Professional Documents
Culture Documents
PadaruÌ Pasiddhi PDF
PadaruÌ Pasiddhi PDF
Padarpasiddhi
Ganthrambha
[Ka]
Visuddhasaddhammasahassaddhiti,
Subuddhasambodhiyugandharodita;
Tibuddhakhettekadivkara jina,
Sadhammasagha sirasbhivandiya.
[Kha]
Kaccyanaccariya namitv,
Nissya kaccyanavaandi;
Blappabodhatthamuju karissa,
Byatta sukaa padarpasiddhi.
1. Sandhikaa
Tattha jinassandhigamassa akkharakosallamlakatt ta sampdetabbanti dassetu
abhidheyyappayojanavkyamidamuccate.
1. Attho akkharasato.
Yo koci lokiyalokuttardibhedo vacanattho, so sabbo akkhareheva sayate.
Sithiladhanitdiakkharavipattiyahi atthassa dunnayat hoti, tasm akkharakosalla bahpakra
buddhavacanesu, ettha padnipi akkharasanniptarpatt akkharesveva sagayhanti.
Tasm akkharakosalla, sampdeyya hitatthiko;
Upahaha garu samm, uhndhi pacahi.
Savidhna
Tatthdo tva saddalakkhae vohravipanattha savidhnamrabhyate.
2. Akkharpdayo ekacattlsa.
Akkhar api dayo ekacattlsa, te ca kho jinavacannurp akrdayo niggahtant
ekacattlsamatt va pacceka akkhar nma honti. Ta yath i u e o, ka kha ga gha a,
ca cha ja jha a, a ha a ha a, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra lava sa ha a a-iti
akkhar.
Nakkharantti akkhar, a di yesa te dayo. Akrdnamanukkamo panesa
hndikkamasannissito, tath hi hnakaraappayatanehi va jyante, tattha cha hnni
kahatlumuddhadantaohansikvasena.
Tattha avaa kavagga hakr kahaj.
Ivaa cavagga yakr tluj. avagga rakra akr muddhaj. Tavagga lakra sakr
dantaj. Uvaa pavagg ohaj. Ekro kahatlujo. Okro kahohajo.
www.tipitaka.org
Vakro dantohajo.
Niggahta nsikahnaja.
a a a na m sakahnaj, nsikahnaj cti.
Hakra pacameheva, antahhi ca sayuta;
Orasanti vadantettha, kahaja tadasayuta.
Karaa jivhmajjha tlujna, jivhopagga muddhajna, jivhgga dantajna, ses
sakahnakara.
Payatana savutdikaraaviseso. Savutattamakrassa, vivaatta sesasarna
sakrahakrnaca, phuha vaggna, saphuha yaralavnanti.
Eva hnakaraappayatanasutiklabhinnesu akkharesu sar nissay, itare nissit. Tattha
Nissaydo sar vutt, byajan nissit tato;
Vaggekaj bahuttdo, tato hnalahukkam.
Vuttaca
Pacanna pana hnna, paipivaspi ca;
Nissaydippabhedehi, vutto tesamanukkamoti.
Ekendhik cattlsa ekacattlsa, etena gaanaparicchedena
Adhikakkharavantni, ekatlsato ito;
Na buddhavacannti, dpetcariysabho.
Apiggahaa heh vuttna apekkhkaraattha.
3. Tatthodant sar aha.
Tattha tesu akkharesu akrdsu okrant aha akkhar sar nma honti. Ta yath a i u
e o-iti sar.
O anto yesa te odant, dakro sandhijo, saranti gacchantti sar, byajane srenttipi sar.
Tatthti vattate.
4. Lahumatt tayo rass.
Tattha ahasu saresu lahumatt tayo sar rass nma honti. Ta yath a i u-iti rass.
Lahuk matt pama yesa te lahumatt, mattsaddo cettha
accharsaghtaakkhinimlanasakhta kla vadati, tya mattya ekamatt rass, dvimatt
dgh, ahamatt byajan. Lahuggahaacettha chandasi diyahamattasspi gahaattha.
Rassaklayogato rass, rassaklavanto v rass.
Sararassaggahani ca vattante.
5. Ae dgh.
www.tipitaka.org
Tattha ahasu saresu rassehi ae dvimatt paca sar dgh nma honti. Ta yath e oiti dgh.
Aaggahaa diyahamattiknampi sagahaattha. Dghakle niyutt, tabbanto v dgh.
Kvaci sayogapubb ekrokr rass iva vuccante. Yath ettha, seyyo, oho, sotthi. Kvacti ki?
Ma ce tva nikhaa vane. Putto tyha mahrja.
6. Dumhi garu.
Dvinna samho du, tasmi dumhi. Sayogabhte akkhare pare yo pubbo rassakkharo, so
garusao hoti. Yath datv, hitv, bhutv.
Garti vattate.
7. Dgho ca.
Dgho ca saro garusao hoti. Yath nv, nad, vadh, dve, tayo. Garukato ao lahukoti
veditabbo.
8. Ses byajan.
hapetv aha sare ses ahamatt akkhar kakrdayo niggahtant tettisa byajan nma
honti. Vuttehi ae ses. Byajyati etehi atthoti byajan. Ta yath ka kha ga gha a, ca cha ja
jha a, a ha a ha a, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra lava sa ha a a-iti byajan.
Kakrdsvakro uccraattho.
Byajanti vattate.
9. Vagg pacapacaso mant.
Tesa kho byajanna kakrdayo makrant pacavsati byajan pacapacavibhgena
vagg nma honti. Ta yath ka kha ga gha a, ca cha ja jha a, a ha a ha a, ta tha da dha na,
pa pha ba bha ma-iti vagg.
Te pana pahamakkharavasena kavaggacavaggdivohra gat, vaggoti samho, tattha
pacapacavibhgenti v paca paca etesamatthti v pacapacaso, mo anto yesa te mant.
10. Aiti niggahta.
Akro uccraattho, itisaddo pannantaravuttanidassanattho, aiti ya akrato para vutta
bindu, ta niggahta nma hoti. Rassassara nissya gayhati, karaa niggahetv gayhatti v
niggahta.
Karaa niggahetvna, mukhenvivaena ya;
Vuccate niggahtanti, vutta bindu sarnuga.
Idha avuttna parasamanampi payojane sati gahaattha paribhsamha.
11. Parasama payoge.
Y ca pana parasmi sakkataganthe, paresa v veyykarana sama
ghosghosalopasavaasayogaligdik, t payoge sati etthpi yujjante.
Parasmi, paresa v sama parasama, veyykarae, veyykaraamadhtna v
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Lokassa iti, deva iti, vi ati patanti, vi ati nmenti, saghi api, jvitahetu api, vijju iva, kisu
idha vitta, sdhu iti itdha parassarna lope kate
Lutte, dghanti ca vattate.
18. Pubbo ca.
Pubbo saro parassare lutte kvacidgha pappoti. Caggahaa
luttadghaggahanukahanattha, ta cnukahitamuttaratra nnuvattateti panattha.
Lokassti, devti, vtipatanti, vtinmenti, saghpi, jvitahetpi, vijjva, kisdha vitta,
sdhti.
Kvacti ki? Yassadni, itissa, idnipi, tesupi, cakkhundriya, kinnumva.
Adhigato kho me aya dhammo, putto te aha, te assa pahn, pabbate aha, ye assa itdha
pubbalope sampatte
19. Yamedantassdeso.
Ekrassa padantabhtassa hne sare pare kvaci yakrdeso hoti. Akremeteyesadddissevya
vidhi, yanti ya rpa, e eva anto edanto, desihne dissatti deso. Byajaneti adhikicca
dghanti dgho.
Adhigato kho myya dhammo, putto tyha, tyssa pahn, pabbatyha, yyssa.
Kvacti ki? Te ngat, putt matthi. Antaggahaa ki? Dhammacakka pavattento,
damento citta.
Yvatako assa kyo, tvatako assa bymo, ko attho, atha kho assa, aha kho ajja, yo aya, so
assa, so eva, yato adhikaraa, anu addhamsa, anu eti, su gata, su kro, du kro, cakkhu
ptha, bahu bdho, ptu aksi, na tu evtdha
20. Vamodudantna.
Okrukrna antabhtna sare pare kvaci vakrdeso hoti. Ka kha ya
tasadddiokrasseda gahaa.
Yvatakvassa kyo, tvatakvassa bymo, kvattho, atha khvassa, aha khvajja, yvya, svassa,
sveva, yatvdhikaraa, anvaddhamsa, anvebhi, svgata, svkro, dvkro, cakkhvptha,
bahvbdho, ptvksi, na tveva.
Kvacti ki? Ko attho, atha kho aatar, yoha, soha, cattrome, sgata, sdhvuso,
hotti. Antaggahaa ki? Savanya, viravanti.
Paisanthravutti assa, sabb vitti anubhuyyate, vi ajana, vi kato, nad sanno itdha
makagatiy asarpeti vattate.
21. Ivao ya nav.
Pubbo ivao asarpe sare pare yakra pappoti nav. I eva vao ivao, navsaddo
kvacisaddapariyyo.
Paisanthravutyassa, sabb vitynubhuyyate, byajana, bykato, nadysanno.
www.tipitaka.org
Navti ki? Pacahagehi, tni attani, gacchmaha, muttacg anuddhato. Asarpeti ki?
Itihida, aggva, atthti.
Ati anta, ati odt, pati ayo, pati harati, pati eti, iti assa, iti eta, itidi itdha ivao ya
navti yakrdese sampatte
22. Sabbo canti.
Atipatiitna tisaddasseda gahaa.
Sabbo tiicceso saddo sare pare kvaci cakra pappoti. Tti niddesato akatayakrassevya
vidhi, itarath kvaciggahaassa ca atissa cantasstisuttassa ca niratthakat siy. Paradvebhvo
hneti dvitta.
Accanta, accodt, paccayo, paccharati, pacceti, iccassa, icceta, iccdi.
Kvacti ki? Itissa, iti kakhamnena.
Te na vivaeti ito na ivaeti ca vattate.
23. Atissa cantassa.
Atiiccetassa antabhtassa tisaddassa ivae pare sabbo ca tti vuttarpa na hoti. Atissti
atiupasaggnukaraameta. Tenevettha vibhattilopbhvo. Ettha ca antasaddo
saddavidhinisedhappakaraato atisaddantabhta tisaddameva vadati, na ivaanti dahabba,
itarath ida suttameva niratthaka siy.
Ivao ya navtdha, asarpdhikrato;
Ivaassa sarpasmi, ydeso ca na sambhave.
Cakro anuttasamuccayattho, tena itipatnamantassa ca na hoti. Ati isigao atsigao, eva
atto, atrita, itti, itda, patto.
Abhi akkhna, abhi uggato, abhi okso itdha yakre sampatte
Sareti vattate.
24. Abbho abhi.
Abhiiccetassa sabbassa sare pare abbhdeso hoti.
Abhti pahamantassa, vuttiya chahiyojana;
despekkhato vutta, amotidike viya.
Pubbassaralopo, abbhakkhna, abbhuggato, abbhokso.
Adhi agam, adhi upagato, adhi oghetv itdha
25. Ajjho adhi.
Adhiiccetassa sabbassa sare pare ajjhdeso hoti. Ajjhagam, ajjhupagato, ajjhoghetv.
Abhi icchita, adhi rita itdha
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Putha evtdha
32. Go sare puthassgamo kvaci.
Puthaiccetassa niptassa ante kvaci gakrgamo hoti sare pare. gacchatti gamo,
asantuppatti gamo. Ettha ca sareti nimittsannavasena puthassa anteti labbhati. Puthageva, putha
eva.
P evtdha
Sare, go, gamo, kvacti ca vattate.
33. Pssa canto rasso.
Piccetassa ante sare pare kvaci gakrgamo hoti, pssa anto ca saro rasso hoti. Pageva
vutyassa, p eva.
V, sareti ca vattate.
34. Yava ma da na ta ra l cgam.
Sare pare yakrdayo aha gam honti v. Casaddena gakrgamo ca,
vavatthitavibhsatthoya vsaddo.
Tattha yakrgamo yathdibho ikrekrdsu. Yath ida yathayida, byajaneti adhikicca
rassanti rassatta, yath ida v, yath eva, yathyeva, yatheva, eva myida, myeva,
tayida, tayeva, nayida, nayimassa, nayimni, navayime dhamm, buddhnayeva, santiyeva,
bodhiyyeva, satiyeva, pathavyeva, dhtuyeva, tesuyeva, soyeva, piyekka.
Tath sare vipariydito ca. Vi ajan viyajan, byajan v, eva viyksi, byksi.
Parianta pariyanta, eva pariydna, pariyuhna, pariyesati, pariyosnamiti nicca. Ni
yogo niyyogo. Idha na bhavati, parikkhato, upaparikkhati.
Vakro tisadddito avaukresu. Ti agula tivagula, eva tivagika, bhvdayo, mig
bhant vudikkhati, pavuccati, pguavujut.
Makro lahuppabhutito sare chandnurakkhadimhi. Lahu essati lahumessati, eva
garumessati, idhamhu, kena te idha mijjhati, bhadro kasmiva, kse mabhipjayi, ekamekassa,
yena midhekacce, satimeva.
Dakro uupasagga saki kenaci kici kismici koci samm yva tva puna ya tetattasdhi.
Uupasaggato nicca, u aggo udaggo, eva udayo, udapdi, udhaa, udito, udrita, udeti.
Niptato ca, saki eva sakideva, eva sakadgmi, mahvuttisuttena ikrassa akro. Tath
kenacideva, kicideva, kismicideva, kocideva, samm attho sammadattho, rassatta. Eva
sammadakkhto, sammada vimuttna, sammadeva, yvadattha, yvadeva, tvadeva,
punadeva.
Nmato, yadattha, tadattha, yadantar, tadantar, tadagavimutti, etadattha, attadattha,
sadatthapasuto siy. Yatetattasehi samseyeva.
disaddena aadattha, manasda vimuttna, bahudeva ratti, ahudeva bhaya.
Vti ki? Kenaci atthakmena, samm aya, yvha, tvha, punpara, attattha.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
rassatta.
Bhoti amma bhoti amm, bhotiyo amm ammyo. Eva ann, ann annyo, bhoti anna
bhoti ann, bhotiyo ann annyo. Amb, amb ambyo, bhoti amba bhoti amb, bhotiyo
amb ambyo iccdi.
kranta.
Ikranto itthiligo rattisaddo;
Tatheva sydyuppatti, silopo, ratti.
Bahuvacane sa, ivauvati ca vattate.
182. Te itthikhy po.
Itthiy khy sa itthikhy, ligassant te ivauva yad itthikhy, tad pasa hontti
pasaya ghapato ctidin yolopo, yosu kataiccdin dgho. Ratt rattiyo ratyo v, he ratti,
he ratt he rattiyo.
Amotidin niggahta, ratti, ratt rattiyo;
Tatiydsu ekavacanna, ndnanti ca vattate.
183. Pato y.
Pasaato ivauvaehi paresa ndnamekavacanna vibhattigana ydeso hoti.
Rattiy, ratthi rattbhi rattihi rattibhi, rattiy, rattna rattina.
Pacamiya
184. Am pato smismna v.
Paiccetasm paresa smi smiccetesa yathkkama a des honti v.
Vavatthitavibhsatthoya vsaddo, tena uvaantato na honti, ivaantatopi yathpayoga.
Sare, yakroti ca vattate, shamakagathi yovacanekavacanaggahaaca.
185. Pasaassa ca.
Pasaassa ivaassa yovacanekavacanavibhattnamdese sare pare yakro hoti. Ettha ca
yakrassevdhikrato pasaaggahaena ivaova gayhati, caggahaa rattotidsu
nivattanattha. Raty rattiy, ratthi rattbhi rattihi rattibhi, rattiy, rattna rattina. Smivacane
amdesayakrdes, ratya. Ghapato smi ya vti yadeso, rattiya.
Aattha a, smi, vti ca vattate.
186. dito o ca.
diiccetasm smivacanassa a odes honti v. Casaddena aasmpi a odes. Raty
ratti ratto rattiy, rattsu rattisu.
Evamanipi
Patti yutti vutti kitti, mutti titti khanti kanti;
Santi tanti siddhi suddhi, iddhi vuddhi buddhi bodhi.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
189. Mtuldnamnattamkre.
Mtula ayyakavaruaiccevamdnamanto nattampajjate kre paccaye pare,
antpekkhya chah, saralopdi. Mtuln, eva ayyakn, varun, sesa itthsaddasama.
Anaddsu puthusaddato ppaccayo. O sare cti ettha casaddena ukrassa avdeso. Puthav,
puthaviyo. Sasm smisu puthaby puthaviy, puthaby puthaviy, puthabya puthaviya
puthaviy iccdi.
Gosaddato naddito v ti ppaccayo. Mahvuttin v gva seti ettha gvaiti
yogavibhgena v okrassa vdeso. Gv, gv gviyo iccdi itthsaddasama.
Mnavaitdha itthiya, v, ti ca vattate.
190. ava ika eyya antuhi.
ava ika eyya antuppaccayantehi itthiya vattamnehi ligehi ppaccayo hoti. Vdhikro
katthaci nivattanattho, saralopdi. Mnav, eva nvik, venateyy, gotam.
Guavantu itdha vti vattate.
191. Ntussa tamkre.
Sabbasseva ntuppaccayassa takro hoti v krappaccaye pare, aattha saralopdi. Guavat,
guavat guavatiyo, guavant, guavant guavantiyo iccdi itthsaddasama.
Eva kulavat, slavat, yasavat, rpavat, satimat, gottamat.
Mahantasaddato naddito v ti ppaccayo, ntubyapadeso vikappena takrdeso. Mahat
mahant.
Bhavanta itdha kreti vattate.
192. Bhavato bhoto.
Sabbasseva bhavantasaddassa bhotdeso hoti kre itthigate pare. S bhot, bhot bhotiyo, he
bhoti, he bhot bhotiyo iccdi.
Bhikkhu itdha itthiyanti vattate vti ca.
193. Patibhikkhurjkrantehi in.
Pati bhikkhu rja iccetehi krantehi ca itthiya vattamnehi ligehi inppaccayo hoti.
Saralopomdesaiccdisutte tuggahaena kvaci pubbalopassa nisedhanato v paro
asarpti saralopo. Bhikkhun, bhikkhun bhikkhuniyo iccdi.
Gahapatisaddato in, attamiti vattate.
194. Patissinmhi.
Patisaddassa anto attampajjate inppaccaye pare. Tatheva parasare lutte pubbo cti dgho,
gahapatn.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Napusakaliga
Atha napusakaligni vuccante.
Akranto napusakaligo cittasaddo.
Pure viya sydyuppatti, citta si itdha
Napusakehi, ato niccanti ca vattate.
195. Si.
Si, aiti dvipadamida. Akrantehi napusakaligehi parassa sivacanassa a hoti nicca.
Saralopapakatibhvdi, citta.
Bahuvacane yona ni napusakehti vattate.
196. Ato nicca.
Akrantehi napusakaligehi yona nicca ni hoti. Sabbayonnameti nissa v kro.
Aattha yosu kataiccdin dgho. Citt cittni.
Yona nibhve cette, siddhepi avisesato;
Ato niccanti rambh, etta kvacidevidha.
lapane galopo. He citta, he citt cittni, dutiyya nissa vikappenekro. Citta, citte cittni.
Sesa purisasaddena sama.
Evamanipi
Pua ppa phala rpa sdhana,
Sota ghna sukha dukkha kraa;
Dna sla dhana jhna locana,
Mla kla bala jlamagala.
Naina liga mukhaga jalambuja,
Pulina dhaa hiraa padmata;
Paduma vaa susna vanyudha,
Hadaya cvara vattha kulindriya.
Nayana vadana ynodna sopna pna,
Bhavana bhuvana lohlta tuaa pha;
Karaa maraa rammaraa ta,
Caraa nagara tracchatta chiddodakni
Iccdni.
Kammasaddassa tatiyekavacandsu rpabhedo.
Kamma, kamm kammni, he kamma, he kamm kammni, kamma, kamme kammni.
V, u, nmhi, cti ca vattate.
197. A kammantassa ca.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
uttara, adhara, ya, ta, eta, ima, amu, ki, eka, ubha, dvi, ti, catu, tumha, amha iti sattavsati
sabbanmni, tni sabbanmatt tiligni.
Tattha sabbasaddo niravasesattho, so yad pulligavisihatthbhidhy, tad rpanayo. Pure
viya sydyuppatti, soti sissa okro, saralopaparanayanni. Sabbo jano.
Bahuvacane sabba yo itdha parasama payogeti sabbdna sabbanmasa.
Yoti vattate.
200. Sabbanmakrate pahamo.
Sabbesa itthipumanapusakna nmni sabbanmni, tesa sabbesa
sabbanmasana ligna akrato paro pahamo yo ettampajjate. Sabbe puris.
Akratoti ki? Sabb am.
He sabba sabb, he sabbe, sabba, sabbe, sabbena, sabbehi sabbebhi.
Catutthekavacane ydese sampatte
Ato, e, smsmina, ya catutthekavacanassti ca vattate.
201. Tayo neva ca sabbanmehi.
Akrantehi sabbanmehi paresa sm smi iccetesa, catutthekavacanassa ca e yaiccete
des neva hontti ydesbhvo. Caggahaa katthaci paisedhanivattanattha, tena pubbdhi
sm smina e ca honti. Sabbassa.
Akro, eti ca vattate.
202. Sabbanmna namhi ca.
Sabbesa sabbanmna akro ettampajjate namhi vibhattimhi.
Sabbanmatoti ca vattate.
203. Sabbato na sasna.
Sabbato sabbanmato parassa navacanassa sa snaiccete des honti.
Sabbesa sabbesna, sabbasm sabbamh, sabbehi sabbebhi, sabbassa, sabbesa
sabbesna, sabbasmi sabbamhi, sabbesu.
Itthiya itthiyamato ppaccayoti ppaccayo. Aa kasaddasama aatra sa na
smivacanehi. Sabb paj, sabb sabbyo, he sabbe, he sabb sabbyo, sabba, sabb sabbyo,
sabbya, sabbhi sabbbhi.
Catutthekavacane sabbanmato v, sabbato koti ito sabbatoti ca vattate.
204. Ghapato smisna sas.
Sabbato sabbanmato ghapasaato smi saiccetesa yathkkama sasdes honti v.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Etatasaddantokrassevya lopo.
Esa kho byanti khiti, sa gaccha na nivattati, eva esa dhammo, esa pattosi, sa muni, sa
slav.
Kvacti ki? Eso dhammo, so muni, so slav.
Casaddena etasaddantassa sarepi kvaci lopo. Yath esa attho, esa bhogo, esa idni.
Viparimena saramh, byajanassti ca vattate.
40. Paradvebhvo hne.
Saramh parassa byajanassa dvebhvo hoti hne. Dvinna bhvo dvibhvo, so eva dvebhvo.
Ettha ca hna nma rasskrato para pa pati paikamukusa kudha k gaha juta si su
sambh sara sasdnamdibyajanna dvebhva, tika taya tisa vatdnamdi ca, vatu
vaudisdnamantaca, u du ni-upasagga ta catu cha santasadddesdiparaca, apadant
nkradghato yakrdi ca,
Yavata talandna-mdeso ca saydina;
Saha dhtvantassdeso, ssakro tapdito.
Chandnurakkhae ca ghara jhe dhasu bhamdnamdi ca, rasskrato vaggna
catutthadutiy ca iccevamdi.
Tattha pa pati pasu tva idha pamdo idhappamdo, eva appamdo, vippayutto,
suppasanno, samm padhna sammappadhna, rassatta, appativattiyo, adhipatippaccayo,
suppatihito, appaipuggalo, vippaisro, suppaipanno, suppaipatti.
Kamdidhtsu pakkamo, paikkamo, hetukkamo, kamati akkamati, eva parakkamati,
yathkkama.
Pakkosati, paikkosati, anukkosati, kosati, akkosati.
Akkuddho, atikkodho.
Dhanakkto, vikkayo, anukkayo.
Paggaho, viggaho, anuggaho, niggaho, candaggaho, dihiggho.
Pajjoto, vijjotati, ujjoto.
Kata, vi, paa, via, anu, manu, sama.
Avassayo, nissayo, samussayo.
Appassuto, vissuto, bahussuto, sav assav.
Passambhanto, vissambhati.
Aassaro, vissarati, anussarati.
Passasanto, vissasanto, mahussasanto, sso assso.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Tath bo vassa kuva diva siva vajdna dvirpassti vakradvayassa bakradvaya, yath
kubbanto, eva kubbno, kubbanti, sadhtvantaydesassa dvitta. Divati dibbati, eva dibbanto,
sibbati, sibbanto, pavajati pabbajati, pabbajanto, nivna nibbna, nibbuto, nibbindati, udabbaya
iccdi.
Lo rassa pari tarudna kvaci. Paripanno palipanno, eva palibodho, pallaka, taruo
taluno, mahslo, mluto, sukhumlo.
o tassa dukkatdna kvaci. Yath dukkata dukkaa, eva sukaa, pahao, patthao,
uddhao, visao iccdi.
Ko tassa niyatdna kvaci. Niyato niyako.
Yo jassa nijdissa v, nijaputta niyaputta.
Ko gassa kulpagdna, kulpago kulpako.
Tath o nassa pa paridito. Panidhna paidhna, eva paipto, pamo, pata,
pariato, parimo, ninnayo niayo, eva uato, oato iccdi.
Patiaggi, patihaati itdha
43. Kvaci pai patissa.
Patiiccetassa upasaggassa sare v byajane v pare kvaci paideso hoti pubbassaralopo.
Paaggi, paihaati.
Kvacti ki? Paccatta, patilyati.
Puthajano puthabhta itdha antoti vattate.
44. Puthassu byajane.
Puthaiccetassa anto saro ukro hoti byajane pare, dvitta. Puthujjano, puthubhta.
Byajaneti ki? Putha aya. Puthassa a puthaiti samseneva siddhe puna
antaggahadhikrena kvaci aputhantasspi utta sare.
Mano aa manua, eva ima evuma, paralopo, iti eva itveva, ukrassa vakro.
Avakso, avanaddho, avavadati, avasnamitdha
Kvaci byajaneti ca vattate.
45. O avassa.
Avaiccetassa upasaggassa okro hoti kvaci byajane pare. Okso, onaddho, ovadati, osna.
Kvacti ki? Avasna, avasussatu.
Byajaneti ki? Avaygamana, avekkhati.
Avagate sriye, avagacchati, avagahetv itdha
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
2. Nmakaa
Atha nmikavibhatyvatro vuccate.
Atthbhimukha namanato, attani catthassa nmanato nma, dabbbhidhna.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
purisehi, purisebhi.
Tattheva sampadnavacanicchya
84. Yassa dtukmo rocate dhrayate v ta sampadna.
Yassa v dtukmo, yassa v rocate, yassa v dhrayate, ta kraka sampadnasaa hoti.
85. Sampadne catutth.
Sampadnakrake catutthvibhatti hotti catutthiy ekavacana sa.
86. Sgamo se.
Sabbato ligamh sakrgamo hoti se vibhattimhi pare. Purisassa dhana dadti.
Bahuvacanamhi dghanti vattate.
87. Sunahisu ca.
Su na hiiccetesu paresu ligassa antabht sabbe rassasar dghampajjante,
caggahaamikrukrna kvaci nivattanattha. Purisna.
Tatthevpdnavacanicchya
88. Yasm dapeti bhayamdatte v tadapdna.
Yasm v avadhibht apeti, yasm v bhaya, yasm v datte, ta kraka apdnasaa
hoti.
89. Apdne pacam.
Apdnakrake pacamvibhatti hotti pacamiy ekavacana sm.
Ato, sabbesa, eti ca vattate.
90. Smsmina v.
Akrantato ligamh sabbesa sm smiiccetesa yathkkama krekrdes honti v,
aattha mhdeso. Puris apeti, purisamh, purisasm.
Bahuvacane sabbattha tatiysama, hissa bhideso hoti. Purisehi, purisebhi apeti.
Tattheva smivacanicchya
91. Yassa v pariggaho ta smi.
Yassa v pariggaho, ta smisaa hoti.
92. Smismi chah.
Smismi chahvibhatti hoti. hapetv ydesa sabbattha catutthchahna samna
rpa. Purisassa eta dhana, purisna.
www.tipitaka.org
Tattheva oksavacanicchya
93. Yodhro tamoksa.
Yo kattukammna kriyya dhro, ta kraka oksasaa hoti.
94. Okse sattam.
Oksakrake sattamvibhatti hotti sattamiy ekavacana smi, tassa smsmina vti
ekro, mhideso ca, purise patihita, purisamhi, purisasmi.
Bahuvacane suhisvakro eti ekro, purisesu.
Puriso, puris, bho purisa bho puris v, bhavanto puris, purisa, purise, purisena,
purisehi purisebhi, purisassa, purisna, puris purisasm purisamh, purisehi purisebhi,
purisassa, purisna, purise purisasmi purisamhi, purisesu.
Tath sugato, sugat, bho sugata bho sugat v, bhavanto sugat, sugata, sugate,
sugatena, sugatehi sugatebhi, sugatassa, sugatna, sugat sugatasm sugatamh, sugatehi
sugatebhi, sugatassa, sugatna, sugate sugatasmi sugatamhi, sugatesu.
Eva sursura naroraga nga yakkh,
Gandhabba kinnara manussa pisca pet;
Mtaga jagama turaga varha sh,
Byagghaccha kacchapa taraccha migassa so.
loka loka nilaynila cga yog, vyma gma
Nigamgama dhamma km;
Saghogha ghosa paighsava kodha lobh,
Srambha thambha mada mna pamda makkh.
Punnga pga panassana campakamb,
Hintla tla bakulajjuna kisuk ca;
Mandra kunda pucimanda karaja rukkh,
eyy mayra sakunaaja koca has
Iccdayopi.
Manogadissa tu nsasmsmisu viseso. Aattha purisasama.
Mano, man, he mana he man v, bhavanto man, mana, mane.
Vti vattate.
95. Manogadito sminnami.
Manopabhuti gao manogao, manogadito smi, niccetesa yathkkama ikrkrdes
honti v. diggahaena bilapadditopi.
Manogaditoti vattate.
96. Sa sare vgamo.
Eteheva manogadhi sare pare sgamo hoti v. Manas, manena.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
113. Sy ca.
Brahma atta sakha rjaiccevamdito sivacanassa kro hoti. disaddena tumdisaddato ca.
Saralopdi. Rj tihati.
114. Yonamno.
Brahmattasakharjdito yona nodeso hoti. Rjno tihanti, bho rja bho rj, bhavanto
rjno.
Vti vattate.
115. Brahmattasakharjdito amna.
Brahmdhi parassa avacanassa na hoti v. Rjna passa rja v, rjno.
Savibhattissa, rjassti ca vattate.
116. Nmhi ra v.
Sabbasseva rjasaddassa savibhattissa radeso hoti v nmhi vibhattimhi. Ra kata
rjena v.
117. Rjassa rju sunahisu ca.
Sabbassa rjasaddassa rjudeso hoti su na hiiccetesu vacanesu. Casaddo vikappanattho,
sunahisu cti dgho, rjhi rjbhi, rjehi rjebhi v.
Savibhattissti adhikro.
118. Rjassa raorjino se.
Sabbasseva rjasaddassa savibhattissa rao rjinoiccete des honti se vibhattimhi. Rao,
rjino deti.
Rjassti vattate.
119. Raa na mh v.
Sabbasseva rjasaddassa savibhattissa raadeso hoti v namhi vibhattimhi. Raa
rjna rjna.
Pacamiya
120. Amhatumhanturjabrahmattasakhasatthupitdhi sm nva.
Amhatumhanturjabrahmattasakhasatthupituiccevamdhi smvacana nva dahabbanti
smvacanassa nbhvtideso. Atideso pana chabbidho.
Vuttaca
Byapadeso nimittaca, tarpa tasabhvat;
Suttaceva tath kri-ytidesoti chabbidhoti.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Okranta.
Puriso guav rj, sggi da ca bhikkhu ca;
Satthbhibh ca sabba, goti pulligasagaho.
Pulliga nihita.
Asm nasm tasm namh tamh, nehi nebhi tehi tebhi, assa nassa tassa, nesa tesa
nesna tesna, asmi nasmi tasmi namhi tamhi, nesu tesu.
Itthiya t si itdha sdesasilop. S ka, natta. N t nyo tyo, na ta, n t nyo
tyo, nya tya, nhi thi nbhi tbhi.
Etimsamti ito etimggahaaca tass vti ito taggahaaca pacamiyantavasena
vattate vti ca.
215. Tato sassa ssya.
Tato t et imto parassa sassa vibhattissa ssydeso hoti v.
Sassvekavacanesu ca, iiti ca vattate.
216. Tass v.
Ticcetassa itthiya vattamnassa antassa ikro hoti v sa ssvekavacanesu vibhattdesesu.
Tissya tassya assya nassya ass nass tiss tass nya tya, nsa tsa.
Pacamchahsu tatiycatutthsama. Sattamiya assa nassa tissa tassa nya tya,
nsu tsu.
Napusake simhisdesbhv natta. Na ta, nni tni, na ta, nni tni, nena tena iccdi
pulligasama.
Eta si, etatesa toti sakrdeso. Eso puriso, ete, eta, ete iccdi sabbasaddasama.
Itthiya et si, sdeso. Es ka, et etyo, eta, et etyo, etya, ethi etbhi.
Sa smisu pana sassvekavacanesu cti vattate.
217. Etimsami.
Antpekkhya chah, et imiccetesamanto saro ikro hoti sassvekavacanesu
vibhattdesesu. Sdesagatikatt ssydesepi. Casadddhikrato aeksadddnamantassa ca.
Etissya etiss etya, etsa etsna, etya, ethi etbhi, etissya etiss etya, etsa
etsna, etissa etya, etsu.
Casaddato aiss aya, aissa aya. Ekiss ekya, ekissa ekya. Itariss itarya,
itarissa itarya iccdi.
Napusake eta, etni, eta, etni, sesa eyya.
Imasaddassa bhedo. Ima si
www.tipitaka.org
Sabbassimassti vattate.
218. Anapusakassya simhi.
Imasaddassa sabbasseva anapusakassa ayadeso hoti simhi vibhattimhi, silopo. Aya
puriso, ime, ima, ime.
219. Animi nmhi ca.
Imasaddassa sabbasseva ana imides honti nmhi vibhattimhi. Anitthiligasseveta
gahaa. Anena imin.
Sunahisti vattate.
220. Sabbassimasse v.
Sabbassa imasaddassa ekro hoti v su na hiiccetesu vacanesu.
ppaccayantniddes, sabbatthti avuttato;
Anitthiligassevettha, gahaahi imassiti.
Ehi ebhi imehi imebhi.
Sabbassa, v, sabbattha, sasmsmisassvattanti ca vattate.
221. Imasaddassa ca.
Imasaddassa ca sabbasseva atta hoti v sa sm smisa siccetesu vacanesu sabbattha
ligesu.
Assa imassa, esa esna imesa imesna, asm imasm imamh, ehi ebhi imehi
imebhi, assa imassa, esa esna imesa imesna, asmi imasmi imamhi, esu imesu.
Itthiya im si, ayamdesasilop.
Aya ka, im imyo, ima, im imyo, imya, imhi imbhi. Catutthiya atta,
ikra- ssydes ca, assya imissya ass imiss imya, imsa imsna. Sattamiya
assa imissa imiss v, tesu vuddhilopdin smivacanassa v sdeso. Imya,
imsu. Sesa eyya.
Napusake ima si, savibhattissa, vti ca vattate.
222. Imassidamasisu na pusake.
Napusake vattamnassa sabbasseva imasaddassa savibhattissa ida hoti v a sisu paresu.
Ida citta virocati, ima, imni, ida puppha passasi, ima, imni, anena imin, ehi ebhi
imehi imebhi iccdi pullige viya eyya.
Amusaddassa bhedo. Amu si
V, anapusakassa, simhti ca vattate.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
253. Dvekahnamkro v.
Dviekaahaiccetesamanto kro hoti v sakhyne uttarapade pare. Vavatthitavibhsya.
Ekdasa, dvdasa, ahrasa.
Sakhyneti kimattha? Ekadanto, dvidanto, ahatthambho.
Vti vattate.
254. Ekdito dassa ra sakhyne.
Ekdito sakhyto parassa dasassa dissa dassa rakro hoti v sakhyne. Sesa sama.
Ekrasa, ekdasa.
Dve ca dasa ca, dvhi v adhik dasti dvidasa itdha
Vti vattate.
255. Vsatidasesu b dvissa tu.
Vsati dasaiccetesu paresu dvisaddassa b hoti v. Tusaddena tisyampi. Rakro, ttaca.
Brasa, dvdasa.
Tayo ca dasa ca, thi v adhik dasti terasa. Ettha tesu vuddhtidin tisaddassa tedeso
navutiy.
Cattro ca dasa ca, cathi v adhik dasti catuddasa iccatra
Gaane, dasassti ca vattate.
256 . Catpapadassa lopo tuttarapaddi cassa cu copi nav.
Gaane dasassdimhi hitassa catuiccetassa upapadassa tusaddo lopo hoti, uttarapaddimhi
hitassa catpapadassa cakrassa cu codes honti nav. Cuddasa, coddasa, catuddasa.
Apiggahaena anupapadasspi gaane paddicakrassa lopo, cu co honti nav. Yath tlsa,
cuttlsa, cottlsa, cattlsa.
Paca ca dasa ca, pacahi v adhik dasti atthe pacadasa. Tesu vuddhtidin
pacasaddassa dasa vsatsu kvaci pannapaades. Pannarasa, paarasa.
Cha ca dasa ca, chahi v adhik dasti atthe chadasa itdha
Chassti vattate.
257. Dase so niccaca.
Chaiccetassa sakhysaddassa nicca so hoti dase pare.
Sakhyna, vti ca vattate.
258. La darna.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Tothesti vattate.
263. Sabbassetasskro v.
Sabbassa etasaddassa akro hoti v tothaiccetesu. Etasm, etehti v ato.
Sabbassetassti ca vattate.
264. E tothesu ca.
Sabbassa etasaddassa ekro hoti v tothaiccetesu. Dvitta, etto.
Sabbassti vattate.
265. Imassi thadnihatodhesu ca.
Imasaddassa sabbasseva ikro hoti thadnihatodhaiccetesu ca. Imasmti ito.
Kvaci toti yogavibhgena dippabhuthi to sattamiyatthe. Aniccdhi tatiyatthe ca. Yath
dimhbhi atthe dito. Eva majjhato, ekato, purato, pacchato, passato, pihito, pdato, ssato,
aggato, mlato, parato iccdayo.
Tatiyatthe aniccenti aniccato, aniccato sammasati. Eva dukkhato, rogato, gaato iccdayo.
Atthe, kvacti ca vattate.
266. Tratha sattamiy sabbanmehi.
Sabbanmehi par tra thaiccete paccay honti kvaci sattamyatthe. Sabbasmi, sabbesu cti
sabbatra sabbattha. Eva yatra yattha, tatra tattha, itaratra itarattha, aatra aattha, ubhayatra
ubhayattha, paratra parattha, kutra kuttha, tratothesu cti kutta. Kissa ka ve cti sutte
casaddena kdeso. Kattha, amutra amuttha.
Sabbassetasskroti vattate.
267. Tre nicca.
Sabbasseva etasaddassa akro hoti nicca tre pare. Atra. Sabbassetasskro vti atta, e
tothesu cti ekro, attha, ettha.
Kvaci, atthe, sattamiyti ca adhikro, sabbasminti atthe
268. Sabbato dhi.
Sabbaiccetasm dhippaccayo hoti kvaci sattamyatthe. Sabbadhi.
269. Kism vo.
Kimiccetasm vappaccayo hoti kvaci sattamyatthe.
270. Kissa ka ve ca.
Kimiccetassa kasaddo deso hoti vappaccayepare. Caggahaena thahamdiavappaccayepi.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
tad.
279. Imasm rahidhundni ca.
Imasaddato rahi dhun dniiccete paccay honti kle kvaci sattamyatthe.
Sabbassa, imassti ca vattate.
280. Eta rahimhi.
Sabbassa imasaddassa etdeso hoti rahimhi paccaye pare. Imasmi kleti etarahi.
281. A dhunmhi ca.
Sabbasseva imasaddassa akro hoti dhunpaccaye pare. Adhun, imasaddassa ikro. Imasmi
kleti idni.
Vibhattippaccayavidhna nihita.
Opasaggikapada
Athligasakhyvibhattibhed upasagganipt vuccante.
Pa par ni n u du sa vi ava anu pari adhi abhi pati su ati api apa upa iti psati upasagg.
Tattha pasaddo pakrdikamma padhnissariyantobhvaviyoga tappara bhusattha
sambhavatitti anvila patthandsu. Paiti ayamupasaggo etesu pakrdsu atthesu vattati, yath
pakre pa, dikamme vippakata, padhne pata, padhna padhnatta, issariye pabh
aya desassa, antobhve pakkhitta, viyoge pavs, tappare pcariyo, bhusatthe pavuddhakyo,
sambhave himavat gag pabhavati, tittiya pahtamanna, anvile pasannamudaka, patthane
paihita.
Pariti parihni parjaya gativikkammasandsu. Yath parihniya parbhavo, parjaye
parjito, gatiya paryana. Vikkame parakkamati, masane agassa parmasana.
Niiti nissesa niggata nharaantopavesanbhvanisedha nikkhanta ptubhvvadhraa
vibhajana upampadhravasnachekdsu. Nissese nirutti, niravasesa deti, niggate nikkileso,
niyyti, nharae niddhraa, antopavesane nikhto, abhve nimmakkhika, nisedhe nivreti,
nikkhante nibbno, nibbna, ptubhve nimmita, avadhrae nicchayo, vibhajane niddeso,
upamya nidassana, upadhrae nismana, avasne nihita, cheke nipuo.
Niti nharavaradsu. Nharae nharati, varae nvaraa.
Uiti uggatuddhakamma padhna viyoga sambhava atthalbhasatti sarpakathandsu. Uggate
uggacchati, uddhakamme san uhito, ukkhepo, padhne uttamo, lokuttaro, viyoge ubbsito,
sambhave ubbhto, atthalbhe uppanna a, sattiya ussahati gantu, sarpakathane
uddisati sutta.
Duiti asobhanbhvakucchitsamiddhi kiccha virpatdsu. Asobhane duggandho, abhve
dubbhikkha, kucchite dukkaa, asamiddhiya dussassa, kicche dukkara, virpatya
dubbao, dummukho.
Saiti samodhna sammsama samantabhvasagata sakhepabhusattha sahattha appattha
pabhavbhimukhabhva sagaha pidhna punappunakaraa samiddhdsu. Samodhne sandhi,
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
3. Krakakaa
Atha vibhattnamatthabhed vuccante.
Tattha ekampi attha kammdivasena, ekattdivasena ca vibhajantti vibhattiyo, sydayo. T
pana pahamdibhedena sattavidh.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Tatiyti adhikro.
293. Kattari ca.
Kattari ca krake ligamh tatiyvibhatti hoti. Caggahaena itthambhtalakkhae,
kriypavagge, pubbasadisasamnattha kalaha nipua missaka sakhilatthdiyoge, kladdhnesu,
paccattakammatthapacamiyatthdsu ca tatiy.
Ko ca katt?
294. Yo karoti sa katt.
Yo kriya attappadhno hutv karoti, so kattusao hoti.
So tividho suddhakatt hetukatt kammakattti. Tattha yo sayameva kriya karoti, so
suddhakatt. Yo aa ktu samattha akaronta kamma niyojeti, so hetukatt, yath
gantu samattho devadatto, tamao payojeti gamayati devadattanti.
Ya pana tattha tattha gacchati devadatto, tamao payojayati gamayati devadattanti
hetvatthanidassana, tampi smatthiyadassanavasena vuttanti gahetabba. Aath yadi sayameva
gacchati, ki tattha payojakabyprena akaronta balena krayati, psa uhpayattidikaca
na sijjheyya.
Ettha pana
Kattti vattate.
293. Yo kreti sa hetu.
Yo kattra kreti, so hetusao hoti, katt cti hetukattusa.
Yo pana parassa kriya paicca kammabhtopi sukaratt sayameva sijjhanto viya hoti, so
kammakatt nma, yath saya karyate kao, sayameva paccate odanoti.
Vuttaca
Attappadhno kiriya, yo nibbatteti krako;
Appayutto payutto v, sa kattti pavuccati.
Hetukattti kathito,
Kattuno yo payojako;
Kammakattti sukaro,
Kammabhto kathyateti.
Nanu ca sayogo jyatetidsu katha pure asato jananakriyya kattubhvosiyti? Vuccate
lokasaketasiddho hi saddappayogo, avijjamnampi hi loko saddbhidheyyatya vijjamna viya
gahetv voharati, vikappabuddhigahitkroyeva hi saddenbhidhyate, na tu vatthusabhvo, aath
sutamayaenapi paccakkhena viya vatthusabhvasacchikaraappasago ca musvda
kudihivddnamabhvappasago ca siy, tasm buddhiparikappitapaattivasenapi saddappavatti
hotti asato sayogdissapi hoteva jananakriyya kattukrakatti.
Yathha
Vohravisayo saddo, nekantaparamatthiko;
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Icchitamiti vattate.
311. Yena vdassana.
Yena adassanamicchita antaradhyantena, ta kraka apdnasaa hoti v,
antaradhnevya. Upajjhy antaradhyati sisso, nilyatti attho. Mtpithi antaradhyati putto.
Vti ki? Jetavane antarahito. Yenti ki? Yakkho tattheva antaradhyati.
312. Drantikaddhaklanimmnatvlopadisyogavibhattrappayoga suddhappamocana
hetu vivittappama pubbayoga bandhana guavacana paha kathanathokkattsu ca.
Dratthe, antikatthe, addhanimmne, klanimmne, tvlope, disyoge, vibhatte, ratippayoge,
suddhatthappayoge, pamocanatthappayoge, hetvatthe, vivittatthappayoge, pamatthe, pubbayoge,
bandhanatthappayoge, guavacane, pahe, kathane, thokatthe, akattari ca yadavadhibhta,
hetukammdibhtaca, ta kraka apdnasaa hoti, casaddena yathyoga dutiy, tatiy,
chah ca.
Ettha ca drantikaca drantikatthacti drantikanti sarpekasesa katv vuttanti
dahabba, tena drantikatthappayoge, tadatthe ca apdnasao hoti.
Dratthappayoge tva kvadro ito naakragmo, tato have dratara vadanti, gmato
ntidre. rak te moghapuris imasm dhammavinay, rak tehi bhagav. Dratthe dratova
namassanti, addasa dratova gacchanta.
Antikatthappayoge antika gm, sanna gm, sampa gm, gmassa sampanti attho.
Dutiy, tatiy ca, dra gma gato, drena gmena gato, drato gm gatoti attho. Dra
gmena v. Antika gma gato, antika gmena v, sanna gma, sanna gmena v
iccdi.
Addhaklanimmne nimmna nma parima, tasmi gamyamne ito mathurya catsu
yojanesu sakassa, rjagahato pacacattlsayojanamatthake svatthi.
Klanimmne ito ekanavutikappamatthake vipass bhagav loke udapdi, ito
vassasahassaccayena buddho loke uppajjissati.
Tvpaccayantassa lopo nma tadatthasambhavepi avijjamnat, tasmi tvlope
kammdhikaraesu psd sakameyya, psda abhiruhitv sakameyyti attho. Tath
hatthikkhandh sakameyya, abhidhamm pucchanti, abhidhamma sutv v, abhidhamm
kathayanti, abhidhamma pahitv v, san vuhaheyya, sane nisditv v.
Disatthavchi yoge, disatthe ca ito s purim dis, ito s dakkhi dis, ito s pacchim
dis, ito s uttar dis, avcito uparibhavagg, uddha pdatal, adho kesamatthak iccdi. Disatthe
puratthimato dakkhiatotidi. Ettha pana sattamiyatthe topaccayopi bhavissati.
Vibhatta nma saya vibhattasseva tadaato guena vibhajana, tasmi vibhatte yato
patataro v visihataro v natthi, attadanto tato vara. Kicpi dnato slameva vara, tato may
sut assutameva bahutara, slameva sut seyyo. Chah ca, channavutna psana pavara
yadida sugatavinayo.
ratippayogo nma viramaatthasaddappayogo. Tattha asaddhamm rati, virati pp,
ptipt verama, adinndn paivirato, appaivirato musvd.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
parikappo, ta yath kse saku pakkhanti, bhmsu manuss caranti, jalesu macch,
pdesu patito, ppasmi ramat mano, pasanno buddhassane, paya sdhu, vinaye nipuo, mtari
sdhu, pitari nipuo iccdi.
Sabbopi cyamdhro padhnavasena v parikappitavasena v kriyya patih bhavatti
oksotveva vuttoti veditabbo.
Vuttaceta
Kiriy kattukammna,
Yattha hoti patihit;
Oksoti pavutto so,
Catudh bypikdito.
Bypiko tilakhrdi,
Kao opasilesiko;
Smpiko tu gagdi,
kso visayo matoti.
Chah, sattamti ca adhikro.
321. Smissardhipatidydasakkhpatibhpastakusalehi ca.
Sm issara adhipati dyda sakkhipatibh pasta kusalaiccetehi yoge chahvibhatti hoti,
sattam ca. Ubhayattha vacana.
Gava smi, gosu smi, gava issaro, gosu issaro, gava adhipati, gosu adhipati, gava
dydo, gosu dydo, gava sakkhi, gosu sakkhi, gava patibh, gosu patibh, gava pasto, gosu
pasto, gava kusalo, gosu kusalo.
322. Niddhrae ca.
Nharitv dhraa niddhraa, jti gua kriy nmehi samudyato ekadesassa
puthakkaraa, tasmi niddhraatthe gamyamne tato samudyavciligamh chahvibhatti hoti,
sattam ca.
Manussna khattiyo sratamo, manussesu khattiyo sratamo, kah gvna
sampannakhratam, kah gvsu sampannakhratam, addhikna dhvanto sghatamo, addhikesu
dhvanto sghatamo, yasm nando arahata aataro ahosi, arahantesu v iccdi.
323. Andare ca.
Andare gamyamne bhvavat ligamh chahvibhatti hoti, sattam ca. Akmakna
mtpitna rudantna pabbaji, mtpitsu rudantesu pabbaji.
koayanto so neti,
Sivirjassa pekkhato;
Maccu gacchati dya,
Pekkhamne mahjane.
324. Kammakaraanimittatthesu sattam.
Kammakaraanimittaiccetesvatthesu ligamh sattamvibhatti hoti.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
4. Samsakaa
Atha nmameva aamaasambandhna samsoti nmanissitatt, sayaca nmikatt
nmnantara samso vuccate.
So ca savasena chabbidho abyaybhvo kammadhrayo digu tappuriso bahubbhi dvando
cti.
Abyaybhvasamsa
Tatra pahama abyaybhvasamso vuccate;
So ca niccasamsoti assapadaviggaho.
Upanagaraitdha upasaddato pahamekavacana si, tassa upasaggaparatt
sabbsamvusopasagganiptdhi cti lopo, nagarasaddato chahekavacana sa, nagarassa
sampanti aapadena viggahe
Nmna samso yuttatthoti samsavidhne sabbattha vattate.
330. Upasagganiptapubbako abyaybhvo.
Upasaggapubbako, niptapubbako ca nmiko yuttattho teheva attapubbakehi upasagganiptehi
saha nicca samasyate, so ca samso abyaybhvasao hoti. Idha
abyaybhvdisavidhyakasuttneva v savidhnamukhena samsavidhyaknti dahabbni.
Tattha abyayamiti upasagganiptna sa, ligavacanabhedepi byayarahitatt, abyayna
attha vibhvayatti abyaybhvo abyayatthapubbagamatt, anabyaya abyaya bhavatti v
abyaybhvo. Pubbapadatthappadhno hi abyaybhvo, ettha ca upasagganiptapubbakoti vuttatt
upasagganiptnameva pubbanipto.
331. Nmna samso yuttattho.
Tesa nmna payujjamnapadatthna yo yuttattho, so samsasao hoti, tadaa
vkyamiti ruha.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Kvacti vattate.
336. A vibhattnamakrant abyaybhv.
Tasm akrant abyaybhv parsa vibhattna kvaci a hoti, sesa neyya.
Ta upanagara, nagarassa sampa tihatti attho. Tni upanagara, lapanepeva, ta
upanagara passa, tni upanagara.
Na pacamyyamambhvo, kvacti adhikrato;
Tatiysattamchah-nantu hoti vikappato.
Tena upanagara kata, upanagarena v, tehi upanagara, upanagarehi v, tassa upanagara
dehi, tesa upanagara, upanagar naya, upanagaramh upanagarasm, upanagarehi, upanagara
santaka, upanagarassa v, tesa upanagara, upanagarna v, upanagara nidhehi,
upanagaramhi upanagarasmi, upanagara upanagaresu v. Eva upakumbha.
Abhve darathna abhvo niddaratha, nimmasaka.
Pacchatthe rathassa pacch anuratha, anuvta.
Yoggatya yathsarpa, anurpa, rpayogganti attho.
Vicchya attnamattna pati paccatta, addhamsa addhamsa anu anvaddhamsa.
Anupubbiya jehna anupubbo anujeha.
Pailome sotassa pailoma paisota, paipatha, pativta, attna adhikicca pavatt
ajjhatta.
Pariydbhividhsu pakoiy pakoika, kvaci samsantagatnamakrantoti
kappaccayo, kumrehi yaso kaccyanassa kumra.
Samiddhiya bhikkhya samiddhti atthe samseva napusakaligatte ca kate
Samsassa, antoti ca vattate.
337. Saro rasso napusake.
Napusake vattamnassa samsassa anto saro rasso hoti. Ettha ca abyaybhvaggahaa
nnuvattetabba, tena digudvandabahubbhsupi napusake vattamnassa samsantassarassa
rassatta siddha hoti. A vibhattnamiccdin amdeso, subhikkha. Gagya sampe vattatti
upagaga, maikya sampa upamaika.
Itthsu amikiccti atthe samsanapusakarassattdsu katesu
Abyaybhv, vibhattnanti ca vattate.
338. Aasm lopo ca.
Akrantato aasm abyaybhvasams parsa vibhattna lopo ca hoti. Adhitti, itthsu
adhikicca kath pavattatti attho. Adhitthi passa, adhitthi kata iccdi, eva adhikumri, vadhuy
sampa upavadhu, gunna sampa upagu, okrassa rassatta ukro. Eva upasaggapubbako.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Chahtappuriso.
Sattam rpe sa rpasa, eva rpasacetan, sasradukkha, cakkhumhi sannissita
via cakkhuvia, dhamme rato dhammarato, dhammbhirati, dhammaruci,
dhammagravo, dhammesu nirutti dhammanirutti, dndhimutti, bhavantarakata, dassane assdo
dassanassdo, arae vso araavso, vikle bhojana viklabhojana, kle vassa klavassa,
vane puppha vanapuppha. Eva vanamahiso, gmaskaro, samuddamaccho, vakacchapo,
vamako, kpamako, titthanv, itthsu dhutto itthidhutto chyya sukkho chysukkho,
agrapakka, crakabaddho.
Idha vuttiyeva, yath vane caratti vanacaro, kucchimhi sayatti kucchisayo, thale tihatti
thalaho. Eva jalaho, pabbataho, maggaho, pake jta pakaja, sire ruhatti siroruha
iccdi.
Idha na bhavati, bhojane mattaut, indriyesu guttadvrat, sane nisinno, sane nisditabba.
Sattamtappuriso.
Tadanuparodhenti vuttatt yathbhidhna tappurise kvaci accantdsu
amdivibhatyanta pubbapada para sambhavati.
Yath anta atikkanta accanta, accantni, vela atikkanto ativelo, rassatta. Eva
mla atto atimlo, pattajviko, pannajviko, akkha patigata nissitanti paccakkha dassana,
paccakkho attabhvo, paccakkh buddhi, attha anugata anvattha, kokilya avakuha
avakokila vana, pariccattanti attho. Avamayra, ajjhayanya parigilno pariyajjhayano,
kammassa ala samatthoti alakammo, vacanya alanti alavacano, vnato nikkhanta nibbna,
kilesehi nikkhanto nikkileso, niragao, kosambiy nikkhanto nikkosamb, vanato niyyto nibbano,
cariyato paro pcariyo. Eva payyako, parahiyyo, gagya upari uparigaga. Eva hehnad,
antosampatti, hasna rj rjahaso, hasarj v, msassa addha addhamsa, msaddha
v, malakassa addha addhmalaka, malakaddha v, kahpaassa aha ahakahpaa,
ahamsaka, rattiy aha aharatta, rattiy pubba pubbaratta, rattiy pacch
pacchratta. Ettha ca kvaci samsantagatnamakrantoti rattisaddantassa atta, ahassa pubba
pubbanha. Eva syanha, tesu vuddhtidin ahassa anhdeso.
Amdiparatappuriso.
Kvaci tappurise pabhakardsu vibhattilopo na bhavati.
Yath pabha karotti atthe amdayo parapadebhti samso, nmna samso
yuttatthoti samsasa, tato tesa vibhattiyo lop cti vibhattilope sampatte tattheva
caggahaena pubbapade vibhattilopbhvo. Sesa sama. Pabhakaro, amata dadtti
amatandado, raa jahtti raajaho, juti dhretti jutindharo, tath sahaskata, parassapada.
Attanopada, bhayato upahna bhayatpahna, paratoghoso, gavapatitthero, manasikro,
pubbenivso, pubbenivsnussati, majjhekalya, antevs, antevsiko, janesuto, urasilomo,
kaheko, sarasijamiccdi.
Alopatappuriso.
Tappurisasamso nihito.
Bahubbhisamsa
Atha bahubbhisamso vuccate.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
5. Taddhitakaa
Apaccataddhita
Atha nmato eva vibhatyant apaccdiatthavisese taddhituppattti nmato para
taddhitavidhnamrabhyate.
Tattha tasm tividhaligato para hutv hit sahitti taddhit, dipaccaynameta
adhivacana, tesa v nmikna hit upakr taddhitti anvatthabhtaparasamavasenpi
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
diggahaena tattha niyutto, tadassa atthi, tattha bhavotidsvapi ima iyappaccay honti,
casaddena ikappaccayo ca. Ante niyutto antimo, antiyo, antiko, putto assa atthi, tasmi v vijjatti
puttimo, puttiyo, vuttiko, kappo assa atthti kappiyo, ja assa atthti jaiyo, hnabhgo assa atthti
hnabhgiyo. Eva hitibhgiyo, bodhissa pakkhe bhav bodhipakkhiy, pacavagge bhav
pacavaggiy. Eva chabbaggiy, udariya, attano idanti attaniya, nakrgamo.
Casaddaggahaena kiya yayappaccay ca. Jtiy niyutto jtikiyo. Eva andhakiyo, jaccandhe
niyutto jaccandhakiyo. Sassa ayanti sakiyo. Eva parakiyo.
Yappaccayo sdhuhitabhavajtdiatthesu. Yath kammani sdhu kammaa. Sabhya
sdhu sabbha, yavata talandin ukrdi. Eva medhya hita mejjha ghaa. Pdna
hita pajja tela, rathassa hit racch, gme bhavo gammo, gave bhava gabya, osare cti
sutte casaddena yappaccaye parepi avdeso. Kavimhi bhava kabya, divi bhav diby, thanato
jta thaa, dhanya savattatti dhaa.
yappaccayo parisya sdhu prisajjo, dakrgamo, samana hit sma jan,
brhmana hit brhma, arpe bhav rupp iccdi.
Rjaputtna samhoti viggahe
379. Samhatthe kaa.
Chahiyantato tesa samhoti atthe kaaaiccete paccay honti. Rjaputtako, rjaputtaka
v, rjaputto. Eva mnussako, mnusso, mthurako, mthuro, porisako, poriso, vuddhna
samho vuddhako, vuddho. Eva myrako, myro, kpoto, kokilo, mhisako, mhiso,
ohako, orabbhako, ahanna samho ahako, rjna samho rjako, bhikkhna samho
bhikkho, sikkhna samho sikkho, dvinna samho dvaya, tesu vuddhtidin ikrassa
aydeso. Eva tia samho taya iccdi.
Samhattheti vattate.
380. Gmajanabandhusahydhi t.
Gmajanabandhusahyaiccevamdhi tpaccayo hoti samhatthe. Gmna samho gmat.
Eva janat, bandhut, sahyat, ngarat. Tti yogavibhgena sakatthepi devoyeva devat,
tpaccayantassa niccamitthiligat.
381. Tadassa hnamiyo ca.
Tadassa hnamiccetasmi atthe chahiyantato iyappaccayo hoti. Madanassa hna
madaniyo, madaniy, madaniya, bandhanassa hna bandhaniya. Eva mucchaniya.
Rajaniya, gamaniya, dassaniya, updniya, pasdaniya. Casaddena hitdiatthepi
updnna hit updniy iccdi.
382. Upamatthyitatta.
Upamatthe upamvciligato yitattappaccayo hoti. Dhmo viya dissatti dhmyitatta.
Eva timiryitatta.
Tadassa hnanti vattate.
383. Tannissitatthe lo.
Tannissitanti atthe, tadassahnanti atthe ca lappaccayo hoti. Duhu nissita, duhu
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
lasya. Eva rogya, udaggassa bhvo odagya, sakhino bhvo sakhya, aaassa bhvo
aya, vidhavya bhvo vedhabya, dubbalassa bhvo dubbalya, capalassa bhvo cpalya.
Viyattassa bhvo veyyattiya, maccharassa bhvo macchariya. Eva issariya, lasiya,
muiya, mhiya. Ettha veyyattiyantidsu tesu vuddhtidin yamhi ikrgamo.
Paitassa bhvo paityantidsu yavata talanadakrna byajanni
calaajakrattanti tyakrasayogdna calaajakrdes, dvitta. Paicca, bahussutassa
bhvo bhussacca, tesu vuddhtidin ukrassa akro, eva porohicca, adhipatissa bhvo
dhipacca, muhassatissa bhvo muhassacca, ivaalopo. Kusalassa bhvo kosalla. Eva
vepulla, samnna bhvo smaa, gilnassa bhvo gelaa, kvacdimajjhuttardisuttena
sayoge pare rassatta.
Suhadassa bhvosohajja. Eva vesrajja, kusdassabhvokosajja, tesu vuddhtidin
krassa akro. Tath purisassa bhvo porisantidsu yavata talandisutte kraggahaena
yavata sakrakacaapavaggna sakrakacaapavaggdes. Sumanassa bhvo somanassa.
Eva domanassa, sovacassa, dovacassa, ettha sakrgamo. Tath nipakassa bhvo nepakka,
dvitta. Eva dhikka, dubhagassa bhvo dobhagga, vijassa bhvo vijja, rjino bhvo
rajja, kvacdin rassatta. Sarpassa bhvo sruppa. Eva opamma, sokhumma.
Tathassa bhvo taccha, dummedhassa bhvo dummejjha, samaassa bhvo smaa.
Eva brhmaa, nipuassa bhvo nepua. Tacchantidsupi kraggahaeneva yavata
thadhaakrna chajhaakrdes.
Ttatpaccayesu pasuklikassa bhvo pasuklikatta, pasuklikat. Eva
tecvarikatta, tecvarikat, odarikatta, odarikat, manussatta, manussat jti, nlatta, nlat
guo, ycakatta, ycakat kriy, daitta, dait dabba, saccavdit, pramit, kataut,
sabbaut, kvacdin tpaccaye rassatta, appicchat, asasaggat, bhassrmat,
niddrmat, lahut iccdi.
Ttanapaccaye puthujjanassa bhvo puthujjanattana, vedanattana, jyattana.
eyye sucissa bhvo soceyya. Eva dhipabheyya, kavissa bhvokveyya, thenassa
bhvo theyya, mahvuttin nakrassa lopo.
yattatti yogavibhgena kammani, sakatthe ca ydayo, vrna bhvo, kamma v
vriya, paribhaassa kamma pribhaya, pribhayassa bhvo pribhayat. Eva sovacassat,
bhisaggassa kamma bhesajja, byvaassa kamma veyyvacca, sahassa bhvo, kamma v
sheyya.
Sakatthe pana yathbhtameva yathbhucca, karuyeva krua, pattaklameva
pattakalla, ksnantameva ksnaca, kyapguameva kyapguat iccdi.
Visamassa bhvoti viggahe
Ttat, bhveti ca vattate.
388. a visamdhi.
Visamaiccevamdhi chahiyantehi appaccayo hoti, tta t ca tassa bhvo iccetasmi
atthe. katigaoya. Vesama, visamatta, visamat. Sucissa bhvo soca, sucitta, sucit,
garuno bhvo gravo, divuddhi, o sare cti sutte casaddaggahaena ukrassa ca avdeso. Pauno
bhvo pava, pautta, paut.
www.tipitaka.org
Ujuno bhvo ajjava, muduno bhvo maddava iccatra ttacti amhi ikrukrna
tta, dvibhvo, sayoge dirassattaca. Ujut, mudut. Eva isissa bhvo risya, sabha,
kumrassa bhvokomra, yuvassa bhvo yobbana, mahvuttin nakrgamo, paramna bhvo,
kamma v pram dndikriy, avaikdisuttena paccayo, samaggna bhvo smagg.
389. Ramaydito kaa.
Ramayaiccevamdito kaapaccayo hoti, tta t ca bhvatthe. Ramayassa bhvo
rmayaka, ramayatta, ramayat. Eva mnuaka, manuatta, manuat,
piyarpaka, piyarpatta, piyarpat, kalyaka, kalyatta, kalyat, coraka, corik v,
coratta, corat, ahaka, ahatta, ahat iccdi.
Bhvataddhita.
Visesataddhita
Sabbe ime pp ayamimesa visesena ppoti viggahe
390. Visese taratamisikiyih.
Visesatthe tara tama isika iya ihaiccete paccay honti. Ppataro, ppatar, ppatara. Tatopi
adhiko ppatamo, ppatam, ppatama. Ppisiko, ppisik, ppisika. Ppiyo, ppiy, ppiya.
Ppiho, ppih, ppiha. Atisayena ppiho, ppihataro. Eva pautaro, pautamo, paisiko,
paiyo, paiho. Sabbesa atisayena varo varataro, varatamo, varisiko, variyo, variho. Eva
patataro, patatamo.
Sabbe ime vuh ayamimesa visesena vuhoti atthe iyaihappaccay honti.
391. Vuhassa jo iyihesu.
Sabbasseva vuhasaddassa jo hoti iya ihaiccetesu paccayesu. Jeyyo, jeho, ettha ca
saralopdisutte tuggahaena lopamakatv sar sare lopanti pubbasare lutte kvacsavaa
lutteti ekro.
Iyihesti adhikro, joti ca vattate.
392. Pasatthassa so ca.
Sabbasseva pasatthasaddassa sdeso hoti, jo ca iyihesu. Ayaca pasattho ayaca pasattho
sabbe ime pasatth ayamimesa visesena pasatthoti seyyo, seho, jeyyo, jeho.
393. Antikassa nedo.
Sabbasseva antikasaddassa neddeso hoti iyihesu. Visesena antikoti nediyo, nediho.
394. Bhassa sdho.
Sabbasseva bhasaddassa sdhdeso hoti iyihesu. Visesena bhoti sdhiyo, sdhiho.
395. Appassa kaa.
Sabbassa appasaddassa kaa hoti iyihesu. Visesena appoti kaiyo, kaiho.
Visesena yuvti atthe kaaiti vattate.
www.tipitaka.org
396. Yuvnaca.
Sabbassa yuvasaddassa kaa hoti iyihesu. Tesu vuddhtidin akrassa nakro. Kaniyo,
kaniho.
397. Vantu mantu vnaca lopo.
Vantumantuv iccetesa paccayna lopo hoti iyihesu. Sabbe ime guavanto ayamimesa
visesena guavti guiyo, guiho, visesena satimti satiyo, satiho, visesena medhvti medhiyo,
medhiho iccdi.
Visesataddhita.
Assatthitaddhita
Medh yassa atthi, tasmi v vijjatti viggahe
398. Tadassatthti v ca.
Pahamvibhatyant tadassa atthi, tasmi v vijjati iccetesvatthesu vpaccayo hoti.
Medhmy saddehi cya. Medhv, medhvino. Itthiya krantatt patibhikkhurjkrantehi
inti in, medhvin, medhviniyo. Napusake medhvi kula. Eva myv, myvin, myvi
citta.
Caggahaena so i lava ldippaccay ca. Yath sumedh yassa atthi, tasmi v vijjatti
sumedhaso, rassatta. Eva lomaso. Piccha assa atthi, tasmi v vijjatti picchilo. Eva phenilo,
tuilo, jailo. Kes assa atthti kesavo, vclo iccdi.
Tapo assa atthi, tasmi v vijjatti viggahe
Tadassatthti adhikro.
399. Tapdito s.
Tapaiccevamdito spaccayo hoti tadassatthi iccetasmi atthe. Sassa dvibhvo. Tapass,
tapassino, tapassin, tapassi. Eva tejass, yasass, manass, payass.
Dao assa atthi, tasmi v vijjatti viggahe
400. Dadito ika.
disaddoya pakrattho, daaiccevamdito avaant ika iccete paccay honti
tadassatthi iccetasmi atthe. Daiko, da, daino, dain. Eva mliko, ml, mlin,
chattiko, chatt, rpiko, rp, kesiko, kes, sagh, , hatth iccdi.
401. Madhvdito ro.
Madhudito rappaccayo hoti tadassatthti atthe. Madhu assa atthi, tasmi v vijjatti
madhuro guo, madhur sakkhar, madhura khra, kuj han etassa santti kujaro, sabbasmi
vattabbe mukhamassa atthti mukharo, susi assa atthti susiro. Eva ruciro, nagaro.
Guo assa atthi, tasmi v vijjatti viggahe
402. Guditovantu.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
408. Sa chassa v.
Chassa sakrdeso hoti v sakhyne. Chhamassa jvita sha, chha v, sayatana.
Dvinna praoti viggahe
409. Dvithi tiyo.
Dvitiiccetehi tiyappaccayo hoti sakhypraatthe. Viparimena dvi tianti vattamne
410. Tiye dutpi ca.
Dvitiiccetesa dutaiccdes honti tiyappaccaye pare. Dutiyo puriso, dutiy, dutiya. Eva
tia prao tatiyo, tatiy, tatiya. Apiggahaena aatthpi dvisaddassa dudeso hoti, casaddena
di ca. Dve rattiyo duratta, duvidha, duvaga, diratta, digua, digu.
411. Tesamahpapadena ahuhadivahadiyahahatiy.
Tesa catutthadutiyatatiyna ahpapadna ahpapadena saha
ahuhadivahadiyahaahatiydes honti.
Ettha ca
Ahpapadapdna-smatth ahapubbak;
Tesasaddena gayhante, catutthadutiydayo.
Ahena catuttho ahuho, ahena dutiyo divaho, diyaho, ahena tatiyo ahatiyo.
Ekaca dasa cti atthe dvandasamse, ekena adhik dasti atthe tappurisasamse v kate
sakhyneti vattamne dvekahnamkro vti tta. Vavatthitavibhsatthoya vsaddo.
Tena cettha
Dvekahna dase nicca, dvissnavutiy nav;
Itaresamasantaca, tta dpeti vsuti.
Ekdito dasara sakhyneti ratta.
Rdeso vaamattatt, vaamattappasagipi;
Siy dasassa dasseva, nimittsannabhvato.
Tato bahuvacana yo, pacdnamakroti savibhattissa antassa atta. Ekrasa, ekdasa,
ligattayepi samna.
Vti vattate.
412. Ekdito dasass.
Ekdito parassa dasassa ante paccayo hoti v praatthe.
Dasassa paccayyog, laddhamanteti atthato;
Tadantassa sabhvena, itthiyayeva sambhavo.
www.tipitaka.org
413. Gaane dasassa dviti catu paca cha satta ahanavakna vti cattra pa cha
sattsa nav yosu yonac samsa hiri ttuti.
Gaane dasassa sambandhna dvika tika catukka pacaka chakkasattaka ahaka
navakna katekasesna yathkkama vti cattra pa cha satta asa nava iccdes honti
yosu paresu, yonaca sa sa hi riti ti utiiccete des hontti dvidasatthavcakassa dasassa
vdeso hoti, yovacanassa saca, saralopdi.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
sattasata, ahasata, navasata, dasasata sahassa hoti. Atha v dve satni dvisatanti
digusamso. Eva tisata, catusata iccdi.
416. Yva taduttari dasaguitaca.
Yva tsa sakhynamuttari, tva dasaguitaca ktabba, ettha dakro sandhijo. Yath
dasassa gaanassa dasaguita sata hoti, satassa dasaguita sahassa, sahassassa dasaguita
dasasahassa, ida nahutantipi vuccati, dasasahassassa dasaguita satasahassa, ta
lakkhantipi vuccati, satasahassassa dasaguita dasasatasahassa.
Yadanupapann niptan sijjhantti vattate.
417. Sakanmehi.
Ysa pana sakhyna aniddihanmadheyyna yni rpni, tni sakehi nmehi
nipaccante. Satasahassna sata koi, itthilig, ekavacanant ca, vaggabhede bahuvacanaca
bhavati, koisatasahassna sata pakoi, pakoisatasahassna sata koippakoi. Eva nahuta,
ninnahuta, akkhobhin, bindu, abbuda, nirabbuda, ahaha, ababa, aaa, sogandhika,
uppala, kumuda, puarka, paduma, kathna, mahkathna, asakhyeyyanti.
Icceva hnato hna, satalakkhagua mata;
Koippabhutina vsa-sakhynaca yathkkama.
Dve parimni etassti viggahe
418. Dvdito konekatthe ca.
Dviiccevamdito gaanato kappaccayo hoti anekatthe. Dviko rsi dvika. Eva tika,
catukka, pacaka, chakka, sattaka, ahaka, navaka, dasaka, pasaka, sataka,
sahassaka iccdi.
Sakhytaddhita.
Abyayataddhita
Ekasmi vre bhujati, dvivre bhujatti viggahe
419. Ekdito sakissa kkhattu.
Ekadvitiiccevamdito gaanato sakissa hne vratthe kkhattupaccayo hoti. Ekakkhattu,
dvikkhattu bhujati, sabbsamvusotidin silopo. Eva tikkhattu, catukkhattu,
pacakkhattu, chakkhattu, sattakkhattu, ahakkhattu, navakkhattu, dasakkhattu,
satakkhattu, sahassakkhattu, bahukkhattu, katikkhattu.
Ekena vibhgenti viggahe
Makagatiy sakhyggahaamanuvattate.
420. Vibhge dh ca.
Vibhgatthe ekdisakhyto dhpaccayo hoti. Casaddena ekadvito jjha ca, suttdito so ca.
Ekadh. Dvhi vibhgehi dvidh, dudh v, dvedh. Thi vibhgehi tidh, tedh v, tesu
vuddhtidin ikrassekro. Eva catudh, pacadh, chadh, sattadh, ahadh, navadh,
dasadh, satadh, sahassadh, katidh, bahudh.
www.tipitaka.org
6. khytakaa
Bhvdigaa
Vibhattividhna
Atha khytavibhattiyo kriyvchi dhthi par vuccante.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
427. Kle.
Ayamadhikro.
Ito para tydivibhattividhne sabbattha vattate.
428. Vattamn paccuppanne.
Paccuppanne kle gamyamne vattamnvibhatti hoti, kloti cettha kriy, karaa kro,
rakrassa lakro, klo.
Tasm
Kriyya gamyamnya, vibhattna vidhnato;
Dhtheva bhavantti, siddha tydivibhattiyo.
Idha pana klassa attngatapaccuppannattiparikappaklbhipattivasena chadh bhinnatt
paccuppanneti viseseti. Ta ta kraa paicca uppanno paccuppanno, pailaddhasabhvo, na
tva attoti attho.
Paccuppannasampepi, tabbohrpacrato;
Vattamn attepi, taklavacanicchayti.
Tasmi paccuppanne vattamnvibhatti katv, tass hnniyame dhtuligehi par
paccayti paribhsato dhtuto para vattamnappaccaye katv, tesamaniyamappasagesati
vatticchnupubbik saddappaipattti parassapadavacanicchya
429. Atha pubbni vibhattna cha parassapadni.
Atha taddhitnantara vuccamnna sabbsa vattamndna ahavidhna vibhattna
yni yni pubbakni cha padni, tni tni atthato ahacattlsamattni parassapadasani
honttidimhi channa parassapadasa, parassatthni padni parassapadni, tabbhullato
tabbohro.
Dhthi e ayaiccdito dhthti vattamne
430. Kattari parassapada.
Kattarikrake abhidheyye sabbadhthi parassapada hotti parassapada katv,
tasspyaniyamappasage vatticchvas
Viparimena parassapadna, attanopadnanti ca vattate.
431. Dve dve pahamamajjhimuttamapuris.
Tsa vibhattna parassapadnamattanopadnaca dve dve vacanni yathkkama
pahamamajjhimuttamapurisasani honti. Ta yath? Ti antiiti pahamapuris, si thaiti
majjhimapuris, mi maiti uttamapuris. Attanopadesupi te anteiti pahamapuris, se vheiti
majjhimapuris, e mheiti uttamapuris. Eva sessu sattasu vibhattsupi yojetabbanti. Eva
ahavibhattivasena channavutividhe khytapade dvattisa dvattisa
pahamamajjhimauttamapuris hontti vattamnaparassapaddimhi dvinna pahamapurisasa.
432. Nmamhi payujjamnepitulydhikarae pahamo.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
453. Sattam eyya eyyu, eyysi eyytha, eyymieyyma, etha era, etho eyyvho,
eyyaeyymhe.
Eyydayo dvdasa sattamsa honti.
Anuttakleti vattate.
454. Anumatiparikappatthesu sattam.
Anumatyatthe ca parikappatthe ca anuttakle sattamvibhatti hoti.
Atthaggahaena vidhinimantandsu ca sattam. Kattumicchato parassa anujnana anumati,
parikappana parikappo, yadi nma bhaveyyti sallakkhaa nirpana, hetukriyya
sambhave phalakriyya sambhavaparikappo ca.
Tattha parikappe sattamparassapadapahamapurisekavacana eyya, appaccayavuddhdi
purimasama, kvaci dhtu vibhatttidin eyya eyysi eyymi eyyaiccetesa vikappena
ekrdeso. So dni ki nu kho bhave, yadi so pahamavaye pabbajeyya, arah bhaveyya, sace
sakhr nicc bhaveyyu, na nirujjheyyu. Yadi tva bhaveyysi, tumhe bhaveyytha.
Kathamaha devo bhaveyymi, ki nu kho maya bhaveyyma. Tath bhavetha, bhavera.
Bhavetho, bhaveyyvho.
Patthane tu aha sukh bhave, buddho bhaveyya, bhaveyymhe.
Kammani sukha tay anubhyetha, anubhyera. Anubhyetho, anubhyeyyvho.
Anubhye, anubhyeyya, anubhyeyymhe. Parassapadatte anubhyeyya, anubhyeyyu.
Anubhyeyysi iccdi. Bhve bhyetha.
Vidhimhi so odana pace, paceyya, paceyyu. Tva pace, paceyysi, tumhe
paceyytha. Aha pace, paceyymi, maya paceyyma. Pacetha, pacera. Pacetho,
paceyyvho. Pace, paceyya, paceyymhe.
Kammani paccetha, paccera. Paccetho, pacceyyvho. Pacce, pacceyya,
pacceyymhe. Parassapadatte pacce, pacceyya, pacceyyu. Pacceyysi iccdi.
Anumatiya so gma gacche, gaccheyya, kvaci dhttidin eyyussa u v,
gacchu, gaccheyyu. Tva gacche, gaccheyysi, gaccheyytha. Gacche, gaccheyymi,
gaccheyyma. Game, gameyya, gamu, gameyyu. Game, gameyysi, gameyytha. Game,
gameyymi, gameyyma. Gacchetha, gacchera. Gacchetho, gaccheyyvho. Gacche,
gaccheyya, gaccheyymhe. Gametha, gamera iccdi.
Kammani gacchyetha, gamyetha, gacchyera, gamyera iccdi. Parassapadatte
gacchyeyya, gamyeyya, gammeyya, gammeyyu iccdi. Tath ghamme, ghammeyya,
ghammeyyu iccdi.
Sattamvibhatti.
Paccuppannattiparikappaklikavibhattinayo.
455. Hiyyattan , ottha, amh, tthatthu, sevha, imhase.
dayo dvdasa hiyyattansa honti.
Appaccakkhe, atteti ca vattate.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Rudhdigao.
Divdigaa
Divu kvijigsbyavahrajutithutikantigatsu. Pure viya dhtvantalopavibhattuppattiyo.
510. Divdito yo.
Divdito dhtugaato yappaccayo hoti kattari vihitesu vibhattippaccayesu.
Yaggahaa, cavagga yakra vakratta sadhtvantassa, pubbarpanti ca vattate.
511. Tath kattari ca.
Yath bhvakammesu yappaccayassdeso hoti, tath kattaripi yappaccayassa sadhtvantassa
cavagga yakravakrdeso, pubbarpaca ktabbnti dhtvantassa vakratt saha tena yakrassa
vakre kate dvibhvo, do dhassa cti ettha caggahaena bo vassti vuttatt vakradvayassa
bakradvaya, dibbati, dibbanti. Dibbasi, dibbatha. Dibbmi, dibbma.
Kamme dibbate, dibbante. Dibbati, dibbanti. Dibbatu. Dibbata. Dibbe. Dibbetha.
Adibbi. Adibbittha. Dibbissati. Dibbissate. Adibbissa iccdi.
Sivu tantasantne, sibbati, sibbanti. Sibbatu. Sibbeyya. Asibbi, sibbi. Sibbissati. Asibbissa
iccdi.
Pada gatimhi, upubbo dvitta, tath kattari cti sadhtvantassa yakrassa jakro, dvittaca.
Uppajjati, uppajjanti. Uppajjate, uppajjante, uppajjare.
Kamme paipajjate, paipajjante. Paipajjati, paipajjanti. Bhve uppajjate tay.
Tath uppajjatu. Uppajjeyya. Udapajj. Udapajjatha. Udapdi, uppajj. Uppajjittha.
Uppajjissati. Uppajjissa, uppajjiss iccdi.
Budha avagamane, yappaccayaparatt na vuddhi, jhakrdesova viseso, dhamma bujjhati,
bujjhanti. Bujjhate, bujjhante, bujjhare v.
Kamme bujjhate may dhammo, bujjhante. Bujjhati, bujjhanti. Bujjhatu. Bujjheyya.
Abujjhi. Abujjhittha. Bujjhissati. Abujjhissa.
Yudha sampahre, yujjhati, yujjhanti.
Kudha kope, kujjhati, kujjhanti.
Vidha tane, vijjhati, vijjhanti iccdi.
Naha bandhane, ha vipariyayoti yogavibhgena vipariyayo. Sannayhati, sannayhanti iccdi.
Mana e, desova viseso, maati, maanti iccdi.
D dne, sapubbo kvaci dhttidin yamhi dhtvantassa ikro, sla samdiyati,
samdiyanti iccdi.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Apa ppuane, papubbo, pappoti, papponti. Papposi, pappotha. Pappomi, pappoma. Pappotu,
pappontu iccdi.
Tandigao.
Curdigaa
Dhura theyye, pure viya dhtvantalopo, vibhattuppatti.
Tath kattari cti ito kattarti ca shavilokanena bhvakammaggahani ca vattante,
makagatiy kritaggahaaca.
525. Curdito eay.
Curaiccevamdito dhtugaato e ayaiccete paccay honti kattari, bhve ca kammani,
vibhattippaccayesu. Krita viya nubandhoti e ayna kritabyapadeso.
526. Kritna o lopa.
Kritappaccayna akro lopampajjate.
527. Asayogantassa vuddhi krite.
Asayogantassa dhtussa krite pare vuddhi hotti ukrassokro vuddhi.
Dhana coreti, corenti. Coresi, coretha. Coremi, corema. ayappaccaye corayati,
corayanti. Corayasi, corayatha. Coraymi, corayma. Corayate, corayante. Corayase,
corayavhe. Coraye, coraymhe.
Kamme yappaccaye krgamo, saralopdi ca, coryate devadattena, coryati, coryanti
iccdi.
Coretu, corentu. Corehi. Corayatu, corayantu. Coraya, corayhi.
Coreyya, coreyyu. Coraye, corayeyyu. Acoresi, coresi, acoresu, coresu. Acorayi,
corayi, acorayisu, corayisu, acorayu, corayu. Acoresi, acoresittha. Tva acorayi,
acorayittha. Acoresi, acoresimha. Acorayi, acorayimha. Acorayittha. Acoryittha, acoryi.
Corissati, corissanti. Corayissati, corayissanti. Coryissate, coryissante. Coryissati,
coryissanti. Acorissa, acorayissa. Acoryissatha, acoryissa iccdi.
Tath cinta cintya, sayogantatt vuddhiabhvova viseso.
Cinteti, cintayati, cintenti, cintayanti. Cintetu, cintayatu. Cinteyya, cintayeyya. Acintesi,
cintesi, acintayi, cintayi. Cintessati, cintayissati. Acintissa, acintayissa iccdi.
Manta guttabhsane, manteti, mantayati iccdi purimasama.
Pla rakkhae, dhamma pleti, playati. Plyati. Pletu, playatu iccdi.
Ghaa ghaane, gheti, ghayati, ghaeti, ghaayati, ghaditt vikappena vuddhi.
Vida e, vedeti, vedayati.
www.tipitaka.org
Gaa sakhyne, ghadna vti na vuddhi, gaeti, gaayati iccdi, sabbattha subodha.
Curdigao.
Bhvd ca rudhd ca, divd svdayo ga;
Kiyd ca tand ca, curd cidha sattadh.
Vikaraavidhna samatta.
Dhtuppaccayantanaya
Atha dhtuppaccayant vuccante.
Tattha dhtvatthe niddih khdikritant paccay dhtuppaccay nma.
Tija nisna bandhanakhamsu, dhtusadi.
Dhtuligehi par paccayti ito dhtuggahaa anuvattate, par, paccayti ca adhikro.
528. Tija gupa kita mnehi kha cha s v.
Tija gupa kita mna iccetehi dhthi kha cha sa iccete paccay par honti v.
Tijato khantiya khova, nindya gupato tu cho;
Kit cho sova mnamh, vavatthitavibhsato.
Kvacdivanamekassarna dvebhvoti dhtvdissa dvibhvo.
Byajanantassti vattamne
529. Ko khe ca.
Dhtvantassa byajanassa kakrdeso hoti khappaccaye pare.
Titikkha iti hite
Dhtuvihitna tydivibhattna adhtuto appavattiyamha.
530. Dhtuppaccayehi vibhattiyo.
Dhtvatthe niddihehi khdikritantehi paccayehi tydayo vibhattiyo hontti pure viya
vattamndayo yojetabb.
Ativkya titikkhati, titikkhanti. Kamme titikkhyati. Tath titikkhatu, titikkhantu.
Titikkheyya, titikkheyyu. Atitikkhi, atitikkhisu. Titikkhissati. Atitikkhissa iccdi.
Khappaccaybhve appaccayassa ekro, tejeti, tejati v, tejanti iccdi.
Gupa gopane, chappaccaye dvibhvo, pubbobbhsoti abbhsasa, abbhsassti
vattamne antassivakro vti abbhsantassikro, kavaggassa cavaggoti abbhsagakrassa
jakro ca.
531. Byajanantassa co chappaccayesu ca.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Chaho.
7. Kibbidhnakaa
Teklika
Kiccappaccayantanaya
Atha dhthiyeva bhvakammakattukaradisdhanasahita kibbidhnamrabhyate.
Tattha kiccakitakavasena duvidh hi paccay, tesu kiccasaya pahama vuttatt,
kiccnamappakatt ca kiccappaccay tva vuccante.
Bh sattya, bhyate, abhavittha, bhavissate v devadattenti viggahe
Dhtuy kammdimhi oti ito dhtuyti sabbattha paccaydividhne vattate, par,
paccayti ca adhikro.
545. Bhvakammesu tabbny.
Bhvakammaiccetesvatthesu sabbadhthi tabba anyaiccete paccay par honti.
Yogavibhgena aatthpi.
Tattha
Akammakehi dhthi, bhve kicc bhavanti te;
Sakammakehi kammatthe, arahasakkatthadpak.
Te ca
546. dayo teklik.
Tikle niyutt teklik, ye idha tatiye dhtvdhikre vihit aniddihakl dayo paccay, te
teklik hontti paribhsato klattayepi honti.
Shagatiy kvacti vattate.
547. Yathgamamikro.
Yathgama yathpayoga jinavacannuparodhena dhthi paro ikrgamo hoti kvaci
byajandikesu kiccakitakappaccayesu, aesu cti vuddhi, o ava sareti avdeso, naye
para yutteti para netabba.
548. Te kicc.
Ye idha vutt tabbnyaya teyya riccappaccay, te kiccasa hontti veditabb. Tato ae
kititi vacanato kiccappaccaynamakitakatt nmabyapadese asampatte taddhitasamsakitak
nmavtavetundsu cti ettha caggahaena nmabyapadeso, tato sydyuppatti. Bhve
bhvassekatt ekavacanameva, sinti amdeso. Bhavitabba bhavat paena, bhavanya.
Idha byajandittbhv anuvattitakvaciggahaena ikrgambhvo. Bhve kiccappaccayant
napusak. Kamme tilig.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Kiccappaccayantanayo.
Teklika
Kitakappaccayantanaya
Idni kitakappaccay vuccante.
Kara karae, pure viya dhtusadi.
Kumbhaiccupapada, tato dutiy.
Kumbha karoti, aksi, karissatti v viggahe
Par, paccayti ca vattate.
561. Dhtuy kammdimhi o.
Kammasmi dimhi sati dhtuy paro appaccayo hoti.
So ca
562. Ae kita.
Tatiye dhtvdhikre vihit kiccehi ae paccay kiticceva sa hontti kitasa kat.
563. Kattari kita.
Kattari krake kitapaccayo hotti niyamato kattari bhavati, so ca dayo teklikti vuttatt
klattaye ca hoti. Pure viya kritabyapadesaalopavuddhiyo, paccayantassligatt sydimhi
asampatte taddhitasamsakitak nmavtavetundsu cti kitakantatt nmava kate
sydyuppatti, tato kumbha karotti atthe amdayo parapadebhti dutiytappurisasamso,
nmnantidin samsasa, tesa vibhattiyo lop cti vibhattilopo, pakati cassa
sarantassti pakatibhvo, puna samsatt nmamiva kate sydyuppatti.
So kumbhakro, te kumbhakr iccdi. Itthiya kumbhakr, kumbhakriyo iccdi, tath
kamma karotti kammakro. Eva mlkro, kahakro, rathakro, suvaakro, suttakro,
vuttikro, kkro.
Gaha updne, patta agahi, gahti, gahissatti v pattaggho. Eva rasmiggho,
rajjuggho.
Ve tantasantne, tanta avyi, vyati, vyissatti v tantavyo, te vy kriteti ydeso,
vkye panettha te vyti yogavibhgena ydeso. Eva tunnavyo.
M parime, dhaa amini, minti, minissatti v atthe appaccaye kate
amhti vattate.
564. krantnamyo.
krantna dhtna antassa ydeso hoti akrnubandhe paccaye pare, saralopdi.
Dhaamyo. Eva dna dadtti dnadyo.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
dro. Tath kammdsu, bhujjatti bhogo. Eva bhgo, bhro, labbhatti lbho, voharyatti
vohro, dyatti dyo, vihaati etasmti vighto, viharanti etthti vihro, ramanti etasminti rmo.
Eva papto iccdi.
aiti vattate.
580. Bhve ca.
Bhvatthe bhvbhidheyye dhthi appaccayo hoti. Bhyate, bhavana v bhvo, paccate,
pacana v pko, kag cajnanti kdeso.
Sica paggharae, secana seko. Suca soke, socana soko. Caja hnimhi, acajjittha, cajjate,
cajjissate, cajana v cgo. Yaja devapjsagatikaraadnesu, ijjittha, ijjate, ijjissate, yajana v
ygo, yujana yogo. Bhaja sevya, abhajjittha, bhajjate, bhajjissate, bhajana v bhgo,
arajjittha, rajjate, rajjissate, rajana v rgo, jassa gakro.
Daha bhasmkarae, pariayhittha, pariayhati, pariayhissati, pariayhana vti atthe
appaccayo.
amhi, vti ca vattate.
581. Dahassa do la.
Dahaiccetassa dhtussa dakro lattampajjate appaccaye pare v. Pariho, paridho. Bhanja
avamaddane, bhajana bhago. Sanja sage, sajana sago, nassa niggahta.
Paccayehi sagamma karyati, sakharyati tena vti atthe visarujapaddin, sakharaanti
atthe bhve cti v appaccayo.
amhti vattate.
582. Purasamupaparhi karotissa khakhar v tappaccayesu ca.
Pura sa upa pariiccetehi parassa karotissa dhtussa kha kharaiccete des honti v
tappaccaye, appaccaye ca pare. Tappaccayesti bahuvacananiddesena tu tvdsupi.
Dhtvdesasspi hnopacrena dhtuvohrato asayogantassa vuddhi kriteti vuddhi, sakhro.
Eva parikkhro, purekkhro.
Vti ki? Upakro.
Lubha giddhimhi, lubbhanti tena, saya v lubbhati, lubbhanamattameva v tanti lobho. Dusa
apptimhi, dussanti tena, saya v dussati, dussanamattameva v tanti doso. Muha vecitte, muyhanti
tena, saya v muyhati, muyhanamattameva v tanti moho iccdi kattukaraabhvesu yathraha
yojetabba.
Gaha updne, gayhatti atthe visarujapaddin kammani appaccayo.
583. Gahassa ghara e v.
Gahaiccetassa dhtussa ghardeso hoti v appaccaye pare, saralopdi, ghara, gharni.
Vti ki? Gahti, gahaa v gho.
Sambhavatti atthe
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Dakrassa rakrdese pana riso, yriso, triso, mriso, kriso, eriso, sriso, sariso. Kkhdese
dikkho, ydikkho, tdikkho, mdikkho, kdikkho, edikkho, sdikkho, sadikkho. Rakrdese
srikkho, sarikkho, krdese d, yd, td, md, kd, ed, sd.
Casaddena tumhdiupapadepi tumhe viya dissatti tumhdiso, tumhdis, khandh viya
dissantti khandhdis iccdi.
Dhara dhrae, apyesvapatamne adhigatamaggdike satte dhreti, dharanti tenti v,
salakkhaa dhreti v, paccayehi dharyati vti atthe
589. Dhardhi rammo.
Dharaiccevamdhi dhthi rammappaccayo hoti.
So ca
Kammaggahaabho bhva- kammestettha vediyo;
Akattaripi hotti, krake rammappaccayo.
Rdilopo, dhammo, eva karyatti kamma. Vara varae, vamma.
Sasa pasasane papubbo, piyaiccupapada, piya pasasitu sla yassti v piya
pasasanaslo, piya pasasanadhammo, piya pasasane sdhukrti v atthe
590. Tassldsu tvv ca.
Sla pakati, tassla taddhamma tassdhukrsvatthesu gamyamnesu sabbadhthi tu
viccete paccay hontti kattari paccayo, sayogantattna vuddhi. Sesa neyya.
Piyapasas rj. Atha v piya pasasi, pasasati, pasasissati v slena v dhammena v
sdhu vti piyapasas, piyapasasin, piyapasasi kula. Brahma caritu sla yassti v
brahma carati slena, dhammena, sdhu vti brahmacr, brahmacrin, brahmacri. Eva
saccavd, dhammavd, sghayy, ppakr, mlkr iccdi.
Casaddena attamnepi , paita attna maatti paitamn blo, bahussutamn iccdi.
Vatu vattane papubbo, pasayha pavattitu sla yassti atthe imin tuppaccayo,
pasayhapavatt. Atha v vaca viyattiya vcya, pasayha pavattitu slamassti pasayhapavatt,
pasayhapavattro, bhujditt dhtvantalopadvittni, sesa kattusama.
Bhaya passitu sla yassti v bhaya dassanaslo, bhaya dassanadhammo, bhaya
dassane sdhukrti v bhayadassv, bhayadassvin, bhayadassvi citta. Eva dnavadassv.
Tassldsti adhikro.
591. Sadda ku dha ca la ma a ttha rucdhi yu.
Sadda ku dha ca la maatthehi dhthi, rucdhi ca yuppaccayo hoti tassldsvatthesu.
Ghusa sadde, ghositu sla assti v ghosanasloti v aghosayi, ghosayati, ghosayissati
slena, dhammena, sdhu vti atthe imin yuppaccayo, tassa anak yuvnanti andeso, aesu
cti vuddhi, so ghosano, s ghosan. Bhsa viyattiya vcya, bhsitu slamassti v
bhsanaslo, bhsanadhammo, bhsane sdhukrti v bhsano.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
hita bhavat, sukara ppa blena, dukkhena bharyatti dubbharo mahiccho. Sukhena
bharyatti subharo appiccho. Dukkhena rakkhitabbanti durakkha citta. Dukkhena passitabboti
duddaso dhammo. Sukhena passitabbanti sudassa paravajja. Dukkhena anubujjhitabboti
duranubodho dhammo. Sukhena bujjhitabbanti subodhamiccdi.
Budha avagamane, sabbe sakhatsakhatasammutibhede dhamme abujjhi, bujjhati,
bujjhissatti v atthe
Taiti vattate.
606. Budhagamditthe kattari.
Budhagamuiccegamdhi dhthi tadatthe gamyamne kattari tappaccayo hoti sabbakle.
Tassti vattate.
607. Dhahabhahehi dha h ca.
Dhahanta bhahantehi dhthi parassa paccayatakrassa yathkkama dhakrahakrdes
hontti dhabhato takrassa dhakro, hacatutthnanti ettha hakraggahaato hakratopi kvaci
dhatta, abyavadhne cya, tena rundhati, rdhito, vahito, labhitv, gahitotidsu
paccaygamabyavahitatt na bhavati.
608. Hacatutthnamantna do dhe.
Hakravaggacatutthna dhtvantabhtna dakrdeso hoti dhakre pare. Buddho bhagav.
Saraa agacchi, gacchati, gacchissatti v saraagato upsako,
gamakhanahanaramdnamantoti dhtvantalopo. Eva jntti to. I gatimhi, upetti upeto.
Cinta cintya, cintetti citta, gupdnacti dhtvantalopadvittni. Sanja sage, rpdsu
asajji, sajjati, sajjissatti v satto, bhujdnamanto no dvi cti dhtvantalopo, dvittaca.
Sayamiti vattate.
609. Tikiccsihe.
Sayamabhidheyyya sihe gamyamne dhthi tippaccayo hoti, kitapaccayo ca. Jino
ena bujjhatti jinabuddhi, dhakradakrdes, dhanamassa bhavatti dhanabhti.
Kitapaccaye bhavatti bhto, dhammo ena dadtti dhammadinno, bhiddito inna anna
vti tappaccayassa inndeso. Vahatti vahamno, bhvdito aiti mnantesu appaccayo,
nandatti nandako, jvatti jvako iccdi.
610. gam tuko.
pubb gamito tukappaccayo hoti, kitakatt kattari. gacchatti gantuko.
Gamti vattate.
611. Bhabbe ika.
Gamito ikappaccayo hoti bhabbatthe. Gantu bhabboti gamiko bhikkhu.
Teklikappaccayantanayo.
www.tipitaka.org
Attappaccayantanaya
612. Atte ta tavantu tv.
Atte kle sabbehi dhthi ta tavantu tv iccete paccay honti. Ete eva parasamaya
nihasaakpi, te ca kitasaatt kattari bhavanti. Abhavti bhto, bht, bhta, aesu cti
etthnuvattitavggahaena ta tavantutvsu vuddhi na hoti. Hu dndanahabyappadnesu, ahavti
huto aggi.
Tavantuppaccaye simhti kro, aggi hutav, hutavanto iccdi guavantusama.
Tvmhi aggi hutv, aggi hutvino iccdi dasama. Itthiya inpaccayo hutvin,
napusake rassatta hutvi.
Vasa nivse, vassa avasti atthe tappaccayo, sakrantatt sdisantaiccdin hdese
sampatte
Tassti adhikro, sdti ca.
613. Vasato uttha.
Vasaiccetasm dhtumh parassa takrassa sahdibyajanena utthdeso hoti, saralopdi.
Vassa vuttho, vutth s, saralopotidisutte tuggahaato pubbalopbhve adhivatth devat,
vatthabbantidsu paralopo.
Vasassti viparimena vattate.
614. Vassa v vu.
Vasaiccetassa dhtussa vakrassa takre pare ukro hoti, tattha vakrgamo ca v hoti.
Nihatakre evya. Atha v vti ettha vakro sandhijo, tantayena dutiyacettha
vggahaamicchitabba, tena akrassapi ukro siddho bhavati, usito brahmacariya, vusito, tath
vusitav, vusitv, ikrgamena byavahitatt utthdeso na bhavati.
Bhuja planabyavaharaesu, odana abhujti atthe tatavantutv, bhujdnamanto no dvi
cti dhtvantalopo, takrassa dvittaca, bhutto, bhuttav, bhuttv. Tath ranja rge, arajti ratto,
ratt, ratta. Yuja yoge, ayujti yutto, yutt, yutta. Vica vivecane vipubbo, viviccti vivitto,
vivitt, vivitta. Muca mocane, amuccti bandhan mutto. Tath tippaccayepi imin
dhtvantalopadvittni, sajjana satti, vimuccana, vimuccati etyti v vimutti.
Kudha kope, akujjhti atthe tappaccayo, tassa dhahabhahehi dhah cti dhatta,
hacatutthnamantna dodheti dhakrassa dakro, kuddho. Yudha sampahre, ayujjhti yuddho,
yuddha. Sidha sasiddhimhi, asijjhti siddho. pubbo rabha rbhasse, rabhti raddho gantu.
Naha bandhane sapubbo, sannayhti sannaddho, dhahabhahehi dhah cti nahdito
takrassa dhakro.
Vaha vahane, avahti atthe tappaccayo, tassa hatta, kvaci dhttidin
dhtvkrassutta, alopo ca.
Hacatutthnamantnanti vattate.
615. o hakre.
Hacatutthna dhtvantna akrdeso hoti hakre pare. Vuho, vuh, bo vassti
batte buho. Tippaccaye bujjhana, bujjhati v etyti buddhi. Eva siddhi, vahi.
www.tipitaka.org
Tabbappaccaye boddhabbamiccdi.
Anto, noti ca adhikro.
616. Tardhi io.
Taraiccevamdhi dhthi parassa tappaccayassa ideso hoti, dhtvanto ca no hoti,
saralopdi. Tara tarae, sasraava atarti tio treyya. Eva uttio, tia v. Pra
prae, saprti sapuo, saralopotidisutte tuggahaato pubbalopbhve uvaato parassa
v paro asarpti lopo, sayoge rassatta. Tura vege, aturti tua, turita v. Jara
vayohnimhi, parijrti parijio. Kira vikirae, kirti kio iccdi.
617. Susa paca sakato kkhakk ca.
Susa paca sakaiccetehi dhthi parassa tappaccayassa kkhakkdes honti, anto ca byajano
no hoti. Casaddena mucdito kkdeso. Susa sosane, asussti sukkho rukkho. Apaccti pakka
phala. Saka smatthe, asakkhti sakko assa, omuccti omukk uphan. Pacitu,
pacitabbantidsu pana na bhavati, ikrena byavahitatt. Eva sabbattha byavadhne na bhavati.
Shagatiy tiggahaamanuvattate.
618. Pakkamdhi nto ca.
Pakkamaiccevamdhi makrantehi dhthi parassa tappaccayassa ntdeso hoti, dhtvanto ca
no hoti. Casaddena tippaccayassa nti ca hoti. Kamu padavikkhepe, pakkamti pakkanto. Eva
sakanto, nikkhanto, do dhassa cti sutte caggahaena kassa khatta. Bhamu anavahne,
vibbhamti vibbhanto, bhanto. Khamu sahane, akkhamti khanto. Samu upasame, asamti santo.
Damu damane, adamti danto.
Timhi sakamana sakanti. Eva okkanti, vibbhanti, khanti, santi danti iccdi.
619. Jandnam timhi ca.
Janaiccevamdna dhtnamantassa byajanassa tta hoti tappaccaye, timhi ca.
Yogavibhgena aatthpi. Jana janane, ajanti jto, vijyti putta vijt, janana jti. Tappaccaye
satipi takre puna tiggahaakaraa paccayantaratakre ttanivattanattha, yath jantu. Janitv,
janituntidsu pana ikrena byavahitatt na bhavati.
, timhi, cti ca vattate.
620. hpnami ca.
h piccetesa dhtna antassa krassa yathkkama ikrakrdes honti tappaccaye,
timhi ca. Casaddena aatrpi kvaci. h gatinivattimhi, ahsti hito, upahito garu, hitav,
adhihitv, hna hiti. P pne, apyti pt, ygu ptav, pna pti, ptv.
621. Hantehi ho hassa lo v adahanahna.
Hakrantehi dhthi parassa tappaccayassa, tissa ca hakrdeso hoti, hassa ca dhtvantassa
lakro hoti v dahanahe vajjetv, hattpavdoya. Ruha janane, aruhti ruho rukkha.
Lanamaviseso, rulho v, ruhana ruh. Ghu viloane, aghti gho, ajjhogho mahaava.
Baha vuddhimhi, abahti bho, kvaci dhttidin dgho. Muha vecitte, amuyhti mho. Guha
savarae, aguhti gha. Vaha ppuane, upavahti upavuho, vaca vasa vahdnamukro
vassti yogavibhgena utta.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
Kara karae, karotti atthe vattamne mnantti antappaccayo, tandito oyirti o, tassa
vti adhikicca uttamokroti utta, karasskro cti akrassukro. Yavakr cti sare
ukrassa vatta, dvitta, bo vassti bakradvayaca, kvaci dhttidin ralopo, so kubba,
kubbanto, kubbat, kubbant, kubbanta. Uttbhve kamma karonto, karont, karonta. Mne
uttadvaya, kurumno, kurumn, kurumna, kubbno v. Kammani kayiramno, karyamno v
iccdi.
Cura theyye, curditotidin e ay, coretti corento, corent, corenta, coraya, corayat,
corayanta, corayamno, coryamno. Pletti plento, plent, plenta, playa, playant,
playanta, playamno, plyamno iccdi.
Krite bhvetti bhvento, bhvent, bhventa, bhvaya, bhvayant, bhvayanta,
bhvayamno, bhvyamno. Kretti kronto, krent, krenta, kraya, krayant, krayanta,
krayamno, kryamno, krpento, krpent, krpenta, krpaya, krpayant, krpayanta,
krpayamno, krpyamno iccdi.
Vattamnaklikamnantappaccayantanayo.
Angataklikappaccayantanaya
Kleti adhikro.
647. Bhavissati gamdhi ghia.
Bhavissati kle gammamne gamdhi dhthi ghiaiccete paccay honti. akr
vuddhatth. yati gamana slamassti atthe , vuddhialop. Gm, gmino, gm klo.
Ghiapaccaye kvaci dhttidin ghalopo, gma gmi, gm, gmayo.
Bhaja sevya, yati bhajitu slamassti bhj, bhji, na kagatta cajti yogavibhgena
nisedhanato sacajna kag nubandheti gatta na bhavati.
Su gatimhi, krite vuddhivdes ca, yati passavitu slamassti passv, passvi. yati
pahna slamassti pahy, pahyi, krantnamyoti ydeso.
Bhavissatti adhikro.
648. Kiriyya vutavo.
Kiriyya kiriyatthya gammamnya dhthi vutuiccete paccay honti bhavissati kle.
vumhi alopavuddhiakdes, karissa vajatti krako vajati.
Tumhi karassa ca tatta tusminti takro, sesa kattusama, katt vajati, kattu vajatti
attho. Eva pacissa vajatti pcako vajati, pacit vajati. Bhujissa vajatti bhujako vajati, bhott
vajati iccdi.
649. Kammani o.
Kammasmi upapade dhthi appaccayo hoti bhavissati kle alopavuddh. Nagara
karissatti nagarakro vajati. L chedane, sli lavissatti slilvo vajati. Vapa bjasantne, dhaa
vapissatti dhaavpo vajati. Bhoga dadissatti bhogadyo vajati, sindhu pivissatti sindhupyo
vajati iccdi.
Kammanti vattate.
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
tanta, tantra. Yata yatane, yatta, yatra. Y ppae, ypan yatr. Yamu uparame,
yanta, yantra. Ada bhakkhae, adatti atta, atra. Yuja yoge, yujjatti yotta, yotra,
bhujditt dhtvantalopadvittni.
Vatu vattane, vatta, vatra. Mida sinehane, mijjatti mitta, mitra. M parime, matt
parima, dvittarassattni. Eva puntti putto, putro. Kala sakhyne, kalatta, kalatra bhariy.
Vara savarae, varatta, varatra cammamayayotta. Vepu kampane, vepatti vetta, vetra.
Gupa savarae, gotta, gotra, gupdnacti dhtvantalopo, dvittaca, gatta v,
kvaci dhttidin ukrassa akro. D avakhaane, dtta, dtra. Hu havane, aggihutta.
Vaha ppae, vahitta, vahitra. Cara carae, caritta, caritra. Muca mocane, mutta passvo.
Bhsa dittimhi, bhastr iccdi.
667. Vaddhi itto gae.
Vada cara varaiccevamdhi dhthi ittappaccayo hoti gae gammamne. Vada viyattiya
vcya, vaditna gao vditta. Cara carae, caritna gao critta. Vara varae, varitna
gao vritta. Atha v caranti tasmi pariprakrityti critta. Vrita tyanti ettha, etenti v
vritta.
668. Middhi ttitiyo.
Mida pada ranja tanu dhiccevamdhi dhthi yathbhidhna tti tiiccete paccay honti.
Mijjati siniyhatti metti, dhtvantalopo. Pajjatti patti. Ranja rge, ranjati etthti ratti. Vitthryatti
tanti. Dhretti dhti. P rakkhae, pti. Vasa nivse, vasati.
669. Usuranjadasna dasassa daho ha h ca.
Usu ranja dasaiccetesa dhtna antare dasassa dahdeso hoti, sesehi dhthi ha
haiccete paccay honti. Usu dhe, ranja rge, ha happaccay, kvaci dhttidin
dhtvantalopo, dvitta, uho, raha. Dasa dasane, kvippaccayo, kvilopo, dasassa
dahdeso ca, daha.
670. Svusnamvusnamato tho ca.
S vu asaiccetesa dhtna u asna ataiccdeso hoti, ante thappaccayo ca.
S hisya, sattha. Vu savarae, vattha. Asa bhuvi, attho. Yad pana sasu hisya,
vasa acchdane, ara gatimhti ca dhtu, tad samdhi tha mti thappaccayo, kvaci
dhttidin dhtvantalopo, vagge ghostidin dvitta, sasatti sattha, vasyatti vattha,
aryatti attho.
671. Ranjuddhi dhadiddakir kvaci ja da lopo ca.
Ranja udiiccevamdhi dhthi dha da idda ka iraiccete paccay honti kvaci, dhtvantna
jadna lopo ca hoti.
Ranja rge, dhappaccayo, jalopo ca, randha. Udi pasavanakledanesu sapubbo,
dappaccayo, samuddo, uddo. Khuda pipsya, khuddo. Chidi dvidhkarae, chiddo. Rudi
hisya, ruddo, luddo, lo rassa. Bhadi kalye, bhaddo. Nidi kucchya, nidd. Muda hse,
mudd. Dala duggatimhi, iddappaccayo, daliddo.
Susa sosane, suca soke v, kappaccayo, dhtvantassa kakro, sukka. Vaca viyattiya
vcya, vaka dne v, vakka. Saka sattimhi, sakko. Usu dhe, ukk.
www.tipitaka.org
Vaja gatimhi, irappaccayo, appaihata vajatti vajira. Mada ummde, madir. Eva
mandira, rudhira, ruhira, rucira. Badha bandhane, badhiro, badhir, badhira, timiro,
timira, siro. Sara hisya, sarira. Kalila, salilantidsu lo rassa. Kuilo, kokilo iccdayo.
672. Paito hissa heraa hraa.
Paito parassa hiiccetassa dhtussa heraa hraaiccete des honti. Hi gatimhi paipubbo,
paipakkhe madditv gacchatti atthe kvi cti kvippaccayo, kvilopo, imin heraa hraades,
alopo, tesu vuddhtidin paisadddissa vuddhi, pihera, pihra, yad pana hara haraeti
dhtu, tad paipakkhe haratti pihriyamiti yenapi siddha.
673. Kaydhi ko.
Kaiiccevamdhi dhthi kappaccayo hoti.
Kai chedane, kappaccaye kate kvaci dhttidin, niggahtacti v ikrnubandhassa
dhtussa niggahtgamo, kalopo ca, niggahtassa vaggantatta, kao usu, parimaca. Eva
ghai ghaane, ghao, gha v. Vai vattane, vai dhraabandhanasaghtesu v, vao. Karai
bhjanatthe, karao. Mai maanatthe, mao. Sai gumbatthe, sao. Bhai bhaatthe,
bhaa. Pai ligavekallatthe, pao, so eva paako. Dai ya, dao. Rai hi sya,
rao. Tai calanatthe, vitao. Cai caatthe, cao. Gai sanniccaye, gao. Ai aatthe,
ao. Lai jigucchya, laa. Mei kuilatthe, meo, meako v. Erai hisya, erao.
Khai chedanatthe, khao. Madi hse, mando. Idi paramissariye, indo. Cadi icchkantsu, cando.
Khura chedane, khuro iccdi.
Koti vattate.
674. Khdmagamna khandhandhagandh.
Khda ama gamuiccetesa dhtna khandha andha gandhaiccete des honti, kappaccayo
ca hoti. Khda bhakkhane, jtijarmaradhi sasradukkhehi khajjatti khandho. Ama roge,
andho. Gamu, sappa gatimhi, gandho. Kvaciggahaena kalopbhve khandhako, andhako,
gandhako. Atha v rsahena khandho. Gandha scane, attano nissayassa gandhanato scanato
gandho.
675. Padhyala.
Paaiccevamdhi dhthi, pipadikehi ca alappaccayo hoti. Aa, paa gatimhi, pae ala
samatthanti atthe imin alappaccayo, sinti amdeso, paala, paalni. Tath kala kalale,
kalala. Kusa chedanabhta dna sacayesu, kusala, yad pana sala l liti dhtu, tad
kucchitna salanato, kusna lavanato, kuso viya lavanato v kusena ltabbatt kusalanti
appaccayena kappaccayena v rpasiddhi veditabb.
Kada made, kadala. Bhaganda secane, bhagandala. Mekha kaivicitte, mekhala, mekhal
v. Vakka rukkhatace, vakkala. Takka rukkhasilese, takkala. Palla ninnahne, pallala.
Sadda harite, saddala, paralopo. Mla patihya, mulla, rassatta. Bila nissaye, billa.
Vida sattya, vidla. Cai caikke, calo, dghatta. V gatigandhanesu, vla. Vasa
acchdane, vasalo. Paci vitthre, pacalo, paclo, pacanna rjna alantipi paclo. Maca core,
macalo. Musa theyye, musalo.
Gotthu vase, gotthulo. Puthu vitthre, puthulo. Bahu sakhyne, bahula, paralopo. Yad
pana l dne iti dhtu, tad gotthu ltti gotthulo. Eva puthulo, bahula.
Maga magalye, magala. Baha vuddhimhi, bahala. Kamba sacalane, kambala. Sabi
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org
www.tipitaka.org