3) Rt tin gi ngn hng v nhp qu tin mt.
(4) Mua ti sn c nh hay vt liu, cng c dng c cha tr tin
cho ngi cung cp.
(5) Dng tin mt mua ti sn c nh hay nguyn vt liu,
cng c dng c.
(6) Dng tin mt tr n cho ngi bn.
(7) Hng mua ang i ng lc cui thng
(8) Hng mua ang i trn ng v nhp kho.
(9) Chi tin mt tm ng cho cn b i mua hng.
(10) Thanh ton tm ng bng nguyn vt liu, cng c nhp kho.
(11) Chi ph tr trc bng tin mt.
V d 1: Khi c cp vn bng chuyn khon qua ngn hng
lo.000.000
N TK 112: 10.000.000
C TK 411: 10.000.000
V d 2: Mua TSC hu hnh bng tin mt tr gi 20.000.000
N TK 21 l: 20.000.000
C TK 111: 20.000.000
V d 3: Tnh hnh thu mua v nhp kho vt liu, cng c ti mt
doanh nghip trong thng 9 nh sau (n v 1000):
1. Mua mt t vt liu chnh, cha thanh ton tin cho ngi bn,
tr gi thanh ton 110.000. Hng kim nhn, nhp kho.
2. Chi ph vn chuyn, bc d s vt liu trn chi tr bng tin
mt: 2.000
3. Thu mua vt liu ph v cng c lao ng nh theo tng gi
135

thanh ton l 66.000 (vt liu ph: 22.000, cng lao ng nh l:

44.000), thanh ton cho ngi bn bng tin gi ngn hng. Cui
thang, s hng ny vn cha v n n v.
4. Dng tin mt mua mt t vt liu ph theo gi thanh ton l
16.500. Hng kim nhn, nhp kho.
Yu cu: nh khon v phn nh tnh hnh trn vo cc ti khon
c lin quan.
Bi gii: (n v tnh: 1.000).
nh khon:
(1) N TK 152: 110.000
C TK 331: 110.000
(2) N TK 152: 2.000
C TK 111: 2.000
(3) N TK 151: 66.000
C TK 112: 66.000
(4) N TK 152: 16.500
C TK 111: 16.500
Phn nh vo cc TK c lin quan:

136

II. K TON QU TRNH SN XUT

1. Khi nim
Qu trnh sn xut l qu trnh kt hp gia sc lao ng, t liu
lao ng v i tng lao ng to ra sn phm. Trong qu trnh
ny pht sinh cc nghip v kinh t v chi ph v nguyn vt liu, chi
ph v hao mn ti sn c nh, chi ph v tin lng cng nhn sn
xut v cc chi ph khc v t chc qun l sn xut to ra sn phm
theo k hoch. K ton qu trnh sn xut tp hp nhng chi ph
pht sinh trong qu trnh sn xut ca x nghip tho tnh cht kinh t,
theo cng dng v ni s dng chi ph tng hp mt cch trc tip
hoc gin tip vo ti khon chi ph sn xut tnh ra gi thnh thc
t ca sn phm hon thnh.
Theo quy nh hin nay th gi thnh sn phm, dch v c xc
nh trn c s 3 loi chi ph chnh:
- Chi ph nguyn vt liu trc tip.
- Chi ph nhn cng trc tip.
- Chi ph sn xut chung ( phn xng sn xut).

2. Nhim v k ton qu trnh sn xut

137

- Tp hp v phn b chnh xc, kp thi cc loi chi ph sn xut

theo tng i tng hch ton chi ph v i tng tnh gi thnh.
Trn c s , kim tra tnh hnh thc hin cc nh mc v d ton
chi ph sn xut.
- Tnh ton chnh xc gi thnh sn xut (gi thnh cng xng)
ca sn phm dch v hon thnh. ng thi, phn nh lng sn
phm, dch v hon thnh, nhp kho hay tiu th (chi tit tng hot
ng, tng mt hng).
- Cung cp cc ti liu cn thit cho cc b phn c lin quan

3. Mt s ti khon s dng ch yu trong hch

ton qu trnh sn xut
Ti khon 111 - Tin mt
Ti khon 112 - Tin gi ngn hng
Ti khon 142 - Chi ph tr trc
Ti khon 152 - Nguyn liu, vt liu
Ti khon 153 - Cng c, dng c
Ti khon 154 - Chi ph sn xut kinh doanh d dang
Ti khon 155 - Thnh phm
Ti khon 214 - Hao mn TSC
Ti khon 334 - Phi tr cng nhn vin
Ti khon 335 - Chi ph phi tr
Ti khon 338 - Phi tr, phi np khc
Ti khon 621 - Chi ph nguyn vt liu trc tip
Ti khon 622 - Chi ph nhn cng trc tip
Ti khon 627 - Chi ph sn xut chung.
138

4. nh khon cc nghip v kinh t pht sinh

- Khi xut nguyn vt liu chnh, vt liu ph, nhin liu cho phn
xng sn xut sn xut sn phm, ghi:
N TK 621 - Chi ph NVL trc tip
C TK 152 - Nguyn liu, vt liu.
- Khi xut vt liu dng chung cho phn xng sn xut hay
phc v cho cng tc qun l phn xng, ghi:
N TK 627 - Chi ph sn xut chung
C TK 152 - Nguyn liu, vt liu.
- Khi tnh ra tin lng phi tr cho cng nhn trc tip sn xut,
cng nhn phc v v nhn vin qun l phn xng, ghi:
N TK 622 - Chi ph nhn cng trc tip
N TK 627 - Chi ph sn xut chung
C TK 334 - Phi tr CNV.
- Khi trch bo him x hi, bo him y t, kinh ph cng on
c tnh vo chi ph sn xut kinh doanh, ghi:
N TK 622 - Chi ph nhn cng trc tip
N TK 627 - Chi ph sn xut chung
C TK 338 - Phi tr phi np khc.
- Khi trch ho him x hi, bo him y t phn c tr vo tin
lng phi tr ca cn b cng nhn vin, ghi:
N TK 334 - Phi tr CNV
C TK 338 - Phi tr phi np khc.
- Khi xut cng c, dng c cho phn xng sn xut, ghi:
N TK 627 - Chi ph sn xut chung
139

C TK 153 - Cng c, dng c.

- Trng hp gi tr cng c dng c xut dng c gi tr ln cn
phi tnh vo chi ph sn xut kinh doanh ca nhiu k khc nhau, ghi:
(1) N TK 142 - Chi ph tr trc
C TK 153 - Cng c, dng c (100% gi tr).
(2) N TK 627 - Chi ph sn xut chung
C TK 142 - Chi ph tr trc (theo mc phn b cho tng
k).
- Khu hao TSC ang dng phn xng sn xut, ghi:
N TK 627 - Chi ph sn xut chung
C TK 214 - Hao mn TSC.
- i vi cc chi ph khc c lin quan gin tip n hot ng
ca phn xng sn xut nh chi ph sa cha thng xuyn ti sn
c nh, chi ph in nc, tip khch, ghi:
N TK 627 - Chi ph sn xut chung
C TK 111, 112, 331.
- Khi trch trc tin lng ngh php ca cng nhn sn xut trc
tip nhn vin qun l phn xng trong k k ton, ghi:
N TK 622 - Chi ph NC trc tip
N TK 627 - Chi ph SX chung
C TK 335 - Chi ph phi tr.
- Khi trch trc chi ph sa cha ln ti sn c nh ang dng
phn xng sn xut, ghi:
N TK 627 - Chi ph sn xut chung
C TK 335 - Chi ph phi tr.
- Cui k, kt chuyn cc chi ph nguyn vt liu trc tip chi ph
140

nhn cng trc tip, chi ph sn xut chung sang ti khon Chi ph
SXKD d dang tng hp chi ph sn xut v tnh gi thnh sn
phm, ghi.
N TK 154 - Chi ph SXKD d dang
C TK 621 - Chi ph NVL trc tip
C TK 622 - Chi ph NC trc tip
C TK 627 - Chi ph sn xut chung.
- Nu c ph liu thu hi nhp kho, ghi:
N TK 152 - Nguyn liu, vt liu
C TK 154 - Chi ph SXKD d dang.
- Gi thnh sn xut thc t ca nhng sn phm hon thnh nhp
kho trong k, ghi:
N TK 155 - Thnh phm
C TK 154 - Chi ph SXKD d dang.
- Trng hp sn phm hon thnh.khng nhp kho, m c
giao ngay cho khch hng ti phn xng, ghi:
N TK 632 - Gi vn hng bn
C TK 154 - Chi ph SXKD d dang.

5. S k ton
C th m t cc ti khon i ng lin quan trong k ton qu
trnh sn xut trn s 6.2.
S 6.2: Hch ton qu trnh sn xut

141

Ch thch:
(1) Chi ph v nguyn vt liu chnh, vt liu ph, nhin liu ng
lc dng trc tip sn xut sn phm hay qun l phn xng.
(2) Tin lng phi tr cho cng nhn sn xut, nhn vin qun l
phn xng v cc khon chi ph tnh theo tin lng.
(3) Chi ph v cng c, dng c phn xng.
(4) Phn b chi ph tr trc cho k ny.
(5) Khu hao ti sn c nh phn xng sn xut.
142

(6) Chi ph khc phn xng tr bng tin hay cha thanh ton.
(7) Chi ph phi tr c nhn trong k
(8) Kt chuyn chi ph nguyn vt liu trc tip.
(9) Kt chuyn chi ph nhn cng trc tip
(10) Kt chuyn chi ph sn xut chung.
(11) Gi tr ph liu thu hi nhp kho.
(12) Gi thnh sn xut thc t ca nhng sn phm hon thnh
nhp kho trong k.
(13) Gi vn sn phm sn xut xong chuyn thng bn cho khch
hng
V d: Ti mt nh my c mt phn xng chuyn sn xut sn
phm loi A ti thi im 1/9 c s liu d dang u k nh sau (n
v: 1.000).
Ti khon 152: 40.000
Ti khon 154: 17.000
Trong k c cc nghip v kinh t pht sinh nh sau:
1. Mua NVLC tr gi thanh ton 110.000, tr bng tin gi
ngn hng. Nguyn liu nhp kho.
2. Xut kho vt liu ch to sn phm, tr gi 90.000.
3. Tnh ra tin lng phi tr cho cng nhn trc tip sn xut:
30.000, nhn vin qun l phn xng: 5.000.
4. Trch bo him x hi, bo him y t, kinh ph cng on tnh
vo chi ph theo t l quy nh (19%).
5. Cc chi ph sn xut chung khc thc t pht sinh: Chi ph
nhin liu: 5.000
- Chi ph tr trc phn b k ny: 6.000
143

- Chi ph khu hao TSC: 10.000

- Chi ph dch v khc mua ngoi tr bng tin mt: 3.990
6. Kt chuyn chi ph v tnh gi thnh sn phm hon thnh nhp
kho trong k. Bit rng cui k cn mt s sn phm d dang tr gi
10.000.
Yu cu: nh khon v phn nh tnh hnh trn vo ti khon c
lin quan.
nh khon:
(1) N TK 152: 110.000
C TK 112: 110.000
(2) N TK 62 1: 90.000
C TK 152: 90.000
(3) N TK 622: 30.000
N TK 627: 5.000
C TK 334: 35.000
(4) N TK 622: 5.700
N TK 627: 950
C TK 338: 6.650
(5) N TK 627: 24.990
C TK 152: 5.000
C TK 142: 6.000
C TK 214: 10.000
C TK 111: 3.990
(6a) N TK 154: 90.000
C TK 621: 90.000
144

(6b) N TK 154: 35.700

C TK 622: 35.700
(6c) N TK 154: 30.940
C TK 627: 30.940
(6d) N TK 155: 163.640
C TK 154: 163.640
Phn nh vo cc ti khon c lin quan:
VT: (1000)
TK 154

TK 152

TK 621

40.000 90.000(2) 90.000(2)

17.000
(6a)90.000

TK 627
(3)5.000
(4) 950

(1)110.000 5.000 (5)

90.000(6a) (5)24.990 30.940(6c)

(6b)35.700 163.640(6d)
(6c)30.940
156.640163.640
10.000

100.00095.000

90.00090.000

30.94030.940

45.000

TK 112
xxx

TK 142
xxx

TK 334

TK 338

xxx

xxx

110.000(1)

6.000(5)

35.000 (3)

6.650(4)

110.000

6.000

35.000

6.650

TK 214
xxx
10.000(5)
10.000

TK 155
xxx
(6d)163.640
163.640

TK 622
(3)30.000
(4) 5.700 35.700(6b)
35.70035.700

TK 111
xxx
3.990(5)
3.990

145

III. K TON QU TRNH TIU TH SN

PHM V XC NH KT QU KINH DOANH
1. Khi nim
Tiu th l giai on cui cng ca qu trnh sn xut kinh doanh,
tiu th sn phm l qu trnh a cc loi sn phm sn xut ra
vo lu thng bng cc hnh thc bn hng. Trong qu trnh tiu th
sn phm pht sinh cc quan h v chuyn giao sn phm hng ho v
thanh ton gia n v kinh t vi khch hng, trong qu trnh pht
sinh cc nghip v kinh t v chi ph bn hng nh qung co, vn
chuyn bc d, cc nghip v v thanh ton. Qu trnh tiu th c
coi l hon thnh khi hng ho thc s tiu th tc l khi quyn s
hu v hng ho chuyn t ngi bn sang ngi mua. Mt khc
sau khi tiu th sn phm n v phi thc hin ngha v vi Nh
nc v cc khon thu trn c s tiu th tng mt hng theo quy
nh.
Trong giai on tiu th, b phn gi tr mi sng to ra trong
khu sn xut s c thc hin v biu hin di hnh thc li
nhun.
Cui mi k k ton doanh nghip xc nh c doanh thu, cc
khon gim tr doanh thu, t tnh c doanh thu thun. Sau khi
xc nh gi vn hng bn, chi ph bn hng, chi ph qun l doanh
nghip, cc khon thu khc, chi ph khc, doanh nghip s xc nh
c kt qu kinh doanh trong k hch ton.

2. Cc phng php tiu th sn phm

C 2 phng php tiu th sn phm: Tiu th trc tip v tiu
th gi bn:
- Tiu th trc tip: L phng thc tiu th sn phm m ngi
146

mua s nhn hng ti x nghip (ti quy hng, ti kho, ti cc b phn

sn xut) khi thanh ton tin hng hoc chp nhn thanh ton.
Trong trng hp ny sn phm giao cho khch hng c xc
nh tiu th ngay.
- Tiu th gi bn: L phng thc tiu th sn phm m nh sn
xut khng trc tip giao hng cho ngi mua m giao cho cc nh
phn phi, cc nh phn phi c trch nhim bn hng theo hp ng
k, k c trng hp gi hng cho cc i l bn. Trong trng
hp ny sn phm gi i bn cha c xc nh l tiu th, ch khi
no khch hng thanh ton tin hng hoc chp nhn thanh ton tin
hng, lc sn phm gi i bn mi c coi l tiu th.

3. Nhim v ca k ton qu trnh tiu th v xc

nh kt qu kinh doanh
- Hch ton y , chnh xc tnh hnh tiu ~ th cc loi sn
phm, hng ho, dch v theo 2 ch tiu: hin vt, gi tr v tnh hnh
thanh ton vi khch hng; cng vi cc chi ph pht sinh trong qu
trnh tiu th.
- Xc nh kp thi kt qu tiu th ca tng mt hng, tng loi
sn phm, dch v v tiu th sn phm, hng ho, dch v.
- Xc nh chnh xc, y , kp thi cc loi doanh thu, chi ph
v kt qu kinh doanh ca tng hot ng v ca ton doanh nghip
trong k hch ton.
- Cung cp thng tin v lp bo co theo yu cu qun l.

4. Mt s ti khon s dng ch yu trong qu

trnh tiu th
Ti khon 111 - Tin mt
Ti khon 112 - Tin gi ngn hng
147

Ti khon 131 - Phi thu ca khch hng

Ti khon 138 - Phi thu khc
Ti khon 155 - Thnh phm
Ti khon 157 - Hng gn i bn
Ti khon 214 - Hao mn TSC
Ti khon 334 - Phi tr cng nhn vin
Ti khon 338 - Phi tr, phi np khc
Ti khon 421 - Li nhun cha phn phi
Ti khon 511 - Doanh thu bn hng v cung cp dch v
Ti khon 515 - Doanh thu hot ng ti chnh
Ti khon 521 - Chit khu thng mi
Ti khon 531 - hng bn b tr li
Ti khon 532 - Gim gi hng bn
Ti khon 632 - Gi vn bn hng
Ti khon 641 - Chi ph bn hng
Ti khon 642 - Chi ph qun l doanh nghip
Ti khon 911 - Xc nh kt qu sn xut kinh doanh.

5. nh khon cc nghip v kinh t pht sinh:

- Khi tnh ra tin lng phi tr cho cn b, nhn vin b phn
bn hng v b phn qun l doanh nghip, ghi:
N TK 641 - Chi ph bn hng
N TK 642 - Chi ph qun l doanh nghip
C TK 334 - Phi tr cng nhn vin.
- Khi trch bo him x hi, bo him y t, kinh ph cng on
phn c tnh vo chi ph theo tin lng ca nhng i tng trn,
148

ghi:
N TK 64 1 - Chi ph bn hng
N TK 642 - Chi ph qun l doanh nghip
C TK 338 - Phi tr, phi np khc.
- Khu hao ti sn c nh ang dng b phn bn hng, b
phn qun l doanh nghip, ghi:
N TK 641 - Chi ph bn hng
N TK 642 - Chi ph qun l doanh nghip
C TK 214 - Hao mn ti sn c nh.
- Khi pht sinh cc chi ph khc b phn bn hng, b phn qun
l doanh nghip nh chi ph sa cha(thng xuyn ti sn c nh,
chi ph tip khch..., ghi:
N TK 64 1 - Chi ph bn hng,
N TK 642 - Chi ph qun l doanh nghip
C TK 111, 112, 331, 152...
- Khi gi sn phm i bn, ghi:
N TK 157 - Hng gi i bn
C TK 154 - Chi ph sn xut kinh doanh d dang
C TK 155 - Thnh phm.
- Khi sn phm gn i bn c xc nh tiu th, ghi:
(1) N TK 111 - Tin mt
N TK 112 - Tin gi ngn hng
N TK 131 - Phi tr khch hng
C TK 511 - Doanh thu bn hng v cung cp dch v.
(2) N TK 632 - Gi vn hng bn
149

C TK 157 - Hng gi i bn.

- Khi xut kho bn sn phm theo phng php giao trc tip, ghi
(1) N TK 111 - Tin mt
N TK 112 - Tin gi ngn hng
N TK 131 - Phi thu ca khch hng
C TK 511 - Doanh thu bn hng v cung cp dch v.
(2) N TK 632 - Gi vn hng bn
C TK 155 - Thnh phm.
- Khi xut vt liu, phc v cho b phn bn hng hay b phn
qun l doanh nghip, ghi:
N TK 641 - Chi ph bn hng
N TK 642 - Chi ph qun l doanh nghip
C TK 152 - Nguyn liu, vt liu.
- Khi xut cng c dng c c gi tr nh cho b phn bn hng
hay b phn qun l doanh nghip, ghi:
N TK 64 1 - Chi ph bn hng
N TK 642 - Chi ph qun l doanh nghip
C TK 153 - Cng c, dng c.
- Khi phn b chi ph tr trc cho b phn bn hng, b phn
qun l doanh nghip, ghi:
N TK 64 1 - Chi ph bn hng
N TK 642 - Chi ph qun l doanh nghip
C TK 142 - Chi ph tr trc.
- i vi cc khon thu phi np c tnh vo chi ph qun l
doanh nghip nh thu mn bi, thu nh t th khi xc nh s phi
np cho tng k k ton, ghi:
150

N TK 642 - Chi ph qun l doanh nghip

C TK 333 - Thu v cc khon phi np cho nh nc.
- Chi ph in, nc, in thoi... phi tr pht sinh trong k b
phn bn hng, b phn qun l doanh nghip, ghi:
N TK 64 1 - Chi ph bn hng
N TK 642 - Chi ph qun l doanh nghip
C TK 331 - Phi tr ngi bn.
- Khi trch trc chi ph sa cha ln ti sn c nh b phn
bn hng, b phn qun l doanh nghip, ghi:
N TK 641 - Chi ph bn hng
N TK 642 - Chi ph qun l doanh nghip
C TK 335 - Chi ph phi tr.
- Khi xc nh s thu phi np cho nh nc tnh trn doanh thu
bn hng pht sinh trong k, ghi:
N TK 511 - Doanh thu bn hng v cung cp dch v
C TK 333 - Thu v cc khon phi np cho Nh nc.
- Khi gim gi hng bn cho khch hng (hng bn), ghi:
N TK 532 - Gim gi hng bn
C TK 111, 112, 131.
- Khi hng bn b tr li, ghi.
(1) N TK 531 - Hng bn b tr li
C TK 111, 112, 131
(2) N TK 155 - Thnh phm
C TK 632 - Gi vn hng bn.
- Cui k, kt chuyn gim tr doanh thu, ghi:
151

N TK 511 - Doanh thu bn hng v cung cp dch v

C TK 531 - Hng bn b tr li
C TK 532 - Gim gi hng bn.
- Cui k, kt chuyn doanh thu thun, ghi:
N TK 511 - Doanh thu bn hng v cung cp dch v
C TK 911 - Xc nh KQKD.
- Kt chuyn gi vn ca hng bn trong k, ghi:
N TK 911 - Xc nh KQKD
C TK 632 - Gi vn hng bn.
- Kt chuyn chi ph bn hng, chi ph qun l doanh nghip pht
sinh trong k, ghi:
N TK 911 - Xc nh KQKD
C TK 641 - Chi ph bn hng
C TK 642 - Chi ph qun l doanh nghip.
- Nu doanh thu thun ln hn cc ch ph c tr th kt chuyn
li sang ti khon li nhun cha phn phi, ghi:
N TK 911 - Xc nh KQKD
C TK 421 - Li nhun cha phn phi.
- Ngc li nu doanh thu thun nh hn cc chi ph c tr th
kt chuyn l, ghi.
N TK 421 - Li nhun cha phn phi
C TK 911 - Xc nh KQKD.

6. S k ton
C th m t cc ti khon i ng lin quan trong k ton qu
trnh tiu th v xc nh kt qu kinh doanh trn s 6.3.
152

S 6.3: Hch ton qu trnh tiu th v

xc nh kt qu kinh doanh

Ch thch:
(1) Tin lng phi tr cho nhn vin bn hng hay cn b qun l
153

doanh nghip v cc khon chi ph tnh theo tin lng.

(2) Khuhaotisncnhbphnbnhngvbphnqun l doanh
nghip.
(3) Chi ph khc lin quan n bn hng hay qun l doanh
nghip.
(4) Xut NVL, CC, DC phc v cho b phn bn hng hay b
phn qun l doanh nghip.
(5) Phn b chi ph tr trc cho b phn bn hng hay b phn
QLDN.
(6) Cc khon chi ph v hot ng ti chnh; cc khon l ca
hot ng ti chnh.
(7a) Xut kho thnh phm gi bn
(7b) Xut kho bn sn phm trc tip cho khch hng.
(8a) Bn hng thu tin ngay.
(8b) Bn hng cha th tin ngay.
(9) Khch hng tr n bng TM hoc tin gi NH.
(10a) Doanh thu hot ng ti chnh cha thanh ton.
(10b) Doanh thu hot ng ti chnh tr bng TM.
(11) Khch hng tr n bng TM hoc tin gi NH.
(12) Gi vn hng bn.
(13) Cc khon gim tr doanh thu.
(14) Kt chuyn doanh thu bn hng thun.
(15) Kt chuyn doanh thu hot ng ti chnh.
(16) Kt chuyn gi vn hng bn.
(17) Kt chuyn chi ph bn hng.
(18) Kt chuyn chi ph qun l doanh nghip.
154

(19) Kt chuyn chi ph hot ng ti chnh.

(20) Kt chuyn li.
(21) Kt chuyn l.
V d:
C s liu ca Cng ty L nh sau: S d u k trn mt s ti
khon (VT: 1000):
Ti khon 155: 80.000
Ti khon 157: 45.000
Trong k c cc nghip v kinh t pht sinh nh sau:
1. Xut bn thnh phm gi vn 30.000, gi bn 77.000, trong
thu bng tin mt 20.000; TGNH 40.000; khch hng cn n
17.000
2. Ngi mua khiu ni v cht lng sn phm tiu th trong k
nn c cng ty gim gi 2% (tr vo s cn n).
3. Chi ph bn hng pht sinh: 15.000, trong lng phi tr cho
nhn vin bn hng 8.000; vt liu bao b phc v bn hng 2.000; chi
khc bng tin mt 5.000
4. Chi ph qun l doanh nghip pht sinh: 20.000, trong lng
phi tr cho cn b qun l DN l: 8.000; Khu hao TSC l: 2.000;
chi khc bng tin mt l: 10.000
5. Cc bt ton kt chuyn cn thit lc cui k.
Yu cu: nh khon v phn nh cc nghip v kinh t n vo s
ti khon.
Bi gii:
nh khon:
(1a) N TK 632: 30.000
155

C TK 155: 30.000
(1b) N TK 111.20.000
N TK 112: 40.000
N TK 131: 17.000
C TK 511: 77.000
(2) N TK 532: 1.540
C TK 131: 1.540
(3) N TK 641: 15.000
C TK 334: 8.000
C TK 152: 2.000
C TK 111: 5.000
(4) N TK 642: 20.000
C TK 334: 8.000
C TK 214: 2.000
C TK 111: 10.000
(5a) K/c doanh thu thun:
N TK 511: 77.000
C TK 911: 77.000
(5b) Kt chuyn gi vn hng bn:
N TK 911: 30.000
C TK 632: 30.000
(5c) Kt chuyn chi ph bn hng:
N TK 911: 15.000
C TK 641: 15.000
(5d) Kt chuyn chi ph qun l doanh nghip:
156

N TK 911: 20.000
C TK 642: 20.000
(5e) Kt chuyn li:
N TK 911: 12.000
C TK 421: 12.000
Phn nh vo ti khon c lin quan:
TK 511
77.000 (1)
77.000(5a)

TK 111

TK 131

TK 334

xxx

xxx
20.000(1) 5.000 (3)

xxx
8.000(3)

17.000(1) 1.540(2)

8.000(4)

10.000(4)
77.000 77.000

TK 112
xxx 77.000 (1)

20.00015.000

TK 532

17.0001.540

TK 214
xxx

(2)1.5402.000 (3)

(1)40.000
40.000

TK 911
(5b)30.000 77.000(5a)

1.5402.000

TK 421
xxx

(5d)20.000

TK 152
xxx

2.000(4)

2.000(3)

2.000

2.000

TK 641
(3)15.000

TK 642
(4)20.000

15.000(5c)

(5c)15.000

16.000

20.000(5d)

12.000(5e)

(5e)12.000
77.000 77.000

12.000

15.00015.000

20.00020.000

157

TK 155

TK 632
(1a)30.00030.000(5b)

80.000
30.000(1a)

30.000

30.00030.000

50.000

IV K TON MUA BN HNG HA V XC

NH KT QU KINH DOANH
1. Khi nim
Mua bn hng ha l hot ng ch yu cc n v c chc
nng lu thng phn phi hay cn gi l cc n v kinh doanh
thng mi. Nhng n v ny s mua hng ha ca cc nh cung cp
ri bn li cho khch hng kim li. Qu trnh mua hng ha c th
m t theo trnh t sau:

2. Nhim v ca k ton
- Phn nh chnh xc, y , kp thi cc nghip v kinh t pht
sinh trong qu trnh mua bn hng ha v tnh gi vn hng mua, gi
vn hng tn kho, gi vn hng bn v doanh s bn ra mt cch ng
n phc v cho vic ch o kinh doanh. Lm tt cng tc kim k,
bo m an ton hng ha trong kho.
- Xc nh chnh xc, y , kp thi cc loi doanh thu, chi ph
v kt qu kinh doanh ca tng hot ng v ca ton doanh nghip
158

trong k hch ton.

- Cung cp thng tin v lp bo co theo yu cu qun l.

3. Ti khon s dng hch ton

Ti khon 111 - Tin mt
Ti khon 112 - Tin gi ngn hng
Ti khon 131 - Phi thu ca khch hng
Ti khon 151 - Hng mua ang i ng
Ti khon 156 - Hng ha
Ti khon 157 - Hng gi i bn
Ti khon 331 - Phi tr khch hng
Ti khon 333 - Thu v cc khon phi np nh nc
Ti khon 521 - Chit khu thng mi
Ti khon 511 - Doanh thu bn hng v cung cp dch v
Ti khon 515 - Doanh thu hot ng ti chnh
Ti khon 531 - Hng bn b tr li
Ti khon 532 - Gim gi hng bn
Ti khon 421 - Li cha phn phi
Ti khon 632 - Gi vn hng bn
Ti khon 641 - Chi ph bn hng
Ti khon 642 - Chi ph qun l doanh nghip
Ti khon 911 - Xc nh kt qu sn xut kinh doanh
Ti khon 142, 214, 334, 338...

4. nh khon cc nghip v kinh t pht sinh

- Khi mua vt liu, cng c, dng c, hng ha v nhp kho tin
hng cha thanh ton, ghi:
159

N TK 152 - Nguyn liu, vt liu

N TK 153 - Cng c, dng c
N TK 156 - Hng ho
C TK 331 - Phi tr ngi bn.
- Trng hp c pht sinh chi ph thu mua tr bng tin mt, tin
gi ngn hng hoc ngi nhn tm ng c lin quan n cc i
tng trn, ghi:
N TK 152 - Nguyn liu, vt liu
N TK 153 - Cng c, dng c
N TK 156 - Hng ho
C TK 111, 112, 141.
- Khi mua vt liu, cng c dng c, hng ha, ti sn c nh
bng tin mt hay tin gi ngn hng, ghi:
N TK 152 - Nguyn liu, vt liu
N TK 153 - Cng c, dng c
N TK 156 - Hng ho
N TK 211 - TSC hu hnh
C TK 111, 112.
- Chi ph bn hng pht sinh trong k. ghi:
N TK 64 1 - Chi ph bn hng
C TK 334 - Phi tr cng nhn vin
C TK 338 - Phi tr phi np khc
C TK 152 - Nguyn liu vt liu
C TK 153 - Cng c dng c
C TK 142 - Chi ph tr trc
160

C TK 214 - Hao mn TSC

C TK 331 - Phi tr ngi bn
C TK 111 - Tin mt
C TK 112 - Tin gn ngn hng
C TK 335 - Chi ph phi tr.
- Chi ph qun l doanh nghip pht sinh trong k, ghi:
N TK 642 - Chi ph qun l doanh nghip
C TK 334 - Phi tr cng nhn vin
C TK 338 - Phi tr phi np khc
C TK 152 - Nguyn liu vt liu
C TK 153 - Cng c dng c
C TK 142 - Chi ph tr trc
C TK 214 - Hao mn TSC
C TK 331 - Phi tr ngi bn
C TK 111 - Tin mt
C TK 112 - Tin gn ngn hng
C TK 335 - Chi ph phi tr.
- Khi xut kho hng ha gi i bn theo phng thc gi bn,
ghi:
N TK 157 - Hng gi i bn
C TK 156 - Hng ho.
- Khi hng gi i bn bn c, ghi:
(1) N TK 111 - Tin mt
N TK 112 - Tin gi ngn hng
N TK 131 - Phi thu ca khch hng
161

C TK 511 - Doanh thu bn hng.

(2) N TK 632 - Gi vn hng bn
C TK 157 - Hng gi i bn.
- Khi xut bn hng ha theo phng thc bn hng trc tip ghi:
(1) N TK 111 - Tin mt
N TK 112 - Tin gi ngn hng
N TK 131 - Phi thu ca khch hng
C TK 51 1 - Doanh thu bn hng.
(2) N TK 632 - Gi vn hng bn
C TK 156 - Hng ho.
- Khi chp nhn khon chit khu thanh ton do khch hng thanh
ton tin hng ng hn c hng chit khu, ghi:
N TK 111 - Tin mt
N TK 112 - Tin gi ngn hng
C TK 131 - Phi thu ca khch hng.
- Trng hp buc phi gim gi hng bn cho khch hng v
hng km phm cht, sai quy cch..., ghi:
N TK 532 - Gim gi hng bn.
C TK 131 - Phi thu ca khch hng.
- Khi nhp ko hng bn trc y nhng b tr li v mt l do
no , ghi:
(1) N TK 531 - Hng bn b tr li
C TK 131 - Phi thu ca khch hng.
(2) N TK 156 - Hng ho
C TK 632 - Gi vn hng bn.
162

- Cui k, tnh ton phn b chi ph thu mua hng ha cho hng
ha bn trong k, ghi:
N TK 632 - Gi vn hng bn
C TK 156 - Hng ha - phn chi ph thu mua:
- Kt chuyn cc khon chit khu bn hng, gim gi hng bn
pht sinh trong k, ghi:
N TK 511 - Doanh thu bn hng
C TK 52 1 - Chit khu bn hng
C TK 532 - Gim gi hng bn
C TK 531 - Hng bn b tr li.
- Kt chuyn doanh thu thun tnh li (l), ghi:
N TK 511 - Doanh thu bn hng
C TK 911 - Xc nh kt qu kinh doanh.
- Kt chuyn gi vn hng bn pht sinh trong k, ghi:
N TK 911 - Xc nh kt qu kinh doanh
C TK 632 - Gi vn hng bn.
- Kt chuyn chi ph bn, chi ph qun l doanh nghip pht sinh
trong k, ghi:
N TK 911 - Xc nh kt qu kinh doanh
C TK 641 - Chi ph bn hng
C TK 642 - Chi ph qun l doanh nghip.
- Nu doanh thu thun ln hn cc chi ph c tr th kt chuyn
li, ghi:
N TK 911 - Xc nh kt qu kinh doanh
C TK 421 - Li nhun cha phn phi.
163

- Ngc li, kt chuyn l, ghi:

N TK 421 - Li nhun cha phn phi
C TK 911 - Xc nh kt qu kinh doanh

5. S k ton
C th m t cc ti khon i ng lin quan trong k ton qu trnh
mua, bn hng ho v xc nh kt qu kinh doanh trn s
6.4.

164

Ch thch:
(1) Chi ph bn hng hay chi ph QLDN tr bng TM, TGNH hay
dch v mua ngoi.
165

(2) Mua hng ha nhp kho hay chi ph thu mua.

(3) Chi ph vt liu, cng c dng c, khu hao TSC, tin lng,
BHXH b phn bn hng hay QLDN.
(4) Xut kho gi hng i bn.
(5) Bn hng thu tin ngay.
(6) Bn hng cha thu tin.
(7) Gi vn hng bn.
(8) Kt chuyn tr gi mua ca hng gn i bn c.
(9) Khch hng tr n bng tin mt hay tin gi ngn hng.
(10) Khch hng thanh ton tin hng c chit khu hoc gim gi
hay hng bn b tr li.
(11) Kt chuyn cc khon chit khu bn hng, gim gi hay
hng b tr li.
(12) Khon thu tnh trn doanh thu phi np (nu c).
(13) Kt chuyn doanh thu thun.
(14) Kt chuyn gi vn hng bn
(15) Kt chuyn chi ph bn hng.
(16) Kt chuyn chi ph QLDN.
(17) Kt chuyn li.
(18) Kt chuyn l.
V d: Cng ty X c tnh hnh nh sau:
* S d u k cc ti khon:

166

VT. VN

TK 111: 20.000.000

TK 211:

150.000.000

TK 112: 150.000.000

TK 331:

50.000.000

TK 156: 35.000.000

TK 311:

25.000.000

TK 153:

5.000.000

TK 411:

260.000.000

TK 334:

5.000.000

TK 421:

20.000.000

* Trong k c cc nghip v kinh t pht sinh:

1) Rt tin gi NH nhp qu tin mt: 90.000.000
2) Vay ngn hn NH tr n cho ngi bn 25.000.000
3) Xut bn mt s hng ho c gi vn 25.000.000, gi bn l
30.000.000 tin hng cha thanh ton.
4) Xut cng c, dng c cho b phn bn hng l 500.000 v tr
b phn qun l doanh nghip l 500.000
5) Tnh ra tin lng phi tr cho nhn vin bn hng l 1 000 000
v cn b qun l doanh nghip 2.000.000
6) Dng tin mt mua hng ho nhp kho 60.000.000
7) Xut bn mt s hng ho c gi vn 60.000.000, gi bn
70.000.000 thanh ton bng tin gi ngn hng.
8) Ch tin mt lng cho cn b cng nhn vin 3.000.000
9) Kt chuyn doanh thu, chi ph v li (l) lc cui k.
Yu cu:
- nh khon cc nghip v kinh t pht sinh.
- Phn nh cc nghip v k ton pht sinh trn cc ti khon lin
quan v xc nh kt qu li, l.
Bi gii:
nh khon cc nghip v kinh t pht sinh (VT: 1 000)
(1) N TK 111: 90.000
C TK 112: 90.000
(2) N TK 331: 25.000
167

C TK 311: 25.000
(3a) N TK 632: 25.000
C TK 156: 25.000
(3b) N TK 131: 30.000
C TK 511: 30.000
(4) N TK 641: 500
N TK 642: 500
C TK 153: 1.000
(5) N TK 641: 1.000
N TK 642: 2.000
C TK 334: 3.000
(6) N TK 156: 60.000
C TK 111: 60.000
(7a) N TK 632: 60.000
C TK 156: 60.000
(7b) N TK 112: 70.000
C TK 511: 70.000
(8) N TK 334: 3.000
C TK 111: 3.000
(9a) K/c doanh thu thun,
N TK 511: 100.000
C TK 911: 100.000
(9b) Kt chuyn gi vn hng bn
N TK 911: 85.000
C TK 632: 85.000
168

(9c) Kt chuyn chi ph bn hng

N TK 911: 1.500
C TK 641: 1.500
(9d) Kt chuyn chi ph qun l doanh nghip
N TK 911: 2.500
C TK 642: 2.500
(9e) Kt chuyn li
N TK 911: 11.000
C 42 1: 11.000
- Phn nh cc nghip v kinh t pht sinh vo cc ti khon lin
quan (VT: 1.000).
TK 111

TK 112

TK 156

150.000

20.000

5.000

35.000
90.000(1)

(1)90.000

TK 153

(7b)70.000
60.000 (6)

25.000(3a)

500(4a)

60.000(7a)

500(4b)

(6)60.000

3.000 (8)
90.000 63.000
47.000

TK 131
000
(3b)30.000

70.00090.000

60.00085.000

130.000

10.000

TK 311

TK 632

1.000
4.000

TK 511

25.000
25.000(2) (3a)25.000

(9a)100.000 30.000(3b)

(7a)60.000

70.000(7b)
85.000(10c)

30.000

25.000

30.000

50.000

TK 641

TK 642

85.00085.000

TK 334

100.000100.000

TK 411

169

(4a)500

5.000

(4b)500

260.000

(8)3.000
(5)1.000 1.500(10b)
1.500

(5)2.000 25.000(10b)
2.5002.500

3.000(5)
3.0003.000
5.000

TK 211

TK 331

150.000

50.000

TK 421
20.000

260.000

TK 911
(9a)1.500
(9b)2.500 100.000(9a)

(2)25.000

(9c)85.000
(9d)11.000
25.000
150.000

170

11.000
25.000

31.000

100.000100.000

Chng VII
CC PHNG PHP KIM TRA
S LIU K TON
Kim tra s liu l yu cu tt yu khch quan ca k ton. Trong
qu trnh ghi chp hng ngy k ton phi kim tra, i chiu gia s
liu chi tit vi s tng cng, gia chng t vi s sch nhm bo m
cho vic ghi chp phn nh cc nghip v kinh t pht sinh mt cch
chnh xc. Tuy nhin s sai st trong qu trnh tnh ton, x l s liu
v ghi chp s sch l iu vn c th xy ra v khi lng ghi chp,
tnh ton ca k ton rt ln. Do vo lc cui k trc khi lp bo
co ti chnh, k ton cn phi kim tra li ton b s liu ghi chp,
tnh ton trong k nhm bo m s ng tin cy ca cc ch tiu kinh
t s c trnh by trn bng cn i k ton v bo co kt qu hot
ng kinh doanh lc cui k. Phng php kim tra thng dng l
lp bng cn i s pht sinh, bng i chiu s pht sinh, bng tng
hp s liu chi tit.

I. BNG CN I S PHT SINH (BNG

CN I TI KHON)
1. Ni dung v kt cu ca bng cn i s pht
sinh
Bng cn i s pht sinh l phng php k thut dng kim
tra mt cch tng qut s liu k ton ghi trn cc ti khon tng
hp.
Bng cn i s pht sinh c xy dng trn 2 c s:
- Tng s d bn N ca tt c cc ti khon tng hp phi bng
171

tng s d bn C ca tt c cc ti khon tng hp.

- Tng s pht sinh bn N ca tt c cc ti khon tng hp phi
bng tng s pht sinh bn C ca tt c cc ti khon tng hp.
Kt cu ca bng cn i s pht sinh c th hin qua bng sau:
n v: .

BNG CN I S PHT SINH

Qu. nm.........
n v tnh:...........
S

Ti khon

S d u k

S pht sinh
trong k

S d cui k

Tng cng

2. Phng php lp bng

- Ct s th t: Dng nh s theo tun t cho cc ti khon
s dng trong k t ti khon th nht cho n ht.
- Ct tn ti khon: Dng ghi s hiu v tn ca ti khon ca
tt c cc ti khon tng hp t loi 1 n loi 9. Mi ti khon ghi
trn mt dng, ghi t ti khon c s hiu nh n s hiu ln khng
phn bit ti khon c cn s d cui k hay khng hoc trong k c
s pht sinh hay khng.
172

- Ct s d u k: Ghi s d u k ca cc ti khon tng ng.

Nu s d bn N ghi vo ct N, s d bn C ghi vo ct C.
- Ct s pht sinh trong k: Ghi tng s pht sinh trong k ca ti
khon tng ng, tng s pht sinh bn N ghi vo ct N, tng s
pht sinh bn C ghi vo ct C.
- Ct s d cui k: Ghi s d cui k ca cc ti khon tng
ng. Nu s d bn N ghi vo ct N, s d bn C ghi vo ct C.
- Cui cng, tnh ra. tng s ca tt c cc ct xem gia bn N
v bn C ca tng ct: S d u k, s pht sinh trong k v s d
cui k c bng nhau tng cp mt hay khng.

3. Tc dng ca bng cn i s pht sinh

- Bng c tc dng trong vic kim tra cng vic ghi chp, tnh
ton. Th hin nhng im:
+ Xt theo ng tng cng th: Tng s bn N v bn C ca
tng ct s d u k, s pht sinh, s d cui k nht thit phi bng
nhau (3 = 4, 5 = 6, 7 = 8).
+ Xt theo tng ti khon trn tng dng th: S d cui k phi
bng s d u k cng pht sinh tng tr pht sinh gim. Nu khng
xy ra nh trn th trong ghi chp, tnh ton chc chn c sai st.
- Nhn vo bng c th nh gi tng qut v tnh hnh ti sn,
ngun vn v qu trnh kinh doanh ca n v.
- Cung cp ti liu lp bng cn i k ton.
- Cung cp ti liu cho vic phn tch hot ng knh t.

II. BNG I CHIU S PHT SINH V S

D KIU BN C
1. Ni dung v kt cu
173

Bng ny cng c tc dng nh bng cn i s pht sinh nhng

cch trnh by ch trng n mi quan h i ng gia cc ti khon
k ton, c th nh sau:
TK ghi C D u
k bn TK TK TK .
N
TK ghi N

D u k bn C

Cng D
pht cui
TK
sinh k bn
N
C

X1"

TK...
TK...
TK...
Cng pht sinh C
D cui k bn N

X2

2. Phng php lp bng

- Ly s d u k ca tt c cc ti khon a ln bng nu s d
bn N, ghi vo ct "D u k bn N", nu s d bn C, ghi
vo dng "D u k bn C". Tng d N u k = Tng d C u
k, ghi X1.
- Ly s pht sinh cng mt bn ca tt c cc ti khon, V d
bn C, lit k ln bng thnh tng ct. Nhng v bng cu to theo
kiu bn c nn khi lit k phi ng thi phn loi s liu theo tng
ti khon ghi N v hnh thnh tng ct s liu theo tng ti khon
ghi N v nh vy hnh thnh tng ct s liu ch r: c mt ti khon
n cc ti khon i ng hoc ngc li.
- S pht sinh N ca tng ti khon trn tng dng ca bng s
c em i chiu vi s pht sinh N ca tng ti khon tng ng
174

 c phn nh trn s ci ti khon. Nu xut hin chnh lch

chng t vic ghi chp c thiu st, phi tm sai st do khon no
sa sai.
- Rt s d cui k ca tng ti khon. Nu s d bn N, ghi
vo dng "D cui k bn N". Nu s d cui k bn C, ghi vo
ct "D cui k bn C". S d ny c i chiu vi s d ca ti
khon trn s. Tng d N cui k = Tng d C cui k, ghi X2.
Phng php ny c u im l kim tra c tnh cht hp l
ca cc quan h i ng ti khon. Tuy nhin cng khng pht hin
c nhng trng hp b st hay ghi trng bt ton. Mt khc nu
n v s dng nhiu ti khon, pht sinh qu nhiu nghip v th vic
lp bng s mt nhiu thi gian. Do bng ny t ng trong thc t.

III. BNG TNG HP S LIU CHI TIT

(BNG CHI TIT S D V S PHT SINH)
1. Ni dung v kt cu ca bng tng hp s liu
chi tit
Bng ny c xy dng trn c s mi quan h gia ti khon
tng hp vi ti khon phn tch nhm i chiu s liu gia k ton
chi tit vi k ton tng hp.
Bng tng hp s liu chi tit l mt trang s lit k ton b s d
u k, tng s pht sinh N, tng s pht sinh C, s d cui k ca
ti khon phn tch l cc s, th chi tit ca mt ti khon tng hp.
S liu tng cng ca tng s, th chi tit c ghi 1 dng vo bng.
S liu tng cng ca bng ny phi khp trng vi s liu chung trn
ti khon tng hp. Nu c chnh lch tc l qu trnh ghi chp ca k
ton c sai st, phi kim tra v sa cha li.
Nh vy phng php ny dng kim tra s liu ca ring tng
175

ti khon m mi ti khon, ty theo ni dung phn nh, c nhng c

im ring, yu cu qun l ring nn mu s chi tit, mu bng s
liu chi tit c th khng ging nhau, m c xy dng thit k mu
biu tu theo tng nhm ti khon v yu cu qun l.
Trong thc t ngi ta thng s dng kt hp hai phng php:
Bng cn i s pht sinh v bng tng hp s liu chi tit va
kim tra s liu tng qut ca cc ti khon k ton va kim tra s
liu chi tit ca tng ti khon k ton, cng vi nhng quan h i
chiu khc (th kho, th qu, ngi mua, ngi bn..)

2. Mt s bng tng hp s liu chi tit p dng

ph bin
2.1. Bng tng hp s liu chi tit nguyn liu, vt liu
Bng tng hp s liu chi tit nguyn liu, vt liu l bng tng
hp s liu ca cc loi nguyn liu vt liu tn kho u k; nhp,
xut trong k v tn kho cui k dng kim tra cc s liu cc s
chi tit v nguyn liu, vt liu. S liu tng hp c khp ng vi ti
khon 152 - Nguyn liu, vt liu hay khng, theo nguyn tc ph hp
gia ti khon tng hp v ti khon phn tch.
* Kt cu ca bng:
Kt cu ca bng tng hp s liu chi tit nguyn liu c th
hin qua mu bng sau:

176

BNG TNG HP S LIU, CHI TIT

Ti khon 152 - Nguyn liu, vt liu
Thng.......... nm..........
Tn
nguyn
VL

n Gi
v n
tnh v

S d u k
S
S tin
lng

x
* Phng php lp bng:

Tng cng

Pht sinh trong k

S d cui
k

Nhn (N) Xut (C)

S
S
S
S
S
S
lng tin
lng tin lng tin

Bng c lp trn c s s liu ca cc s chi tit v nguyn liu,

vt liu. Cui mi k k ton, mi trang s ch tit nguyn liu vt liu
c cng s nhp, s xut v tnh ra s tn cui k, k c v s lng
v s tin. Cn c vo tng s ca mi trang (mi trang ghi chp mt
loi nguyn liu), k ton ghi vo bng tng hp s liu chi tit
nguyn liu mt dng. Nh vy c bao nhiu loi nguyn liu th c
by nhiu trang s chi tit v cui k lp bng tng hp s liu chi tit
nguyn liu th c by nhiu dng. Sau khi nhp xong d liu vo
bng tng hp s liu chi tit nguyn liu, s cng s liu ca cc ct
"s tin" ri i chiu vi s tng hp ti khon 152 - Nguyn liu,
vt liu. Cc ct "s lng" khng cng c v cc n v o lng
khc nhau, ngi ta nh du X vo dng tng cng biu th cc
ct khng th cng c.
hiu r cch ghi chp chng ta c th xem xt mu s s chi
tit nguyn liu vt liu sau y:
177

S CHI TIT VT LIU

Tn vt liu.........................................
Nhn hiu quy cch............................
n v tnh..........................................
Kho.....................................................
Chng t
Din gii
S
Ngy
liu

Nhp kho

Xut kho

Tn kho

S
S
S
S
S
S
gi
lng tin lng tin lng tin

Ghi
ch

Tng cng

2.2. Bng tng hp s liu chi tit phi tr ngi bn

Bng tng hp s liu chi tit phi tr ngi bn l bng tng hp
s liu ca cc khon n i vi tng ngi bn v s d u k; s
pht sinh tng, gim trong k v s d cui k, bng dng kim tra
cc s liu cc s chi tit ti khon: 331 - Phi tr ngi bn. S liu
tng hp c khp ng theo nguyn tc ph hp gia ti khon tng
hp v ti khon phn tch hay khng ?.
* Kt cu ca bng:
Kt cu ca bng tng hp s liu chi tit phi tr ngi bn c
th hin qua mu bng sau:

178

BNG TNG HP S LIU CHI TIT

Ti khon: 331 - Phi tr ngi bn
Thng.......... nm..........
Tn ngi bn

S d u k S pht sinh trong k S d cui k

N

Tng cng
Bng c lp trn c s s liu ca cc s chi tit v khon thanh
ton vi ngi bn. Cui mi k k ton, cn c vo tng s ca tng
trang s chi tit ca tng ngi bn (mi ngi bn m 1 trang ring),
k ton ghi vo bng tng hp s liu chi tit phi tr ngi bn. Mi
trang s, ly s tng cng ghi trn mt dng. Nh vy c bao nhiu
loi ngi bn th c by nhiu trang s chi tit v c by nhiu dng
trn bng tng hp chi tit phi tr ngi bn. Sau khi nhp xong d
liu vo bng tng hp s liu chi tit k ton s cng s liu ca cc
ct ri i chiu vi s tng hp ti khon 331 - Phi tr ngi bn.
hiu r cch ghi chp chng ta c th xem xt trang mu s s
chi tit thanh ton vi ngi bn sau y:

179

S CHI TIT TI KHON

THANH TON VI NGI BN
Thng.......... nm...........
Ngi bn...........................................
Chng t
S hiu Ngy

Trch yu

tr Phi tr

S d u thng ..............................
Pht sinh trong thng:
.
.
.
Tng cng s pht sinh
S d cui thng

V d:
- S d u k ti khon 111:

200.000

- S d u k ti khon 112:

200.000

- S d u k ti khon 41l:

600.000

- S d u k ti khon 152:

200.000

Trong vt liu A: 100 kg gi: 1.00/kg thnh tin l 100.

vt liu B: 50m gi: 2.000/m thnh tin l 10.000
- S d u k ti khon 331:

150.000

Trong :

Ngi bn A:

100.000

Ngi bn B:

50.000

- Trong k c cc nghip v k ton pht sinh:

180

(1) Ngy 5/4 mua vt liu A 60 kg gi 1.000/kg tr bng tin

mt.
(2) Ngy 10/4 mua vt liu A 50 kg gi 1.000/kg, vt liu B
lum, gi 2.000/m cha tr tin ngi bn.
(3) Ngy 12/4 mua vt liu B 60m gi 2.0001m tr bng TGNH.
(4) Ngy 15/4 xut kho NVL sn xut sn phm: Vt liu A:
100 kg; Vt liu B: 60m.
Yu cu: Vo s chi tit cho tng loi NVL A, B lp bng tng
hp chi tit nguyn vt liu; lp s chi tit phi tr ngi bn, bng
tng hp s liu chi tit phi tr ngi bn sau i chiu vi s liu
phn nh trn ti khon 152 - Nguyn liu, vt liu v ti khon 331 Phi tr ngi bn.
Bi gii:
S CHI TIT VT LIU
Tn vt liu: VL A
Nhn hiu quy cch: XXX
n v tnh: kg
Kho s 1
Chng
t

Din gii

SHNgy

S d u k
5/4 Mua vt liu tr bng
tin mt
10/4 Mua NVL cha tr
ngi bn
15/4 Xut kho sn xut
SP
Tng cng

n
gi

Nhp kho
SL

1.000
1.000 60
1.000 50

Xut kho

Tn kho

ST
ST
ST
SL
SL
(1.000)
(1.000)
(1.000)

60

100
160

100
160

50

210

210

110

110

100

1.000
110 110

100

100 100

110 110

181

S CHI TIT VT LIU

Tn VL: VLB
Nhn hiu quy cch: YYY
n v tnh: m
Kho s 2
Chng
t

n
gi

Din gii

SHNgy

S d u k

Nhp kho
SL

Xut kho

Tn kho

ST
ST
ST
SL
SL
(1.000)
(1.000)
(1.000)

2.000

50

100

10/4 Mua NVL cha tr 2.000 100

tin

200

150

300

bng 2.000 60

120

210

420

12/4 Mua
NVL
TGNH
15/4 Xut cho SXSP
Tng cng

160

320

60

120

150

300

60

120

150

300

BNG TNG HP S LIU CHI TIT

Ti khon: 152 - Nguyn liu, vt liu
Tn
NVL

VLA
VLB
Tng
cng

182

Pht sinh trong k

S d DK
S d cui k
n
n
Nhp
Xut
v
gi
ST
ST
ST
ST
tnh
SL
SL
SL
SL
(1.000)
(1.000)
(1.000)
(1.000)

kg 1.000 100
m 2.000 50
x

100
100

100
160

110
320

100
60

100
120

110
150

110
300

200

430

220

410

S CHI TIT PHI TR NGI BN A

Chng t
SH

Din gii

Ngy

tr

Phi tr

S d u k
(2)

100.000
50.000

10/4 Mua vt liu A cha tr tin

50.000

Cng s pht sinh

150.000

S d cui k
S CHI TIT PHI TR NGI BN B
Chng t
SH

Din gii

Ngy

tr

Phi tr

S d u k
(2)

50.000
200.000

10/4 Mua vt liu B cha tr tin

Cng s pht sinh

200.000

S d cui k

250.000

BNG TNG HP S LIU CHI TIT

Ti khon: 331 - Phi tr ngi bn
Tn ngi
bn
NBA
NBB
Tng cng

S d u k
N

S pht sinh trong k

N

S d cui k
N

100.000
50.000

50.000
200.000

150.000
250.000

150.000

250.000

400.000

(*) nh khon kim tra lp bng chi tit xem c ng khng:

183

TK 152

TK 621

TK 111
xxx

200.000
60.000(1) 220.000(4) 220.000(4)

TK 331
150.000

60.000(1)

250.000(2)

60.000

250.000

250.000(2)
120.000(3)
430.000
210.000

184

220.000

220.000

400.000

TK 112
xxx
120.000(3)

Chng VIII
S K TON, K THUT GHI S V
HNH THC K TON
I. S K TON V K THUT GHI S K
TON
1. Nhng vn chung v s k ton
S k ton l khu trung tm ca ton b cng tc k ton. Tt c
cc nghip v kinh t pht sinh phn nh vo cc chng t k ton
mt cch ri rc, n ch c tng hp thnh cc ch tiu kinh t c
th biu hin ton b qu trnh sn xut kinh doanh, khi c ghi chp
mt cch h thng, lin tc vo s k ton. Tu theo phng thc
khc nhau i vi tng i tng ca k ton hay tng loi hot ng
kinh t c th m s k ton ghi chp lin tc cc nghip v kinh t
pht sinh theo mt phng thc nht nh. Cc thng tin cn thit cho
qun l ca n v kinh t c th c cung cp nh chng t, s k
ton v bo co k ton. Trong s k ton khu trung tm, rt quan
trng v n khng nhng l cng c c kt v tp trung nhng ti liu
cn thit m cn l cu ni lin h gia chng t v bo co ti chnh
ca n v.

2. Cc loi s k ton
thun tin trong vic s dng s k ton, ngi ta thng phn
loi theo cc c trng ch yu nh: Ni dung kinh t; hnh thc cu
trc; hnh thc bn ngoi; cng dng ca s; tnh khi qut ca ni
dung phn nh.
2.1. Cn c vo ni dung bn trong ca s
185

Cn c vo ni dung bn trong ca s, k ton c th chia s k

ton thnh cc loi nh sau:
- S ti sn c nh.
- S vt tu dng c, hng ho; sn phm.
- S chi ph sn xut kinh doanh.
- S bn hng.
- S thanh ton.
- S vn bng tin.
2.2. Cn c vo cu trc ca s.
Cn c vo hnh thc cu trc c th chia s k ton thnh cc
loi: S 2 bn, s mt bn, s nhiu ct v s bn c.
- Dng s 2 bn:

Ti khon: XXX
Bn N
Chng t
S hiu Ngy

Bn C
Din gii

Cng N

Chng t

tin S hiu Ngy

Din gii

S tin

Cng C

S ny c s dng rng ri phn nh cc xu hng bin

ng ca cc i tng k ton v tin cho vic i chiu. Tuy nhin
s khng ph hp nu mt ti khon no khi pht sinh tp trung
186

mt bn cn bn kia th t s pht sinh, trong trng hp ny s dng

s mt bn s hp l hn.
- Dng s 1 bn:

Ti khon: XXX
Chng t
S hiu Ngy

Ti khon
i ng

Din gii

S lin
N

S d u k

Cng s pht sinh

S d cui k
- Dng s nhiu ct:

Ti khon: XXX
Chng t
S hiu Ngy

Ni dung ghi N
Din gii

Khon Khon
mc 1 mc 2

Khon Ghi c
mc n

Tng cng
S ny c s dng khi cn chia mi bn N, c ca ti khon
187

thnh mt s ch tiu vi cc ct tng ng. Nh vy mi ct s s

ghi s pht sinh cng loi cha ng ni dung kinh t nh nhau, tin
cho vic tng hp v phn tch s liu.
- Dng ca s bn c:
TK ghi C
TK ghi N

TK...

TK...

TK...

Cng N

TK...
TK...
TK...
Cng C
S ny c xy dng theo nguyn tc: mi con s ghi trn s
phn nh ng thi hai tiu thc ti khon ghi N v ti khon ghi C,
hoc khon mc gi thnh v a im pht sinh, loi s ny c s
dng ph bin trong k ton chi tit chi ph sn xut kinh doanh v
thun tin trong vic kim tra s liu k ton.
2.3. Cn c vo hnh thc bn ngoi:
Cn c vo hnh thc bn ngoi th s k ton c chia lm 2
loi:
- S ng thnh tp: L loi s c ng thnh tp vi s trang
xc nh c nh s th t trang lin tc.
- S t ri l loi s bao gm nhiu t ri ring l, kp trong cc
ba cng theo trnh t nht nh tin vic ghi chp, bo qun v s
dng.
2.4. Cn c vo cng dng:
188

S k ton c chia lm 2 loi: s nht k v s phn loi.

- S nht k: l loi s h thng cc nghip v kinh t theo trnh t
thi gian nh s nht k chung hay s ng k chng t ghi s.
- S phn loi: l loi s h thng cc nghip v theo cc i
tng ca k ton hay cc qu trnh kinh doanh. Loi s ny c s
dng ph bin trong k ton chi tit v tng hp cc i tng ti sn,
n phi tr v qu trnh kinh doanh nh: S ci s kho s qu s ti
sn c nh...
Trong thc t ngi ta cn s dng hnh thc s kt hp gia vic
ghi chp theo thi gian v phn loi theo ni dung kinh t nh s Nht
k - S ci.
2.5. Cn c vo tnh khi qut ca ni dung phn nh:
Cn c vo tnh khi qut s k ton c chia lm 2 loi: s k
ton tng hp v s k ton chi tit.
- S k ton tng hp: phn nh tng qut cc loi ti sn, ngun
vn v qu trnh kinh doanh. Trong s ny, mi nghip v kinh t
c ghi tng qut v thng ch dng ch tiu gi tr. S tng hp
cung cp cc ch tiu tng qut lp bng cn i s pht sinh v cc
bo co tng hp khc nh s nht k chung, s ci...
- S k ton chi tit: l loi s phn nh mt cch chi tit, phn
tch cc loi ti sn hoc ngun vn theo yu cu qun l khc nhau.
Loi s ny c ng dng rng ri trong k ton chi tit vt t, sn
phm, hng ho, ti sn c nh, chi ph sn xut kinh doanh, phi thu
ca khch hng, phi tr ngi bn... Nghip v kinh t pht sinh phn
nh vo s chi tit va c ghi theo ch tiu gi tr va ghi theo cc
ch tiu chi tit khc nh: s lng, hin vt, n gi, thi hn thanh
ton...

3. K thut ghi s v cha s k ton

189

3.1. K thut ghi s k ton

Theo quy nh vic lp chng t v ghi chp vo s k ton phi
m bo phn nh mt cch ton din, lin tc, chnh xc c h thng
tnh hnh ti sn, ngun vn, tnh hnh v kt qu sn xut kinh doanh
ca n v di hnh thc tin t hin vt v thi gian lao ng v
phi m bo cung cp ng n v kp thi nhng ti liu cn thit
cho vic lp bo co k ton.
Vic ghi chp vo s k ton phi m bo thun tin cho vic
gim c cc hot ng ti chnh, ng thi phi r rng d hiu trnh
trng lp v phc tp.
S k ton phi ghi trn giy k sn v phi nh s trang v phi
tun th quy trnh ghi s nh sau:
* Trc khi dng s.
S k ton phi c th trng, k ton trng kim tra, k
duyt s trang v xc nh tn ngi gi s. S giao cho cn b no
th cn b chu trch nhim v nhng iu ghi trong s v vic gi
s trong thi gian dng s.
S k ton c th l s ng thnh quyn hay s t ri. i vi s
ca phn k ton tng hp, nu dng t ri lm s nht k (nht k
chng t) th s ci phi l s ng thnh quyn.
- i vi s ng quyn trc khi ghi s:
+ Phi c ghi r tn n v k ton, tn s, s hiu v tn ti
khon tng hp, tn ti khon chi tit (nu l s chi tit), nin k
ton v thi k ghi s.
+ Trang u s phi ghi h tn cn b ghi s, ngy bt u vo s
v ngy chuyn giao cho cn b khc thay (nu c).
+ nh s trang theo trnh t t 1 n ht, gia 2 trang ng du
190

gip lai.
+ Trang cui s phi ghi s lng trang s. Th trng n v k
ton trng phi k xc nhn trang u v trang cui s.
- i vi s t ri trc khi ghi s:
u mi t phi ghi: Tn n v k ton, tn s, s th t ca t
ri, s hiu, tn ti khon, thng nm dng, h tn cn b ghi s, gi
s.
Cc t ri trc khi dng phi c th trng n v k nhn
hoc ng du ca n v k ton v ghi vo s ng k trong ghi
r: s th t, k hiu, cc ti khon, ngy xut dng.
Cc s t ri phi sp xp theo th t ti khon trong cc t hoc
cc hp c kho v thit b cn thit nh ngn hng ch dn, trnh
mt mt, ln ln.
* Tin hnh ghi s.
S k ton phi ghi kp thi, y , chnh xc v nht thit phi
cn c vo chng t hp l c nhng ngi c trch nhim kim
tra ph duyt.
n v k ton phi lp ni quy ghi s, nh k ghi s cho tng
loi s sch m bo cho bo co k ton c kp thi chnh xc.
S k ton phi c gi gn sch s, ngn np, ch v con s
phi ghi r rng, ngay thng khng ty xa, khng vit xen k, khng
dn , phi tn trng dng k trong s sch, khng c ghi cch
dng, khng chn thm, mc thm trn nhng khong giy trng
u trang, cui mi trang s, mi dng k khi cng s cng phi nm
trn dng k ca s.
Cui mi trang phi cng trang, s cng dng cui trang s ghi
chuyn sang u ca trang tip theo; u trang tip theo s ghi s cng
191

trang trc chuyn sang.

Sau khi nghip v kinh t vo s th trn chng t cn ghi k
hiu d phn bit (thng ghi tt ch V nhm trnh vic ghi 2 ln
hoc b st.
K ton phi kho s tng thng vo ngy cui thng. Cc nghip
v kinh t ti chnh pht sinh trong thng u phi ghi vo s trong
thng trc khi kho s. Cm kho s trc thi hn lm bo
co trc khi ht thng v cm lm bo co trc khi kho s.
Kho s c quy c l gch mt ng k ngang, tnh tng s
tin pht sinh bn N, bn C v tnh ra s d ca cc ti khon trong
s k ton trong mt thi gian nht nh. n v phi lp v thc hin
ch kim tra i chiu s liu trn cc s k ton.
- i chiu s qu v tin mt qu hng ngy.
- i chiu gia s tin gi ngn hng vi ngn hng mi tun
mt ln.
- i chiu gia cc s phn tch vi s tng hp t nht mi
thng mt ln.
- i chiu gia s k ton vi s sch ca kho t nht mi thng
mt ln.
- i chiu s d chi tit ca cc ti khon thanh ton vi tng
ch n, tng khch hng t nht 3 thng mt ln.
Cui nm phi lp bng danh sch tt c cc s k ton dng cho
nm sau thnh 2 bn. Mt bn gi cho n v k ton cp trn thay
cho bo co, mt bn lu b phn k ton. Trong nm nu cn m
thm s k ton, b phn k ton phi in thm vo bng danh sch
lu n v ng thi phi bo co cho cp trn bit.
Khi kho s vo thi im cui nm, nhng dng k cn li trong
192

trang s sau khi kho phi gch cho hu b. Sang nm mi phi

m s k ton mi, s k ton nm mi phi th hin s tip tc cng
vic k ton ca nm trc, phi chuyn s d tt c cc ti khon cn
s d n ngy 31 thng 12 nm c sang s sch nm mi. Bng cn
i k ton cui nm l chng t tng hp v cc s d ca tt c cc
ti khon v nm c.
Hng thng khi cng vic vo s xong, s sch c i
chiu kim tra v kho s th tt c cc chng t k ton ca thng
(chng t gc; chng t tng hp; chng t ghi s) phi sp xp theo
loi, trong tng loi phi sp xp theo th t thi gian, ng thnh
quyn hoc gi buc cn thn, trn mt ngoi ghi r:
- Tn n v k ton.
- Nin , thng.
- S hiu chng t ghi s: S u v s cui k.
S sch k ton, bo co k ton v cc ti liu khc c lin quan
cui nm cng sp xp v bo qun nh trn. Cc ti liu k ton c
lu gi b phn k ton nhiu nht l mt nm sau nin k ton.
Sau phi chuyn cho b phn lu tr ca n v.
3.2. Cc phng php sa cha sai st trong k ton
Trong qu trnh ghi s, khi i chiu, nu pht hin c sai st
nhm ln trong ghi chp, tnh ton th phi tin hnh sa sai m
bo yu cu chnh xc. Tu theo tnh cht, thi gian pht hin sai lm
v phng php ghi chp bng tay hay bng my vi tnh m k ton
sa sai nh sau:
a) i vi s k ton ghi bng tay:
Khi pht hin c sai st th khng c ty xo lm mt du vt
thng tin, s liu ghi sai m phi sa cha theo mt trong ba phng
php sau:
193

- Phng php ci chnh, cn gi l phng php gch xo hay

nh chnh. Phng php ny c p dng trong cc trng hp:
+ Sai st trong din gii khng lin quan n h i ng ti
khon.
+ Sai st pht hin ra sm nn khng nh hng n s tng cng
bng ch.
Phng php sa sai bng cch gch mt ng thng vo ch sai
v ghi s hoc ch ng pha trn v phi c ch k ca k ton
trng bn cnh. Nu sai ch mt ch s th cng phi gch ton b
con s sai v vit li con s ng.
- Phng php ghi b sung:
Phng php ny c p dng trong cc trng hp ghi ng v
quan h i ng ti khon nhng sai v s tin, vi s tin ghi sai t
hn s tin ng.
Phng php sa sai bng cch lp chng t ghi s b sung v
ghi thm mt bt ton ging nh bt ton ghi vi s tin bng
chnh lch gia s tin ng vi s tin sai ghi.
V d: Rt tin gi ngn hng nhp qu tin mt l 800.000
nhng khi nh khon ch ghi c 80.000
N TK 111: 80.000
C TK 112: 80.000
Nh vy nh khon i ng ti khon ng nhng s tin
ghi sai nh hn s ng l 720.000. Ta iu chnh bng cch ghi b
sung thm mt bt ton.
N TK 111: 720.000
C TK 112: 720.000
194

- Phng php ghi s m (cn gi l phng php ghi ):

Phng php ny c p dng trong cc trng hp:
+ nh khon ng v i ng ti khon nhng s tin ghi sai
ln hn s ng trn chng t v thi gian pht hin li chm tr.
+ nh khon ng nhng ghi trng 2 ln mt nghip v kinh t:
+ Ghi sai quan h i ng ti khon v cc trng hp khc.
- Phng php sa sai:
+ i vi trng hp th nht phng php sa sai l ghi mt bt
ton v i ng ti khon ging nh bt ton ghi vi s tin bng
chnh lch gia s sai vi s ng, nhng s tin ghi bng s m v
phi c ch k ca k ton trng bn cnh.
+ i vi trng hp th hai ghi trng lp phng php sa sai
l: ghi thm mt bt ton ging y nh bt ton ghi trng, nhng s
tin ghi bng s m hu b bt ton ghi trng lp v phi c ch k
ca k ton trng bn cnh, sau ghi li bt ton ng:
+ i vi trng hp th 3 th phng php sa sai l: ghi li mt
bt ton ging nh bt ton ghi sai, nhng s tin ghi bng s m
hu b bt ton ghi sai v phi c ch k ca k ton trng bn
cnh.
V d 1: Rt tin gi ngn hng nhp qu tin mt 800.000 nhng
khi nh khon th ghi sai 8.000.000.
N TK 111: 8.000.000
195

C TK 112: 8.000.000
K ton s sa sai bng cch ghi thm mt bt ton:
N TK 111: (7.200.000)
C TK 112: (7.200.000)

V d 2: Rt tin gi ngn hng nhp qu tin mt 800.000

nhng khi nh khon th ghi sai nh sau:
N TK 112: 800.000
C TK 111: 800.000
ng ra l phi ghi
N TK 111, C TK 112.
K ton sa sai nh sau:
- Hu b bt ton ghi sai bng bt ton m.
N TK 112: (800.000)
C TK 111: (800.000)
- Dng mc thng ghi li nh khon ng.
N TK 111: 800.000
C TK 112: 800.000

196

b) Sa cha s klton trong trng hp ghi s bng my vi tnh:

- Trng hp pht hin sai st trc khi bo co ti chnh nm
c np cho c quan nh nc c thm quyn th phi sa cha trc
tip vo s k ton ca nm trn my vi tnh.
- Trng hp pht hin sai st sau khi bo co ti chnh nm
np cho c quan nh nc c thm quyn th phi sa cha trc tip
vo s k ton ca nm pht hin sai st trn my vi tnh v ghi ch
vo dng cui ca s k ton nm c sai st.
- Sa cha s k ton trong trng hp ghi s bng my vi tnh
c thc hin theo phng php ghi b sung hoc ghi s m ging
nh trong phn k ton ghi bng tay.
c) Mt s lu khi sa cha sai st trong s k ton:
- Trng hp pht hin s k ton c ghi sai st trc khi bo co
ti chnh nm c np cho c quan nh nc c thm quyn th phi
sa cha trn s k ton ca nm .
- Trng hp pht hin s k ton c sai st sau khi bo co ti
chnh nm np cho c quan nh nc c thm quyn th phi sa
cha trn s k ton ca nm pht hin sai st v ghi ch vo dng
cui ca s k ton nm c sai st.
- Khi sa sai bng phng php b sung hay phng php ghi s
m u phi c chng t nh chnh dn chng s liu v ngy thng
ca chng t ghi s sai, cn phi iu chnh v phi c k ton
197

trng duyt.
- Trong k ton s m c th c biu hin vit bng bng mc
thng trong ngoc n hoc ghi bng mc .

II. CC HNH THC K TON

Cng tc k ton cc n v bao gi cng xut pht t chng t
gc v kt thc bng h thng bo co k ton thng qua qu trnh ghi
chp, theo di, tnh ton v x l s liu trong h thng s k ton.
Vic quy nh phi m nhng loi s k ton no phn nh cc i
tng ca k ton, kt cu ca tng loi s, trnh t; phng php ghi
s v mi lin h gia cc loi s nhm m bo vai tr, chc nng v
nhim v ca k ton c gi l hnh thc k ton.
Theo ch k ton hin hnh, c 5 hnh thc k ton m cc n
v kinh t c th chn p dng. Cc hnh thc k ton hin hnh bao
gm:
- Hnh thc Nht k - S ci
- Hnh thc Nht k chung
- Hnh thc Chng t ghi s
- Hnh thc Nht k - chng t
- Hnh thc k ton trn my vi tnh.
Vic p dng hnh thc k ton ny hay hnh thc k ton khc l
tu thuc vo quy m, c im sn xut kinh doanh v trnh qun
l ca cc doanh nghip v quy nh v i tng m n v k ton
la chn cho ph hp. Nhng cn lu l khi chn hnh thc k
ton no p dng trong n v th nht thit phi tun theo cc
nguyn tc c bn ca hnh thc k ton , khng c p dng chp
v tu tin gia hnh thc n vi hnh thc kia theo kiu ring ca
mnh.
198

1. Hnh thc Nht k S ci

1.1. Cc loi s k ton
Cc loi s k ton ca hnh thc Nht k - S ci bao gm cc
loi s sch ch yu sau y:
- Nht k - S ci:
Nht k - S ci l mt quyn s k ton tng hp duy nht, c s
kt hp cht ch gia phn Nht k ghi chp cc nghip v kinh t
ti chnh pht sinh theo trnh t thi gian, vi phn S ci phn loi
cc nghip v kinh t theo cc ti khon k ton. Nht k - S ci
gm nhiu trang, mi trang c 2 phn: mt phn dng lm s nht k
gm cc ct: ngy thng, s hiu ca chng t, trch yu ni dung
nghip v kinh t v s tin. Phn dng lm s ci c chia ra nhiu
ct, mi ct ghi mt ti khon, trong mi ct ln (ghi mt ti khon)
li chia 2 ct nh ghi bn N v bn C ca ti khon . S lng
ct trn s nhiu hay t ph thuc vo s lng cc ti khon phi s
dng (xem mu Nht k - S ci).
- Cc s v th k ton chi tit:
S v th k ton chi tit trong hnh thc Nht k - S ci gm:
+ S th k ton chi tit ti sn c nh, khu hao ti sn c nh
v vn kinh doanh.
+ S hoc th k ton chi tit nguyn vt liu, cng c dng c,
thnh phm hng ho.
+ S k ton chi tit cc loi vn bng tin (nh: s qu tin mt,
tin gn ngn hng v vn bng tin khc).
+ S chi tit tin vay (vay ngn hn ngn hng, vay di hn ngn
hng).
+ S hoc th k ton chi tit cc nghip v thanh ton, thanh ton
199

vi ngi bn, ngi nhn thu, ngi mua, ngi t hng, s chi tit
cc khon phi thu, phi tr v cc khon thanh ton trong ni b,
thanh ton vi nh nc v cc nghip v thanh ton khc i hi phi
theo di chi tit.
+ S hoc th k ton chi tit chi ph sn xut v ph tn lu
thng.
+ S hoc th k ton chi tit chi ph vn u t c bn v cp
pht u t c bn.
+ S hoc th k ton chi tit cc khon khc tu theo yu cu
qun l.
Ni dung v kt cu ca cc s v th k ton chi tit ph thuc
vo tnh cht ca cc i tng hch ton v yu cu thu nhn cc ch
tiu phc ph cng tc qun l v lp bo co.
Danh mc cc loi s, mu biu v phng php ghi chp tng
loi s c nu r v chi tit cc sch hng dn thc hin ch
k ton.
1.2. Trnh t ghi s
Trnh t ghi chp k ton trong hnh thc k ton Nht k - S ci
nh sau: hng ngy, khi nhn c chng t gc phn nh cc nghip
v kinh t ti chnh pht sinh, nhn vin gi s Nht k - S ci phi
kim tra chng t v mi mt, cn c vo ni dung nghip v trn
chng t xc nh ti khon ghi N, ti khon ghi C v ghi cc ni
dung cn thit ca chng t vo Nht k - S ci. Mi chng t gc
c ghi vo s Nht k - S ci trn mt dng ng thi c hai
phn: trc ht ghi vo ct ngy thng, s hiu ca chng t, din gii
ni dung v s tin ca nghip v trong phn nht k, sau ghi s
tin ca nghip v vo ct ghi N v ct ghi C ca cc ti khon c
lin quan trong phn s ci. Cui thng, sau khi phn nh ton b cc
200

nghip v kinh t ti chnh pht sinh trong thng vo Nht k - S ci,

nhn vin gi s tin hnh kho s, tm ra tng s tin phn nht k,
tng s pht sinh N, pht sinh C v s d ca tng ti khon phn
s ci ng thi tin hnh kim tra i chiu s liu Nht k - S ci
bng cch ly tng s pht sinh N v tng pht sinh C ca tt c cc
ti khon phn s ci i chiu vi tng s tin phn nht k v
ly tng s d N ca tt c cc ti khon i chiu vi tng s d C
ca tt c cc ti khon trn s ci. Nu cc tng s ni trn khp
bng nhau th vic tnh ton s pht sinh v s d ca cc ti khon
trn Nht k S ci c coi l chnh xc.
Ngoi ra m bo tnh chnh xc ca cc s liu hch ton trn
tng ti khon tng hp, trc khi lp bo biu k ton, nhn vin gi
Nht k - S ci phi tin hnh i chiu s pht sinh N, pht sinh
C v s d ca tng ti khon trn s ci vi s liu ca cc bng
tng hp s liu k ton chi tit ca cc ti khon tng ng.
Chng t gc sau khi ghi Nht k - S ci c chuyn ngay n
cc b phn k ton chi tit c lin quan ghi vo s hoc th k
ton ca tng ti khon. Cui thng nhn vin cc phn hnh k ton
chi tit cng cc s hoc th k ton chi tit v cn c vo s liu ca
cc s hoc th k ton chi tit lp bng tng hp chi tit ca tng ti
khon tng hp i chiu vi s liu trn ti khon tng hp trong
Nht k - S ci
Mi sai st trong qu trnh kim tra i chiu s liu phi c
sa cha kp thi ng cc phng php sa cha sai st quy nh
trong ch v sa cha s sch k ton. Nht k - S ci v cc bng
tng hp chi tit sau khi kim tra, i chiu v chnh l s liu khp
ng c s dng lp bng cn i k ton v cc bo co k ton
khc.
201

C th m t trnh t ghi s theo hnh thc Nht k - S ci theo

s sau y:
S 8.1: Trnh t hch ton theo hnh thc k ton
Nht k S ci

Ch thch:
Ghi hng ngy hoc nh k
Ghi cui thng
Quan h i chiu

202

MU S NHT K S CI
S
Chng t
dng S hiu Ngy
1
2
3

Din gii

S tin ()

Ti khon... Ti khon... v.v..

N
C N
C
6
7
8
9

Cng

2. Hnh thc k ton nht k chung

2.1. Cc loi s k ton
Hnh thc k ton nht k chung gm c cc loi s k ton ch
yu sau:
- S nht k chung:
S nht k chung (cn gi l nht k tng qut) l s k ton tng
hp cn bn dng ghi chp cc nghip v kinh t pht sinh theo
trnh t thi gian v quan h i ng ti khon ca nghip v , lm
cn c ghi vo s ci. S nht k chung l loi s ng thnh tp
ghi tt c cc nghip v kinh t pht sinh ch yu trong n v.
- S ci:
S ci l s k ton tng hp, dng tp hp v h thng ho cc
nghip v pht sinh theo tng ti khon. S liu ca s ci cui thng,
sau khi cng s pht sinh v rt s d ca tng ti khon c
dng lp bng cn i s pht sinh, bng cn i k ton v cc bo
203

biu k ton khc.

- S nht k c bit:
S nht k c bit c dng trong trng hp nghip v kinh t
pht sinh nhiu nu tp trung ghi tt c vo s nht k chung th s c
tr ngi v nhiu mt, cho nn m cc s nht k c bit ghi chp
ring cho mt s loi nghip v kinh t pht sinh nhiu v lp i lp
li. Khi dng s nht k c bit th nhng chng t gc cng loi
pht sinh nhiu trc ht c ghi vo s nht k c bit (s nht
k c bit thng l loi s nhiu ct) sau , hng ngy, nh k
hoc cui thng tng hp s liu ca s nht k c bit ghi vo s ci
- Cc s th k ton chi tit:
Ngoi cc s k ton tng hp nu trn, trong hnh thc nht k
chung cc loi s k ton chi tit cng ging nh hnh thc k ton
Nht k - s ci, tu theo yu cu qun l i vi tng loi ti sn
hoc tng loi nghip v nh: ti sn c nh, vt liu, hng ho,
thnh phm, chi ph sn xut... Ngi ta phi m cc s hoc th k
ton chi tit. y l loi s k ton dng ghi chi tit cc s vic
ghi trn s k ton tng hp nhm phc v yu cu ca cng tc qun
l, kim tra v phn tch. Khi m cc s k ton chi tit th chng t
gc c ghi vo s k ton chi tit, cui thng cn c vo cc s chi
tit lp cc bng tng hp chi tit i chiu vi s liu ca ti
khon trong s ci hay trong bng cn i s pht sinh.
2.2. Trnh t ghi s
Trnh t ghi chp trong hnh thc k ton nht k chung nh sau:
hng ngy cn c vo cc chng t gc, ghi nghip v pht sinh vo
s nht k chung theo trnh t thi gian. Hng ngy hoc nh k ly
s liu trn nht k chung ghi vo s ci. Trng hp dng s nht k
c bit th i vi cc chng t gc c nghip v kinh t pht sinh
204

cng loi, c tp hp ghi vo cc s nht k c bit, nh k tng

hp s liu trn s nht k c bit ghi vo s ci. Cui thng cng s
pht sinh v rt s d ca tng ti khon trn s ci v lp bng cn
i s pht sinh.
i vi cc ti khon c m s hoc th k ton chi tit th, chng
t gc sau khi ghi vo s nht k chung hoc s nht k c bit, c
chuyn n k ton chi tit ghi vo cc s hoc th k ton chi tit
lin quan, cui thng cng s hoc th k ton chi tit lp cc bng
tng hp chi tit ca tng ti khon.
Sau khi kim tra i chiu khp ng cc s liu gia cc bng
tng hp chi tit vi cc ti khon tng hp trn s ci hoc bng cn
i s pht sinh th: Bng cn i s pht sinh, cc bng tng hp chi
tit c dng lm cn c lp bng cn i k ton v cc bo biu
k ton.
C th m t trnh t ghi s theo hnh thc k ton nht k chung
trn s sau y:
S 8.2: Trnh t hch ton theo hnh thc k ton
nht k chung

205

Ch thch:
Ghi hng ngy hoc nh k
Ghi cui thng
Quan h i chiu, kim tra
Sau y l mt s mu s tng hp chnh ca hnh thc k ton
nht k chung:

206

MU S NHT K CHUNG
Thng..... nm....
Ngy Chng t
ghi s Ngy
S

Din gii

ghi S hiu S pht sinh

s ci ti khon N
C

Cng chuyn trang sau

MU S CI
Tn ti khon:.... S hiu........
Ngy Chng t
thng
ghi s S Ngy
1
2
3

Din gii
4

S pht
Trang s Ti
sinh
khon
NK
chung i ng C N
5
6
7
8

S trang trc chuyn sang

Cng chuyn sang trang sau

3. Hnh thc k ton Chng t ghi s

3.1. Cc loi s k ton
Hnh thc chung t ghi s k ton gm c cc s k ton ch yu
sau y:
207

- S ci:
S ci l s k ton tng hp dng tp hp v h thng ho cc
nghip v kinh t ti chnh pht sinh theo cc khon tng hp. S ci
thng l s ng thnh quyn, m cho tng nm: trong mi ti
khon c dnh ring mt trang hoc mt s trang tu theo s lng
nghip v ghi chp t hay nhiu. Trng hp mt ti khon phi dng
mt s trang th cui mi trang phi cng tng s theo tng ct v
chuyn sang u trang sau. Cui mi k k ton phi kho s, cng s
pht sinh N v s pht sinh C, rt s d ca tng ti khon lm
cn c lp bng cn i s pht sinh v cc bo co k ton.
- S ng k chng t ghi s.
S ng k chng t ghi s l s k ton tng hp dng ng
k tng s tin ca tt c cc chng t ghi s theo trnh t thi gian
(nht k). Ni dung ch yu ca s ny c cc ct: S hiu, ngy
thng ca chng t ghi s. Ngoi mc ch ng k cc chng t ghi
s pht sinh theo trnh t thi gian, s ng k chng t ghi s cn
dng qun l cc chng t ghi s v kim tra i chiu vi tng s
tin ghi trn cc ti khon k ton. S ng k chng t ghi s m
cho c nm, cui mi k phi cng s pht sinh trong c k lm
cn c i chiu vi bng cn i s pht sinh.
- Cc s hoc th k ton chi tit:
S v th k ton chi tit trong hnh thc chng t ghi s cng
ging nh hnh thc Nht k - S ci v hnh thc nht k chung. Ba
hnh thc nu trn hu ht cc s th chi tit dng chung nhau.
Tu theo yu cu qun l i vi tng ni dung kinh t m k
ton m cc s ph hp nh: s chi tit ti sn c nh, nguyn vt
liu, hng ho, thnh phm, doanh thu, chi ph; s theo di tng loi
vn bng tin, s chi tit tin vay, cc khon phi thu, phi tr...
208

Ngi ta phi m cc s hoc th k ton chi tit i vi tng ti

khon bo m p ng yu cu qun l.
Trong hnh thc k ton chng t ghi s, cn c ghi cc nghip
v kinh t pht sinh vo cc s k ton tng hp l cc chng t ghi
s. Chng t ghi s l loi chng t dng tp hp s liu ca chng
t gc theo tng loi s vic v ghi r ni dung vo s cho tng s
vic y (ghi N ti khon no, i ng vi bn C ca nhng ti
khon no, hoc ngc li - xem mu chng t ghi s). Chng t ghi
s c th lp cho tng chng gc, hoc c th lp cho nhiu chng t
gc c ni dung kinh t ging nhau v pht sinh thng xuyn trong
thng. Trong trng hp lp nhiu chng t gc k ton phi lp bng
tng hp chng t gc thun li cho vic lp chng t ghi s. Bng
tng hp chng t gc lp cho tng loi nghip v v c th nh k 5
- 10 ngy lp mt ln, hoc lp mt bng lu k cho c thng, trong
cc nghip v kinh t pht sinh va ghi chp theo trnh t thi gian,
va c phn loi theo cc ti khon i ng. Cui thng (hoc nh
k) cn c vo bng tng hp chng t gc lp cc chng t ghi s.
3.2. Trnh t ghi s
Trnh t ghi chp s k ton trong hnh thc chng t ghi s nh
sau:
Hng ngy nhn vin k ton ph trch tng phn hnh cn c vo
cc chng t gc kim tra lp cc chng t ghi s. i vi cc
nghip v kinh t pht sinh nhiu v thng xuyn, chng gc sau khi
kim tra c ghi vo bng tng hp chng t gc, cui thng hoc
nh k cn c vo bng tng hp chng t gc, lp cc chng t ghi
s. Chng t ghi s sau khi lp xong c chuyn n k ton trng
(hoc ngi c k ton trng u quyn) k duyt ri chuyn cho
b phn k ton tng hp vi y chng t gc km theo b
209

phn ny ghi vo s ng k chng t ghi s v ghi vo s ci. Cui

thng kho s tnh ra tng s tin ca cc nghip v kinh t pht sinh
trong thng trn s ng k chng t ghi s v tng s pht sinh N,
tng s pht sinh C ca tng ti khon trn s ci, tip cn c vo
s ci lp bng cn i s pht sinh.
i vi nhng ti khon c m cc s hoc th k ton chi tit th
chng t gc sau khi s dng lp chng t ghi s v ghi vo cc s
sch k ton tng hp, c chuyn n cc b phn k ton chi tit
c lin quan ghi vo cc s hoc th k ton chi tit theo yu cu
qun l. Cui thng cng cc s hoc th k ton chi tit theo tng ni
dung sau lp cc bng tng hp chi tit v kim tra i chiu gia
cc bng tng hp chi tit vi cc ti khon trn s ci. Sau khi kim
tra i chiu khp ng tng s pht sinh N v tng s pht sinh C
ca tt c cc ti khon tng hp trn bng cn i s pht sinh vi
tng s tin ca s ng k chng t ghi s v cc i chiu ng v
hp logc, s liu trn bng cn i s pht sinh, s ci, cc bng tng
hp chi tit v cc ti liu lin quan dng lm cn c lp cc bo
co k ton.
C th m t trnh t ghi s k ton theo hnh thc chng t ghi s
qua s sau y:

210

S 8.3: Trnh t hch ton theo hnh thc

k ton chng t ghi s

Ch thch:
Ghi hng ngy hoc nh k
Ghi cui thng
Quan h i chiu, kim tra
Sau y l mt s mu s theo hnh thc chng t ghi s:

211

B, TNG CC
X NGHIP
CHNG T GHI S
S:...
Ngy.....thng.....nm......
Trch yu

S hiu ti khon
N
c

x
Km theo................. chng t gc
Tng cng

S tin ()
4

Ghi ch
5

K ton trng

Ngi lp

(K, h tn)

(K, h tn)

S NG K CHNG T GHI S
Chng t ghi s
S hiu

Ngy, thng

212

S tin ()
3

Chng t ghi s
S hiu

Ngy, thng

S tin
()

Mu s ci t ct
S CI
Tn ti khon...... s hiu........
Ngy, Chng t ghi
s
thng
ghi s S hiu Ngy
A
B
C

Din gii
D
- S d u nm
- S pht sinh trong thng
- Cng s pht sinh thng
- S d cui thng
- Cng lu k t u qu

S hiu
S tin Ghi
TK i
ch
ng
N C
E
1
2
G

x
x
x

x
x
x

Mu s ci nhiu ct
S CI
Tn ti khon.......... s hiu.......
Chng t
Ngy
ghi s
thng
ghi S Ngy,
s hiu thng
A

Din gii

S
S tin
Ti khon cp 2
hiu
TK
TK... TK... TK... TK...
i N C
N C N C N C N C
ng
E
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

- S d u nm
- S pht sinh
trong thng
- Cng s pht
sinh thng

- S d cui thng

- Cng lu k t
u qu

213

4. Hnh thc k ton nht k chng t

Hnh thc k ton nht k chng t khc vi cc hnh thc k ton
khc, hnh thc k ton nht k chng t tun th theo mt s nguyn
tc ch yu sau y:
- M s k ton theo v C ca cc ti khon kt hp vi vic
phn tch cc nghip v kinh t pht sinh bn C ca mi ti khon
i ng vi N cc ti khon lin quan.
- Kt hp cht ch vic ghi chp cc nghip v kinh t pht sinh
theo trnh t thi gian vi vic phn loi cc nghip v kinh t theo
ni dung kinh t (trn ti khon k ton).
- Kt hp rng ri vic hch ton tng hp vi vic hch ton chi
tit ca i b phn cc ti khon trn cng mt s k ton v trong
cng mt qu trnh ghi chp.
- Kt hp vic ghi chp k ton hng ngy vi vic tp hp dn
cc ch tiu kinh t cn thit cho cng tc qun l v lp bo co.
- Dng cc mu s in sn quan h i ng tiu chun ca ti
khon v cc ch tiu hch ton chi tit cc ch tiu bo biu quy nh.
4.1. Cc loi s k ton
Nhng s sch k ton ch yu c s dng trong hnh thc k
ton nht k chng t bao gm:
- Nht k chng t.
Nht k chng t l s k ton tng hp kt hp h thng cc
nghip v kinh t pht sinh theo trnh t thi gian v phn loi theo
ni dung kinh t. Nht k chng t c m theo v C ca ti khon,
i ng vi N cc ti khon lin quan. Nht k chng t m cho tt
c cc ti khon, c th m mt nht k chng t cho mt ti khon,
hoc m mt nht k chng t dng chung cho mt s ti khon c
214

ni dung kinh t ging nhau, hay c quan h mt thit vi nhau. Khi

m nht k chng t dng chung cho nhiu ti khon, th trn nht k
chng t , s liu pht sinh ca mi ti khon c phn nh ring
bit mt s dng hoc mt s ct cho mi ti khon.
Nht k chng t ch tp hp s pht sinh bn C ca ti khon,
phn tch theo cc ti khon i ng N. Ring i vi cc nht k
chng t ghi C cc ti khon thanh ton phc v yu cu phn
tch v kim tra, ngoi phn chnh dng ph nh s pht sinh bn
C, cn c th b tr thm cc ct phn nh s pht sinh N.
Nht k chng t m theo tng thng, ht mi thng phi kho s
nht k chng t c v m nht k chng t mi cho thng tip theo.
Mi ln kho s c, m s mi phi chuyn ton b s d cn thit
sang s mi. Nht k chng t phi m theo cc mu biu quy nh,
c 10 mu biu quy nh, t Nht k chng t s 1.. n s 10. C s
d liu duy nht ghi vo s ci l nht k chng t, theo hnh thc
ny mi thng ch ghi vo s ci 1 ln vo ngy cui thng, ghi ln
lt t nht k chng t s 1,2,... n s 10.
- Bng k:
Bng k c s dng trong trng hp, khi cc ch tiu hch
ton chi tit ca mt s ti khon khng th kt hp trc tip trn nht
k chng t c. Khi s dng bng k th chng gc cng loi trc
ht c ghi vo bng k cui thng cng s liu ca cc bng k
c chuyn vo nht k chng t c lin quan. Bng k phn ln m
theo v C ca ti khon. Ring i vi cc nghip v v vn bng
tin, bng k c m theo v N. i vi bng k dng theo di
cc nghip v thanh ton, ngoi s pht sinh C, cn phn nh s pht
sinh N, s d u k v s d cui k ca tng ti khon chi tit theo
tng khch n, ch n, tng khon thanh ton.
215

- S ci:
S ci l s k ton tng hp m cho c nm, mi trang s dng
cho mt ti khon, trong phn nh s pht sinh N, s pht sinh C
v s d cui thng. S pht sinh C ca mi ti khon c ghi vo
s ci ly t nht k chng t ghi C ti khon , s pht sinh N
c phn nh chi tit theo tng ti khon i ng C ly t cc nht
k chng t c lin quan, s ci ch ghi mt ln vo ngy cui thng
sau khi kho s kim tra i chiu s liu trn cc nht k chng
t.
- S hoc th k ton chi tit:
Trong hnh thc k ton nht k chng t, vic hch ton chi tit
ca i b phn cc ti khon c thc hin kt hp ngay trn cc
nht k chng t hoc bng k ca cc ti khon v vy khng phi
m cc s hoc th k ton chi tit ring. i vi ti sn c nh, vt
t hng ho, thnh phm v chi ph sn xut cn phi nm chc tnh
hnh bin ng thng xuyn v chi tit theo tng loi, tng th, tng
i tng, hch ton c v s lng ln gi tr nn khng th phn nh
kt hp y trong Nht k chng t v bng k c m bt buc
phi m s hoc th k ton chi tit ring. Trong trng hp ny k
ton cn c vo yu cu qun l v iu kin c th m s, th cho
ph hp. Khi m s hoc th k ton chi tit, cui thng cn c vo s
th k ton chi tit lp bng tng hp chi tit theo tng ti khon tng
hp i chiu vi s cc v vi cc nht k chng t, bng k c
lin quan.
Cn c ghi vo s sch k ton ch yu trong hnh thc nht k
chng t l cc chng t gc. Tuy nhin, n gin v hp l cng
vic ghi chp k ton hng ngy cn s dng hai loi chng t tng
hp ph bin l bng phn b v t khai chi tit. Bng phn b c
dng cho cc loi chi ph pht sinh nhiu ln v thng xuyn nh vt
216

liu, tin lng, hoc i hi phi tnh ton phn b nh khu hao ti
sn c nh phn b vt r tin mau hng, phn b lao v sn xut
ph. Khi s dng bng phn b th chng t gc trc ht c ghi
vo bng phn b, cui thng s liu bng phn b c ghi vo
bng k v nht k chng t c lin quan. T k chi tit cng l loi
chng t dng tng hp v phn loi chng t gc. Khi s dng
cc t k chi tit th s liu t chng t gc trc ht c ghi vo t
k chi tit cui thng s liu ca cc t k chi tit c ghi vo cc
nht k chng t v bng k lin quan.
4.2. Trnh t ghi s
Trnh t ghi chp k ton trong hnh thc nht k chng t nh
sau:
Hng ngy cn c vo cc chng t gc c kim tra ly s
liu ghi trc tip vo nht k chng t hoc bng k c lin quan.
Trng hp ghi hng ngy vo bng k th cui thng phi chuyn s
liu tng ca bng k vo nht k chng t.
i vi cc loi chi ph sn xut hoc lu thng) pht sinh nhiu
ln hoc mang tnh cht phn b, th cc chng t gc trc ht c
tp hp v phn loi trong cc bng phn b, sau ly s liu ca
bng phn b ghi vo bng k v nht k chng t c lin quan.
cui thng kho s cc nht k chng t, kim tra i chiu s
liu trn cc nht k chng t khi thy khp ng hn logc thi ly s
liu ca cc nht k chng t ghi trc tip vo s ci.
i vi cc ti khon phi m s hoc th k ton chi tit th
chng t gc sau khi ghi vo nht k chng t, hoc bng k c
chuyn sang cc b phn k ton chi tit ghi vo s hoc th k
ton chi tit. Cui thng, cng cc s hoc th k ton chi tit, lp cc
bng tng hp chi tit theo tng ti khon i chiu vi s ci.
217

Sau khi i chiu khp ng, s liu s ci v mt s ch tiu

chi tit trong nht k chng t, bng k v cc bng tng hp chi tit
l c s lp bng cn i k ton v cc bo co k ton khc.
C th m t trnh t ghi s theo hnh thc k ton Nht k chng
t theo s sau y:
S 8.4: Trnh t hch ton theo hnh thc k ton
Nht k chng t

Ch thch:
Ghi hng ngy
Ghi cui thng
Quan h i chiu
218

5. Hnh thc k ton trn my vi tnh

5.1 c trng c bn v cc loi s k ton ca hnh thc k
ton trn my vi tnh
c trng c bn ca hnh thc k ton trn my vi tnh l cng
vic k ton c thc hin theo mt chng trnh phn mm k ton
trn my vi tnh. Phn mm k ton c thit k theo nguyn tc ca
mt trong bn hnh thc k ton hoc kt hp cc hnh thc k ton
quy nh trn y. Phn mm k ton khng hin th y quy trnh
ghi s k ton, khng phi n c y s k ton v bo co ti
chnh theo quy nh.
- Cc loi s ca Hnh thc k ton trn my vi tnh: Phn mm
k ton c thit k theo hnh thc k ton no s c cc loi s ca
hnh thc k ton nhng khng hon ton ging mu s k ton ghi
bng tay. i vi hnh thc k ton trn my vi tnh cc loi s rt a
dng, phong ph, c bit cc s k ton chi tit. Tu theo yu cu
qun l m k ton s dng cc loi s, in n lu tr cho ph hp.
5.2. Trnh t ghi s k ton theo Hnh thc k ton trn my vi
tnh
Hng ngy, k ton cn c vo chng t hoc Bng tng hp
chng t k ton cng loi c kim tra, c dng lm cn c
ghi s, xc nh ti khon ghi N, ti khon ghi C nhp d liu
vo my vi tnh theo cc bng, biu c thit k sn trn phn mm
k ton.
Theo quy trnh ca phn mm k ton, cc thng tin c t ng
nhp vo s k ton tng hp (S Ci hoc Nht k - S Ci ) v cc
s th k ton chi tit lin quan.
Cui thng (hoc bt k vo thi im cn thit no), k ton thc
219

hin cc thao tc kho s (cng s) v lp bo co ti chnh. Vic i

chiu gia s liu tng hp vi s liu chi tit c thc hin t ng
v lun m bo chnh xc, trung thc theo thng tin c nhp
trong k. Ngi lm k ton c th kim tra, i chiu s liu gia s
k ton vi bo co ti chnh sau khi in ra giy.
Thc hin cc thao tc in bo co ti chnh theo quy nh.
Cui thng, cui nm s k ton tng hp v s k ton chi tit
dt in ra giy, ng thnh quyn v thc hin cc th tc php l
theo quy nh v s k ton ghi bng tay. C th m t trnh t ghi s
k ton theo hnh thc k ton trn my vi tnh theo s sau y:
S 8.5: Trnh t hch ton theo hnh thc
k ton trn my vi tnh

Ghi ch:
Nhp s liu hng ngy
In s, bo co cui thng, cui nm
i chiu, kim tra.

220

Chng IX
T CHC B MY K TON
N V KINH T C S
I. NHNG VN CHUNG V T CHC B
MY K TON
T chc b my k ton l mt vn c ngha rt ln, nhm
m bo vai tr, chc nng v nhim v ca cng tc k ton.
Ni dung t chc b my k ton bao gm cc vn : Xc nh
s lng nhn.vin k ton, nhim v ca tng nhn vin k ton,
nhim v ca tng b phn k ton, mi quan h gia cc b phn k
ton; quan h gia phng k ton vi cc phng ban khc trong x
nghip. Thng qua s vn dng nhng quy nh chung v h thng
chng t ghi chp ban u, h thng ti khon k ton v hnh thc k
ton la chn ph hp vi c im hot ng v trnh qun l
ca n v.

1. Nguyn tc t chc v nhim v ca b my k

ton
1.1. Nguyn tc t chc b my k ton
Khi t chc b my k ton n v kinh t c s phi m bo
nhng nguyn tc sau:
- T chc b my k ton mt cp. Tc l mi n v kinh t c
s ch c mt b my k ton thng nht ng u l k ton trng.
Trng hp di n v kinh t c s c cc b phn c t chc k
ton th nhng n v ny l n v k ton ph thuc.
221

- Bo m s ch o ton din, thng nht v tp trung cng tc

k ton, thng k v hch ton kinh t ca k ton trng v nhng
vn c lin quan n k ton hay thng tin kinh t.
- T chc gn, nh, hp l theo hng chuyn mn ho, ng
nng lc.
- T chc b my k ton phi ph hp vi t chc sn xut kinh
doanh v yu cu qun l ca n v.
1.2. Nhim v ca b my k ton
B my k ton n v kinh t c s thng c t chc thnh
phng k ton (hay phng k ton ti v) c nhng nhim v sau:
- Tin hnh cng tc k ton theo ng ch k ton hin hnh
v quy nh ca Nh nc.
- Lp cc bo co k ton theo quy nh v kim tra s chnh xc
ca bo co do cc phng ban khc lp.
- Gip gim c hng dn, ch o cc phng ban v cc b
phn trc thuc thc hin vic ghi chp ban u ng ch phng
php.
- Gip gim c t chc cng tc thng tin kinh t, phn tch hot
ng kinh doanh v quyt ton vi cp trn.
- Gip gim c ph bin, hng dn, kim tra vic thc hin cc
ch , th l qun l kinh t ti chnh trong phm vi n v
- Lu tr, bo qun h s ti liu k ton; qun l tp trung thng
nht s liu k ton thng k v cung cp s liu cho b phn lin
quan trong x nghip v cho cc c quan qun l cp trn theo quy
nh.

2. C cu t chc phng k ton

Phng k ton ca n v kinh t c s thng gm cc b phn
222

(t, nhm hoc c nhn chuyn trch) sau y:

- B phn k ton lao ng v tin lng.
- B phn k ton vt liu v ti sn c nh.
- B phn k ton chi ph sn xut v gi thnh sn phm.
- B phn k ton xy dng c bn.
- B phn k ton tng hp.
- B phn k ton thanh ton (thu, chi, cng n...).
i vi cc n v c t chc phn xng hoc tng ng phn
xng nh i, nghnh sn xut... th phi b tr nhn vin hch ton
phn xng. Cc nhn vin ny thuc bin ch phng k ton ca x
nghip c phn cng cng tc chuyn trch k ton - thng k
phn xng.
Tuy vy khng nht thit phi t chc y cc b phn nu
trn v c th mt b phn bao gm nhiu ngi, hoc cng c th
mt ngi ph trch nhiu b phn, tu theo quy m v yu cu qun
l ca n v m t chc c cu b my k ton cho ph hp.
Nhim v ca cc phn hnh k ton c quy nh nh sau:
2.1. B phn k ton lao ng v tin lng
- T chc ghi chp, phn nh, tng hp s liu v s lng lao
ng, thi gian lao ng v kt qu lao ng; tnh lng, BHXH v
cc khon ph cp, tr cp; phn b tin lng v BHXH vo cc i
tng s dng lao ng.
- Hng dn, kim tra cc nhn vin hch ton phn xng v cc
phng ban thc hin y cc chng t ghi chp ban u v tin
lng, m s sch cn thit v hch ton nghip v lao ng tin
lng ng ch , ng phng php.
- Lp bo co v lao ng, tin lng.
223

- Phn tch tnh hnh qun l, s dng thi gian lao ng, qu tin
lng, nng sut lao ng.
2.2. B phn k ton tt liu l ti sn c nh
- T chc ghi chp, phn nh, tng hp s liu v tnh hnh thu
mua vn chuyn, nhp xut v tn kho vt liu, tnh gi thc t ca vt
liu thu mua v kim tra tnh hnh thc hin k hoch v cung ng vt
liu v s lng, cht lng.
- Hng dn, kim tra cc phn xng, cc kho v cc phng ban
thc hin cc chng t ghi chp ban u v vt liu m s sch cn
thit v hch ton vt liu ng ch phng php.
- Kim tra vic chp hnh ch bo qun, nhp, xut vt liu,
cc nh mc d tr v nh mc tiu hao, pht hin v xut bin
php x l vt liu thiu tha, ng, km phm cht, xc nh s
lng v gi tr vt liu tiu hao v phn b chnh xc chi ph ny cho
cc i tng s dng. Tham gia cng lc kim k, nh gi vt liu,
lp cc bo co v vt liu v tin hnh phn tch tnh hnh thu mua,
bo qun, d tr v s dng vt liu.
- T chc ghi chp, phn nh v tng hp s liu v s lng,
hin trng v gi tr ti sn c nh hin c, tnh hnh tng gim
TSC, kim tra vic bo qun, bo dng v s dng ti sn c nh.
- Tnh ton v phn b khu hao TSC vo chi ph hot ng.
- Tham gia lp d ton sa cha ln TSC, kim tra vic thc
hin k hoch v d ton chi ph sa cha ln TSC, phn nh tnh
hnh thanh l, nhng bn TSC.
- Hng dn, kim tra cc phn xng, phng ban thc hin y
cc chng t ghi chp ban u v TSC, m cc s sch cn thit
v hch ton TSC, ng ch phng php. Tham gia kim k v
nh gi li TSC theo quy nh ca Nh nc lp cc bo co v
224

TSC, tin hnh phn tch tnh hnh trang b, huy ng, bo qun v
s dng nhm nng cao hiu qu kinh t ca TSC.
2.3. B phn k ton chi ph sn xut v tnh gi thnh sn
phm
- Xc nh i tng hch ton chi ph sn xut v i tng tnh
gi thnh sn phm, vn dng cc phng php tp hp v phn b
chi ph, tnh gi thnh sn phm, vn dng cc phng php tp hp
v phn b chi ph, tnh gi thnh ph hp vi c im sn xut v
quy trnh cng ngh ca x nghip.
- T chc ghi chp, phn nh, tng hp chi ph sn xut theo tng
yu cu qun l (nh theo tng giai on sn xut, tng phn xng,
theo yu t chi ph, khon mc gi thnh, theo sn phm v cng
vic).
- Tham gia vo vic xy dng ch tiu hch ton ni b v vic
giao ch tiu cho phn xng v cc b phn c lin quan.
- Xc nh gi v sn phm d dang, tnh gi thnh thc t ca sn
phm hon thnh, tng hp kt qu qua hch ton kinh t ca cc phn
xng, t sn xut, kim tra vic thc hin d ton chi ph sn xut v
k hoch gi thnh sn phm.
- Hng dn kim tra cc b phn c lin quan, tnh ton, phn
loi cc chi ph nhm phc v vic tp hp chi ph sn xut v tnh gi
thnh c nhanh chng, khoa hc.
- Lp cc bo co v chi ph sn xut v gi thnh sn phm.
- Phn tch tnh hnh thc hin k hoch gi thnh, pht hin mi
kh nng tim tng phn u h gi thnh sn phm.
2.4. B phn k ton xy dng c bn
225

- T chc ghi chp, phn nh tng hp s liu v tnh hnh vay,

cp pht, s dng, thanh ton, quyt ton vn u t cng trnh hon
thnh v a vo s dng.
- Tnh ton chi ph xy dng v mua sm ti sn c nh.
- Kim tra vic chp hnh d ton chi ph, k hoch gi thnh xy
lp, tin v cht lng cng trnh.
- Lp bo co v u t xy dng c bn.
- Phn tch tnh hnh thc hin k hoch v hiu qu vn u t.
- Tham gia nghim thu v thanh quyt ton cc cng trnh xy
dng c bn hon thnh.
2.5. B phn k ton tng hp
- T chc ghi chp phn nh tng hp s liu v nhp, xut tiu
th thnh phm, v cc loi vn, cc loi qu ca x nghip, xc nh
kt qu li l, cc khon thanh ton vi ngn sch nh nc vi ngn
hng, vi khch hng v ni b x nghip.
- Ghi chp vo s tng hp, lp bng cn i k ton v cc bo
co thuc phn vic do mnh ph trch v mt s bo co chung
khng thuc nhim v ca cc b phn trn k c bo co iu tra,
c tnh. Kim tra li tnh chnh xc, trung thc ca cc bo co ca
x nghip trc khi gim c k duyt.
- T chc cng tc thng tin trong ni b x nghip v phn tch
hot ng kinh t. Hng dn cc phng ban phn xng p dng cc
ch ghi chp ban u. Gip k ton trng d tho cc vn bn v
cng tc k ton trnh gim c ban hnh p dng trong doanh nghip
nh: quy nh vic lun chuyn chng t, phn cng lp bo co, quan
h cung cp s liu gia cc phng ban.
- Kim tra thng xuyn v c h thng vic thc hin cc ch
226

qun l kinh t - ti chnh trong n v. Kin ngh cc bin php x l

nhng trng hp vi phm.
- Gip k ton trng lm bo co phn tch hot ng kinh t ca
n v.
- Bo qun, lu tr h s, ti liu, s liu k ton - thng k, thng
tin kinh t v cung cp ti liu cho cc b phn, c quan c lin quan.
2.6. B phn k ton thanh ton
- T chc ghi chp phn nh tng hp v theo di tnh hnh thu,
chi, tin mt, chuyn khon, cng n....
- T chc vic thanh ton khoa hc v thu, chi, tin mt, chuyn
khon, cng n.... bo m p ng kp thi, chnh xc phc v tt
mi hot ng ca n v.
- T chc cng tc thng tin trong ni b n v v phn tch hot
ng kinh t. Hng dn cc phng ban phn xng p dng cc ch
thanh ton.
- Kim tra thng xuyn v c h thng vic thc hin cc ch
qun l kinh t - ti chnh trong n v. Tp hp v kim sot chng
t trc khi thu,chi, thanh ton.
- Cung cp cc thng tin v lp bo co theo yu cu qun l.
2.7. Nhn vin hch ton phn xng
Di s ch o trc tip ca k ton trng, nhn vin hch ton
phn xng c nhim v:
- Ghi chp, thu thp, tng hp s liu v tnh hnh s dng lao
ng, vt t, thit b, my mc, s lng sn phm, cht lng sn
phm trong phm vi phn xng (tu tnh hnh c th c giao tnh
lng, chi ph sn xut, gi thnh ca phn xng) phc v vic
ch o sn xut ca qun c phn xng, t trng sn xut v phc
227

vc h o ton din, thng nht, tp trung cng tc k ton thng k

ca k ton trng.
- Tham gia kim k, nh gi sn phm d dang v cc cuc iu
tra c lin quan.
- Cung cp cc ti liu thuc phn vic ca mnh ph trch cho
qun c phn xng, cho phng k ton n v v cc phng ban c
lin quan.
- nh k lp bo co cho qun c phn xng v tnh hnh thc
hin k hoch sn xut v kt qu hch ton kinh t ni b ca phn
xng.
i vi cng tc xy dng c bn, nu khi lng vn u t xy
dng c bn khng ln, cng vic khng thng xuyn th khng t
chc b phn k ton xy dng c bn ring m do b phn k ton
tng hp kim nhim.
i vi cng tc ti chnh, nu x nghip cha c iu kin t
chc thnh phng ti chnh ring, th t chc mt b phn ti chnh
trong phng k ton do mt ph phng hoc mt cn b ph trch. B
phn ny c nhim v sau:
- Lp d tho k hoch ti chnh ng thi v thng nht vi k
hoch sn xut kinh doanh ca n v.
- Trn c s k hoch c duyt v trong phm vi ch cho
php tu theo tnh cht ca mi hot ng kinh t m huy ng ngun
thch hp, s dng vn hp l v tit kim, bo m cho cc hot
ng sn xut kinh doanh c thc hin vi hiu qu kinh t cao.
- T chc thanh ton kp thi, y , ng ch chnh sch cc
khon phi thanh ton ca n v.
- Trch lp v s dng cc loi qu ng ch , ng mc ch.
228

- Thng xuyn tin hnh kim tra ti chnh i vi hot ng sn

xut kinh doanh, nh k phn tch tnh hnh ti chnh ca n v.
- Tham gia xy dng cc hp ng kinh t vi khch hng c
bit l vic quy nh cc iu kin ti chnh ca hp ng.

3. Quan h gia phng k ton vi cc phng

chc nng khc
3.1. Nhim v ca cc phng k ton i vi phng ban khc
- T chc tng hp xc minh, cung cp cc s liu thc hin trong
n v theo quy nh phc v cng tc k hoch ho, cng tc qun
l cc phng ban.
- Tham gia kin vi cc phng ban c lin quan trong vic lp
k hoch v tng mt v k hoch tng hp ca n v.
- Hng dn, kim tra cc phng ban lin quan thc hin y
cc chng t ghi chp ban u, m s sch cn thit v hch ton
nghip v - k thut (phn lin quan n cng tc k ton, thng k v
thng tin kinh t). Theo ng ch , phng php quy nh ca nh
nc.
- Thng qua cng tc K ton - Thng k v phn tch kinh t m
gip gim c kim tra vic thc hin cc ch qun l Kinh t - Ti
chnh ca cc phng ban.
3.2. Cc phng ban khc c nhim v
- Thu thp ghi chp tng hp s liu thuc phn vic do mnh ph
trch. Lp cc bo co thng k c phn cng v gi cho phng k
ton v chu trch nhim v s chnh xc, trung thc ca s liu.
- Cung cp cho phng k ton cc nh mc tiu chun kinh t k
thut, cc d ton chi ph, cc danh mc vt liu, sn phm. tin
hnh hch ton v kim tra vic thc hin cc k hoch, nh mc,
229

tiu chun .
- Cung cp cho phng k ton cc ti liu, s bu cn thit cho
cng tc hch ton v kim tra, cng tc thng tin kinh t.
- Thc hin y cc ch hch ton c lin quan v chu s
kim tra, gim st ca k ton trng v vic chp hnh cc ch
kinh t ti chnh.

II. CC HNH THC T CHC B MY K

TON
C 3 hnh thc t chc b my k ton l: Hnh thc tp trung,
phn tn v va tp trng va phn tn.

1. Hnh thc t chc b my k ton tp trung

Hnh thc ny thng c p dng cc n v c quy m va
v nh, phm vi sn xut kinh doanh tng i tp trung trn mt a
bn nht nh, c kh nng m bo vic lun chuyn chng t cc b
phn sn xut kinh doanh nhanh chng, kp thi.
Theo hnh thc ny ch t chc mt phng k ton trung tm, tt
c cc cng vic k ton nh phn loi chng t, kim tra chng t
ban u, nh khon k ton, ghi s tng hp chi tit, tnh gi thnh,
lp bo co, thng tin kinh t u c thc hin tp trung phng
K ton ca n v. Cc b phn trc thuc ch t chc ghi chp ban
u v mt s ghi chp trung gian cn thit phc v cho s ch o
ca ngi ph trch n v trc thuc v n v.
Hnh thc ny c u im l bo m s tp trung, thng nht v
cht ch trong vic ch o cng tc k ton gip n v kim tra, ch
o sn xut kp thi, chuyn mn ho cn b, gim nh bin ch, to
iu kin cho vic ng dng cc phng tin tnh ton hin i c
hiu qu nhng c nhc im l khng cung cp kp thi cc s liu
230

cn thit cho cc n v trc thuc trong ni b n v nu a bn

hot ng rng.
C th m t hnh thc t chc b my k ton tp trung theo s
sau y:
S 9.l: T chc b my k ton tp trung

2. Hnh thc t chc k ton phn tn

i vi nhng n v c quy m sn xut kinh doanh ln c nhiu
c s sn xut kinh doanh, a bn hot ng rng, c cc n v ph
thuc xa trung tm ch huy, trong trng hp ny, nhm to iu
kin thun li cho cng vic sn xut kinh doanh c s, mt khc
m bo vic cp nht s sch k ton trong ton n v, s cn thit
khch quan l ti cc n v ph thuc hnh thnh t chc k ton hay
ni cch khc ngi lnh o n v phi phn cp vic hch ton k
ton cho cc n v sn xut kinh doanh ph thuc. Tc l chng t
k ton pht sinh ti c s no, c s t thanh ton v hch ton
khng phi gi chng t v phng k ton trung tm nh nhng n
v cha c phn cp hch ton k ton.
Quan h gia phng k ton cp trn vi b phn k ton n v
sn xut kinh doanh ph thuc l quan h ch o nghip v v tip
231

nhn thng tin thng qua ch bo co k ton do n v quy nh.

Tu theo trnh v iu kin c th, n v c th giao vn (vn c
nh, vn lu ng) cho n v ph thuc c m ti khon tin gi
ngn hng v u quyn cho n v ph thuc c vay vn ngn hng
phc v cho cng tc sn xut kinh doanh. Nh vy cng vic
phng k ton doanh nghip ch yu l tng hp, kim tra bo co
cc n v ph thuc gi ln v ch trc tip thanh ton, hch ton
nhng chng t k ton ca nhng n v trc thuc khng c t chc
hch ton k ton. C th m t hnh thc t chc b my k ton
phn tn theo s sau:
S 9.2: T chc b my k ton phn tn

Hnh thc ny c u im l to iu kin cho cc n v ph

thuc nm c tnh hnh sn xut kinh doanh mt cch chnh xc, kp
thi nhng c nhc im l s lng nhn vin ln, b my cng
knh.

232

3. Hnh thc t chc k ton va tp trung va

phn tn
y l mt hnh thc kt hp c im ca hai hnh thc trn.
Theo hnh thc ny n v ch t chc mt phng k ton trung tm.
Nhng nhng ngi qun l cc n v trc thuc th ngoi vic ghi
chp ban u cn c giao thm mt s phn vic mang tnh cht k
ton, V d: Hch ton chi ph tin lng, chi ph sn xut kinh doanh,
chi ph qun l. pht sinh ti n v trc thuc. Mc phn tn ny
ph thuc vo mc phn cp qun l, trnh hch ton kinh t
ca n v.

III. K TON TRNG V KIM TRA K

TON
1. K ton trng
K ton trng l mt chc danh ngh nghip dnh cho chuyn
gia k ton c trnh chuyn mn cao, c phm chc o c tt v
c nng lc t chc cng tc k ton trong phm vi m nhim. K
ton trng c v tr quan trng khng ch trong ch o cng tc k
ton m cn trong c lnh vc qun l kinh doanh, v th chc nng,
nhim v, quyn hn v k ton trng c quy nh r trong Lut
K ton.
Theo Lut K ton:
* K ton trng c nhim v t chc thc hin cng tc k ton
trong n v bao gm:
- Thu thp x l thng tin, s liu k ton theo i tng v ni
dung cng vic k ton, theo chun mc v ch k ton.
- Kim tra, gim st cc khon thu, chi ti chnh, cc ngha v thu,
233

np, thanh ton n, kim tra vic qun l, s dng ti sn v ngun

hnh thnh ti sn, pht hin v ngn nga cc hnh vi vi phm php
lut v ti chnh, k ton.
- Phn tch thng tin, s liu k ton, tham mu, xut cc gii
php phc v yu cu qun tr v quyt nh kinh t, ti chnh ca n
v k ton.
- Cung cp thng tin, s liu k ton theo quy nh ca php lut.
* K ton trng ca c quan nh nc, n v s nghip, t
chc c s dng kinh ph ngn sch nh nc, hoc n v s nghip,
t chc khng s dng kinh ph ngn sch nh nc v doanh nghip
nh nc ngoi nhim v quy nh nu trn cn c nhim v gip
ngi i din theo php lut ca n v k ton gim st ti chnh ti
n v k ton.
* K ton trng chu s lnh o ca ngi i din theo php
lut ca n v k ton, trng hp c n v k ton cp trn th ng
thi chu s ch o v kim tra ca k ton trng cp trn v chuyn
mn, nghip v.
Trng hp n v k ton c ngi ph trch k ton thay k
ton trng th ngi ph trch k ton phi c cc tiu chun: C
phm cht o c ngh nghip, trung thc, lim khit, c thc chp
hnh php lut; c trnh chuyn mn, nghip v v k ton v phi
thc hin nhim v, trch nhim v quyn quy nh cho k ton
trng.
K ton trng phi c cc tiu chun sau y:
- Bo m cc tiu chun quy nh i vi ngi lm k ton: C
phm cht o c ngh nghip, trung thc, lim khit c thc chp
hnh php lut; c trnh chuyn mn, nghip v v k ton.
- C chuyn mn, nghip v v k ton t bc trung cp tr ln.
234

- Thi gian cng tc thc t v k ton t nht l hai nm i vi

ngi c chuyn mn, nghip v v k ton t trnh i hc tr ln
v thi gian cng tc thc t v k ton t nht l ba nm i vi ngi
c chuyn mn, nghip v v k ton bc trung cp.
- Ngi lm k ton trng phi c chng ch qua lp bi dng
k ton trng.
Trch nhim v quyn ca k ton trng:
- Thc hin cc quy nh ca php lut v k ton, ti chnh trong
n v k ton.
- T chc iu hnh b my k ton theo quy nh.
- Lp bo co ti chnh.
- K ton trng c quyn c lp v chuyn mn, nghip v k
ton.
- K ton trng ca c quan nh nc, n v s nghip, t chc
c s dng kinh ph ngn sch nh nc, n v s nghip, t chc
khng s dng kinh ph ngn sch nh nc v doanh nghip nh
nc, ngoi cc quyn quy nh nu trn cn c quyn:
+ C kin bng vn bn vi ngi i din theo php lut ca
n v k ton v vic tuyn dng, thuyn chuyn, tng lng, khen
thng, k lut ngi lm k ton, th kho, th qu
+ Yu cu cc b phn lin quan trong n v k ton cung cp
y , kp thi ti liu lin quan n cng vic k ton v gim st ti
chnh ca k ton trng.
+ Bo lu kin chuyn mn bng vn bn khi c kin khc
vi kin ca ngi ra quyt nh.
+ Bo co bng vn bn cho ngi i din theo php lut ca
n v k ton khi pht hin cc vi phm php lut v ti chnh, k
235

ton trong n v; trng hp vn phi chp hnh quyt nh th bo

co ln cp trn trc tip ca ngi ra quyt nh hoc c quan nh
nc c thm quyn v khng phi chu trch nhim v hu qu ca
vic thi hnh quyt nh .

2. Kim tra k ton

Kim tra k ton l mt bin php m bo cho cc quy nh v
k ton c chp hnh nghim chnh, s liu k ton c chnh xc,
trung thc. Thng qua kim tra k ton cc c quan ch qun cp trn
v cc c quan chc nng ca nh nc thc hin vic kim tra, kim
sot i vi cc hot ng ca cc n v. Theo quy nh, th trng
v k ton trng n v phi thng xuyn kim tra k ton trong ni
b n v Cc c quan ch qun v c quan ti chnh kim tra k ton
cc n v theo ch kim tra k ton.
Kim tra k ton phi c thc hin thng xuyn, lin tc c h
thng. Mi thi k hot ng ca n v u phi c kim tra k
ton. Mi n v k ton c lp phi c c quan ch qun kim tra
k ton t nht mi nm mt ln v nht thit phi c tin hnh
trc khi xt duyt quyt ton nm ca n v. Cc cuc thanh tra,
kim tra kinh t ti chnh phi bt u t vic kim tra k ton.
Ni dung kim tra k ton l kim tra vic tnh ton, ghi chp,
phn nh ca cc chng t k ton, s k ton v bo co k ton;
kim tra vic chp hnh cc ch , th l k ton ti chnh, vic t
chc cng tc k ton v b my k ton, vic ch o cng tc k
ton v vic thc hin ngha v quyn hn ca k ton trng.
Quy nh c th trong Lut K ton v cng tc kim tra k ton
nh sau:
n v k ton phi chu s kim tra k ton ca c quan c thm
quyn v khng qu mt ln kim tra cng mt ni dung trong mt
236

nm. Vic kim tra k ton ch c thc hin khi c quyt nh ca

c quan c thm quyn theo quy nh ca php lut.
- Ni dung kim tra k ton gm:
+ Kim tra vic thc hin cc ni dung cng tc k ton.
+ Kim tra vic t chc b my k ton v ngi lm k ton.
+ Kim tra vic t chc qun l v hot ng ngh nghip k
ton.
+ Kim tra vic chp hnh cc quy nh khc ca php lut v k
ton.
Ni dung kim tra k ton phi c xc nh trong quyt nh
kim tra.
- Quyn v trch nhim ca on kim tra k ton:
+ Khi kim tra k ton, on kim tra k ton phi xut trnh
quyt nh kim tra k ton. on kim tra k ton c quyn yu cu
n v k ton c kim tra cung cp ti liu k ton c lin quan
n ni dung kim tra k ton v gii trnh khi cn thit.
+ Khi kt thc kim tra k ton, on kim tra k ton phi lp
bin bn kim tra k ton v giao cho n v k ton c kim tra
mt bn; nu pht hin c vi phm php lut v k ton th x l theo
thm quyn hoc chuyn h s n c quan nh nc c thm quyn
x l theo quy nh ca php lut.
+ Trng on kim tra k ton phi chu trch nhim v cc kt
lun kim tra.
+ on kim tra k ton phi tun th trnh t, ni dung, phm vi
v thi gian kim tra, khng c lm nh hng n hot ng bnh
thng v khng c sch nhiu n v k ton c kim tra.
- Trch nhim v quyn ca n v k ton:
237

+ Cung cp cho on kim tra k ton ti liu k ton c lin quan

n ni dung kim tra v gii trnh cc ni dung theo yu cu ca
on kim tra.
+ Thc hin kt lun ca on kim tra k ton.
- n v k ton c kim tra k ton c quyn:
+ T chi kim tra nu thy vic kim tra khng ng thm quyn
hoc ni dung kim tra tri vi quy nh.
+ Khiu ni v kt lun ca on kim tra k ton vi c quan c
thm quyn quyt nh kim tra k ton; trng hp khng ng vi
kt lun ca c quan c thm quyn quyt nh kim tra k ton th
thc hin theo quy nh ca php lut./.

238

TI LIU THAM KHO

1. B Ti chnh, (2003), Quyt nh s 206/2003/Q- BTC ngy
12/12/2003 ca B trng B Ti chnh v vic ban hnh Ch
qun l, s dng v trch khu hao TSC, NXB Ti chnh - H
Ni.
2. B Ti chnh, (2005), H thng chun mc k ton Vit Nam,
NXB Ti chnh - H Ni.
3. B Ti chnh, (2006), Ch k ton doanh nghip - quyn 1:
H thng ti khon k ton, NXB Ti chnh - H Ni.
4. B Ti chnh, (2006), Ch k ton doanh nghip - quyn 2:
Bo co ti chnh, chng t v s k ton, NXB Ti chnh - H
Ni.
5. B Ti chnh, (2007), Lut K ton v cc vn bn hng dn
thc hin, NXB Ti chnh - H Ni.
6. ng Xun Cnh, Trn Hi Chu, (2003) Xc nh chi ph hp l
ca doanh nghip , Bn tin Hi K ton TP. HCM, thng 3 nm
2003.
7. Charles T.Horngren; Gary L.Sundem; John A.Ellion, (2003)
Introduction to Financial Accounting.
8. Nguyn Vn Cng, (2007), K ton doanh nghip L thuyt - Bi
tp mu v Bi gii NXB Ti chnh - H Ni.
9. Phm Gp v Phan c Dng, (2005) K ton i cng, NXB
Thng k.
10. Phan c Dng, (2006), Nguyn l k ton - L thuyt v Bi
tp NXB Thng k.
11. Bi Vn Dng, (2002), L thuyt k ton NXB Thng k.
239

12. Bi Vn Dng, (2004), Hp nht kinh doanh & nh hng ca

n n vic hp nht bo co ti chnh Tp ch k ton - Hi K
ton & Kim ton VN. S 51,Thng 12 nm 2004.
13. Nguyn Th ng, (2007), Gio trnh L thuyt hch ton k
ton NXB Ti chnh - H Ni.
14. Nghim Vn Li, (2006), Gio trnh Nguyn l k ton NXB
Ti chnh - H Ni.
15. Trn Qu Lin, (2006), Nguyn l k ton, NXB Ti chnh - H
Ni.
16. Trn Ngc Ngha, (2006), Gio trnh L thuyt hch ton k
ton NXB Ti chnh - H Ni.
17. V Vn Nh, (2007), Nguyn l k ton - Tm tt l thuyt - H
thng bi tp v bi gii NXB Ti chnh - H Ni.

240

GIO TRNH
NGUYN L K TON
Chu trch nhim xut bn:
NGUYN VN TC
Bin tp v sa bn in:
Phng Bin tp
Nh xut bn Ti chnh
Trnh by ba:
TRN HUY

In: 1.000 cun, kh 14,5 x 20,5cm, ti Cng ty in Sng Lam.

S KKHXB: 67-2008/CXB/543-06/TC. QXB s: 159 Q/NXBTC
ngy 5/8/2008. In xong v np lu chiu thng 8/2008
241