You are on page 1of 199

Page 1 sur 199

Namo tassa bhagavato arahato sammsambuddhassa

Padarpasiddhi
Ganthrambha
[Ka]
Visuddhasaddhammasahassaddhiti,
Subuddhasambodhiyugandharodita;
Tibuddhakhettekadivkara jina,
Sadhammasagha sirasbhivandiya.
[Kha]
Kaccyanaccariya namitv,
Nissya kaccyanavaandi;
Blappabodhatthamuju karissa,
Byatta sukaa padarpasiddhi.

1. Sandhikaa
Tattha jinassandhigamassa akkharakosallamlakatt ta sampdetabbanti dassetu
abhidheyyappayojanavkyamidamuccate.
1. Attho akkharasato.
Yo koci lokiyalokuttardibhedo vacanattho, so sabbo akkhareheva sayate.
Sithiladhanitdiakkharavipattiyahi atthassa dunnayat hoti, tasm akkharakosalla bahpakra
buddhavacanesu, ettha padnipi akkharasanniptarpatt akkharesveva sagayhanti.
Tasm akkharakosalla, sampdeyya hitatthiko;
Upahaha garu samm, uhndhi pacahi.
Savidhna
Tatthdo tva saddalakkhae vohravipanattha savidhnamrabhyate.
2. Akkharpdayo ekacattlsa.
Akkhar api dayo ekacattlsa, te ca kho jinavacannurp akrdayo niggahtant
ekacattlsamatt va pacceka akkhar nma honti. Ta yath i u e o, ka kha ga gha a,
ca cha ja jha a, a ha a ha a, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra lava sa ha a a-iti
akkhar.
Nakkharantti akkhar, a di yesa te dayo. Akrdnamanukkamo panesa
hndikkamasannissito, tath hi hnakaraappayatanehi va jyante, tattha cha hnni
kahatlumuddhadantaohansikvasena.
Tattha avaa kavagga hakr kahaj.
Ivaa cavagga yakr tluj. avagga rakra akr muddhaj. Tavagga lakra sakr
dantaj. Uvaa pavagg ohaj. Ekro kahatlujo. Okro kahohajo.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 2 sur 199

Vakro dantohajo.
Niggahta nsikahnaja.
a a a na m sakahnaj, nsikahnaj cti.
Hakra pacameheva, antahhi ca sayuta;
Orasanti vadantettha, kahaja tadasayuta.
Karaa jivhmajjha tlujna, jivhopagga muddhajna, jivhgga dantajna, ses
sakahnakara.
Payatana savutdikaraaviseso. Savutattamakrassa, vivaatta sesasarna
sakrahakrnaca, phuha vaggna, saphuha yaralavnanti.
Eva hnakaraappayatanasutiklabhinnesu akkharesu sar nissay, itare nissit. Tattha
Nissaydo sar vutt, byajan nissit tato;
Vaggekaj bahuttdo, tato hnalahukkam.
Vuttaca
Pacanna pana hnna, paipivaspi ca;
Nissaydippabhedehi, vutto tesamanukkamoti.
Ekendhik cattlsa ekacattlsa, etena gaanaparicchedena
Adhikakkharavantni, ekatlsato ito;
Na buddhavacannti, dpetcariysabho.
Apiggahaa heh vuttna apekkhkaraattha.
3. Tatthodant sar aha.
Tattha tesu akkharesu akrdsu okrant aha akkhar sar nma honti. Ta yath a i u
e o-iti sar.
O anto yesa te odant, dakro sandhijo, saranti gacchantti sar, byajane srenttipi sar.
Tatthti vattate.
4. Lahumatt tayo rass.
Tattha ahasu saresu lahumatt tayo sar rass nma honti. Ta yath a i u-iti rass.
Lahuk matt pama yesa te lahumatt, mattsaddo cettha
accharsaghtaakkhinimlanasakhta kla vadati, tya mattya ekamatt rass, dvimatt
dgh, ahamatt byajan. Lahuggahaacettha chandasi diyahamattasspi gahaattha.
Rassaklayogato rass, rassaklavanto v rass.
Sararassaggahani ca vattante.
5. Ae dgh.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 3 sur 199

Tattha ahasu saresu rassehi ae dvimatt paca sar dgh nma honti. Ta yath e oiti dgh.
Aaggahaa diyahamattiknampi sagahaattha. Dghakle niyutt, tabbanto v dgh.
Kvaci sayogapubb ekrokr rass iva vuccante. Yath ettha, seyyo, oho, sotthi. Kvacti ki?
Ma ce tva nikhaa vane. Putto tyha mahrja.
6. Dumhi garu.
Dvinna samho du, tasmi dumhi. Sayogabhte akkhare pare yo pubbo rassakkharo, so
garusao hoti. Yath datv, hitv, bhutv.
Garti vattate.
7. Dgho ca.
Dgho ca saro garusao hoti. Yath nv, nad, vadh, dve, tayo. Garukato ao lahukoti
veditabbo.
8. Ses byajan.
hapetv aha sare ses ahamatt akkhar kakrdayo niggahtant tettisa byajan nma
honti. Vuttehi ae ses. Byajyati etehi atthoti byajan. Ta yath ka kha ga gha a, ca cha ja
jha a, a ha a ha a, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra lava sa ha a a-iti byajan.
Kakrdsvakro uccraattho.
Byajanti vattate.
9. Vagg pacapacaso mant.
Tesa kho byajanna kakrdayo makrant pacavsati byajan pacapacavibhgena
vagg nma honti. Ta yath ka kha ga gha a, ca cha ja jha a, a ha a ha a, ta tha da dha na,
pa pha ba bha ma-iti vagg.
Te pana pahamakkharavasena kavaggacavaggdivohra gat, vaggoti samho, tattha
pacapacavibhgenti v paca paca etesamatthti v pacapacaso, mo anto yesa te mant.
10. Aiti niggahta.
Akro uccraattho, itisaddo pannantaravuttanidassanattho, aiti ya akrato para vutta
bindu, ta niggahta nma hoti. Rassassara nissya gayhati, karaa niggahetv gayhatti v
niggahta.
Karaa niggahetvna, mukhenvivaena ya;
Vuccate niggahtanti, vutta bindu sarnuga.
Idha avuttna parasamanampi payojane sati gahaattha paribhsamha.
11. Parasama payoge.
Y ca pana parasmi sakkataganthe, paresa v veyykarana sama
ghosghosalopasavaasayogaligdik, t payoge sati etthpi yujjante.
Parasmi, paresa v sama parasama, veyykarae, veyykaraamadhtna v

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 4 sur 199

samatyattho. Payujjana payogo, viniyogo.


Tattha vaggna pahamadutiy, sakro ca aghos. Vaggna tatiyacatutthapacam, ya ra
lava ha cti ekavsati ghos nma.
Ettha ca vaggna dutiyacatutth dhanittipi vuccanti, itare sithilti. Vinso lopo. Rassassar
sakadghehi aamaa sava nma, ye sarptipi vuccanti. Sarnantaritni byajanni
sayogo. Dhtuppaccayavibhattivajjitamatthava liga. Vibhatyanta pada. Iccevamdi.
Iti savidhna.
Sarasandhividhna
Atha sarasandhi vuccate.
Loka aggapuggalo, pa indriya, ti imni, no hi eta, bhikkhun ovdo, mtu upahna,
sametu yasm, abhibh yatana, dhan me atthi, sabbe eva, tayo assu dhamm, asanto ettha na
dissanti itdha sardisaya sabbasandhikaraahne byajanaviyojanattha paribhsamha.
12. Pubbamadhohitamassara sarena viyojaye.
Sarenti nissakke karaavacana, sahayoge v, sandhitabbe sarasahita pubbabyajana
anatikkamanto adhohitamassaraca katv sarato viyojayeti sarato byajana viyojetabba. Ettha ca
assaraggahaasmatthiyena byajananti laddha.
13. Sar sare lopa.
Sar kho sabbepi sare pare hite lopa papponti. Lopoti adassana anuccraa. Ettha sarti
kriyniddeso. Bahuvacana panettha ekekasmi sare pare bahna lopapanattha. Sareti
nimittaniddeso, nimittasattam cya, nimittopdnasmatthiyato vaaklabyavadhne
sandhikriya na hoti. Lopanti kriyaniddeso, ida pana sutta upari paralopavidhnato
pubbalopavidhnanti dahabba, eva sabbattha sattamniddese pubbasseva vidhi, na parassa
vidhnanti veditabba.
Assara, adhohitanti ca vattate, silihakathane paribhsamha.
14. Naye para yutte.
Sararahita kho byajana adhohita parakkhara naye yutte hneti paranayana
ktabba. Ettha yuttaggahaa niggahtanisedhanattha, tena akkocchi ma avadhi mantidsu
paranayanasandeho na hoti.
Lokaggapuggalo, paindriya, timni, noheta, bhikkhunovdo, mtupahna,
sametyasm, abhibhyatana, dhan matthi, sabbeva, tayassu dhamm, asantettha na dissanti.
Yassa idni, sa iti, chy iva, kath eva k, iti api, assama asi, cakkhu indriya, akata
asi, kse iva, te api, vande aha, so aha, cattro ime, vasalo iti, moggallno si bjako, pto
evtdha pubbalope sampatte sareti adhikro, idha pana atthavas vibhattiviparimoti katv
saro, saramh, lopanti ca vattamne
15. V paro asarp.
Asamnarpamh saramh paro saro lopa pappoti v. Samna rpa assti sarpo, na
sarpo asarpo, asavao. Yasm pana mariydya, abhividhimhi ca vattamno upasaggo viya

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 5 sur 199

vsaddo dvidh vattate, katthaci vikappe, katthaci yathvavatthitarpapariggahe, idha pana


pacchime, tato niccamaniccamasantaca vidhimettha vsaddo dpeti. Naye para yutteti para
netabba.
Yassadni yassa idni, sati sa iti, chyva chy iva, kathva k kath eva k, itpi iti api,
assamasi assama asi. Cakkhundriya miti nicca. Akatasi akata asi, kseva kse iva,
tepi te api, vandeha vande aha, soha so aha, cattrome cattro ime, vasaloti vasalo iti,
moggallnosi bjako moggallno si bjako, ptova pto eva.
Idha na bhavati pacindriyni, saddhindriya, sattuttamo, eknavsati, yassete, sugatovdo,
dihsavo, dihogho, cakkhyatana, ta kutettha labbh iccdi.
Bhavati ca vavatthitavibhsya.
Avaato sarodn-tvevdi vin paro;
Na luppataato dgho, sevdivivajjito.
Bandhussa iva, upa ikkhati, upa ito, ava icca, jina rita, na upeti, canda udayo, yath udake
itdha pubbvaassarna lope kate paro, asarpeti ca vattate, tath ivao ya navti ito
ivaaggahaaca, vamodudantnanti ito uggahaaca shagatiy idhnuvattetabba.
16. Kvacsavaa lutte.
Ivaabhto, ukrabhto ca paro saro asarpe pubbassare lutte kvaci asavaa pappoti.
Natthi sava etesanti asava, ekrokr, tattha hnsannavasena ivaukrnamekrokr
honti.
Bandhusseva, upekkhati, upeto, avecca, jinerita, nopeti, candodayo, yathodake. Kvacti ki?
Tatrime, yassindriyni, mahiddhiko, sabbtiyo, tenupasakami, lokuttaro. Lutteti ki? Cha ime
dhamm, yath ida, kusalassa upasampad. Asarpeti ki? Cattrimni, mtupahna.
Ettha ca satipi heh vggahae kvacikaraato avae eva lutte idha vuttavidhi hotti
dahabba. Tato idha na bhavati dihupdna, pacahupli, mudindriya, yo missaroti.
Tatra aya, buddha anussati, sa atthik, paav assa, tad aha, yni idha bhtni, gacchmi
iti, ati ito, kik iva, bahu upakra, madhu udaka, su upadhrita, yopi aya, idni aha, sace
aya, appassuto aya, itara itarena, saddh idha vitta, kamma upanissayo, tath upama, ratti
uparato, vi upasamo iccatra pubbassarna lope kate
Kvacti adhikro, paro, lutteti ca vattate.
17. Dgha.
Saro kho paro pubbassare lutte kvaci dghabhva pappotti hnsannavasena rassassarna
savaadgho.
Tatrya, buddhnussati, stthik, paavssa, tadha, yndha bhtni, gacchmti, atto,
kikva, bahpakra, madhdaka, spadhrita, yopya, idnha, sacya, appassutya,
itartarena, saddhdha vitta, kammpanissayo, tathpama, rattparato, vpasamo.
Kvacti ki? Acira vataya kyo, kimpimya, timni, pacasupdnakkhandhesu,
tassattho, pacagiko, munindo, satindriya, lahuhna, gacchmaha, tatrida, pacahupli,
natthaa. Lutteti ki? Yath aya, nimi iva rj, kik iva, su upadhrita.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 6 sur 199

Lokassa iti, deva iti, vi ati patanti, vi ati nmenti, saghi api, jvitahetu api, vijju iva, kisu
idha vitta, sdhu iti itdha parassarna lope kate
Lutte, dghanti ca vattate.
18. Pubbo ca.
Pubbo saro parassare lutte kvacidgha pappoti. Caggahaa
luttadghaggahanukahanattha, ta cnukahitamuttaratra nnuvattateti panattha.
Lokassti, devti, vtipatanti, vtinmenti, saghpi, jvitahetpi, vijjva, kisdha vitta,
sdhti.
Kvacti ki? Yassadni, itissa, idnipi, tesupi, cakkhundriya, kinnumva.
Adhigato kho me aya dhammo, putto te aha, te assa pahn, pabbate aha, ye assa itdha
pubbalope sampatte
19. Yamedantassdeso.
Ekrassa padantabhtassa hne sare pare kvaci yakrdeso hoti. Akremeteyesadddissevya
vidhi, yanti ya rpa, e eva anto edanto, desihne dissatti deso. Byajaneti adhikicca
dghanti dgho.
Adhigato kho myya dhammo, putto tyha, tyssa pahn, pabbatyha, yyssa.
Kvacti ki? Te ngat, putt matthi. Antaggahaa ki? Dhammacakka pavattento,
damento citta.
Yvatako assa kyo, tvatako assa bymo, ko attho, atha kho assa, aha kho ajja, yo aya, so
assa, so eva, yato adhikaraa, anu addhamsa, anu eti, su gata, su kro, du kro, cakkhu
ptha, bahu bdho, ptu aksi, na tu evtdha
20. Vamodudantna.
Okrukrna antabhtna sare pare kvaci vakrdeso hoti. Ka kha ya
tasadddiokrasseda gahaa.
Yvatakvassa kyo, tvatakvassa bymo, kvattho, atha khvassa, aha khvajja, yvya, svassa,
sveva, yatvdhikaraa, anvaddhamsa, anvebhi, svgata, svkro, dvkro, cakkhvptha,
bahvbdho, ptvksi, na tveva.
Kvacti ki? Ko attho, atha kho aatar, yoha, soha, cattrome, sgata, sdhvuso,
hotti. Antaggahaa ki? Savanya, viravanti.
Paisanthravutti assa, sabb vitti anubhuyyate, vi ajana, vi kato, nad sanno itdha
makagatiy asarpeti vattate.
21. Ivao ya nav.
Pubbo ivao asarpe sare pare yakra pappoti nav. I eva vao ivao, navsaddo
kvacisaddapariyyo.
Paisanthravutyassa, sabb vitynubhuyyate, byajana, bykato, nadysanno.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 7 sur 199

Navti ki? Pacahagehi, tni attani, gacchmaha, muttacg anuddhato. Asarpeti ki?
Itihida, aggva, atthti.
Ati anta, ati odt, pati ayo, pati harati, pati eti, iti assa, iti eta, itidi itdha ivao ya
navti yakrdese sampatte
22. Sabbo canti.
Atipatiitna tisaddasseda gahaa.
Sabbo tiicceso saddo sare pare kvaci cakra pappoti. Tti niddesato akatayakrassevya
vidhi, itarath kvaciggahaassa ca atissa cantasstisuttassa ca niratthakat siy. Paradvebhvo
hneti dvitta.
Accanta, accodt, paccayo, paccharati, pacceti, iccassa, icceta, iccdi.
Kvacti ki? Itissa, iti kakhamnena.
Te na vivaeti ito na ivaeti ca vattate.
23. Atissa cantassa.
Atiiccetassa antabhtassa tisaddassa ivae pare sabbo ca tti vuttarpa na hoti. Atissti
atiupasaggnukaraameta. Tenevettha vibhattilopbhvo. Ettha ca antasaddo
saddavidhinisedhappakaraato atisaddantabhta tisaddameva vadati, na ivaanti dahabba,
itarath ida suttameva niratthaka siy.
Ivao ya navtdha, asarpdhikrato;
Ivaassa sarpasmi, ydeso ca na sambhave.
Cakro anuttasamuccayattho, tena itipatnamantassa ca na hoti. Ati isigao atsigao, eva
atto, atrita, itti, itda, patto.
Abhi akkhna, abhi uggato, abhi okso itdha yakre sampatte
Sareti vattate.
24. Abbho abhi.
Abhiiccetassa sabbassa sare pare abbhdeso hoti.
Abhti pahamantassa, vuttiya chahiyojana;
despekkhato vutta, amotidike viya.
Pubbassaralopo, abbhakkhna, abbhuggato, abbhokso.
Adhi agam, adhi upagato, adhi oghetv itdha
25. Ajjho adhi.
Adhiiccetassa sabbassa sare pare ajjhdeso hoti. Ajjhagam, ajjhupagato, ajjhoghetv.
Abhi icchita, adhi rita itdha

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 8 sur 199

Abbho abhi, ajjho adhti ca vattate.


26. Te na v ivae.
Te ca kho abhiadhiiccete upasagg ivae pare abbho ajjhoiti vuttarp na honti v.
Saralopaparanayanni. Abhicchita, adhrita. Vti ki? Abbhrita, ajjhiamutto, ajjhiho.
Ekamidha ahantdha
27. Do dhassa ca.
Dhaiccetassa sare pare kvaci dakro hoti. Ekasaddato parassa idhassa dhakrassevya,
saralopadgh. Ekamidha. Kvacti ki? Idheva.
Casaddena kvaci sdhussa dhassa hakro, yath shu dassana.
Yath eva tath evtdha
Navti vattate, saramhti ca.
28. Evdissa ri pubbo ca rasso.
Yathtathdvayaparasseda gahaa. Dghasaramh parassa evasadddibhtassa ekrassa
rikro hoti, pubbo ca saro rasso hoti nav. Yathariva, tathariva. Navti ki? Yatheva, tatheva.
Ti anta,ti addha, aggi agre, sattam atthe, pacam anta, du agika, bhikkhu sane,
puthu sane, sayambh sane itdha yavdesesu sampattesu
Sati vattate.
29. Ivauva jhal.
Ivaauvaaiccete yathkkama jhalasa honti. Vaaggahaa savaaggahaattha.
Jhalasa pasava, na ligantava nissit;
khyte ligamajjhe ca, dviligante ca dassan.
30. Jhalnamiyuv sare v.
Jhalaiccetesa iyauvaiccete des honti v sare pare, saralopo.
Tiyanta, tiyaddha, aggiygre, sattamiyatthe, pacamiyanta, duvagika, bhikkhuvsane,
puthuvsane, sayambhuvsane. Vti ki? Agygre, sattamatthe, bhikkhusane nisdati.
Go ajina, go eaka itdha
Go, avo, samseti ca vattate.
31. O sare ca.
Goiccetassa okrassa sare pare avdeso hoti samse. Gavjina, gaveaka.
Casaddaggahaena uvaassa uvaavdes. Yath bhuvi, pasavo.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 9 sur 199

Putha evtdha
32. Go sare puthassgamo kvaci.
Puthaiccetassa niptassa ante kvaci gakrgamo hoti sare pare. gacchatti gamo,
asantuppatti gamo. Ettha ca sareti nimittsannavasena puthassa anteti labbhati. Puthageva, putha
eva.
P evtdha
Sare, go, gamo, kvacti ca vattate.
33. Pssa canto rasso.
Piccetassa ante sare pare kvaci gakrgamo hoti, pssa anto ca saro rasso hoti. Pageva
vutyassa, p eva.
V, sareti ca vattate.
34. Yava ma da na ta ra l cgam.
Sare pare yakrdayo aha gam honti v. Casaddena gakrgamo ca,
vavatthitavibhsatthoya vsaddo.
Tattha yakrgamo yathdibho ikrekrdsu. Yath ida yathayida, byajaneti adhikicca
rassanti rassatta, yath ida v, yath eva, yathyeva, yatheva, eva myida, myeva,
tayida, tayeva, nayida, nayimassa, nayimni, navayime dhamm, buddhnayeva, santiyeva,
bodhiyyeva, satiyeva, pathavyeva, dhtuyeva, tesuyeva, soyeva, piyekka.
Tath sare vipariydito ca. Vi ajan viyajan, byajan v, eva viyksi, byksi.
Parianta pariyanta, eva pariydna, pariyuhna, pariyesati, pariyosnamiti nicca. Ni
yogo niyyogo. Idha na bhavati, parikkhato, upaparikkhati.
Vakro tisadddito avaukresu. Ti agula tivagula, eva tivagika, bhvdayo, mig
bhant vudikkhati, pavuccati, pguavujut.
Makro lahuppabhutito sare chandnurakkhadimhi. Lahu essati lahumessati, eva
garumessati, idhamhu, kena te idha mijjhati, bhadro kasmiva, kse mabhipjayi, ekamekassa,
yena midhekacce, satimeva.
Dakro uupasagga saki kenaci kici kismici koci samm yva tva puna ya tetattasdhi.
Uupasaggato nicca, u aggo udaggo, eva udayo, udapdi, udhaa, udito, udrita, udeti.
Niptato ca, saki eva sakideva, eva sakadgmi, mahvuttisuttena ikrassa akro. Tath
kenacideva, kicideva, kismicideva, kocideva, samm attho sammadattho, rassatta. Eva
sammadakkhto, sammada vimuttna, sammadeva, yvadattha, yvadeva, tvadeva,
punadeva.
Nmato, yadattha, tadattha, yadantar, tadantar, tadagavimutti, etadattha, attadattha,
sadatthapasuto siy. Yatetattasehi samseyeva.
disaddena aadattha, manasda vimuttna, bahudeva ratti, ahudeva bhaya.
Vti ki? Kenaci atthakmena, samm aya, yvha, tvha, punpara, attattha.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 10 sur 199

Nakro yatdimhi. Ito yati ito nyati, cira nyati.


Takro yasm tasm ajjdito ihaggdimhi. Yasmtiha, tasmtiha, ajjatagge.
Rakro ni duptu puna dh pta caturdito. Ni antara nirantara, eva nirlayo, nirindhano,
nirhaka, niruttaro, niroja. Du atikkamo duratikkamo, durgata, durutta. Pturahosi,
pturahesu. Punargaccheyya, punarutta, punareva, punareti. Dhiratthu. Ptarso.
Catusadddito, caturagika, caturrakkh, caturiddhipdapailbho,
caturoghanittharaattha. Bhatturatthe, vuttires, pathavdhtureves.
Tath sarato ivevesu chandnurakkhae. Nakkhattarjriva trakna, vijjurivabbhake,
raggeriva ssapo, ssaporiva ragge, usabhoriva, sabbhireva samsetha.
Vti ki? Dvdhihita, ptvksi, punapi.
Lakro chasakhyhi. Lanamaviseso. Cha abhi chaabhi, chaaga, chasti,
chaas, sayatana.
Vti ki? Cha abhi.
Iti sarasandhividhna nihita.
Itthiliga
Atha itthiligni vuccante.
Akranto itthiligasaddo appasiddho.
kranto itthiligo kasaddo. Kaaiti hite
176. Itthiyamato ppaccayo.
Itthiya vattamn akrantato ligamh paro ppaccayo hoti.
Pakatyatthajotak itthi-ppaccay sydayo viya;
dayo paccayatthassa, sakatthasspi vcak.
Saralopotidin pubbassare lutte, paranayane ca kate
dhtuppaccayavibhattivajjitamatthava liganti vuttattva paccayantasspi aligatt
vibhattuppattiyamasampattya taddhitasamsakitak nma vtavetundsu cti ettha
vaggahaena itthippaccayantasspi nmabyapadeso. Pure viya sydyuppatti, sesato lopa
gasipti silopo. S ka.
Bahuvacane lapane si gasaoti ito sao, te itthikhy poti ito itthikhyti ca
vattate.
177. gho.
Ligassanto kro yad itthikhyo, tad ghasao hotti ghasaya ghapato ca yona
lopoti vikappena yolopo. T ka kayo.
lapane sakhato gasse vti ito gassti vattate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 11 sur 199

178. Ghate ca.


Ghato parassa gassa ekro hoti, saralopdi. Bhoti kae, bhotiyo ka kayo.
Amhi saralopapakatibhv kaa, ka kayo.
Tatiydsu ya catutthekavacanassa tti ito yo, ekavacannanti ca vattate.
179. Ghato ndna.
Ghasaato ligasskr paresa ndna smipariyantna ekavacanna vibhattigana
ydeso hoti. Saralopaparanayanni. Kaya, kahi kabhi, kaya, kana, kaya,
kahi kabhi, kaya, kana.
Smimhi
180. Ghapato smi ya v.
Ghapato parassa smivacanassa ya hoti v, aatthydeso. Kaya kaya, kasu.
Evamaepi
Saddh medh pa vijj, cint mant v tah;
Icch mucch ej my, mett matt sikkh bhikkh.
Jagh gv jivh vc,
Chy s gag nv;
Gth sen lekh sl,
Ml vel pj khi.
Pips vedan sa, cetan tasi paj;
Devat vaak godh, balk paris sabh.
ksephlik lak, salk vlik sikh;
Viskh visikh skh, vac vajh ja gha.
Jeh so vita ca, karu vanit lat;
Kath nidd sudh rdh, vsan sisap pap.
Pabh sm kham jy,
Khattiy sakkhar sur;
Dol tul sil ll,
Llel mekhal kal.
Vaavlambus ms, majs sulas dis;
Ns juh guh h, lasik vasudhdayo.
Ammdna lapaneva rpabhedo. Amm, amm ammyo.
Gassa ghate cti ekre sampatte
181. Na ammdito.
Amm anniccevamdito parassa gassa lapanekavacanassa na ekratta hoti. kro vti

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 12 sur 199

rassatta.
Bhoti amma bhoti amm, bhotiyo amm ammyo. Eva ann, ann annyo, bhoti anna
bhoti ann, bhotiyo ann annyo. Amb, amb ambyo, bhoti amba bhoti amb, bhotiyo
amb ambyo iccdi.
kranta.
Ikranto itthiligo rattisaddo;
Tatheva sydyuppatti, silopo, ratti.
Bahuvacane sa, ivauvati ca vattate.
182. Te itthikhy po.
Itthiy khy sa itthikhy, ligassant te ivauva yad itthikhy, tad pasa hontti
pasaya ghapato ctidin yolopo, yosu kataiccdin dgho. Ratt rattiyo ratyo v, he ratti,
he ratt he rattiyo.
Amotidin niggahta, ratti, ratt rattiyo;
Tatiydsu ekavacanna, ndnanti ca vattate.
183. Pato y.
Pasaato ivauvaehi paresa ndnamekavacanna vibhattigana ydeso hoti.
Rattiy, ratthi rattbhi rattihi rattibhi, rattiy, rattna rattina.
Pacamiya
184. Am pato smismna v.
Paiccetasm paresa smi smiccetesa yathkkama a des honti v.
Vavatthitavibhsatthoya vsaddo, tena uvaantato na honti, ivaantatopi yathpayoga.
Sare, yakroti ca vattate, shamakagathi yovacanekavacanaggahaaca.
185. Pasaassa ca.
Pasaassa ivaassa yovacanekavacanavibhattnamdese sare pare yakro hoti. Ettha ca
yakrassevdhikrato pasaaggahaena ivaova gayhati, caggahaa rattotidsu
nivattanattha. Raty rattiy, ratthi rattbhi rattihi rattibhi, rattiy, rattna rattina. Smivacane
amdesayakrdes, ratya. Ghapato smi ya vti yadeso, rattiya.
Aattha a, smi, vti ca vattate.
186. dito o ca.
diiccetasm smivacanassa a odes honti v. Casaddena aasmpi a odes. Raty
ratti ratto rattiy, rattsu rattisu.
Evamanipi
Patti yutti vutti kitti, mutti titti khanti kanti;
Santi tanti siddhi suddhi, iddhi vuddhi buddhi bodhi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 13 sur 199

Bhmi jti pti sti, nandi sandhi si koi;


Dihi vuhi tuhi yahi, pi i ni kei;
Sati mati gati cuti, dhiti yuvati vikati.
Rati ruci rasmi asani vasani osadhi aguli dhli dundubhi doi aavi chavi dni
ikrantanmni.
Ikranta.
kranto itthiligo itthsaddo;
Itthaitdha itthiya, paccayoti ca vattate.
187. Naddito v .
Naddito v anaddito v itthiya vattamn ligamh ppaccayo hoti.
Vggahaamanaddisampianattha, tena puthugavdito ca .
Saralope kvacsavaa lutteti asavae sampatte pakatibhvo nmabyapadeso,
sydyuppatti. Itth, itth agho rassantidin rassatta, itthiyo. Sambodhane jhalap rassanti
rassatta. Bhoti itthi, bhotiyo itth itthiyo.
Dutiyekavacane ghapato smi ya vti ito vti vattate.
188. A yamto pasaato.
Pasaato krato parassa avacanassa ya hoti v. Itthiya itthi, itth itthiyo, itthiy, itthhi
itthbhi, itthiy, itthna, itthiy, itthhi itthbhi, itthiy, itthna, itthiya itthiy, itthsu.
Eva nad, nad. Yolopbhve tato yonamo tti ettha tusaddena yonamokro ca,
pasaassa cti krassa yakro, yavata talanaiccdin dyassa jakro, dvitta. Najjo
sandanti, nadiyo.
Ettha ceva sijjhantna najjodna vuttiya nattaggahadin nipphdana atraja
sugatdna viya nipphdanpyantaradassanatthanti dahabba.
He nadi, he nad he najjo he nadiyo, nadiya nadi, nad najjo nadiyo.
Amdisutte patoti yogavibhgena kvaci nsnactta, tena na jacc vasalo hoti, pathaby
ekarajjenti di ca sijjhati, pure viya yakrajakrdesadvittni.
Najj kata nadiy, nadhi nadbhi, najj nadiy, nadna, najj nadiy, nadhi nadbhi,
najj nadiy, nadna, najja nadiya nadiy, nadsu.
Aepi
Mah vetara vp, pal kadal gha;
Nr kumr taru, vru brhma sakh.
Gandhabb kinnar ng, dev yakkh aj mig;
Vnar skar sh, has kk ca kukku
Iccdayo itthsaddasam.
Tatheva mtulasaddato ppaccaye kate

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 14 sur 199

189. Mtuldnamnattamkre.
Mtula ayyakavaruaiccevamdnamanto nattampajjate kre paccaye pare,
antpekkhya chah, saralopdi. Mtuln, eva ayyakn, varun, sesa itthsaddasama.
Anaddsu puthusaddato ppaccayo. O sare cti ettha casaddena ukrassa avdeso. Puthav,
puthaviyo. Sasm smisu puthaby puthaviy, puthaby puthaviy, puthabya puthaviya
puthaviy iccdi.
Gosaddato naddito v ti ppaccayo. Mahvuttin v gva seti ettha gvaiti
yogavibhgena v okrassa vdeso. Gv, gv gviyo iccdi itthsaddasama.
Mnavaitdha itthiya, v, ti ca vattate.
190. ava ika eyya antuhi.
ava ika eyya antuppaccayantehi itthiya vattamnehi ligehi ppaccayo hoti. Vdhikro
katthaci nivattanattho, saralopdi. Mnav, eva nvik, venateyy, gotam.
Guavantu itdha vti vattate.
191. Ntussa tamkre.
Sabbasseva ntuppaccayassa takro hoti v krappaccaye pare, aattha saralopdi. Guavat,
guavat guavatiyo, guavant, guavant guavantiyo iccdi itthsaddasama.
Eva kulavat, slavat, yasavat, rpavat, satimat, gottamat.
Mahantasaddato naddito v ti ppaccayo, ntubyapadeso vikappena takrdeso. Mahat
mahant.
Bhavanta itdha kreti vattate.
192. Bhavato bhoto.
Sabbasseva bhavantasaddassa bhotdeso hoti kre itthigate pare. S bhot, bhot bhotiyo, he
bhoti, he bhot bhotiyo iccdi.
Bhikkhu itdha itthiyanti vattate vti ca.
193. Patibhikkhurjkrantehi in.
Pati bhikkhu rja iccetehi krantehi ca itthiya vattamnehi ligehi inppaccayo hoti.
Saralopomdesaiccdisutte tuggahaena kvaci pubbalopassa nisedhanato v paro
asarpti saralopo. Bhikkhun, bhikkhun bhikkhuniyo iccdi.
Gahapatisaddato in, attamiti vattate.
194. Patissinmhi.
Patisaddassa anto attampajjate inppaccaye pare. Tatheva parasare lutte pubbo cti dgho,
gahapatn.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 15 sur 199

Tatheva rjasaddato in, saralopapakatibhv, rjin. krantesu dasaddato in, saralopdi,


dain, dain dainiyo, eva hatthin, medhvin, tapassin, piyabhin iccdi.
Pokkharin itdha tesu vuddhtidin ikranakrna akraakrdes, pokkhara,
pokkhara. Tato yonamo tti sutte tuggahaena yonamokro ca, krassa yakro,
yavatamiccdisutte kraggahaena yassa akro, dvitta. Pokkharao pokkharaiyo v
iccdi.
Vdhikro anuttasamuccayattho, tena vid yakkhditopi in, paracittavidun,
saraloparassattni, paracittavidun paracittaviduniyo, yakkhin yakkhiniyo, shin shiniyo iccdi.
kranta.
Ukranto itthiligo ygusaddo.
Tassa rattisaddasseva rpanayo. Amdesdiabhvova viseso.
Ygu, yg yguyo, he ygu, he yg yguyo, ygu, yg yguyo, yguy, yghi
ygbhi yguhi ygubhi, yguy, ygna yguna, yguy, yghi ygbhi yguhi
ygubhi, yguy, ygna yguna, yguya yguy, ygsu ygusu.
Eva dhtu dhenu ksu daddu kacchu kau rajju kareu piyagu sassudni.
Mtusaddassa bhedo. Tassa pitusaddasseva rpanayo. rattamiti bhvaniddesena
rdesbhve pato yti ydesova viseso.
Mt, mtaro, bhoti mta, bhoti mt bhotiyo mtaro, mtara, mtare mtaro, mtar
mtuy maty, tesu vuddhtidin ukralopo, rassattaca. Mtarehi mtarebhi mthi
mtbhi mtuhi mtubhi, mtu mtussa mtuy, mtarna mtna mtna mtuna,
mtar mtuy, mtarehi mtarebhi mthi mtbhi, mtu mtussa mtuy, mtarna
mtna mtna mtuna, mtari, mtaresu mtsu mtusu.
Eva dht, dhtaro, duhit, duhitaro iccdi.
Ukranta.
kranto itthiligo jambsaddo.
Jamb, jamb jambuyo, he jambu, he jamb jambuyo, jambu, jamb jambuyo iccdi
itthsaddasama.
Eva vadh ca sarabh, sarab sutan cam;
Vmr ngansr, samni khalu jambuy.
kranta.
Okranto itthiligo gosaddo.
Tassa pulligagosaddasseva rpanayo.
Ka ratti nad itth, mtuln ca bhikkhun;
Dain ygu mt ca, jamb gotitthisagaho.
Itthiliga nihita.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 16 sur 199

Napusakaliga
Atha napusakaligni vuccante.
Akranto napusakaligo cittasaddo.
Pure viya sydyuppatti, citta si itdha
Napusakehi, ato niccanti ca vattate.
195. Si.
Si, aiti dvipadamida. Akrantehi napusakaligehi parassa sivacanassa a hoti nicca.
Saralopapakatibhvdi, citta.
Bahuvacane yona ni napusakehti vattate.
196. Ato nicca.
Akrantehi napusakaligehi yona nicca ni hoti. Sabbayonnameti nissa v kro.
Aattha yosu kataiccdin dgho. Citt cittni.
Yona nibhve cette, siddhepi avisesato;
Ato niccanti rambh, etta kvacidevidha.
lapane galopo. He citta, he citt cittni, dutiyya nissa vikappenekro. Citta, citte cittni.
Sesa purisasaddena sama.
Evamanipi
Pua ppa phala rpa sdhana,
Sota ghna sukha dukkha kraa;
Dna sla dhana jhna locana,
Mla kla bala jlamagala.
Naina liga mukhaga jalambuja,
Pulina dhaa hiraa padmata;
Paduma vaa susna vanyudha,
Hadaya cvara vattha kulindriya.
Nayana vadana ynodna sopna pna,
Bhavana bhuvana lohlta tuaa pha;
Karaa maraa rammaraa ta,
Caraa nagara tracchatta chiddodakni
Iccdni.
Kammasaddassa tatiyekavacandsu rpabhedo.
Kamma, kamm kammni, he kamma, he kamm kammni, kamma, kamme kammni.
V, u, nmhi, cti ca vattate.
197. A kammantassa ca.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 17 sur 199

Kammasaddantassa ukra akrdes honti v nmhi vibhattimhi. Antaggahaena


thmaddhdnamantassapi utta. Casaddaggahaena yuva maghavnamantassa hoti kvaci n
suiccetesu. Kammun kamman kammena v, kammehi kammebhi.
Sasmsu u nmhi cti ettha casaddena puma kammathmantassa cukro v sasmsti
utta. Kammuno kammassa, kammna, kammun kamm kammamh kammasm, kammehi
kammebhi, kammuno kammassa, kammna.
Smivacane brahmato tu sminti ettha tusaddena kvaci ni hoti. Kammani kamme
kammamhi kammasmi, kammesu.
Eva thmun thmena thmas v, thmuno thmassa, thmun thm. Addhun, addhuno
iccdi purimasama.
Guavantu si, savibhattissa, ntussa, simhti ca vattate.
198. A napusake.
Napusake vattamnassa ligassa sambandhino ntuppaccayassa savibhattissa a hoti simhi
vibhattimhi. Guava citta.
Yomhi ntussanto yosu cti atta, ikro ca. Guavanti, guavantni, sesa eyya.
Gacchanta si, simhi gacchantdna ntasaddo amiti a. Gaccha gacchanta, gacchant
gacchantni.
Akranta.
kranto napusakaligo assaddhsaddo.
Assaddhiti hite
Samsassti adhikicca saro rasso napusaketi samsantassa rassatta, samsatt
nmabyapadeso, sydyuppatti. Sesa cittasama.
Assaddha kula, assaddh assaddhni kulni iccdi.
Tath mukhansiksaddo. Tassa dvandekatt sabbatthekavacanameva. Mukhansika, he
mukhansika, mukhansika, mukhansikena iccdi.
kranta.
Ikranto napusakaligo ahisaddo.
Sydyuppatti, silopo, ahi.
Vti vattate.
199. Yona ni napusakehi.
Napusakaligehi paresa sabbesa yona ni hoti v.
Ahni, aattha nicca yolopo, dgho ca, ah, tath he ahi, he ah ahni, ahi, ah

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 18 sur 199

ahni, ahin iccdi aggisaddasama.


Eva satthi dadhi vri akkhi acchi acci iccdni.
Ikranta.
kranto napusakaligo sukhakrsaddo.
Sukhabhr si itdha anapusakattbhv sismimpi agho rassamiccdin rassatta,
silopo. Sukhakri dna, sukhakr sukhakrni, he sukhakri, he sukhakr he sukhakrni,
sukhakrina sukhakri, sukhakr sukhakrni.
Sesa dasaddasama. Eva sghayydni.
kranta.
Ukranto napusakaligo yusaddo. Tassa ahisaddasseva rpanayo.
yu, y yni, he yu, he y he yni, yu, y yni, yun yusti manogaditt
siddha. yhi ybhi, yuno yussa, ynamiccdi.
Eva cakkhu vasu dhanu dru tipu madhu higu siggu vatthu matthu jatu ambu assudni.
Ukranta.
kranto napusakaligo gotrabhsaddo.
Gotrabh si, napusakatt rassatta, silopo. Gotrabhu citta, gotrabh gotrabhni, he
gotrabhu, he gotrabh he gotrabhni, gotrabhu, gotrabh gotrabhni, gotrabhun iccdi pullige
abhibhsaddasama.
Eva abhibh sayambh dhammadni.
kranta.
Okranto napusakaligo cittagosaddo.
Citt gvo assa kulassti atthe bahubbhisamse kate saro rasso napusaketi okrassa
hnappayatansannatt rassattamukro, sydyuppatti, silopo. Cittagu kula, cittag cittagni iccdi
yusaddasama.
Okranta.
Citta kammaca assaddha-mathahi sukhakri ca;
yu gotrabh dhamma, cittagti napusake.
Napusakaliga nihita.
Sabbanma
Atha sabbanmni vuccante.
Sabba, katara, katama, ubhaya, itara, aa, aatara, aatama, pubba, para, apara, dakkhia,

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 19 sur 199

uttara, adhara, ya, ta, eta, ima, amu, ki, eka, ubha, dvi, ti, catu, tumha, amha iti sattavsati
sabbanmni, tni sabbanmatt tiligni.
Tattha sabbasaddo niravasesattho, so yad pulligavisihatthbhidhy, tad rpanayo. Pure
viya sydyuppatti, soti sissa okro, saralopaparanayanni. Sabbo jano.
Bahuvacane sabba yo itdha parasama payogeti sabbdna sabbanmasa.
Yoti vattate.
200. Sabbanmakrate pahamo.
Sabbesa itthipumanapusakna nmni sabbanmni, tesa sabbesa
sabbanmasana ligna akrato paro pahamo yo ettampajjate. Sabbe puris.
Akratoti ki? Sabb am.
He sabba sabb, he sabbe, sabba, sabbe, sabbena, sabbehi sabbebhi.
Catutthekavacane ydese sampatte
Ato, e, smsmina, ya catutthekavacanassti ca vattate.
201. Tayo neva ca sabbanmehi.
Akrantehi sabbanmehi paresa sm smi iccetesa, catutthekavacanassa ca e yaiccete
des neva hontti ydesbhvo. Caggahaa katthaci paisedhanivattanattha, tena pubbdhi
sm smina e ca honti. Sabbassa.
Akro, eti ca vattate.
202. Sabbanmna namhi ca.
Sabbesa sabbanmna akro ettampajjate namhi vibhattimhi.
Sabbanmatoti ca vattate.
203. Sabbato na sasna.
Sabbato sabbanmato parassa navacanassa sa snaiccete des honti.
Sabbesa sabbesna, sabbasm sabbamh, sabbehi sabbebhi, sabbassa, sabbesa
sabbesna, sabbasmi sabbamhi, sabbesu.
Itthiya itthiyamato ppaccayoti ppaccayo. Aa kasaddasama aatra sa na
smivacanehi. Sabb paj, sabb sabbyo, he sabbe, he sabb sabbyo, sabba, sabb sabbyo,
sabbya, sabbhi sabbbhi.
Catutthekavacane sabbanmato v, sabbato koti ito sabbatoti ca vattate.
204. Ghapato smisna sas.
Sabbato sabbanmato ghapasaato smi saiccetesa yathkkama sasdes honti v.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 20 sur 199

Sassvekavacanesu cti vattate.


205. Gho rassa.
Ghasao kro rassampajjate sassvekavacanesu vibhattdesesu paresu.
Sgamoti vattate.
206. Sassvekavacanesu ca.
Sa siccetesu ekavacanahnasambhtesu vibhattdesesu paresu ligamh sakrgamo hoti.
Sabbass sabbya, sabbsa sabbsna, sabbya, sabbhi sabbbhi, sabbass sabbya,
sabbsa sabbsna.
Smimhi sabbanmato, ghapatoti ca vattate.
207. Nethi smimyay.
Etehi sabbanmehi ghapasaehi parassa smivacanassa neva ya ydes hontti ybhvo.
Vdhikrato kvaci hoti dakkhiya uttaryti di.
Sayamdes, sabbassa sabbya, sabbsu.
Napusake sabba citta, sabbni, he sabba, he sabbni, sabba, sabbni. Sesa pullige
viya eyya.
Eva katardna aatamasaddapariyantna tsupi ligesu rpanayo.
Tattha katarakatamasadd pucchanatth.
Ubhayasaddo dviavayavasamudyavacano.
Itarasaddo vuttappaiyogavacano.
Aasaddo adhikatparavacano.
Aatara aatamasadd aniyamatth.
Yo, sabbanmakrate pahamoti ca vattate.
208. Dvandah v.
Dvandasamsah sabbanmakrato paro pahamo yo ettampajjate v. Kataro ca katamo cti
katarakatame, katarakatam v iccdi.
Pubbdayo disdivavatthnavacan.
Pubbo klo. Bahuvacane dhtuligehi par paccayti ettha parti niddesato pubbdhi
yovacanassa vikappenekro.
Pubbe pubb, he pubba, he pubbe he pubb, pubba, pubbe, pubbena, pubbehi
pubbebhi, pubbassa, pubbesa pubbesna. Smsmina vti vikappenkrekr.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 21 sur 199

Pubb pubbasm pubbamh, pubbehi pubbebhi, pubbassa, pubbesa pubbesna,


pubbe pubbasmi pubbamhi, pubbesu.
Itthiya pubb dis, pubb pubbyo iccdi sabbsaddasama.
Napusake pubba hna, pubbni, he pubba, he pubbni, pubba, pubbni, sesa
pulligasama. Eva parparadakkhiuttardharasadd.
Sabbanmato, dvandahti ca vattate.
209. Na sabbanmika.
Dvandah sabbanmato parassa yovacanassa hapetv etta aa sabbanmika kriya na
hotti sasnamdesbhvo. Pubbparna, pubbuttarna adharuttarna, na
sabbanmikanti vindhikrena yogena tatiysamsepi. Msapubbya, msapubbna.
Na sabbanmikanti ca vattate.
210. Bahubbhimhi ca.
Bahubbhimhi ca samse sabbanmikavidhna na hoti. Piyapubbya, piyapubbna,
piyapubbe.
Casaddaggahaena disatthasabbanmna bahubbhimhi sabbanmikavidhnava hoti.
Dakkhiass ca pubbass ca yadantaranti atthe bahubbhi, dakkhiapubbassa,
dakkhiapubbass, eva uttarapubbassa, uttarapubbass iccdi.
Yatetasadddnamlapane rpa na sambhavati. Yasaddo aniyamattho.
Yo puriso, ye puris, ya, ye. Y ka, y yyo, ya, y yyo. Ya citta, yni, ya,
yni. Sesa sabbattha sabbasaddasama.
Ta eta ima amu kiiccete parammukha sampa accantasampadra pucchanatthavacan.
Tasaddassa bhedo. Ta si itdha
Anapusakassya simhti, samiti ca vattate.
211. Etatesa to.
Eta taiccetesa anapusakna takro sakrampajjate simhi vibhattimhi. So puriso.
Sabbanmaggahaaca, ito taggahaaca vattate.
212. Tassa v natta sabbattha.
Taiccetassa sabbanmassa takrassa natta hoti v sabbattha ligesu. Ne te, na ta, ne te,
nena tena, nehi nebhi tehi tebhi.
Sabbassa, tassa v sabbatthti ca vattate.
213. Sasmsmisassvatta.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 22 sur 199

Taiccetassa sabbanmassa sabbasseva atta hoti v sa sm smi sa siccetesu vacanesu


sabbattha ligesu. Assa nassa tassa, nesa tesa nesna tesna.
Smhismina mhbhimhi vti ito smsmina, mhmhti ca vattate.
214. Na timehi katkrehi.
Ta imaiccetehi katkrehi paresa smsmina mh mhiiccete des na honti.
Pakatisandhividhna
Atha sarnameva sandhikriye sampatte pakatibhvo vuccate.
Sar, pakatti ca vattate.
35. Sare kvaci.
Sar kho sare pare kvaci chandabhedsukhuccraahne, sandhicchrahitahne ca
pakatirpni honti, na lopdesavikrampajjanteti attho.
Tattha pakatihna nma lapanant anitismi acchandnurakkhae asamse padantadgh
ca ikrukr ca nmapadantttakriydimhti evamdi.
lapanantesu tva katam cnanda aniccasa, katam cnanda dnavasa, sriputta
idhekacco, ehi sivika uhehi, upsak idhekacco, bhoti ayye, bhikkhu aroga tava sla, sica
bhikkhu ima nva, bhikkhave eva vadmi, pacime gahapatayo nisas iccevamdsu
pakatibhvo, pubbassaralopayavdesdayo na honti.
Kvaciggahaena itismi chandnurakkhae sandhi hoti, yath sakk devti, namo te buddha
vratthu.
Sareti ki? Sdhu mahrjti, eva kira bhikkhti.
Asamse padantadghesu yasm nando gth ajjhabhsi, dev bhassar yath, tevijj
iddhippatt ca, bhagav uhysan, bhagav etadavoca, abhivdetv ekamanta ahsi, gantv
olokento, bhtavd atthavd, ya itth arah assa, smvat ha, ppakr ubhayattha tappati, nad
ottharati, ye te bhikkh appicch, bhikkh mantesi, bhikkhujjhyisu, bhikkh evamhasu,
imasmi gme rakkhak, sabbe ime, katame ekdasa, gambhre odakantike, appamdo
amatapada, sagho gacchatu, ko ima pathavi viccessati, loko udapdi, eko ekya, cattro
ogh.
Niptesupi are ahampi, sace imassa kyassa, no abhikkamo, aho acchariyo, atho anto ca, atha
kho yasm, atho ohavacittak, tato mantay satth.
Kvaciggahaena akra itvevetthdsu sandhipi. Yath gatattha, gatamh, katamssu
cattro, appassutya puriso, itthti, ca marva, sabbeva, sveva, eseva nayo, parisuddhetthyasmanto,
nettha, ta kutettha labbh, sacesa brhmaa, tathpama, yathha.
Asamseti ki? Jivhyatana, avijjogho, itthindriya, abhibhyatana, bhayatupahna.
Acchandnurakkhaeti ki? Saddhdha vitta purisassa seha, yo missaro.
Nmapadantaikrukresu gthhi ajjhabhsi, pupphni harisu, satthu adsi.
Kvacti ki? Manasksi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 23 sur 199

36. Sar pakati byajane.


Sar kho byajane pare pakatirp hontti yebhuyyena dgharassalopehi vikrbhvo. Yath
accayo, paccayo, bhsati v karoti v, vedankkhandho, bhgyav, bhadro kasmiva, dyati,
tuhbhto, so dhamma deseti.
Iti pakatisandhividhna nihita.
Byajanasandhividhna
Atha byajanasandhi vuccate.
Byajaneti adhikro, sar, kvacti ca vattate.
37. Dgha.
Sar kho byajane pare kvaci dgha pappontti suttasukhuccraachandnurakkhaahnesu
dgho.
Tyassa pahn tyssa pahn, svassa svssa, madhuva maati blo madhuv maat blo,
tath eva gme mun care, khant parama tapo titikkh, na mak bhavissmi, svkkhto,
yvha, kmato jyat soko, kmato jyat bhaya, sakko uj ca suhuj ca, anpaghto, drakkha,
drama, srakkha, dharat.
Kvacti ki? Tyajja, svassa, patiliyyati.
Yiha v huta v loke, yadi v svake, puggal dhammadas te, bhovd nma so hoti,
yathbhv guena so itdha
Pubbasmiyevdhikre
38. Rassa.
Sar kho byajane pare kvaci rassa pappontti chandnurakkhae, game, sayoge ca
rassatta.
Chandnurakkhae tva yihava hutava loke, yadiva svake, puggala dhammadas te,
bhovdi nma so hoti, yathbhvi guena so.
game yathayida, sammadakkhto.
Sayoge parkamo parakkamo, sdo assdo, eva tahakkhayo, jhnassa lbhimhi, vasimhi,
thullaccayo.
Kvacti ki? Myida, manas da vimuttna, yathkkama, khytika, dyyati,
syyati.
Eso kho byanti khiti, so gaccha na nivattati iccatra
Tasmiyevdhikre
39. Lopaca tatrkro.
Sar kho byajane pare kvaci lopa papponti, tatra lutte hne akrgamo ca hoti.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 24 sur 199

Etatasaddantokrassevya lopo.
Esa kho byanti khiti, sa gaccha na nivattati, eva esa dhammo, esa pattosi, sa muni, sa
slav.
Kvacti ki? Eso dhammo, so muni, so slav.
Casaddena etasaddantassa sarepi kvaci lopo. Yath esa attho, esa bhogo, esa idni.
Viparimena saramh, byajanassti ca vattate.
40. Paradvebhvo hne.
Saramh parassa byajanassa dvebhvo hoti hne. Dvinna bhvo dvibhvo, so eva dvebhvo.
Ettha ca hna nma rasskrato para pa pati paikamukusa kudha k gaha juta si su
sambh sara sasdnamdibyajanna dvebhva, tika taya tisa vatdnamdi ca, vatu
vaudisdnamantaca, u du ni-upasagga ta catu cha santasadddesdiparaca, apadant
nkradghato yakrdi ca,
Yavata talandna-mdeso ca saydina;
Saha dhtvantassdeso, ssakro tapdito.
Chandnurakkhae ca ghara jhe dhasu bhamdnamdi ca, rasskrato vaggna
catutthadutiy ca iccevamdi.
Tattha pa pati pasu tva idha pamdo idhappamdo, eva appamdo, vippayutto,
suppasanno, samm padhna sammappadhna, rassatta, appativattiyo, adhipatippaccayo,
suppatihito, appaipuggalo, vippaisro, suppaipanno, suppaipatti.
Kamdidhtsu pakkamo, paikkamo, hetukkamo, kamati akkamati, eva parakkamati,
yathkkama.
Pakkosati, paikkosati, anukkosati, kosati, akkosati.
Akkuddho, atikkodho.
Dhanakkto, vikkayo, anukkayo.
Paggaho, viggaho, anuggaho, niggaho, candaggaho, dihiggho.
Pajjoto, vijjotati, ujjoto.
Kata, vi, paa, via, anu, manu, sama.
Avassayo, nissayo, samussayo.
Appassuto, vissuto, bahussuto, sav assav.
Passambhanto, vissambhati.
Aassaro, vissarati, anussarati.
Passasanto, vissasanto, mahussasanto, sso assso.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 25 sur 199

Avissajjento, vissajjento, pariccajanto, upaddavo, upakkiliho, mittaddu, yabbayo, udabbahi


iccdi.
Saramhti ki? Sampayutto, sampatijto, sampaicchanna, sakamanto, sagaho.
hneti ki? M ca pamdo, patigayhati, vacpakopa rakkheyya, ye pamatt yath mat,
manopakopa rakkheyya, idha modati, pecca modati.
Tikdsu kusalattika, ptittika, hetuttika, vedanttika, lokattaya, bodhittaya,
vatthuttaya. Ekattisa, dvattisa, catuttisa. Slabbata, subbato, sapptiko, samanngato,
punappuna iccdi.
Vatu vau disdnamante yath vattati, vaati, dassana, phasso iccdi.
U du ni upasaggdiparesu ukaso ukkaso. Dukara dukkara, nikakho nikkakhe.
Eva uggata, duccarita, nijjaa, uta, unnati, uttaro, dukkaro, niddaro, unnato,
duppao, dubbalo, nimmalo, uyyutto, dullabho, nibbatto, ussho, dussaho, nissro.
Tath takkaro, tajjo, tanninno, tappabhavo, tammayo.
Catukka, catuddisa, catuppdo, catubbidha, catussla.
Chakka, channavuti, chappadik, chabbassni.
Sakkro, sakkato, saddihi, sappuriso, mahabbalo.
hneti ki? Nikyo, nidna, nivso, nivto, tato, catuvsati, chasahi.
Yakrdimhi nyyati, syyati, abhibhyya, viceyya, vineyya, dheyya, neyya, seyyo,
jeyyo, veyykarao.
disaddena etto, ettvat.
Ankraggahaa ki? Mlya, dolya, samdya.
hneti ki? Upanyati, syati, toya.
Yavatamdese jti andho, vipali so, ani yo, yadi eva, api ekacce, api ekad iccatra,
ikrassa ivao ya navti yakre kate
Sabbassa so dmhi vti ito makagatiy vti vattate.
41. Yavata talanadakrna byajanni calaajakratta.
Yakravantna talanadakrna sayogabyajanni yathkkama
calaajakrattampajjante v.
Kraggahaa yavata sakra ka ca a pavaggna sakrakacaapavaggdesattha, tath
yavata ta dha akrna cha jhaakrdesatthaca, tato yavatamdesassa anena dvibhvo.
Jaccandho, vipallso, ayo, yajjeva, appekacce appekad.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 26 sur 199

Vti ki? Paisanthravutyassa, blya, lasya.


Saramhti ki? Ayo, ksnacyatana.
Tapdito simhi tapass, yasass.
Chandnurakkhae nappajjahe vaabala pura, ujjugatesu seyyo, gacchanti
suggatinti.
Vaggacatutthadutiyesu pana tasmiyevdhikre paradvebhvo hneti ca vattate.
Vaggacatutthadutiyna sadisavasena dvibhve sampatte niyamatthamha.
42. Vagge ghosghosna tatiyapaham.
Saramh parabhtna vagge ghosghosna byajanna yathkkama vaggatatiya
pahamakkhar dvibhva gacchanti hneti hnsannavasena tabbagge tatiyapahamva honti.
Ettha ca sampatte niyamatt ghosghosaggahaena catutthadutiyva adhippet, itarath
anihappasagosiy. Tena kata, tannayo, tammayotidsu vaggapacamna satipi ghosatte
tatiyappasagona hoti, hndhikrato v.
Ghardsu pa u du nidiparacatutthesu tva pagharati paggharati, eva uggharati,
uggheti, dugghoso, nigghoso, eseva cajjhnaphalo, pahamajjhna, abhijjhyati, ujjhyati,
viddhaseti, uddhasito, uddhro, niddhro, niddhano, niddhuto, vibbhanto, ubbhato,
dubbhikkha, nibbhaya, tabbhvo, catuddh, cabhubbhi, chaddh, saddhammo, sabbhto,
mahaddhano, mahabbhaya.
Yavata mdesdsu bojjhag, sabbha, bujjhitabba, bujjhati.
hneti ki? Slavantassa jhyino, ye jhnappasut dhr, nidhna, mahdhana.
Rasskratopara vaggadutiyesu paca khandh pacakkhandh, evarpakkhandho,
akkhamo, abhikkhaa, avikkhepo, jtikkhetta, dhtukkhobho, yukkhayo. Setachatta
setacchatta, eva sabbacchanna, vicchinna, bodhicchy, jambucchy, samucchedo. Tatra
hito tatrahito, eva thalaha, jalaha, adhihita, nihita, cattrihnni, garuhniyo,
samuhito, suppahno. Yasatthero, yattha, tattha, pattharati, vitthro, abhitthuto, vitthambhito,
anutthuna, catuttho, kuttha. Papphoeti, mahapphala, nipphala, vipphro, paripphuseyya,
madhupphita.
krato khto kkhto, eva tahkkhayo, kkhetta, sakkhandho, chdayati,
cchdayati, eva cchindati, nvha, ttharati, pphoeti.
Saramhti ki? Sakhro, takhae, sachanna, tahna, santhuto, tamphala.
hneti ki? Pvakhajjaka, tassa chaviydni chinditv, yath hita, katha,
kammaphala.
Nikamati, nipatti, nicayo, nicarati, nitaraa iccatra do dhassa cti ettha caggahaassa
bahulatthatt tena caggahaena yathpayoga bahudh deso siy.
Yath ni upasaggato kamu pada ci cara tarna pahamassa vaggadutiyo imin dvitta,
nikkhamati, nipphatti, nicchayo, niccharati, nittharaa.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 27 sur 199

Tath bo vassa kuva diva siva vajdna dvirpassti vakradvayassa bakradvaya, yath
kubbanto, eva kubbno, kubbanti, sadhtvantaydesassa dvitta. Divati dibbati, eva dibbanto,
sibbati, sibbanto, pavajati pabbajati, pabbajanto, nivna nibbna, nibbuto, nibbindati, udabbaya
iccdi.
Lo rassa pari tarudna kvaci. Paripanno palipanno, eva palibodho, pallaka, taruo
taluno, mahslo, mluto, sukhumlo.
o tassa dukkatdna kvaci. Yath dukkata dukkaa, eva sukaa, pahao, patthao,
uddhao, visao iccdi.
Ko tassa niyatdna kvaci. Niyato niyako.
Yo jassa nijdissa v, nijaputta niyaputta.
Ko gassa kulpagdna, kulpago kulpako.
Tath o nassa pa paridito. Panidhna paidhna, eva paipto, pamo, pata,
pariato, parimo, ninnayo niayo, eva uato, oato iccdi.
Patiaggi, patihaati itdha
43. Kvaci pai patissa.
Patiiccetassa upasaggassa sare v byajane v pare kvaci paideso hoti pubbassaralopo.
Paaggi, paihaati.
Kvacti ki? Paccatta, patilyati.
Puthajano puthabhta itdha antoti vattate.
44. Puthassu byajane.
Puthaiccetassa anto saro ukro hoti byajane pare, dvitta. Puthujjano, puthubhta.
Byajaneti ki? Putha aya. Puthassa a puthaiti samseneva siddhe puna
antaggahadhikrena kvaci aputhantasspi utta sare.
Mano aa manua, eva ima evuma, paralopo, iti eva itveva, ukrassa vakro.
Avakso, avanaddho, avavadati, avasnamitdha
Kvaci byajaneti ca vattate.
45. O avassa.
Avaiccetassa upasaggassa okro hoti kvaci byajane pare. Okso, onaddho, ovadati, osna.
Kvacti ki? Avasna, avasussatu.
Byajaneti ki? Avaygamana, avekkhati.
Avagate sriye, avagacchati, avagahetv itdha

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 28 sur 199

Avasseti vattate oggahaaca.


46. Tabbipartpapade byajane ca.
Avasaddassa upapade tihamnassa tassokrassa viparto ca hoti byajane pare.
Tassa viparto tabbiparto, upoccrita pada upapada, okravipartoti ukrasseta
adhivacana. Casaddo katthaci nivattanattho, dvitta. Uggate sriye, uggacchati, uggahetv.
Atippakho tva, parasata, parasahassa itdha
gamoti vattate.
47. Kvaci o byajane.
Byajane pare kvaci okrgamo hotti atippa parasaddehi okrgamo yavamadaiccdisutte
casaddena atippato gakrgamo ca.
Atippago kho tva, parosata, parosahassa, ettha sar sare lopanti pubbassaralopo.
Manamaya, ayamaya itdha manogadnanti vattate.
48. Etesamo lope.
Etesa manogadnamanto ottampajjate vibhattilope kate.
Manomaya, ayomaya, eva manoseh, ayopatto, tapodhano, tamonudo, siroruho,
tejokasia, rajojalla, ahoratta, rahogato.
disaddena podhtu, vyodhtu.
Shagatiy vdhikrato idha na bhavati, manamattena manacchahna, ayakapalla,
tamavinodano, manayatana.
Iti byajanasandhividhna nihita.
Niggahtasandhividhna
Atha niggahtasandhi vuccate.
Taha karo, raa jaho, sa hito, juti dharo, sa mato itdha niggahtanti adhikro,
byajaneti vattate.
49. Vagganta v vagge.
Vaggabhte byajane pare niggahta kho vagganta v pappotti nimittnusvarna
hnsannavasena tabbaggapacamo hoti. Vavatthitavibhsatthoya vsaddo. Tena tahakaro,
raajaho, sahito, jutindharo, sammatotidsu nicca.
Takaroti ta karoti, takhaa takhaa, sagaho sagaho, taghata ta ghata.
Dhammacare dhamma care, tachanna ta channa, tajta ta jta, taa ta
a. Tahna ta hna, taahati bha ahati. Tantanoti ta tanoti, tanthira ta thira,
tandna ta dna, tandhana ta dhana, tanniccuta ta niccuta. Tampatto ta patto,
tamphala ta phala, tesambodho tesa bodho, sambhto sabhto, tammitta ta mitta.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 29 sur 199

Kikato ki kato, dtugato dtu gatoti evamdsu vikappena.


Idha na bhavati, na ta kamma kata sdhu, saraa gacchmi.
Sati copari vggahae vijjhantare v idha vggahaakaraamatthantaravipanattha, tena
niggahtassa saupasaggapumantassa le lakro. Yath paisalno paisallno, eva paisallo,
sallakkha, sallekho, sallpo, puliga pulliga.
Paccatta eva, ta eva, tahi tassa, evahi vo itdha vti adhikro.
50. Ehe a.
Ekrahakre pare niggahta kho akra pappoti v, ekre desassa dvibhvo.
Paccattaevapaccatta eva, taeva ta eva, tahi tassa tahi tassa, evahi vo evahi vo.
Vavatthitavibhsatt vsaddassa evahiniptato aattha na hoti, yath evameta, eva hoti.
Sayogo, sayojana, sayato, saycikya, ya yadeva, nantarika yamhu itdha
amiti vattate.
51. Sa ye ca.
Niggahta kho yakre pare saha yakrena akra pappoti v, desassa dvitta.
Saogo sayogo, saojana sayojana, saato sayato, sacikya saycikya,
yaadeva ya yadeva, nantarikaamhu nantarika yamhu.
Vsaddassa vavatthitavibhsattva sapadantato ca sabbanmayakraparato ca niggaht
aattha na hoti. Yath eta yojana, ta yna, saraa yanti.
Ettha ca saha ye cti vattabbe sa ye cti vacanato suttantesu
sukhuccraatthamakkharalopopti dahabba, tena paisakhya yoniso paisakh yoniso, saya
abhiya sacchikatv saya abhi sacchikatv, pariyesanya pariyesantidi sijjhati.
Ta aha brmi, ya hu, dhana eva, ki eta, ninditu arahati, ya anicca, ta anatt,
eta avoca, eta eva iccatra
52. Mad sare.
Niggahtassa kho sare pare makradakrdes honti v. Ettha ca vsadddhikrassa
vavatthitavibhsatt dakro yatetasaddato parasseva.
Tamaha brmi, yamhu, dhanameva, kimeta, ninditumarahati, yadanicca, tadanatt,
etadavoca, etadeva.
Vti ki? Ta aha, eta eva, akkocchi ma avadhi ma.
Ettha ca madti yogavibhgena byajanepi v makro. Tena buddhama saraama
gacchmtidi sijjhati.
Tsa aha santike, vidna agga, tassa adsi aha itdha sareti vattate.
53. Kvaci lopa.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 30 sur 199

Niggahta kho sare pare lopa pappoti kvaci chandnurakkhae sukhuccraahne.


Pubbassaralopo, parassa asayogantassa dgho.
Tsha santike, vidnagga, tassa adsha, tathgatha, evha, kyha.
Kvacti ki? Evamassa, kimaha.
Ariyasaccna dassana, eta buddhna ssana, saratto, sargo, sarambho,
avisahro, cira pavsi, gantu kmo, gantu mano itdha kvaci lopanti vattate.
54. Byajane ca.
Niggahta kho byajane ca pare lopa pappoti kvaci chandnurakkhadimhi.
Rakrahakresu upasaggantassa dgho.
Ariyasaccna dassana, eta buddhna ssana, sratto, srgo, srambho, avishro,
cirappavsi, dvitta, gantukmo, gantumano.
Kvacti ki? Eta magalamuttama.
Kata iti, ki iti, abhinandu iti, uttatta iva, cakka iva, kali idni, ki idni, tva asi,
ida api, uttari api, dtu api, sadisa eva itdha niggahtamh, lopanti ca vattate.
55. Paro v saro.
Niggahtamh paro saro lopa pappoti v. Niggahtassa vaggantatta.
Katanti, kinti, abhinandunti, uttattava, cakkava, kalindni, kindni, tvasi, idampi,
uttarimpi, dtumpi, sadisava.
Vti ki? Kata iti, kimiti, dtumapi, sma eva.
Ayampi vsaddassa vavatthitavibhsatt itvdnispevdito aattha na hoti. Yath aha
ettha, eta ahosi.
Eva assa te sav, puppha ass uppajjati itdha sare pare lutte viparimena parasmi,
sare, lutteti ca vattate.
56. Byajano ca visaogo.
Niggahtamh parasmi sare lutte byajano saogo ce, visaogova hotti sayogekadesassa
purimabyajanassa lopo.
Dvinna byajannamekatra hiti saogo, idha pana sayujjatti saogo, purimo vao,
vigato saogo assti visaogo, paro.
Eva sa te sav, pupphas uppajjati.
Lutteti ki? Evamassa.
Casaddena tia byajanna sarpasayogopi visaogo hoti. Yath agygra,
vutyassa.
Cakkhu udapdi, ava siro, yvacidha bhikkhave, authlni, ta sampayutt ibhdha sare,

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 31 sur 199

gamo, kvaci, byajaneti ca vattate.


57. Niggahitaca.
Niggahtaca gamo hoti sare v byajane v kvaci sukhuccraahne. Niggahtassa
rassnugatatt rassatoyevya.
Cakkhu udapdi, avasiro, yvacidha bhikkhave, authlni, tasampayutt, eva
takhae, tasabhvo.
Kvacti ki? Na hi etehi, idha ceva.
Eva vutte, ta sdhu, eka samaya bhagav, aggiva sanama itdha lopdesakriye
sampatte yebhuyyena tadapavdatthamha.
58. A byajane niggahta.
Niggahta kho byajane pare aiti hoti.
Akro uccraattho, saralopotidin pubbassaralopo v.
Eva vutte, ta sdhu, eka samaya bhagav, aggiva sandhama.
Idha avuttavisesnampi vuttanaytidesatthamatidesamha.
59. Anupadihna vuttayogato.
Ye idha amhehi visesato na upadih upasagganiptdayo, tesa vuttayogato vuttanayena
sarasandhdsu vuttanaynusrena rpasiddhi veditabb.
Tena do dhassa cti sutte casaddena pariydna rahandivaassa vipariyayo yavdhi,
yath pariyudhsi payirudhsi, ariyassa ayirassa, bahvbdho bavhbdho, na abhineyya
anabhineyya.
Ta iminpi jnthti ettha paro v saroti sare lutte tatrkroti yogavibhgena akro
niggahtassa dakro, tadaminpi jntha iccdi.
Iti niggahtasandhividhna nihita.
Savidhna sarasandhi sandhi,
Nisedhana byajanasandhi sandhi;
Yo niggahtassa ca sandhikappe,
Sunicchayo sopi mayettha vutto.
Iti rpasiddhiya sandhikao
Pahamo.

2. Nmakaa
Atha nmikavibhatyvatro vuccate.
Atthbhimukha namanato, attani catthassa nmanato nma, dabbbhidhna.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 32 sur 199

Ta pana duvidha anvattharuhvasena, tividha pumitthinapusakaligavasena. Yath


rukkho, ml, dhana.
Catubbidha smaaguakriyyadicchvasena, yath rukkho, nlo, pcako, sirivahotidi.
Ahavidha avaivauvaokraniggahtantapakatibhedena.
Pulliga
Tattha pahama akrantamh pullig jtinimitt purisasadd sydivibhattiyo par yojyante.
60. Jinavacanayuttahi.
Adhikroya. Tattha paca mre jitavti jino, buddho. Jinassa vacana jinavacana, tassa
jinavacanassa yutta jinavacanayutta, tepiakassa buddhavacanassa mgadhikya
sabhvaniruttiy yutta anurpamevti ida adhikrattha veditabba.
S mgadh mlabhs, nar yydikappik;
Brahmno cassutlp, sambuddh cpi bhsare.
Adhikro pana tividho shagatikamakagatikayathnupubbikavasena, aya pana shagatiko
pubbparavilokanato, yathnupubbikoyeva v.
Sakkatavisadisa katv jinavacannurpavasena pakatihapanattha paribhsamha.
61. Ligaca nipaccate.
Ligapipadika, yath yath jinavacanayuttahi liga, tath tath idha liga nipaccate
hapyati. Casaddena dhtavo cti jinavacannurpato purisaiti lige hapite tato tassa
dhtuppaccayavibhattivajjitassa atthavato saddassa parasama payogeti paribhsato
ligasaya
Ito para vibhattippaccaydividhne sabbattha ligaggahaamanuvattate.
62. Tato ca vibhattiyo.
Tato jinavacanayuttehi ligehi par vibhattiyo honti. Casaddaggahaena
tavetundipaccayantaniptatopi. Kammdivasena, ekattdivasena ca ligattha vibhajantti
vibhattiyo.
K ca pana t vibhattiyo? Vibhattiyoti adhikro.
63. Siyo, ayo, nhi, sana, smhi, sana, smisu.
Sydayo dvisatta vibhattiyo nma honti. Tattha si, yo iti paham, a, yo iti dutiy, n, hi iti
tatiy, sa, na iti catutth, sm, hi iti pacam, sa, na iti chah, smi, su iti sattam.
Ida pana sadhikraparibhsvidhisuttesu sasuttanti dahabba, vuttahi vuttiya
vibhattiiccanena kvattho, amhassa mama savibhattissa seti, itarath purimasuttena ekayogo
kattabboti. Ettha ca pahamdivohro, ekavacandivohro ca anvatthavasena, parasamavasena v
siddhoti veditabbo.
Ekassa vacana ekavacana, bahna vacana bahuvacana, dvinna pra dutiytidi,
itarath purimasutte casaddena sakarae appakataniratthakavidhippasago siy.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 33 sur 199

Jinavacanayuttahi, ligaca nipaccateti ca vattate. Idha pana padanipphdanampi


jinavacanassvirodhenti petu paribhsantaramha.
64. Tadanuparodhena.
Yath yath tesa jinavacanna uparodho na hoti, tath tath idha liga,
casaddenkhytaca nipaccate, nipphdyatti attho. Teneva idha ca khyte ca dvivacanggahaa,
sakkatavisadisato vibhattippaccaydividhnaca katanti dahabba.
Tattha avisesena sabbasydivibhattippasage vatticchnupubbik saddappavattti
vatticchvas
65. Ligatthe paham.
Ligatthbhidhnamatte pahamvibhatti hotti paham. Tatthpi
aniyamenekavacanabahuvacanappasage ekamh vattabbe ekavacananti paribhsato
ligatthassekattavacanicchya pahamekavacana si.
Ato nenti ito atoti vattate, ligaggahaaca.
66. So.
Si, oiti dvipadamida. Ligassa akrato parassa sivacanassa okro hoti.
Suttesu hi pahamniddihassa kriyino chahviparimena vivaraa despekkhanti
dahabba.
Ettha ca sti vibhatti gayhate vibhattikriyavidhippakaraato, tato ca vibhattiyoti ito
vibhattiggahanuvattanato v, eva sabbattha sydna kriyavidhne vibhattiyevti dahabba.
V paro asarpti paralope sampatte tadapavdena pubbalopamha.
67. Saralopomdesappaccaydimhi saralope tu pakati.
Pubbassarassa lopo hoti avacane, desappaccaydibhte ca sare pare, saralope kate tu
parasarassa pakatibhvo hoti. Ettha ca saralopeti punaggahaa iminva katasaralopanimitteyeva
parassa vikre sampatte pakatibhvattha. Parasarassa pakatibhvavidhnasmatthiyato
amdesappaccaydibhte sare paretipi siddha.
Tydivibhattiyo cettha, paccayattena gayhare;
diggahaamkhyta-kitakesvgamatthida.
Paccayashacariy, cdeso pakatparo;
Padantassaralopo na, tenabbhhdike pare.
Tuggahaa bhikkhundsu saralopanivattanattha, naye para yutteti para netabba.
Puriso tihati.
Puriso ca puriso cti purisa purisaiti vattabbe
68. Sarpnamekasesvasaki.
Sarpna samnarpna padabyajanna majjhe ekova sissate, ae lopampajjante
asakinti ekaseso. Ettha ca sarpnanti vuttattva siddhe asakimpayoge punsakigahaa

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 34 sur 199

ekavibhattivisaynamevsakimpayoge evyanti dassanattha, na ca vicchpayogetippasago.


Vagg pacapacaso mantti ettha pacapacasoti niddeseneva vicchpayogasiddhiy
pitatt, atha v sahavacanicchyamayamekaseso.
Yogavibhgato cettha, ekasesvasaki iti;
Virpekaseso hoti, v pitnantidisu.
Tattheva ligatthassa bahuttavacanicchya bahumhi vattabbe bahuvacananti
pahambahuvacana yo, purisa yo itdha ato, vti ca vattate.
69. Sabbayonname.
Akrantato ligamh paresa sabbesa pahamyonna, dutiyyonnaca yaykkama
krekrdes honti vti kro, sabbaggahaa sabbdesattha, saralopdi purimasadisameva,
puris tihanti.
V icceva rp rpni, aggayo, munayo.
Vsaddoya vavatthitapibhsattho, tena cettha
Niccameva ca pullige, aniccaca napusake;
Asanta jhe katatte tu, vidhi dpeti vsuti.
Tatthevlapanavacanicchya ligatthe pahamti vattate.
70. lapane ca.
Abhimukha katv lapana lapana, sambodhana. Tasmi lapanatthdhike
ligatthbhidhnamatte ca pahamvibhatti hoti. Pure viya ekavacandi.
Purisa si iccatra
71. lapane si gasao.
lapanatthe vihito si gasao hotti gasaya bho ge tti ito geti vattate.
72. Akrapitdyantnam.
Ligassa sambandh akro ca pitusatthuiccevamdnamanto ca krattampajjate ge pare.
Ge, rassamiti ca vattate.
73. kro v.
Ligassa sambandh kro rassampajjate ge pare vikappena, adrahasslapanevya.
74. Sesato lopa gasipi.
Si, so, sy ca, sakhato gasse v, ghate cti evamdhi niddihehi ao seso nma, tato
sesato ligamh gasiiccete lopampajjante. Apiggahaa dutiyatthasampianattha, ettha ca satipi
siggahae vaiti vacanameva pakamaatthpi siggahae lapanggahaassa. Keci
lapanbhibyattiy bhavantasadda v hesadda v payujjante. Bho purisa tiha, he puris v.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 35 sur 199

Bahuvacane na viseso, bhavanto puris tihatha.


Tattheva kammatthavacanicchya va,ti vattate.
75. Ya karoti ta kamma.
Ya v karoti, ya v vikaroti, ya v pputi, ta kraka kriynimitta kammasaa
hoti.
76. Kammatthe dutiy.
Kammatthe dutiyvibhatti hoti. Pure viya dutiyekavacana a, saralopotidin sare lutte
dghanti dghe sampatte pakatibhvo ca, purisa passa.
Bahuvacane sabbayonnameti yovacanassekro, purise passa.
Tattheva kattuvacanicchya
77. Yo karoti sa katt.
Yo attappadhno kriya karoti, so kattusao hoti.
Tatiyti vattate.
78. Kattari ca.
Kattari ca krake tatiyvibhatti hotti tatiyekavacana n.
79. Ato nena.
Enti avibhattikaniddeso. Akrantato ligamh parassa nvacanassa endeso hoti, saralopdi,
purisena kata.
Bahuvacanamhi
80. Suhisvakro e.
Su, hiiccetesu vibhattirpesu paresu ligassa sambandh akro ettampajjate.
81. Smhismina mhbhimhi v.
Sabbato ligamh sm hi smiiccetesa yathkkama mh, bhi, mhiiccete des honti v,
purisehi, purisebhi kata.
Tattheva karaavacanicchya
82. Yena v kayirate ta karaa.
Yena v kayirate, yena v passati, yena v suti, ta kraka karaasaa hoti.
83. Karae tatiy.
Karaakrake tatiyvibhatti hoti, sesa kattusama, vihena purisena so pua karoti,

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 36 sur 199

purisehi, purisebhi.
Tattheva sampadnavacanicchya
84. Yassa dtukmo rocate dhrayate v ta sampadna.
Yassa v dtukmo, yassa v rocate, yassa v dhrayate, ta kraka sampadnasaa hoti.
85. Sampadne catutth.
Sampadnakrake catutthvibhatti hotti catutthiy ekavacana sa.
86. Sgamo se.
Sabbato ligamh sakrgamo hoti se vibhattimhi pare. Purisassa dhana dadti.
Bahuvacanamhi dghanti vattate.
87. Sunahisu ca.
Su na hiiccetesu paresu ligassa antabht sabbe rassasar dghampajjante,
caggahaamikrukrna kvaci nivattanattha. Purisna.
Tatthevpdnavacanicchya
88. Yasm dapeti bhayamdatte v tadapdna.
Yasm v avadhibht apeti, yasm v bhaya, yasm v datte, ta kraka apdnasaa
hoti.
89. Apdne pacam.
Apdnakrake pacamvibhatti hotti pacamiy ekavacana sm.
Ato, sabbesa, eti ca vattate.
90. Smsmina v.
Akrantato ligamh sabbesa sm smiiccetesa yathkkama krekrdes honti v,
aattha mhdeso. Puris apeti, purisamh, purisasm.
Bahuvacane sabbattha tatiysama, hissa bhideso hoti. Purisehi, purisebhi apeti.
Tattheva smivacanicchya
91. Yassa v pariggaho ta smi.
Yassa v pariggaho, ta smisaa hoti.
92. Smismi chah.
Smismi chahvibhatti hoti. hapetv ydesa sabbattha catutthchahna samna
rpa. Purisassa eta dhana, purisna.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 37 sur 199

Tattheva oksavacanicchya
93. Yodhro tamoksa.
Yo kattukammna kriyya dhro, ta kraka oksasaa hoti.
94. Okse sattam.
Oksakrake sattamvibhatti hotti sattamiy ekavacana smi, tassa smsmina vti
ekro, mhideso ca, purise patihita, purisamhi, purisasmi.
Bahuvacane suhisvakro eti ekro, purisesu.
Puriso, puris, bho purisa bho puris v, bhavanto puris, purisa, purise, purisena,
purisehi purisebhi, purisassa, purisna, puris purisasm purisamh, purisehi purisebhi,
purisassa, purisna, purise purisasmi purisamhi, purisesu.
Tath sugato, sugat, bho sugata bho sugat v, bhavanto sugat, sugata, sugate,
sugatena, sugatehi sugatebhi, sugatassa, sugatna, sugat sugatasm sugatamh, sugatehi
sugatebhi, sugatassa, sugatna, sugate sugatasmi sugatamhi, sugatesu.
Eva sursura naroraga nga yakkh,
Gandhabba kinnara manussa pisca pet;
Mtaga jagama turaga varha sh,
Byagghaccha kacchapa taraccha migassa so.
loka loka nilaynila cga yog, vyma gma
Nigamgama dhamma km;
Saghogha ghosa paighsava kodha lobh,
Srambha thambha mada mna pamda makkh.
Punnga pga panassana campakamb,
Hintla tla bakulajjuna kisuk ca;
Mandra kunda pucimanda karaja rukkh,
eyy mayra sakunaaja koca has
Iccdayopi.
Manogadissa tu nsasmsmisu viseso. Aattha purisasama.
Mano, man, he mana he man v, bhavanto man, mana, mane.
Vti vattate.
95. Manogadito sminnami.
Manopabhuti gao manogao, manogadito smi, niccetesa yathkkama ikrkrdes
honti v. diggahaena bilapadditopi.
Manogaditoti vattate.
96. Sa sare vgamo.
Eteheva manogadhi sare pare sgamo hoti v. Manas, manena.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 38 sur 199

Vavatthitavibhsatthoya vsaddo, tena mano man mana mane manayatanantidsu na


hoti. Mnasika, cetasikantidsu nicca. Manehi, manebhi.
Manogadito, vti ca vattate.
97. Sassa co.
Manogadito parassa sassa vibhattissa okro hoti v. Sgamo.
Manaso manassa, manna, man manasm manamh, manehi manebhi, manaso
manassa, manna, manasi mane manasmi manamhi, manesu.
Eva vaco vayo tejo,
Tapo ceto tamo yaso;
Ayo payo siro chando,
Saro uro raho aho
Iccdi manogao.
Guavantusaddassa bhedo. Guavantu si itdha
Savibhattissa, ntussti ca adhikro.
98. simhi.
Sabbasseva ntupaccayassa savibhattissa deso hoti simhi vibhattimhi. Guav.
Yomhi, pahameshagatiy vti ca vattate.
99. Ntussa nto.
Sabbasseva ntupaccayassa savibhattissa ntodeso hoti v yomhi pahame, guavanto tihanti.
Sunahisu, attanti ca vattate.
100. Ntussanto yosu ca.
Ntupaccayassa anto ukro attampajjate sunahi yoiccetesu, caggahaena aesu a n
smsmisu ca. Guavant, chahiy siddhepi antdese puna antaggahaakaraato yona ikro ca
kvaci. Guavanti.
Amiti vattate.
101. Ava ca ge.
Sabbasseva ntupaccayassa savibhattissa a avaaiccete des honti ge pare.
Bho guava bho guava bho guav, bhavanto guavanto guavant, guavanta,
guavante.
Vti vattate.
102. Totit sasminsu.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 39 sur 199

Sabbasseva ntupaccayassa savibhattissa toti tdes honti v sasminiccetesu


yathsakhya. Guavat guavantena, guavantehi guavantebhi.
103. Ntassa se v.
Sabbasseva ntupaccayassa savibhattissa ntassaiccayamdeso hoti v se vibhattimhi.
Guavantassa guavato.
104. Namhi ta v.
Sabbasseva ntupaccayassa savibhattissa tadeso hoti v namhi vibhattimhi. Guavata
guavantna.
Amha tumha ntuiccdin smvacanassa nbyapadeso.
Guavat guavant guavantasm guavantamh, guavantehi guavantebhi,
guavantassa guavato, guavata guavantna, guavati guavante guavantasmi
guavantamh, guavantesu.
Eva gaav kulav balav yasav dhanav sutav bhagav himav phalav slav paav
iccdayo.
Himavantusaddato simhi kate
Atta, ntussantoti ca vattamne
105. Simh v.
Ntupaccayassa anto atta hoti v simhi vibhattimhi. Himavanto, himav, sesa sama.
Puna vggahaakaraa himavantusaddato aatra attanisedhanattha,
vavatthitavibhsatthoya vsaddo. Tena guavantdsu ntippasago.
Eva satim dhitim gatim matim mutim muttim jutim sirim hirim thutim
ratim yatim sucim kalim balim kasim rucim buddhim cakkhum bandhum hetum
setum ketum rhum bhum khum vijjum iccdayo.
Tattha satimantu bandhumantusaddna asesu rpabhedo. Atta, ntussti ca vattate.
106. Sabbassa v asesu.
Sabbasseva ntupaccayassa atta hoti v asaiccetesu. Idhpi vsaddassa vavatthitavibhsatt
ntippasago. Satima satimanta, bandhuma bandhumanta, satimassa satimato satimantassa,
bandhumassa bandhumato bandhumantassa, sesa sama.
Gacchantasaddassa bhedo, gacchanta si,
Vti vattate.
107. Simhi gacchantdna ntasaddo a.
Gacchanticcevamdna antappaccayantna ntasaddo arpa pajjate v simhi
vibhattimhi. Saralopasilop, so gaccha, gacchanto v gahti.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 40 sur 199

Gacchantdna, ntasaddoti ca vattamne


108. Sesesu ntuva.
Gacchantdna ntasaddo ntupaccayova dahabbo sesesu vibhattippaccayesu, asmimhi
kriytidesoya. Sesa guavantusama.
Te gacchanto gacchant, bho gaccha bho gaccha bho gacch, bhavanto gacchanto
gacchant, [gaccha] gacchanta, gacchante, gacchat gacchantena, gacchantehi
gacchantebhi, gacchato gacchantassa, gacchata gacchantna, gacchat gacchantasm
gacchantamh, gacchantehi gacchantebhi, gacchato gacchantassa, gacchata gacchantna,
gacchati gacchante gacchantasmi gacchantamh, gacchantesu.
Eva maha cara tiha, dada bhuja sua paca;
Jaya jra cava mya, sara kubba japa vaja
Iccdayo.
Bhavantasaddassa ga yo n savacanesu viseso. So bhava.
Bhavatoti vattate.
109. Obhvo kvaci yosu vakrassa.
Bhavantaiccetassa vakrassa obhvo hoti kvaci yoiccetesu. Te bhonto bhavanto bhavant.
Bhavatoti vattate.
110. Bho ge tu.
Sabbasseva bhavantasaddassa bho hoti ge pare. Tusaddena bhante, bhontdi ca, galopo, bho
bhante bhonta bhont, bhonto bhavanto bhavant, bhavanta, bhonte bhavante.
Nsesu obhvo kvacti yogavibhgena obhvo.
Bhot bhavat bhavantena, bhoto bhavato bhavantassa iccdi.
111. Bhadantassa bhaddanta bhante.
Sabbasseva bhadantasaddassa bhaddanta bhanteiccete des honti kvaci ge pare yosu ca.
Bho bhaddanta bhante, bhadanta bhadant v iccdi purisasaddasama.
112. Santasaddassa so bhe bo cante.
Sabbasseva santasaddassa sasadddeso hoti bhakre pare, ante ca bakrgamo hoti.
Casaddaggahaena abhakrepi samse kvaci sakrdeso. Sabbhi.
Bheti ki? Santehi, sesa gacchantasaddasama.
Atthi rja brahma atta sakhasadddna bhedo, tatheva sydyuppatti, rja siiti hite
Brahmattasakharjditoti adhikro.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 41 sur 199

113. Sy ca.
Brahma atta sakha rjaiccevamdito sivacanassa kro hoti. disaddena tumdisaddato ca.
Saralopdi. Rj tihati.
114. Yonamno.
Brahmattasakharjdito yona nodeso hoti. Rjno tihanti, bho rja bho rj, bhavanto
rjno.
Vti vattate.
115. Brahmattasakharjdito amna.
Brahmdhi parassa avacanassa na hoti v. Rjna passa rja v, rjno.
Savibhattissa, rjassti ca vattate.
116. Nmhi ra v.
Sabbasseva rjasaddassa savibhattissa radeso hoti v nmhi vibhattimhi. Ra kata
rjena v.
117. Rjassa rju sunahisu ca.
Sabbassa rjasaddassa rjudeso hoti su na hiiccetesu vacanesu. Casaddo vikappanattho,
sunahisu cti dgho, rjhi rjbhi, rjehi rjebhi v.
Savibhattissti adhikro.
118. Rjassa raorjino se.
Sabbasseva rjasaddassa savibhattissa rao rjinoiccete des honti se vibhattimhi. Rao,
rjino deti.
Rjassti vattate.
119. Raa na mh v.
Sabbasseva rjasaddassa savibhattissa raadeso hoti v namhi vibhattimhi. Raa
rjna rjna.
Pacamiya
120. Amhatumhanturjabrahmattasakhasatthupitdhi sm nva.
Amhatumhanturjabrahmattasakhasatthupituiccevamdhi smvacana nva dahabbanti
smvacanassa nbhvtideso. Atideso pana chabbidho.
Vuttaca
Byapadeso nimittaca, tarpa tasabhvat;
Suttaceva tath kri-ytidesoti chabbidhoti.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 42 sur 199

Tatrya brahmattasakhdsu phasmatthiyato rptideso. Sesa tatiysama.


Ra apeti, rjhi rjbhi, rjehi rjebhi, rao, rjino santaka, raa rjna rjna.
Rjassti vattate.
121. Smimhi rae rjini.
Sabbasseva rjasaddassa savibhattissa raerjiniiccete des honti smimhi vibhattimhi.
Rae, rjini patihita, rjsu rjesu.
Brahmasaddassa ca ga n sa smisu viseso. Brahm, brahmno.
lapane ca eti vattate.
122. Brahmato gassa ca.
Brahmasaddato gassa ca ekro hoti, caggahaa eggahanukahanattha, bho brahme,
bhavanto brahmno, brahmna brahma, brahmno.
Viparimena brahmassa, antoti ca vattate.
123. Utta sansu.
Brahmasaddassa anto uttampajjate sa niccetesu vacanesu. Uttamiti bhvaniddeso katthaci
abhvadassanattho. Brahmun, brahmehi brahmebhi.
Sasmi utte kate ivauva jhalti lasaya
124. Jhalato sassa no v.
Jhalasaehi ivauvaehi parassa saiccetassa vacanassa noiccdeso hoti v. Brahmuno
brahmassa, brahmna brahmna v, uttamiti yogavibhgena aatthpi utta.
Pacamiya nbhvtideso. Brahmun, brahmehi brahmebhi, brahmuno brahmassa,
brahmna brahmna v.
125. Brahmato tu smi ni.
Brahmasaddato smivacanassa ni hoti. Tusaddena kammacammamuddhdito ca kvaci.
Brahmani, brahmesu.
Attasaddassa tatiydsveva viseso.
Att, attno, bho atta bho att, bhavanto attno, attna atta, attno.
Nmhi akammantassa cti ettha casaddena attantassa atta v. Attan attena v.
126. Attanto hismimanatta.
Attasaddassa anto anattampajjate hismi pare. Attanehi attanebhi.
Tato, attatoti ca vattate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 43 sur 199

127. Sassa no.


Tato attasaddato sassa vibhattissa no hoti. Attano, attna.
128. Sm n.
Tato attasaddato smvacanassa n hoti. Attan apeti.
Nbhvtideseneva siddhepi uttarasuttena ekayogamakatv bhinnayogakaraa
atthantaravipanattha, tena attantatakrassa rakro jakre kvaci. Atrajo attajo v. Attanehi
attanebhi, attano, attna.
Attatoti vattate.
129. Tato smi ni.
Tato attasaddato smivacanassa ni hoti. Attani, attesu.
Sakhasaddassa bhedo. Sakh, sakhno.
Yonamiti vattate.
130. Sakhato cyono.
Sakhasaddato yona yo nodes ca honti. Sakhyo.
131. Sakhantassi nonnasesu.
Sakhasaddantassa ikrdeso hoti nonnasaiccetesu paresu. Sakhino tihanti.
lapane gasaya
132. Sakhato gasse v.
Sakhato gassa akra kra ikra kraekrdes honti. Vsaddena aasmpi kvaci ekro.
Yath bhaddante ise iti.
A ca ca i ca ca e ctipi e, pubbassarna kamena lopo.
Bho sakha bho sakh bho sakhi bho sakh bho sakhe, bhavanto sakhno sakhyo sakhino.
Sakhantassa, ro cti ca vattate.
133. Sunamasu v.
Sakhantassa ro bhoti v suna aiccetesu paresu. Sakhra sakhna sakha, sakhno
sakhyo sakhino, sakhin.
Sakhantassti vattate.
134. ro himhi v.
Sakhantassa ro hoti v himhi vibhattimhi. Sakhrehi sakhrebhi, sakhehi sakhebhi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 44 sur 199

Ikrdese jhalato sassa no vti no. Sakhino sakhissa, sakhrna sakhna.


Smvacanassa nbhvo. Sakhin, sakhrehi sakhrebhi sakhehi sakhebhi, sakhino sakhissa,
sakhrna sakhna.
Sakhatoti ca vattate.
135. Smime.
Sakhato smivacanassa ekro hoti. Niccatthoyamrambho. Sakhe, sakhresu sakhesu.
tumasaddassa pahamdutiysu attasaddasseva rpanayo. tum, tumno, bho tuma bho
tum, bhavanto tumno, tumna tuma, tumno, tumena iccdi purisasama.
Pumasaddassa bhedo. Puma si,
Savibhattissti adhikro.
136. Pumantass simhi.
Pumasaddassa savibhattissa krdeso hoti simhi vibhattimhi. Antaggahaena
maghavayuvdnamantassa ca. Pum.
Pumantassti adhikro.
137. Yosvno.
Pumantassa savibhattissa nodeso hoti yosu vibhattsu. Pumno.
138. Amlapanekavacane.
Pumantassa savibhattissa a hoti lapanekavacane pare. He puma, he pumno, puma,
pumno.
, vti ca vattate.
139. U nmhi ca.
Pumantassa udes honti v nmhi vibhattimhi. Casaddena pumakammathmantassa cukro
v sasmsu. Pumn pumun pumena v.
neti vattate.
140. Hivibhattimhi ca.
Pumantassa hivibhattimh ca nedeso hoti. Vibhattiggahaa
savibhattiggahaanivattanattha. Pumnehi pumnebhi.
Casaddena yuvamaghavdnamantassa v ndeso hoti sabbavibhattsu. U nmhi cti ettha
casaddena pumantassukro v sasmsu vibhattsu. Jhalato sassa no vti no. Pumuno pumassa,
pumna.
Sm, nti vattate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 45 sur 199

141. Jhalato ca.


Jhalaiccetehi smvacanassa n hoti. Caggahaa kvaci nivattanattha. Pumn pumun
pum pumasm pumamh, pumnehi pumnebhi pumehi pumebhi, pumuno pumassa, pumna.
142. ne smimhi v.
Pumantassa savibhattissa nedeso hoti v smimhi vibhattimhi. Pumne pume pumasmi
pumamhi.
143. Susmim v.
Pumantassa suiccetasmi pare deso hoti v. Pumsu pumesu.
Yuvdsu yuva si itdha
Pumantass simhti ettha antaggahaena kro, hivibhattimhi cti sutte casaddena
ndeso ca.
Yuv yuvno, yuvn yuv, he yuva he yuv he yuvna he yuvn, bhavanto yuvn,
yuvna yuva, yuvne yuve.
Akammantassa cti ettha casaddena yuvamaghavdnamantassa hoti v nsuiccetesti
tta.
Yuvn yuvena yuvnena v, yuvnehi yuvnebhi yuvehi yuvebhi, yuvnassa yuvassa,
yuvnna yuvna, yuvn yuvnasm yuvnamh, yuvnehi yuvnebhi yuvehi yuvebhi,
yuvnassa yuvassa, yuvnna yuvna, yuvne yuvnasmi yuvnamhi yuve yuvamhi
yuvasmi, yuvnesu yuvsu yuvesu.
Eva maghav maghavno, maghavn iccdi yuvasaddasama.
Akranta.
kranto pulligo ssaddo.
S si, silopo, s sunakho.
Bahuvacane
144. Agho rassamekavacanayosvapi ca.
Ghasaakakravajjito ligassanto saro rassampajjate ekavacanesu yosu ca paresti
rassatta. Apiggahaa simhi nivattanattha. Sesa neyya.
S tihanti, he sa he s, he s, sa, se, sena, shi sbhi, sassa sya, sna, s sasm
samh, shi sbhi, sassa, sna, se sasmi samhi, ssu.
Eva paccakkhadhamm gvadhanvpabhutayo.
kranta.
Ikranto pulligo aggisaddo. Sydyuppatti, aggi si,

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 46 sur 199

Anto, simhi, vti ca vattate.


145. Aggissini.
Aggissa anto ini hoti v simhi vibhattimhi. Sesato lopa gasipti silopo. Aggini aggi.
Bahuvacane ivauva jhalti jhalasaya
Jhalato, vti ca vattate.
146. Ghapato ca yona lopo.
Ghapasaehi itthivcakehi krivauvaehi, jhalasaehi ca paresa yovacanna lopo
hoti v. Vavatthitavibhsya.
147. Yosu katanikralopesu dgha.
Ligassantabht sabbe rassasar yosu katanikralopesu dghampajjante. Kat nikralop
yesa te katanikralop. Agg.
Pacdnamattanti ito attamiti vattate.
148. Yosvakatarasso jho.
Yosu paresu akatarasso jho attampajjate. Aggayo.
Jhoti ki? Rattiyo.
lapanepeva. He aggi, he agg he aggayo.
Dutiyekavacane pubbassaralope sampatte
149. A mo niggahta jhalapehi.
Jhalapaiccetehi parassa avacanassa, makrassa ca niggahta deso hoti. Aggi.
Agg aggayo, aggin, agghi aggbhi, sunahisu cti ettha caggahaena katthaci
dghbhvo. Aggihi aggibhi.
Jhalato sassa no vti no. Aggino aggissa, aggna.
Sm nti vattamne jhalato cti vikappena n. Aggin aggism aggimh, agghi aggbhi
aggihi aggibhi, aggino aggissa, aggna aggina, aggimhi aggismi, aggsu aggisu.
Evamaepi
Joti pi gahi muhi, kucchi vatthi sli vhi;
Bydhi odhi bodhi sandhi, rsi kesi sti dpi.
Isi muni mai dhani yati giri ravi kavi,
Kapi asi masi nidhi vidhi ahi kimi pati;
Hari ari timi kali bali jaladhi gahapati,
Urudhiti varamati nirupadhi adhipati.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 47 sur 199

Ajali srathi atithi samdhi udadhippabhutayo.


Ikranta.
kranto pulligo dasaddo.
Da si itdha
Agho rassamekavacanayosvapi cti rassatte sampatte etthevpiggahaena sismi tadabhve
siddhe niyamatthamha.
Rassanti vattamne
150. Na sismimanapusakni.
Sismi napusakavajjitni ligni na rassampajjanteti rassattbhvo, silopo. Da tihati.
Anapusaknti ki? Sukhakri dna.
Ettha ca
Visadvisadkra-vohrobhayamuttak;
Pumdijnane hetu-bhvato ligamrit.
Yolope da tihanti.
Itaratra agho rassamiccdin rassatte kate
Jhato, katarassti ca vattate.
151. Yona no.
Sabbesa yona slapanna jhato katarass paresa noiccdeso hoti. Daino tihanti.
Katarassti ki? Aggayo.
Adhikra vin yona,
Noti yogavibhgato;
Kvaci akatarasspi,
No sramatino yath.
lapane geti vattate.
152. Jhalap rassa.
Jhalapaiccete rassampajjante ge pare. Bho dai.
Agho rassantidinva siddhepi rassatte punrambho niyamattho, tena bho gotidsu na
bhavati. Da daino.
Dutiyya rassatte kate amiti vattate, ghapato smi ya vti ito makagatiy vti
vattate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 48 sur 199

153. Na jhato katarass.


Jhato katarass parassa avacanassa na hoti v. Daina dai, da daino, dain,
dahi dabhi, daino daissa, dana.
Jhalato cti n. Dain daism daimh, dahi dabhi, daino daissa,
dana.
Jhato, katarassti ca vattate, pure viya vti ca.
154. Smi ni.
Jhato katarass parassa smivacanassa niiccdeso hoti v. Daini daismi daimhi,
dasu.
Evamanipi
Dhamm sagh hatth, cakk pakkh dh rah;
Chatt ml vamm yog, bhg bhog km sm.
Dhaj ga sas kuh, ja yn sukh sikh;
Dant mant kar cg, kusal musal bal.
Ppakr sattught, mlyakr dghajv;
Dhammacr sghayy, shand bhmisy
Iccdni krantanmni.
Gmasaddassa tu sattamiya bhedo.
Gma, gma gmaino, bho gmai, bhonto gma bhonto gmaino, gmaina
gmai, gma gmaino.
Sesa dasama. Nidesbhvova viseso. Eva senn sudhppabhutayo.
kranta.
Ukranto pulligo bhikkhusaddo.
Tatheva bhikkhusaddato si, silopo. So bhikkhu.
Bahuvacane ghapato ca yona lopoti yolopo, yosu kataiccdin dgho. Te bhikkh.
Lopbhve v, yonanti ca vattate.
155. Lato vokro ca.
Lasaato paresa yovacanna vokrdeso hoti v. Kraggahaena yona no ca hoti.
Casaddaggahaa katthaci nivattanattha. Atha v caggahaa noggahanuvattanattha, tena
jantusabbadito yona no ca hoti. Vsaddo vavatthitavibhsattho. Tena
Bhikkhuppabhutito nicca, vo yona hetudito;
Vibhs na ca vo no ca, amuppabhutito bhave.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 49 sur 199

Atta, akatarassoti ca vattate.


156. Vevosu lo ca.
Ve voiccetesu ca paresu akatarasso lo attampajjate. Bhikkhavo, bho bhikkhu, bhavanto
bhikkh.
Lopbhve
157. Akatarass lato yvlapanassa vevo.
Akatarass lato parassa lapane vihitassa yoiccetassa ve vodes honti. Atta. Bhavanto
bhikkhave bhikkhavo. A mo niggahta jhalapehti niggahta.
Bhikkhu, bhikkh bhikkhavo, bhikkhun, bhikkhhi bhikkhbhi bhikkhuhi
bhikkhubhi, bhikkhuno bhikkhussa, bhikkhna bhikkhuna, bhikkhun bhikkhusm
bhikkhumh, bhikkhhi bhikkhbhi bhikkhuhi bhikkhubhi, bhikkhuno bhikkhussa,
bhikkhna bhikkhuna, bhikkhumhi bhikkhusmi, bhikkhsu bhikkhusu.
Eva setu ketu rhu bhnu pagu ucchu veu maccu sindhu bandhu neru meru sattu kru hetu
jantu ruru pau iccdayo.
Hetujantusaddna pahamdutiysu viseso.
Hetu, het hetavo hetuyo, bho hetu, bhonto het hetave hetavo, hetu, het hetavo
hetuyo. Sesa bhikkhusama.
Jantu, jant jantavo. Kraggahaena yona no ca hoti. Jantuno jantuyo, bho jantu,
jant jantave jantavo, jantu, jant jantavo jantuno jantuyo iccdi.
Satthusaddassa bhedo. Satthu siitdha
Antoti vattate.
158. Satthupitdnam sismi silopo ca.
Satthu pitu mtu bhtu dhtu kattuiccevamdnamanto ttampajjate sismi, silopo ca hoti.
Satth.
Satthu pitdnanti adhikro.
159. Aesvratta.
Satthu pitdnamanto sivacanato aesu vacanesu rattampajjate. rattamitibhvaniddesena
katthaci aniyama dasseti.
raggahaamanuvattate.
160. Tato yonamo tu.
Tato rdesato sabbesa yona okrdeso hoti.
Tuggahaena aehipi catuubhanadgavdhi yonamokro hoti, saralopdi. Satthro.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 50 sur 199

lapane akrapitdyantnamti tta. Ge rassanti adhikicca kro vti vikappena


rassatta, valopo. Bho sattha bho satth, bhavanto satthro, satthra, satthre satthro.
Tatoti ca vattate.
161. N .
Tato rdesato nvacanassa krdeso hoti. Satthr, satthunti rattamitibhvaniddesena
siddha. Satthrehi satthrebhi.
V namhti ito vti vattate.
162. U sasmi salopo ca.
Satthu pituiccevamdnamantassa utta hoti v sasmi, salopo ca hoti. rdespavdoya.
Satthu, aattha bhvaniddesenrbhvo. Satthussa satthuno.
rattanti vattate.
163. V namhi.
Satthu pitudnamanto rattampajjate v namhi vibhattimhi. Satthrna.
rbhve v namhti vattate.
164. Satthunattaca.
Satthusaddantassa, pitdnamantassa ca atta hoti v namhi vibhattimhi, puna
satthuggahaa satthuno niccavidhnattha. Satthna.
Amhatumhanturjabrahmattasakhasatthupitdhi sm nvti smvacanassanbhvo.
Satthr, satthrehi satthrebhi, satthu satthuno satthussa, satthrna satthna.
ratoti vattate.
165. Tato smimi.
Tato rdesato smivacanassa ikrdeso hoti. Puna tatoggahaena aasmpi smivacanassa
ikro. Yath bhuvi, divi.
166. ro rassamikre.
rdeso rassampajjate ikre pare, satthari, satthresu.
Eva katt, kattro, bho katta bho katt, bhavanto kattro, kattra, kattre kattro,
kattr, kattrehi kattrebhi. U sasmi salopo cti utta, salopo ca. Kattu kattuno
kattussa, kattrna kattna kattna kattuna, kattr, kattrehi kattrebhi, kattu kattuno
kattussa, kattrna kattna kattna kattuna, kattari, kattresu, rbhve kattsu
kattusu.
Eva
Bhattu vattu netu sotu, tu jetu chettu bhettu. Dtu dhtu nattu boddhu, vipetu dayopi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 51 sur 199

U sasmi salopo cti vattate.


167. Sakamandhtdnaca.
Sakamandhtuiccevamdnamanto ca uttampajjate sasmi, salopo ca, nicca punabbidhn.
Sakamandhtu viya assa rjino vibhavo, sesa sama. Eva mahmandhtuppabhutayo.
Pitusaddassa bhedo. Simhi tta, silopo, pit.
Yomhi ro, rassanti ca vattate.
168. Pitdnamasimhi.
Pitdnamrdeso rassampajjate asimhi vibhattimhi. Sismi rdesbhvepi asimhti
adhikavacanamatthantaravipanattha, tena todimhi pitdnamikro ca. Yath pitito, mtito,
bhtito, dhtito, pitipakkho, mtipakkhoti.
Pitaro, sesa kattusama. Bho pita bho pit, bhavanto pitaro, pitara, pitare pitaro,
pitar pitun, pitarehi pitarebhi. Bhvaniddesena rdesbhve pithi pitbhi pituhi pitubhi,
pitu pituno pitussa, pitarna pitna pitna, dghbhve pituna v, pitar, pitarehi
pitarebhi pithi pitbhi pituhi pitubhi, pitu pituno pitussa, pitarna pitna pitna
pituna, pitari, pitaresu pitsu pitusu.
Eva bht, bhtaro iccdi.
Ukranta.
kranto pulligo abhibhsaddo.
Tatheva sydyuppatti, silopo. So abhibh, yolope kate te abhibh.
Agho rassantidin rassatta, vokro. Katarassatt attbhvo. Abhibhuvo, bho abhibhu,
bhavanto abhibh abhibhuvo.
Katarassatt vedeso na hoti. Sesa bhikkhusaddasama, rassattameva viseso. Abhibhu,
abhibh abhibhuvo, abhibhun, abhibhhi abhibhbhi, abhibhuno abhibhussa, abhibhna iccdi.
Eva sayambh, vessabh, parbhibh, sahabhdayo. Sahabhsaddassa yona nodesova
viseso. Sahabh, sahabh sahabhuvo sahabhuno iccdi.
Tath sabbasaddassa yosveva viseso. So sabba te sabba, yolopbhve rassatta,
lato vokro cti ettha kraggahaena yona nodeso. Vdhikrassa vavatthitavibhsatt na ca
vokro. Sabbauno, bho sabbau, bhonto sabba sabbauno, sabbau, sabba
sabbauno iccdi.
Eva magga dhamma attha kla ratta matta kata tatha vi vid
vedag prag iccdayo.
kranta.
Ekranto appasiddho.
Okranto pulligo gosaddo.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 52 sur 199

Tato sydyuppatti, silopo, go gacchati.


Gva seti ito goti adhikro, vti ca vattate.
169. Yosu ca.
Goiccetassa okrassa vdeso hoti yosu. Casaddena n sm smisuiccetesu ca. Tato
yonamo tti ettha tuggahaena yonamokro, saralopdi. Gvo tihanti.
170. Avamhi ca.
Goiccetassa okrassa va avaiccete des honti amhi vibhattimhi. Seddena yo n sa
smsmisuiccetesu ca avdeso hoti. Gavo gacchanti, he go, he gvo he gavo.
Dutiyya amhti vattate.
171. vassu v.
vaiccetassa gvdesassa antasarassa ukrdeso hoti v amhi vibhattimhi. vassa a va,
tassa vasaddantassa. Amotidin niggahta. Gvu gva gava, gvo gavo.
Goa, vti vattate.
172. Suhinsu ca.
Su hi niccetesu sabbassa gosaddassa godeso hoti v. Casaddena sesesu ca. Goo, go, he
goa he go, goa, goe, goena, goehi goebhi, goassa.
173. Goa namhi v.
Sabbassa gosaddassa godeso hoti v namhi vibhattimhi. Gona, go goasm
goamh, goehi goebhi, goassa, gona, goe goasmi goamhi, goesu.
Godesbhve gvena gavena, gohi gobhi.
174. Gva se.
Go va seiti tipadamida. Gossa o go, gosaddokrassa vdeso hoti se vibhattimhi. Gvassa
gavassa.
Namhi go, avti ca vattate.
175. Tato nama patimhlutte ca samse.
Tato gosaddato parassa navacanassa adeso hoti, gosaddokrassa avdeso ca patimhi pare
alutte ca samse. Casaddena asamsepi a avdes. Gavapatissa therassa, gava.
Suhinsu cti ettha casaddena namhi gudeso. No ca dvdito namhti sutte casaddena
nakrgamo ca. Gunnagona v.
Gv gvamh gvasm gav gavamh gavasm, gohi gobhi, gvassa gavassa, gava
gunna gona, gve gvamhi gvasmi gave gavamhi gavasmi, gvesu gavesu gosu.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 53 sur 199

Okranta.
Puriso guav rj, sggi da ca bhikkhu ca;
Satthbhibh ca sabba, goti pulligasagaho.
Pulliga nihita.
Asm nasm tasm namh tamh, nehi nebhi tehi tebhi, assa nassa tassa, nesa tesa
nesna tesna, asmi nasmi tasmi namhi tamhi, nesu tesu.
Itthiya t si itdha sdesasilop. S ka, natta. N t nyo tyo, na ta, n t nyo
tyo, nya tya, nhi thi nbhi tbhi.
Etimsamti ito etimggahaaca tass vti ito taggahaaca pacamiyantavasena
vattate vti ca.
215. Tato sassa ssya.
Tato t et imto parassa sassa vibhattissa ssydeso hoti v.
Sassvekavacanesu ca, iiti ca vattate.
216. Tass v.
Ticcetassa itthiya vattamnassa antassa ikro hoti v sa ssvekavacanesu vibhattdesesu.
Tissya tassya assya nassya ass nass tiss tass nya tya, nsa tsa.
Pacamchahsu tatiycatutthsama. Sattamiya assa nassa tissa tassa nya tya,
nsu tsu.
Napusake simhisdesbhv natta. Na ta, nni tni, na ta, nni tni, nena tena iccdi
pulligasama.
Eta si, etatesa toti sakrdeso. Eso puriso, ete, eta, ete iccdi sabbasaddasama.
Itthiya et si, sdeso. Es ka, et etyo, eta, et etyo, etya, ethi etbhi.
Sa smisu pana sassvekavacanesu cti vattate.
217. Etimsami.
Antpekkhya chah, et imiccetesamanto saro ikro hoti sassvekavacanesu
vibhattdesesu. Sdesagatikatt ssydesepi. Casadddhikrato aeksadddnamantassa ca.
Etissya etiss etya, etsa etsna, etya, ethi etbhi, etissya etiss etya, etsa
etsna, etissa etya, etsu.
Casaddato aiss aya, aissa aya. Ekiss ekya, ekissa ekya. Itariss itarya,
itarissa itarya iccdi.
Napusake eta, etni, eta, etni, sesa eyya.
Imasaddassa bhedo. Ima si

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 54 sur 199

Sabbassimassti vattate.
218. Anapusakassya simhi.
Imasaddassa sabbasseva anapusakassa ayadeso hoti simhi vibhattimhi, silopo. Aya
puriso, ime, ima, ime.
219. Animi nmhi ca.
Imasaddassa sabbasseva ana imides honti nmhi vibhattimhi. Anitthiligasseveta
gahaa. Anena imin.
Sunahisti vattate.
220. Sabbassimasse v.
Sabbassa imasaddassa ekro hoti v su na hiiccetesu vacanesu.
ppaccayantniddes, sabbatthti avuttato;
Anitthiligassevettha, gahaahi imassiti.
Ehi ebhi imehi imebhi.
Sabbassa, v, sabbattha, sasmsmisassvattanti ca vattate.
221. Imasaddassa ca.
Imasaddassa ca sabbasseva atta hoti v sa sm smisa siccetesu vacanesu sabbattha
ligesu.
Assa imassa, esa esna imesa imesna, asm imasm imamh, ehi ebhi imehi
imebhi, assa imassa, esa esna imesa imesna, asmi imasmi imamhi, esu imesu.
Itthiya im si, ayamdesasilop.
Aya ka, im imyo, ima, im imyo, imya, imhi imbhi. Catutthiya atta,
ikra- ssydes ca, assya imissya ass imiss imya, imsa imsna. Sattamiya
assa imissa imiss v, tesu vuddhilopdin smivacanassa v sdeso. Imya,
imsu. Sesa eyya.
Napusake ima si, savibhattissa, vti ca vattate.
222. Imassidamasisu na pusake.
Napusake vattamnassa sabbasseva imasaddassa savibhattissa ida hoti v a sisu paresu.
Ida citta virocati, ima, imni, ida puppha passasi, ima, imni, anena imin, ehi ebhi
imehi imebhi iccdi pullige viya eyya.
Amusaddassa bhedo. Amu si
V, anapusakassa, simhti ca vattate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 55 sur 199

223. Amussa mo sa.


Anapusakassa amusaddassa makro sakrampajjate v simhi pare. Asu rj.
Sabbanmato, vti ca vattate.
224. Sabbato ko.
Sabbato sabbanmato paro kaiccayamgamo hoti v. Puna sabbatoggahaena hnditopi ko.
Amussa mo santi vindhikrena yogena kakrepi sdeso.
Asuko, asuk, asuka. Sdesbhve amuko, amuk, amuka iccdi.
Bahuvacane lato vokro cti sutte anuvattamnavggahaena vokro na hoti, nicca
yolopo, dgho ca.
Am puris, amu, am, amun, amhi ambhi amuhi amubhi, amussa.
Amussdunti vindhikrena yogena adudeso, adussa, amsa amsna amusa
amusna, amusm amumh, amhi ambhi amuhi amubhi, amussa adussa, amsa
amsna amusa amusna, amusmi amumhi, amsu amusu.
Itthiya simhi sdesdi.
Asu ka asuk amuk v, am amuyo, amu, am amuyo, amuy, amhi ambhi,
amuss amuy, amsa amsna, amuy, amhi ambhi, amuss amuy, amsa
amsna, amussa amuya amuy, amsu.
Napusake amusi. Savibhattissa, imassidamiccdito asisu napusaketi ca vattate.
225. Amussdu.
Napusake vattamnassa sabbasseva amusaddassa savibhattissa adu hoti asisu paresu.
Adu puppha, am amni, adu, am amni, amun iccdi pulligasama.
Kisaddassa bhedo. Ki si itdha
Kissa ka ve cti ito kissa, kaiti ca vattate.
226. Sesesu ca.
Kimiccetassa kasaddo deso hoti vappaccayato sesesu vibhattibhedesu. Ettha ca kissa ka ve
cti sutte casaddena vappaccayvasiha thamdippaccayna gahitatt sesaggahaena
vibhattiyova gayhante. Caggahaa katthaci nivattanattha, tena kissa, kismintidi ca sijjhati.
Soti sissa o, saralopdi.
Ko eso, ke, ka, ke, kena, kehi kebhi, kassa kissa, niggahtalopdi, kesa kesna,
kasm kamh, kehi kebhi, kassa kissa, kesa kesna, kasmi kismi kamhi kimhi, kesu.
Itthiya ki siitdha sesesu cti vibhattiya parya kdese kate itthiyamato
ppaccayoti majjhe ppaccayo, silopo.
K es ka, k kyo, ka, k kyo iccdi sabbsaddasama.
Napusake ki si, lopavidhissa balavataratt pahama silope kate puna vibhattiparattbhv,

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 56 sur 199

tadanuparodhenti paribhsato v kdesbhvo. Ki eta, kni.


Dutiyekavacane kvaci lopanti niggahtalope kate amo niggahta jhalapehti
niggahta. Ki, kni iccdi pulligasama.
Ekasaddo sakhytulysahyaavacano. Yad sakhyvacano, tad sabbatthekavacanantova,
aattha bahuvacanantopi. Eko, ek, eka iccdi sabbattha sabbasaddasama. Sassveva viseso.
Ubhasaddo dvisaddapariyyo, sad bahuvacanantova.
Ubha yo itdha tato yonamo tti ettha tuggahaena kvaci yonamokro. Ubho purisubhe
v, ubho purise ubhe. Su hisu tesu vuddhtidin kvaci ekrassokro. Ubhohi ubhobhi ubhehi
ubhebhi.
227. Ubhdito naminna.
Ubhaiccevamdito navacanassa inna hoti.
Ubhinna, ubhohi ubhobhi ubhehi ubhebhi, ubhinna, ubhosu ubhesu.
Dvidayo sakhysakhyeyyavacan, bahna vcitatt sad bahuvacanantva.
Dvi yoitdha savibhattissa, itthipumanapusakasakhyanti ca adhikro.
228. Yosu dvinna dve ca.
Dviiccetassa sakhysaddassa itthipumanapusake vattamnassa savibhattissa dveiccdeso
hoti yosu paresu. Casaddena duve ca, kvaci duvi ca namhi. Bahuvacanuccraa dvisaddato
bahuvacanameva hotti panattha. Dve dhamm, dve itthiyo, dve rpni, duve v, eva
dutiyyampi, dvhi dvbhi.
Namhi dghe sampatte
229. No ca dvdito namhi.
Dviiccevamdito sakhyto nakrgamo hoti namhi vibhattimhi. Casaddaggahaena
itthiya ti ca tusaddato ssacgamo namhi vibhattimhi. Dvinna duvinna v, dvhi dvbhi,
dvinna duvinna, dvsu.
Tisaddassa bhedo. Ti yoitdha
Yolope sampatte
Yosti vattate.
230. Ti catunna tisso catasso tayocattroti cattri.
Ti catunna sakhyna itthipumanapusake vattamnna savibhattna yathkkama
tisso catasso tayo cattroti cattriiccete des honti yosu paresu. Tayo puris, tayo purise passa,
thi tbhi.
Namiti vattate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 57 sur 199

231. Iamianna thi sakhyhi.


Tiiccetasm sakhysadd parassa navacanassa ia iannaiccete des honti,
saralopdi. Tia tianna, thi tbhi, tia tianna, tsu.
Itthiya tisso itthiyo, tisso, thi tbhi, namhi ssacgamo, tissanna, ssabyavadhnato
ibhvo, sesa sama.
Napusake ti, ti. Sesa pulligasama.
Tath catusaddassapi yosu ticatunnantidin yathvuttdeso, tato yonamo tti ettha
tusaddena kvaci okro ca. Cattro caturo v, cattro caturo, cathi catbhi catubbhi, catunna,
nakrgamo. Cathi catbhi catubbhi, catunna, catsu.
Itthiya catasso, catasso, namhi ssacgamo, tesu vuddhtidin caturukrassa akro.
Catassanna. Sesa sama.
Napusake cattri, cattri. Sesa pulligasama.
Tath
Nldiguanmaca, bahubbhi ca taddhita;
Smaavutyattdi-kitanta vccaligika.
Ettheda vuccate
Eseso etamiti ca,
Pasiddhi atthesu yesu lokassa;
Thpunnapusakniti,
Vuccante tni nmni.
Tiliga nihita.
Aliganma
Athligesu nmesu tumhamhasadd vuccante.
Tesa panligatt tsu ligesu samnarpa. Tumhamhaiti hite sydyuppatti.
Savibhattna, tumhamhkanti adhikro.
232. Tvamaha simhi ca.
Sabbesa tumhaamhasaddna savibhattna yathkkama tvaahaiccete des honti
simhi vibhattimhi. Casaddena tumhassa tuvaca hoti. Tva pum, tva itth, tva napusaka,
tuva satth v. Aha pum, aha itth, aha napusaka.
Bahuvacane sabbanmakrate pahamoti ekro. Tumhe tihatha, bhiyyo amhe mahemase.
Amhassti vattate.
233. Maya yomhi pahame.
Sabbassa amhasaddassa savibhattissa mayadeso hoti yomhi pahame. Maya gacchma.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 58 sur 199

Ettha ca ekasmimpi gravabahumnena bahuttasamrop bahuvacana hoti.


Amhti vattate.
234. Tava mamaca nav.
Sabbesa tumha amhasaddna savibhattna tava mamaiccete des honti nav
yathkkama amhi vibhattimhi. Tava, mama passa.
235. Ta mamamhi.
Sabbesa tumha amhasaddna savibhattna ta maiccete des honti yathkkama
amhi vibhattimhi. Ta, ma.
236. Tumhassa tuva tvamamhi.
Sabbassa tumhasaddassa savibhattissa tuvatvaiccete des honti amhi vibhattimhi.
Tuva tva.
Bahuvacane tumhamhehi, kanti ca vattate.
237. V yvappahamo.
Tumhamhehi paro appahamo yo ka hoti v. Tumhka passmi, tumhe passmi,
amhka passasi, amhe passasi.
238. Nmhi tay may.
Sabbesa tumha amhasaddna savibhattna tay mayiccete des honti yathkkama
nmhi vibhattimhi.
239. Taytayna takro tvatta v.
Tay tayiiccetesa takro tvattampajjate v. Tvay tay, may, tumhehi tumhebhi, amhehi
amhebhi.
Sasmi, vti vattate.
240. Sassa.
Tumhamhehi sassa vibhattissa amdeso hoti v. Tumha, amha dyate.
241. Tava mama se.
Sabbesa tumha amhasaddna savibhattna yathkkama tavamamaiccete des honti se
vibhattimhi, vikappenya vijjhantarassa vijjamnatt.
Seti vattate.
242. Tuyha mayhaca.
Sabbesa tumha amhasaddna savibhattna yathkkama tuyhamayhaiccete des
ca honti se vibhattimhi. Tava, mama tuyha, mayha v dyate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 59 sur 199

243. Amhassa mama savibhattissa se.


Sabbasseva amhasaddassa savibhattissa mamadeso hoti se vibhattimhi. Mama dyate.
Sassanti ito shagatiy amiti vattate.
244. Tumhamhehi namka.
Tumhamhehi parassa navacanassa kamiccdeso hoti, aca. Tesu vuddhtidin
amhassa kvaci asmdeso. Tumha tumhka, amha amhka asmka v.
Pacamiya amhatumhanturjaiccdin smvacanassa nbhvtideso. Tay, may apeti,
tumhehi, amhehi tumhebhi amhebhi, tumha amha tava mama, tuyha, mayha mama
pariggaho, tumha tumhka, amha amhka asmka dhammat.
Smimhti vattate.
245. Tumhamhka tayi mayi.
Sabbesa tumha amhasaddna savibhattna tayi mayiiccete des honti yathkkama
smimhi vibhattimhi. Takrassa tvatta. Tvayi tayi mayi, tumhesu amhesu.
Tesa eva tumha amhasaddna padato paresa kvaci desantaravidhne rpabhedo.
Navti adhikro.
246. Padato dutiycatutthchahsu vo no.
Sabbesa tumha amhasaddna savibhattna padasm paresa vo nodes honti
yathkkama dutiycatutthchahsu bahuvacanesu nav. Ettha ca ekavacanesti vakkhamnatt
bahuvacanesti laddha. Pahya vo gamissmi, m no ajja vikantisu, dhamma vo bhikkhave
desissmi, savibhajetha no rajjena, tuhosmi vo pakatiy, satth no bhagav anuppatto.
Navti ki? Bhaya tumhka no siy, eso amhka satth.
Padato, catutthchahsti vattate.
247. Temekavacanesu ca.
Sabbesa tumha amhasaddna savibhattna padasm paresa te medes honti
yathkkama catutthchahsu ekavacanesu nav. Dadmi te gmavarni paca, dadhi me
gmavara, ida te raha, aya me putto.
Navti ki? Ida cvara tuyha vikappanatthya dammi, sutha vacana mama.
Navdhikrato cettha,
Vo no te meti ye ime;
Pddo ca ca v evDiyoge ca na honti te.
Yath
Na socmi na rodmi, tava sutvna mava;
Tuyhacpi mahrja, mayhaca rahavahana.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 60 sur 199

Evamida dghamaddhna sandhvita sasarita mamaceva tumhkacti.


Padatoti ki? Tava ti, mama ti.
Te meti vattate.
248. Na amhi.
Sabbesa tumha amhasaddna savibhattna padasm paresa te medes na honti amhi
vibhattimhi. Passeyya ta vassasata rogya. So mamabravti.
Temekavacaneti vattate.
249. V tatiye ca.
Sabbesa tumha amhasaddna savibhattna padasm paresa te me des honti v
yathkkama tatiyekavacane pare. Kata te ppa, kata tay ppa, kata me pua, kata
may pua.
V, tatiyeti ca vattate.
250. Bahuvacanesu vo no.
Sabbesa tumha amhasaddna savibhattna padasm paresa vo nodes honti v
yathkkama tatiybahuvacane pare. Kata vo kamma, kata no kamma.
Bahuvacananiddesena kvaci yomhi pahame ca vo no honti. Gma vo gaccheyytha, gma
no gaccheyyma.
Tath pacdnamahrasantna, katisaddassa cligatt tiligepi samnarpa, aligatt
eva pacdito itthippaccaybhvo.
Paca yoitdha
Yosu dvinna dve cti ito yosti vattate, itthipumanapusakasakhyanti ca.
251. Pacdnamakro.
Antpekkhya chah, pacdna ahrasantna sakhyna itthipumanapusake
vattamnnamantassa savibhattissa akro hoti yosu paresu. edespavdoya, pacakkhandh,
paca gatiyo, paca indriyni. Eva dutiyyaca.
Sunahisti vattate.
252. Pacdnamatta.
Pacdnamahrasantna sakhynamanto attampajjate su na hiiccetesu paresu.
Ettadghpavdoya. Pacahi pacabhi, pacanna, pacahi pacabhi, pacanna, pacasu. Eva
cha sa tta ahanava dasasadd.
Ekaca dasa cti atthe dvandasamse, ekena adhik dasti atthe tappurise v kate
Sakhyneti vattate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 61 sur 199

253. Dvekahnamkro v.
Dviekaahaiccetesamanto kro hoti v sakhyne uttarapade pare. Vavatthitavibhsya.
Ekdasa, dvdasa, ahrasa.
Sakhyneti kimattha? Ekadanto, dvidanto, ahatthambho.
Vti vattate.
254. Ekdito dassa ra sakhyne.
Ekdito sakhyto parassa dasassa dissa dassa rakro hoti v sakhyne. Sesa sama.
Ekrasa, ekdasa.
Dve ca dasa ca, dvhi v adhik dasti dvidasa itdha
Vti vattate.
255. Vsatidasesu b dvissa tu.
Vsati dasaiccetesu paresu dvisaddassa b hoti v. Tusaddena tisyampi. Rakro, ttaca.
Brasa, dvdasa.
Tayo ca dasa ca, thi v adhik dasti terasa. Ettha tesu vuddhtidin tisaddassa tedeso
navutiy.
Cattro ca dasa ca, cathi v adhik dasti catuddasa iccatra
Gaane, dasassti ca vattate.
256 . Catpapadassa lopo tuttarapaddi cassa cu copi nav.
Gaane dasassdimhi hitassa catuiccetassa upapadassa tusaddo lopo hoti, uttarapaddimhi
hitassa catpapadassa cakrassa cu codes honti nav. Cuddasa, coddasa, catuddasa.
Apiggahaena anupapadasspi gaane paddicakrassa lopo, cu co honti nav. Yath tlsa,
cuttlsa, cottlsa, cattlsa.
Paca ca dasa ca, pacahi v adhik dasti atthe pacadasa. Tesu vuddhtidin
pacasaddassa dasa vsatsu kvaci pannapaades. Pannarasa, paarasa.
Cha ca dasa ca, chahi v adhik dasti atthe chadasa itdha
Chassti vattate.
257. Dase so niccaca.
Chaiccetassa sakhysaddassa nicca so hoti dase pare.
Sakhyna, vti ca vattate.
258. La darna.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 62 sur 199

Sakhyna dakrarakrna lakrdeso hoti v.


Lanamaviseso. Vavatthitavibhsatthoya vsaddo, tena soasa iti nicca, teasa, terasa,
cattlsa, cattrsamiti vibhs, dasa pannarasdsu na ca hoti.
Satta ca dasa ca, sattahi v adhik dasti atthe sattarasa, sattadasa.
Aha ca dasa ca, ahahi v adhik dasti atthe ahadasa itdha tte kate
V, dassa, ra, sakhyneti ca vattate.
259. Ahdito ca.
Ahdito ca dasasaddassa dakrassa rakro hoti v sakhyne. Ahrasa, ahdasa.
Ahditoti ki? Catuddasa.
Katisaddo bahuvacanantova, kati yo itdha
Nicca yolopdi, rassatta, kati tihanti, kati passasi, katihi katibhi, katina, katihi katibhi,
katina, katisu.
Aliganma nihita.
Vibhattippaccayavidhna
Atha vibhattippaccayant vuccante.
Tesa panligatt, niptatt ca tilige, vacanadvaye ca samna rpa.
Purisasm, purisehi vti atthe
260. Kvaci to pacamyatthe.
Sabbasm suddhanmato, sabbanmato ca ligamh kvaci topaccayo hoti pacamyatthe.
261. Tvdayo vibhattisa.
Todi yesa dnipariyantna paccayna te honti paccay tvdayo, te paccay
vibhattisa honti. Tena tadantnampi vibhatyantapadatta siddha hoti.
Purisato, eva rjato v, corato v, aggito v, gahapatito v, hatthito, hetuto, sabbauto,
kaato, yuttito, itthito, bhikkhunito, ettha ca kvacdimajjhuttarna dgharasspaccayesu cti
topaccaye rassatta. Yguto, jambuto, cittato, yuto iccdi.
Sabbanmato sabbasm, sabbehti v atthe sabbato, eva yato, tato, katarato, katamato, itarato,
aato, ekato, ubhayato, pubbato, parato, aparato, dakkhiato, uttarato, amuto.
Kissa, kuiti ca vattate.
262. Tratothesu ca.
Kimiccetassa ku hoti trato thaiccetesu ca paresu. Kasm, kehti v kuto.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 63 sur 199

Tothesti vattate.
263. Sabbassetasskro v.
Sabbassa etasaddassa akro hoti v tothaiccetesu. Etasm, etehti v ato.
Sabbassetassti ca vattate.
264. E tothesu ca.
Sabbassa etasaddassa ekro hoti v tothaiccetesu. Dvitta, etto.
Sabbassti vattate.
265. Imassi thadnihatodhesu ca.
Imasaddassa sabbasseva ikro hoti thadnihatodhaiccetesu ca. Imasmti ito.
Kvaci toti yogavibhgena dippabhuthi to sattamiyatthe. Aniccdhi tatiyatthe ca. Yath
dimhbhi atthe dito. Eva majjhato, ekato, purato, pacchato, passato, pihito, pdato, ssato,
aggato, mlato, parato iccdayo.
Tatiyatthe aniccenti aniccato, aniccato sammasati. Eva dukkhato, rogato, gaato iccdayo.
Atthe, kvacti ca vattate.
266. Tratha sattamiy sabbanmehi.
Sabbanmehi par tra thaiccete paccay honti kvaci sattamyatthe. Sabbasmi, sabbesu cti
sabbatra sabbattha. Eva yatra yattha, tatra tattha, itaratra itarattha, aatra aattha, ubhayatra
ubhayattha, paratra parattha, kutra kuttha, tratothesu cti kutta. Kissa ka ve cti sutte
casaddena kdeso. Kattha, amutra amuttha.
Sabbassetasskroti vattate.
267. Tre nicca.
Sabbasseva etasaddassa akro hoti nicca tre pare. Atra. Sabbassetasskro vti atta, e
tothesu cti ekro, attha, ettha.
Kvaci, atthe, sattamiyti ca adhikro, sabbasminti atthe
268. Sabbato dhi.
Sabbaiccetasm dhippaccayo hoti kvaci sattamyatthe. Sabbadhi.
269. Kism vo.
Kimiccetasm vappaccayo hoti kvaci sattamyatthe.
270. Kissa ka ve ca.
Kimiccetassa kasaddo deso hoti vappaccayepare. Caggahaena thahamdiavappaccayepi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 64 sur 199

Tesu vuddhtidin kakre akrassa lopo ca vamhi. Kva gatosi tva.


Kismti vattate.
271. Hihahicana.
Kimiccetasm hi ha hicanaiccete paccay honti kvaci sattamyatthe.
Kissti vattate.
272. Ku hihasu ca.
Kimiccetassa ku hoti hi ha iccetesu. Caggahaena hicanadcanamiccdsupi. Kisminti
kuhi, kuha, kuhicana, kaha kdeso.
Hi hanti vattate.
273. Tamh ca.
Taiccetasm ca sabbanmato hihapaccay honti kvaci sattamyatthe. Tasminti tahi, taha.
274. Imasm hadh ca.
Imasaddato hadhappaccay honti kvaci sattamyatthe. Imassi thantidin ikro. Imasminti
iha, idha.
275. Yato hi.
Yaiccetasm sabbanmato hipaccayo hoti kvaci sattamyatthe. Yasminti yahi.
Kleti adhikroya.
Kasmi kleti atthe
276. Kisabbaekayakuhi d dcana.
Ki sabbaaaekayaiccetehi sabbanmehi dpaccayo hoti. Kuiccetasm dcanaca kle
kvaci sattamyatthe.
Kissa ka ve cti sutte casaddena kdeso, kad.
277. Sabbassa so dmhi v.
Sabbaiccetassa saddassa sasadddeso hoti v dpaccaye pare. Sabbasmi kleti sad, sabbad.
Eva aad, ekad, yad, kasmi kleti kudcana, ku hihasu cti sutte casaddena
kutta, kuiti niptanena v.
Dti vattate.
278. Tamh dni ca.
Taiccetasm sabbanmato dnidpaccay honti kle kvaci sattamyatthe. Tasmi kleti tadni,

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 65 sur 199

tad.
279. Imasm rahidhundni ca.
Imasaddato rahi dhun dniiccete paccay honti kle kvaci sattamyatthe.
Sabbassa, imassti ca vattate.
280. Eta rahimhi.
Sabbassa imasaddassa etdeso hoti rahimhi paccaye pare. Imasmi kleti etarahi.
281. A dhunmhi ca.
Sabbasseva imasaddassa akro hoti dhunpaccaye pare. Adhun, imasaddassa ikro. Imasmi
kleti idni.
Vibhattippaccayavidhna nihita.
Opasaggikapada
Athligasakhyvibhattibhed upasagganipt vuccante.
Pa par ni n u du sa vi ava anu pari adhi abhi pati su ati api apa upa iti psati upasagg.
Tattha pasaddo pakrdikamma padhnissariyantobhvaviyoga tappara bhusattha
sambhavatitti anvila patthandsu. Paiti ayamupasaggo etesu pakrdsu atthesu vattati, yath
pakre pa, dikamme vippakata, padhne pata, padhna padhnatta, issariye pabh
aya desassa, antobhve pakkhitta, viyoge pavs, tappare pcariyo, bhusatthe pavuddhakyo,
sambhave himavat gag pabhavati, tittiya pahtamanna, anvile pasannamudaka, patthane
paihita.
Pariti parihni parjaya gativikkammasandsu. Yath parihniya parbhavo, parjaye
parjito, gatiya paryana. Vikkame parakkamati, masane agassa parmasana.
Niiti nissesa niggata nharaantopavesanbhvanisedha nikkhanta ptubhvvadhraa
vibhajana upampadhravasnachekdsu. Nissese nirutti, niravasesa deti, niggate nikkileso,
niyyti, nharae niddhraa, antopavesane nikhto, abhve nimmakkhika, nisedhe nivreti,
nikkhante nibbno, nibbna, ptubhve nimmita, avadhrae nicchayo, vibhajane niddeso,
upamya nidassana, upadhrae nismana, avasne nihita, cheke nipuo.
Niti nharavaradsu. Nharae nharati, varae nvaraa.
Uiti uggatuddhakamma padhna viyoga sambhava atthalbhasatti sarpakathandsu. Uggate
uggacchati, uddhakamme san uhito, ukkhepo, padhne uttamo, lokuttaro, viyoge ubbsito,
sambhave ubbhto, atthalbhe uppanna a, sattiya ussahati gantu, sarpakathane
uddisati sutta.
Duiti asobhanbhvakucchitsamiddhi kiccha virpatdsu. Asobhane duggandho, abhve
dubbhikkha, kucchite dukkaa, asamiddhiya dussassa, kicche dukkara, virpatya
dubbao, dummukho.
Saiti samodhna sammsama samantabhvasagata sakhepabhusattha sahattha appattha
pabhavbhimukhabhva sagaha pidhna punappunakaraa samiddhdsu. Samodhne sandhi,

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 66 sur 199

sammsamesu samdhi, sampayutto, samantabhve saki samullapan, sagate


sagamo, sakhepe samso, bhusatthe sratto, sahatthe savso, appatthe samaggho. Pabhave
sambhavo, abhimukhabhve sammukha, sagahe sagahti, pidhne savuta,
punappunakarae sandhvati, samiddhiya sampanno.
Viiti visesa vividha viruddha vigata viyoga virpatdsu. Visese vimutti visiho, vividhe vimati
vicitra, viruddhe vivdo, vigate vimala, viyoge vippayutto, virpatya virpo.
Avaiti adhobhga viyoga paribhava jnana suddhi nicchayadesa theyydsu. Adhobhge
avakkhittacakkhu, viyoge omukkauphano avakokila vana, paribhave avajnana avamaati,
jnane avagacchati, suddhiya vodna, nicchaye avadhraa, dese avakso, theyye avahro.
Anuiti anugatnupacchinna pacchattha bhusattha sdissa hnatatiyattha
lakkhaitthambhtakkhna bhga vicchdsu. Anugate anveti, anupacchinne anusayo,
pacchsaddatthe anuratha, bhusatthe anuratto, sdisse anurpa. Hne anusriputta
paavanto, tatiyatthe nadimanvavasit sen, lakkhae rukkha anu vijjotate vijju,
itthambhtakkhne sdhu devadatto mtara anu, bhge yadettha ma anusiy ta dyatu,
vicchya rukkha rukkha anu vijjotate cando.
Pariiti samantatobhva pariccheda vajjanligana nivsanapjbhojanvajnana dosakkhna
lakkhadsu. Samantatobhve parivuto, paricchede parieyya, vajjane pariharati, ligane
parissajati, nivsane vattha paridhassati, pjya pricariy, bhojane bhikkhu parivisati.
Avajnane paribhavati, dosakkhne paribhsati, lakkhadsu rukkha pari vijjotate vijjuiccdi.
Adhiiti adhikissarparibhvdhibhavanajjhyandhihnanicchayappuandsu. Adhike
adhisla, issare adhipati, adhi brahmadatte pacl, uparibhve adhirohati, pathavi adhisessati,
adhibhavane adhibhavati, ajjhyane bykaraamadhte, adhihne bhmikampdi adhihti,
nicchaye adhimokkho, ppuane bhogakkhandha adhigacchati.
Abhiiti abhimukhabhva visihdhi kuddhakamma kula sruppavandana
lakkhaitthambhtakkhna vicchdsu. Abhimukhabhve abhimukho abhikkamati, visihe
abhidhammo, adhike abhivassati, uddhakamme abhiruhati, kule abhijto, sruppe abhirpo,
vandane abhivdeti, lakkhadsu purimasama.
Patiiti patigata pailomapatinidhi patidna nisedhanivattana sdissa patikaradna patibodha
paicca lakkhaitthambhtakkhna bhgavicchdsu. Patigate paccakkha, pailome patisota,
patinidhimhi cariyato pati sisso, patidne telatthikassa ghata pati dadti, nisedhe paisedhana,
nivattane paikkamati, sdisse patirpaka, patikarae patikro, dne patiggahti, patibodhe
paivedho, paicce paccayo, lakkhadsu purimasama.
Suiti sobhana suhusamm samiddhi sukhatthdsu. Sobhane sugandho,
suhusammdatthesu suhu gato sugato, samm gatotipi sugato, samiddhiya subhikkha,
sukhatthe sukaro.
iti abhimukhabhvuddhakamma mariydbhividhi patticchparissajana dikammaggahaa
nivsa sampavhndsu. Abhimukhabhve gacchati, uddhakamme rohati, mariydya
pabbat khetta, abhividhimhi kumra yaso kaccyanassa, pattiya pattimpanno, icchya
kakh, parissajane ligana, dikamme rambho, gahae dyati lambati, nivse vasatho,
sampe sanna, avhne mantesi.
Atiiti abhikkamantikkanttisaya bhusatthdsu. Atikkamane atirocati amhehi, atto,
atikkante accanta, atisaye atikusalo, bhusatthe atikkodho ativuddhi.
Apiiti sambhvanpekkh samuccaya garaha pahdsu. Sambhvanya api dibbesu

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 67 sur 199

kmesu, merumpi vinivijjhitv gaccheyya, apekkhya ayampi dhammo aniyato, samuccaye


itipi araha, antampi antaguampi dya, garahe api amhka paitaka, pahe api bhante
bhikkha labhittha.
Apaiti apagata garaha vajjana pj padussandsu. Apagate apamno apeto, garahe
apagabbho, vajjane apaslya yanti vij, pjya vuddhpacy, padussane aparajjhati.
Upaiti upagamana samppapatti sdissdhikparibhvnasana dosakkhna sa
pubbakamma pj gayhkra bhusatthdsu. Upagamane nisinna v upanisdeyya, sampe
upanagara, upapattiya sagga loka upapajjati, atha v upapatti yutti, yath upapattito
ikkhatti upekkh, sdisse upamna upam, adhike upa khriya doo, uparibhve
upasampanno, anasane upavso, dosakkhne para upapadati, saya upadh upasaggo,
pubbakamme upakkamo upakro, pjya buddhupahko, mtupahna, gayhkre
soceyyapaccupahna, bhusatthe updna, upyso, upanissayoti. Iti anekatth hi upasagg.
Vuttaca
Upasagga nipt ca, paccay ca ime tayo;
Nekenekatthavisay, iti neruttikbravunti.
Tattha upasaggna nmkhytavisesakatt ligasaya aniyamena sydimhi sampatte
tesa sakhykammdibhedbhv tehi pahamekavacanameva bhavati.
Lopanti vattamne
282. Sabbsamvusopasagganiptdhi ca.
vusosaddato, upasagganiptehi ca sabbsa parsa vibhattna lopo hoti. disaddena
kvaci suttapaddhi ca. Ettha ca vusotimassa visu gahaa sasakhyattadpanatthanti
dahabba.
Upeccattha sajjantti, upasagg hi pdayo;
Cd paddimajjhante, nipt nipatantiti.
Paharaa pahro, eva parbhavo, nivso, nhro, uhro, duhro, sahro, vihro, avahro,
anuhro, parihro, adhihro, abhihro, patihro, suhro, hro, atihro, apihro, apahro, upahro.
Paharati, parbhavati, nivasati, nharati, uddharati iccdi yojetabba.
Dhtvattha bdhate koci, koci tamanuvattate;
Tamevao viseseti, upasaggagat tidh.
Opasaggikapada nihita.
Neptikapada
Samuccayavikappanapaisedhapradiattha asatvavcaka neptika pada.
Tatra caiti samuccaynvcayetartarayogasamhrvadhradsu.
Viti vikappanpamna samuccaya vavatthitavibhssu.
Na no m a ala hala iccete paisedhanatthe.
Ala pariyatti bhsanesu ca.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 68 sur 199

Praattha duvidha atthapraa padapraaca.


Tattha atha khalu vata vatha atho assu yagghe hi carahi na ta v ca tuva vo pana have kva
ha tato yath suda kho ve ha ena seyyathida iccevamdni padaprani.
Tattha athaiti pahnantariydhikrdsu ca.
Khaluiti paisedhvadhraa pasiddhsu ca.
Vataiti ekasa khednukampasakappesu ca.
Athoiti anvdese ca.
Hiiti hetu avadhraesu ca.
Tuiti visesa hetu nivattandsu ca.
Panaiti visesepi.
Have, veiccete ekasatthepi.
Haiti visda sambhamesupi.
Seyyathidanti ta katamanti atthepi.
Atthapraa duvidha vibhattiyutta, avibhattiyuttaca.
Atthi sakk labbh iccete pahamya.
vuso ambho hambho re are hare jeiccete mantane.
Div bhiyyo namo iccete pahamya, dutiyyaca.
Saya sma sa samm kinti iccete tatiyatthe, soto dhpaccayant ca. Suttaso padaso
aniccato dukkhato ekadh dvidh iccdi.
Tave tupaccayant catutthiy, ktave dtave ktu kretu dtu dpetu iccdi.
So topaccayant pacamiyatthe, dghaso oraso rjato v corato v iccdi.
To sattamyatthepi, trathdipaccayant ca. Ekato purato pacchato passato pihito pdato ssato
aggato mlato yatra yattha yahi tatra tattha tahi taha iccdi.
Samant smant parito abhito samantato ekajjha ekamanta heh upari uddha
adho tiriya sammukh parammukh vi raho tiro ucca nca anto antar ajjhatta
bahiddh bhir bhira bahi ora pra r rak pacch pure hura pecca iccete
sattamiy.
Sampati yati ajja aparajju parajja suve sve parasuve hiyyo pare sajju sya pto kla
kalla div natta nicca satata abhiha abhikkhaa muhu muhutta
bhtapubba pur yad tad kad iccdayo klasattamiy. Iti vibhattiyuttni.
Avibhattiyuttesu ca appeva appevanma nu iccete sasayatthe.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 69 sur 199

Addh aadatthu taggha jtu kma sasakkaiccete ekasatthe.


Evaiti avadhrae.
Kaccinukinnunanukatha kisu kiiccete pucchanatthe.
Eva iti ittha iccete nidassane.
Iti hetu vkyaparisamattsu ca.
Yva tva yvat tvat kittvat ettvat kva iccete paricchedanatthe.
Eva shu lahu opyika patirpa ma sdhu iti sampaicchanatthe.
Yath tath yatheva tatheva eva evameva evameva evampi yathpi seyyathpi
seyyathpinma viya iva yathariva tathariva yathnma tathnma yathhi tathhi
yathcatathca iccete paibhgatthe.
Yathiti yoggat vicch padatthnativattanidassanesu ca.
Evaiti upadesa pahdsu ca.
Kicpiiti anuggahatthe.
Ahoiti garaha pasasana patthanesu ca.
Nmaiti garaha pasasana sa pahesu ca.
Sdhuiti pasasana ycanesu ca.
Igha handa iccete codanatthe.
Sdhu suhu evametanti anumodane.
Kiraiti anussavaa assaddheyyesu.
Nnaiti anumnnussaraa parivitakkanesu.
Kasmiti kraapucchane.
Yasm tasm tathhi tena iccete kraacchedanatthe.
Saha saddhi sama amiti samakriyya.
Vin riteiti vippayoge.
Nn puthu bahuppakre.
Puthu visu asaghte ca.
Duhu ku jigucchya.
Puna appahame.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 70 sur 199

Kathaci kicchatthe ca.


Dh kkhattu sakica sakhyvibhge.
saka appatthe.
Saika mandatthe.
Khippa ara lahu su tua acira sghatthe.
Cira cirassa dghakle.
Ce yadi sakvahne.
Dhuva thirvadhraesu.
H visde.
Tuh abhsane.
Sacchi paccakkhe.
Mus micch alika asacce.
Suvatthi ssatthe iccdi.
Tuna tvna tvpaccayant ussukkanatthe bhavanti.
Yath passituna passiya passitvna passitv disv disvnadassetv dtuna datvna datv
updya dpetv vipetv viceyya vineyya nihacca samecca apecca upecca rabbha gamma
iccdi.
Eva nmkhytopasaggavinimutta yadabyayalakkhaa, ta sabba niptapadanti
veditabba.
Vuttaca
Mutta padattay yasm, tasm nipatatyantar;
Neptikanti ta vutta, ya abyaya salakkhaanti.
Neptikapada nihita.
Pulliga itthiligaca, napusakamathpara;
Tiligaca aligaca, nmika pacadh hita.
Iti padarpasiddhiya nmakao dutiyo.

3. Krakakaa
Atha vibhattnamatthabhed vuccante.
Tattha ekampi attha kammdivasena, ekattdivasena ca vibhajantti vibhattiyo, sydayo. T
pana pahamdibhedena sattavidh.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 71 sur 199

Tattha kasmi atthe paham?


283. Ligatthe paham.
Ligatthbhidhnamatte pahamvibhatti hoti.
Ligassa attho ligattho. Ettha ca lna aganti liga, apkao avayavo, purisotidnahi
pakatippaccaydivibhgakappanya nipphditna saddappatirpakna nmikapadna
pahama hapetabba pakatirpa apkaatt, avayavatt ca liganti vuccati. Atha v
visadvisadobhayarahitkravohrasakhtena tividhaligena sahitatthassa,
tabbinimuttassupasaggdnamatthassa ca lnassa gamanato, liganato v liganti
anvatthanmavasena v dhtuppaccayavibhattivajjitamatthava liganti vacanato
parasamavasena v liganti idha pipadikparanmadheyya
sydivibhatyantapadapakatirpameva vuccatti dahabba.
Ligassattho nma pabandhaviseskrena pavattamne rpdayo updya papyamno
tadanaabhvena anibbacanyo samhasantndibhedo updpaattisakhto
ghaapadivohrattho ca pathavdhtuphassdna sabhvadhammna kladesdibhedabhinnna
vijtiyavinivatto sajtiyasdhrao yathsaketamropasiddho tajjpaattisakhto
kakkhaattaphusandismakro ca.
So pana kammdisasaho, suddho cti duvidho. Tattha kammdsu dutiydna
vidhyamnatt kammdisasaggarahito ligasakhyparimayutto,
tabbinimuttupasaggdipadatthabhto ca suddho saddattho idha ligattho nma.
Yo pana khytakitakataddhitasamsehi vutto kammdisasaho attho, sopi dutiydna puna
attan vattabbassa atthavisesassbhvena avisayatt, ligatthamattassa sambhavato ca pahamyeva
visayo.
Hoti cettha
Pahamvupasaggatthe, kesacatthe niptasaddna;
Ligdike ca suddhe-bhihite kammdiatthepi.
Salige tva eso puriso, ete puris, es ka, et kayo, eta citta, etni cittni.
Sasakhye eko dve.
Saparime doo khr haka.
Ligdivinimutte sattmatte ca v ha aha atthi sakklabbh iccdi.
Ligatthe pahamti adhikicca lapane cti lapanatthe ca paham, abhimukha katv
lapana lapana, mantana avhnanti attho.
Ettha ca mantana nma pageva laddhasarpassa saddena abhimukhkaraa, katbhimukho
pana gacchtidin nayena kriyya yojyati, tasm mantanasamaye kriyyogbhvato ida
krakavohra na labhati.
Vuttaca
Saddenbhimukhkro, vijjamnassa vatthuno;
mantana vidhtabbe, natthi rj bhavetidanti.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 72 sur 199

Bho purisa ehi, bho puris v, bhavanto puris etha.


Kasmi atthe dutiy?
284. Kammatthe dutiy.
Kammatthe ligamh dutiyvibhatti hoti.
Anabhihite evya, kammani dutiyya ttoti vacanacettha paka.
Ki kamma?
Yena v kayirate ta karaanti ito vti vattate.
285. Ya karoti ta kamma.
Ya v karoti, ya v vikaroti, ya v pputi, ta kraka kammasaa hoti.
Idha ligaklavacanamatanta. Karyatti kamma. Tattha kraka, sdhaka
kriynipphattiy kraamuccate, ta pana kraka chabbidha kamma katt karaa
sampadnamapdnamokso cti. Tattha sabhvato, parikappato v kammdimhi satiyeva
kriybhvato kammdna channampi krakavohro siddhova hoti.
Ta pana kamma tividha nibbattanya vikaraya ppayacti. Yath mt putta
vijyati, hro sukha janayati. Ghaa karoti devadatto, kahamagra karoti, suvaa
keyra, kaaka v karoti, vhayo lunti. Devadatto nivesana pavisati, dicca passati,
dhamma suti, paite payirupsati.
Vuttaca
Nibbattivikatippatti-bhedena tividha mata;
Kattu kriybhigamma ta, sukhagra nivesananti.
Ettha ca icchitnicchitakathitkathitdibhedamanapekkhitv sabbasaghakavasena ya
karoti ta kammanti vuttatt, atthantaravikappanavdhikrato ca sabbattha iminva kammasa
hoti.
Tattha anicchitakamma yath kaaka maddati, visa gilati, gma gacchanto
rukkhamla upagacchati.
Akathitakamma yath yaadatta kambala ycate brhmao. Ettha hi kambalamiti
kathitakamma dvikammikya ycanakriyya pattumicchitataratt. Yaadattamiti appadhnatt
akathitakamma. Tath samiddha dhana bhikkhate, aja gma nayati, parbhavanta
purisa, maya pucchma gotama, bhagav bhikkh etadavoca iccdi.
Abhihitakamme pana na hoti, yath kao karyate devadattena, sugatena desito dhammo,
yaadatto kambala ycyate brhmaena iccdi.
Dutiyti adhikro.
286. Gati buddhi bhuja paha hara kara saydna krite v.
Gamu sappa gatimhi, budha bodhane, budha avagamane v, bhuja planabyavaharaesu,
paha byattiya vcya, hara harae, kara karae, si saye iccevamdna dhtna payoge

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 73 sur 199

krite sati payojjakakattubhte kammani ligamh dutiyvibhatti hoti v. Niccasampatte


vikappatthoya, tena tassa pakkhe tatiy hoti.
Yo koci puriso gma gacchati, tamao payojayati. Puriso purisa gma gamayati,
purisena v gma gamayati. Eva sissa dhamma bodheti cariyo, mt putta bhojana
bhojayati, sissa dhamma pheti cariyo, puriso purisa bhra hreti, tath puriso purisa
kamma krayati, purisena v kamma krpayati, puriso purisa saypayati. Eva sabbattha
krite kattukammani dutiy.
Kriteti ki? Puriso gma gacchati.
Abhihite na bhavati, purisena puriso gma gamyate, sisso dhamma bodhyate iccdi.
287. Kladdhnamaccantasayoge.
Accanta nirantara sayogoaccantasayogo. Kladdhna dabbaguakriyhi
accantasayoge tehi kladdhnavchi ligehi dutiyvibhatti hoti.
Kle tva sattha gavapna, msa masodana, sarada ramay nad, sabbakla
ramaya nandana, msa sajjhyati, tayo mse abhidhamma desesi.
Addhne yojana vanarji, yojana dgho pabbato, kosa sajjhyati.
Accantasayogeti ki? Mse mse bhujati, yojane yojane vihra patihpesi.
288. Kammappavacanyayutte.
Kammappavacanyehi niptopasaggehi yutte yoge sati ligamh dutiyvibhatti hoti.
Kamma pavacanya yesa te kammappavacany, parasamavasena v anvdayo
kammappavacany.
Tattha anusaddassa lakkhae, sahatthe, hne ca kammappavacanyasa vutt. Yath
pabbajitamanu pabbajisu, nadimanvavasit bras, nadiy saha avabaddhti attho, anu sriputta
paav.
Lakkhadsu lakkhaitthambhtakkhnabhga vicchsu pati pari anavoti pati pari anna
kammappavacanyasa vutt.
Lakkhae sriyuggamana pati dibb bhakkh ptubhaveyyu, rukkha pati vijjotate cando,
rukkha pari, rukkha anu.
Itthambhtakkhne sdhu devadatto mtara pati, mtara pari, mtara anu.
Bhge yadettha ma pati siy, ma pari, ma anu, ta dyatu.
Vicchyoge atthamattha pati saddo nivisati, rukkha rukkha pati vijjotate cando, rukkha
rukkha pari, rukkha rukkha anu.
Abhirabhgeti abhissa bhgavajjitesu lakkhadsu kammappavacanyasa vutt. Ta
kho pana bhavanta gotama eva kalyo kittisaddo abbhuggato, sdhu devadatto mtara abhi.
Nipte dhi brhmaassa hantra miccevamdi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 74 sur 199

289. Kvaci dutiy chahnamatthe.


Chahna atthe kvaci dutiyvibhatti hoti. Antarabhito parito pati paibhtiyoge aya. Antar
ca rjagaha antar ca nanda addhnamaggappaipanno, rjagahassa ca nandya ca majjheti
attho. Abhito gma vasati, parito gma vasati, nadi nerajara pati, nerajarya nadiy
sampeti attho. Paibhantu ta cunda bojjhag, upam ma paibhti, upam mayha upahahatti
attho.
Kvaci dutiy, attheti ca vattate.
290. Tatiysattamnaca.
Tatiysattamnamatthe ca kvaci ligamh dutiyvibhatti hoti.
Tatiyatthe sace ma nlapissati, tvaca ma nbhibhsasi, vin saddhamma kuto sukha,
upyamantarena na atthasiddhi.
Sattamiyatthe kle, upnvajjhvasassa payoge, adhisihvasna payoge, tappnacre ca
dutiy.
Kle tva pubbahasamaya nivsetv, eka samaya bhagav. Ima ratti cattro
mahrjno.
Updipubbassa vasadhtussa payoge gma upavasati, gma anuvasati, vihra
adhivasati, gma vasati, agra ajjhvasati. Tath pathavi adhisessati, gma adhitihati,
gma ajjhvasati.
Tappnacresu nadi pivati, gma carati iccdi.
Kasmi atthe tatiy?
291. Karae tatiy.
Karaakrake tatiyvibhatti hoti.
Ki karaa?
292. Yena v kayirate ta karaa.
Yena v katt upakaraabhtena vatthun kriya abyavadhnena karoti, yena v vikaroti, yena
v pputi, ta kraka karaasaa hoti.
Karyate anenti karaa, ettha ca satipi sabbakrakna kriysdhakatte yena v
kayirateti visesetv vacana kattpakaraabhtesu krakesu sdhakatamasseva gahaattha.
Vuttaca
Yassa sabbavisesena, kriysasiddhihetut;
Sambhvyati ta vutta, karaa nma krakanti.
Ta pana duvidha ajjhattika bhiravasena.
Yath hatthena kamma karoti, cakkhun rpa passati, manas dhamma viya. Dattena
vhayo lunti, aggin kui jhpeti.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 75 sur 199

Tatiyti adhikro.
293. Kattari ca.
Kattari ca krake ligamh tatiyvibhatti hoti. Caggahaena itthambhtalakkhae,
kriypavagge, pubbasadisasamnattha kalaha nipua missaka sakhilatthdiyoge, kladdhnesu,
paccattakammatthapacamiyatthdsu ca tatiy.
Ko ca katt?
294. Yo karoti sa katt.
Yo kriya attappadhno hutv karoti, so kattusao hoti.
So tividho suddhakatt hetukatt kammakattti. Tattha yo sayameva kriya karoti, so
suddhakatt. Yo aa ktu samattha akaronta kamma niyojeti, so hetukatt, yath
gantu samattho devadatto, tamao payojeti gamayati devadattanti.
Ya pana tattha tattha gacchati devadatto, tamao payojayati gamayati devadattanti
hetvatthanidassana, tampi smatthiyadassanavasena vuttanti gahetabba. Aath yadi sayameva
gacchati, ki tattha payojakabyprena akaronta balena krayati, psa uhpayattidikaca
na sijjheyya.
Ettha pana
Kattti vattate.
293. Yo kreti sa hetu.
Yo kattra kreti, so hetusao hoti, katt cti hetukattusa.
Yo pana parassa kriya paicca kammabhtopi sukaratt sayameva sijjhanto viya hoti, so
kammakatt nma, yath saya karyate kao, sayameva paccate odanoti.
Vuttaca
Attappadhno kiriya, yo nibbatteti krako;
Appayutto payutto v, sa kattti pavuccati.
Hetukattti kathito,
Kattuno yo payojako;
Kammakattti sukaro,
Kammabhto kathyateti.
Nanu ca sayogo jyatetidsu katha pure asato jananakriyya kattubhvosiyti? Vuccate
lokasaketasiddho hi saddappayogo, avijjamnampi hi loko saddbhidheyyatya vijjamna viya
gahetv voharati, vikappabuddhigahitkroyeva hi saddenbhidhyate, na tu vatthusabhvo, aath
sutamayaenapi paccakkhena viya vatthusabhvasacchikaraappasago ca musvda
kudihivddnamabhvappasago ca siy, tasm buddhiparikappitapaattivasenapi saddappavatti
hotti asato sayogdissapi hoteva jananakriyya kattukrakatti.
Yathha
Vohravisayo saddo, nekantaparamatthiko;

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 76 sur 199

Buddhisakappito attho, tassatthoti pavuccati.


Buddhiy gahitatt hi, sayogo jyate iti;
Sayogo vijjamnova, katt bhavati jtiyti.
Tatra tatiy jinena desito dhammo, buddhena jito mro, ahin daho naro, buddhena bodhito
loko, saddhehi krito vihro.
Abhihite na bhavati. Kaa karoti devadatto, kreti v.
Itthambhtassa lakkhae s bhinnena ssena paggharantena lohitena paivissakna
ujjhpesi, napacabandhanena pattena aa nava patta cetpeyya, tidaakena
paribbjakamaddakkhi.
Apavagge ekheneva brasi pysi, navahi msehi vihra nihpesi, yojanena adhta
bykaraa, kriypavaggoti kriyya su parinihpana.
Pubbdiyoge msena pubbo, pitar sadiso, mtar samo, kahpaena no, dhanena vikalo,
asin kalaho, crena nipuo, vcya nipuo, guena missaka, tilena missaka, vcya sakhilo,
main attho, dhanena attho, pitar tulyo.
Kladdhnesu msena bhujati, yojanena gacchati.
Paccatte attanva attna sammannati.
Kammatthe tilehi khette vapati.
Pacamiyatthe sumutt maya tena mahsamaena.
296. Sahdiyoge ca.
Saha saddhi sama nn vin ala kimiccevamdhi yoge ligamh tatiyvibhatti hoti,
casaddena sahatthepi.
Tattha sahasaddena yogo kriy gua dabba samavye sambhavati. Yath vitakkena saha
vattati, puttena saha thlo, antevsikasaddhivihrikehi saha cariyupajjhyna lbho, nisdi
bhagav saddhi bhikkhusaghena, sahassena sama mit, sabbehi me piyehi manpehi nnbhvo
vinbhvo, sagho vinpi gaggena uposatha kareyya, ala te idha vsena, ki me ekena tiena,
purisena thmadassin, ki te jahi dummedha, ki te ajinasiy.
Sahatthe devadatto rjagaha pvisi koklikena pacchsamaena, dukkho blehi savso.
297. Hetvatthe ca.
Yogaggahaamihnuvattate, hetvatthe, hetvatthappayoge ca ligamh tatiyvibhatti hoti.
Kismici phale dihasmatthiya kraa hetu, soyeva attho, tasmi hetvatthe, annena vasati,
dhammena vasati, vijjya vasati.
Na jaccvasalo hoti,
Na jacc hoti brhmao;
Kammun vasalo hoti,
Kammun hoti brhmao.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 77 sur 199

Dnena bhogav, crena kul.


Kena pi kmadado, kena pi madhussavo;
Kena te brahmacariyena, pua pimhi ijjhati.
Hetvatthappayoge kena nimittena, kena payojanena, kenahena, kena hetun vasati.
298. Sattamyatthe ca.
Sattamyatthe ca ligamh tatiyvibhatti hoti.
Kladdhnadisdesdsu cya. Tena samayena, tena klena, klena dhammassavaa, so vo
mamaccayena satth, msena bhujati, yojanena dhvati. Puratthimena dhataraho, dakkhiena
virhako, pacchimena virpakkho, uttarena kasivanto janoghamaparena ca, yena bhagav
tenupasakami iccdi.
299. Yenagavikro.
Yena bydhimat agena agino vikro lakkhyate, tattha tatiyvibhatti hoti. Ettha ca
agamassa atthti aga, sarra. Akkhin ko, hatthena ku, pdena khajo, pihiy khujjo.
300. Visesane ca.
Visesyati visesitabba anenti visesana, gottdi. Tasmi
gottanmajtisippavayoguasakhte visesanatthe tatiyvibhatti hoti, casaddena pakatidhi ca.
Gottena gotamo ntho.
Sriputtoti nmena, vissuto paav ca so;
Jtiy khattiyo buddho, loke appaipuggalo.
Tadahu pabbajito santo, jtiy sattavassiko;
Sopi ma anusseyya, sampaicchmi matthake.
Sippena naakro so, eknatiso vayas, vijjya sdhu, paya sdhu, tapas uttamo,
suvaena abhirpo.
Pakatidsu pakatiy abhirpo, yebhuyyena mattik, samena dhvati, visamena dhvati,
dvidoena dhaa kiti, sahassena assake kiti iccdi.
Kasmi atthe catutth?
301. Sampadne catutth.
Sampadnakrake ligamh catutthvibhatti hoti.
Kica sampadna?
302. Yassa dtukmo rocate dhrayate v ta sampadna.
Yassa v dtukmo, yassa v rocate, yassa v dhrayate, ta kraka sampadnasaa hoti.
Samm padyate assti sampadna, paigghako.
Ta pana tividha diyyamnassnivraajjhesannumativasena. Yath buddhassa puppha
yajati, bodhirukkhassa jala dadti. Ajjhesane ycakna dhana dadti. Anumatiya

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 78 sur 199

bhikkhna dna deti.


Yathha
Anirkarardha-nbbhanuavasena hi;
Sampadna tidh vutta, rukkha ycaka bhikkhavoti.
Dtukmoti ki? Rao daa dadti.
Rocandsu pana samaassa rocate sacca, myasmantnampi saghabhedo ruccittha,
yassyasmato khamati, devadattassa suvaacchatta dhrayate yaadatto.
Sampadna, vti ca vattate.
303. Silgha hanu h sapa dhra piha kudha duhi sssya rdhikkha paccsua
anupatigiapubbakattrocanatthatadattha tumatthlamattha mandarappini
gatyatthakammani sisattha sammuti bhiyyasattamyatthesu ca.
Catuppadamida. Silgha katthane, hanu apanayane, h gatinivattimhi, sapa akkose, dhara
dhrae, piha icchya iccetesa dhtna payoge, kudha kope, duha jighasya, issa
issya, usya dosvikarae iccetesa tadatthavcnaca dhtna payoge ca rdha
hissardhesu, ikkha dassanakesti imesa payoge ca pati pubbassa su savaeti imassa ca
anupatipubbassa gesaddeti imassa ca pubbakatt ca rocanatthappayoge, tadatthe, tumatthe,
alamatthappayoge ca maatippayoge andare appini ca gatyatthna kammani ca
sisatthappayoge ca sammuti bhiyyappayogesu ca sattamyatthe cti ta kammdikraka
sampadnasaa hoti, casaddaggahaena pahiatikappati pahoti upamjalikaraa phsu
atthaseyyappabhutiyoge ca pure viya catutth.
Silghdippayoge tva buddhassa silghate. Upajjhyassa silghate, thometti attho.
Hanute mayhameva, hanute tuyhameva, apalapatti attho.
Upatiheyya sakyaputtna vahak, ettha ca upahna nma upagamana. Bhikkhussa
bhujamnassa pnyena v vidhpanena v upatiheyya.
Tuyha sapate, mayha sapate, ettha ca sapana nma saccakaraa.
Dhrayatippayoge dhanikoyeva sampadna, suvaa te dhrayate, ia dhrayatti attho.
Tassa rao maya nga dhrayma.
Pihappayoge icchitoyeva, devpi tassa pihayanti tdino, devpi tesa pihayanti,
sambuddhna satmata, patthentti attho.
Kodhdiatthna payoge ya pati kopo, tassa kujjha mahvra, yadiha tassa kuppeyya.
Duhayati disna megho, yo mittna na dubbhati.
Titthiy issanti samana.
Dujjan guavantna usyanti, k usy vijnata.
Rdhikkhappayoge yassa vipucchana kammavikhypanattha, vdhikrato dutiy ca.
rdho me rao, rao aparajjhati, rjna v aparajjhati, kyha ayyna aparajjhmi, kyha
ayye aparajjhmi v.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 79 sur 199

yasmato uplittherassa upasampadpekkho upatisso, yasmanta v.


Paccsua anupatigina pubbakatt ca suotissa dhtussa paccyoge, giassa ca
anupatiyoge pubbassa kammuno yo katt, so sampadnasao hoti. Yath bhagav bhikkh
etadavoca, ettha bhikkhti akathitakamma, etanti kathitakamma, pubbassa
vacanakammassa katt bhagav. Bhikkh bhagavato paccassosu, suanti buddhassa bhikkh,
tath bhikkhu jana dhamma sveti, tassa bhikkhuno jano anugiti, tassa bhikkhuno jano
patigiti, sdhukradndin ta usshayatti attho.
Yo vadeti sa kattti, vutta kammanti vuccati;
Yo paigghako tassa, sampadna vijniyti.
rocanatthappayoge yassa roceti, ta sampadna. rocaymi vo bhikkhave, paivedaymi
vo bhikkhave, mantaymi te mahrja, manta kho ta gacchmti v. Ettha ca rocanasaddassa
kathanappakratthatt desanatthdippayogepi catutth. Dhamma vo desessmi, desetu bhante
bhagav dhamma bhikkhna, yath no bhagav bykareyya, nirutti te pavakkhmi iccdi.
Tadatthe sampadnasa, catutth ca.
Ato, vti ca vattate.
304. ya catutthekavacanassa tu.
Akrantato ligamh parassa catutthekavacanassa ydeso hoti v, saralopdi.
Buddhassatthya dhammassatthya saghassatthya jvita pariccajmi, piapta paisevmi
neva davya na madya na maanya na vibhsanya, nassa pripriy, atthya hitya sukhya
savattati.
Tumatthe loknukampya, lokamanukampitunti attho. Tath phsuvihrya.
Alasaddassa atth arahapaikkhep. Arahatthe ala me rajja, ala bhikkhu pattassa,
akkhadhutto purisapuggalo nla drabharaya, ala mallo mallassa, arahati mallo mallassa.
Paikkhepe ala te idha vsena, ala me hiraasuvaena, ki me ekena tiena, ki te
jahi dummedha, ki tettha catumahassa.
Maatippayoge andare appini kammaniyeva kahassa tuva mae, kaigarassa
tuva mae, jvita tiyapi na maamno.
Andareti ki? Suvaa ta mae. Appinti ki? Gadrabha tuva mae.
Gatyatthakammani vdhikrato dutiy ca. Appo saggya gacchati, appo sagga gacchati,
nibbnya vajantiy, mlya paikasseyya, mla paikasseyya.
ssanatthe yubhaddakusaldiyogeyeva, yasmato dghyu hotu, totit sasminsti
ntussa savibhattissa to deso. Bhadda bhavato hotu, kusala bhavato hotu, anmaya bhavato
hotu, sukha bhavato hotu, attha bhavato hotu, hita bhavato hotu, svgata bhavato hotu, sotthi
hotu sabbasattna.
Sammutippayoge sdhu sammuti me tassa bhagavato dassanya.
Bhiyyappayoge bhiyyoso mattya.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 80 sur 199

Sattamiyatthe vikaraa ptubhavandiyoge tuyhacassa vikaromi, tassa me sakko


pturahosi.
Casaddaggahaena pahidikriyyoge, phsudinmapayoge ca tassa pahieyya, bhikkhna
dta phesi, kappati samana yogo, ekassa dinna dvinna tia pahoti, upama te
karissmi, ajali te paggahmi. Tath tassa phsu hoti, lokassattho, main me attho, seyyo me
attho iccdi.
Catutthti vattate.
305. Namoyogdsvapi ca.
Namosaddayoge, sotthisvgatdhi ca yoge ligamh catutthvibhatti hoti. Namo te buddha
vratthu, namo karohi ngassa, namatthu buddhna, namatthu bodhiy, sotthi pajna, svgata te
mahrja, atho te adurgata.
Kle, bhavissatti ca vattate.
306. Bhvavcimhi catutth.
Bhvavcimhi catutthvibhatti hoti bhavissatikle. Bhavana bhvo. Paccissate, pacana v
pko, pkya vajati, pacitu gacchatti attho. Eva bhogya vajati iccdi.
Kasmi atthe pacam?
307. Apdne pacam.
Kimapdna?
308. Yasmdapeti bhayamdatte v tadapdna.
Yasm v avadhito apeti, yasm v bhayahetuto bhaya bhavati, yasm v akkhtr vijja
dadti, ta kraka apdnasaa hoti. Apanetv ito dadtti apdna.
Ta pana tividha visayabhedena niddihavisaya, upttavisaya, anumeyyavisayacti.
Apdnasavisayassa kriyvisesassa niddihatt niddihavisaya. Yath gm apenti
munayo, nagar niggato rj.
Ettha ca pp citta nivraye, pp nivrenttidsu yadipi
kyasayogapubbakpagamana natthi, tathpi cittasayogapubbakassa apagamanassa sambhavato
imin ca apdnasa.
Yattha pana apagamanakriya uptta ajjhhaa visaya katv pavattati, ta
upttavisaya. Yath valhak vijjotate vijju, kuslato pacatti. Ettha ca valhak nikkhamma,
kuslato apanetvti ca pubbakriy ajjhharyati.
Anumeyyavisaya yath mthur paliputtakehi abhirp. Ettha hi kenaci guena
ukkasyantti anumeyyova kriyviseso. Idha pana drantikdisutte vibhattaggahaena
apdnasa.
Vuttaca
Niddihavisaya kici, upttavisaya tath;

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 81 sur 199

Anumeyyavisayacti, apdna tidh matanti.


Tadeva calcalavasena duvidhampi hoti.
Cala yath dhvat hatthimh patito akusadhr.
Acala yath pabbat otaranti vanacar.
Bhayahetumhi cor bhaya jyati, tahya jyat bhaya, ppato uttasati, akkhtari
upajjhy sikkha gahti, cariyamh adhte, cariyato suti.
Apdnanti adhikro.
309. Dhtunmnamupasaggayogdsvapi ca.
Dhtavo ca nmni ca dhtunmni, tesa avihitalakkhana dhtunmna payoge,
upasaggayoge ca disaddena niptayoge ca tayutta kraka apdnasaa hoti.
Dhtuppayoge tva parjiyoge yo asayho, pabhyoge pabhavo, janiyoge jyamnassa pakati
ca. Yath buddhasm parjenti aatitthiy. Himavat pabhavanti paca mahnadiyo,
anavatattamh mahsar pabhavanti, aciravatiy pabhavanti kunnadiyo. Kmato jyat soko, yasm
so jyate gini, urasm jto putto, kammato jta indriya.
Nmappayoge aatthitardhi yutte natra dukkh sambhoti, na dukkh nirujjhati,
tato aena kammena, tato itara, ubhato sujto putto iccdi.
Upasaggayuttesu apaparhi vajjanatthehi yoge, mariydbhividhiatthe yoge patin
patinidhipatidnatthena yoge ca. Yath apaslya yanti vij, sla vajjetvti attho. Tath
paripabbat devo vassati, pabbata vajjetvti attho. Mariydya pabbat khetta.
Abhividhimhi brahmalok saddo abbhuggacchati, brahmaloka abhibypetvti attho.
Patinidhimhi buddhasm pati sriputto dhammadesanya lapati temsa. Patidne
ghatamassa telasm pati dadti, kanakamassa hiraasm pati dadti.
Niptayuttesu rite nn vindhi yoge rite saddhamm kuto sukha labhati. Te bhikkh
nnkul pabbajit. Vin saddhamm natthao koci ntho loke vijjati. Ariyehi puthagevya jano,
yva brahmalok saddo abbhuggacchati.
Apiggahaena kammpdnakrakamajjhepi pacam kladdhnehi, pakkhasm vijjhati miga
luddako, ito pakkhasm miga vijjhatti vutta hoti. Eva msasm bhujati bhojana, kos
vijjhati kujara.
Casaddaggahaena pabhutydiatthe, tadatthappayoge ca yatoha bhagini ariyya jtiy jto,
yato sarmi attna, yato pattosmi viuta, yatvdhikaraamena, yato pabhuti, yato pahya,
tato pahya iccdi.
310. Rakkhaatthnamicchita.
Rakkhaatthna dhtna payoge ya icchita, ta kraka apdnasaa hoti,
cakrdhikrato anicchitaca. Rakkhaacettha nivraa, tyanaca. Kke rakkhanti taul, yav
paisedhenti gvo.
Anicchita yath pp citta nivraye, ppnivrenti, rjato v corato v aggito v udakato
v nnbhayato v nnrogato v nnupaddavato v rakkha gahantu.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 82 sur 199

Icchitamiti vattate.
311. Yena vdassana.
Yena adassanamicchita antaradhyantena, ta kraka apdnasaa hoti v,
antaradhnevya. Upajjhy antaradhyati sisso, nilyatti attho. Mtpithi antaradhyati putto.
Vti ki? Jetavane antarahito. Yenti ki? Yakkho tattheva antaradhyati.
312. Drantikaddhaklanimmnatvlopadisyogavibhattrappayoga suddhappamocana
hetu vivittappama pubbayoga bandhana guavacana paha kathanathokkattsu ca.
Dratthe, antikatthe, addhanimmne, klanimmne, tvlope, disyoge, vibhatte, ratippayoge,
suddhatthappayoge, pamocanatthappayoge, hetvatthe, vivittatthappayoge, pamatthe, pubbayoge,
bandhanatthappayoge, guavacane, pahe, kathane, thokatthe, akattari ca yadavadhibhta,
hetukammdibhtaca, ta kraka apdnasaa hoti, casaddena yathyoga dutiy, tatiy,
chah ca.
Ettha ca drantikaca drantikatthacti drantikanti sarpekasesa katv vuttanti
dahabba, tena drantikatthappayoge, tadatthe ca apdnasao hoti.
Dratthappayoge tva kvadro ito naakragmo, tato have dratara vadanti, gmato
ntidre. rak te moghapuris imasm dhammavinay, rak tehi bhagav. Dratthe dratova
namassanti, addasa dratova gacchanta.
Antikatthappayoge antika gm, sanna gm, sampa gm, gmassa sampanti attho.
Dutiy, tatiy ca, dra gma gato, drena gmena gato, drato gm gatoti attho. Dra
gmena v. Antika gma gato, antika gmena v, sanna gma, sanna gmena v
iccdi.
Addhaklanimmne nimmna nma parima, tasmi gamyamne ito mathurya catsu
yojanesu sakassa, rjagahato pacacattlsayojanamatthake svatthi.
Klanimmne ito ekanavutikappamatthake vipass bhagav loke udapdi, ito
vassasahassaccayena buddho loke uppajjissati.
Tvpaccayantassa lopo nma tadatthasambhavepi avijjamnat, tasmi tvlope
kammdhikaraesu psd sakameyya, psda abhiruhitv sakameyyti attho. Tath
hatthikkhandh sakameyya, abhidhamm pucchanti, abhidhamma sutv v, abhidhamm
kathayanti, abhidhamma pahitv v, san vuhaheyya, sane nisditv v.
Disatthavchi yoge, disatthe ca ito s purim dis, ito s dakkhi dis, ito s pacchim
dis, ito s uttar dis, avcito uparibhavagg, uddha pdatal, adho kesamatthak iccdi. Disatthe
puratthimato dakkhiatotidi. Ettha pana sattamiyatthe topaccayopi bhavissati.
Vibhatta nma saya vibhattasseva tadaato guena vibhajana, tasmi vibhatte yato
patataro v visihataro v natthi, attadanto tato vara. Kicpi dnato slameva vara, tato may
sut assutameva bahutara, slameva sut seyyo. Chah ca, channavutna psana pavara
yadida sugatavinayo.
ratippayogo nma viramaatthasaddappayogo. Tattha asaddhamm rati, virati pp,
ptipt verama, adinndn paivirato, appaivirato musvd.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 83 sur 199

Suddhatthappayoge lobhanyehi dhammehi suddho asasaho, mtito ca pitito ca suddho


anupakkuho agarahito.
Pamocanatthappayoge parimutto dukkhasmti vadmi, mutto mrabandhan, na te muccanti
maccun, muttoha sabbapsehi.
Hetvatthe, sarpekasesassa gahitatt hetvatthappayoge ca sabbanmato kasm nu tumha
dahar na myare, kasm idheva maraa bhavissati, kasm hetun, yasm ca kammni karonti,
yasm tiha bhikkhave, tasm tiha bhikkhave eva sikkhitabba, tasm buddhosmi brhmaa, yasm
kra, tasm kra, ki kra. Dutiy, chah ca, ki kraa, ta kissa hetu, kissa tumhe
kilamatha.
Kena hetun, kena kraena, yena midhekacce satt, tena nimittena, tena vuttamiccdsu
hetvatthe cti tatiy.
Vivitta nma vivecana, tadatthappayoge vivitto ppak dhamm, vivicceva kmehi,
vivicca akusalehi dhammehi.
Pamatthe tatiy ca, ymato ca vitthrato ca yojana, gambhrato ca puthulato ca yojana
candabhgya parima, parikkhepato navayojanasataparimo majjhimapadeso.
Dghaso nava vidatthiyo sugatavidatthiy pamik kretabb.
Ettha ca smhisminamiccdito smti ca so, vti ca vattamne
313. Dghorehi.
Dgha oraicceteti smvacanassa sodeso hoti v.
Dghaso, dghamh v, [oraso, oramh v] tatiy ca, yojana ymena, yojana vitthrena,
yojana ubbedhena ssaparsi.
Pahamatthavcakena pubbasaddena yogo pubbayogo, ettha ca pubbaggahaa
adisatthavuttino pubbdiggahaassupalakkhaanti dahabba, tena pardiyogepi. Yath pubbeva
me bhikkhave sambodh, ito pubbenhosi, tato para paccantim janapad, dhtuligehi par
paccay, tato aparena samayena, tato uttarimpi iccdi.
Bandhanatthappayoge bandhanahetumhi ie pacam, tatiy ca hoti, satasm baddho naro
ra, satena v baddho naro.
Phalasdhanahetubhtassa guassa vacana guavacana, tasmi guavacane pacam,
tatiy ca, issariy jana rakkhati rj, issariyena v, slato na pasasanti, slena v, paya
vimuttimano iccdi.
Pahakathanesu kutosi tva, kuto bhava, paliputtato. Ettha ca kathana nma
vissajjana.
Thokatthe asatvavacane karae tatiy ca, thok muccati, thokena muccati v, appamattak
muccati, appamattakena v, kicch muccati, kicchena v.
Akattari akrake pakahetumhi kammassa katatt upacitatt ussannatt vipulatt
uppanna hoti cakkhuvia, na tvida nmarpa ahetuka sabbattha sabbad sabbesaca
ekasadisabhvpattito.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 84 sur 199

Hutv abhvato nicc, udayabbayapan;


Dukkh avasavattitt, anattti tilakkhaa.
Pacamti vattate.
314. Kraatthe ca.
Karoti attano phalanti kraa, krakahetu [janakahetu], tasmi kraatthe ca
pacamvibhatti hoti, vikappenya, hetvatthe tatiyya ca vihitatt, ananubodh appaivedh
catunna ariyasaccna yathbhta adassan evamida dghamaddhna sandhvita
sasarita, avijjpaccay sakhr, sakhrapaccay via, avijjya tveva asesavirganirodh
sakhranirodho, sakhranirodh vianirodho, vianirodh iccdi.
Kasmi atthe chah?
315. Smismi chah.
Ko ca sm?
316. Yassa v pariggaho ta sm.
Pariggayhatti pariggaho, yo yassa pariggaho yatto sambandh, ta pati so attho smisao
hoti. Vggahaena smitabba rujdiyogepi.
Ettha ca kriybhisambandhbhv na krakat sambhavati. Smibhvo hi kriykrakabhvassa
phalabhvena gahito, tath hi rao purisoti vutte yasm rj dadti, puriso ca patiggahti, tasm
rjapurisoti viyati. Eva yo yassa yatto sevakdibhvena v bhaabhvena v sampa
samhvayavavikra kriyaavatth jti gua kriydivasena v, tassa sabbasspi so
sambandhdhrabhto visesanahn gamvasena tividhopi attho sm nmti gahetabbo.
Vuttaca
Kriykrakasajto,
Asseda bhvahetuko;
Sambandho nma so attho,
Tattha chah vidhyate.
Pratantyahi sambandho,
Tattha chah bhavetito;
Updhihn gamito,
Na visesydito titoti.
Visesanato tva rao purisoti, ettha ca rj purisa aasmito viseseti nivattetti
visesana, puriso tena visesyatti visesitabbo, eva sabbattha visesitabbayoge visesanatova
chah.
Bhaena sambandhe pahta me dhana sakka, etassa paivso, bhikkhussa pattacvara.
Sampasambandhe ambavanassa avidre, nibbnasseva santike.
Samhasambandhe suvaassa rsi, bhikkhna samho.
Avayavasambandhe manussasseva te ssa, rukkhassa skh.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 85 sur 199

Vikrasambandhe suvaassa vikati, bhahadhana sattu.


Kriyasambandhe yavassa akuro, meghassa saddo, puttpi tassa bahavo, kammna
phala vipko.
Avatthsambandhe khandhna ptubhvo, khandhna jar, khandhna bhedo.
Jtisambandhe manussassa bhvo, manussna jti.
Guasambandhe suvaassa vao, vao na khyetha tathgatassa, buddhassa guaghoso,
pupphna gandho, phalna raso, cittassa phusan, sippikna sata natthi, tilna muhi, tesa
samyogo, sandhino vimokkho, tathgatassa paprami rabbha, pubbacariya v, sukha te,
dukkha te, cetaso parivitakko udapdi, paya paubhvo, rpassa lahut, rpassa mudut,
rpassa upacayo.
Kriysambandhe pdassa ukkhipana, pdassa avakkhepana v, hatthassa samijana,
pdna pasraa, dhtna gamana, dhtnayeva hna, nisajj, sayana v. Tath tassa
nmagottdi, tassa kraa, tassa mtpitaro, tassa purato pturahosi, tassa pacchato, nagarassa
dakkhiato, vassna tatiye mse, na tassa upam, kuverassa bali iccdi.
hnito yamedantassdeso, o avassa.
gamito puthassgamo iccdi.
Smiyoge devnamindo, migna rj.
Tabba rujdiyoge mahsenpatna ujjhpetabba vikanditabba viravitabba,
devadattassa rujati, tassa rogo uppajjati, rajakassa vattha dadti, musvdassa ottappa iccdi.
Kvaci, tatiysattamnanti ca vattate.
317. Chah ca.
Tatiysattamnamatthe kvaci chahvibhatti hoti.
Yajassa karae pupphassa buddha yajati, pupphena v, ghatassa aggi juhoti.
Suhitatthayoge patta odanassa pretv, odanenti attho. Imameva kya pra
nnappakrassa asucino paccavekkhati, pra hiraasuvaassa, prati blo ppassa.
Tulyatthakimalamdiyoge pitussa tulyo, pitar v tulyo, mtu sadiso, mtar sadiso v, ki
tassa ca tuhassa, ki tena tuhenti attho. Ala tassa ca tuhassa.
Kattari kitappaccayayoge sobhan kaccyanassa kati, kaccyanena v, rao sammato,
ra v, eva rao pjito, rao sakkato, rao apacito, rao mnito, amata tesa bhikkhave
aparibhutta, yesa kyagatsati aparibhutt iccdi.
Sattamiyatthe kusaldiyoge kusal naccagtassa sikkhit cturitthiyo, kusalo tva rathassa
agapaccagna, kusalo maggassa, kusalo amaggassa, santi hi bhante ur yakkh bhagavato
pasann, divasassa tikkhattu, divase tikkhattu v, msassa dvikkhattu iccdi.
Kvaci, chahti ca vattate.
318. Dutiypacamnaca.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 86 sur 199

Dutiypacamnamatthe ca kvaci chahvibhatti hoti.


Dutiyatthe kammani kitakayoge tassa bhavanti vattro, sahas kammassa kattro, amatassa
dt, bhinnna sandht, sahitna anuppadt, bodhet pajya, kammassa krako natthi,
vipkassa ca vedako, avisavdako lokassa, ppna akaraa sukha, catunna mahbhtna
updya pasdo, acchariyo arajakena vatthna rgo, acchariyo agoplakena gvna doho.
Tath saricchdna kammani mtu sarati, mtara sarati, na tesa koci sarati, sattna
kammappaccay, puttassa icchati, puttamicchati.
Karotissa patiyatane ca patiyatana abhisakhro, udakassa patikurute, udaka patikurute,
kaassa patikurute, kaa patikurute.
Pacamiyatthe parihnibhayatthayoge assavanat dhammassa parihyanti, ki nu kho
aha tassa sukhassa bhymi, sabbe tasanti daassa, sabbe bhyanti maccuno, bhto catunna
sivisna iccdi.
Kvacti ki? Gambhraca katha katt, klena dhammi katha bhsit hoti, paresa
puni anumodit, bujjhit saccni, kaa krako, pasavo ghtako.
Tath na nihdsu ca sukhakm vihra kato, ratha katavanto, ratha katv, kaa
katv, kaa karonto, kaa karno, kaa kurumno iccdi.
Kasmi atthe sattam?
319. Okse sattam.
Oksakrake sattamvibhatti hoti.
Ko ca okso?
320. Yodhro tamoksa.
dhryati asminti dhro, adhikaraa. Kattukammasamavetna nisajjapacandikriyna
patihnahena yo dhro, ta kraka oksasaa hoti.
Kae nisdati devadatto, thliya odana pacati. Ettha hi devadattataulna kattukammna
dhraato tasamaveta sanapacanasakhta kriya dhreti nma.
So panyamokso catubbidho bypiko opasilesiko smpiko vesayikoti.
Tattha bypiko nma yattha sakalopi dhrabhto attho dheyyena patthao hoti, yasmica
dheyyabhta kici bypetv tihati, ta yath tilesu tela atthi, khlesu jala, dadhimhi
sappti.
Opasilesiko nma paccekasiddhna bhvna yattha upasilesena upagamo hoti, yasmica
dheyyo upasilissati allyitv tihati, ta yath sane nisinno sagho, thliya odana pacati,
ghaesu udaka atthi, dre hito, sampe hitoti.
Smpiko nma yattha sampe sampivohra katv tadyattavuttitdpanattha dhrabhvo
vikappyati, ta yath gagya ghoso vasati, gagya sampe vajo vasatti attho. Bhagav
svatthiya viharati jetavane, svatthiy sampeti attho.
Vesayiko nma yattha aatthbhvavasena, desantarvacchedavasena v dhrabhvo

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 87 sur 199

parikappo, ta yath kse saku pakkhanti, bhmsu manuss caranti, jalesu macch,
pdesu patito, ppasmi ramat mano, pasanno buddhassane, paya sdhu, vinaye nipuo, mtari
sdhu, pitari nipuo iccdi.
Sabbopi cyamdhro padhnavasena v parikappitavasena v kriyya patih bhavatti
oksotveva vuttoti veditabbo.
Vuttaceta
Kiriy kattukammna,
Yattha hoti patihit;
Oksoti pavutto so,
Catudh bypikdito.
Bypiko tilakhrdi,
Kao opasilesiko;
Smpiko tu gagdi,
kso visayo matoti.
Chah, sattamti ca adhikro.
321. Smissardhipatidydasakkhpatibhpastakusalehi ca.
Sm issara adhipati dyda sakkhipatibh pasta kusalaiccetehi yoge chahvibhatti hoti,
sattam ca. Ubhayattha vacana.
Gava smi, gosu smi, gava issaro, gosu issaro, gava adhipati, gosu adhipati, gava
dydo, gosu dydo, gava sakkhi, gosu sakkhi, gava patibh, gosu patibh, gava pasto, gosu
pasto, gava kusalo, gosu kusalo.
322. Niddhrae ca.
Nharitv dhraa niddhraa, jti gua kriy nmehi samudyato ekadesassa
puthakkaraa, tasmi niddhraatthe gamyamne tato samudyavciligamh chahvibhatti hoti,
sattam ca.
Manussna khattiyo sratamo, manussesu khattiyo sratamo, kah gvna
sampannakhratam, kah gvsu sampannakhratam, addhikna dhvanto sghatamo, addhikesu
dhvanto sghatamo, yasm nando arahata aataro ahosi, arahantesu v iccdi.
323. Andare ca.
Andare gamyamne bhvavat ligamh chahvibhatti hoti, sattam ca. Akmakna
mtpitna rudantna pabbaji, mtpitsu rudantesu pabbaji.
koayanto so neti,
Sivirjassa pekkhato;
Maccu gacchati dya,
Pekkhamne mahjane.
324. Kammakaraanimittatthesu sattam.
Kammakaraanimittaiccetesvatthesu ligamh sattamvibhatti hoti.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 88 sur 199

Kammatthe bhikkhsu abhivdenti, muddhani cumbitv, purisassa bhsu gahetv.


Karaatthe hatthesu piya caranti, pattesu piya caranti, pathesu gacchanti, sopi ma
anusseyya, sampaicchmi matthake.
Nimittatthe dpi cammesu haate, kujaro dantesu haate, aumattesu vajjesu
bhayadassv, sampajnamusvde pcittiya, musvdanimitta musvdappaccayti attho.
Sattamti adhikro.
325. Sampadne ca.
Sampadnatthe ca ligamh sattamvibhatti hoti. Saghe dinna mahapphala, saghe gotami
dehi, saghe te dinne ahaceva pjito bhavissmi.
Y pallamaya mla, nr datvna cetiye;
Alattha kacanamaya, mla bojjhagikaca s.
326. Pacamyatthe ca.
Pacamyatthe ca ligamh sattamvibhatti hoti. Kadalsu gaje rakkhanti.
327. Klabhvesu ca.
Klo nma nimesa khaa laya muhutta pubbahdiko, bhvo nma kriy, s cettha
kriyantarpalakkhava adhippet, tasmi klatthe ca bhvalakkhae bhvatthe ca ligamh
sattamvibhatti hoti.
Kle pubbahasamaye gato, syanhasamaye gato, akle vassati tassa, kle tassa na vassati,
phussamsamh tsu msesu veskhamso, ito satasahassamhi, kappe uppajji cakkhum.
Bhvenabhvalakkhae bhikkhusaghesu bhojyamnesu gato, bhuttesu gato, gosu
duyhamnsu gato, duddhsu gato, jyamne kho sriputta bodhisatte aya dasasahassilokadhtu
sakampi sampakampi sampavedhi.
Ps sakkhar ceva, kahal khukaak;
Sabbe magg vivajjenti, gacchante lokanyake.
Imasmi sati ida hoti iccdi.
328. Upjhdhikissaravacane.
Dvipadamida. Adhikatthe, issaratthe ca vattamnehi upaadhiiccetehi yoge adhikissaravacane
gamyamne ligamh sattamvibhatti hoti.
Adhikavacane upa khriya doo, khriy doo adhikoti attho. Tath upa nikkhe
kahpaa, adhi devesu buddho, sammutiupapattivisuddhidevasakhtehi tividhehipi devehi
sabba buddhova adhikoti attho.
Issaravacane adhi brahmadatte pacl, brahmadattissar paclti attho.
329. Maitussukkesu tatiy ca.
Maitaussukkaiccetesvatthesu gamyamnesu ligamh tatiyvibhatti hoti, sattam ca.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 89 sur 199

Maitasaddo panettha pasannatthavcako, ussukkasaddo sahattho. ena pasanno,


asmi pasanno, ena ussukko, asmi ussukko sappuriso.
Kraka chabbidha sa-vas chabbsatvidha;
Pabhed sattadh kamma, katt pacavidho bhave.
Karaa duvidha hoti, sampadna tidh mata;
Apdna pacavidha, dhro tu catubbidho.
Vibhattiyo pana paccattavacandivasena ahavidh bhavanti. Yathha
Paccattamupayogaca, karaa sampadniya;
Nissakka smivacana, bhummlapanamahamanti.
Iti padarpasiddhiya krakakao
Tatiyo.

4. Samsakaa
Atha nmameva aamaasambandhna samsoti nmanissitatt, sayaca nmikatt
nmnantara samso vuccate.
So ca savasena chabbidho abyaybhvo kammadhrayo digu tappuriso bahubbhi dvando
cti.
Abyaybhvasamsa
Tatra pahama abyaybhvasamso vuccate;
So ca niccasamsoti assapadaviggaho.
Upanagaraitdha upasaddato pahamekavacana si, tassa upasaggaparatt
sabbsamvusopasagganiptdhi cti lopo, nagarasaddato chahekavacana sa, nagarassa
sampanti aapadena viggahe
Nmna samso yuttatthoti samsavidhne sabbattha vattate.
330. Upasagganiptapubbako abyaybhvo.
Upasaggapubbako, niptapubbako ca nmiko yuttattho teheva attapubbakehi upasagganiptehi
saha nicca samasyate, so ca samso abyaybhvasao hoti. Idha
abyaybhvdisavidhyakasuttneva v savidhnamukhena samsavidhyaknti dahabbni.
Tattha abyayamiti upasagganiptna sa, ligavacanabhedepi byayarahitatt, abyayna
attha vibhvayatti abyaybhvo abyayatthapubbagamatt, anabyaya abyaya bhavatti v
abyaybhvo. Pubbapadatthappadhno hi abyaybhvo, ettha ca upasagganiptapubbakoti vuttatt
upasagganiptnameva pubbanipto.
331. Nmna samso yuttattho.
Tesa nmna payujjamnapadatthna yo yuttattho, so samsasao hoti, tadaa
vkyamiti ruha.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 90 sur 199

Nmni sydivibhatyantni, samassateti samso, sakhipiyatti attho.


Vuttahi
Samso padasakhepo, padappaccayasahita;
Taddhita nma hoteva, vieyya tesamantaranti.
Duvidhacassa samasana saddasamasanamatthasamasanaca, tadubhayampi luttasamse
paripuameva labbhati. Aluttasamse pana atthasamasanameva vibhattilopbhvato, tatthpi v
ekapadattpagamanato duvidhampi labbhateva. Dve hi samsassa payojanni
ekapadattamekavibhattittacti.
Yutto attho yuttatto, atha v yutto sagato, sambandho v attho yassa soya yuttattho, etena
sagatatthena yuttatthavacanena bhinnatthna ekatthbhvo samsalakkhaanti vutta hoti. Ettha
ca nmnanti vacanena devadatto pacattidsu khytena samso na hotti dasseti.
Sambandhatthena pana yuttatthaggahaena bhao rao putto devadattasstidsu
aamanapekkhesu, devadattassa kah danttidsu ca aaspekkhesu ayuttatthatya
samso na hotti dpeti.
Atthavas vibhattiviparimoti viparimena yuttatthnanti vattate.
332. Tesa vibhattiyo lop ca.
Idha padantarena v taddhitappaccayehi v ydippaccayehi v ekatthbht yuttatth nma,
tena tesa yuttatthna samsna, taddhitydippaccayantnaca vibhattiyo lopany hontti
attho. Samsaggahadhikre pana sati tesagahaena v taddhitydippaccayanta vibhattilopo.
Caggahaa pabhakarotidsu lopanivattanattha.
Viparimena luttsu, vibhattsti vattate, yuttatthaggahaaca.
333. Pakati cassa sarantassa.
Luttsu vibhattsu sarantassa assa yuttatthabhtassa tividhassapi ligassa pakatibhvo hoti.
Casaddena kisamudaya idappaccayatdsu niggahtantassapi. Nimittbhve nemittakbhvassa
idha anicchitatt ayamatideso.
Sakatthavirahenidha samsassa ca ligabhvbhv vibhattuppattiyamasampattya
nmabyapadestidesamha.
334. Taddhitasamsakitak nmavtavetundsu ca.
Taddhitant, kitant, sams ca nmamiva dahabb tavetuna tvna tvdippaccayante
vajjetv. Caggahaa kiccappaccayainitthippaccayantdissapi nmabyapadesattha. Idha
samsaggahaa atthavata samudyna nmabyapadeso samsassevti niyamatthanti apare.
Abyaybhvoti vattate.
335. So napusakaligo.
So abyaybhvasamso napusakaligova dahabboti napusakaligatta. Ettha hi satipi
ligtidese adhipaantidsu adhiantidi rpappasago na hoti saddantaratt,
tipaantidsu viyti dahabba, na cya atideso, sutte atidesaligassa ivasaddassa
adassanato. Pure viya sydyuppatti.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 91 sur 199

Kvacti vattate.
336. A vibhattnamakrant abyaybhv.
Tasm akrant abyaybhv parsa vibhattna kvaci a hoti, sesa neyya.
Ta upanagara, nagarassa sampa tihatti attho. Tni upanagara, lapanepeva, ta
upanagara passa, tni upanagara.
Na pacamyyamambhvo, kvacti adhikrato;
Tatiysattamchah-nantu hoti vikappato.
Tena upanagara kata, upanagarena v, tehi upanagara, upanagarehi v, tassa upanagara
dehi, tesa upanagara, upanagar naya, upanagaramh upanagarasm, upanagarehi, upanagara
santaka, upanagarassa v, tesa upanagara, upanagarna v, upanagara nidhehi,
upanagaramhi upanagarasmi, upanagara upanagaresu v. Eva upakumbha.
Abhve darathna abhvo niddaratha, nimmasaka.
Pacchatthe rathassa pacch anuratha, anuvta.
Yoggatya yathsarpa, anurpa, rpayogganti attho.
Vicchya attnamattna pati paccatta, addhamsa addhamsa anu anvaddhamsa.
Anupubbiya jehna anupubbo anujeha.
Pailome sotassa pailoma paisota, paipatha, pativta, attna adhikicca pavatt
ajjhatta.
Pariydbhividhsu pakoiy pakoika, kvaci samsantagatnamakrantoti
kappaccayo, kumrehi yaso kaccyanassa kumra.
Samiddhiya bhikkhya samiddhti atthe samseva napusakaligatte ca kate
Samsassa, antoti ca vattate.
337. Saro rasso napusake.
Napusake vattamnassa samsassa anto saro rasso hoti. Ettha ca abyaybhvaggahaa
nnuvattetabba, tena digudvandabahubbhsupi napusake vattamnassa samsantassarassa
rassatta siddha hoti. A vibhattnamiccdin amdeso, subhikkha. Gagya sampe vattatti
upagaga, maikya sampa upamaika.
Itthsu amikiccti atthe samsanapusakarassattdsu katesu
Abyaybhv, vibhattnanti ca vattate.
338. Aasm lopo ca.
Akrantato aasm abyaybhvasams parsa vibhattna lopo ca hoti. Adhitti, itthsu
adhikicca kath pavattatti attho. Adhitthi passa, adhitthi kata iccdi, eva adhikumri, vadhuy
sampa upavadhu, gunna sampa upagu, okrassa rassatta ukro. Eva upasaggapubbako.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 92 sur 199

Niptapubbako yath vuhna paipi, ye ye vuh v yathvuha,


padatthnatikkame yathkkama, yathsatti, yathbala karoti, balamanatikkamitv karotti
attho. Jvassa yattako paricchedo yvajva, yvatyuka, kappaccayo. Yattakena attho
yvadattha, pabbatassa parabhgo tiropabbata, tiropkra, tirokua, psdassa anto
antopsda, antonagara, antovassa, nagarassa bahi bahinagara, psdassa upari
uparipsda, uparimaca, macassa heh hehmaca, hehpsda, bhattassa pure
purebhatta, eva pacchbhatta.
Skallatthe saha makkhikya samakkhika bhujati, na kici parivajjetti attho. Tesu
vuddhtidin sahasaddassa sdeso. Gagya ora oragagamiccdi.
Abyaybhvasamso nihito.
Kammadhrayasamsa
Atha kammadhrayasamso vuccate.
So ca navavidho visesanapubbapado visesanuttarapado visesanobhayapado upamnuttarapado
sambhvanpubbapado avadhraapubbapado naniptapubbapado kupubbapado pdipubbapado
cti.
Tattha visesanapubbapado tva mahanta purisaitdha ubhayattha pahamekavacana si,
tulydhikaraabhvappasiddhattha casadda tasaddappayogo, mahanto ca so puriso cti viggahe
Ito para vibhs rukkhatiaiccdito vibhsti samsavidhne sabbattha vattate.
339. Dvipade tulydhikarae kammadhrayo.
Dve padni nmikni tulydhikarani aamaena saha vibhs samasyante, tasmi dvipade
tulydhikarae sati so samso kammadhrayasao ca hoti.
Dve padni dvipada, tulya samna adhikaraa attho yassa padadvayassa ta
tulydhikaraa, tasmi dvipade tulydhikarae. Bhinnappavattinimittna dvinna padna
visesanavisesitabbabhvena ekasmi atthe pavatti tulydhikaraat. Kammamiva dvaya
dhrayatti kammadhrayo. Yath hi kamma kriyaca payojanaca dvaya dhrayati, kamme
sati kriyya, payojanassa ca sambhavato, tath aya samso ekassa atthassa dve nmni dhrayati,
tasmi samse sati ekatthajotakassa nmadvayassa sambhavato.
Pure viya samsasavibhattilopapakatibhv, samseneva tulydhikaraabhvassa vuttatt
vuttatthnamappayogoti casadda tasaddnamappayogo.
340. Mahata mah tulydhikarae pade.
Mahanta saddassa mah hoti tulydhikarae uttarapade pare. Mahatanti
bahuvacanaggahaena kvaci mahadeso ca, ettha ca visesanassa pubbanipto visesanabhtassa
pubbapadassa mahdesavidhnatova viyati.
Kammadhrayo, digti ca vattate.
341. Ubhe tappuris.
Ubhe kammadhrayadigusams tappurisasa honti.
Tassa puriso tappuriso, tappurisasadisatt ayampi samso anvatthasaya tappurisoti vutto.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 93 sur 199

Yath hi tappurisasaddo guamativatto, tath aya samsopi. Uttarapadatthappadhno hi


tappurisoti. Tato nmabyapadeso sydyuppatti. Aya pana tappuriso abhidheyyavacano, paraligo
ca.
Mahpuriso, mahpuris iccdi purisasaddasama, eva mahvro, mahmuni, mahantaca
ta balacti mahbala, mahabbhaya, mahadeso. Santo ca so puriso cti sappuriso,
santasaddassa so bhe bo canteti ettha casaddena santasaddassa samse abhakrepi sdeso, tath
pubbapuriso, parapuriso, pahamapuriso, majjhimapuriso, uttamapuriso, dantapuriso, paramapuriso,
vrapuriso, setahatth, kahasappo, nluppala, lohitacandana.
Kvaci vibhsdhikrato na bhavati, yath puo mantniputto, citto gahapati, sakko
devarjti.
Pum ca so kokilo cti atthe samse kate
Lopanti vattate.
342. Pumassa ligdsu samsesu.
Pumaiccetassa anto akro lopampajjate ligdsu parapadesu samsesu, amo niggahta
jhalapehti makrassa niggahta. Pukokilo. Eva punngo.
Khattiy ca s ka cti viggayha samse kate
Tulydhikarae, pade, itthiya bhsitapumitth pumva ceti ca vattate.
343. Kammadhrayasae ca.
Kammadhrayasae ca samse itthiya vattamne tulydhikarae uttarapade pare pubbabhto
itthivcako saddo pubbe bhsitapum ce, so pum iva dahabboti pubbapade itthippaccayassa nivatti
hoti.
Khattiyaka, khattiyakayo iccdi. Eva rattalat, dutiyabhikkh, brhma ca s drik
cti brhmaadrik, ngamavik.
Pubbapadassevya pumbhvtideso, tena khattiyakumr kumrasama
taruabrhmatidsu uttarapadesu itthippaccayassa na nivatti hoti.
Itthiyamicceva ki? Kumrratana, samapaduma.
Bhsitapumti ki? Gagnad, tahnad, pathavdhtu. Nandpokkhara,
nanddevtidsu pana sasaddatt na hoti.
Tath puratthimo ca so kyo cti puratthimakyo, ettha ca kyekadeso kyasaddo. Eva
pacchimakyo, hehimakyo, uparimakyo, sabbakyo, puravihro, navvso, kataranikyo,
katamanikyo, hetuppaccayo, abahula bahula katanti bahulkata, jvitappadhna navaka
jvitanavaka iccdi.
Visesanuttarapade jinavacannuparodhato thercariyapaitdi visesana paraca bhavati.
Yath sriputto ca so thero cti sriputtatthero. Eva mahmoggallnatthero, mahkassapatthero,
buddhaghoscariyo, dhammaplcariyo, cariyaguttiloti v, mahosadho ca so paito cti
mahosadhapaito. Eva vidhurapaito, vatthuviseso.
Visesanobhayapado yath staca ta uhacti stuha, siniddho ca so uho cti

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 94 sur 199

siniddhuho, mso. Khajo ca so khujjo cti khajakhujjo. Eva andhabadhiro, katkata,


chiddvachidda, uccvaca, chinnabhinna, sittasammaha, gatapaccgata.
Upamnuttarapade abhidhnnurodhato upamnabhta visesana para bhavati. Yath
sho viya sho, muni ca so sho cti munisho. Eva munivasabho, munipugavo, buddhango,
buddhdicco, rasi viya rasi, saddhammo ca so rasi cti saddhammarasi. Eva vinayasgaro,
puarkamiva puarko, samao ca so puarko cti samaapuarko, samaapadumo. Cando
viya cando, mukhaca ta cando cti mukhacando. Eva mukhapaduma iccdi.
Sambhvanpubbapado yath dhammo iti buddhi dhammabuddhi. Eva dhammasa,
dhammasakhto, dhammasammato, pasait, asubhasa, aniccasa, anattasa,
dhtusa, dhtusa, attasa, atthisa, attadihi iccdi.
Avadhraapubbapado yath guo eva dhana guadhana. Eva saddhdhana,
sladhana, padhana, cakkhu eva indriya cakkhundriya. Eva cakkhyatana,
cakkhudhtu, cakkhudvra, rprammaamiccdi.
Naniptapubbapado yath na brhmaoti atthe kammadhrayasamse, vibhattilopdimhi ca
kate
Ubhe tappuristi tappurisasa.
344. Atta nassa tappurise.
Nassa niptapadassa tappurise uttarapade pare sabbasseva atta hoti. Tappurisekadesatt
tappuriso, abrhmao.
Na nisedho sato yutto,
Desdiniyama vin;
Asato cphalo tasm,
Kathamabrhmaoti ce?
Nisedhatthnuvdena, paisedhavidhi kvaci;
Parassa micchatt-khypanyopapajjate.
Duvidho cassattho pasajjappaisedhapariyudsavasena.
Tattha yo asriyapass rjadrtidsu viya uttarapadatthassa sabbath abhva dpeti, so
pasajjappaisedhavc nma. Yo pana abrhmaa amanusstidsu viya uttarapadattha
pariyudsitv tasadise vatthumhi kriya paipdayati, so pariyudsavc nma.
Vuttaca
Pasajjappaisedhassa, lakkhaa vatthunatthit;
Vatthuto aatra vutti, pariyudsalakkhaanti.
Nanveva santepi abrhmaotidsu kathamuttarapadatthappadhnat siyti?
Vuccate brhmadisaddna brhmadiatthasseva tasadisdiatthasspi vcakatt,
brhmadisadd hi kevalbrhmadiatthesveva pka, bhsaddo viyasattya, yad te pana
aena sadisdivcakena naiti niptena yujjanti, tad tasadisatadaatabbiruddhatadabhvesupi
vattanti, bhsaddo viya anvabhiydiyoge anubhavanaabhibhavandsu, tasm
uttarapadatthajotakoyevettha naiti niptoti na doso, tena abrhmaoti brhmaasadisoti vutta hoti.
Eva amanusso, assamao.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 95 sur 199

Aatthe na bykat abykat, asakilih, apariypann.


Viruddhatthe na kusal akusal, kusalapaipakkhti attho. Eva alobho, amitto.
Pasajjappaisedhe na katv akatv, aktuna pua akaronto.
Nassa, tappuriseti ca vattate.
345. Sare ana.
Naiccetassa padassa tappurise uttarapade ana hoti sare pare.
Na asso anasso, na ariyo anariyo. Eva anissaro, aniho, anupavdo, na dya andya,
anoloketv iccdi.
Kupubbapado yath kucchitamannanti niccasamsatt aapadena viggaho,
kammadhrayasamse kate
Tappurise, sareti ca vattate.
346. Kadada kussa.
Kuiccetassa niptassa tappurise uttarapade kada hoti sare pare. Kadanna. Eva kadasana.
Sareti ki? Kudr, kuputt, kuds, kudihi.
Kussti vattate.
347. Kppatthesu ca.
Kuiccetassa appatthe vattamnassa k hoti tappurise uttarapade pare. Bahuvacanuccraato
kucchitatthe ca kvaci tappurise. Appaka lavaa klavaa. Eva kpuppha, kucchito puriso
kpuriso, kupuriso v.
Pdipubbapado ca niccasamsova, padhna vacana pvacana, bhusa vaddha
pavaddha, sarra, sama, samm v dhna samdhna, vividh mati vimati, vividho kappo
vikappo, visiho v kappo vikappo, adhiko devo atidevo. Eva adhidevo, adhisla, sundaro
gandho sugandho, kucchito gandho duggandho, sobhana kata sukata, asobhana kata
dukkaa iccdi.
Ye idha avihitalakkha nmaniptopasagg, tesa nmna samsoti yogavibhgena
samso dahabbo. Yath apunageyy gth, acandamullokikni mukhni, assaddhabhoj,
alavaabhojtidsu ayuttatthatt nena samso.
Tath diho pubbanti dihapubbo tathgata. Eva sutapubbo dhamma, gatapubbo magga,
kammani dih pubbanti dihapubb dev tena. Eva sutapubb dhamm, gatapubb dis, pahro,
parbhavo, vihro, hro, upahro iccdi.
Kammadhrayasamso.
Digusamsa
Atha digusamso vuccate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 96 sur 199

Tayo lok samha cittena sampiit, tia lokna samhroti v atthe


Nmna samso yuttatthoti vattamne dvipadetidin kammadhrayasamso, tato
samsasaya, vibhattilope, pakatibhve ca kate
Kammadhrayoti vattate.
348. Sakhypubbo digu.
Sakhypubbo kammadhrayasamso digusao hoti.
Dve gvo digu, digusadisatt ayampi samso digti vutto. Atha v
sakhypubbattanapusakekattasakhtehi dvhi lakkhaehi gato avagatoti digti vuccati, dvhi v
lakkhaehi gacchati pavattatti digu. Ettha ca sakhypubboti vuttatt sakhysaddasseva
pubbanipto, ubhe tappuristi tappurisasa.
Napusakaligoti vattate.
349. Digussekatta.
Digussa samsassa ekatta hoti, napusakaligattaca.
Samhradigusseta gahaa, tattha sabbatthekavacanameva hoti, aatra pana
bahuvacanampi, nmabyapadesasydyuppatti amdesdi.
Tiloka, he tiloka, tiloka, tilokena, tilokassa, tilok tilokasm tilokamh, tilokassa, tiloke
tilokamhi tilokasmi.
Eva tayo da tidaa, ti malni samhani, tia malna samhroti v timala,
tilakkhaa, catussacca, catasso dis catuddisa, saro rasso napusaketi rassatta,
pacasikkhpada, sayatana, sattha, ahasla, navalokuttara, dasasla, satayojana.
Tath dve rattiyo dviratta, tisso rattiyo tiratta, dve aguliyo dvagula, satta godvariyo,
tsa samhroti v sattagodvara.
Ettha ca ratti aguli godvarnamantassa
350. Kvaci samsantagatnamakranto.
Rjdigaasseta gahaa, tena samsantagatna rjdna nmna anto kvaci akro
hotti attho. Kraggahaena bahubbhdimhi samsante kvaci kappaccayo hoti, surabhi su du
pthi gandhantassikro ca.
Atha v a ca ko ca ak, rakro padasandhikaro, tena kvaci samsantagatnamanto hutv a ka
iccete paccay hontti attho. Tena paca gvo samhati atthe samsdi katv samsante
appaccaye, o sare cti avdese ca kate pacagavantidi ca sijjhati. Dvirattantidsu pana
appaccaye kate pubbasarassa saralopotidin lopo.
Asamhradigu yath eko ca so puggalo cti ekapuggalo. Eva ekadhammo, ekaputto, tayo
bhav tibhav, catasso dis catuddis, dasasahassacakkavni iccdi.
Digusamso.
Tappurisasamsa

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 97 sur 199

Atha tappurisasamso vuccate.


So pana dutiydsu chasu vibhattsu bhvato chabbidho. Tattha dutiytappuriso
gatanissittttikkantappattpanndhi bhavati.
Saraa gatoti viggahe
Tappurisoti vattate.
351. Amdayo parapadebhi.
Amdivibhatyantni yuttatthni pubbapadni nmehi parapadebhi saha vibhs samasyante, so
samso tappurisasao hoti. Ayaca tappuriso abhidheyyavacanaligo.
Gatdisadd kitantatt tilig, vibhattilopdi sabba pubbasama. So saraagato, te
saraagat. S saraagat, t saraagatyo. Ta kula saraagata, tni kulni saraagatni iccdi.
Eva araagato, bhmigato, dhamma nissito dhammanissito, atthanissito, bhava atto
bhavtto, kltto, pama atikkanta pamtikkanta. Loktikkanta, sukha patto
sukhappatto, dukkhappatto, sota panno sotpanno, nirodhasampanno, ratha ruho rathruho,
sabbaratti sobhano sabbarattisobhano, muhuttasukha.
Upapadasamse pana vuttiyeva tassa niccatt. Yath kamma karotti kammakro,
kumbhakro, attha kmetti atthakmo, dhammakmo, dhamma dhretti dhammadharo,
vinayadharo, sacca vaditu slamassti saccavd iccdi.
Tavantumnantdikitantehi vkyameva vavatthitavibhsdhikrato. Yath odana bhuttav,
dhamma suamno, dhamma suanto, kaa karno, anabhidhnato v, abhidhnalakkha hi
taddhitasamsakitakti.
Dutiytappuriso.
Tatiy kitaka pubba sadisa samnattha kalaha nipua missasakhildhi.
Buddhena bhsito buddhabhsito, dhammo. Eva jinadesito, satthr vaito satthuvaito,
vihi garahito viugarahito, viuppasattho, issarakata, sayakata, sukehi haa
sukhata, ra hato rjahato, rogapito, aggidaho, sappadaho, sallena viddho sallaviddho,
icchya apakato icchpakato, slena sampanno slasampanno. Eva sukhasahagata,
asampayutta, mittasasaggo, piyavippayogo, jtitthaddho, guahno, guavuho,
catuvaggakaraya, catuvaggdikattabba, kkehi peyy kkapeyy, nad.
Kvaci vuttiyeva, urena gacchatti urago, pdena pivatti pdapo. Kvaci vkyameva, parasun
chinnav, kkehi ptabb, dassanena pahtabb.
Pubbdiyoge msena pubbo msapubbo. Eva mtusadiso, pitusamo, eknavsati, slavikalo,
asikalaho, vcnipuo, yvaklikasamissa, vcsakhilo, satthr sadiso satthukappo, puena
atthiko puatthiko, gudhiko, guena sasaho odano guodano, khrodano, assena yutto ratho
assaratho, maggacitta, jambuy pato lakkhito dpo jambudpo, ekena adhik dasa ekdasa,
jtiy andho jaccandho, pakatiy medhv pakatimedhv iccdi.
Tatiytappuriso.
Catutth tadatthaatthahitadeyydhi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 98 sur 199

Tadatthe kathinassa dussa kathinadussa, kathinacvaratthyti attho. Eva cvaradussa,


cvaramlya, yguy atthya taul ygutaul, bhattataul, saghassatthya bhatta
saghabhatta, gantuknamatthya bhatta gantukabhatta. Eva gamikabhatta, psdya
dabba psdadabba.
Atthe bhikkhusaghassatthya vihro bhikkhusaghattho vihro, bhikkhusaghatth ygu,
bhikkhusaghattha cvara. Yassatthya yadattho, yadatth, yadattha. Eva tadattho, tadatth.
Tadattha. Etadattho vymo, etadatth kath, etadattha sotvadhna. Kimattha, attattha,
parattha, vinayo savaratthya, sukha samdhatthya, nibbid virgatthya, virgo
vimuttatthya. Tath lokassa hito lokahito, buddhassa deyya buddhadeyya, puppha.
Saghadeyya, cvara. Idha na bhavati, saghassa dtabba, saghassa dtu iccdi.
Catutthtappuriso.
Pacam apagamana bhaya virati mocanatthdhi.
Methunasm apeto methunpeto. Eva palppagato, nagaraniggato, piaptapaikkanto.
Gmato nikkhanta gmanikkhanta, rukkhagg patito rukkhaggapatito, ssanacuto,
pattivuhna, dharaitaluggato, sabbabhavehi nissao sabbabhavanissao.
Bhayatthdiyoge yath rjato bhaya rjabhaya, corehi bhaya corabhaya, amanussehi
bhaya amanussabhaya, aggito bhaya aggibhaya. Ppato bhto ppabhto, ppabhruko,
akattabbato virati akattabbavirati. Eva kyaduccaritavirati, vacduccaritavirati, bandhan mutto
bandhanamutto, vanamutto, bandhanamokkho, kammato samuhita kammasamuhita,
ukkahukkaha, omakomaka.
Kvaci vuttiyeva, kammato jta kammaja. Eva cittaja, utuja, hraja. Idha na bhavati,
psd patito.
Pacamtappuriso.
Chah rao putto rjaputto. Eva rjapuriso, cariyapjako, buddhasvako, buddharpa,
jinavacana, samuddaghoso, dhana rsi dhaarsi, pupphagandho, phalaraso, kyassa lahut
kyalahut, maraassati, rukkhamla, ayassa patto ayopatto, eva suvaakaha,
pnyathlaka, sappikumbho.
Devna rjti atthe samsdimhi kate kvaci samsantagatnamakrantoti akro, tato
sy cti tta na bhavati. Devarjo, devarj, devarja, devarje iccdi purisasaddasama.
Attbhve so devarj, te devarjno iccdi rjasaddasama. Tath devna sakh devasakho,
devasakh, so devasakh, te devasakhno iccdi.
Pumassa liga pulliga. Eva pumbhvo, pumantalopdi.
Hatthipada, itthirpa, bhikkhunisagho, jambuskh, ettha ca
kvacdimajjhuttarnantidin majjhe krkrna rassatta.
Vibhsdhikrato kvaci vkyameva, sahas kammassa kattro, bhinnna sandht, kappassa
tatiyo bhgo, y ca pakkhassa aham, manussna khattiyo sratamo.
Yuttattho icceva? Bhao rao puriso devadattassti ettha bhaasambandhe chahti
aamanapekkhatya ayuttatthabhvato samso na bhavati, kosalassa rao puttotidsu pana
spekkhatya asamatthatt na bhavati, sambandhsaddna pana nicca spekkhattepi gamakatt
samso, yath devadattassa gurukula, bhagavato svakasaghotidi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 99 sur 199

Chahtappuriso.
Sattam rpe sa rpasa, eva rpasacetan, sasradukkha, cakkhumhi sannissita
via cakkhuvia, dhamme rato dhammarato, dhammbhirati, dhammaruci,
dhammagravo, dhammesu nirutti dhammanirutti, dndhimutti, bhavantarakata, dassane assdo
dassanassdo, arae vso araavso, vikle bhojana viklabhojana, kle vassa klavassa,
vane puppha vanapuppha. Eva vanamahiso, gmaskaro, samuddamaccho, vakacchapo,
vamako, kpamako, titthanv, itthsu dhutto itthidhutto chyya sukkho chysukkho,
agrapakka, crakabaddho.
Idha vuttiyeva, yath vane caratti vanacaro, kucchimhi sayatti kucchisayo, thale tihatti
thalaho. Eva jalaho, pabbataho, maggaho, pake jta pakaja, sire ruhatti siroruha
iccdi.
Idha na bhavati, bhojane mattaut, indriyesu guttadvrat, sane nisinno, sane nisditabba.
Sattamtappuriso.
Tadanuparodhenti vuttatt yathbhidhna tappurise kvaci accantdsu
amdivibhatyanta pubbapada para sambhavati.
Yath anta atikkanta accanta, accantni, vela atikkanto ativelo, rassatta. Eva
mla atto atimlo, pattajviko, pannajviko, akkha patigata nissitanti paccakkha dassana,
paccakkho attabhvo, paccakkh buddhi, attha anugata anvattha, kokilya avakuha
avakokila vana, pariccattanti attho. Avamayra, ajjhayanya parigilno pariyajjhayano,
kammassa ala samatthoti alakammo, vacanya alanti alavacano, vnato nikkhanta nibbna,
kilesehi nikkhanto nikkileso, niragao, kosambiy nikkhanto nikkosamb, vanato niyyto nibbano,
cariyato paro pcariyo. Eva payyako, parahiyyo, gagya upari uparigaga. Eva hehnad,
antosampatti, hasna rj rjahaso, hasarj v, msassa addha addhamsa, msaddha
v, malakassa addha addhmalaka, malakaddha v, kahpaassa aha ahakahpaa,
ahamsaka, rattiy aha aharatta, rattiy pubba pubbaratta, rattiy pacch
pacchratta. Ettha ca kvaci samsantagatnamakrantoti rattisaddantassa atta, ahassa pubba
pubbanha. Eva syanha, tesu vuddhtidin ahassa anhdeso.
Amdiparatappuriso.
Kvaci tappurise pabhakardsu vibhattilopo na bhavati.
Yath pabha karotti atthe amdayo parapadebhti samso, nmna samso
yuttatthoti samsasa, tato tesa vibhattiyo lop cti vibhattilope sampatte tattheva
caggahaena pubbapade vibhattilopbhvo. Sesa sama. Pabhakaro, amata dadtti
amatandado, raa jahtti raajaho, juti dhretti jutindharo, tath sahaskata, parassapada.
Attanopada, bhayato upahna bhayatpahna, paratoghoso, gavapatitthero, manasikro,
pubbenivso, pubbenivsnussati, majjhekalya, antevs, antevsiko, janesuto, urasilomo,
kaheko, sarasijamiccdi.
Alopatappuriso.
Tappurisasamso nihito.
Bahubbhisamsa
Atha bahubbhisamso vuccate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 100 sur 199

So ca navavidho dvipado tulydhikarao, dvipado bhinndhikarao, tipado naniptapubbapado,


sahapubbapado upamnapubbapado sakhyobhayapado disantarattho byatihralakkhao cti.
Tattha dvipado tulydhikarao bahubbhi kammdsu chasu vibhatyatthesu bhavati.
Tattha dutiyatthe tva gat sama ima saghrmanti viggahe
352. Aapadatthesu bahubbhi.
Samasyamnapadato aesa pahamadutiydivibhatyantna padnamatthesu yuttatthni
nmni vibhs samasyante, so samso bahubbhisao ca hoti.
Bahavo vhayo yassa so bahubbhi, bahubbhisadisatt ayampisamso anvatthasavasena
bahubbhti vutto, aapadatthappadhno hi bahubbhi.
Duvidho cya bahubbhi tagguasavitagguasaviavasena, tesu yattha
visesanabhto attho aapadatthaggahaena gayhati, so tagguasavio, yath
lambakaamnayti.
Yattha pana na gayhati, so atagguasavio, yath bahudhanamnayti.
Idha bahubbhisadde viya visesanassa pubbanipto, sesa pubbasama.
gatasamao saghrmo. Ettha ca gatasaddo, samaasaddo ca attano atthe ahatv
dutiyvibhatyatthabhte saghrmasakhte aapadatthe vattanti, tadatthajotanatthameva
tadanantara saghrmoti padantara payujjati, tato samseneva kammatthassa abhihitatt
puna dutiy na hoti. Idasaddassa ca appayogo, eva sabbattha. Bahubbhi cya
abhidheyyaligavacano.
Tath gatasama svatthi, gatasamaa jetavana, paipann addhik ya patha soya
paipannaddhiko patho, abhiruh vij ya nva s abhiruhavij nv. Eva kammatthe
bahubbhi.
Tatiyatthe bahubbhi yath jitni indriyni yena samaena soya jitindriyo samao. Eva
dihadhammo, pattadhammo, katakicco, jit mr anenti jitamro bhagav,
paividdhasabbadhammo.
Catutthiyatthe bahubbhi yath dinno suko yassa rao soya dinnasuko rj, upanta
bhojana assa samaassti upantabhojano samao, upahao bali assti upahaabali yakkho.
Pacamiyatthe bahubbhi yath niggat jan asm gm soya niggatajano gmo, niggato
ayo asmti nirayo, niggat kiles etasmti nikkileso, apeta via asmti apetavio
matakyo, apagata bhayabherava asmti apagatabhayabheravo arah.
Chahiyatthe bahubbhi yath chinn hatth yassa purisassa soya chinnahattho puriso.
Eva paripuasakappo, khsavo, vto rgo assti vtargo, dve padni assti dvipado, dvihattho
pao, tevijjo, catuppado, paca cakkhni assti pacacakkhu bhagav, chaabhio, rassatta,
navaga satthussana, dasabalo, anantao, ti dasa parimametesanti tidas dev,
samsantassa atta, idha parimasaddassa sannidhnato dasasaddo sakhyne vattate, aya
paccayo etesanti idappaccay, ko pabhavo assti kipabhavo aya kyo, vigata malamassti
vimalo, sundaro gandho assti sugandha candana. Eva suslo, sumukho, kucchito gandho assti
duggandha kuapa, duhu mano assti dummano. Eva dusslo, dummukho, tapo eva dhana
assti tapodhano, khantisakhta bala assti khantibalo, indoti nma etassti indanmo.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 101 sur 199

Chandajtdsu visesanavisesitabbna yathicchitatt ubhaya pubba nipatati, yath


chando jto assti chandajto, jto chando asstipi jtachando. Eva sajtaptisomanasso,
ptisomanassasajto, msajto, jtamso, chinnahattho, hatthacchinno.
Dgh jaghyassti viggayha samsdimhi kate
Tulydhikarae, padeti ca vattate.
353. Itthiya bhsitapumitth pumva ce.
Itthiya vattamne tulydhikarae pade pare pubbe bhsitapum itthivcako saddo atthi ce, so
pum iva dahabboti pubbapade itthippaccaybhvo, bahubbhivisayoya, upari
kammadhrayasae cti vakkhamnatt.
354. Kvacdimajjhuttarna dgharasspaccayesu ca.
Kvaci taddhitasamsanmopasaggdsu padesu dimajjhuttarabhtna sarna
jinavacannuparodhena dgharass honti paccayesu, apaccayesu paresu, aparabhtesu ca.
Tattha
Dghatta pkanpa- ghtdo madhuvdisu;
Rassatta ajjave itthi- rpdo ca ka, tdisti.
Bahubbhisamse sati pullige uttarapadantassa rassatta. Dghajagho puriso, tath paht
jivh assti pahtajivho bhagav. Mahat pa assti mahpao. Mahata mah tulydhikarae
padeti mahdeso.
Itthiyamiti ki? Khamdhano. Bhsitapumti ki? Saddhdhuro, saddhpakatiko,
papakatiko, pavisuddhiko, ettha ca kvaci samsantagatnamakrantoti kappaccayo.
Tulydhikarae icceva? Samaibhattiko, kumribhattiko, kumribhatti.
Pubbapadassevya pumbhvtideso, tena idha na bhavati. Bahudsiko puriso.
Bahukumrika kula.
Ghivo dhanu assti viggayha samsdimhi kate
355. Dhanumh ca.
Tipadamida. Kvacisamsantagat dhanusadd paccayo hoti, casaddena dhammdito ca,
vamodudantnanti vakro, ghivadhanv. Eva paccakkhadhamm.
Kvacti ki? Sahassathmadhanu, paccakkhadhammo, viditadhammo.
Nndumapatitapupphavsitasnu iccatra nnappakr dum nndum, nndumehi
patitni nndumapatitni, nndumapatitni ca tni pupphni cti nndumapatitapupphni, tehi
vsit nndumapatitapupphavsit, nndumapatitapupphavsit sn yassa pabbatassa soya
nndumapatitapupphavsitasnu pabbato. Aya pana kammadhrayatappurisagabbho
tulydhikaraabahubbhi.
Tath bylambo ambudharo bylambambudharo, tassa bindni bylambambudharabindni, tehi
cumbito bylambambudharabinducumbito, tdiso ko yassa soya
bylambambudharabinducumbitako iccdi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 102 sur 199

Sattamiyatthe bahubbhi yath sampannni sassni yasmi janapade soya sampannasasso


janapado, sulabho pio imasminti sulabhapio deso. ki manuss yassa rjadhniya s
kiamanuss rjadhn, bahavo tpas etasminti bahutpaso assamo, upacita masalohita
asminti upacitamasalohita sarra, bahavo smino asminti bahussmika nagara.
Bah nadiyo asminti atthe samsdimhi kate
Samsantaggahaa, kappaccayo ca vattate.
356. Nadimh ca.
Samsantagat nadimh kappaccayo hoti, casaddena tuant ca. Niccattha vacana. Nadti
cettha itthivcakna krkrna parasama, tato kvacdimajjhuttarnantidin
nadisaassa kappaccaye rassatta, bahunadiko janapado. Eva bahujambuka vana.
Bahunrikoti chahbahubbhin siddha. Bahavo kattro asmi, assti v bahukattuko deso. Eva
bahubhattuko.
Bhinndhikarao yath ekaratti vso assti ekarattivso, samnena janena saddhi vso
assti samnavso puriso. Ubhato byajanamassa atthti ubhabhobyajanako, chatta pimhi assti
chattapi puriso. Eva daapi, satthapi, vajirapi, khaggahattho, satthahattho, dne
ajjhsayo assti dnajjhsayo, dndhimuttiko, buddhabhattiko, saddhammagravo iccdi.
Tipado yath parakkamendhigat sampad yehi te bhavanti parakkamdhigatasampad
mahpuris. Eva dhammdhigatabhog, oto pattato pi yena soya otapattapi, shassa
pubbaddha viya kyo assti shapubbaddhakyo, matt bahavo mtag asminti
mattabahumtaga vana iccdi.
Naniptapubbapado yath natthi etassa samoti asamo bhagav. Idha atta nassa
tappuriseti sutte atta nassti yogavibhgena nassa atta. Eva appaipuggalo, aputtako,
ahetuko, kvaci samsantaiccdin kappaccayo, natthi savso etesanti asavs, na vijjate
vuhi etthti avuhiko janapado, abhikkhuko vihro, natthi etassa uttaroti anuttaro, sare anati
ana, tappurisaggahaamupalakkhaa, athav tesu vuddhtidin nassa ana. Eva natthi anto
assti ananta, na vijjanti sav etesanti ansav iccdi.
Pahamyatthe sahapubbapado yath saha hetun yo vattateti sahetuko, sahetu v, tesu
vuddhtidin sahasaddassa sdeso, kvaci samsantaiccdin kappaccayo ca, saha ptiy ime
vattantti sapptik. Eva saha paccayehi vattantti sappaccay, sakileso, saupdno, saparivro, saha
mlena uddhato samluddhato rukkho.
Upamnapubbapado pahamyatthe tva upamnopameyyabhvappasiddhattha
ivasaddappayogo, kyabymna samappamatya nigrodho iva parimaalo yo rjakumro
soyanigrodhaparimaalo rjakumro. Vuttatthnamappayogoti ivasaddassa appayogo, sakho
viya paaro ayanti sakhapaaro, kko viya sro ayanti kkasro, cakkhu iva bhto aya
paramatthadassanatoti cakkhubhto bhagav. Eva atthabhto. Dhammabhto, brahmabhto, andho
viya bhto ayanti andhabhto blo. Mujapabbajamiva bht ayanti mujapabbajabht kudihi.
Tantkulakamiva jt ayanti tantkulakajt.
Chahiyatthe suvaavao viya vao yassa soya suvaavao bhagav.
Uttarapadalopo, ngassa viya assa gatti ngagati. Eva shagati, ngavikkamo, shavikkamo,
shahanu, eissa viya assa jaghti eijagho, shassa pubbaddha viya assa kyoti
shapubbaddhakyo, brahmuno viya ahagasamanngato saro assti brahmassaro.
Vsaddatthe sakhyobhayapado yath dve v tayo v patt dvattipatt,
dvekahnamkro vti dvisaddantassa tta, rassatta, dvha v tha v dvhatha, cha v

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 103 sur 199

paca v vc chappacavc. Eva sattahams, ekayojanadviyojanni.


Disantarattho yath pubbass ca dakkhiass ca disya yadantara sya
pubbadakkhi vidis. Ettha tulydhikaraapadaparattbhv na pumbhvtideso,
kvacdimajjhuttarnantidin disantaratthe pubbapadassa rassatta. Eva pubbuttar,
aparadakkhi, pacchimuttar. Yad pana dakkhi ca s pubb cti kammadhrayasamso hoti, tad
pumbhvtideso uttarapadatthappadhnatt, sabbanmikavidhnampi nicca bhavatiyeva, yath
dakkhiapubbass, dakkhiapubbassamiti.
Byatihralakkhao yath kesesu ca kesesu ca gahetv ida yuddha pavattatti keskesi,
daehi ca daehi ca paharitv ida yuddha pavattatti dadai,
kvacdimajjhuttarnantidin majjhedgho, tesu vuddhtidin antassikro.
Pahamvibhatyatthabahubbhi.
Bahubbhisamso nihito.
Dvandasamsa
Atha dvandasamso vuccate.
So ca duvidho itartarayoga samhratthabhedena.
Tattha itartarayoge tva sriputtamoggallnaitdha ubhayatthpi pahamekavacana,
samuccayajotanattha casaddappayogo ca.
Sriputto ca moggallno cti viggahe
357. Nmna samuccayo dvando.
Nnnmnameva ekavibhattikna yuttatthna yo samuccayo, so vibhs samso bhavati,
dvandasao ca.
Ettha ca samuccayo nma sampiana, so pana atthavasena kevalasamuccayo anvcayo
itartarayogo samhro cti catubbidho.
Tattha kevalasamuccaye, anvcaye ca samso na bhavati, kriyspekkhatya nmna
aamaa ayuttatthabhvato, yath cvara piaptaca paccaya sayansana adsi,
dnaca dehi, slaca rakkhhi. Itartarayoge, samhre ca samso bhavati, tattha nmna
aamaa yuttatthabhvato.
Dve dve padni dvand, dvandah v dvand, dvandasadisatt aya samsopi
anvatthasaya dvandoti vuccati, ubhayapadatthappadhno hi dvando.
Nanu ca ubhayapadatthappadhnatte sati dvande kathamekatthbhvo siyti? Vuccate
sadisdiatthepi saddappavattisambhavenadvinna padna ekakkhaeyeva atthadvayadpakatt na
virodho, taca dvandavisayameva, tesamatthadvayadpakatt. Yath hi bhsaddo
anubhavaabhibhavdike atthe anvabhidiupasaggasahitova dpeti, na kevalo, eva
gavassakantidsu gavdna assdisaddantarasahitnameva atthadvayadpana, na kevalnanti
taca dvandavisayameva, na sabbatthti dahabba. Atha v dvinnampi
yathvuttasamuccayadpakatt atthi dvandepekatthitti na koci virodho, tato
samsasavibhattilopdi vuttanayameva, samseneva catthassa vuttatt
vuttatthnamappayogoti casaddassa appayogo.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 104 sur 199

Idha dvande accitatara pubba nipatati, parasseva ligaca. Itartarayogassa


avayavappadhnatt sabbattha bahuvacanameva.
Sriputtamoggalln, sriputtamoggallne, sriputtamoggallnehi iccdi, samao ca brhmao
ca samaabrhma. Eva brhmaagahapatik, khattiyabrhma, devamanuss, candimasriy,
mt ca pit ca mtpitaro, tesu vuddhtidin dvande mtudipubbapadukrassa kro. Eva
pitputt.
Jy ca pati cti jypatiitdha
Kvacti vattate.
358. Jyya tuda jni patimhi.
Jysaddassa tuda jniiccete des honti patisadde pare kvaci. Tudapati, jnipati,
jayampatik. Ettha niggahtgamo, kvacdin rassattaca.
Kvaci appasara pubba nipatati, yath cando ca sriyo ca candasriy, nigam ca janapad
ca nigamajanapad, sur ca asur ca garu ca manuj ca bhujag ca gandhabb ca
sursuragaruamanujabhujagagandhabb.
Kvaci ivauvaantna pubbanipto, yath aggi ca dhmo ca aggidhm. Eva
gatibuddhibhujapahaharakarasay, dhtavo ca ligni ca dhtuligni.
Kvaci sardiakrantna pubbanipto, yath attho ca dhammo ca atthadhamm. Eva
atthasadd, saddatth v.
Samhre pana cakkhu ca sotacti atthe nmna samuccayo dvandoti
dvandasamsa katv vibhattilopdimhi kate
Napusakaliga, ekattacti vattate.
359. Tath dvande pi triya yogga senaga khuddajantuka vividha viruddha
visabhgatthdnaca.
Yath digusamse, tath samhradvandasamsepi pi triya yogga senagatthna,
khuddajantukavividha viruddhavisabhgatthaiccevamdnaca ekatta hoti, napusakaligattaca.
Pino ca triyni ca yoggni ca sen cti pitriya yoggasen, tsamagni
pitriyayoggasenagni, dvandato paratt agasaddo paccekamabhisambajjhate. Khudd ca te
jantuk ceti khuddajantuk, vividhenkrena viruddh vividhaviruddh, niccavirodhino. Samno
bhgo yesa te sabhg, tesu vuddhtidin samnassa sadeso, vividh ca te lakkhaato
sabhg ca kiccatoti visabhg. Pitriyayoggasenagni ca khuddajantuk ca vividhaviruddh ca
visabhg cti dvando, idha bahutt pubbaniptassa aniyamo, te atth yesa te
pitriyayoggasenagakhuddajantukavividhaviruddhavisabhgatth, te dayo yesa te taddayo.
diggahaena aoaligavisesita sakhyparimattha pacanacalattha disatthdnaca
dvande ekatta, napusakaligattaca, iti pyagatthabhvato cakkhusotasaddna imin
ekatta, napusakaligattaca katv samsatt nmabyapadese kate sydyuppatti amdesdi.
Cakkhusota, he cakkhusota, cakkhusota, cakkhusotena. Eva sabbatthekavacanameva.
Mukhaca nsik ca mukhansika, saro rasso napusaketi antassa rassatta, hanu ca gv ca
hanugva. Eva kaansa, pipda, chavimasalohita. Hatthapd
masalohitntidna pana itartarayogena siddha. Eva pyagatthe.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 105 sur 199

Triyagatthe gtaca vditaca gtavdita, sammaca taca sammata, sammanti


kasata. Tanti hatthata. Sakhe ca paavo ca iimo ca, sakh ca paav ca aim
cti v sakhapaavaiima, paavdayo dvepi bheriviseso.
Yoggagatthe yath phlo ca pcanaca phlapcana, yugaca nagalaca yuganagala.
Senagatthe hatthino ca ass ca hatthiassa, rath ca pattik ca rathapattika, asi ca
cammaca asicamma, cammanti saravraaphalaka. Dhanu ca kalpo ca dhanukalpa,
kalpoti tra.
Khuddajantukatthe as ca makas ca asamakasa. Eva kunthakipillika,
kapaaga, kasarsapa. Tattha kunth sukhumakipillik, k kaplapihikap.
Vividhaviruddhatthe ahi ca nakulo ca, ah ca nakul cti v ahinakula. Eva
biramsika, antassa rassatta, kkolka, sappamaka, garuasappa.
Visabhgatthe slaca paaca slapaa, samatho ca vipassan ca
samathavipassana. Eva nmarpa, hirottappa. Satisampajaa, lobhamoha, dosamoha,
ahiriknottappa, thinamiddha, uddhaccakukkuccamiccdi. Amo niggahta jhalapehti ettha
amoti niddesadassanato katthaci napusakaligatta na hotti dahabba, tena
dhipaccaparivro chandaprisuddhi paisandhippavattiyantidi sijjhati.
Aoaligavisesitna dvande ds ca dso ca dsidsa, kvacdtidin majjhe
rassatta. Eva itthipuma, pattacvara, skhpalsamiccdi.
Sakhyparimatthna dvande ekakaca dukaca ekakaduka, sakhydvande
appasakhy pubba nipatati. Eva dukatika, tikacatukka, catukkapacaka, dgho ca
majjhimo ca dghamajjhima.
Pacanacalatthna dvande orabbhik ca skarik ca orabbhikaskarika. Eva
skuikamgavika, sapko ca calo ca sapkacala, pukkusachavahaka,
venarathakra. Tattha ven tacchak, rathakr cammakr.
Disatthna dvande pubb ca apar cti atthe dvandasamsa, vibhattilopaca katv
idhdiggahaena ekatte, napusakaligatte ca kate saro rasso napusaketi rassatta,
pubbpara, he pubbpara, pubbpara, pubbparena, pubbparassa iccdi. Eva
puratthimapacchima, dakkhiuttara, adharuttara.
Napusakaliga, ekatta, dvandeti ca vattate.
360. Vibhs rukkha tia pasu dhana dhaa janapaddnaca.
Rukkha tia pasu dhana dhaa janapaddnamekatta, napusakaligattaca vibhs hoti
dvande samse. Ekattbhve bahuvacana, parasseva ligaca.
Tattha rukkhna dvande assatth ca kapitth cti atthe samhre dvandasamsdimhi kate
imin vikappenekatta, napusakaligattaca. Assatthakapittha, assatthakapitth v. Eva
ambapanasa, ambapanas v, khadirapalsa, khadirapals v, dhavassakaaka,
dhavassakaak v.
Tina dvande usrni ca brani ca usrabraa, usrabrani v. Eva mujapabbaja,
mujapabbaj v, ksakusa, ksakus v.
Pasna dvande aj ca eak ca ajeaka, ajeak v, hatth ca gvo ca ass ca vaav ca

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 106 sur 199

hatthigavassavaava, hatthigavassavaav v, kvactidin rassatta, osare cti


avdeso ca, gomahisa, gomahis v, eeyyavarha, eeyyavarh v, shabyagghataraccha,
shabyagghataracch v.
Dhanna dvande hiraaca suvaaca hiraasuvaa, hiraasuvani v. Eva
jtarparajata, jtarparajatni v, maimuttasakhaveuriya, maimuttasakhaveuriy v.
Dhana dvande sl ca yav ca sliyava, sliyav v. Eva tilamuggamsa,
tilamuggams v.
Janapadna dvande ks ca kosal ca ksikosala, ksikosal v, vajj ca mall ca
vajjimalla, vajjimall v, ag ca magadh ca agamagadha, agamagadh v.
diggahaena aoappaipakkhadhammna, sakuatthnaca dvande vibhs ekatta hoti,
napusakaligattaca. Kusalaca akusalaca kusalkusala, kusalkusal v, eva
svajjnavajja, svajjnavajj v, hnappata, hnappat v, kahasukka, kahasukk v,
sukhadukkha, sukhadukkhni v, paighnunaya, paighnunay v, chytapa, chytap v,
lokandhakra, lokandhakr v, ratti ca div ca rattindiva, rattindiv v, ahaca ratti ca
ahoratta, ahoratt v, kvaci samsantaiccdin krikrnamatta.
Sakuna dvande has ca bak ca hasabaka, hasabak v. Eva
kraavacakkavka, kraavacakkavk v, mayrakoca, mayrakoc v, sukaslika,
sukaslik v.
Samhradvando.
Yebhuyyena cettha
Accitappasara pubba, ivauvaaka kvaci;
Dvande sardyakranta, bahsvaniyamo bhave.
Dvandasamso nihito.
Pubbuttarubhayaattha-ppadhnatt catubbidho;
Samsoya digu kamma-dhrayehi ca chabbidho.
Duvidho abyaybhvo, navadh kammadhrayo;
Digu dudh tappuriso, ahadh navadh bhave;
Bahubbhi dvidh dvando, samso caturahadhti.
Iti padarpasiddhiya samsakao
Catuttho.

5. Taddhitakaa
Apaccataddhita
Atha nmato eva vibhatyant apaccdiatthavisese taddhituppattti nmato para
taddhitavidhnamrabhyate.
Tattha tasm tividhaligato para hutv hit sahitti taddhit, dipaccaynameta
adhivacana, tesa v nmikna hit upakr taddhitti anvatthabhtaparasamavasenpi

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 107 sur 199

dippaccayva taddhit nma.


Vasihassa apaccanti viggahe
Ligaca nipaccateti ito ligaggahaamanuvattate.
361. V apacce.
Chahiyantato ligamh appaccayo hoti vikappena tassa apaccamiccetasmi atthe.
So ca
362. Dhtuligehi par paccay.
Dhthi, ligehi ca paccay parva hontti paribhsato apaccatthasambandhiligato
chahiyantyeva paro hoti. Paicca etasm attho etti paccayo, patyanti anena atthti v paccayo,
vuttatthnamappayogoti apaccasaddassa appayogo, tesa vibhattiyo lop ceti vibhattilopo ca.
363. Tesa o lopa.
Tesa taddhitappaccayna nubandhna akro lopampajjate.
364. Vuddhdisarassa vsayogantassa sae ca.
disarassa v dibyajanassa v asayogantassa vuddhi hoti saakrappaccaye pare. Sayogo
anto assti sayoganto, tadao asayoganto. Atha v vavatthitavibhsatthoya vsaddo, tad ca
pakatibhte lige sarnamdisarassa asayogantassa vuddhi hoti saakre taddhitappaccaye pareti
attho.
Tena
Vsihdsu niccya, aniccoumpikdisu;
Na vuddhi nlaptdo, vavatthitavibhsato.
Casaddaggahaamavadhraattha.
Tass vuddhiy aniyamappasage niyamattha paribhsamha.
365. Ayuvanacyo vuddh.
Tesa akraivauvanameva yathkkama eoiccete vuddhiyo honti.
Casaddaggahaamavuddhisampianattha, avadhraattha v. I ca u ca yu, yu eva va
yuva, a ca yuva ca ayuva. ca e ca o ca yo. Puna vuddhiggahaa
negamajnapadtidsu uttarapadavuddhibhvattha, ettha ca ayuvananti
hnaniyamavacana yona vuddhibhvappasaganivattanattha.
Yath hi katavuddhna, puna vuddhi na hotiha;
Tath sabhvavuddhna, yona puna vuddhi na.
Tato akrassa kro vuddhi, saralopomdesappaccaydimhi saralope tu pakatti
saralopapakatibhv, naye para yutteti paranayana katv taddhitatt
taddhitasamsaiccdin nmabyapadese kate pure viya sydyuppatti.
Vsiho, vasihassa putto v, vsih iccdi purisasaddasama. Tassa nattupanattdayopi

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 108 sur 199

tadupacrato vsihyeva. Eva sabbattha gottataddhite pahamappakatitoyeva paccayo hoti.


Itthiya appaccayantatt ava ika eyya a nthti vsihasaddato paccayo.
Saralopdi katv itthippaccayantatt taddhitasamsaiccdisutte caggahaena nmabyapadese
kate sydyuppatti, vsih ka, vsih, vsihiyo iccdi itthisaddasama.
Napusake vsiha apacca, vsihni apaccni iccdi cittasaddasama. Eva uparipi
taddhitantassa tiligat veditabb.
Bhradvjassa putto bhradvjo, vesmittassa putto vesmitto, gotamassa putto gotamo. Ettha
ca ayuvaattbhv krdna na vuddhi hoti. Vasudevassa apacca vsudevo, baladevo.
Cittakotidsu pana sayogantatt vuddhi na bhavati.
Vacchassa apaccanti viggahe amhi sampatte v apacceti ito vti taddhitavidhne
sabbattha vattate, tena sabbattha vkyavuttiyo bhavanti. Apacceti pada yva
sasahaggahava vattate.
366. yana na vacchdito.
Vaccha kaccaiccevamdito chahiyantato gottagaato yana naiccate paccay honti v
tasspaccamiccetasmi atthe. Sabbattha akrnubandho vuddhattho, sesa pubbasama,
sayogantatt vuddhiabhvova viseso.
Vacchyano vacchno vacchassa putto v. Eva kaccassa putto kaccyano kaccno,
moggallassa putto moggallyano moggallno. Eva aggivessyano aggivessno, kahyano
kahno, skayano skano, mucyano mucno, kujyano kujno iccdi. katigaoya.
Kattikya apaccanti viggahe
367. eyyo kattikdhi.
disaddoya pakre vattate. Kattik vinatrohiiccevamdhi itthiya vattamnehi ligehi
eyyappaccayo hoti v tasspaccamiccetasmi atthe.
Vibhattilope pakati cassa sarantassti pakatibhvo. Kattikeyyo, kattikya putto v. Eva
vinatya apacca venateyyo, ikrassekro vuddhi, rohiiy putto rohieyyo, gagya apacca
gageyyo, bhaginiy putto bhgineyyo, nadiyputto ndeyyo. Eva anteyyo, heyyo, kmeyyo.
Suciy apacca soceyyo, ettha ukrassokro vuddhi, blya apacca bleyyo iccdi.
Dakkhasspaccanti viggahe amhi sampatte
368. Ato i v.
Akrantato ligamh ipaccayo hoti v tasspaccamiccetasmi atthe. Dakkhi, dakkh,
dakkhayo, doassa apacca doi. Eva vsavi, sakyaputti, naputti, dsaputti, dsarathi. Vrui,
kai, bladevi, pvaki, jinadattassa apacca jenadatti, suddhodani, anuruddhi iccdi.
Puna vggahaena apaccatthe ikappaccayo, aditidito yappaccayo ca. Yath sakyaputtassa
putto sakyaputtiko, tesu vuddhtidin kakrassa yakro, sakyaputtiyo. Eva naputtiko,
jenadattiko, vimtuy putto vemtiko.
Aditiy puttoti atthe yappaccayo, vuddhi ca.
369. Avao ye lopaca.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 109 sur 199

Avao taddhitabhte yappaccaye pare lopampajjate. Casaddena ivaopti ikralopo,


yavata talanadakrna byajanni ca la a jakrattanti tyakrasayogassa cakro,
paradvebhvo hneti dvitta, dicco. Eva ditiy putto decco.
Kuaniy puttoti atthe yappaccaye kate
Kvacdimajjhuttaresti vattate.
370. Tesu vuddhilopgamavikravipartdes ca.
Tesu dimajjhuttaresu avihitalakkhaesu jinavacannuparodhena kvaci vuddhi lopa gama
vikra vipartades hontti sayogantattepi divuddhi, ikralope nyassadeso, koao, kuruno
putto korabyo, etthpi teneva ukrassa avdeso, bhtuno putto bhtabyo.
Upagussa apaccanti viggahe
371. avopagvdhi.
Upagu manuiccevamdhi ukrantehi gottagaehi avappaccayo hoti v
tasspaccamiccetasmi atthe. disaddassa cettha pakravcakatt ukrantatoyevya. Opagavo,
opagav, opagava, manuno apacca mnavo, mnusoti appaccaye, sgame ca kate rpa,
bhagguno apacca bhaggavo, pauno apacca paavo, upavindussa apacca opavindavo iccdi.
Vidhavya apaccanti atthe
372. era vidhavdito.
Vidhavdito erappaccayo hoti v apaccatthe. Vigato dhavo pati etissti vidhav, vedhavero,
bandhukiy abhisriiy putto bandhukero, samaassa upajjhyassa putto puttahniyattti
smaero, nikero iccdi.
Apaccataddhita.
Sasahdianekatthataddhita
Tilena sasahanti viggahe
373. Yena v sasaha tarati carati vahati iko.
Yena v sasaha, yena v tarati, yena v carati, yena v vahati, tato tatiyantato ligamh
tesu sasahdsvatthesu ikappaccayo hoti v. Telika bhojana, tilena abhisakhatanti attho.
Telik ygu. Guena sasaha egika. Eva ghtika, ddhika, mricika, loika.
Nvya taratti nviko, uumpena taratti oumpiko, vuddhiabhvapakkhe uumpiko. Eva
kulliko, gopucchiko. Sakaena caratti skaiko. Eva pdiko, daiko, dhammena carati pavattatti
dhammiko. Ssena vahatti ssiko, vggahaena krassa vuddhi na hoti. Eva asiko, khandhiko,
hatthiko, aguliko.
Puna vggahaena aatthesupi ikappaccayo, paradra gacchatti pradriko, patha
gacchatti pathiko.
Vinayamadhte, aveccdhteti v viggahe
ikoti vattate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 110 sur 199

374. Tamadhte tenakatdisannidhnaniyogasippabhaajvikatthesu ca.


Catuppadamida. Tamadhteti atthe, tena katdsvatthesu ca tamhi sannidhno, tattha niyutto,
tamassa sippa, tamassa bhaa, tamassa jvik iccetesvatthesu ca dutiydivibhatyantehi ligehi
ikappaccayo hoti v. Venayiko. Eva suttantiko, bhidhammiko.
Bykaraamadhteti atthe ikappaccaydimhi kate
Vuddhdisarassa vsayogantassa sae cti vattamne
375. Mynamgamo hne.
I uiccebhesa disarna asayogantna m vuddhi hoti sae, tatreva vuddhi gamo hoti ca
hneti ekravuddhgamo.
hneti vacan cettha, ynamdesabhtato;
Yavehi pubbeva eo-vuddhiyo honti gam.
Yakrassa dvibhvo.
Veyykaraiko, nyyamadhteti neyyyiko. Eva takkiko, vediko, nemittiko, kyena kato
payogo kyiko, kyena kata kamma kyika, vacas kata kamma vcasika. Eva
mnasika, ettha ca sasare vgamoti sutte vavatthitavsaddena paccaye parepi sgamo, therehi
kat sagti therik. Eva pacasatik, sattasatik, ettha avaikdisutte anuvattitavggahaena
paccayo na hoti.
Sannidhnatthe sarre sannidhn vedan srrik, srrika dukkha. Eva mnasik,
mnasika.
Niyuttatthe dvre niyutto dovriko, ettha mynamgamo hneti vakrato
pubbeokrgamo. Eva bhagriko, ngariko, navakammiko, vanakammiko, dikammiko,
odariko, rathiko, pathiko, upye niyutto opyiko, cetasi niyutt cetasik.
Sippatthe vvdana v, v assa sippa veiko. Eva paviko, modigiko, vasiko.
Bhaatthe gandho assa bhaanti gandhiko. Eva teliko, goiko, pviko, paiko, tambliko,
loiko.
Jvikatthe urabbha hantv jvati, urabbhamassa jvikti v orabbhiko. Eva mgaviko, ettha
vakrgamo. Skariko, skuiko, macchiko iccdi.
Tena katdti ettha diggahaena tena hata, tena baddha, tena kta, tena dibbati, so assa
vudho, so assa bdho, tattha pasanno, tassa santaka, tamassa parima, tassa rsi, ta arahati,
tamassa sla, tattha jto, tattha vasati, tatra vidito, tadatthya savattati, tato gato, tato sambhto,
tadassa payojananti evamdiatthe ca ikappaccayo hoti. Yath jlena hato, hanatti v jliko. Eva
bisiko, vkariko, suttena baddho suttiko, varattya baddho vrattiko ngo.
Vatthena kta bhaa vatthika. Eva kumbhika, phlika, sovaika, stika.
Akkhena dibbatti akkhiko. Eva slkiko, tindukiko, ambaphaliko. Cpo assa vudhoti cpiko.
Eva tomariko, muggariko, mosaliko.
Vto assa bdhoti vtiko. Eva semhiko, pittiko.
Buddhe pasanno buddhiko. Eva dhammiko, saghiko. Buddhassa santako buddhiko. Eva

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 111 sur 199

dhammiko, saghiko vihro, saghik bhmi, saghika cvara, puggalika.


Kumbho assa parimanti kumbhika. Eva khrika, doika. Kumbhassa rsi kumbhiko.
Kumbha arahatti kumbhiko. Eva doiko, ahamsiko, kahpaiko, stik gth, nvutik,
stika, shassika. Sandihamarahatti sandihiko, ehi passti ima vidhi arahatti
ehipassiko.
Slatthe pasukladhraa pasukla, ta slamassti pasukliko. Eva tecvariko,
eksane bhojanaslo eksaniko, rukkhamle vasanaslo rukkhamliko, tath raiko, sosniko.
Jtatthe apye jto pyiko. Eva nerayiko, smuddiko maccho, vassesu jto vassiko, vassik,
vassika puppha, sradiko, hemantiko, vsantiko, ctuddasiko, rjagahe jto, rjagahe vasatti v
rjagahiko jano, magadhesu jto, vasatti v mgadhiko, mgadhik, mgadhika, svatthiya jto,
vasatti v svatthiko, kpilavatthiko, vesliko.
Loke vidito lokiko, lokya savattattipi lokiko. Tath mtito gata mtika, pitito gata
pettika nma.
Sambhtatthe mtito sambhta mattika. Eva pettika. Upadhitassa payojana
opadhika.
Sakatthepi asakhroyeva asakhrika. Eva sasakhrika, nmameva nmika. Eva
khytika, opasaggika, neptika, catumahrje bhatti etesanti ctumahrjik. Eva aatthepi
yojetabba.
Kasvena rattanti viggahe
376. a rg tenaratta tassedamaatthesu ca.
Rgatthavcak ligamh tena rattamiccetasmi atthe, tasseti chahiyantato
idamiccetasmi atthe ca aatthesu ca appaccayo hoti v.
Ksva vattha. Eva ksya, kusumbhena ratta kosumbha, haliddiy ratta hlidda,
pattaga, majiha, kukuma, nlena ratta nla. Eva pta.
Idamatthe mahisassa ida mhisa masa, dadhi sappi cammdika v, skarassa
ida skara, kaccyanassa ida kaccyana bykaraa. Eva sogata ssana.
Isissa idanti atthe appaccaye kate vuddhimhi sampatte
Sae, ynamgamo hneti ca vattate.
377. ttaca.
I uiccetesa disarna ttaca hoti saakrappaccaye pare, casaddena rikrgamo ca hneti
ikrassa tta.
hndhikrato tta, issabhaujdina;
Isissa tu rikrga-mo cttnantare bhave.
risya, usabhassa ida sabha hna, sabh vc.
Aatthaggahaena pana avidrabhavo, tatra bhavo, tatra jto, tato gato, so assa nivso, tassa
issaro, kattikdhi niyutto mso, sssa devat, tamaveccdhte, tassa visayo deso, tasmi dese atthi,

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 112 sur 199

tena nibbatta, ta arahati, tassa vikro, tamassa parimanti iccevamdsvatthesu ca


appaccayo. Yath vidisya avidre bhavo vediso gmo, udumbarassa avidre bhava
odumbara vimna.
Bhavatthe manasi bhava mnasa sukha, sgamo. Sare bhavo sraso sakuo, sras
saku, srasa puppha, urasi bhavo oraso putto, urasi savahitatt, mitte bhav mett, mett
v, pure bhav por vc.
Jtdsu pvuse jto pvuso megho, pvus ratti, pvusa abbha, sarade jto srado mso,
srad ratti, srada puppha. Eva sisiro, hemanto, vasanto, vimho, mathurya jto mthuro
jano, mthur gaik, mthura vattha. Mathurya gato mthuro, mathur assa nivsoti mthuro,
mathurya issaro mthuro rj. Sabbato koti ettha puna sabbatoggahaena taddhitatopi kvaci
sasarakakrgamo, mthurako v, rjagahe jto, rjagah gato, rjagaho assa nivsoti v,
rjagahassa issaroti v rjagaho, rjagahako v. Eva sgalo, sgalako v, paliputto, paliputtako
v, vesliya jtotidiatthe veslo, veslako v, kusinre jto kosinro, kosinrako v. Eva sketo,
sketako v, kosambo, kosambako v, indapatto, indapattako v, kapillo, kapillako v, bhrukaccho,
bhrukacchako v, nagare jto, nagar gato, nagare vasatti v ngaro, ngarako v. Eva jnapado.
Janapadanmesu pana sabbattha bahuvacanameva bhavati. Yath agesu jto, agehi gato,
ag assa nivso, agna issaro v ago, agako v, mgadho, mgadhako v, kosalo, kosalako v,
vedeho, vedehako v, kambojo, kambojako v, gandhro, gandhrako v, sovro, sovrako v,
sindhavo, sindhavako v, assako, kligo, paclo, sakko, tath surahe jto, surahassa issaro v
soraho, sorahako v. Eva mahraho, mahrahako v iccdi.
Nakkhattayoge kattikya puacandayuttya yutto mso kattiko, magasirena candayuttena
nakkhattena yutto mso mgasiro. Eva phussena yutto mso phusso, maghya yutto mso mgho,
phagguniy yutto mso phagguno, cittya yutto mso citto, viskhya yutto mso veskho, jehya
yutto mso jeho, uttarshya yutto mso sho, sh v, savaena yutto mso svao, sva.
Bhaddena yutto mso bhaddo, assayujena yutto mso assayujo, buddho assa devatti buddho. Eva
sogato, mhindo, ymo, somo.
Bykaraa aveccdhte veyykarao. Eva mohutto, nemitto, agavijjo, vatthuvijjo.
Vastna visayo deso vsto, udumbar asmi padese santti odumbaro deso.
Sahassena nibbatt shass parikh, payas nibbatta pysa, sahassa arahatti shass
gth, ayaso vikro yaso. Eva sovao, puriso parimamassti porisa udaka.
Caggahaena tattha jto, tattha vasati, tassa hita, ta arahattidsu eyyappaccayo.
Brasiya jto, vasatti v braseyyako, pure viya kakrgamo. Eva campeyyako,
sgaleyyako, mithileyyako jano, gageyyo maccho, silya jta seleyyaka, kule jto koleyyako
sunakho, vane jta vneyya puppha. Eva pabbateyyo mnuso, pabbateyy nad, pabbateyya
osadha, pathassa hita ptheyya, sapatissa hita spateyya dhana, padpeyya tela, mtu
hita matteyya. Eva petteyya. Dakkhiamarahatti dakkhieyyo iccdi.
378. Jtdnamimiy ca.
Jtaiccevamdna saddna atthe ima iyaiccete paccay honti v.
Pacch jto pacchimo, pacchim janat, pacchima citta, ante jto antimo, antim, antima.
Eva majjhimo, purimo, uparimo, hehimo, paccantimo, gopphimo, ganthimo.
Tath iyappaccaye manussajtiy jto manussajtiyo, manussajtiy, manussajtiya. Eva
assajtiyo, hatthijtiyo, bodhisattajtiyo, dabbajtiyo, samnajtiyo, lokiyo iccdi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 113 sur 199

diggahaena tattha niyutto, tadassa atthi, tattha bhavotidsvapi ima iyappaccay honti,
casaddena ikappaccayo ca. Ante niyutto antimo, antiyo, antiko, putto assa atthi, tasmi v vijjatti
puttimo, puttiyo, vuttiko, kappo assa atthti kappiyo, ja assa atthti jaiyo, hnabhgo assa atthti
hnabhgiyo. Eva hitibhgiyo, bodhissa pakkhe bhav bodhipakkhiy, pacavagge bhav
pacavaggiy. Eva chabbaggiy, udariya, attano idanti attaniya, nakrgamo.
Casaddaggahaena kiya yayappaccay ca. Jtiy niyutto jtikiyo. Eva andhakiyo, jaccandhe
niyutto jaccandhakiyo. Sassa ayanti sakiyo. Eva parakiyo.
Yappaccayo sdhuhitabhavajtdiatthesu. Yath kammani sdhu kammaa. Sabhya
sdhu sabbha, yavata talandin ukrdi. Eva medhya hita mejjha ghaa. Pdna
hita pajja tela, rathassa hit racch, gme bhavo gammo, gave bhava gabya, osare cti
sutte casaddena yappaccaye parepi avdeso. Kavimhi bhava kabya, divi bhav diby, thanato
jta thaa, dhanya savattatti dhaa.
yappaccayo parisya sdhu prisajjo, dakrgamo, samana hit sma jan,
brhmana hit brhma, arpe bhav rupp iccdi.
Rjaputtna samhoti viggahe
379. Samhatthe kaa.
Chahiyantato tesa samhoti atthe kaaaiccete paccay honti. Rjaputtako, rjaputtaka
v, rjaputto. Eva mnussako, mnusso, mthurako, mthuro, porisako, poriso, vuddhna
samho vuddhako, vuddho. Eva myrako, myro, kpoto, kokilo, mhisako, mhiso,
ohako, orabbhako, ahanna samho ahako, rjna samho rjako, bhikkhna samho
bhikkho, sikkhna samho sikkho, dvinna samho dvaya, tesu vuddhtidin ikrassa
aydeso. Eva tia samho taya iccdi.
Samhattheti vattate.
380. Gmajanabandhusahydhi t.
Gmajanabandhusahyaiccevamdhi tpaccayo hoti samhatthe. Gmna samho gmat.
Eva janat, bandhut, sahyat, ngarat. Tti yogavibhgena sakatthepi devoyeva devat,
tpaccayantassa niccamitthiligat.
381. Tadassa hnamiyo ca.
Tadassa hnamiccetasmi atthe chahiyantato iyappaccayo hoti. Madanassa hna
madaniyo, madaniy, madaniya, bandhanassa hna bandhaniya. Eva mucchaniya.
Rajaniya, gamaniya, dassaniya, updniya, pasdaniya. Casaddena hitdiatthepi
updnna hit updniy iccdi.
382. Upamatthyitatta.
Upamatthe upamvciligato yitattappaccayo hoti. Dhmo viya dissatti dhmyitatta.
Eva timiryitatta.
Tadassa hnanti vattate.
383. Tannissitatthe lo.
Tannissitanti atthe, tadassahnanti atthe ca lappaccayo hoti. Duhu nissita, duhu

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 114 sur 199

hna v duhulla, duhull vc, lassa dvibhvo. Eva vedalla.


Abhijjh assa pakati, abhijjh assa bahulti v viggahe
384. lu tabbahule.
Pahamvibhatyantato luppaccayo hoti tadassa bahulamiccetasmi atthe. Abhijjhlu,
abhijjhl, abhijjhlavo. Eva stlu, dhajlu, daylu. Sabbato koti ettha puna sabbatoggahaena
kakrgamo, abhijjhluko, abhijjhluk, abhijjhluka. Eva stluko, dayluko, tath hnova
hnako. Eva potako, kumrako, mavako, muduko, ujuko, appamattaka, oramattaka,
slamattaka iccdi.
Yadanupapann niptan sijjhantti imin paibhgakucchitasanukampdiatthesu
kappaccayo. Paibhgatthe hatthino iva hatthik. Eva assak. Kucchitatthe kucchito samao
samaako. Eva brhmaako, muako, paitako, veyykaraako. Saya katako, bhaako.
Anukampya puttako.
Tath kiyatetato parimatthe ttakavantuppaccay. Ki parimamassti kittaka. Eva
yattaka, tattaka, ettaka. Vantumhi ttaca, ya parimamassti yv, yvanto,
guavantusama. Eva tv, tvanto. Etv, etvanto iccdi.
Suvaena pakatanti viggahe
385. Tappakativacane mayo.
Tappakativacanatthe mayappaccayo hoti, pakaryatti pakati, tena pakati tappakati, tappakatiy
vacana kathana tappakativacana. Suvaamayo ratho, sovaamayo v, suvaamay
bhjanavikati, suvaamaya bhjana. Eva rpiyamaya, rajatamaya, jatumaya,
drumaya, mattikmaya, iddhiy nibbatta iddhimaya.
Manato nipphann manomay, ayaspakata ayomaya. Ettha ca manogadnanti
vattamne
386. Etesamo lope.
Etesa manogadna anto ottampajjate vibhattilope kateti okro.
Gavena pakata karsa, goto nibbattanti v gomaya. Mayotiyogavibhgena sakatthepi
dnameva dnamaya, slamaya iccdi.
Sasahdianekatthataddhita.
Bhvataddhita
Alasassa bhvoti viggahe
387. yattat bhve tu.
Chahiyantato yattaticcete paccay honti tassa bhvo iccetasmi atthe,
tusaddaggahaena ttanaeyydippaccay ca. Bhavanti etasm buddhisadd iti bhvo,
saddappavattinimitta vuccati, vuttaca yassa guassa hi bhv dabbe saddaniveso
tadabhidhneyattatdayoti. yattattanantna nicca napusakatta, tpaccayantassa
sabhvato niccamitthiligat. yappaccayoya guavacane brhmadhi, tattha avao ye
lopacti avaalopo, divuddhi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 115 sur 199

lasya. Eva rogya, udaggassa bhvo odagya, sakhino bhvo sakhya, aaassa bhvo
aya, vidhavya bhvo vedhabya, dubbalassa bhvo dubbalya, capalassa bhvo cpalya.
Viyattassa bhvo veyyattiya, maccharassa bhvo macchariya. Eva issariya, lasiya,
muiya, mhiya. Ettha veyyattiyantidsu tesu vuddhtidin yamhi ikrgamo.
Paitassa bhvo paityantidsu yavata talanadakrna byajanni
calaajakrattanti tyakrasayogdna calaajakrdes, dvitta. Paicca, bahussutassa
bhvo bhussacca, tesu vuddhtidin ukrassa akro, eva porohicca, adhipatissa bhvo
dhipacca, muhassatissa bhvo muhassacca, ivaalopo. Kusalassa bhvo kosalla. Eva
vepulla, samnna bhvo smaa, gilnassa bhvo gelaa, kvacdimajjhuttardisuttena
sayoge pare rassatta.
Suhadassa bhvosohajja. Eva vesrajja, kusdassabhvokosajja, tesu vuddhtidin
krassa akro. Tath purisassa bhvo porisantidsu yavata talandisutte kraggahaena
yavata sakrakacaapavaggna sakrakacaapavaggdes. Sumanassa bhvo somanassa.
Eva domanassa, sovacassa, dovacassa, ettha sakrgamo. Tath nipakassa bhvo nepakka,
dvitta. Eva dhikka, dubhagassa bhvo dobhagga, vijassa bhvo vijja, rjino bhvo
rajja, kvacdin rassatta. Sarpassa bhvo sruppa. Eva opamma, sokhumma.
Tathassa bhvo taccha, dummedhassa bhvo dummejjha, samaassa bhvo smaa.
Eva brhmaa, nipuassa bhvo nepua. Tacchantidsupi kraggahaeneva yavata
thadhaakrna chajhaakrdes.
Ttatpaccayesu pasuklikassa bhvo pasuklikatta, pasuklikat. Eva
tecvarikatta, tecvarikat, odarikatta, odarikat, manussatta, manussat jti, nlatta, nlat
guo, ycakatta, ycakat kriy, daitta, dait dabba, saccavdit, pramit, kataut,
sabbaut, kvacdin tpaccaye rassatta, appicchat, asasaggat, bhassrmat,
niddrmat, lahut iccdi.
Ttanapaccaye puthujjanassa bhvo puthujjanattana, vedanattana, jyattana.
eyye sucissa bhvo soceyya. Eva dhipabheyya, kavissa bhvokveyya, thenassa
bhvo theyya, mahvuttin nakrassa lopo.
yattatti yogavibhgena kammani, sakatthe ca ydayo, vrna bhvo, kamma v
vriya, paribhaassa kamma pribhaya, pribhayassa bhvo pribhayat. Eva sovacassat,
bhisaggassa kamma bhesajja, byvaassa kamma veyyvacca, sahassa bhvo, kamma v
sheyya.
Sakatthe pana yathbhtameva yathbhucca, karuyeva krua, pattaklameva
pattakalla, ksnantameva ksnaca, kyapguameva kyapguat iccdi.
Visamassa bhvoti viggahe
Ttat, bhveti ca vattate.
388. a visamdhi.
Visamaiccevamdhi chahiyantehi appaccayo hoti, tta t ca tassa bhvo iccetasmi
atthe. katigaoya. Vesama, visamatta, visamat. Sucissa bhvo soca, sucitta, sucit,
garuno bhvo gravo, divuddhi, o sare cti sutte casaddaggahaena ukrassa ca avdeso. Pauno
bhvo pava, pautta, paut.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 116 sur 199

Ujuno bhvo ajjava, muduno bhvo maddava iccatra ttacti amhi ikrukrna
tta, dvibhvo, sayoge dirassattaca. Ujut, mudut. Eva isissa bhvo risya, sabha,
kumrassa bhvokomra, yuvassa bhvo yobbana, mahvuttin nakrgamo, paramna bhvo,
kamma v pram dndikriy, avaikdisuttena paccayo, samaggna bhvo smagg.
389. Ramaydito kaa.
Ramayaiccevamdito kaapaccayo hoti, tta t ca bhvatthe. Ramayassa bhvo
rmayaka, ramayatta, ramayat. Eva mnuaka, manuatta, manuat,
piyarpaka, piyarpatta, piyarpat, kalyaka, kalyatta, kalyat, coraka, corik v,
coratta, corat, ahaka, ahatta, ahat iccdi.
Bhvataddhita.
Visesataddhita
Sabbe ime pp ayamimesa visesena ppoti viggahe
390. Visese taratamisikiyih.
Visesatthe tara tama isika iya ihaiccete paccay honti. Ppataro, ppatar, ppatara. Tatopi
adhiko ppatamo, ppatam, ppatama. Ppisiko, ppisik, ppisika. Ppiyo, ppiy, ppiya.
Ppiho, ppih, ppiha. Atisayena ppiho, ppihataro. Eva pautaro, pautamo, paisiko,
paiyo, paiho. Sabbesa atisayena varo varataro, varatamo, varisiko, variyo, variho. Eva
patataro, patatamo.
Sabbe ime vuh ayamimesa visesena vuhoti atthe iyaihappaccay honti.
391. Vuhassa jo iyihesu.
Sabbasseva vuhasaddassa jo hoti iya ihaiccetesu paccayesu. Jeyyo, jeho, ettha ca
saralopdisutte tuggahaena lopamakatv sar sare lopanti pubbasare lutte kvacsavaa
lutteti ekro.
Iyihesti adhikro, joti ca vattate.
392. Pasatthassa so ca.
Sabbasseva pasatthasaddassa sdeso hoti, jo ca iyihesu. Ayaca pasattho ayaca pasattho
sabbe ime pasatth ayamimesa visesena pasatthoti seyyo, seho, jeyyo, jeho.
393. Antikassa nedo.
Sabbasseva antikasaddassa neddeso hoti iyihesu. Visesena antikoti nediyo, nediho.
394. Bhassa sdho.
Sabbasseva bhasaddassa sdhdeso hoti iyihesu. Visesena bhoti sdhiyo, sdhiho.
395. Appassa kaa.
Sabbassa appasaddassa kaa hoti iyihesu. Visesena appoti kaiyo, kaiho.
Visesena yuvti atthe kaaiti vattate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 117 sur 199

396. Yuvnaca.
Sabbassa yuvasaddassa kaa hoti iyihesu. Tesu vuddhtidin akrassa nakro. Kaniyo,
kaniho.
397. Vantu mantu vnaca lopo.
Vantumantuv iccetesa paccayna lopo hoti iyihesu. Sabbe ime guavanto ayamimesa
visesena guavti guiyo, guiho, visesena satimti satiyo, satiho, visesena medhvti medhiyo,
medhiho iccdi.
Visesataddhita.
Assatthitaddhita
Medh yassa atthi, tasmi v vijjatti viggahe
398. Tadassatthti v ca.
Pahamvibhatyant tadassa atthi, tasmi v vijjati iccetesvatthesu vpaccayo hoti.
Medhmy saddehi cya. Medhv, medhvino. Itthiya krantatt patibhikkhurjkrantehi
inti in, medhvin, medhviniyo. Napusake medhvi kula. Eva myv, myvin, myvi
citta.
Caggahaena so i lava ldippaccay ca. Yath sumedh yassa atthi, tasmi v vijjatti
sumedhaso, rassatta. Eva lomaso. Piccha assa atthi, tasmi v vijjatti picchilo. Eva phenilo,
tuilo, jailo. Kes assa atthti kesavo, vclo iccdi.
Tapo assa atthi, tasmi v vijjatti viggahe
Tadassatthti adhikro.
399. Tapdito s.
Tapaiccevamdito spaccayo hoti tadassatthi iccetasmi atthe. Sassa dvibhvo. Tapass,
tapassino, tapassin, tapassi. Eva tejass, yasass, manass, payass.
Dao assa atthi, tasmi v vijjatti viggahe
400. Dadito ika.
disaddoya pakrattho, daaiccevamdito avaant ika iccete paccay honti
tadassatthi iccetasmi atthe. Daiko, da, daino, dain. Eva mliko, ml, mlin,
chattiko, chatt, rpiko, rp, kesiko, kes, sagh, , hatth iccdi.
401. Madhvdito ro.
Madhudito rappaccayo hoti tadassatthti atthe. Madhu assa atthi, tasmi v vijjatti
madhuro guo, madhur sakkhar, madhura khra, kuj han etassa santti kujaro, sabbasmi
vattabbe mukhamassa atthti mukharo, susi assa atthti susiro. Eva ruciro, nagaro.
Guo assa atthi, tasmi v vijjatti viggahe
402. Guditovantu.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 118 sur 199

Guaiccevamdito vantuppaccayo hoti tadassa atthti atthe. Vibhattilope, nmabyapadese


ca kate sydyuppatti. Guavantu si, savibhattissa, ntussti adhikicca simhti tta, guav
puriso, sesa eyya. Eva gaav, kulav iccdayo. Itthiya ava ika eyyaanthti
paccayo, vti vattamne ntussa tamkreti takro, guavat, guavant iccdi. Napusake
a napusaketi savibhattissa ntussa amdeso, guava iccdi.
Sati assa atthi, tasmi v vijjatti viggahe
Tadassatthti vattate.
493. Satydhi mantu.
Satiiccevamdhi avaantarahitehi pahamvibhatyantehi ligehi mantuppaccayo hoti
tadassatthti atthe. Sesa guavantusama. Satim, satimat, satimant, satima. Eva dhitim,
gatim iccdayo.
Tath yu assa atthti yu mantuiccatra
404. yussukrsamantumhi.
yussa ukro asa hoti mantumhti asdeso. yasm, sesa sama. Gvo assa santti gom,
gomanto, gomat, gomant, goma kula iccdi.
Saddh assa atthti viggahe
405. Saddhdito a.
Saddh paiccevamdito appaccayo hoti tadassatthiiccetasmi atthe. Saddho puriso,
saddh ka, saddha kula. Eva pao, amaccharo, tath buddha, buddhi assa atthti buddho
iccdi.
Assatthitaddhita.
Sakhytaddhita
Pacanna praoti viggahe
406. Sakhyprae mo.
Prayati sakhy anenti prao, sakhyya prao sakhyprao, tasmi
sakhypraatthe chahiyantato mappaccayo hoti. Pacamo, pacanna pra pacam,
naddito v ti paccayo. Itthiyamato paccayoti paccayo, pacam vriyapram, pacama
jhna. Eva sattamo, sattam, sattam, sattama, ahamo, aham, aham, ahama, navamo,
navam, navam, navama, dasamo, dasam, dasam, dasama iccdi.
Sakhypraeti adhikro.
407. Catucchehi thah.
Catuchaiccetehi thahaiccete paccay honti sakhypraatthe. Catunna prao catuttho,
dvitta, catutth, catutth, catuttha, channa prao chaho, chah, chah, chaha, chaho
eva chahamo.
Chha, chayatana iccatra

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 119 sur 199

408. Sa chassa v.
Chassa sakrdeso hoti v sakhyne. Chhamassa jvita sha, chha v, sayatana.
Dvinna praoti viggahe
409. Dvithi tiyo.
Dvitiiccetehi tiyappaccayo hoti sakhypraatthe. Viparimena dvi tianti vattamne
410. Tiye dutpi ca.
Dvitiiccetesa dutaiccdes honti tiyappaccaye pare. Dutiyo puriso, dutiy, dutiya. Eva
tia prao tatiyo, tatiy, tatiya. Apiggahaena aatthpi dvisaddassa dudeso hoti, casaddena
di ca. Dve rattiyo duratta, duvidha, duvaga, diratta, digua, digu.
411. Tesamahpapadena ahuhadivahadiyahahatiy.
Tesa catutthadutiyatatiyna ahpapadna ahpapadena saha
ahuhadivahadiyahaahatiydes honti.
Ettha ca
Ahpapadapdna-smatth ahapubbak;
Tesasaddena gayhante, catutthadutiydayo.
Ahena catuttho ahuho, ahena dutiyo divaho, diyaho, ahena tatiyo ahatiyo.
Ekaca dasa cti atthe dvandasamse, ekena adhik dasti atthe tappurisasamse v kate
sakhyneti vattamne dvekahnamkro vti tta. Vavatthitavibhsatthoya vsaddo.
Tena cettha
Dvekahna dase nicca, dvissnavutiy nav;
Itaresamasantaca, tta dpeti vsuti.
Ekdito dasara sakhyneti ratta.
Rdeso vaamattatt, vaamattappasagipi;
Siy dasassa dasseva, nimittsannabhvato.
Tato bahuvacana yo, pacdnamakroti savibhattissa antassa atta. Ekrasa, ekdasa,
ligattayepi samna.
Vti vattate.
412. Ekdito dasass.
Ekdito parassa dasassa ante paccayo hoti v praatthe.
Dasassa paccayyog, laddhamanteti atthato;
Tadantassa sabhvena, itthiyayeva sambhavo.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 120 sur 199

Ekdasanna pra ekdas, aatra ekdasamo, ekdasama.


Dve ca dasa ca, dvhi v adhik dasti dvi dasaiccatra vti vattate.
Vsati dasesu b dvissa tti bdeso, dassa rdeso. Brasa, aatra tta, dvdasa.
Dvdasanna prao brasamo, dvdasamo, dvdas.
Tayo ca dasa ca, thi v adhik dasti terasa, tesu vuddhi lopdin tissa tedaso navutiy,
terasamo, teras.
Cattro ca dasa ca, cathi v adhik dasti catuddasa iccatra gaane dasassti ca vattamne
catpapadassa lopo tuttarapaddi cassa cucopi navti tulopo, cuco ca. Cuddasa, coddasa,
catuddasa. Cuddasamo, catuddasamo, cakuddas, ctuddas v.
Paca ca dasa ca, pacahi v adhik dasti pacadasa, tesu vuddhi lopdin pacasaddassa
dasa vsesu pannapaadespi, ahdito cti ratta. Pannarasa, pacadasa. Pannarasamo,
pacadasamo, pannaras, pacadas.
Cha ca dasa ca, chahi v adhik dasti samse kate chassti vattamne dase so
niccacti so, sakhyna, vti ca vattate, la darnanti latta, vavatthitavibhsatthoya
vsaddo.
o nicca soase dassa, cattlse ca terase;
Aatra na ca hotya, vavatthitavibhsato.
Lanamaviseso kvaci, soasa. Teasa, cattlsa, cattrsa. Soasamo, soas.
V, dasara sakhyneti adhikicca ahdito cti ratta. Ahrasa, ahdasa, tta.
Ahrasanna prao ahrasamo, ahdasamo. Eva sattarasa, sattadasa. Sattarasamo,
sattadasamo.
Ahditoti kimattha? Catuddasa.
Ekena n vsatti tappuriso, eknavsati. Eknavsatdayo navutiy ekavacanant, itthilig ca
dahabb, te ca sakhyne, sakhyeyye ca vattante, yad sakhyne vattante, tad
bhikkhnameknavsati tihati, bhoti bhikkhnameknavsati tihatu, bhikkhnameknavsati
passa, bhikkhnameknavsatiy kata iccdi.
Sakhyeyye pana eknavsati bhikkhavo tihanti, bhonto eknavsati bhikkhavo tihatha,
eknavsati bhikkh passa, eknavsatiy bhikkhhi kata iccdi. Eva vsatdsupi yojetabba,
eknavsatiy prao eknavsatimo.
Dasa ca dasa cti atthe dvandasamsa katv dasadasti vattabbe
sarpnamekasesvasakinti ekasese kate dasasaddato pahambahuvacana yo. Dasa yoitdha

413. Gaane dasassa dviti catu paca cha satta ahanavakna vti cattra pa cha
sattsa nav yosu yonac samsa hiri ttuti.
Gaane dasassa sambandhna dvika tika catukka pacaka chakkasattaka ahaka
navakna katekasesna yathkkama vti cattra pa cha satta asa nava iccdes honti
yosu paresu, yonaca sa sa hi riti ti utiiccete des hontti dvidasatthavcakassa dasassa
vdeso hoti, yovacanassa saca, saralopdi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 121 sur 199

Sakhyna, v, anteti ca vattate.


414. Ti ca.
Tsa sakhynamante tikrgamo hoti v. Vavatthitavibhsatthoya vsaddo.
Vibhs vsa tisna-mante hoti tigamo;
Aattha na ca hoteva, vavatthitavibhsato.
Byajane cti niggahtalopo, puna taddhitatt nmabyapadese sydyuppatti. Bhikkhna
vsati, vsa v, vsati bhikkh, vsa v iccdi. Vsatimo. Tath ekavsati kusalacittni, ekavsa
v. Ekavsatimo. Bvsati, bvsa v. Bvsatimo. Dvvsati, dvvsa v. Dvvsatimo. Tevsati,
tevsa v. Tevsatimo. Catuvsati, catuvsa v. Catuvsatimo. Paavsati, paavsa v.
Paavsatimo. Pacavsati, pacavsa v. Pacavsatimo. Chabbsati, chabbsa v.
Chabbsatimo. Sattavsati, sattavsa v. Sattavsatimo. Ahavsati, ahavsa v. Ahavsatimo.
Eknatisati, eknatisav. Eknatisatimo.
Dasa ca dasa ca dasa cti dasa dasa dasti vattabbe ekasese kate gaane dasasstidin
tisamdes, kvacdin rassatta, niggahtgamo ca, sesa vsatisama. Tisati, tisa, tisa
vassni, niggahtalopo, tisa, tisya iccdi. Ekatisati, ekatisa v, bttisa, dvattisa,
tettisa iccdi.
Catudasatthavcakassa katekasesassa dasassa cattra, yovacanassa sa, cattlsa, la
darnanti rassa latta, tlsa v. Cattlsatimo. Ekacattlsa, dvcattlsa, dvicattlsa,
tecattlsa, ticattlsa iccdi.
Pacadasatthavcakassa dasassa pa, yovacanassa saca. Pasa, tesu vuddhi
lopdin padeso, pasa v. Ekapasa, dvepasa, dvipasa.
Chadasatthavcakassa dasassa cha, yovacanassa hideso, sa chassa vti sakrdeso, sahi,
dvsahi, dvesahi, dvisahi, tesahi, tisahi.
Sattadasatthavcakassa dasassa satta, yovacanassa ri, ti ca. Sattari, sattati, dvsattari, dvsattati,
dvisattari, disattati, tesattati, tisattati iccdi.
Ahadasatthavcakassa dasassa asa, yovacanassa tideso ca. Asti, eksti, dveasti, teasti,
catursti, kvacdin dgho.
Navadasatthavcakassa dasassa nava, yovacanassa uti ca, navuti, dvnavuti, dvenavuti,
dvinavuti, tenavuti, tinavuti, catunavuti, channavutiy, channavutna psana.
Gaane, dasassti ca vattate.
415. Dasadasaka sata dasakna sata sahassaca yomhi.
Gaane pariypannassa dasadasakatthavcakassa dasasaddassa sata hoti,
satadasakatthavcakassa dasassa sahassa hoti yomhi. Imin niptanena yolopo, taddhitatt puna
nmabyapadese sydyuppatti, niggahtassa lopo, sinti amdeso, yojanna sata, sahassa.
Sata napusakamekavacanantaca, tath sahassa, vaggabhede sabbattha bahuvacanampi bhavati.
Dve vsatiyo. Eva tisdsupi, dve satni, bahni satni, dve sahassni, bahni sahassni.
Satassa dvikanti atthe chahtappurisa katv sata dvikanti vattabbe dvikdna
taduttarapadnaca nipaccanteti vuttiya vacanato imin niptanena uttarapadassa pubbanipto,
kakralopo ca hoti. Dvisata. Eva satassa tika tisata, tath catusata, pacasata, chasata,

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 122 sur 199

sattasata, ahasata, navasata, dasasata sahassa hoti. Atha v dve satni dvisatanti
digusamso. Eva tisata, catusata iccdi.
416. Yva taduttari dasaguitaca.
Yva tsa sakhynamuttari, tva dasaguitaca ktabba, ettha dakro sandhijo. Yath
dasassa gaanassa dasaguita sata hoti, satassa dasaguita sahassa, sahassassa dasaguita
dasasahassa, ida nahutantipi vuccati, dasasahassassa dasaguita satasahassa, ta
lakkhantipi vuccati, satasahassassa dasaguita dasasatasahassa.
Yadanupapann niptan sijjhantti vattate.
417. Sakanmehi.
Ysa pana sakhyna aniddihanmadheyyna yni rpni, tni sakehi nmehi
nipaccante. Satasahassna sata koi, itthilig, ekavacanant ca, vaggabhede bahuvacanaca
bhavati, koisatasahassna sata pakoi, pakoisatasahassna sata koippakoi. Eva nahuta,
ninnahuta, akkhobhin, bindu, abbuda, nirabbuda, ahaha, ababa, aaa, sogandhika,
uppala, kumuda, puarka, paduma, kathna, mahkathna, asakhyeyyanti.
Icceva hnato hna, satalakkhagua mata;
Koippabhutina vsa-sakhynaca yathkkama.
Dve parimni etassti viggahe
418. Dvdito konekatthe ca.
Dviiccevamdito gaanato kappaccayo hoti anekatthe. Dviko rsi dvika. Eva tika,
catukka, pacaka, chakka, sattaka, ahaka, navaka, dasaka, pasaka, sataka,
sahassaka iccdi.
Sakhytaddhita.
Abyayataddhita
Ekasmi vre bhujati, dvivre bhujatti viggahe
419. Ekdito sakissa kkhattu.
Ekadvitiiccevamdito gaanato sakissa hne vratthe kkhattupaccayo hoti. Ekakkhattu,
dvikkhattu bhujati, sabbsamvusotidin silopo. Eva tikkhattu, catukkhattu,
pacakkhattu, chakkhattu, sattakkhattu, ahakkhattu, navakkhattu, dasakkhattu,
satakkhattu, sahassakkhattu, bahukkhattu, katikkhattu.
Ekena vibhgenti viggahe
Makagatiy sakhyggahaamanuvattate.
420. Vibhge dh ca.
Vibhgatthe ekdisakhyto dhpaccayo hoti. Casaddena ekadvito jjha ca, suttdito so ca.
Ekadh. Dvhi vibhgehi dvidh, dudh v, dvedh. Thi vibhgehi tidh, tedh v, tesu
vuddhtidin ikrassekro. Eva catudh, pacadh, chadh, sattadh, ahadh, navadh,
dasadh, satadh, sahassadh, katidh, bahudh.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 123 sur 199

Jjhappaccaye ekadh karotti ekajjha. Eva dvejjha.


Sopaccaye suttena vibhgena suttaso. Eva byajanaso, padaso, atthaso, bahuso, sabbkrena
sabbaso, upyaso, hetuso, hnaso, yoniso.
421. Sabbanmehi pakravacane tu th.
Sabbanmehi pakravacanatthe thpaccayo hoti, tusaddena thattpaccayo ca. Smaassa
bhedako viseso pakro, tassbhidhneti attho, so pakro tath, ta pakra tath, tena pakrena
tath, yena pakrena yath. Eva sabbath, aath, itarath, ubhayath, thattpaccaye tena
pakrena tathatt. Eva yathatt, aathatt.
Ko pakroti atthe
422. Kimimehi tha.
Kiimaiccetehi thapaccayo hoti pakravacanatthe. Kissa ka ve cti ettha casaddena kissa
kdeso. Katha, ka pakra katha, kena pakrena katha, aya pakro ittha, ima pakra
ittha. Anena pakrena ittha, imassi tha dniha to dhesu cti imasaddassa ikro, dvitta.
Ettha hi kkhattu dithapariyosnappaccayantna abyayataddhitatt nmabyapadesa katv
vibhattimhi kate sabbsamvusotidin vibhattilopo, kvaci to pacamyatthetidin
vuttatodippaccayant ca idheva abyayataddhite sagayhanti.
423. Yadanupapann niptan sijjhanti.
Ye sadd lakkhaena anupapann aniddihalakkha akkhardito, nmopasagganiptato v
samsataddhitdito v, te niptan sijjhanti.
Taddhitato tva
Imasm jja siy kle, samnparato jju ca;
Imasaddassakro ca, samnassa ca so siy.
Imasmi kle, imasmi divase v ajja, samne kle sajju, aparasmidivase aparajju. Niptehi
bhavatthe tanappaccayo. Ajja bhava ajjatana, ajja bhav ajjatan, sve bhava svtana. Eva
purtana, hiyyo bhava hiyyattana, hiyyo bhav hiyyattan iccdi.
Abyayataddhita.
Smaavuttibhvatth-byayato taddhita tidh;
Tatrdi catudhpacc-nekatthassatthisakhyto.
Iti padarpasiddhiya taddhitakao
Pacamo.

6. khytakaa
Bhvdigaa
Vibhattividhna
Atha khytavibhattiyo kriyvchi dhthi par vuccante.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 124 sur 199

Tattha kriya cikkhatti khyta, kriypada. Vuttahi klakrakapurisaparidpaka


kriylakkhaamkhytikanti. Tattha kloti attdayo, krakamiti kammakattubhv, puristi
pahamamajjhimuttam, kriyti gamanapacandiko dhtvattho, kriylakkhaa saa etassti
kriylakkhaa, atiligaca.
Vuttampi ceta
Ya tikla tipurisa, kriyvci tikraka;
Atiliga dvivacana, tadkhytanti vuccatti.
Kldivasena dhtvattha vibhajantti vibhattiyo, tydayo, t pana vattamn pacam sattam
parokkhhiyyattan ajjatan bhavissant kltipatti cti ahavidh bhavanti.
Kriya dhrentti dhtavo, bhvdayo, khdidhtuppaccayant ca, te pana atthavas dvidh
bhavanti sakammak, akammak cti. Tatra sakammak ye dhtavokammpekkha kriya
vadanti, yath kaa karoti, gma gacchati, odana pacattidayo, akammak ye
kammanirapekkha kriya vadanti, yath acchati, seti, tihattidayo.
Te pana sattavidh bhavanti vikaraappaccayabhedena, katha? Avikara bhvdayo.
Niggahtapubbakaavikara rudhdayo, yavikara divdayo, u uvikara svdayo,
nppahvikara kiydayo, oyiravikara tandayo, sakatthe e ayant curdayoti.
Tattha pahama avikaraesu bhvdsu dhtsu pahamabht akammak bhiccetasm
dhtuto tydayo par yojyante.
Bhsattya, bhiccaya dhtu sattyamatthe vattate, kriysmaabhte bhavane vattateti
attho.
Bhiti hite
424. Bhvdayo dhtavo.
Bhiccevamdayo ye kriyvcino saddaga, te dhtusa honti. Bh di yesa te
bhvdayo, atha v bhv d pakr yesa te bhvdayo.
Bhvdsu vakroya, eyyo gamasandhijo;
Bhvppakr v dht, sakammkammakatthato.
Kvaci dhttidito kvacti vattate.
425. Dhtussanto loponekassarassa.
Anekassarassa dhtussa anto kvaci lopo hoti.
Kvaciggahaa mahyati samathotidsu nivattanattha, iti anekassarattbhv idha
dhtvantalopo na hoti.
Tato dhtvdhikravihitnekappaccayappasage vatticchnupubbik saddappaipattti katv
vattamnavacanicchya
426. Vattamn tianti, sitha, mima, teante, sevhe, emhe.
Tydayo dvdasa vattamnsa hontti tydna vattamnatthavisayatt vattamnsa.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 125 sur 199

427. Kle.
Ayamadhikro.
Ito para tydivibhattividhne sabbattha vattate.
428. Vattamn paccuppanne.
Paccuppanne kle gamyamne vattamnvibhatti hoti, kloti cettha kriy, karaa kro,
rakrassa lakro, klo.
Tasm
Kriyya gamyamnya, vibhattna vidhnato;
Dhtheva bhavantti, siddha tydivibhattiyo.
Idha pana klassa attngatapaccuppannattiparikappaklbhipattivasena chadh bhinnatt
paccuppanneti viseseti. Ta ta kraa paicca uppanno paccuppanno, pailaddhasabhvo, na
tva attoti attho.
Paccuppannasampepi, tabbohrpacrato;
Vattamn attepi, taklavacanicchayti.
Tasmi paccuppanne vattamnvibhatti katv, tass hnniyame dhtuligehi par
paccayti paribhsato dhtuto para vattamnappaccaye katv, tesamaniyamappasagesati
vatticchnupubbik saddappaipattti parassapadavacanicchya
429. Atha pubbni vibhattna cha parassapadni.
Atha taddhitnantara vuccamnna sabbsa vattamndna ahavidhna vibhattna
yni yni pubbakni cha padni, tni tni atthato ahacattlsamattni parassapadasani
honttidimhi channa parassapadasa, parassatthni padni parassapadni, tabbhullato
tabbohro.
Dhthi e ayaiccdito dhthti vattamne
430. Kattari parassapada.
Kattarikrake abhidheyye sabbadhthi parassapada hotti parassapada katv,
tasspyaniyamappasage vatticchvas
Viparimena parassapadna, attanopadnanti ca vattate.
431. Dve dve pahamamajjhimuttamapuris.
Tsa vibhattna parassapadnamattanopadnaca dve dve vacanni yathkkama
pahamamajjhimuttamapurisasani honti. Ta yath? Ti antiiti pahamapuris, si thaiti
majjhimapuris, mi maiti uttamapuris. Attanopadesupi te anteiti pahamapuris, se vheiti
majjhimapuris, e mheiti uttamapuris. Eva sessu sattasu vibhattsupi yojetabbanti. Eva
ahavibhattivasena channavutividhe khytapade dvattisa dvattisa
pahamamajjhimauttamapuris hontti vattamnaparassapaddimhi dvinna pahamapurisasa.
432. Nmamhi payujjamnepitulydhikarae pahamo.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 126 sur 199

Tumhmhasaddavajjite tulydhikaraabhte sdhakavcake nmamhi payujjamnepi


appayujjamnepi dhthi pahamapuriso hotti pahamapurisa katv, tasspyaniyamappasage
kriysdhakassa kattuno ekatte vattumicchite ekamhi vattabbe ekavacananti
vattamnaparassapadapahamapurisekavacana ti.
Paro, paccayo, dhtti ca adhikro, yath kattari cti ito kattarti
vikaraappaccayavidhne sabbattha vattate.
433. Bhvdito a.
Bhiccevamdito dhtugaato paro apaccayo hoti kattari vihitesu vibhattippaccayesu paresu.
Sabbadhtukamhiyevyamissate.
Asayogantassa, vuddhti ca vattate.
434. Aesu ca.
Kritato aesu paccayesu asayogantna dhtna vuddhi hoti. Caggahaena
uppaccayasspi vuddhi hoti. Ettha ca ghadna vti ito vsaddo anuvattetabbo, so ca
vavatthitavibhsattho. Tena
Ivauvaantnaca, lahpantna dhtuna;
Ivauvanameva, vuddhi hoti parassa na.
Yuvanampi ya u -nnihdsu vuddhi na;
Tuddissvikarae, na chetvdsu v siy.
Tasspyaniyamappasage ayuvanacyo vuddhti paribhsato krassokro vuddhi.
Viparimena dhtnanti vattate.
435. O ava sare.
Okrassa dhtvantassa sare pare avdeso hoti. Saralopo mdesaiccdin saralopdimhi kate
naye para yutteti paranayana ktabba.
So puriso sdhu bhavati, s ka sdhu bhavati, ta citta sdhu bhavati.
Ettha hi
Kattunobhihitattva, khytena na kattari;
Tatiy paham hoti, ligattha panapekkhiya.
Satipi kriyyekatte kattna bahutt bahumhi vattabbe bahuvacananti
vattamnaparassapadapahamapurisabahuvacana anti, pure viya appaccayavuddhiavdes,
saralopdi. Te puris bhavanti, appayujjamnepi bhavati, bhavanti.
Payujjamnepi, tulydhikaraeti ca vattate.
436. Tumhe majjhimo.
Tulydhikaraabhte tumhasadde payujjamnepi appayujjamnepi dhthi majjhimapuriso
hotti vattamnaparassapadamajjhimapurisekavacanasi, sesa purimasama. Tva bhavasi,
tumhe bhavatha, appayujjamnepi bhavasi, bhavatha.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 127 sur 199

Tulydhikaraeti kimattha? Tay paccate odano.


Tasmiyevdhikre
437. Amhe uttamo.
Tulydhikaraabhte amhasadde payujjamnepi appayujjamnepi dhthi uttamapuriso hotti
vattamnaparassapadauttamapurisekavacana mi, appaccayavuddhiavdes.
438. Akro dgha himimesu.
Akro dghampajjate himimaiccetsu vibhattsu. Aha bhavmi, maya bhavma. Bhavmi,
bhavma.
Vibhattna, chti ca vattate.
439. Paryattanopadni.
Sabbsa vattamnna ahavidhna vibhattna yni yni parni cha padni, tni tni
attanopadasani hontti tedna attanopadasa.
Dhthi, attanopadnti ca vattate.
440. Kattari ca.
Kattari ca krake abhidheyye dhthi attanopadni honti. Caggahaa katthaci
nivattanattha, sesa parassapade vuttanayeneva veditabba. Bhavate, bhavante, bhavase,
bhavavhe, bhave, bhavmhe.
Paca pke, dhtusaya dhtvantalopo, vuttanayeneva tydyuppatti,
ivauvanamabhv vuddhiabhvovettha viseso. So devadatto odana pacati, pacanti, pacasi,
pacatha, pacmi, pacma, so odana pacate, te pacante, tva pacase, tumhe pacavhe, aha pace,
maya pacmhe.
Pahamapurisdnamekajjhappavattippasage paribhsamha
441. Sabbesamekbhidhne paro puriso.
Sabbesa pahamamajjhimna, pahamuttamna, majjhimuttamna tia v purisna
ekatobhidhne ktabbe paro puriso yojetabbo. Ekaklnamevbhidhne cya. So ca pacati, tvaca
pacasti pariyyappasage tumhe pacathti bhavati. Eva so ca pacati, ahaca pacmti maya
pacma, tath tvaca pacasi, ahaca pacmi, maya pacma, so ca pacati, tvaca pacasi, ahaca
pacmi, maya pacma. Eva sabbattha yojetabba.
Ekbhidhneti kimattha? So ca pacati, tvaca pacissasi, aha paci ettha bhinnaklatt
maya pacimhti na bhavati.
Gamu sappa gatimhi, pure viya dhtusaya dhtvantalopo.
Kattari tydyuppatti.
442. Gamissanto ccho v sabbsu.
Gamuiccetassa dhtussanto makro ccho hoti v sabbsu vibhattsu, sabbaggahaena

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 128 sur 199

mnanta ya kritappaccayesu ca. Vavatthitavibhsatthoya vsaddo. Tenya


Vidhi niccaca vsaddo, mnantesu tu kattari;
Dpetniccamaattha, parokkhyamasantaka.
Appaccayaparanayanni, so puriso gma gacchati, te gacchanti, kvaci dhttidin
garupubbarassato parassa pahamapurisabahuvacanassa re v hoti, gacchare. Tva gacchasi, tumhe
gacchatha. Aha gacchmi, maya gacchma.
Cchdesbhve lopacettamakroti appaccayassa ekro. Gameti, gamenti, saralopo.
Gamesi, gametha. Gamemi, gamema.
Attanopadepi so gma gacchate, gacchante, gacchare. Gacchase, gacchavhe. Gacche,
gacchmhe.
Kuto nu tva gacchasi, rjagahato gacchmtidsu pana paccuppannasampe
vattamnavacana.
Vti vattate.
443. Gamissa ghamma.
Gamuiccetassa dhtussa sabbassa ghammdeso hoti v. Ghammati, ghammanti iccdi.
Bhvakammesu pana
444. Attanopadni bhve ca kammani.
Bhve ca kammani ca krake abhidheyye attanopadni honti, casaddena kammakattaripi.
Bhavana bhvo, so ca krakantarena asasaho kevalo bhavanalavandiko dhtvattho. Karyatti
kamma. Akammakpi dhtavo sopasagg sakammakpi bhavanti, tasm kammani anupubb
bhdhtuto vattamnattanopadapahamapurisekavacana te.
Dhthi e ayaiccdito dhthti vattamne
445. Bhvakammesu yo.
Sabbadhthi paro bhvakammesu yappaccayo hoti. Attanopadavisayevyamissate, aesu
cti sutte anuvattitavggahaena yappaccaye vuddhi na bhavati, anubhyate sukha devadattena.
khytena avuttatt, tatiy hoti kattari;
Kammassbhihitatt na, dutiy pahamvidha.
Anubhyante sampattiyo tay. Anubhyase tva devadattena, anubhyavhe tumhe. Aha
anubhye tay, maya anubhymhe.
Kvaci dhtuiccdito kvacti vattamne
446. Attanopadni parassapadatta.
Attanopadni kvaci parassapadattampajjante, akattariyeveta. Yakrassa dvitta, anubhyyati
may sukha, anubhyyate v, anubhyyanti. Anubhyyasi, anubhyyatha. Anubhyymi,
anubhyyma. Dvittbhve anubhyati, anubhyanti.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 129 sur 199

Kvacti ki? Anubhyate.


Bhve adabbavuttino bhvassekatt ekavacanameva, taca pahamapurisasseva, bhyate
devadattena, devadattena sampati bhavananti attho.
Pacadhtuto kammani attanopade yappaccaye ca kate
Viparimena yassti vattamne
447. Tassa cavaggayakravakratta sadhtvantassa.
Tassa bhvakammavisayassa yappaccayassa cavaggayakravakratta hoti dhtvantena saha
yathsambhava. Ettha ca ivagamo vti ito shagatiy vsaddo anuvattetabbo, so ca
vavatthitavibhsattho. Tena
Cavaggo ca ta vaggna, dhtvantna yavattana;
Ravnaca sayappacca-yna hoti yathkkamanti.
Dhtvantassa cavaggditt cakre kate paradvebhvo hneti cakrassa dvitta. Paccate
odano devadattena, kvaci dhttidin garupubbarassato parassa pahamapurisabahuvacanassa
kvaci re hoti. Paccare, paccante. Paccase, paccavhe. Pacce, paccmhe.
Parassapaddese paccati, paccanti. Paccasi, paccatha. Paccmi, paccma. Tath kammakattari
paccate odano sayameva, paccante. Paccati, paccanti v iccdi.
Gamito kammani attanopade, yappaccaye ca kate
Dhthi, tasmi, yeti ca vattate.
448. Ivagamo v.
Sabbehi dhthi tasmi bhvakammavisaye yappaccaye pare ivagamo hoti vti krgamo.
Vavatthitavibhsatthoya vsaddo. Cchdeso, gacchyate gmo devadattena, gacchyante.
Gacchyase, gacchyavhe. Gacchye, gacchymhe.
Cchdesbhve
Dhthi, yo, vti ca vattate.
449. Pubbarpaca.
Hehnuttehi parasseveda, tena kaapavaggayakralasanteheva dhthi paro yappaccayo
pubbarpampajjate vti makr parassa yakrassa makro. Gammate, gamyate, gammante,
gamyante. Gammase, gamyase, gammavhe, gamyavhe. Gamme, gamye, gammmhe, gamymhe.
Parassapadatte gacchyyati, gacchyyanti. Gacchyati, gacchyanti v. Gammati, gammanti.
Gamyati, gamyanti. Ikrgame gamiyyati, gamiyyanti. Tath ghammyati, ghammyanti iccdi.
Vattamnvibhatti.
450. Pacam tu antu, hi tha, mi ma, ta anta, ssuvho, e mase.
Tvdayo dvdasa pacamsa honti.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 130 sur 199

451. atysihenuttakle pacam.


atyatthe ca ssatthe anuttakle pacamvibhatti hoti.
Satipi kldhikre puna klaggahaena
vidhinimantanjjhesannumatipatthanpattakldsu ca pacam. panamatti,
ssanamsiho, so ca ihassa asampattassa atthassa patthana, tasmi atysihe. Anu sampe
uttaklo anuttaklo, paccuppannakloti attho, na uttakloti v anuttaklo, tasmi anuttakle,
klamanmasitv hotti attho.
Tattha ssanatthe bhdhtuto pacamparassapadapahamapurisekavacana tu,
appaccayavuddhiavdes. So sukh bhavatu, te sukhit bhavantu.
Viparimena akratoti vattate.
452. Hilopa v.
Akrato paro hivibhatti lopampajjate v. Tva sukh bhava, bhavhi v, himhi dgho. Tumhe
sukhit bhavatha. Aha sukh bhavmi, maya sukhino bhavma.
Attanopade so sukh bhavata, te sukhit bhavanta. Tva sukh bhavassu, tumhe sukhit
bhavavho. Aha sukh bhave, maya sukhit bhavmase.
Kammani anubhyata tay, anubhyanta. Anubhyassu, anubhyavho. Anubhye,
anubhymase. Parassapadatte anubhyyatu, anubhyyantu. Anubhyatu, anubhyantu v,
anubhyyhi iccdi. Bhve bhyata.
attiya kattari devadatto dni odana pacatu, pacantu. Paca, pachi, pacatha. Pacmi,
pacma. Pacata, pacanta. Pacassu, pacavho. Pace, pacmase.
Kammani yappaccayacavaggdi, paccata odano devadattena, paccanta. Paccassu,
paccavho. Pacce, paccmase. Parassapadatte paccatu, paccantu. Pacca, pacchi, paccatha. Paccmi,
paccma.
Tath so gma gacchatu, gacchantu. Gaccha, gacchhi, gacchatha. Gacchmi, gacchma.
Gametu, gamentu. Gama, gamhi, gametha. Gamemi, gamema. Gacchata, gacchanta. Gacchassu,
gacchavho. Gacche, gacchmase. Ghammdese ghammatu, ghammantu iccdi.
Kammani gacchyata, gacchyatu, gamyata, gamyatu, gammata, gammatu iccdi.
Vidhimhi idha pabbato hotu, aya psdo suvaamayo hottidi.
Nimantane adhivsetu me bhante bhagav bhojana, idha nisdatu bhava.
Ajjhesane desetu bhante bhagav dhamma.
Anumatiya pucchatu bhava paha, pavisatu bhava, ettha nisdatu.
Patthan ycan, dadhi me gmavarni paca, eka me nayana dehi.
Pattakle sampatto te klo kaakarae, kaa karotu bhava iccdi.
Pacamvibhatti.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 131 sur 199

453. Sattam eyya eyyu, eyysi eyytha, eyymieyyma, etha era, etho eyyvho,
eyyaeyymhe.
Eyydayo dvdasa sattamsa honti.
Anuttakleti vattate.
454. Anumatiparikappatthesu sattam.
Anumatyatthe ca parikappatthe ca anuttakle sattamvibhatti hoti.
Atthaggahaena vidhinimantandsu ca sattam. Kattumicchato parassa anujnana anumati,
parikappana parikappo, yadi nma bhaveyyti sallakkhaa nirpana, hetukriyya
sambhave phalakriyya sambhavaparikappo ca.
Tattha parikappe sattamparassapadapahamapurisekavacana eyya, appaccayavuddhdi
purimasama, kvaci dhtu vibhatttidin eyya eyysi eyymi eyyaiccetesa vikappena
ekrdeso. So dni ki nu kho bhave, yadi so pahamavaye pabbajeyya, arah bhaveyya, sace
sakhr nicc bhaveyyu, na nirujjheyyu. Yadi tva bhaveyysi, tumhe bhaveyytha.
Kathamaha devo bhaveyymi, ki nu kho maya bhaveyyma. Tath bhavetha, bhavera.
Bhavetho, bhaveyyvho.
Patthane tu aha sukh bhave, buddho bhaveyya, bhaveyymhe.
Kammani sukha tay anubhyetha, anubhyera. Anubhyetho, anubhyeyyvho.
Anubhye, anubhyeyya, anubhyeyymhe. Parassapadatte anubhyeyya, anubhyeyyu.
Anubhyeyysi iccdi. Bhve bhyetha.
Vidhimhi so odana pace, paceyya, paceyyu. Tva pace, paceyysi, tumhe
paceyytha. Aha pace, paceyymi, maya paceyyma. Pacetha, pacera. Pacetho,
paceyyvho. Pace, paceyya, paceyymhe.
Kammani paccetha, paccera. Paccetho, pacceyyvho. Pacce, pacceyya,
pacceyymhe. Parassapadatte pacce, pacceyya, pacceyyu. Pacceyysi iccdi.
Anumatiya so gma gacche, gaccheyya, kvaci dhttidin eyyussa u v,
gacchu, gaccheyyu. Tva gacche, gaccheyysi, gaccheyytha. Gacche, gaccheyymi,
gaccheyyma. Game, gameyya, gamu, gameyyu. Game, gameyysi, gameyytha. Game,
gameyymi, gameyyma. Gacchetha, gacchera. Gacchetho, gaccheyyvho. Gacche,
gaccheyya, gaccheyymhe. Gametha, gamera iccdi.
Kammani gacchyetha, gamyetha, gacchyera, gamyera iccdi. Parassapadatte
gacchyeyya, gamyeyya, gammeyya, gammeyyu iccdi. Tath ghamme, ghammeyya,
ghammeyyu iccdi.
Sattamvibhatti.
Paccuppannattiparikappaklikavibhattinayo.
455. Hiyyattan , ottha, amh, tthatthu, sevha, imhase.
dayo dvdasa hiyyattansa honti.
Appaccakkhe, atteti ca vattate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 132 sur 199

456. Hiyyopabhuti paccakkhe hiyyattan.


Hiyyopabhuti atte kle paccakkhe v appaccakkhe v hiyyattanvibhatti hotti
hiyyattanparassapadapahamapurisekavacana .
Kvaci dhtuiccdito kvaci, dhtnanti ca vattate.
457. Akrgamo hiyyattan ajjatankltipattsu.
Kvaci dhtnamdimhi akrgamo hoti hiyyattanajjatankltipattiiccetsu tsu vibhattsu.
Kathamayamakrgamo dhtvdimhti ce?
Satissarepi dhtvante, punakrgamassidha;
Niratthatt payognu rodh dhtvdito aya.
Appaccayavuddhiavdesasaralopdi vuttanayameva.
Abhav, abhav. Abhavo, kvaci dhttidin okrassa adeso v, abhava,
abhavattha. Abhava, abhavamh. Abhavattha, abhavatthu. Abhavase, abhavavha.
Abhavi, abhavamhase.
Kammani yappaccayo, tay sukhamanvabhyattha, akrgambhve anubhyattha,
kvaci dhttidin tthassa thdeso, anvabhyatha, anubhyatha, anvabhyatthu,
anubhyatthu. Anvabhyase, anubhyase, anvabhyavha, anubhyavha. Anvabhyi,
anubhyi, anvabhyamhase, anubhyamhase. Parassapadatte anvabhy, anubhy
iccdi. Bhve anvabhyattha.
Tath so odana apac, pac, apac, pac. Apaco, paco, apacattha, pacattha. Apaca,
paca, apacamh, pacamh. Apacattha, pacattha, apacatthu, pacatthu. Apacase, pacase,
apacavha, pacavha. Apaci, paci, apacamhase, pacamhase.
Kammani apaccatha, apaccattha, apaccatthu. Apaccase, apaccavha. Apacci,
apaccamhase. Apacc, apacc iccdi.
Tath agacch, agacch. Agaccho, agaccha, agacchattha. Agaccha, agacchamh.
Agacchattha, agacchatthu. Agacchase, agacchavha. Agacchi, agacchamhase. Agam,
agam. Agamo, agama, agamattha. Agama, agamamh. Agamattha, agamatthu.
Agamase, agamavha. Agami, agamamhase.
Kammani agacchyattha, gacchyattha, agamyattha, gamyattha, agacchyatthu,
gacchyatthu, agamyatthu, gamyatthu iccdi. Tath aghamm, aghamm iccdi.
Hiyyattanvibhatti.
458. Hiyyattan sattam pacam vattamn sabbadhtuka.
Hiyyattandayo catasso vibhattiyo sabbadhtukasa hontti hiyyattandna
sabbadhtukasaatt ikrgamo asabbadhtukamhti vutto ikrgamo na bhavati.
Sabbadhtuka.
459. Parokkh a u, e ttha, a mha, ttha re, tho vho, imhe.
Adayo dvdasa parokkhsa honti. Akkhna indriyna para parokkh, taddpakatt

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 133 sur 199

aya vibhatti parokkhti vuccati.


460. Apaccakkhe parokkhtte.
Apaccakkhe vattuno indriyvisayabhte atte kle parokkhvibhatti hoti. Atikkamma itoti
atto, hutv atikkantoti attho.
Heh vuttanayena parokkhparassapadapahamapurisekavacana a. Bh aitdha
Viparimena dhtnanti vattate.
461. Kvacdivanamekassarna dvebhvo.
Dhtnamdibhtna vanamekassarna kvaci dvebhvo hoti. Vavatthitavibhsatthoya
kvacisaddo, tena
Kha cha sesu parokkhya, dvebhvo sabbadhtuna;
Appaccaye juhotydi-ssapi kiccdike kvaci.
Bh bh aitdha
462. Pubbobbhso.
Dvebhtassa dhtussa yo pubbo avayavo, so abbhsasao hotti abbhsasa.
Abbhsaggahaamanuvattate.
463. Antassivakro v.
Abbhsassa antassa ivao hoti v, akro ca. Vavatthitavibhsatthoya vsaddo. Tena
Kha cha sesu avaassa,
Ikro sagupussa ;
Vssa bhssa parokkhya,
Akro nparassimeti.
krassa akro.
464. Dutiyacatutthna pahamatatiy.
Abbhsagatna dutiyacatutthna vaggabyajanna yathkkama pahamatatiy hontti
bhakrassa bakro.
465. Brbhnamhabhv parokkhya.
Brbhiccetesa dhtna habhvaiccete des honti parokkhvibhattiyanti bhsaddassa
bhvadeso, saralopo mdesappaccaydimhtidin saralopdi, so kira rj babhva, te kira
babhvu. Tva kira babhve.
Dhthti vattate, shagatiy kvaciggahaaca.
466. Ikrgamo asabbadhtukamhi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 134 sur 199

Sabbasmi asabbadhtukamhi pare kvaci dhthi paro ikrgamo hoti.


Asabbadhtuke byaja-ndimhe vyamgamo;
Kvacdhikrato byaja-ndopi kvaci no siy.
Ettha ca na sabbadhtuka asabbadhtukamiti katv hiyyattan sattam pacam vattamn
sabbadhtukanti hiyyattandna sabbadhtukasaya vuttatt tada catasso vibhattiyo
asabbadhtukanti vuccati.
Tumhe kira babhvittha. Aha kira babhva, maya kira babhvimha. Attanopade so
babhvittha, babhvire. Babhvittho, babhvivho. Babhvi, babhvimhe.
Kammani attanopade krgamayappaccayikrgam, anubabhvyittha, yappaccayassa
asabbadhtukamhi kvaci dhttidin lope kate ivagamo na bhavati, tay kira anubabhvittha,
anubabhvire iccdi. Bhve babhvyittha, babhvittha v.
Tath papaca, papac. Papace, papacittha. Papaca, papacimha. Papacittha, papacire.
Papacittho, papacivho. Papaci, papacimhe.
Kammani papaccittha, papaccire iccdi. Tath apacca, apacc iccdi.
Gamimhi kvacdivanantidin dvebhvo, pubbobbhsoti abbhsasa.
Abbhseti vattate.
467. Kavaggassa cavaggo.
Abbhse vattamnassa kavaggassa cavaggo hotti vakrassa jakro, kvaci dhttidin
anabbhsassa pahamapurisekavacanamhi dgho. So gma jagma kira, jagama v, jagamu.
Jagame, jagamittha. Jagama, jagamimha. Jagamittha, jagamire. Jagamittho, jagamivho. Jagami,
jagamimhe.
Kammani jagamyittha, jagamittha v iccdi.
Parokkhvibhatti.
468. Ajjatan u, o ttha, i mh, , se vha, amhe.
dayo dvdasa ajjatansa honti. Ajja bhavo ajjatano, taddpakatt aya vibhatti ajjatanti
vuccati.
Apaccakkhe, atte, paccakkheti ca vattate.
469. Sampejjatan.
Sampe sampato pahya ajjappabhuti atte kle paccakkhe ca apaccakkhe ca ajjatanvibhatti
hotti ajjatanparassapadapahamapurisekavacana .
Pure viya akrgamo, vuddhdi ca, kvaci dhtuvibhatttidin mhdivibhattna kvaci
rassatta, oavacanna itthaamdes ca, saralopdi, so abhavi, abhav v, akrgambhve bhavi.
Makagatiy vti vattate.
470. Sabbato u i su.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 135 sur 199

Sabbehi dhthi uvibhattissa isvdeso hoti v.


Te abhavisu, bhavisu v, abhavu, bhavu v. Tva abhavi, bhavi v, abhavo,
bhavo v, tumhe abhavittha, bhavittha v, ikrgamo. Aha abhavi, bhavi v, maya
abhavimha, bhavimha v, abhavimh, bhavimh v. So abhavittha, bhavittha v, abhav,
bhav v, abhav, bhav v. Abhavise, bhavise v, abhavivha, bhavivha v. Abhava,
bhava v, abhava, bhava v, abhavimhe, bhavimhe v.
Kammani yappaccayalope vuddhiavdesdi, sukha tay anubhavittha, anvabhyittha,
anubhyittha v iccdi. Parassapadatte tay anvabhyi, anubhyi, anvabhy, anubhy v,
anvabhyisu, anubhyisu, anvabhyu, anubhyu. Tva anvabhyi, anubhyi, tumhe
anvabhyittha, anubhyittha. Aha anvabhyi, anubhyi, maya anvabhyimha,
anubhyimha, anvabhyimh, anubhyimh v. Bhve abhavittha, abhyittha tay.
So apaci, paci, apac, pac v, te apacisu, pacisu, apacu, pacu. Tva apaci, paci,
apaco, paco v, tumhe apacittha, pacittha. Aha apaci, paci, maya apacimha, pacimha,
apacimh, pacimh v. So apacittha, pacittha, apac, pac v, apac, pac. Apacise,
apacivha. Apaca, paca, apaca, paca v, apacimhe, pacimhe.
Kammani apaccittha, paccittha iccdi. Parassapadatte apacci, pacci, apacc, pacc v,
apaccisu, paccisu, apaccu, paccu. Apacci, pacci, apacco, pacco v, apaccittha,
paccittha. Apacci, pacci, apaccimha, paccimha, apaccimh, paccimh v.
So gma agacch, gacch, agacchi, gacchi v, te agacchisu, gacchisu, agacchu,
gacchu. Tva agacchi, gacchi, agaccho, gaccho v, tumhe agacchittha, gacchittha. Aha
agacchi, gacchi, maya agacchimha, gacchimha, agacchimh, gacchimh v.
Kvaci dhttidin ajjatanimhi gamissa cchassa kvaci chdeso, agachi, gachi,
agach, gach v, te agachisu, gachisu, agachu, gachu. Tva agachi, gachi,
agacho, gacho v, tumhe agachittha, gachittha. Aha agachi, gachi, maya
agachimha, gachimha, agachimh, gachimh v.
Cchdesbhve so agami, gami, agam, gam v, karassa ksattamajjatanimhti ettha
bhvaniddesena, sattamajjatanimhti yogavibhgena v sgame kvaci dhttidin
byajanato krgamo, agamsi, uvacanassa kvaci asvdeso, ucgamo tthamhesu kvaci,
agamisu, gamisu, agamasu, gamasu, agamu, gamu, tva agami, gami, agamo,
gamo v, agamittha, gamittha, agamuttha, gamuttha. Aha agami, gami, agamimha,
gamimha, agamumha, gamumha, agamimh, gamimh v.
Kvaci dhttidin gamissa ajjatanimhi gdeso ca, so ajjhag, paralopo, te ajjhagu.
Tva ajjhago, tumhe ajjhaguttha. Aha ajjhagi, maya ajjhagumha.
Attanopade so agacchittha, gacchittha, agachittha, gachittha iccdi. Cchdesbhve
so agamittha, gamittha, agam, gam, te agam, gam, ajjhag, ag. Tva agamise, gamise,
agamivha, gamivha. Aha agama, gama, agama, gama, ajjhaga v, agamimhe,
gamimhe.
Kamme gmo agacchyittha tena, gacchyittha, agachiyittha, gachiyittha, agamyittha,
gamyittha, agamittha, gamittha iccdi. Parassapadatte agacchyi, gacchyi v, agamyi,
gamyi v, agacchyu, agamyu v. Tath aghammyi, aghammyisu iccdi.
Hiyyattan, ajjatanti ca vattate.
471. Myoge sabbakle ca.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 136 sur 199

Yadmyogo, tad hiyyattanajjatanvibhattiyo sabbaklepi honti, casaddena pacam ca. M


bhavati, m bhav, m bhavissatti v atthe hiyyattanajjatanpacam vibhattiyo, sesa neyya, so
m bhav, m bhav, m te bhavantvantary. M pac, m pac, m pacatu. M gacch, m gacch,
m gacchatu. M kaci ppamgam, m agami, m gam, m gam, m gametu. Tva m gaccho,
m gacchi, m gacchhi iccdi.
Attaklikavibhatti.
472. Bhavissant ssati ssanti, ssasi ssatha, ssmissma, ssate ssante, ssase ssavhe,
ssassmhe.
Ssatydna dvdasanna vacanna bhavissantsa hoti. Bhavissatti bhavissanto,
takladpakatt aya vibhatti bhavissantti vuccati.
473. Angate bhavissant.
Angate kle bhavissantvibhatti hoti.
Attepi bhavissant, taklavacanicchay;
Anekajtisasra, sandhvissantidisu.
Na gato angato, paccayasmaggiya sati yati uppajjanrahoti attho, ikrgamo,
vuddhiavdes, saralopdi ca.
Bhavissati, bhavissanti. Bhavissasi, bhavissatha. Bhavissmi, bhavissma. Bhavissate,
bhavissante. Bhavissase, bhavissavhe. Bhavissa, bhavissmhe.
Kamme yappaccayalopo, sukha tay anubhavissate, anubhavissante. Anubhavissase,
anubhavissavhe. Anubhavissa, anubhavissmhe. Parassapadatte anubhavissati
devadattena, anubhavissanti iccdi. Bhve bhavissate tena, yappaccayalopbhve
anubhyissate, anubhyissante iccdi. Bhve bhyissate.
Tath pacissati, pacissanti. Pacissasi, pacissatha. Pacissmi, pacissma. Pacissate,
pacissante. Pacissase, pacissavhe. Pacissa, pacissmhe.
Kamme paccissate odano devadattena, paccissante iccdi. Parassapadatte paccissati,
paccissanti. Paccissasi, paccissatha. Paccissmi, paccissma.
Gacchissati, gacchissanti. Gacchissasi, gacchissatha. Gacchissmi, gacchissma.
Gacchissate, gacchissante. Gacchissase, gacchissavhe. Gacchissa, gacchissmhe. So
sagga gamissati, gamissanti. Gamissasi, gamissatha. Gamissmi, gamissma iccdi.
Kamme gacchyissate, gacchyissante. Gacchyissati, gacchyissanti v, gamyissate,
gamyissante. Gamyissati, gamyissanti v iccdi. Yappaccayalope gamissate, gamissante.
Gamissati, gamissanti v. Tath ghammissati, ghammissanti iccdi.
Bhavissantvibhatti.
484. Kltipatti ss ssasu, sse ssatha, ssassmh, ssatha ssisu, ssase ssavhe,
ssissmhase.
Ssdna dvdasanna kltipattisa hoti. Klassa atipatana kltipatti, s pana
viruddhapaccaypaniptato, kraavekallato v kriyya anabhinibbatti, taddpakatt aya vibhatti
kltipattti vuccati.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 137 sur 199

475. Kriytipannette kltipatti.


Kriytipannamatte atte kle kltipattivibhatti hoti. Kriyya atipatana kriytipanna, ta
pana sdhakasattivirahena kriyya accantnuppatti. Ettha ca kicpi na kriy attasaddena
voharitabb, tathpi takkiriyuppattippaibandhakarakriyya klabhedena attavohro labbhatevti
dahabba.
Kltipattiparassapadapahamapurisekavacana ss, akrikrgam, vuddhiavdes ca, kvaci
dhttidin ss ssmhvibhattna kvaci rassatta, ssevacanassa ca atta.
So ce pahamavaye pabbajja alabhissa, arah abhavissa, bhavissa, abhaviss,
bhavissv, te ce ta alabhissasu, arahanto abhavissasu, bhavissasu. Eva tva
abhavissa, bhavissa, abhavisse v, tumhe abhavissatha, bhavissatha. Aha abhavissa,
bhavissa, maya abhavissamha, bhavissamha, abhavissmh, bhavissmh v. So
abhavissatha, abhavissisu. Abhavissase, abhavissavhe. Abhavissi, abhavissmhase.
Kamme anvabhavissatha, anvabhavissisu. Anvabhyissatha v iccdi. Parassapadatte
anvabhavissa, anvabhavissasu. Anvabhyissa v iccdi. Bhve abhavissatha devadattena,
abhyissatha.
Tath so ce ta dhana alabhissa, odana apacissa, pacissa, apaciss, paciss v,
apacissasu, pacissasu. Apacissa, pacissa, apacisse, pacisse v, apacissatha, pacissatha.
Apacissa, pacissa, apacissamha, pacissamha, apacissmh, pacissmh v. Apacissatha,
pacissatha, apacissisu, pacissisu. Apacissase, pacissase, apacissavhe, pacissavhe. Apacissi,
pacissi, apacissmhase, pacissmhase.
Kamme apacissatha odano devadattena, apacissisu. Yappaccayalopbhve
apacyissatha iccdi. Parassapadatte apaccissa tena, paccissa, apacciss, pacciss v,
apaccissasu, paccissasu iccdi.
So agacchissa, gacchissa, agacchiss, gacchissv, agacchissasu, gacchissasu. Tva
agacchissa, gacchissa, agacchisse, gacchisse v, agacchissatha, gacchissatha. Agacchissa,
gacchissa, agacchissamha, gacchissamha, agacchissmh, gacchissmh v. Agamissa,
gamissa, agamiss, gamiss v, agamissasu, gamissasu. Agamissa, gamissa, agamisse v,
agamissatha, gamissatha. Agamissa, gamissa, agamissamha, gamissamha, agamissmh,
gamissmh v. Agacchissatha, gacchissatha v iccdi.
Kamme agacchyissatha, agamyissatha, agacchyissa, agamyissaiccdi. Tath
aghammiss, aghammissasu iccdi.
Kltipattivibhatti.
Pacam sattam vatta-mn sampatingate;
Bhavissant parokkhd, catassottaklik.
Chaklikavibhattividhna.
Vikaraavidhna
Isu icchkantsu, pure viya dhtvantalopo, tydyuppatti, appaccayo ca.
Dhtnanti vattamne
476. Isuyamnamanto ccho v.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 138 sur 199

Isuyamuiccetesa dhtna anto ccho hoti v. Vavatthitavibhsatthoya vsaddo, anto


ccho vti yogavibhgena sassapi. So sagga icchati, icchanti. Icchasi, icchatha. Icchmi,
icchma. Cchdesbhve asayogantatt aesu cti vuddhi, esati, esanti iccdi.
Kamme attanopadassa yebhuyyena parassapadattameva payojyati, tena cettha attanopade
rpni sakhipissma. So icchyati, esyati, issate, issati, yakrassa pubbarpatta. Tath icchatu,
esatu. Iccheyya, eseyya. Parokkhhiyyattansu pana rpni sabbattha payogamanugamma
payojetabbni, icchi, esi. Icchissati, esissati. Icchiss, esiss icchdi.
Yamu uparame, nipubbo, cchdeso ca. Niyacchati, niyacchanti. Niyamati, niyamanti.
Sapubbo saye cti atta, dvittaca. Saamati, saamanti.
Kamme niyacchyati, niyamyati, niyammati, saamyati v. Tath niyacchatu, saamatu.
Niyaccheyya, saameyya. Niyacch, saam. Niyacchissati, saamissati. Niyacchissa, saamissa
iccdi.
sa upavesane, yogavibhgena cchdeso, rassatta. Acchati, acchanti. Acchasi, acchatha.
Acchmi, acchma. Aatra upapubbo upsati, upsanti. Acchyati, upsyati. Acchatu, upsatu.
Accheyya, upseyya. Acch, ups. Acchissati, upsissati. Acchissa, upsissa iccdi.
Labha lbhe, labhati, labhanti. Labhasi, labhatha. Labhmi, labhma. Labhate, labhante.
Labhase, labhavhe. Labhe, labhmhe.
Kamme yakrassa pubbarpatte kate kvaci dhttidin purimabhakrassa bakro,
labbhate, labbhante. Labbhati, labbhanti. Labbhata, labbhatu. Labbhe, labbheyya.
Ajjatanimhi v, antalopoti ca vattamne
477. Labhasm ina tthattha.
Labhaiccetasm dhtuto paresa ina vibhattna ttha tthaiccete des honti v,
dhtvantassa lopo ca. Alattha, alabhi, labhi, alabhisu, labhisu. Alabho, labho, alabhi, labhi,
alabhittha, labhittha. Alattha, alabhi, labhi, alabhimha, labhimha iccdi.
Bhavissantimhi karassa sappaccayassa khoti ettha sappaccayaggahaena vaca muca
bhujdito ssassakhdeso, vasa chida labhdito chdeso ca v hotti ssassa chdeso,
byajanantassa co chappaccayesu cti dhtvantassa cakro, lacchati, lacchanti. Lacchasi,
lacchatha. Lacchmi, lacchma. Chdesbhve labhissati, labhissanti. Labhissasi, labhissatha.
Labhissmi, labhissma iccdi. Alabhissa, alabhissasu iccdi.
Vaca viyattiya vcya, vacati, vacanti. Vacasi, vacatha. Vacmi, vacma.
Kamme attanopade, yappaccaye ca kate
478. Vaca vasa vahdnamukro vassa ye.
Vaca vasa vahaiccevamdna dhtna vakrassa ukro hoti yappaccaye pare, disaddena
vahassa ca. Vassa a vaiti samsena dutiyacettha vaggahaa icchitabba, tena akrassapi
ukro hoti, purimapakkhe paralopo. Tassa cavaggaiccdin sadhtvantassa yakrassa cakro,
dvitta. Uccate, uccante. Vuccate, vuccante. Vuccati, vuccanti v iccdi. Tath vacatu, vuccatu.
Vaceyya, vucceyya. Avac, avacc, avac, avacc. Avaca, avaco, avacuttha. Avaca, avaca,
avacamh. Avacuttha iccdi.
479. Vacassajjatanimhi makro o.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 139 sur 199

Vacaiccetassa dhtussa akro ottampajjate ajjatanimhi vibhattimhi. Avoci, avocu. Avoco,


avocuttha. Avoci, avocumha, ukrgamo. Avoca, rassatta, avocu iccdi. Avuccittha.
Bhavissantimhi sappaccayaggahaena ssassa khdeso, byajanantassti vattamne ko khe
cti dhtvantassa kdeso, vakkhati, vakkhanti. Vakkhasi, vakkhatha. Vakkhmi, vakkhma iccdi.
Vasa nivse, vasati, vasanti.
Kamme utta, pubbarpattaca vussati, vussanti iccdi. Vasatu. Vaseyya. Avasi, vasi.
Bhavissantiya ssassa chdeso, dhtvantassa cakro ca, vacchati, vacchanti. Vacchasi,
vacchatha. Vacchmi, vacchma. Vasissati, vasissanti. Avasissa, avasissasu.
Tath ruda assuvimocane, rodati, rucchati. Rodissati iccdi.
Kusa akkose, pubbo dvittarassattni, appaccayavuddhiyo ca. Akkosati. Akkosatu. Akkoseyya.
Antalopoti vattate, makagatiy vti ca.
480. Kusasm d cchi.
Kusa iccetasm dhtuto vibhattissa cchideso hoti, dhtvantassa lopo ca. Akkocchi ma,
akkosi v. Akkosissati. Akkosissa iccdi.
Vaha ppuane, vahati, vahanti.
Kamme attanopade, yappaccaye ca kate
Yeti vattate.
481. Ha vipariyayo lo v.
Hakrassa vipariyayo hoti yappaccaye pare, yappaccayassa ca lakro hoti v.
Vavatthitavibhsatthoya vsaddo, tena gayhattidsu latta na hoti, nimittabhtassa
yakrasseveta latta, vacavasaiccdin utta. Vuyhati, vulhati, vuyhanti. Vahatu, vuyhatu.
Vaheyya, vuyheyya. Avah, avuyhittha, avahittha. Avahissati, vuyhissati. Avahissa, avuyhissa iccdi.
Jara vayohnimhi.
482. Jaramarna jrajyyamyy v.
Jaramara iccetesa dhtna jrajyyamyydes honti v, saralopdi. Jrati, jranti. Jyyati,
jyyanti. Kvacdisuttena ekayakrassa kvaci lopo hoti. Jyati, jyanti.
Kamme jryati, jryanti. Jyiyyati, jyiyyanti. Jratu, jyyatu. Jreyya, jyyeyya. Ajr, jr, jyy.
Jrissati, jyyissati. Ajrissa, ajyyissa.
Mara pacge, myydeso, myyati, myyanti. Myati, myanti v. Marati, maranti iccdi.
Disa pekkhae.
483. Disassa passa dissa dakkh v.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 140 sur 199

Disaiccetassa dhtussa passa dissa dakkhaiccete des honti v. Vavatthitavibhsatthoya


vsaddo, tena dissdeso kammani sabbadhtuke eva. Passati, passanti. Dakkhati, dakkhanti.
Kammani yakralopo, dissate, dissante. Dissati, dissanti. Vipassyati, dakkhyati. Passatu,
dakkhatu, dissatu. Passeyya, dakkheyya, disseyya.
Hiyyattaniya kvaci dhttidin dhtuikrassa atta, addas, addasa. Kammani adissa.
Tath apassi, passi, apassisu, passisu. Apassi, passi, apassittha, passittha. Apassi, passi,
apassimha, passimha. Addasi, dasi, addasasu, dasasu. Kammani adissasu. Addakkhi,
addakkhisu.
Passissati, passissanti. Bhavissantimhi ssassa cti yogavibhgena ssassa lopo, ikrgamo ca,
dakkhiti, dakkhinti. Lopbhve dakkhissati, dakkhissanti. Apassissa, adakkhissa iccdi.
Sada visaraagatyvasnesu.
Sabbatthti vattate, makagatiy kvacti ca.
484. Sadassa sdatta.
Sadaiccetassa dhtussa sddeso hoti sabbattha vibhattippaccayesu kvaci. Sesa neyya.
Nisdati, nisdanti. Bhve nisajjate, idha kvacdhikrena sd-deso na bhavati. Nisdatu. Nisde.
Nisdi. Nisdissati. Nisdissa iccdi.
Yaja devapjsagatikaraadnesu. Yajati, yajanti.
Kammani yamhti vattate.
485. Yajassdissi.
Yajaiccetassa dhtussa dissa yakrassa ikrdeso hoti yappaccaye pare, saralopo. Ijjate may
buddho. Tath yajatu, ijjata. Yaje, ijjetha. Yaji, ijjittha. Yajissati, ijjissate. Yajissa, ijjissatha iccdi.
Vada viyattiya vcya, tydyuppatti, appaccayo ca.
Vti vattate.
486. Vadassa vajja.
Vadaiccetassa dhtussa sabbassa vajjdeso hoti v sabbsu vibhattsu. Vibhatydhikratt
cettha sabbsti atthato siddha.
Vti vattate.
487. Lopacettamakro.
Bhvdito paro appaccayo ettampajjate, lopaca v. Vikaraakriyavidhippakaraato cettha
akroti appaccayo gayhati.
Bhvdito juhotydi-to ca appaccayo paro;
Lopampajjate no, vavatthitavibhsatoti.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 141 sur 199

Appaccayassa ekro, saralopdi, vajjeti, vadeti, vadati, antimhi


488. Kvaci dhtuvibhattippaccayna dghavipartdesalopgam ca.
Idha dhtvdhikre khyte, kitake ca avihitalakkhaesu payogesu kvaci dhtna,
tydivibhattna, dhtuvihitappaccaynaca dghatabbipartadesalopgamaiccetni kriyni
jinavacannurpato bhavanti. Tattha
Nmhi rasso kiydna, sayoge caadhtuna;
yna v vibhattna, mh, ssntassa ca rassat.
Gamito cchassa cho vssa, gamissajjatanimhi g;
Ucgamo v tthamhesu, dhtna yamhi dghat.
Eyyeyyseyymettaca, v ssessettaca ppue;
Okr attamittaca, tth papponti v tthathe.
Tath brtoti antna, au vha ca dhtuy;
Parokkhya vibhattimhi, anabbhsassa dghat.
Sayoganto akrettha, vibhattippaccaydi tu;
Lopa mpajjate nicca-mekrokrato paroti.
Ekrato parassa antiakrassa lopo, vajjenti, vadenti, vadanti. Vajjesi, vadesi, vadasi, vajjetha,
vadetha, vadatha. Vajjemi, vajjmi, vademi, vadmi, vajjema, vadema, vajjma, vadma.
Kammani vajjyati, vajjyanti. Vajjati, vajjanti. Vadyati v. Vajjetu, vadetu, vadatu.
Vajje, vajjeyya, vade, vadeyya, vajjeyyu, vadeyyu. Vajjeyysi, vajjesi, vadeyysi. Avadi,
vadi, vadisu. Vadissati, vadissanti. Avadissa iccdi.
Kamu padavikkhepe, appaccaye kate kvacdivanamekassarna dvebhvoti dvitta,
kavaggassa cavaggo.
Abbhsaggahaamantaggahaa, vggahaaca vattate.
489. Niggahtaca.
Abbhsante niggahtacgamo hoti v. Vavatthitavibhsatthoya vsaddo, tena
kamdnameveta. Cakamati, cakamanti iccdi. Kamati, kamanti iccdi.
Cala kampane, cacalati, calati.
Cala dalane, daddallati.
Jhecintya, appaccaye o, sare, eti ca adhikicca te vyti yogavibhgena akritepi
ekrassa ydeso, jhyati, jhyanti iccdi, visesavidhna.
Avuddhikabhvdinayo.
Tuda byathane, tydyuppatti appaccayo, aesu cti etthnuvattita vggahaena tuddna
vuddhiabhvova viseso, tudati, tudanti. Tudasi, tudatha. Tudmi, tudma.
Kamme tassa cavaggaiccdin sadakrassa yappaccayassa jakro dvitta, tujjate, tujjante.
Tujjati, tujjanti, tujjare v. Tath tudatu, tudantu. Tude, tudeyya, tudeyyu. Atudi, tudisu. Atudi,

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 142 sur 199

atudittha. Atudi, atudimha. Atujjittha, atujji. Tudissati. Atudissa iccdi.


Visa pavesane papubbo, so gma pavisati, pavisanti. Pavisasi, pavisatha. Pavismi, pavisma.
Kamme pavisiyyate, pavisiyyante. Pavisiyyati, pavisiyyanti. Pavissate v. Tath pavisatu,
pavisantu. Paviseyya. Pvisi, pavisi, pvekkhi pathavi, kvaci dhttidin ajjatanimhi visassa
vekkhdeso ca. Pvisisu, pavisisu.
Kamme pvisyittha, pavisyittha, pvisyi, pavisyi. Pavisissati, pavisissanti. Pavisyissate,
pavisissate. Pvisissa. Pvisyissa iccdi.
Nuda khepe, nudati, nudanti.
Disa atisajjane, uddisati, uddisanti.
Likha lekhane, likhati, likhanti.
Phusa samphasse, phusati, phusanti iccdi.
Tuddinayo.
H, bh sattya, tydyuppatti bhvdito aiti appaccayo, vti adhikicca
lopacettamakroti bhvdito parassa appaccayassa lopo, aesu cti vuddhi. So hoti, te honti,
kvaci dhttidin parasarassa lopo. Hosi, hotha. Homi, homa. Bhve hyate.
Tath hotu, hontu. Hohi, anakraparatt hilopo na bhavati, hotha. Homi, homa. Bhve hyata.
Sattamiya saralopdi, heyya, heyyu. Heyysi, heyytha. Heyymi, heyyma. Heyya v.
Bhve hyetha.
Hiyyattaniya appaccayalope kvaci dhttidin hdhtussa krassa uvdeso. Ahuv,
ahuvu, ahuv. Ahuva, ahuvo, ahuvattha. Ahuva, ahuvamha. Ahuvattha, ahuvatthu. Ahuvase,
ahuvavha. Ahuvi, ahuvamhase. Bhve ahyattha.
Ajjatanimhi kvaci dhttidin hto vibhattissa lopo rassatta, so ahu, lopbhve
karassa ksattamajjatanimhti ettha sattamajjatanimhti yogavibhgena sgamo, vuddhi, ahosi,
ahesu, kvaci dhttidin okrassekro. Ahavu v. Ahosi, ahosittha. Ahosi, ahu,
parasarassa lopo, rassattaca, ahosimha, ahumha, rassatta. Bhve ahyittha.
Hi lopa vti ito lopo, vti ca vattate.
490. Hotissarehohe bhavissantimhi ssassa ca.
Hiccetassa dhtussa saro eha oha ettampajjate bhavissantimhi vibhattimhi, ssassa ca lopo
hoti v. Ikrgamo, saralopdi.
Hehiti, hehinti. Hehisi, hehitha. Hehmi, hehma. Lopbhve hehissati, hehissanti.
Hehissasi, hehissatha. Hehissmi, hehissma. Ohdese hohiti, hohinti. Hohisi, hohitha.
Hohmi, hohma. Tath hohissati, hohissanti. Hohissasi, hohissatha. Hohissmi, hohissma.
Ekrdese heti, henti. Hesi, hetha. Hemi, hema. Hessati, hessanti. Hessasi, hessatha.
Hessmi, hessma. Bhve hyissate.
Kltipattiya ahavissa, ahavissasu. Ahuyissatha iccdi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 143 sur 199

H, bh sattya, bh itdha anupubbo, tydyuppatti appaccayassa lopavuddhiyo,


anubhoti, anubhonti. Anubhosi, anubhotha. Anubhomi, anubhoma.
Kamme anubhyati, anubhyanti. Tath anubhotu, anubhontu. Anubhohi, anubhotha.
Anubhomi, anubhoma. Anubhyatu, anubhyantu. Anubhave, anubhaveyya. Anubhyeyya.
Anubhosi, anubhavi. Anubhossati, anubhossanti. Anubhossasi, anubhossatha. Anubhossmi,
anubhossma. Anubhavissati v. Anubhossa, anubhavissa v iccdi.
S saye appaccayalopo, vuddhi ca, seti, senti. Sesi, setha. Semi, sema. Sete, sente iccdi.
Appaccayalopbhve
Sareti vattate, dhtuggahaaca.
491. E aya.
Ekrassa dhtvantassa sare pare aydeso hoti, saralopdi. Sayati, sayanti. Sayasi, sayatha.
Saymi, sayma.
Kamme atipubbo, kvaci dhtvdin yamhi rassasarassa dhtvantassa dgho, atisyate,
atisyante. Atisyati, atisyanti. Bhve syate.
Tath setu, sentu. Sehi, setha. Semi, sema. Sayatu, sayantu. Saya, sayhi, sayatha.
Saymi, sayma. Sayata, sayanta. Sayassu, sayavho. Saye, saymase. Atisyata,
atisyanta. Atisyatu, atisyantu. Bhve syata.
Saye, sayeyya, sayeyyu. Atisyeyya. Bhve syetha.
Asayi, sayi, asayisu, sayisu, asayu. Sgame atisesi, atisesu. Kamme accasyittha,
accasyi, atisyi. Bhve syittha.
Sayissati, sayissanti. Ikrgambhve sessati, sessanti. Kamme atisyissatha,
atisyissati. Bhve syissate.
Asayiss, asayissasu. Kamme accasyissatha iccdi.
N ppuane, dvikammakoya, aja gma neti, nenti. Nesi, netha. Nemi, nema.
Lopbhve nayati, nayanti iccdi. Kamme nyate gma ajo devadattena, nyare, nyante.
Nyati, nyanti.
Tath netu, nayatu. Nyata, nyanta. Naye, nayeyya. Nyetha, nyeyya. Anayi, nayi,
anayisu, nayisu. Vinesi, vinesu. Anyittha, nyittha. Nayissati, nessati. Nayissate,
nyissate, nyissati. Anayissa, anyissa iccdi.
h gatinivattimhi, vti vattate.
492. h tiho.
hiccetassa dhtussa tihdeso hoti v. Vavatthitavibhsatthoya vsaddo, appaccayalopo.
Tihati, tihanti. hti, hanti. Lopbhve kvaci dhttidin hto hakrgamo ca rassatta,
sapubbo sahahati, sahahanti. Ette adhiheti, adhihenti.
Kamme

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 144 sur 199

493. Yamhi ddh m h h p maha mathdnam.


Bhvakammavisaye yamhi paccaye pare d dh m h hp maha matha iccevamdna
dhtna anto krampajjate, niccatthoyamrambho. Upahyati, upahyanti. Hakrgame
rassatta, krgamo ca, patihahyati, patihahyanti. Bhve hyate.
Tath tihatu, tihantu. htu, hantu. Sahahatu, sahahantu. Tihe, tiheyya.
Sahe, saheyya, saheyyu. Sahahe, sahaheyyu. Ahsi, ahasu. Sahahi,
sahahisu. Pakihissati, patihissanti. hassati, hassanti. Patihahissati, patihahissanti.
Patihissa, patihissasu. Patihahissa, patihahissasu iccdi.
P pne, vti vattate.
494. P pibo.
Piccetassa dhtussa pibdeso hoti v. Vavatthitavibhsatthoya vsaddo.
Pibati. Pibatu. Pibeyya. Kvaci dhtvdin bakrassa vakro, pivati, pivanti. Pti,
pnti, panti v. Pyate, pyante. Pyati, pyanti. Pivatu. Piveyya. Apyi, pivi. Pivissati.
Apivissa iccdi.
Asa bhuvi, vibhattuppatti, appaccayalopo, asa itdha
Asasm, antalopoti ca vattate.
495. Tissa tthitta.
Asaiccetasm dhtumh parassa tissa vibhattissa tthitta hoti, dhtvantassa lopo ca. Atthi.
Vti vattate.
496. Sabbatthsassdi lopo ca.
Sabbattha vibhattippaccayesu ca asaiccetya dhtuy dissa lopo hoti v,
vavatthitavibhsatthoya vsaddo. Santi.
Asasm, antalopoti ca adhikro.
497. Simhi ca.
Asadhtussa antalopo hoti simhi vibhattimhi ca. Tva asi.
498. Thassa tthatta.
Asaiccetya dhtuy parassa thassa vibhattissa tthatta hoti, dhtvantassa lopo ca. Tumhe
attha.
Vti vattate.
499. Asasm mimna mhimhntalopo ca.
Asaiccetya dhtuy parsa mi maiccetsa vibhattna mhimhaiccete des honti v,
dhtvantassa lopo ca. Amhi, amha. Asmi, asma.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 145 sur 199

500. Tussa tthutta.


Asaiccetya dhtuy parassa tussa vibhattissa tthutta hoti, dhtvantassa lopo ca. Atthu.
Asassdilopo ca, santu. hi, attha. Asmi, asma.
Sattamiya asassdilopo, kvaci dhttidin asato eyyaeyyu vibhattna iyiyuca
honti. Siy, siyu.
Lopbhve kvaci dhtvdin asato eyydna sadhtvantna ssa ssu ssa ssatha ssa
ssmades honti.
Evamassa vacanyo, assu. Assa, assatha. Assa, assma.
Ajjataniya akrgamo, dgho ca, si, sisu, su. si, sittha. si, simha.
V, asassti ca vattate.
501. Asabbadhtuke bh.
Asasseva dhtussa bhdeso hoti v asabbadhtuke. Bhavissati, bhavissanti. Abhavissa,
abhavissasu.
Vti kimattha? su.
Br viyattiya vcya, tydyuppatti, appaccayalopo ca.
Kvacti vattate.
502. Brto timhi.
Briccetya dhtuy paro krgamo hoti timhi vibhattimhi kvaci, vuddhiavdes, saralopdi.
Bravti, brti, aesu cti suttnuvattitavggahaena brdhtussa byajane vuddhi na hoti,
bahuvacane jhalnamiyuv sare vti krassa sare uvdeso, bruvanti. Kvaci dhtvdin
brto tiantna v a u des brssa hdeso ca.
ha, hu. Brsi, brtha. Brmi, brma. Brte, bruvante. Brse, bruvavhe. Bruve,
brmhe. Brtu, bruvantu. Brhi, brtha. Brmi, brma. Brta, bruvanta. Bruve, bruveyya,
bruveyyu. Bruveyysi, bruveyytha. Bruveyymi, bruveyyma. Bruvetha, bruvera.
Abruv, abruv.
Parokkhya brbhnamhabhv parokkhyanti brdhtussa hadeso, saralopdi,
supine kira mha, tenhu por, hasu v iccdi.
Ajjataniya abravi, abruvi, abravu. Bravissati. Abravissa iccdi.
Hana hisgatsu, timhi kvaci appaccayalopo, hanti, hanati, hananti. Hanasi, hanatha. Hanmi,
hanma.
Kamme tassa cavaggaiccdin atta, dvittaca, haate, haante, haare. Haati,
haanti. Hanatu, hanantu. Haneyya.
Hanassti vattate.
503. Vadho v sabbattha.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 146 sur 199

Hanaiccetassa dhtussa vadhdeso hoti v sabbattha vibhattippaccayesu,


vavatthitavibhsatthoya vsaddo. Vadheti. Vadhyati. Vadhetu. Vadhyatu. Vadheyya. Avadhi,
avadhisu. Ahani, ahanisu. Vadhissati, hanissati. Khdese paihakhmi, paihanissmi.
Avadhissa, ahanissa iccdi.
Hvdinayo.
Hu dndanahabyappadnesu, tydyuppatti, appaccayo ca, kvacdivanamekassarna
dvebhvoti dvitta, pubbobbhsoti abbhsasa.
Abbhseti vattate.
504. Hassa jo.
Hakrassa abbhse vattamnassa jo hoti. Lopacetta makroti appaccayalopo, vuddhi.
Juhoti.
Lopbhve jhalna, sareti ca vattamne
505. Yavakr ca.
Jhalasana ivauvana yakravakrdes honti sare pareti apadantassa ukrassa
vakro.
Juhvati, juhoti, juhvanti, juhonti. Juhvasi, juhosi, juhvatha, juhotha. Juhvmi, juhomi,
juhvma, juhoma.
Kamme kvaci dhttidin dgho, hyate, hyante. Hyati, hyanti.
Tath juhotu, juhontu, juhvantu v. Juhe, juheyya, juheyyu. Ajuhavi, ajuhavu.
Ajuhosi, ajuhosu. Ahyittha aggi. Juhissati, juhissanti. Juhossati, juhossanti v. Ajuhissa,
ajuhissasu iccdi.
H cge, pure viya dvebhvajdesa appaccayalop.
Abbhseti vattate.
506. Rasso.
Abbhse vattamnassa sarassa rasso hoti.
Jahti, jahanti. Jahsi, jahtha. Jahmi, jahma.
Kamme yamhi ddhmhhpmahamathdnamti dhtvantassa kro. Hyate,
hyante, hyare. Hyati, hyanti.
Tath jahtu, jahantu. Jahe, jaheyya, jaheyyu. Hyetha, hyeyya. Ajahsi, ajahisu,
ajahsu. Pajahi, pajahisu, pajahasu, pajahu. Kamme pajahyittha, pajahyi.
Pajahissati, pajahissanti. Hyissati, hyissanti. Pajahissa, pajahissasu iccdi.
D dne, tydyuppatti, dvebhvarassattni, appaccayassa lopo, dadti, dadanti. Dadsi,
dadtha. Dadmi, dadma.
Dvittbhve makagatiy vti vattate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 147 sur 199

507. Ddhtussa dajja.


Diccetassa dhtussa sabbassa dajjdeso hoti v, vavatthitavibhsatthoya vsaddo,
appaccayalopo. Dajjati, dajjanti. Dajjasi, dajjatha. Dajjmi, dajjma. Dajjdesbhve
lopacettamakroti appaccayassa ekro, dna deti, denti. Desi, detha.
Vti vattate.
508. Ddantassa mimesu.
Diccetassa dhtussa antassa a hoti v mimaiccetesu paresu, niggahtassa vaggantatta.
Dammi, damma. Demi, dema.
Kamme yamhi ddhiccdin kro, dyate, dyante. Dyati, dyanti. Dyyate, dyyante.
Dyyati, dyyanti v iccdi.
Dadtu, dadantu. Dadhi, dadtha. Dadmi, dadma. Dadata, dadanta. Dadassu,
dadavho. Dade, dadmase. Dajjatu, dajjantu iccdi. Detu, dentu. Dehi, detha. Demi, dema.
Kamme dyata, dyanta. Dyatu, dyantu.
Sattamiya dade, dadeyya, dadeyyu. Dadeyysi, dadeyytha. Dadeyymi,
dadeyyma. Dadetha, dadera. Dadetho, dadeyyvho. Dadeyya, dadeyymhe. Dajje,
dajjeyya.
Kvaci dhttidin eyyassttaca, dajj, dajju, dajjeyyu. Dajjeyysi, dajjeyytha.
Dajja, eyymissa amdeso ca, dajjeyymi, dajjeyyma. Dvittbhve deyya, deyyu.
Deyysi, deyytha. Dyetha, dyeyya.
Hiyyattaniya adad, adad. Adado, adadattha. Adada, adadamha. Adadattha,
adadamhase. Kamme adyittha.
Ajjatanimhi adadi, adadisu, adadu. Adajji, adajjisu. Adsi, adasu. Adsi, ado,
adittha. Adsi, adsimha, adamha. Addna purindado. Kamme adyittha, adyyi.
Bhavissantiya ikrgamo, saralopdi, dadissati, dadissanti. Dajjissati, dajjissanti.
Rassatta, dassati, dassanti. Dassasi, dassatha. Dassmi, dassma. Dassate. Dyissate,
dyissati.
Kltipattiya adadissa, adajjissa, adajjiss, adassa, adass, adassasu. Adyissatha,
adyissa iccdi.
Dh dhrae, pure viya vibhattuppatti, dvittarassattni, appaccayalopo ca, dutiyacatutthna
pahamatatiyti dhakrassa dakro, dadhti, dadhanti. Apipubbo tassa tesu vuddhtidin
akralopo, kvaci dhttidin dhakrassa hakro, rassattaca, dvra pidahati, pidahanti.
Dvebhvbhve nidhi nidheti, nidhenti.
Kamme dhyate, dhyati, pidhyate, pidhyati.
Tath dadhtu, pidahatu, nidhetu, nidhentu. Dadhe, dadheyya, pidahe, pidaheyya, nidhe,
nidheyya. Dadhsi, pidahi. Dhassati, pidahissati, paridahessati. Adhassa, pidahissa iccdi.
Juhotydinayo.
Avuddhik tudd ca, hvdi ca tathparo;

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 148 sur 199

Juhotydi catuddheva, eyy bhvdayo idha.


Bhvdigao.
Rudhdigaa
Rudha varae, pure viya dhtusadimhi kate vibhattuppatti.
Aiti vattate.
509. Rudhdito niggahtapubbaca.
Catuppadamida. Rudhaiccevamdito dhtugaato appaccayo hoti kattari vibhattippaccayesu,
niggahtaca tato pubba hutv gamo hoti, taca niggahta pakatiy sarnugatatt dhtussarato
para hoti. Casaddena ieopaccay ca, niggahtassa vaggantatta. Idha sayogantatt na vuddhi
hoti, tadgamassa taggahaena gahaato.
So magga rundhati, rundhanti. Rundhasi, rundhatha. Rundhmi, rundhma. Rundhate,
rundhante iccdi, ikrdippaccayesu pana rundhiti, rundhti, rundheti, rundhottipi hoti.
Kamme nipubbo yappaccayassa tassa cavaggaiccdin sadhtvantassa jhakre kate
vagge ghostidin dvitta, maggo nirujjhate tena, nirujjhante. Parassapadatte
nirujjhati, nirujjhanti. Nirujjhasi, nirujjhatha. Nirujjhmi, nirujjhma.
Rundhatu, rundhantu. Rundhhi, rundhatha. Rundhmi, rundhma. Rundhata,
rundhanta. Rundhassu, rundhavho. Rundhe, rundhmase. Nirujjhata, nirujjhanta.
Nirujjhatu, nirujjhantu. Rundhe, rundheyya, rundheyyu. Rundhetha, rundhera.
Nirujjhetha, nirujjheyya iccdi. Rundhi, rundhisu. Arundhi, nirujjhittha. Nirujjhi,
nirujjhisu. Rundhissati, rundhissanti. Nirujjhissate, nirujjhissante. Nirujjhissati,
nirujjhissanti. Arundhissa, arundhissasu. Nirujjhissatha, nirujjhissa iccdi.
Chidi dvidhkarae, chindati, chindanti. Kamme chijjate, chijjante. Chijjati, chijjanti.
Tath chindatu, chindantu. Chijjatu, chijjantu. Chinde, chindeyya. Chijjeyya. Achindi, chindi,
chindisu. Achijjittha, chijji. Chindissati, chindissanti. Ssassa chdese checchati,
checchanti. Checchiti v. Kamme chijjissate, chijjissante. Chijjissati, chijjissanti. Achindissa.
Achijjissa iccdi.
Bhidi vidrae, bhindati, bhindanti iccdi.
Yuja yoge, yujati, yujanti. Yujjate, yujjante. Yujjati, yujjanti. Yujatu. Yujjata.
Yuje. Yujjetha. Ayuji, ayujisu. Ayujjittha, ayujji. Yujissati, yujissanti. Yujjissate,
yujjissante. Yujjissati, yujjissanti. Ayujissa. Ayujjissatha, ayujjissa iccdi.
Bhuja planabyavaharaesu, bhujati, bhujanti iccdi.
Bhavissantiya karassa sappaccayassa khoti sutte sappaccayaggahaena bhujato ssassa
khdeso, ko khe cti dhtvantassa kakro, vuddhi, bhokkhati, bhokkhanti. Bhokkhasi,
bhokkhatha. Bhokkhmi, bhokkhma. Khdesbhve bhujissati, bhujissanti iccdi.
Muca mocane, mucati, mucanti. Muccate, muccante. Mucatu, mucantu. Muccata,
muccanta. Muce, muceyya, muceyyu. Muccetha, muccera. Amuci, amucisu.
Amuccittha. Mokkhati, mokkhanti. Mucissati, mucissanti. Muccissate, muccissante.
Amucissa, amuccissatha iccdi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 149 sur 199

Rudhdigao.
Divdigaa
Divu kvijigsbyavahrajutithutikantigatsu. Pure viya dhtvantalopavibhattuppattiyo.
510. Divdito yo.
Divdito dhtugaato yappaccayo hoti kattari vihitesu vibhattippaccayesu.
Yaggahaa, cavagga yakra vakratta sadhtvantassa, pubbarpanti ca vattate.
511. Tath kattari ca.
Yath bhvakammesu yappaccayassdeso hoti, tath kattaripi yappaccayassa sadhtvantassa
cavagga yakravakrdeso, pubbarpaca ktabbnti dhtvantassa vakratt saha tena yakrassa
vakre kate dvibhvo, do dhassa cti ettha caggahaena bo vassti vuttatt vakradvayassa
bakradvaya, dibbati, dibbanti. Dibbasi, dibbatha. Dibbmi, dibbma.
Kamme dibbate, dibbante. Dibbati, dibbanti. Dibbatu. Dibbata. Dibbe. Dibbetha.
Adibbi. Adibbittha. Dibbissati. Dibbissate. Adibbissa iccdi.
Sivu tantasantne, sibbati, sibbanti. Sibbatu. Sibbeyya. Asibbi, sibbi. Sibbissati. Asibbissa
iccdi.
Pada gatimhi, upubbo dvitta, tath kattari cti sadhtvantassa yakrassa jakro, dvittaca.
Uppajjati, uppajjanti. Uppajjate, uppajjante, uppajjare.
Kamme paipajjate, paipajjante. Paipajjati, paipajjanti. Bhve uppajjate tay.
Tath uppajjatu. Uppajjeyya. Udapajj. Udapajjatha. Udapdi, uppajj. Uppajjittha.
Uppajjissati. Uppajjissa, uppajjiss iccdi.
Budha avagamane, yappaccayaparatt na vuddhi, jhakrdesova viseso, dhamma bujjhati,
bujjhanti. Bujjhate, bujjhante, bujjhare v.
Kamme bujjhate may dhammo, bujjhante. Bujjhati, bujjhanti. Bujjhatu. Bujjheyya.
Abujjhi. Abujjhittha. Bujjhissati. Abujjhissa.
Yudha sampahre, yujjhati, yujjhanti.
Kudha kope, kujjhati, kujjhanti.
Vidha tane, vijjhati, vijjhanti iccdi.
Naha bandhane, ha vipariyayoti yogavibhgena vipariyayo. Sannayhati, sannayhanti iccdi.
Mana e, desova viseso, maati, maanti iccdi.
D dne, sapubbo kvaci dhttidin yamhi dhtvantassa ikro, sla samdiyati,
samdiyanti iccdi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 150 sur 199

Tusa ptimhi, yappaccayassa pubbarpatta, tussati, tussanti iccdi.


Tath samu upasame, sammati, sammanti.
Kupa kope, kuppati, kuppanti.
Janajanane, jandnam timhi cti ettha jandnamti yogavibhgena yamhi dhtvantassa
kro. Jyati, jyanti. Jyate, jyante.
Kamme janyati, janyanti. Jyatu. Jyeyya. Ajyi, ajani. Jyissati, janissati. Ajyissa, ajanissa
iccdi.
Divdigao.
Svdigaa
Su savae, pure viya vibhattuppatti.
512. Svdito uu ca.
Suiccevamdito dhtugaato u uiccete paccay honti kattari vihitesu vibhattippaccayesu.
Aesu cti ettha caggahaena uppaccayassa vuddhi. Tatthevnuvattitavggahaena svdna
udsu na vuddhi.
Dhamma suoti, saralopdi, suanti. Suosi, suotha. Suomi, suoma. paccaye
suti, suanti. Susi, kvaci dhttidin rassatta, suasi, sutha, suatha. Sumi,
suma.
Kamme yappaccaye kvaci dhttidin dgho, syate, syante. Syati, syanti.
Dvitte rassatta, suyyati, suyyanti. Syyati, syyanti v.
Suotu, suantu. Suohi, suotha. Suomi, suoma. Sutu, suantu. Sua, suhi,
sutha. Sumi, suma. Suata, suanta. Suassu, suavho. Sue, sumase. Kamme
syata, syanta. Syatu, syantu.
Sue, sueyya, sueyyu. Sueyysi, sueyytha. Sueyymi, sueyyma. Suetha,
suera. Suetho, sueyyvho. Sueyya, sueyymhe. Syetha, syeyya.
Asui, sui, asuisu, suisu. Asui, asuittha. Asui, sui, asuimha, suimha.
Asuittha, suittha. paccayalopo, vuddhi, sassa dvibhvo, sgamo, assosi, assosisu,
paccassosu. Assosi, assosittha. Assosi, assosimha, assosimh v, assosittha. Asyittha,
assyi.
Saralopdi, suissati, suissanti. Suissasi, suissatha. Suissmi, suissma. Suissate,
suissante. Suissase, suissavhe. Suissa, suissmhe. paccayalopo, vuddhi, sossati,
sossanti. Sossasi, sossatha. Sossmi, sossma. Sossate. Syissate, syissati. Asuissa.
Asyissa iccdi.
Hi gatimhi, papubbo paccayo, pahiti, pahiati v, pahianti. Pahitu, pahiantu.
Pahieyya. Pahii, dta phesi. Pahiissati. Pahiissa iccdi.
Vu savarae, vuti, vuanti iccdi.
Mi pakkhepe, kvaci dhttidin assa natta, minoti, minanti iccdi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 151 sur 199

Apa ppuane, papubbo saralope dghanti dgho, upaccayo, sampatti pputi,


ppuanti. Ppusi, pputha. Ppumi, ppuma.
Kamme ppyati, ppyanti. Tath pputu. Ppyatu. Ppue, ppueyya. Ppyeyya.
Ppui, ppuisu. Ppyi. Ppuissati. Ppyissati. Ppuissa. Ppyissa iccdi.
Saka sattimhi, dvibhvo, sakkuti, sakkuanti. Bhve pubbarpacti pubbarpatta,
sakkate tay, sakkati v, sakkutu. Sakkueyya. Kvaci dhttidin sakantassa khdeso
ajjatandimhi, asakkhi, sakkhi, asakkhisu, sakkhisu. Sakkhissati, sakkhissanti. Asakkhissa,
asakkhissasu iccdi.
Svdigao.
Kiydigaa
K dabbavinimaye, vipubbo dvitta, pure viya vibhattuppatti.
513. Kiydito n.
Kicceva mdito dhtugaato npaccayo hoti kattari. Nparatt na vuddhi, kvaci
dhttidin kiydna nmhi rassatta, kto npaccayanakrassa attaca.
Bhaa vikkiti, vikkianti. Vikkyati, vikkyanti. Vikkitu, vikkiantu. Vikkyatu,
vikkyantu. Vikkie, vikkieyya. Vikkyeyya, vikkyeyyu. Avikkii, vikkii. Vikkyittha,
vikkyi. Vikkiissati, vikkiissanti. Vikkyissati, vikkyissanti. Avikkiissa, avikkiissasu.
Vikkyissa, vikkyissasu iccdi.
Ji jaye, kilese jinti, jinanti. Jyati, jyanti. Eva jintu. Jyatu. Jineyya. Jyeyya. Ajini,
jini, ajinisu, jinisu. Ajesi, ajesu. Ajinittha. Ajyittha, ajyi. Jinissati, jinissanti. Vijessati,
vijessanti. Jyissati, jyissanti. Ajinissa. Ajyissa iccdi.
Tath ci caye, cinti, cinanti iccdi.
avabodhane npaccayo.
Vti vattate.
514. ssa j ja n.
iccetassa dhtussa j ja niccete des honti v.
Jdeso nmhi ja mhi, nbhvo timhi evidha;
Vavatthitavibhsattha-vsaddassnuvattan;
Dhamma vijnti, vinyati v, vijnanti.
Kamme viyati, viyanti. Ivagame pubbalopo, kvaci dhttidin ekro,
dvittaca, eyyati, eyyanti. Vijntu, vijnantu, rassatta. Vijna, vijnhi, vijntha.
Vijnmi, vijnma. Vijnata, vijnanta. Vijnassu. Viyatu, viyantu.
515. Eyyassa to iy v.
Eyyassa vibhattissa iccetya dhtuy parassa iy iccete des honti v, saralopdi.
Vijniy.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 152 sur 199

dese ssa jadeso.


to, vti ca vattate.
516. Nssa lopo yakratta.
iccetya dhtuy parassa npaccayassa lopo hoti v, yakrattaca, vavatthitavibhsatthoya
vsaddo. Tena
mhi niccaca nlopo,
Vibhsjjatandisu;
Aattha na ca hotya,
Nto timhi yakrat.
Niggahtassa vaggantatta, vija, vijneyya, vijneyyu. Vijneyysi, vijneyytha.
Vijneyymi, vijneyyma, vijnemu v. Vijnetha. Viyeyya, viyeyyu.
Samajni, sajni, sajnisu. Nlope asi, asu. Vijnittha. Viyittha.
Payi, payisu. Vijnissati, vijnissanti. assati, assanti. Viyissate, viyissante.
Payissati, payissanti. Kvaci dhttidin ssassa hi ca, payihiti, payihinti.
Ajnissa. Ajnissatha. Ayissatha, ayissa iccdi.
M mne, kvaci dhttidin mntassa ikro, minti, minanti. Kamme myati, myanti
iccdi.
L chedane, nmhi rassatta, lunti, lunanti. Lyati, lyanti iccdi.
Dh kampane, dhunti, dhunanti. Dhyati, dhyanti iccdi.
Gaha updne, nmhi sampatte
517. Gahditoppah.
Gahaiccevamdito dhtuto ppa hiccete paccay honti kattari. disaddoya pakro.
Gahassti vattate.
518. Halopo hmhi.
Gahaiccetassa dhtussa hakrassa lopo hoti hmhi paccaye pare. Sla gahti, rassatte
gahati v, gahanti. Gahsi, gahtha. Gahmi, gahma.
Kamme yeti vattamne havipariyayo lo vti hakrassa yakrena vipariyayo hoti.
Gayhati, gayhanti.
Gahtu, gahantu. Gaha, gahhi, gahtha. Gahmi, gahma. Gahata,
gahanta. Gayhata, gayhanta. Gayhatu, gayhantu. Gahe, gaheyya, gaheyyu.
Gayheyya, gayheyyu. Aggahi, gahi, aggahisu, gahisu.
Yad kvaci dhttidin asabbadhtuke vikaraapaccayassa lopo, ikrgamassa ekro ca,
tad sgamo.
Aggahesi, aggahesu. Aggahi, aggahisu, aggahu. Aggayhittha, aggayhi. Gahissati,
gahissanti. Gahessati, gahessanti. Gahyissate, gahyissante. Gayhissati, gayhissanti.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 153 sur 199

Aggahissa, aggahissa. Aggahissatha, aggahissatha. Aggayhissatha, aggayhissa iccdi.


Ppappaccaye
519. Gahassa ghe ppe.
Gahaiccetassa dhtussa sabbassa ghedeso hoti ppappaccaye pare. Gheppati iccdi.
Kiydigao.
Tandigaa
Tanu vitthre, pure viya dhtvantalopavibhattuppattiyo.
520. Tandito oyir.
Tanuiccevamdito dhtugaato oyiraiccete paccay honti kattari. Karatovya yirappaccayo.
Dhamma tanoti, tanonti. Tanosi, tanotha. Tanomi, tanoma.
Vti vattate.
521. Uttamokro.
Tandito okrappaccayo uttampajjate v. Vavatthitavibhsatthoya vsaddo. Ettha ca
vikaraakriyavidhippakaraato okroti ovikaraa gayhati. Tanute, bahuvacane yavakr
cti vatta, tanvante. Tanuse, tanuvhe. Tanve, tanumhe.
Kamme kvaci dhttidin tanudhtvantassa yamhi kro, patyate, patyante. Patyati,
patyanti. krbhve pataati, pataanti. Tanotu, tanontu. Taneyya, taneyyu. Atani, atanisu.
Atyittha, patyi. Tanissati, tanissanti. Patyissati, patyissanti. Atanissa. Patyissa iccdi.
Kara karae, pua karoti.
Bahuvacane vti vattamne, uttamokroti utte kate
V, uttanti ca vattate.
522. Karasskro ca.
Karaiccetassa dhtussa akro uttampajjate v. Vavatthitavibhsatthoya vsaddo, yavakr
cti apadantassa paraukrassa vakro, kvaci dhttidin dhturakrassa vakrasmi lopo,
vakrassa dvitte tassa bbo vvassti bakradvaya, kubbanti, karonti. Karosi, karotha. Karomi,
karoma. Tath kurute, kubbante. Kuruse, kuruvhe. Kubbe, kurumhe. Yirappaccaye rakralopo,
kayirati, kayiranti iccdi.
Kamme yappaccaye ivagamo vti krgamo, yakrassa dvitta, karyyate kao tena,
karyyati, karyyanti. Karyati, karyanti v. krbhve tassa cavaggaiccdin sadhtvantassa
yakratta, dvittaca. Kayyati, kayyanti. Ikrgame kvaci dhtuiccdisutte caggahaena
rayna vipariyayo, kayirati kao tena, kayiranti iccdi.
Tath kusala karotu, kurutu v, kubbantu, karontu. Karohi, karotha. Karomi, karoma.
Kuruta, kubbanta. Kurussu, kurassu v, kuruvho. Kubbe, kubbmase.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 154 sur 199

Kamme karyatu, karyantu, kayyata, kayirata, kayiratu.


Sattamiya kare, kareyya, kareyyu. Kareyysi, kareyytha. Kareyymi, kareyyma.
Utte kubbe, kubbeyya.
Yirappaccaye
Yirato ttameyyassa, ethdisseyyumdisu;
Eyyasaddassa lopo ca, kvaci dhttidin.
Saralopdi, kayir, kayiru. Kayirsi, kayirtha. Kayirmi, kayirma. Attanopade kayirtha
dhro, kubbetha, karetha v, kvaci dhttidin kussa kru ca, krubbetha, krubbera. Krubbetho,
krubbeyyvho. Krubbeyya, krubbeyymhe. Kamme karyeyya, karyeyyu.
Hiyyattaniya karassa kti yogavibhgena k hoti, saralopdi.
Ak, akar, akar. Akaro, akattha, akarottha. Aka, akara, akamha, akaramha.
Akattha. Akari, akaramhase.
Vti vattate.
523. Karassa ksattamajjatanimhi.
Kara iccetassa dhtussa sabbasseva ksatta hoti v ajjatanimhi vibhattimhi pare.
Ksattamiti bhvaniddesena aasmpi dhtuto sgamo. Atha v yad karassa k hoti,
sattacgamo ajjatanimhi vti attho, tad sattamajjatanimhti yogavibhgena aasmpi dhtuto
sgamopi sijjhati, yogavibhgato ihappasiddhti yebhuyyena dghatova hoti, karassa kti
yogavibhgena kbhvo ca hiyyattaniya siddho hoti.
Aksi, aksu. Aksi, aksittha. Aksi, aksimha. Aksittha. Ksattbhve akari,
kari, akarisu, karisu, akasu, akaru. Akari, akarittha. Akari, kari, akarimha,
karimha. Akarittha. Akaryittha, akaryi v.
V, lopo, bhavissantimhi ssassa cti ca vattate.
524. Karassa sappaccayassa kho.
Karaiccetassa dhtussa sappaccayassa khdeso hoti v bhavissantimhi, ssassa ca lopo hoti.
Adhikabhtasappaccayaggahaena vacamucabhujdito ssassa khdeso, vasa chidi labhdito
chdeso ca hoti.
Khati, khanti. Khasi, khatha. Khmi, khma. Ikrgame khiti, khinti iccdi.
Khbhve karissati, karissanti. Karissasi, karissatha. Karissmi, karissma. Karissate,
karissante. Karissase, karissavhe. Karissa, karissmhe. Karyissati, karyissanti. Akarissa.
Akaryiss iccdi.
Yad sapubbo, tad purasamupaparhi karotissa kha khar vti yogavibhgena
tydivibhattsupi sapubbakarotissa khardeso.
Abhisakharoti, abhisakharonti. Abhisakharyati, abhisakharyanti. Abhisakharotu.
Abhisakhareyya. Abhisakhari, khdese abhisakhsi v. Abhisakharissati.
Abhisakharissa iccdi.
Saka sattimhi, opaccayo, sakkoti, sakkonti. Sakkosi, sakkotha. Sakkomi, sakkoma iccdi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 155 sur 199

Apa ppuane, papubbo, pappoti, papponti. Papposi, pappotha. Pappomi, pappoma. Pappotu,
pappontu iccdi.
Tandigao.
Curdigaa
Dhura theyye, pure viya dhtvantalopo, vibhattuppatti.
Tath kattari cti ito kattarti ca shavilokanena bhvakammaggahani ca vattante,
makagatiy kritaggahaaca.
525. Curdito eay.
Curaiccevamdito dhtugaato e ayaiccete paccay honti kattari, bhve ca kammani,
vibhattippaccayesu. Krita viya nubandhoti e ayna kritabyapadeso.
526. Kritna o lopa.
Kritappaccayna akro lopampajjate.
527. Asayogantassa vuddhi krite.
Asayogantassa dhtussa krite pare vuddhi hotti ukrassokro vuddhi.
Dhana coreti, corenti. Coresi, coretha. Coremi, corema. ayappaccaye corayati,
corayanti. Corayasi, corayatha. Coraymi, corayma. Corayate, corayante. Corayase,
corayavhe. Coraye, coraymhe.
Kamme yappaccaye krgamo, saralopdi ca, coryate devadattena, coryati, coryanti
iccdi.
Coretu, corentu. Corehi. Corayatu, corayantu. Coraya, corayhi.
Coreyya, coreyyu. Coraye, corayeyyu. Acoresi, coresi, acoresu, coresu. Acorayi,
corayi, acorayisu, corayisu, acorayu, corayu. Acoresi, acoresittha. Tva acorayi,
acorayittha. Acoresi, acoresimha. Acorayi, acorayimha. Acorayittha. Acoryittha, acoryi.
Corissati, corissanti. Corayissati, corayissanti. Coryissate, coryissante. Coryissati,
coryissanti. Acorissa, acorayissa. Acoryissatha, acoryissa iccdi.
Tath cinta cintya, sayogantatt vuddhiabhvova viseso.
Cinteti, cintayati, cintenti, cintayanti. Cintetu, cintayatu. Cinteyya, cintayeyya. Acintesi,
cintesi, acintayi, cintayi. Cintessati, cintayissati. Acintissa, acintayissa iccdi.
Manta guttabhsane, manteti, mantayati iccdi purimasama.
Pla rakkhae, dhamma pleti, playati. Plyati. Pletu, playatu iccdi.
Ghaa ghaane, gheti, ghayati, ghaeti, ghaayati, ghaditt vikappena vuddhi.
Vida e, vedeti, vedayati.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 156 sur 199

Gaa sakhyne, ghadna vti na vuddhi, gaeti, gaayati iccdi, sabbattha subodha.
Curdigao.
Bhvd ca rudhd ca, divd svdayo ga;
Kiyd ca tand ca, curd cidha sattadh.
Vikaraavidhna samatta.
Dhtuppaccayantanaya
Atha dhtuppaccayant vuccante.
Tattha dhtvatthe niddih khdikritant paccay dhtuppaccay nma.
Tija nisna bandhanakhamsu, dhtusadi.
Dhtuligehi par paccayti ito dhtuggahaa anuvattate, par, paccayti ca adhikro.
528. Tija gupa kita mnehi kha cha s v.
Tija gupa kita mna iccetehi dhthi kha cha sa iccete paccay par honti v.
Tijato khantiya khova, nindya gupato tu cho;
Kit cho sova mnamh, vavatthitavibhsato.
Kvacdivanamekassarna dvebhvoti dhtvdissa dvibhvo.
Byajanantassti vattamne
529. Ko khe ca.
Dhtvantassa byajanassa kakrdeso hoti khappaccaye pare.
Titikkha iti hite
Dhtuvihitna tydivibhattna adhtuto appavattiyamha.
530. Dhtuppaccayehi vibhattiyo.
Dhtvatthe niddihehi khdikritantehi paccayehi tydayo vibhattiyo hontti pure viya
vattamndayo yojetabb.
Ativkya titikkhati, titikkhanti. Kamme titikkhyati. Tath titikkhatu, titikkhantu.
Titikkheyya, titikkheyyu. Atitikkhi, atitikkhisu. Titikkhissati. Atitikkhissa iccdi.
Khappaccaybhve appaccayassa ekro, tejeti, tejati v, tejanti iccdi.
Gupa gopane, chappaccaye dvibhvo, pubbobbhsoti abbhsasa, abbhsassti
vattamne antassivakro vti abbhsantassikro, kavaggassa cavaggoti abbhsagakrassa
jakro ca.
531. Byajanantassa co chappaccayesu ca.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 157 sur 199

Dhtvanthassa byajanassa cakrdeso hoti chappaccayesu paresu. Tato vibhattiyo, kya


jigucchati, jigucchanti. Sesa purimasama. Chbhve gopeti, gopenti iccdi.
Kita rogpanayane, chappaccayo, dvittaca.
Abbhsaggahaamanuvattate.
532. Mnakitna vatatta v.
Abbhsagatna mna kitaiccetesa dhtna vakratakratta hoti v yathkkamanti
takro, dhtvantassa cakro, sesa sama. Roga tikicchati, tikicchanti iccdi. Takrbhve
kavaggassa cavaggoti cakro, vicikicchati, vicikicchanti iccdi.
Mna vmasapjsu, sappaccayadvibhvakravakr.
533. Tato pmnna v ma sesu.
Tato abbhsato parsa pmnna dhtna vmaiccete des honti yathkkama
sappaccaye pare. Sesti bahuvacananiddeso payogepi vacanavipallsapanattha. Attha
vmasati, vmasanti iccdi.
Aattha lopacettamakroti appaccayassekro, mneti, mnenti.
Bhuja planabyavaharaesu, bhottumicchatti atthe
Kha cha s, vti ca vattate.
534. Bhuja ghasa hara su pdhi tumicchatthesu.
Bhuja ghasa hara su p iccevamdhi dhthi tumicchatthesu ca kha cha saiccete paccay
honti v. Tumicchna, tumantayuttaicchya v atth tumicchatth, tena tumantarahitesu
bhojanamicchattidsu na honti, vuttatthnamappayogoti vkyassa appayogo, dhtvdissa
dvebhve kate dutiyacatutthna pahamatatiyti abbhsabhakrassa bakro, dhtvantassa ko
khe cti kakro, bubhukkhati, bubhukkhanti iccdi.
Vti kimattha? Bhottumicchati, icchatthesti kimattha? Bhottu gacchati.
Ghasa adane, ghasitumicchatti atthe chappaccayo, dvitta, tatiya cavagga ikra cakrdes,
jighacchati, jighacchanti.
Hara harae, haritumicchatti atthe sappaccayo.
535. Harassa g se.
Haraiccetassa dhtussa sabbassa g hoti se paccaye pare. Gseti yogavibhgena jissapi,
hnpacrendesasspi dhtuvohratt dvitta, bhikkha jigsati, jigsanti.
Su savae, sotumicchati susssati, susssanti, kvaci dhttidin dgho.
P pne, ptumicchatti atthe sappaccayadvittarassattaikrdes, tato pmnna vma
sesti vdeso, pivsati, pivsanti iccdi.
Ji jaye, vijetumicchati vijigsati iccdi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 158 sur 199

Sagho pabbatamiva attnamcarati, pabbato iva caratti v atthe


536. ya nmato kattupamndcre.
caraakriyya kattuno upamnabhtamh nmato yappaccayo hoti cratthe. Upamyati
etenti upamna, kattuno upamna kattupamna, vuttatthnamappayogoti ivasaddanivatti,
dhtuppaccayantatt tesa vibhattiyo lop cti sutte tesagahaena vibhattilopo, pakati cassa
sarantassti pakatibhvo, saralopdi, dhtuppaccayehi vibhattiyoti vibhattuppatti, pabbatyati
sagho, eva samuddamiva attnamcarati samuddyati, cicciamiva attnamcarati cicciyati
saddo. Eva dhmyati.
Nmato, creti ca vattate.
537. ypamn ca.
Upamnabht nmato yappaccayo hoti cratthe. Puna upamnaggahaa
kattuggahaanivattanattha, tena kammatopi sijjhati, sesa sama. Achatta chattamivcarati
chattyati, aputta puttamivcarati puttyati sissamcariyo.
Upamnti ki? Dhammamcarati, creti ki? Achatta chattamiva rakkhati.
yoti vattate.
538. Nmamhtticchatthe.
Nmamh attano icchatthe yappaccayo hoti. Attano pattamicchati pattyati, eva vatthyati,
parikkhryati, cvaryati, payati, dhanyati, puttyati.
Atticchattheti kimattha? Aassa pattamicchati.
Daha karoti vriyanti atthe
Kritaggahaamanuvattate.
539. Dhturpe nmasm ayoca.
Dhtuy rpe nipphdetabbe, ta karoti, tena atikkamatiiccdike payujjitabbe v sati
nmamh ayappaccayo hoti, kritasa ca. alope, vibhattilopasaralopdsu katesu vibhattuppatti,
dahayati vriya, eva pamayati, amissayati, tath hatthin atikkamati atihatthayati, vya
upagyati upavayati, visuddh hoti ratti visuddhayati, kusala pucchati kusalayati iccdi.
540. Dhthi e aya pe pay kritni hetvatthe.
Sabbehi dhthi hetvatthe abhidheyye e ayape paya iccete paccay par honti, te
kritasa ca honti. Hetuyeva attho hetvattho, so ca yo kreti sa hetti laddhahetusao
suddhakattuno payojako hetukatt, atthato pesanajjhesandiko payojakabypro idha hetu nma.
Ettha ca
e ayva uvaant, to dve pacchim siyu;
Sesato caturo dve v, vsaddassnuvattito.
Akamm dhtavo honti, krite tu sakammak;
Sakammak dvikammssu, dvikamm tu tikammak.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 159 sur 199

Tasm kattari kamme ca, kritkhytasambhavo;


Na bhve suddhakatt ca, krite kammasaito.
Niydna padhnaca, appadhna duhdina;
Krite suddhakatt ca, kammamkhytagocaranti.
Tattha yo koci bhavati, tamao bhavhi bhavhi icceva bravti, atha v bhavanta
bhavitu samattha payojayati, bhavitu payojetti v atthe imin eayappaccay, kritasa ca,
vuttatthnamappayogoti vkyassa appayogo, kritna o lopanti alopo, asayogantassa
vuddhi kriteti krassokro vuddhi.
O, eti ca vattate, dhtuggahaaca.
541. Te vy krite.
Te dhtvantabht okrekr vaydese ppuanti krite pare. Te vyti yogavibhgena
jhedna akritepi hontti okrassa vdeso, saralopdi, dhtuppaccayehi vibhattiyoti tydayo.
So samdhi bhveti, bhvayati, bhventi, bhvayanti. Bhvesi, bhvayasi, bhvetha,
bhvayatha. Bhvemi, bhvaymi, bhvema, bhvayma. Bhvayate, bhvayante.
Kamme attanopadayappaccayakrgam, saralopdi ca, tena bhvyate samdhi,
bhvyante. Bhvyati, bhvyanti.
Tath bhvetu, bhvayatu, bhventu, bhvayantu. Bhvehi, bhvaya, bhvayhi,
bhvetha, bhvayatha. Bhvemi, bhvaymi, bhvema, bhvayma. Bhvayata,
bhvayanta.
Kamme bhvyata, bhvyatu, bhvyantu.
Bhveyya, bhvaye, bhvayeyya, bhveyyu, bhvayeyyu. Bhveyysi,
bhvayeyysi, bhveyytha, bhvayeyytha. Bhveyymi, bhvayeyymi, bhveyyma,
bhvayeyyma. Bhvetha, bhvayetha, bhvera, bhvayera.
Kamme bhvyeyya, bhvyeyyu.
Ajjataniya sattamajjatanimhti yogavibhgena kritantpi dghato sakrgamo.
Abhvesi, bhvesi, abhvayi, bhvayi, abhvesu, bhvesu, abhvayisu,
bhvayisu, abhvayu, bhvayu. Abhvesi, abhvayasi, abhvittha, abhvayittha.
Abhvesi, bhvesi, abhvayi, bhvayi, abhvimha, abhvayimha.
Kamme abhvyittha, abhvyi.
Bhvessati, bhvayissati, bhvessanti, bhvayissanti. Bhvessasi, bhvayissasi,
bhvissatha, bhvayissatha. Bhvessmi, bhvayissmi, bhvessma, bhvayissma.
Kamme bhvyissate, bhvyissante. Bhvyissati, bhvyissanti.
Abhvissa, abhvayissa, abhvissasu, abhvayissasu. Kamme abhvyissatha,
abhvyissa iccdi.
Tath yo koci pacati, tamao pachi pachi icceva bravti, atha v pacanta payojeti,
pacitu v payojetti atthe vuttanayena e aydayo, akrasskro vuddhi, sesa neyya.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 160 sur 199

So devadatta odana pceti, pcenti. Pcesi, pcetha. Pcemi, pcema. Pcayati,


pcayanti. Pcayasi, pcayatha. Pcaymi, pcayma. pepayesu pana so puriso ta
purisa odana pcpeti, pcpenti. Pcpayati, pcpayanti.
Kamme so odana pcyati tena, pcayyati, pcpyati, pcpayyati.
Tath pcetu, pcayatu, pcpetu, pcpayatu. Pcyata, pcyatu, pcayyata,
pcayyatu, pcpyata, pcpyatu, pcpayyata, pcpayyatu. Pceyya, pcayeyya,
pcpeyya, pcpayeyya. Pcyeyya, pcyeyyu. Apcesi, apcayi, apcpesi, apcpayi.
Pcessati, pcayissati, pcpessati, pcpayissati. Apcissa, apcayissa, apcpissa,
apcpayissa iccdi.
Gacchanta, gantu v payojetti atthe e aydayo, vuddhiya sampattya
Asayogantassa vuddhi kriteti vattate.
542. Ghadna v.
Ghadna dhtna asayogantna vuddhi hoti v kriteti ettha vggahaena vuddhi na
hoti, vavatthitavibhsatthoya vsaddo.
So ta purisa gma gameti, gamayati, gacchpeti, gacchpayati. So gma gamyati tena,
gamayyati, gacchpyati, gacchpayyati iccdi. Sabbattha yojetabba. Eva uparipi.
Ghaa hya, ghaanta payojayati, ghaeti, ghadna vti na vuddhi, ghaayati, ghapeti,
ghapayati.
Kriteti vattate.
543. Guha dusna dgha.
Guhadusaiccetesa dhtna saro dghampajjate krite pare, vuddhpavdoya.
Guha savarae, guhitu payojayati ghayati, ghayanti. Dusa apptimhi, dussanta
payojayati dsayati, dsayanti iccdi.
Tath icchanta payojayati icchpeti, icchpayati, eseti, esayati. Niyacchanta
payojayati niymeti, niymayati. santa payojayati seti, sayati, acchpeti, acchpayati.
Labhanta payojayati lbheti, lbhayati. Vacanta payojayati vceti, vcayati, vcpeti,
vcpayati. Eva vseti, vsayati, vspeti, vspayati. Vheti, vhayati, vhpeti,
vhpayati. Jreti, jrayati, jrpeti, jrpayati. Mreti, mrayati, mrpeti, mrpayati. Dasseti,
dassayati iccdi.
Tath tudanta payojayati todeti, todayati, todpeti, todpayati. Pavisanta payojayati,
pavisitu v paveseti, pavesayati, pavespeti, pavespayati. Uddisanta payojayati
uddispeti, uddispayati. Pahonta payojayati pahveti, pahvayati. Sayanta payojayati
syeti, syayati, sypeti, sypayati. Ettha ekrassa ydeso, saypeti, saypayati, kvaci
dhttidin pepayesu ydesassa rassatta. Nayanta payojayati naypeti,
naypayati. Patihanta payojayati patihpeti, patihpayati, patihapeti v.
Hananta payojayatti atthe eaydayo.
amhti vattate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 161 sur 199

544. Hanassa ghto.


Hanaiccetassa dhtussa ghtdeso hoti akravati kritappaccaye pare. Ghteti, ghtayati,
ghtpeti, ghtpayati, vadho v sabbatthti vadhdese vadheti, vadhpeti.
Juhonta payojayati juhveti, juhvayati. Jahanta payojayati jahpeti, jahpayati,
hpeti, hpayati. Dadanta payojayati dpeti, dpayati. Pidahanta payojayati pidhpeti,
pidhpayati, pidahpeti, pidahpayati.
Rundhanta payojayati rodheti, rodhayati, rodhpeti, rodhpayati. Chindanta
payojayati chedeti, chedayati, chedpeti, chedpayati. Yujanta payojayati yojeti, yojayati,
yojpeti, yojpayati. Bhujanta payojayati bhojeti, bhojayati, bhojpeti, bhojpayati.
Mucanta payojayati moceti, mocayati, mocpeti, mocpayati.
Dibbanta payojayati deveti, devayati. Uppajjanta payojayati uppdeti, uppdayati.
Bujjhanta payojayati bodheti, bodhayati. Ddhntato yo kvacti yakrgamo, bujjhpeti,
bujjhpayati. Tussanta payojayati toseti, tosayati, tospeti, tospayati. Sammanta
payojayati sameti, samayati, ghaditt na vuddhi. Kuppanta payojayati kopeti, kopayati.
Jyanta payojayati janeti, janayati, ghaditt na vuddhi.
Suanta payojayati dhamma sveti, svayati. Ppuanta payojayati ppeti,
ppayati.
Vikkianta payojayati vikkypeti, vikkypayati. Jinanta payojayati jaypeti,
jaypayati. Jnanta payojayati peti, payati. Gahanta payojayati gheti, ghayati,
ghpeti, ghpayati, gahpeti, gahpayati.
Vitananta payojayati vitneti, vitnayati. Yo koci karoti, tamao karohi
karohiicceva bravti, karonta payojayati, ktu v kreti, krayati, krpeti, krpayati
iccdi.
Corenta payojayati corpeti, corpayati. Cintenta payojayati cintpeti, cintpayati,
pjenta payojayati pjpeti, pjpayati iccdi. Sabbattha subodha.
Dhtuppaccayato cpi, kritappaccay siyu;
Sakritehi yuvna, dassanacettha paka.
Tena titikkhanta payojayati titikkheti, titikkhpeti. Tikicchanta payojayati tikiccheti,
tikicchayati, tikicchpeti, tikicchpayati. Eva bubhukkheti, bubhukkhayati, bubhukkhpeti,
bubhukkhpayati, pabbatyanta payojayati pabbatyayati. Puttyayati iccdipi siddha bhavati.
Dhtuppaccayantanayo.
Ssanattha samuddiha, khyta sakabuddhiy;
Bhusaccabalenda, cintayantu vicakkha.
Bhavati tihati seti, ahosi evamdayo;
Akammakti vieyy, kammalakkhaaviun.
Akammakpi hetvattha-ppaccayant sakammak;
Ta yath bhikkhu bhveti, magga rgdidsakanti.
Iti padarpasiddhiya khytakao

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 162 sur 199

Chaho.

7. Kibbidhnakaa
Teklika
Kiccappaccayantanaya
Atha dhthiyeva bhvakammakattukaradisdhanasahita kibbidhnamrabhyate.
Tattha kiccakitakavasena duvidh hi paccay, tesu kiccasaya pahama vuttatt,
kiccnamappakatt ca kiccappaccay tva vuccante.
Bh sattya, bhyate, abhavittha, bhavissate v devadattenti viggahe
Dhtuy kammdimhi oti ito dhtuyti sabbattha paccaydividhne vattate, par,
paccayti ca adhikro.
545. Bhvakammesu tabbny.
Bhvakammaiccetesvatthesu sabbadhthi tabba anyaiccete paccay par honti.
Yogavibhgena aatthpi.
Tattha
Akammakehi dhthi, bhve kicc bhavanti te;
Sakammakehi kammatthe, arahasakkatthadpak.
Te ca
546. dayo teklik.
Tikle niyutt teklik, ye idha tatiye dhtvdhikre vihit aniddihakl dayo paccay, te
teklik hontti paribhsato klattayepi honti.
Shagatiy kvacti vattate.
547. Yathgamamikro.
Yathgama yathpayoga jinavacannuparodhena dhthi paro ikrgamo hoti kvaci
byajandikesu kiccakitakappaccayesu, aesu cti vuddhi, o ava sareti avdeso, naye
para yutteti para netabba.
548. Te kicc.
Ye idha vutt tabbnyaya teyya riccappaccay, te kiccasa hontti veditabb. Tato ae
kititi vacanato kiccappaccaynamakitakatt nmabyapadese asampatte taddhitasamsakitak
nmavtavetundsu cti ettha caggahaena nmabyapadeso, tato sydyuppatti. Bhve
bhvassekatt ekavacanameva, sinti amdeso. Bhavitabba bhavat paena, bhavanya.
Idha byajandittbhv anuvattitakvaciggahaena ikrgambhvo. Bhve kiccappaccayant
napusak. Kamme tilig.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 163 sur 199

Kammani abhipubbo, abhibhyate, abhibhyittha, abhibhyissateti abhibhavitabbo kodho


paitena, abhibhavitabb tah, abhibhavitabba dukkha, eva abhibhavanyo, abhibhavany,
abhibhavanya, purisa ka cittasaddanayena netabba, eva sabbattha.
Ettha hi
Tabbdheva kammassa, vuttattva punattan;
Vattabbassa abhv na, dutiy paham tato.
sa upavesane, syittha, syate, syissateti sitabba tay, sanya. Kamme upsitabbo
garu, upsanyo.
S saye, asyittha, syate, syissateti sayitabba bhavat, sayanya, e ayti aydeso,
atisayitabbo paro, atisayanyo.
Pada gatimhi, uppajjittha, uppajjate, uppajjissateti uppajjitabba tena, uppajjanya, ettha ca
kattarti adhikra vin divdito yoti vindhikrayogavibhgena yappaccayo, tassa
cavaggayakraiccdin cavaggo, paradvebhvo hneti dvibhvo, paipajjitabbo maggo,
paipajjanyo.
Budha avagamane, abujjhittha, bujjhate, bujjhissateti bujjhitabbo dhammo, bujjhanyo.
Su savae, asyittha, syate, syissateti sotabbo dhammo, idha yathgamaggahaena
ikrgambhvo, suitabbo, svdito u u cti vindhikrayogavibhgena paccayo,
savayo.
Kara karae, karyittha, karyati, karyissatti atthe tabbny.
Antassa, karassa, ca, tattanti ca vattate.
549. Tu tu na tabbesu v.
Karaiccetassa dhtussa antabhtassa rakrassa takratta hoti v tu tu na tabbaiccetesu
paccayesu paresu. Kattabbo bhavat dhammo, kattabb pj, kattabba kusala, tattbhve
karotissti vattamne tavetundsu kti ettha disaddena tabbepi kdeso, ktabba hita.
550. Rahdito a.
Rakra hahrdyantehi dhthi parassa annydinakrassa akro hoti. disaddena ramu
apatditopi.
Rahdito parassettha, nakrassa asambhav;
Annydinasseva, smathyya akrat.
Karayo dhammo, kararahoti attho, karay, karaya.
Bhara bharae, bharyatti bharitabbo, bharayo.
Gaha updne, agayhittha, gayhati, gayhissatti gahetabbo, tesu vuddhtidin ikrassekro,
sagahitabbo, gahdito ppahti vindhikrayogavibhgena hpaccayo, halopasaralopdi,
sagahayo, gahayo.
diggahaena ramu kya, ramyittha, ramyati, ramyissatti ramitabbo, ramayo vihro.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 164 sur 199

Apa ppuane, upaccayo, ppyatti ppuitabbo, gupdnacti dhtvantassa lopo,


dvittaca, pattabbo, patteyyo, ppuayo, ppayo.
Antassa, vti ca vattate.
551. Gama khana handna tutabbdsu na.
Gama khana hanaiccevamdna makra nakrantna dhtnamantassa nakro hoti v
tu tabba tave tuna tvnatviccevamdsu takrdippaccayesu paresu. Agacchyittha, gacchyati,
gacchyissatti gantabbo maggo, gamitabba, gamanya.
Khanu avadrae, akhaittha, khaati, khaissatti khantabba va, khanitabba,
kvaci dhttidin khanantassa attaca, khaitabba, khaaya, khananya v.
Hana his gatsu, ahaittha, haate, haissateti hantabba, hanitabba, hananya.
Mana e, amaittha, maate, maissateti mantabbo, manitabbo, yappaccaye cavaggdi,
maitabba, maanya.
Pja pjya, apjyittha, pjyati, pjyissatti atthe tabbny. Curdito e ayti
akattaripi eay, ikrgamnyesu saralopotidin kritasarassa lopo, pjetabbo, pjayitabbo,
pjanyo bhagav.
Tabbnyti yogavibhgena kattukaraesupi, y ppuane, niyytti niyynko maggo.
Gacchantti gamany bhog. Naha soce, nahyati etenti nahnya cua.
Bhvakammesti adhikro.
552. yo ca.
Bhvakammesu sabbadhthi yappaccayo hoti, caggahaena teyyantidsu
teyyappaccayo ca.
553. Krita viya nubandho.
Anubandho appayog, akrnubandho paccayo krita viya dahabboti kritabyapadeso,
kritna o lopanti alopo, asayogantassa vuddhi kriteti vuddhi, ikrgamo, kattabba
kriya.
Hara harae, aharyittha, haryati, haryissatti v haritabba hriya.
Bhara bharae, bharitabba bhriya.
Labha lbhe, labhitabba labbha, yavata talanaiccdisutte kraggahaena yavato
bhakrassa bhakro, dvitta.
Ssa anusihimhi, ssitabbo sisso, kvaci dhttidin krassikro.
Vaca viyattiya vcya, yappaccaydimhi kate antna, nubandheti ca vattate.
554. Kag cajna.
Cajaiccetesa dhtvantna kakra gakrdes honti akrnubandhe paccaye pareti cassa

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 165 sur 199

kdeso. Vacanya vkya.


Bhaja sevya, bhajanya bhgya, jassa gdeso.
Ci caye, acyittha, cyati, cyissatti cetabba ceyya, ikrassekro vuddhi, yakrassa dvitta,
vinipubbo do dhassa cti sutte caggahaena cakrassa chakro, viniccheyya, vinicchitabba,
vinicchanya. Kiydito nti vindhikrayogavibhgena tabbnya tu tun dsu ca
npaccayo, vinicchinitabba, vinicchinanya.
N ppuane, anyittha, nyati, nyissatti neyyo, neyy, neyya. Netabba.
yaggahaa chahyantavasennuvattate, makagatiy antaggahaaca tatiyantavasena.
555. Bhtobba.
Bh iccetasm parassa yappaccayassa saha dhtvantena abbdeso hoti. Bhavitabbo bhabbo,
bhabb, bhabba.
yassa, antenti ca vattate.
556. Vada mada gamu yuja garahkrdhi jjammaggayheyygro v.
Vada mada gamu yuja garahaiccevamdhi dhthi, krantehi ca parassa yappaccayassa
dhtvantena saha yathkkama jja mma gga yha e yyaiccete des honti v, garassa ca grdeso,
garahassa garassevya gro. Vavatthitavibhsatthoya vsaddo.
Vada viyattiya vcya, avajjittha, vajjati, vajjissatti v vajja vadanya, rassatta.
Vajja doso.
Mada ummde, amajjittha, majjate, majjissati etenti majja madanya. Madaggahaena
karaepi yappaccayo. Gamu sappa gatimhi, gantabba gamma.
Yuja yoge, ayujjittha, yujjate, yujjissatti yogga, niyojjo v.
Garaha nindya, agarayhittha, garahyati, garahyissatti atthe yappaccayo, tassimin
dhtvantena saha yhdeso, garassa grdeso ca, grayho, grayh, grayha, garahaya.
disaddena aepi damajahant gayhante. Gada viyattiya vcya, gajjate, gadanya v
gajja. Pada gatimhi, pajjanya pajja gth. Khda bhakkhae, khajjateti khajja khdanya.
Damu damane, adammittha, dammate, damyissatti dammo damanyo. Bhuja
planabyavaharaesu, abhujjittha, bhujjati, bhujjissatti bhogga, bhojja v, kraggahaena yassa
jakro. Gahetabba gayhamiccdi.
krantato pana d dne, adyittha, dyati, dyissatti atthe yappaccayo, tassimin
dhtvantena krena saha eyydeso, deyya, dtabba. Anye saralopotidin pubbasarassa lope
sampatte tattheva tuggahaena nisedhetv sar sare lopanti kre lutte parasarassa dgho,
dnya.
P pne, apyittha, pyati, pyissatti peyya, ptabba, pnya. H cge, ahyittha, hyati,
hyissatti heyya, htabba, hnya. M mne, amyittha, myati, myissatti meyya,
mtabba, minitabba, metabba v. avabodhane, ayittha, yati, yissatti eyya,
tabba, teyya. ssa j ja nti jdese kiydito nti vindhikrayogavibhgena
npaccayo, ikrgamo ca, jnitabba, vijnanya. Khypakathane, sakhytabba, sakhyeyya
iccdi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 166 sur 199

557. Karamh ricca.


Karadhtuto riccappaccayo hoti bhvakammesu.
558. Ramhi ranto rdi no.
Rakrnubandhe paccaye pare sabbo dhtvanto rdi paccayarakramariydo no hoti,
lopampajjateti attho. Rantoti ettha rakro sandhijo, kattabba kicca. Riccti yogavibhgena
bharditopi riccappaccayo, yath, bharyatti bhacco, saralopo. I gatimhi, pati etabbo paicco.
559. Pestisaggapattaklesu kicc.
Pesa atisagga pattaklaiccetesvatthesu kiccappaccay honti. Pesana nma
kattabbamida bhavatti pana, ajjhesanaca. Atisaggonma kimida may kattabbanti
puhassa v po na hantabbotidin paipattidassanamukhena v kattabbassa anu. Pattaklo
nma sampattasamayo yo attano kiccakaraasamayamanupaparikkhitv na karoti, tassa
samayrocana, na tattha ajjhesanamatthti. Te ca bhvakammesu kiccattakkhatthti vuttatt
bhvakammesveva bhavanti.
Pesane tva karyatu bhavat kammanti atthe imin tabbny, sesa vuttanayameva,
kattabba kamma bhavat, karaya kicca bhavat.
Atisagge bhujjatu bhavatti atthe tabbdi, aesu cti vuddhi.
Tassti vattate.
560. Bhujdnamanto no dvi ca.
Bhujaiccevamdna jakrdiantna dhtnamanto no hoti, parassa
kiccakitakappaccayatakrassa ca dvebhvo hoti. Bhottabba bhojana bhavat, bhojanya
bhojja bhavat.
Ikrgamayuttatakre pana namakarnamantna niyuttatamhti ettha antna
niyuttatamhti yogavibhgena dhtvantalopdinisedho, rudhdito niggahtapubbanti
vindhikrayogavibhgena, niggahtacti v niggahtgamo, bhujitabba tay, yujitabba.
Samayrocane pana i ajjhayane adhipubbo, adhyata bhavatti atthe tabbnydi,
ikrgamavuddhiaydesaajjhdes ca, yappaccaye tu vuddhi, yakrassa dvittaca, ajjhayitabba,
ajjheyya bhavat, ajjhayanya bhavat, avassa kattabbanti vkye pana kiccti adhikicca
avassakdhamiesu cti avassakdhamiatthe ca tabbdayo, kattabba me bhavat geha,
karaya, kriya. Eva dtabba me bhavat sata, dnya, deyya.
Dhara dhrae, curditt eay, vuddhi, ikrgamo ca, dhretabba, dhrayitabba iccdi.
Nuddhi yuvnamannanknanak sakritehi cti sakritehipi
yuvnamdesavidhnatoyeva dhtuppaccayantatopi kiccakitakappaccay bhavantti dahabbo.
Tena titikkhpyatti titikkhpetabbo. Eva tikicchpetabbo tikicchpanyo. Abhvyittha, bhvyati,
bhvyissatti bhvetabbo maggo. Bhvayitabbo, bhvanyo, bhvanya, bhvany, akryittha,
kryati, kryissatti kretabba, krayitabba, krpetabba, krpayitabba, krpanyamiccdi
ca siddha bhavati.
Kattabba karayaca, kriya kiccamiccapi;
Kretabba tath kr-petabba kiccasagaho.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 167 sur 199

Kiccappaccayantanayo.
Teklika
Kitakappaccayantanaya
Idni kitakappaccay vuccante.
Kara karae, pure viya dhtusadi.
Kumbhaiccupapada, tato dutiy.
Kumbha karoti, aksi, karissatti v viggahe
Par, paccayti ca vattate.
561. Dhtuy kammdimhi o.
Kammasmi dimhi sati dhtuy paro appaccayo hoti.
So ca
562. Ae kita.
Tatiye dhtvdhikre vihit kiccehi ae paccay kiticceva sa hontti kitasa kat.
563. Kattari kita.
Kattari krake kitapaccayo hotti niyamato kattari bhavati, so ca dayo teklikti vuttatt
klattaye ca hoti. Pure viya kritabyapadesaalopavuddhiyo, paccayantassligatt sydimhi
asampatte taddhitasamsakitak nmavtavetundsu cti kitakantatt nmava kate
sydyuppatti, tato kumbha karotti atthe amdayo parapadebhti dutiytappurisasamso,
nmnantidin samsasa, tesa vibhattiyo lop cti vibhattilopo, pakati cassa
sarantassti pakatibhvo, puna samsatt nmamiva kate sydyuppatti.
So kumbhakro, te kumbhakr iccdi. Itthiya kumbhakr, kumbhakriyo iccdi, tath
kamma karotti kammakro. Eva mlkro, kahakro, rathakro, suvaakro, suttakro,
vuttikro, kkro.
Gaha updne, patta agahi, gahti, gahissatti v pattaggho. Eva rasmiggho,
rajjuggho.
Ve tantasantne, tanta avyi, vyati, vyissatti v tantavyo, te vy kriteti ydeso,
vkye panettha te vyti yogavibhgena ydeso. Eva tunnavyo.
M parime, dhaa amini, minti, minissatti v atthe appaccaye kate
amhti vattate.
564. krantnamyo.
krantna dhtna antassa ydeso hoti akrnubandhe paccaye pare, saralopdi.
Dhaamyo. Eva dna dadtti dnadyo.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 168 sur 199

Kamu kantimhi, dhamma akmayi, kmayati, kmayissatti v dhammakmo puriso,


dhammakm ka, dhammakma citta. Eva atthakmo, hitakmo, sukhakmo, dhamma
pletti dhammaplo iccdi.
Damu damane, ari adami, dameti, damissatti viggahe dhtuyti adhikro,
kammdimhti ca vattate.
565. Sayamanu.
Kammpapade dimhi sati saya gamyamnya dhtuy appaccayo hoti, upapadante
nukrgamo ca. Ettha ca nu niggahta padanteti sutte padanteti vacanato upapadanteyeva
nukrgamo hotti dahabba. Tesu vuddhtidin ukralopo. Aya pana nvgamo samsa
katv upapadavibhattilope kateyeva hotti veditabba.
566. Nu niggahta padante.
Upapadabhtanmapadante vattamno nukrgamo niggahtampajjate, niggahtassa
vaggantatta, sesa sama, vuddhbhvova viseso, arindamo rj.
Tath tara tarae, vessa taratti vessantaro, taha karoti hisatti tahakaro bhagav.
Eva medhakaro, saraakaro, dpakaro.
dimhi, aiti ca vattate.
567. Pure dad ca i.
Purasadde dimhi sati dada dneiccetya dhtuy appaccayo hoti, purasadde akrassa ica
hoti. Ettha ca tadanuparodhenti paribhsato purasaddantasseva i hotti dahabba. dna
teklikattepi upapadatthavisesena atteyevyamappaccayo hotti dahabba. Pure dna adadti
purindado sakko. Idhpi vibhattilope kateyeva ideso.
Kammdimhi, aiti ca vattate.
568. Sabbato vu tvv v.
Sabbato dhtuto kammdimhi v akammdimhi v sati a vu tu v iccete cattro paccay
honti. Vggahaa akammdimhi vti vikappanattha.
Appaccaye tva dhara dhrae, dhamma adhari, dharati, dharissatti v dhammadharo.
Eva vinayadharo. Tath ta karotti takkaro, dvitta. Eva hitakaro, divasakaro, dinakaro,
divkaro, niskaro, dhanu gahtti dhanuggaho. Eva kaaggaho, sabbakma dadtti
sabbakmadado, sabbadado.
to pana anna adsi, dadti, dadissatti annado. Eva dhanado, sacca sandahatti
saccasandho. P pne, majja pivatti majjapo. T plane, gava sadda tyatti gotta. Eva
kattari.
Akammdimhi pana yasm dapetti sutte bhayaggahaena sesasdhanepi appaccayo.
N ppuane vipubbo, vinesi, vineti, vinessati etena, etthti v vinayo, aesu cti vuddhi,
aydeso ca, nayana nayo. Si sevya nipubbo, nissyittha, nissyati, nissyissatti v nissayo. Si
saye, anusayi, anuseti, anusessatti v anusayo.
I gatimhi patipubbo, paicca ekasm phalametti paccayo, samudayo. Ci caye, vinicchyate

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 169 sur 199

anena, vinicchayana v vinicchayo, uccayana uccayo, sacayo, dhamma vicintti


dhammavicayo. Kh khaye, khayana khayo. Ji jaye, vijayana vijayo, jayo. K dabbavinimaye,
vikkayana vikkayo, kayo. L silesane, allyati etthti layo, layo. Eva ivaantato.
suantti assav, avdeso, paissavana paissavo. Su gatimhi, bhavagg savantti sav. Ru
sadde, ravatti ravo. Bhavatti bhavo. Pabhavati etasmti pabhavo. L chedane, lavana lavo. Eva
uvaantato.
Niggahti, niggahaa v niggaho, paggaho, sagahti tena, sagahaa v sagaho. Vara
varae, savaraa savaro. Dara dare, daraa daro. gacchati, gamananti v gamo,
gamyanti ettha, etena v atthti gamo pariyatti. Sappatti sappo. Dibbatti devo. Kamu
padavikkhepe, pakkamana, pakkamatti v pakkamo. Eva vikkamo.
Cara carae, vane caratti vanacaro, kmo avacarati etthti kmvacaro loko, kmvacar
sa, kmvacara citta. Gvo caranti etthti gocaro, chahtappuriso.
Pdena pivatti pdapo. Eva kacchapo, tatiytappuriso.
Ruha janane, sirasmi ruhatti siroruho, guhya sayatti guhsaya citta. Eva kucchisay
vt. h gatinivattimhi, pabbate ahsi, tihati, hassatti v pabbataho puriso, pabbatah nad,
pabbataha osadha. Eva thalaha, jalaha, sattamtappuriso.
569. Gahassupadhasse v.
Gahaiccetassa dhtussa upadhassa etta hoti v, upadhti antakkharato pubbakkharassa
parasama, gayhatti geha, gaha v.
vuppaccaye ratha karotti atthe vuppaccayo, so ca ae kitati kitasaatt kattari
kitati kattariyeva bhavati, tato kritabyapadesa alopavuddhiyo.
570. Anak yuvna.
Yuvuiccetesa paccayna ana akaiccete des hontti akdeso. Sesa
kumbhakrasaddasama, rathakrako. Tath anna dadtti annadyako, krantnamyoti
ydeso, itthiyamato paccayoti paccayo, tesu vuddhtidin akrassa ikro, annadyik
ka, annadyaka kula. Loka netti lokanyako, vineti satteti vinyako, te vy kriteti
ydeso.
Akammpapade karotti krako, krik, kraka. Dadtti dyako, dyik, dyaka. Netti
nyako, nyik, nyaka. Bhagavato ovdnussani asui, suti, suissatti v svako, svik,
vdeso. Luntti lvako. Pu pavane, puntti pvako, bhavatti bhvako, upsatti upsako, upsik.
Gahtti ghako.
Pacatti pcako. Ayaji, yajati, yajissatti v yjako. Ettha hi kag cajnanti cajna kagatte
sampatte
571. Na kagatta caj vumhi.
Dhtvantabht cakrajakr kakra gakratta npajjante vuppaccaye pareti paisiddhatt
na bhavati.
Jana janane, janetti janako, janik, ghadna vti ettha vggahaena vuddhi na hoti.
Eva khanatti khanako, sametti samako, gametti gamako, dametti damako, ahani, hanti,
hanissatti v vadhako, vadho v sabbatthti hanassa vadhdeso, hantti ytako, hanassa

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 170 sur 199

ghtoti vumhi ghtdeso, gvo hanatti goghtako, rundhatti rundhako, niggahtgamo,


sayogantatt na vuddhi hoti. Eva bhujatti bhujako, kitti kyako, pletti plako, pjetti
pjako.
572. Nuddhi yuvnamannanknanak sakritehi ca.
Nuddhi dhthi, sakritehi ca dhthi paresa yuvuppaccayna yathkkama ana nana
aka nanakaiccete des honti.
Ettha hi
Sakritehi yuvna, kriyassa vidhnato;
Kiccakitthambhavo dhtu-ppaccayehipi vediyo.
Nuda khepe papubbo, panudi, panudati, panudissatti v atthe vuppaccayo, tassimin
akdeso, kvaci dhttidin nudissa dgho, pandako.
Sda paggharae, sdatti sdako. avabodhane, asi, jnti, jnissatti v atthe
vuppaccayo, tassnena nanakdeso, ssa jjanti jdeso, saralopdi, jnanako.
Sakritehi pana a pesane, pesi, peti, pessatti v atthe sabbato vutvv vti
vuppaccayo, tassimin akdeso, saralopdi, pako, sapetti sapako, sajnanako, ettha
nanakdeso, kvaci dhttidin kritalopo. Tath dpetti dpako, anak yuvnanti
akdeso, patihpetti patihpako, nibbna samppetti nibbnasamppako, krpetti krpako,
krpik iccdi.
Tuppaccaye aksi, karoti, karissatti v atthe sabbato vutvv vti tuppaccayo, so ca
kitasaatt vuppaccayo viya sabbattha kattariyeva bhavati.
Antassti vattate.
573. Karassa ca tatta tusmi.
Karaiccetassa dhtussa antassa rakrassa takratta hoti tuppaccaye pare. Casaddena
bhardnaca, tato nmamiva kate sydyuppatti, satthupitdnam sismi silopo cti tta,
silopo, tassa katt takkatt, chahsamso. Tath bharatti bhatt.
Hara harae, haratti hatt, bhindatti bhett, bhedit v, chindatti chett, dadtti dt,
bhojanassa dbh bhojanadt, sandahatti sandht, avaci, vacati, vakkhatti v vatt,
bhujdnamanto no dvi cti dhtvantalopo, dvittaca, bhujatti bhott, abujjhi, bujjhati,
bujjhissatti v bujjhit, yakrikrgam, jntti t, jintti jet, sutti sot, gahtti gahet,
bhavatti bhavit, saratti sarit, gacchatti gant. Gama khana handna tu tabbdsu naiti
dhtvantassa natta. Eva khanatti khant, hanatti hant, maatti mant, pletti plet, playit.
Krite bhvetti bhvet, bhvayit. Eva sret, srayit, dpet, dpayit, hpet, hpayit,
nirodhet, nirodhayit, bodhet, bodhayit, pet, payit, svet, svayit, ghebh, ghayit,
kret, krayit, krpet, krpayit iccdi.
vpaccaye disa pekkhane, bhaya apassi, passati, passissatti v atthe vpaccayo, kvaci
dhttidin disassa dassdeso, bhayadassv, bhayadassvino iccdi dava neyya. Itthiya
bhayadassvin. Napusake bhayadassvi citta.
Ssa anusihimhi, sadevaka loka dihadhammikdivasena ssatti atthe

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 171 sur 199

574. Ssdhi ratthu.


Ssaiccevamdhi dhthi ratthuppaccayo hoti.
Ramhi ranto rdi noti rdilopo, saralopdi, nmabyapadeso, sydyuppatti, tta, silopo.
Satth, satthro.
P rakkhae, putta ptti atthe
575. Pdito ritu.
Piccevamdito dhtuggaato rituppaccayo hoti, rdilopo saralopdi. Pit. Dhara dhrae,
mtpithi dharyatti dht, kvaci dhttidin ikrassa dgho.
Mna pjya, dhammena putta mnetti atthe
576. Mndhi rtu.
Mna bhsaiccevamdhi dhthi rtuppaccayo hoti, rdilopo, mt. Bhsa viyattiya
vcya, pubbe bhsatti bht iccdi.
Visa pavesane papubbo, pvisi, pavisati, pavisissatti v atthe
577. Visa ruja paddito a.
Visa ruja padaiccevamdhi dhthi paro appaccayo hotti appaccayo. So ca kitasaatt
kattari bhavati, kritabyapadesaalopa vuddhiyo, paveso.
Tath ruja roge, aruji, rujati, rujissatti v rogo, kagcajnanti jakrassa gakro, uppajjatti
uppdo. Phusa phusane, aphusi, phusati, phusissati, phusanti v tena sampayuttti phasso, kvaci
dhttidin phusassa phasso, sayogantatt na vuddhi. Bhavatti bhvo. Uca samavye, ucatti
oko, cakrassa kakro. Aya gatimhi, ayi, ayati, ayissati, ayati v itoti yo. Budha avagamane,
samm bujjhatti sambodho, haratti hro, upahanatti upaghto, hanassa ghtoti ghtdeso.
Ranja rge, ranjatti atthe appaccayo.
578. Niggahta sayogdi no.
Sayogasmi dibhto nakro niggahtampajjate. Niggahtassa vaggantatta, jakrassa
gatta, rago.
579. amhi ranjassa jo bhvakaraesu.
Ranjaiccetassa dhtussa antabhtassa njassa jakrdeso hoti bhvakaraaiccetesvatthesu vihite
akravatippaccaye pare.
Ettha hi
amhi ranjassa karae, jdesassa vidhnato;
Akattaripi vieyyo, krake assa sambhavoti.
Ranjanti anenti rgo, rajyati anenti v rgo, saya rajattipi rgo. amhi ranjassa joti
yogavibhgena jakro. Pajjate anenti pdo, patujjate anenti patodo, jaryati anenti jro. Eva

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 172 sur 199

dro. Tath kammdsu, bhujjatti bhogo. Eva bhgo, bhro, labbhatti lbho, voharyatti
vohro, dyatti dyo, vihaati etasmti vighto, viharanti etthti vihro, ramanti etasminti rmo.
Eva papto iccdi.
aiti vattate.
580. Bhve ca.
Bhvatthe bhvbhidheyye dhthi appaccayo hoti. Bhyate, bhavana v bhvo, paccate,
pacana v pko, kag cajnanti kdeso.
Sica paggharae, secana seko. Suca soke, socana soko. Caja hnimhi, acajjittha, cajjate,
cajjissate, cajana v cgo. Yaja devapjsagatikaraadnesu, ijjittha, ijjate, ijjissate, yajana v
ygo, yujana yogo. Bhaja sevya, abhajjittha, bhajjate, bhajjissate, bhajana v bhgo,
arajjittha, rajjate, rajjissate, rajana v rgo, jassa gakro.
Daha bhasmkarae, pariayhittha, pariayhati, pariayhissati, pariayhana vti atthe
appaccayo.
amhi, vti ca vattate.
581. Dahassa do la.
Dahaiccetassa dhtussa dakro lattampajjate appaccaye pare v. Pariho, paridho. Bhanja
avamaddane, bhajana bhago. Sanja sage, sajana sago, nassa niggahta.
Paccayehi sagamma karyati, sakharyati tena vti atthe visarujapaddin, sakharaanti
atthe bhve cti v appaccayo.
amhti vattate.
582. Purasamupaparhi karotissa khakhar v tappaccayesu ca.
Pura sa upa pariiccetehi parassa karotissa dhtussa kha kharaiccete des honti v
tappaccaye, appaccaye ca pare. Tappaccayesti bahuvacananiddesena tu tvdsupi.
Dhtvdesasspi hnopacrena dhtuvohrato asayogantassa vuddhi kriteti vuddhi, sakhro.
Eva parikkhro, purekkhro.
Vti ki? Upakro.
Lubha giddhimhi, lubbhanti tena, saya v lubbhati, lubbhanamattameva v tanti lobho. Dusa
apptimhi, dussanti tena, saya v dussati, dussanamattameva v tanti doso. Muha vecitte, muyhanti
tena, saya v muyhati, muyhanamattameva v tanti moho iccdi kattukaraabhvesu yathraha
yojetabba.
Gaha updne, gayhatti atthe visarujapaddin kammani appaccayo.
583. Gahassa ghara e v.
Gahaiccetassa dhtussa ghardeso hoti v appaccaye pare, saralopdi, ghara, gharni.
Vti ki? Gahti, gahaa v gho.
Sambhavatti atthe

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 173 sur 199

584. Kvi ca.


Sabbadhthi kvipaccayo hoti, so ca kitasaatt kattari bhavati.
585. Kvilopo ca.
Kvino sabbassa lopo hoti. Kitantatt nmamiva katv sydyuppatti, silopo, sambh. Eva
vibhavatti vibh, abhibh, sayambh.
Tath dh kampane, sandhuntti sandh. Bh dittimhi, vibhtti vibh, pabhtti pabh, saha,
sagamma v bhanti, bhsanti v etthti sabh, sahassa sdeso, niggahtalopo ca.
Bhujena gacchatti atthe kvippaccayo.
586. Dhtvantassa lopo kvimhi.
Dhtvantassa byajanassa lopo hoti kvippaccaye pare. Kvilopo, bhujago. Eva uras gacchatti
urago, tura sgha turitaturito gacchatti turago, khe gacchatti khago, vihyase gacchatti vihago,
vihdeso, na gacchatti ago, nago.
Khanu avadhrae sapubbo, sakhani, sakhanati, sakhanissatti v sakho. Ramu kya,
kuje ramatti kujaro. Jana janane, kammato jtoti atthe kvippaccayo, dhtvantassa lopdi
purimasama, pacamtappurisova viseso. Kammajo vipko, kammaj paisandhi, kammaja
rpa. Eva cittaja, utuja, hraja, attajo putto. Vrimhi jto vrijo. Eva thalajo, pakaja,
jalaja, aaja, siraja, sattamsamso. Dvikkhattu jto dvijo, pacch jto anujo iccdi.
Vida e, loka avedti atthe kvippaccayo.
Kvimhti vattate.
587. Vidante .
Vidadhtuno ante krgamo hoti kvimhi, kvilopo. Lokavid.
Disa pekkhae, imamiva na apassi, passati, passissatti, ayamiva dissatti v atthe
kvippaccayo.
Dhtvantassa lopo kvimhti dhtvantalope sampatte
588. Iyatamakiesnamantassaro dgha kvaci disassa gua do ra sakkh ca.
Ima ya ta amha ki eta samnaiccetesa sabbanmna upamnupapadabhvena disassa
dhtussa guabhtna anto saro dghampajjate, disaiccetassa dhtussa antassa sa kkha iccete
des ca honti. Disassa dakro rakrampajjateti kvimhi dhtvantassa sasadddesa katv
kvilopdimhi ca kate iiti niptanena imasaddassikre, tassimin dghe ca kate sydyuppatti.
diso puriso, dis ka, dis v, disa citta. Tath yamiva na passati, yo viya dissatti v
ydiso, ydis, ydis, ydisa. Tamiva na passati, so viya dissatti v tdiso, tdis, tdis,
tdisa. Mamiva na passati, aha viya so dissatti v mdiso, mdis, mdis, mdisa, maiti
niptanena amhasaddassa masadddeso. Kimiva na passati, ko viya dissatti v kdiso, kdis,
kdis, kdisa. Etamiva na passati, eso viya dissatti v ediso, etdiso v, edis, edis, edisa, eiti
niptanena etasaddassa ekro. Samna katv na passati, samno viya dissatti sdiso, sadiso, saiti
niptanena samnassa sdeso, tadantassa v dgho, sdis, sdis, sadis, sadis, sdisa, sadisa.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 174 sur 199

Dakrassa rakrdese pana riso, yriso, triso, mriso, kriso, eriso, sriso, sariso. Kkhdese
dikkho, ydikkho, tdikkho, mdikkho, kdikkho, edikkho, sdikkho, sadikkho. Rakrdese
srikkho, sarikkho, krdese d, yd, td, md, kd, ed, sd.
Casaddena tumhdiupapadepi tumhe viya dissatti tumhdiso, tumhdis, khandh viya
dissantti khandhdis iccdi.
Dhara dhrae, apyesvapatamne adhigatamaggdike satte dhreti, dharanti tenti v,
salakkhaa dhreti v, paccayehi dharyati vti atthe
589. Dhardhi rammo.
Dharaiccevamdhi dhthi rammappaccayo hoti.
So ca
Kammaggahaabho bhva- kammestettha vediyo;
Akattaripi hotti, krake rammappaccayo.
Rdilopo, dhammo, eva karyatti kamma. Vara varae, vamma.
Sasa pasasane papubbo, piyaiccupapada, piya pasasitu sla yassti v piya
pasasanaslo, piya pasasanadhammo, piya pasasane sdhukrti v atthe
590. Tassldsu tvv ca.
Sla pakati, tassla taddhamma tassdhukrsvatthesu gamyamnesu sabbadhthi tu
viccete paccay hontti kattari paccayo, sayogantattna vuddhi. Sesa neyya.
Piyapasas rj. Atha v piya pasasi, pasasati, pasasissati v slena v dhammena v
sdhu vti piyapasas, piyapasasin, piyapasasi kula. Brahma caritu sla yassti v
brahma carati slena, dhammena, sdhu vti brahmacr, brahmacrin, brahmacri. Eva
saccavd, dhammavd, sghayy, ppakr, mlkr iccdi.
Casaddena attamnepi , paita attna maatti paitamn blo, bahussutamn iccdi.
Vatu vattane papubbo, pasayha pavattitu sla yassti atthe imin tuppaccayo,
pasayhapavatt. Atha v vaca viyattiya vcya, pasayha pavattitu slamassti pasayhapavatt,
pasayhapavattro, bhujditt dhtvantalopadvittni, sesa kattusama.
Bhaya passitu sla yassti v bhaya dassanaslo, bhaya dassanadhammo, bhaya
dassane sdhukrti v bhayadassv, bhayadassvin, bhayadassvi citta. Eva dnavadassv.
Tassldsti adhikro.
591. Sadda ku dha ca la ma a ttha rucdhi yu.
Sadda ku dha ca la maatthehi dhthi, rucdhi ca yuppaccayo hoti tassldsvatthesu.
Ghusa sadde, ghositu sla assti v ghosanasloti v aghosayi, ghosayati, ghosayissati
slena, dhammena, sdhu vti atthe imin yuppaccayo, tassa anak yuvnanti andeso, aesu
cti vuddhi, so ghosano, s ghosan. Bhsa viyattiya vcya, bhsitu slamassti v
bhsanaslo, bhsanadhammo, bhsane sdhukrti v bhsano.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 175 sur 199

Kudha kope, kujjhitu slamassti v kujjhanasloti v kodhano, kodhan, kodhana.


Rusa rose, rositu slamassti v rosanasloti v rosano.
Cala kampane, calitu sla yassti v calati slenti v calano. Kapicalane, kampitu sla
yassti v akampi, kampati, kampissati slenti v kampano, ikrnubandhidhtusarato kvaci
dhttidin, niggahtacti v niggahtgamo. Phadi kicicalane, phanditu sla yassti v
phandati slenti v phandano.
Mai bhsya, maayitu sla yassti v maayati slenti v maano. Bhsa alakre,
bhsanasloti v abhsayi, bhsayati, bhyayissati slenti v bhsano, bhsan, bhsana.
Ruca dittimhi, arucci, ruccati, ruccissati slenti v rocano. Juta dittimhi, ajoti, jotati, jotissati
slenti v jotano. Vaha vahane, vahitu slamassti vahano iccdi.
592. Prdigamimh r.
Prdiupapadehi parasm gamiiccetasm dhtumh paro rpaccayo hoti tassldsvatthesu
kattariyeva. Pro di yesa te prdayo, prdhi gami prdigami. Rdilopo, bhavapra gantu
sla yassti v bhavapra gamanaslo, bhavapra gamanadhammo, bhavapra gamane
sdhukrti v bhavaprag, bhavapraguno. Anta gamanaslo antag. Eva vedag, addhag.
Rti vattate.
593. Bhikkhdito ca.
Bhikkhaiccevamdhi dhthi rpaccayo hoti tassldsvatthesu. Bhikkha ycane, bhikkhitu
sla yassti v abhikkhi, bhikkhati, bhikkhissati slenti v bhikkhanadhammoti v bhikkhane
sdhukrti v bhikkhu, kvaci dhttidin rassatta. Ikkha dassanakesu, sasre bhaya
ikkhattipi bhikkhu, vijnitu sla yassa, vijnanasloti v vi, sabba jntti sabba. Eva
matta, dhamma, attha, kla, kata iccdayo.
594. Hanatydna uko.
Hanatydna dhtnamante ukappaccayo hoti tassldsvatthesu kattari, antpekkhya
chah, akro vuddhattho. hananaslo ghtuko, ghtdeso, saralopdi, karaaslo kruko sippi.
Bh bhaye, bhyanaslo bhruko, rakrgamo. Ava rakkhae, vuko pit.
595. Sahanaya v ro gho.
Sapubbya hanaiccetya dhtuy, aya ca dhtuy paro rappaccayo hoti, hanassa gho ca.
Vggahaa sampianattha, vikappanattha v, tena saghtotipi siddha hoti.
Hanassevya gho hoti, abhidhnnurpato;
Asapubb ca ro tena, paighotipi sijjhati.
Hana hisgatsu sa pubbo, sahanati samagga kamma samupagacchati, sammadeva
kilesadarathe hanatti v sagho, rdilopo, samantato nagarassa bhiye khaatti parikh, itthiya
paccayo, anta karotti antako maccu.
Bhvakammesti vattate.
596. Nanddhi yu.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 176 sur 199

Nandaiccevamdhi dhthi paro yuppaccayo hoti bhvakammesu. Anak yuvnanti


yuppaccayassa andeso, nanda samiddhimhi, nanda nandane v. Bhve nandyate nandana.
Kamme anandyittha, nandyati, nandyissati, nanditabbanti v nandana vana, gayhati,
gahaya v gahaa, gahana v, caritabba caraa, bhyate bhavana, hyate havana.
Rundhitabba rundhana, rodhana v, bhujitabba bhujana, bhojana v. Bujjhitabba
bujjhana, bodhana v. Syati, suti v savaa, ppyatti ppuana, ppana v, plyatti
plana iccdi.
Yti vattate.
597. Kattukaraapadesesu ca.
Kattukaraapadesaiccetesvatthesu ca sabbadhthi yuppaccayo hoti. Ettha ca padesoti
adhikaraakraka vuccati. Kattari tva raja haratti rajoharaa toya. ramaa vijntti
via, vijnana v, nanajdes. Gh gandhopdne, ghyatti ghna, jhe cintya,
jhyatti jhna, kvaci dhttidin tta.
Karae kara karae, karoti tenti karaa, yathsarpa sadd bykaryanti etenti
bykaraa. Pra prae, prayati tenti praa. Dyati anenti dna, pamyati anenti
pamna, vuccati anenti vacana, panudati, panujjate anenti v pandano. Sda paggharae,
sdati, sujjate anenti v sdano, suti, syati etenti v savaa. L chedane, lunti, lyati anenti
v lavana, lavaa, loa v. Nayati, nyati etenti v nayana. P pavane, punti, pyate
anenti v pavano, sameti, samyati v ppa anenti samao, samaa v. Tath bhveti, bhvyati
ekyti v bhvan. Eva pcana, pcpana iccdi.
Adhikarae h gatinivattimhi, tihati tasminti hna. Eva sayana, sena v, sana,
adhikaryati etthti adhikaraa.
Casaddena sampadnpdnesupi samm pakrena dadti assti sampadna, apecca
etasm dadtti apdna.
598. Saya ddhto i.
Saya gamyamnya ddhiccetehi dhthi ippaccayo hoti,
bhvakammdiadhikrevya, saralopdi. D dne pubbo, dyattidi. Eva updi. Dh dhrae,
udaka dadhtti udadhi, tesu vuddhilopdin saya udakassa uddeso. Jala dhyate asminti
jaladhi, vlni dadhti tasminti vladhi, sandhyati, sandadhtti v sandhi, nidhyatti nidhi. Eva
vidhyati, vidadhti, vidhna v vidhi, samm, sama v citta dadhtti samdhi.
599. Itthiyamatiyavo v.
Itthiya abhidheyyya sabbadhthi akratiyuiccete paccay honti v bhvakammdsu.
Appaccaye tva jara vayohnimhi, jrati, jraanti v jar, itthiyamato paccayoti paccayo,
paisambhijjatti paisambhid. Paipajjati etyti paipad. Eva sampad, pad. Updyatti upd.
Sajntti sa, pajntti pa. Upekkhatti upekkh. Cintana cint. Patihna patih.
Sikkha vijjopdne, sikkhana, sikkhyatti v sikkh. Eva bhikkh. Jhe cintya, parasampatti
abhimukha jhyatti abhijjh, hitesita upahapetv jhyatti upajjh, upajjhyo, samm jhyati
etthti sajjh.
Isu icchya, esananti atthe appaccayo, isu yamnamanto ccho vti cchdeso, icch.
Puccha pucchane, pucchana pucch, tikicchana tikicch, ghasitumicch jighacch, titikkh,
bubhukkh, ptumicch pips, makagatiy vdhikrato vdesbhvo. Bypitumicch vicch
iccdi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 177 sur 199

Tippaccaye sambhavana sambhti. Vdhikrato tippaccayamhi na vuddhi, savaa suti,


nayana, nyati etyti v nti. Mana e, maatti mati.
Te, no, timhti ca vattate.
600. Gamakhanahanaramdnamanto.
Gama khana hana ramaiccevamdna makranakrantna dhtna anto byajano no
hoti tappaccaye, timhi cti dhtvantalopo. Gamana, gantabbti v gati, upahanana upahati,
ramanti tya, ramaa v rati. Tanu vitthre, tanana tati. Yamu uparame, niyamana niyati.
Ramato, ramattidsu pana akrabyavahitatt na dhtvantalopo, bhujana bhutti, yujana
yutti, bhujdnamanto no dvi cti dhtvantalopo, dvittaca. Sampajjana, sampajjateti v
sampatti, sampatti, gupdnacti dhtvantalopadvittni. Kvaci dhttidin hdito tissa ni
hoti. Hni, jni iccdi.
Yuppaccaye cita sacetane, cetayatti atthe yuppaccayo, andesavuddh, paccayo, cetan.
Vida anubhavane, vedayatti vedan. Dis uccrae, desyatti desan, bhvyatti bhvan iccdi.
Itthiya, vti ca vattate.
601. Karato ririya.
Karadhtuto itthiyamanitthiya v abhidheyyya ririyappaccayo hoti, rdilopo. Kattabb
kiriy. Karaya kiriya.
Kattarti vattate.
602. Jito ina sabbattha.
Jiiccetya dhtuy paro inappaccayo hoti sabbakle kattari. Ji jaye, ppake akusale dhamme
ajini, jinti, jinissatti v jino.
Inti vattate.
603. Supato ca.
Supaiccetya dhtuy ca paro inappaccayo hoti. Supa saye, supati, supananti v supino,
supina.
S saye, saiti upapada, sa syati bhavatti atthe
604. sadushi kha.
sadusuiccetehi upapadehi parehi dhthi khappaccayo hoti.
So ca
605. Bhvakammesu kiccaktakkhatth.
Bhvakammaiccetesvatthesu kiccaktakkhatthaiccete paccay hontti niyamato
bhvakammesveva hoti. Kvaci dhtti kkhakrnubandhassa lopo, vuddhi, aydesadvittni,
sassayo bhavat, dukkhena syati dussayo, sukhena syati sussayo.
Kamme sa karyatti sakkara kamma bhavat. Eva dukkhena karyatti dukkara

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 178 sur 199

hita bhavat, sukara ppa blena, dukkhena bharyatti dubbharo mahiccho. Sukhena
bharyatti subharo appiccho. Dukkhena rakkhitabbanti durakkha citta. Dukkhena passitabboti
duddaso dhammo. Sukhena passitabbanti sudassa paravajja. Dukkhena anubujjhitabboti
duranubodho dhammo. Sukhena bujjhitabbanti subodhamiccdi.
Budha avagamane, sabbe sakhatsakhatasammutibhede dhamme abujjhi, bujjhati,
bujjhissatti v atthe
Taiti vattate.
606. Budhagamditthe kattari.
Budhagamuiccegamdhi dhthi tadatthe gamyamne kattari tappaccayo hoti sabbakle.
Tassti vattate.
607. Dhahabhahehi dha h ca.
Dhahanta bhahantehi dhthi parassa paccayatakrassa yathkkama dhakrahakrdes
hontti dhabhato takrassa dhakro, hacatutthnanti ettha hakraggahaato hakratopi kvaci
dhatta, abyavadhne cya, tena rundhati, rdhito, vahito, labhitv, gahitotidsu
paccaygamabyavahitatt na bhavati.
608. Hacatutthnamantna do dhe.
Hakravaggacatutthna dhtvantabhtna dakrdeso hoti dhakre pare. Buddho bhagav.
Saraa agacchi, gacchati, gacchissatti v saraagato upsako,
gamakhanahanaramdnamantoti dhtvantalopo. Eva jntti to. I gatimhi, upetti upeto.
Cinta cintya, cintetti citta, gupdnacti dhtvantalopadvittni. Sanja sage, rpdsu
asajji, sajjati, sajjissatti v satto, bhujdnamanto no dvi cti dhtvantalopo, dvittaca.
Sayamiti vattate.
609. Tikiccsihe.
Sayamabhidheyyya sihe gamyamne dhthi tippaccayo hoti, kitapaccayo ca. Jino
ena bujjhatti jinabuddhi, dhakradakrdes, dhanamassa bhavatti dhanabhti.
Kitapaccaye bhavatti bhto, dhammo ena dadtti dhammadinno, bhiddito inna anna
vti tappaccayassa inndeso. Vahatti vahamno, bhvdito aiti mnantesu appaccayo,
nandatti nandako, jvatti jvako iccdi.
610. gam tuko.
pubb gamito tukappaccayo hoti, kitakatt kattari. gacchatti gantuko.
Gamti vattate.
611. Bhabbe ika.
Gamito ikappaccayo hoti bhabbatthe. Gantu bhabboti gamiko bhikkhu.
Teklikappaccayantanayo.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 179 sur 199

Attappaccayantanaya
612. Atte ta tavantu tv.
Atte kle sabbehi dhthi ta tavantu tv iccete paccay honti. Ete eva parasamaya
nihasaakpi, te ca kitasaatt kattari bhavanti. Abhavti bhto, bht, bhta, aesu cti
etthnuvattitavggahaena ta tavantutvsu vuddhi na hoti. Hu dndanahabyappadnesu, ahavti
huto aggi.
Tavantuppaccaye simhti kro, aggi hutav, hutavanto iccdi guavantusama.
Tvmhi aggi hutv, aggi hutvino iccdi dasama. Itthiya inpaccayo hutvin,
napusake rassatta hutvi.
Vasa nivse, vassa avasti atthe tappaccayo, sakrantatt sdisantaiccdin hdese
sampatte
Tassti adhikro, sdti ca.
613. Vasato uttha.
Vasaiccetasm dhtumh parassa takrassa sahdibyajanena utthdeso hoti, saralopdi.
Vassa vuttho, vutth s, saralopotidisutte tuggahaato pubbalopbhve adhivatth devat,
vatthabbantidsu paralopo.
Vasassti viparimena vattate.
614. Vassa v vu.
Vasaiccetassa dhtussa vakrassa takre pare ukro hoti, tattha vakrgamo ca v hoti.
Nihatakre evya. Atha v vti ettha vakro sandhijo, tantayena dutiyacettha
vggahaamicchitabba, tena akrassapi ukro siddho bhavati, usito brahmacariya, vusito, tath
vusitav, vusitv, ikrgamena byavahitatt utthdeso na bhavati.
Bhuja planabyavaharaesu, odana abhujti atthe tatavantutv, bhujdnamanto no dvi
cti dhtvantalopo, takrassa dvittaca, bhutto, bhuttav, bhuttv. Tath ranja rge, arajti ratto,
ratt, ratta. Yuja yoge, ayujti yutto, yutt, yutta. Vica vivecane vipubbo, viviccti vivitto,
vivitt, vivitta. Muca mocane, amuccti bandhan mutto. Tath tippaccayepi imin
dhtvantalopadvittni, sajjana satti, vimuccana, vimuccati etyti v vimutti.
Kudha kope, akujjhti atthe tappaccayo, tassa dhahabhahehi dhah cti dhatta,
hacatutthnamantna dodheti dhakrassa dakro, kuddho. Yudha sampahre, ayujjhti yuddho,
yuddha. Sidha sasiddhimhi, asijjhti siddho. pubbo rabha rbhasse, rabhti raddho gantu.
Naha bandhane sapubbo, sannayhti sannaddho, dhahabhahehi dhah cti nahdito
takrassa dhakro.
Vaha vahane, avahti atthe tappaccayo, tassa hatta, kvaci dhttidin
dhtvkrassutta, alopo ca.
Hacatutthnamantnanti vattate.
615. o hakre.
Hacatutthna dhtvantna akrdeso hoti hakre pare. Vuho, vuh, bo vassti
batte buho. Tippaccaye bujjhana, bujjhati v etyti buddhi. Eva siddhi, vahi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 180 sur 199

Tabbappaccaye boddhabbamiccdi.
Anto, noti ca adhikro.
616. Tardhi io.
Taraiccevamdhi dhthi parassa tappaccayassa ideso hoti, dhtvanto ca no hoti,
saralopdi. Tara tarae, sasraava atarti tio treyya. Eva uttio, tia v. Pra
prae, saprti sapuo, saralopotidisutte tuggahaato pubbalopbhve uvaato parassa
v paro asarpti lopo, sayoge rassatta. Tura vege, aturti tua, turita v. Jara
vayohnimhi, parijrti parijio. Kira vikirae, kirti kio iccdi.
617. Susa paca sakato kkhakk ca.
Susa paca sakaiccetehi dhthi parassa tappaccayassa kkhakkdes honti, anto ca byajano
no hoti. Casaddena mucdito kkdeso. Susa sosane, asussti sukkho rukkho. Apaccti pakka
phala. Saka smatthe, asakkhti sakko assa, omuccti omukk uphan. Pacitu,
pacitabbantidsu pana na bhavati, ikrena byavahitatt. Eva sabbattha byavadhne na bhavati.
Shagatiy tiggahaamanuvattate.
618. Pakkamdhi nto ca.
Pakkamaiccevamdhi makrantehi dhthi parassa tappaccayassa ntdeso hoti, dhtvanto ca
no hoti. Casaddena tippaccayassa nti ca hoti. Kamu padavikkhepe, pakkamti pakkanto. Eva
sakanto, nikkhanto, do dhassa cti sutte caggahaena kassa khatta. Bhamu anavahne,
vibbhamti vibbhanto, bhanto. Khamu sahane, akkhamti khanto. Samu upasame, asamti santo.
Damu damane, adamti danto.
Timhi sakamana sakanti. Eva okkanti, vibbhanti, khanti, santi danti iccdi.
619. Jandnam timhi ca.
Janaiccevamdna dhtnamantassa byajanassa tta hoti tappaccaye, timhi ca.
Yogavibhgena aatthpi. Jana janane, ajanti jto, vijyti putta vijt, janana jti. Tappaccaye
satipi takre puna tiggahaakaraa paccayantaratakre ttanivattanattha, yath jantu. Janitv,
janituntidsu pana ikrena byavahitatt na bhavati.
, timhi, cti ca vattate.
620. hpnami ca.
h piccetesa dhtna antassa krassa yathkkama ikrakrdes honti tappaccaye,
timhi ca. Casaddena aatrpi kvaci. h gatinivattimhi, ahsti hito, upahito garu, hitav,
adhihitv, hna hiti. P pne, apyti pt, ygu ptav, pna pti, ptv.
621. Hantehi ho hassa lo v adahanahna.
Hakrantehi dhthi parassa tappaccayassa, tissa ca hakrdeso hoti, hassa ca dhtvantassa
lakro hoti v dahanahe vajjetv, hattpavdoya. Ruha janane, aruhti ruho rukkha.
Lanamaviseso, rulho v, ruhana ruh. Ghu viloane, aghti gho, ajjhogho mahaava.
Baha vuddhimhi, abahti bho, kvaci dhttidin dgho. Muha vecitte, amuyhti mho. Guha
savarae, aguhti gha. Vaha ppuane, upavahti upavuho, vaca vasa vahdnamukro
vassti yogavibhgena utta.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 181 sur 199

Adahanahnanti kimattha? Daho, sannaddho. Vti ki? Duddho, siniddho. Gahita,


mahitantidsu pana ikrgamena byavahitatt na bhavati.
Dhtuppaccayantatopi atte ta tavantutvti tappaccayo, abubhukkhti bubhukkhito. Eva
jighacchito, pipsito iccdi.
Eva kattari nihanayo.
Atteti vattate.
622. Bhvakammesu ta.
Atte kle gamyamne sabbadhthi tappaccayo hoti bhvakammaiccetesvatthesu.
Bhve tva
Ge sadde, gyana, agyitthti v atthe tappaccayo.
623. Sabbattha ge g.
Geiccetassa dhtussa gdeso hoti sabbattha, tappaccayatipaccayesvevya. Tassa gta,
gyana, gyitabbti v gti.
Bhve tappaccayant napusak. Kammani tilig.
Nata gattavinme, naccana, anaccitthti v atthe tappaccayo.
624. Paccay danih niptan sijjhanti.
Ye idha sappaccay sadd paccayehi na niha gat, te niptanato sijjhantti dhtvantena saha
tappaccayassa cca des. Nacca, naa. Hasa hasane, hasana hasita, ikrgamo. Gamana
gata. Eva hita, sayita, vdhikrassa vavatthitavibhsatt vuddhi. Ruda assuvimocane,
arujjhitthti rodita, rua v iccdi.
Kammani
Abhibhyitthti abhibhto kodho bhavat, abhibht, abhibhta. Bhsa byattiya vcya,
abhsittha tenti bhsito dhammo, bhsit gth, bhsita sutta. Dis uccrae, curditt e.
Adesyitthti desito dhammo bhagavat, ikrgame kritasaralopo. Ji jaye, ajyitthti jito mro. N
ppuane, anyisti nt gmamaj, suto tay dhammo, to.
Ssa anusihimhi, anussyitthti atthe tappaccayo.
625. Ssadisato tassa riho ca.
Ssadisaiccetehi dhthi parassa tappaccayassa rihdeso hoti, casaddena tissa rihi ca,
disato kiccatakratutvdnaca raha rahu rahdes ca honti, rdilopo, anusiho so may,
anusih s, anusiha. Disa pekkhae, adissitthti diha me rpa.
Timhi anussana anusihi, dassana dihi.
Kiccdsu dassanya dahabba, daheyya, passitunti dahu gacchati, passitvti
nekkhama dahu, dah, ikrgamena antarikassa na bhavati, yath anussita,

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 182 sur 199

anussitabba, anussitu, anussitv, dassita iccdi.


Tusa ptimhi, atussti atthe kattari tappaccayo.
Tassti adhikro.
626. Sdi, santapucchabhanjahansdhi ho.
din saha vattatti sdi. Sakrantehi, puccha bhanjahansaiccevamdhi ca dhthi parassa
anantarikassa takrassa sahdibyajanena dhtvantenahdeso hoti. Hansassa satipi santatte
punaggabhaa kvaci hdesassa aniccatdpanattha, tena viddhasto utrastotidsu na hoti.
Tuho, santusito. Bhasa bhassane, abhassti bhaho, bhassito. Nasa adassane, nassti naho. Dasa
dasane, adasyitthti daho sappena, asito v, kvaci dhttidin dassa atta. Phusa
phassane, aphusyitthti phuho rogena, phussito v. Isu icchya, esyitthti iho, icchito, esito.
Masa masane, masyitthti maho. Vasasecane, avassti vuho devo, pavisyitthti paviho,
uddisyitthti uddiho. Puccha pucchane, apucchyitthti puho paha, pucchito. Bhanja
avamaddane, abhajyitthti bhaha dhaa. Hansa ptimhi, ahasti haho, pahaho,
pahasito.
disaddena yaja devapjsagatikaraadnesu, ijjitthti atthe tappaccayo, tassa hdeso.
627. Yajassa sarassi he.
Yajaiccetassa dhtussa sarassa ikrdeso hoti he pare. Yiho may jino. Saja vissagge
sapubbo, sasajjitthti sasaho tena, vissaho. Maja suddhimhi, amajjti maho iccdi.
Kiccatakrdsu tussitabba tohabba, phusitabba phohabba, pucchitu puhu,
yajitu yihu, abhiharitu abhihahu, tosana tuhi, esana ehi, vassana vuhi,
vissajjana vissahi iccdi.
Tassa, sdti ca vattate.
628. Bhanjato ggo ca.
Bhanjato dhtumh tappaccayassa sahdibyajanena ggo deso hoti. Bhaggo rgo anena.
Vasanivse, parivasyitthti parivuho parivso, vusita brahmacariya, uha udes. Vasa
acchdane, nivasyitthti nivattha vattha, kvaci dhttidin stakrasayogassa tthatta,
eva nivatthabba. Sasa pasasane, pasasyitthti pasattho pasasito, pasasana pasatthi.
Badha bandhane, abajjhitthti baddho ra, alabhyitthti laddha me dhana, dhattadattni.
Rabha rbhasse, rabhyitthti raddha vriya. Daha bhasmkarae, adayhittti daha vana,
abhujjitthti bhutto odano, bhujditt dhtvantalopo, dvittaca. Caja hnimhi, pariccajyitthti
pariccatta dhana, amuccitthti mutto saro.
Vaca viyattiya vcya, avacyitthti atthe tappaccayo.
Anto, no, dvi, cti ca adhikro.
629. Vaca v vu.
Catuppadamida. Vacaiccetassa dhtussa vakrassa ukrdeso hoti v, dhtvanto ca cakro no
hoti, tappaccayassa ca dvibhvo hoti. Vggahaamavadhraattha, dhtvdimhi vakrgamo.
Vuttamida bhagavat, utta v.
630. Gupdnaca.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 183 sur 199

Gupaiccevamdna dhtnamanto ca byajano no hoti, parassa takrassa ca dvibhvo hoti.


Gupa gopane, sugopyitthti sugutto, sugopito, ikrena byavahitatt na dhtvantalopo, aesu
cti sutte vdhikrassa vavatthitavibhsatt nihatakrepi kvaci vuddhi. Gopana gutti.
Lipa limpane, alimpyitthti litto sugandhena. Tapa santpe, santapyitthti santatto tejena.
Dpa dittimhi, dpyitthtiditto aggin, rassatta, dpana ditti. Apa ppuane, ppyitthti patto
gmo, pputi patto sukha, ppuana patti, pattabba. Mada ummde, pamajjti pamatto. Supa
sayane, asupti sutto iccdi.
Cara carae, acaryitthti cio dhammo, ideso, carito v. Eva puo, prito.
Nuda khepe, panujjitthti paunno, nassa atta, panudito. D dne, dyitthtidinno, atto v,
kvaci dhttidin dsaddassa takro, rassatta.
631. Bhiddito innaanna v.
Bhidaiccevamdhi dhthi parassa tappaccayassa inna annaaiccete des honti v, anto ca
no hoti. Vavatthitavibhsatthoya vsaddo, saralopdi.
Bhidi vidrae, abhijjitthti bhinno ghao bhavat, bhijjti v bhinno devadatto. Chidi
dvidhkarae, achijjitthti chinno rukkho, acchinna cvara, ucchijjti ucchinno. Adyitthbhi
dinno suko. Sada visaraagatyvasnesu, nisdti nisinno. Khida uttsane, khida dnabhve v,
akhijjti khinno.
Anndese chada apavrae, acchdyitthti channo, paicchanna geha, pasdti pasanno.
Pada gatimhi, uppajjti uppanno, jhna sampanno. Rudi assuvimocane, ruo, paralopo.
Kh khaye deso, akhyti kho doso, kh jti, kha dhana. H cge, kvaci
dhttidin hdito dese akrassa natta, pahyitthti pahno kileso, parihyti parihno. sa
upavesane, acchti sno. L silesane, lyti lno, nilno. Ji jaye, jiyti jno vittamanusocati, jito v. D
khaye, dno. P tappane, pno. L chedane, lyitthti lno iccdi.
Vamu uggirae, vamyitthti vanta, vamita, pakkamdhi ntoti ntdeso. Agacchyitthti
gato gmo tay, gma gato v, gamakhanahanaramdnamantoti dhtvantalopo. Akhaitthti
khato kpo, upahaitthti upahata citta, aramti rato, abhirato. Mana e, amaitthti mato,
sammato. Tanu vitthre, atanitthti tata, vitata. Yamu uparame, niyacchti niyato.
No, tamhi, timhti ca vattate.
632. Rakro ca.
Rakro ca dhtnamantabhto no hoti tappaccaye, tippaccaye ca pare. Pakaryitthti pakato
kao bhavat, kat me rakkh, kata me pua. Do dhassa cti etta casaddena o tassa, yath
sukaa, dukkaa, pure akaryitthti purakkhato, purasamupaparhi karotissa khakhar v
tappaccayesu cti khakro, paccayehi sagamma karyitthti sakhato, abhisakhato,
upakaryitthti upakkhato, upakkhao, parikaryitthti parikkhato.
Tippaccaye pakaraa pakati. Sara gaticintya, asarti sato, visarti visao, saraa, sarati
etyti v sati, nharyitthti nhao. Dhara dhrae, uddharyitthti uddhao, abharyitthti bhato,
bharaa, bharati etyti v bhati.
Ikrgamayuttesu gamitotidsu dhtvantalope sampatte
Lopoti vattate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 184 sur 199

633. Namakarnamantna niyuttatamhi.


Nakra makra kakra rakrna dhtvantna lopo na hoti ikrgamayutte takre pareti
lopbhvo. Agacch, gamyitthti v gamito, ramitthti ramito. Eva vamito, namito. Saki
sakya, sakito, sarito, bharito. Tath khanitabba, hanitabba, gamitabba, ramitabba iccdi.
Nidhyitthti nihito, kvaci dhttidin dhissa hi tappaccaye. Eva vihito.
Krite abhvyitthti atthe bhvakammesu taiti tappaccayo, yathgamamikroti
ikrgamo, saralopdi, bhvito maggo tena, bhvayito, apcyitthti pcito odana yaadatto
devadattena, pcayito, pcpito, pcpayito, kamma kryitthti krito, krayito, krpito,
krpayito iccdi.
Bhvakammesu taiti ettha taiti yogavibhgena acalana gati bhojanatthdhi
adhikaraepi tappaccayo, yath sa upavesane, adhikarae acchisu ettha teti ida tesa sita
hna. Bhve idha tehi sita. Kammani aya tehi ajjhsito gmo. Kattari idha te sit. Tath
ahasu etthti ida tesa hita hna, idha tehi hita, aya tehi adhihito okso, idha te hit.
Nisdisu etthti ida tesa nisinna hna, aya tesa nisinnaklo, te idha nisinn. Nipajjisu
etthti ida tesa nipanna hna, idha te nipann.
Y gatippuane. Aysu te etthti aya tesa yto maggo, idha tehi yta, aya tehi yto,
maggo, idha te yt. Tath ida tesa gatahna, aya tesa gataklo, idha tehi gata, aya tehi
gato gmo, idha te gat.
Bhujisu etasminti ida tesa bhuttahna, aya tesa bhuttaklo, idha tehi bhutto odano,
idha te bhutt. Pivisu te etthti ida tesa pta hna, idha tehi pt ygu, idha te pt. Dissanti
etthti ida tesa dihahna iccdi.
Kattari kititi ito makagatiy kattarti vattate.
634. Kammani dutiyya kto.
Kammatthe dutiyya vibhattiya vijjamnya dhthi kattari ktappaccayo hoti. Idameva
vacana paka abhihite kammdimhi dutiydnamabhvassa. Dna adsti atthe ktappaccayo,
kvaci dhttidin paccayakakrassa lopo, tassa inndeso, dna dinno devadatto. Rakkha
plane, sla arakkhti sla rakkhito, bhatta abhujti bhatta bhutto, garu upsti garumupsito
iccdi.
635. Bhydhi matibudhipjdhi ca kto.
Bhiccevamdhi dhthi, mati budhi pjdhi ca ktappaccayo hoti. So ca bhvakammesu
kiccattakkhatthti vuttatt bhvakammesveva bhavati.
Bh bhaye, abhyitthti bhta bhavat. Supa saye, asupyitthti sutta bhavat. Eva sayita
bhavat. Asa bhojane, asita bhavat, pacito odano bhavat.
Idha matydayo icchatth, budhidayo atth.
Mana e sapubbo, budhagamditthe kattarti tappaccaye sampatte imin kammani
ktappaccayo, gama khantidin dhtvantalopo, ra sammato. Kappa takkane, sakappito.
Dhara dhrae, curditt e, vuddhi, ikrgamo, saralopdi, avadhrito.
Budha avagamane, avabujjhitthti buddho bhagav mahesakkhehi devamanussehi. I ajjhayane,
adhyitthti adhto.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 185 sur 199

I gatimhi, abhisamito. Vida e, avedyitthti vidito. avabodhane, ayitthti to. Vidha


vedhane, paivijjhitthti paividdho dhammo. Takka vitakke, takkito.
Pjanatthesu
Pja pjya, apjyitthti pjito bhagav. Cya santnapjanesu apapubbo, apacyito. Mna
pjya, mnito. Ci caye, apacito. Vanda abhivandane, vandito. Kara karae, sakkato. Sakkra
pjya, sakkrito iccdi.
Huto hutv hutav, vuho vusita jiako;
Pakka pakkantako jto, hito ruho bubhukkhito.
Gta nacca jito diho, tuho yiho ca bhaggav;
Vuttaca gutto acchinno, pahno gamito gato.
Katobhisakhato bhutta, hna garumupsito;
Bhtaca sammato buddho, pjitottaklik.
Attappaccayantanayo.
Tavetundippaccayantanaya
Puni ktumicchi, icchati, icchissati vti viggahe
636. Icchatthesu samna kattu kesu ta ve tu v.
Icch attho yesa te icchatth, tesu icchatthesu dhtsu samnakattukesu santesu sabbadhthi
tavetuiccete paccay honti v, tavetu vti yogavibhgena tadatthakriyyaca, te ca kitakatt
kattari honti.
Karotissa, vti ca vattate.
637. Tavetundsu k.
Tavetunaiccevamdsu paccayesu paresu karotissa dhtussa kdeso hoti v, disaddena
tutvna tv tabbesu ca.
Taddhitasamsakitak nmavtavetundsu cti ettha atave tundsti
nmabyapadesassa nisedhanato tadantna niptatta siddha bhavati, tato niptatt
tavetunamantato sabbsamvusotidin vibhattilopo. So puni ktave icchati, ktumicchati.
Kdesbhve tutunatabbesu vti rakrassa tatta. Kattu kmetti kattukmo,
abhisakharitumkakhati. Tath saddhamma sotave, sotu, suitu v pattheti. Eva
anubhavitu, pacitu, gantu, gamitu, khantu, khanitu, hantu, hanitu, mantu, manitu,
haritu, anussaritumicchati, ettha ikrayuttatamhi namakarnamiccdin paisiddhatt na
dhtvantalopo.
Tath tudabyathane, tuditu, pavisitu, uddisibhu, hotu, sayibhu, netu, juhotu,
pajahitu, pahtu, dtu. Roddhu, rundhitu, tutundsupi yogavibhgena kattari
vikaraappaccay, saralopdi ca. Bhottu, bhujitu, chettu, chinditu. Sibbitu, boddhu,
bujjhitu. Jyitu, janitu. Pattu, ppuitu. Jetu, jinitu, ketu, kiitu, vinicchetu,
vinicchinitu, tu, jnitu, gahetu, gahitu. Coretu, corayitu, pletu, playitu.
Krite bhvetu, bhvayitu, kretu, krayitu, krpetu, krpayitumicchati iccdi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 186 sur 199

Tavetu vti yogavibhgena kriyatthakriyyaca gammamnya tupaccayo. Yath


subuddhu vakkhmi, bhottu vajati, bhojanya vajatti attho. Eva dahu gacchati,
gantumrabhati, gantu payojayati, dassetumha iccdi.
Tumiti vattate.
638. Arahasakkdsu ca.
Arahasakkabhabbnucchaviknurpaiccevamdsvatthesu payujjamnesu sabbadhthi
tupaccayo hoti, casaddena klasamayaveldsupi. Ninda garahya, ko ta ninditumarahati, rj
arahasi bhavitu, araho bhava vattu. Sakk jetu dhanena v, sakk laddhu, ktu
sakkhissati. Bhabbo niyma okkamitu, abhabbo ktu. Anucchaviko bhava dna
paiggahetu. Ida ktu anurpa. Dna dtu yutta, dtu vattuca labhati, eva vaati
bhsitu, chinditu na ca kappati iccdi. Tath klo bhujitu, samayo bhujitu, vel bhujitu.
Tumiti vattate.
639. Pattavacane alamatthesu ca.
Alamatthesu pattavacane sati sabbadhthi tupaccayo hoti, alasaddassa atth alamatth
bhsanapariyattinivra, tesu alamatthesu. Pattassa vacana pattavacana, alameva dnni
dtu, alameva puni ktu, sampattameva pariyattamevti attho.
Katv kamma agacchi, gacchati, gacchissatti v atthe
640. Pubbaklekakattukna tuna tvna tv v.
Pubbakloti pubbakriy, eko katt yesa te ekakattuk, tesa ekakattukna
samnakattukna dhtnamantare pubbakle vattamnadhtumh tuna tvna tviccete paccay
honti v.
Vsaddassa vavatthitavibhsatt tunappaccayo katthaciyeva bhavati. Te ca kitasaatt,
ekakattuknanti vuttatt ca kattariyeva bhavanti. Tune tavetundsu kti kdeso, niptatt
silopo. So ktuna kamma gacchati, aktuna pua kilamissanti satt.
Tvnatvsu rakro cti dhtvantalopo, kamma katvna bhadraka, dndni puni
katv sagga gacchati, abhisakharitv, karitv. Tath sibbitv, jyitv, janitv, dhamma sutv,
sutvna dhamma modati, suitv, patv, ppuitv. Kiitv, jetv, jinitv, jitv. Coretv, corayitv,
pjetv, pjayitv. Tath metta bhvetv, bhvayitv, vihra kretv, krayitv, krpetv,
krpayitv sagga gamissanti iccdi.
Pubbakleti kimattha? Pahati, pacati. Ekakattuknanti ki? Bhutte devadatte yaadatto
vajati.
Apatvna nadi pabbato, atikkamma pabbata nadtidsu pana sabbattha bhavatti
sambandhato ekakattukat, pubbaklat ca gamyate.
Vti vattate.
641. Sabbehi tundna yo.
Sabbehi sopasaggnupasaggehi dhthi paresa tundna paccayna yasadddeso hoti v.
Vanda abhivandane abhipubbo, tvpaccayassa yo, ikrgamo ca, abhivandiya bhsissa,
abhivanditv, vandiya, vanditv. Tath abhibhuyya, dvittarassattni, abhibhavitv, abhibhotv.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 187 sur 199

Si sevya, kvaci dhttidin ikrassa tta, nissya, nissitv.


Bhaja sevya, tath kattari cti pubbarpatta, vibhajja, vibhajiya, vibhajitv.
Disa atisajjane, uddissa, uddisiya, uddisitv. Pavissa, pavisiya, pavisitv.
N ppuane, upanya, upanetv. Atiseyya, atisayitv. Ohya, ohitv, jahitv, hitv. dya,
diyitv, divdito yoti yappaccayo, kvaci dhttidin dhtvantassikro ca, datv, datvna.
Pidhya, pidahitv. Bhujiya, bhujitv, bhotv. Viceyya, vicinitv. Viya, vijnitv, atv.
Yathgama, tundsti ca vattate.
642. Dadhantato yo kvaci.
Dakradhakrantehi dhthi yathgama yakrgamo hoti kvaci tundsu paccayesu. Yavato
dakrassa jakro, sampajjitv, uppajjitv, bhijjitv, chijjitv gato. Budha avagamane, tath kattari
cti sakhtvantassa yakrassa cavaggo, bujjhiya, bujjhitv. Virajjhiya, virajjhitv. Rundhiya,
rundhitv.
Tundnanti adhikro, vti ca.
643. Canantehi racca.
Cakranakrantehi dhthi paresa tundna paccayna raccdeso hoti v, raccanti
yogavibhgena aasmpi, vavatthitavibhsatthoya vsaddo, rdilopo. Vica vivecane vipubbo,
vivicca, viviccitv, yo kvacti yogavibhgena yakrgamo.
Pava pke, pacca, pacciya, paccitv. Vimucca, vimuccitv.
Hana hisgatsu, hacca, upahacca, hantv, upahantv.
Vti ki? Avamaa, avamaitv, mantv, nyassaakro.
I gatimhi, yogavibhgena raccdeso, paicca, avecca, upecca upetv. Kara karae, sakkacca,
adhikicca, ikrgamo, kariya.
Disa pekkhae
644. Dis svnasvntalopo ca.
Disaiccetya dhtuy paresa tundna paccayna svna sviccdes honti v,
dhtvantassa lopo ca. Disvnassa etadahosi, cakkhun rpa disv.
Vti ki? Nekkhamma dahu, dah. Passiya, passituna, passitv.
Antaggahaa antalopaggahaacnuvattate.
645. Ma ha da bhehi mma yha jja bbha ddh ca.
Ma ha da bhaiccevamantehi dhthi paresa tundna paccayna yathkkama mma yha
jja bbha ddhiccete des honti v, dhtvantalopo ca. Makrantehi tva gamma, gantv. Kamu
padavikkhepe, okkamma, okkamitv, nikkhamma, nikkhamitv, abhiramma, abhiramitv.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 188 sur 199

Hakrantehi paggayha, paggahitv, paggahetv. Muha vecitte, sammuyha, sammuyhitv,


yakrgamo, ruyha, ruhitv, ogayha, ogahetv.
Dakrantehi uppajja, uppajjitv, pamajja, pamajjitv, upasampajja, upasampajjitv. Chidi
dvidhkarae, acchijja, chijja, chijjitv, chindiya, chinditv, chetv.
Bhakrantehi rabha rbhasse, rabbha kathesi, raddh, rabhitv. Labha lbhe, upalabbha,
upaladdh, saddha pailabhitv puni karonti iccdi.
Tavetundippaccayantanayo.
Vattamnaklikamnantappaccayantanaya
646. Vattamne mnant.
raddho aparisamatto attho vattamno, tasmi vattamne kle gammamne sabbadhthi
mnaantaiccete paccay honti. Te ca kitasaatt kattari kitati kattari bhavanti.
Antamnappaccaynacettha parasamapayogeti parasamavasena
parassapadattanopadasaatt tydsu viya antamnesu ca vikaraappaccay bhavanti.
Teneva mnappaccayo attanopadni bhve ca kammanti bhvakammesupi hoti, tassa ca
attanopadni parassapadattanti kvaci antappaccaydeso ca.
Gamu, sappa gatimhi, gacchatti atthe antappaccayo, bhvdito aiti appaccayo,
gamissanto ccho v sabbsti dhtvantassa cchdeso, saralopdi, nmabyapadese sydyuppatti.
Gacchanta si itdha vti vattamne simhi gacchantdna ntasaddo a iti ntassa amdeso.
Vsaddassa vavatthibhavibhsatt ekrokraparassa na bhavati, saralopdi, so puriso gaccha,
gacchanto gahti, sesa guavantusama.
Itthiya naddito v ti paccayo, sesesu ntuvti ntubyapadese vti adhikicca
ntussa tamkreti takre saralopasilop, s ka gacchat, gacchant iccdi itthisama.
Napusake pure viya ntassa amdeso, ta citta gaccha, gacchanta, gacchantni iccdi
pulligasama.
Tath gacchatti atthe mnappaccayo, cchdesdi ca, so gacchamno gahti, te gacchamn
iccdi purisasaddasama. S gacchamn, t gacchamnyo iccdi kasaddasama. Ta
gacchamna, tni gacchamnni iccdi cittasaddasama.
Gacchyatti atthe attanopadni bhve ca kammanti kammani mnappaccayo,
bhvakammesu yoti yappaccayo, ivagamo vti ikrgamo, cchdeso, so tena
gacchiyamno, s gacchiyamn, ta gacchiyamna.
Cchdesbhve pubbarpacti yakrassa makro, dhammo adhigammamno hitya
bhavati, adhigammamn, adhigammamna.
Tath maha pjya, mahatti maha, mahanto, mahat, mahant, maha, mahanta,
mahamno, mahamn, mahamna. Kammani yamhi ddhmhhp maha mathdnamiti
dhtvantassa akrassa kro, mahyamno, mahyamn, mahyamna.
Eva caratti cara, carat, carant, caranta, caramno, cariyamno, pacatti paca, pacat,
pacant, pacanta, pacamno, paccamno, tassa cavaggaiccdin cavaggatta, dvittaca.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 189 sur 199

Bh sattya, bhavatti atthe antappaccayo, appaccayavuddhiavdesdi, so bhava, bhavanto.


Itthiya paccayo, bhavato bhototi bhotdeso, bhot, bhot, bhotiyo. Napusake bhava,
bhavanta, bhavantni, abhibhavamno. Bhve bhyamna. Kammani abhibhyamno.
Jara vayohnimhi, jara marnantidin jra jyydes, jratti jra, jrant, jranta,
jramno, jryamno, jya, jyant, jyanta, jyamno, jyyamno.
Mara pacge, kvaci dhttidin ekassa yakrassa lopo, maratti mya, myant,
myanta, myamno, myyamno, mara, marant, maranta, maramno, maryamno. Labha,
labhant, labhanta, labhamno, labbhamno. Vaha, vahant, vahanta, vahamno, vuyhamno.
Isuyamnamanto ccho vti cchdeso, icchatti iccha, icchant, icchanta, icchamno,
icchyamno, issamno.
Disassa passadissadakkh vti passa dissa dakkhdes, passatti passa, passant,
passanta, passamno, vipassyamno, dissamno, dissanto, mnassa antdeso, dissa, dissant,
dissanta, dakkha, dakkhant, dakkhanta, dakkhamno dakkhiyamno iccdi.
Tuda byathane, tudatti tuda, tudant, tudanta, tudamno, tujjamno. Pavisatti pavisa,
pavisant, pavisanta, pavisamno, pavisyamno iccdi.
H, bh sattya, appaccayalopo, pahotti pahonto, pahont, pahonta, pahyamna tena.
Setti sento, sent, senta, semno, saya, sayant, sayanta, sayamno, sayno v, mnassa
ndeso, atisyamno.
Asa sabbhve, sabbatthsassdilopo cti akrassa lopo, atthti sa, santo, sat, sant, santa,
samno, samn, samna.
h gatinivattimhi, vti vattamne h tihoti tihdeso, tiha, tihant, tihanta,
tihamno. Tihbhve kvaci dhttidin hto hakrgamo, rassattaca, upahaha,
upahahant, upahahanta, upahahamno. hyamna tena, upahyamno, upahahyamno.
P pne, p piboti pibdeso, pibatti piba, pibant, pibanta, pibamno, kvaci
dhttidin bakrassa vatta, piva, pivant, pivanta, pivamno, pyamno, pyamn,
pyamna iccdi.
Hu dndanahabyappadnesu, appaccaye pure viya dvibhvdi, juhotti juha, juhant,
juhanta, juhamno, hyamno. Eva jaha, jahant, jahanta, jahamno, jahyamno. Dadtti
dada, dadant, dadanta, dadamno, dvittbhve dna dento, dent, denta, dyamno.
Rudhi varae, rudhdito niggahtapubbacti appaccayaniggahtgam, rundhatti
rundha, rundhant, rundhanta, rundhamno, rujjhamno. Bhujatti bhuja, bhujant,
bhujanta, bhujamno, bhujjamno iccdi.
Divu kya, divdito yoti yappaccayo, tath kattari cti pubbarpatta, battaca,
dibbatti dibba, dibbant, dibbanta, dibbamno. Eva bujjhatti bujjha, bujjhanto, bujjhamno,
cavaggdeso. Jan ptubhve, jandnamti yogavibhgena tta, jyatti jya, jyamno,
jaamno.
Su savae, svditotidin u u ca, sutti sua, suanto, suamno, syamno,
suyyamno. Pputti ppua, ppuamno, ppyamno.
Kiydito nti n, rassatta, kitti kia, kamno, kyamno. Vinicchintti
vinicchina, vinicchinamno, vinicchyamno, cina, cyamno. Jntti jna, jnamno, jdeso,
yamno. Gahtti gaha, gahamno, gayhamno.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 190 sur 199

Kara karae, karotti atthe vattamne mnantti antappaccayo, tandito oyirti o, tassa
vti adhikicca uttamokroti utta, karasskro cti akrassukro. Yavakr cti sare
ukrassa vatta, dvitta, bo vassti bakradvayaca, kvaci dhttidin ralopo, so kubba,
kubbanto, kubbat, kubbant, kubbanta. Uttbhve kamma karonto, karont, karonta. Mne
uttadvaya, kurumno, kurumn, kurumna, kubbno v. Kammani kayiramno, karyamno v
iccdi.
Cura theyye, curditotidin e ay, coretti corento, corent, corenta, coraya, corayat,
corayanta, corayamno, coryamno. Pletti plento, plent, plenta, playa, playant,
playanta, playamno, plyamno iccdi.
Krite bhvetti bhvento, bhvent, bhventa, bhvaya, bhvayant, bhvayanta,
bhvayamno, bhvyamno. Kretti kronto, krent, krenta, kraya, krayant, krayanta,
krayamno, kryamno, krpento, krpent, krpenta, krpaya, krpayant, krpayanta,
krpayamno, krpyamno iccdi.
Vattamnaklikamnantappaccayantanayo.
Angataklikappaccayantanaya
Kleti adhikro.
647. Bhavissati gamdhi ghia.
Bhavissati kle gammamne gamdhi dhthi ghiaiccete paccay honti. akr
vuddhatth. yati gamana slamassti atthe , vuddhialop. Gm, gmino, gm klo.
Ghiapaccaye kvaci dhttidin ghalopo, gma gmi, gm, gmayo.
Bhaja sevya, yati bhajitu slamassti bhj, bhji, na kagatta cajti yogavibhgena
nisedhanato sacajna kag nubandheti gatta na bhavati.
Su gatimhi, krite vuddhivdes ca, yati passavitu slamassti passv, passvi. yati
pahna slamassti pahy, pahyi, krantnamyoti ydeso.
Bhavissatti adhikro.
648. Kiriyya vutavo.
Kiriyya kiriyatthya gammamnya dhthi vutuiccete paccay honti bhavissati kle.
vumhi alopavuddhiakdes, karissa vajatti krako vajati.
Tumhi karassa ca tatta tusminti takro, sesa kattusama, katt vajati, kattu vajatti
attho. Eva pacissa vajatti pcako vajati, pacit vajati. Bhujissa vajatti bhujako vajati, bhott
vajati iccdi.
649. Kammani o.
Kammasmi upapade dhthi appaccayo hoti bhavissati kle alopavuddh. Nagara
karissatti nagarakro vajati. L chedane, sli lavissatti slilvo vajati. Vapa bjasantne, dhaa
vapissatti dhaavpo vajati. Bhoga dadissatti bhogadyo vajati, sindhu pivissatti sindhupyo
vajati iccdi.
Kammanti vattate.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 191 sur 199

650. Sese ssa ntu mnn.


Kammasmi upapade sese aparisamattatthe dhthi ssantu mna naiccete paccay honti
bhavissati kle gammamne, te ca kitakatt kattari bhavanti. Kamma karissatti atthe ssapaccayo,
ikrgamo, silopo, kamma karissa vajati, spekkhatt na samso. Ntupaccaye tandito oyirti
o, simhi vti ntvantassa atta, kamma karissatti kamma karonto vajati iccdi
guavantusama.
Atha v bhavissati gamdhi ghiati ettha bhavissatti vacanato ssantuiti ekova
paccayo dahabbo, tato simhi vti atta, ntasaddo amitiyogavibhgena amdeso, silopo,
karissa karissanto, karissant, karissanta, karissante, karissat karissantena, karissantehi,
karissato karissantassa, karissata karissantna, karissat, karissantehi, karissato karissantassa,
karissata karissantna, karissati karissante, karissantestidi guavantusadisa neyya.
Mnamhi okrkrna utta, kamma karissatti kamma kurumno, kamma karno
vajati. Eva bhojana bhujissa vajati, bhojana bhujanto, bhujamno, bhujno vajati.
Sabbattha kattari ntumnesu sakasakavikaraappaccayo ktabbo.
Khdana khdissatti khdana khdissa vajati, khdana khdanto, khdana
khdamno, khdana khdno vajati. Magga carissatti magga carissa, magga caranto,
magga caramno, magga carno vajati. Bhikkha ycane, bhikkha bhikkhissatti bhikkha
bhikkhissa carati, bhikkha bhikkhanto, bhikkha bhikkhamno, bhikkha bhikkhno carati
iccdi.
Angataklikappaccayantanayo.
Udippaccayantanaya
Atha udayo vuccante.
Dhtuyti adhikro.
651. Kle vattamntte vdayo.
Atte kle, vattamne ca gammamne dhthi uppaccayo hoti. disaddena yu kta miiccdayo
ca honti.
Kara karae, aksi, karotti v atthe uppaccayo, alopo, vuddhi, kru sipp, kr kravo. V
gatigandhanesu, avyi, vyatti v vyu, ydeso. Sada assdane, assdyatti sdu. Rdha, sdha
sasiddhimhi, sdhyati anena hitanti sdhu. Bandha bandhane, attani para bandhatti bandhu.
Cakkha viyattiya vcya, cakkhatti cakkhu. I gatimhi, enti gacchanti pavattanti satt etenti
yu. Dara vidrae, daryatti dru kaha. Sanu dne. Sanotti snu pabbatekadeso. Janyatti jnu
jaghsandhi. Caryatti cru dassanyo. Raha cge, rahyatti rhu asurindo. Tara tarae, tlu, lo
rassa.
Mardna panettha umhi ghadna vti ettha vsaddena na vuddhi, maru, taru, tanu,
dhanu, hanu, manu, asu, vasu, vau, garu iccdi.
Cadi hildane, yuppaccayo, nuddhi yuvnamannanknanak sakritehi cti andeso,
niggahtgamo ca, candana. Bhavati etthti bhuvana, jhalnamiyuvsare vti uvdeso. Kira
vikkhepe, kirao. Vicakkhao, kampana karotti karu, akrassutta.
Ktappaccaye kalopo, abhavi, bhavatti v bhta yakkhdi, bhtni. Vyatti vto, tyatti

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 192 sur 199

tto. Mimhi bhavanti etthti bhmi, netti nemi iccdi.


652. Khydhi mana ma ca to v.
Kh bh su ru hu v dh hi lp adaiccevamdhi dhthi manapaccayo hoti, massa ca to hoti
v.
Adadhtuparasseva, makrassa takrat;
Tadaato na hotya, vavatthitavibhsato.
Kh khaye, khyanti ettha upaddavupasaggdayoti atthe manapaccayo, kvaci dhttidin
nalopo, aesu cti vuddhi, khemo. Tath bh bhaye, bhyanti etasmti bhmo, vdhikrato na
vuddhi. Su abhisave, savatti somo. Ru gatimhi, romo. Hu dndanahabyappadnesu, hyatti homo.
V gatigandhanesu, vmo. Dh kampane, dhuntti dhmo. Hi gatimhi, hinotti hemo. L chedane,
lyatti lomo. P tappane, pana pemo. Ada bhakkhae, adatti atthe mana, massa ca v takro,
to dassti takro, att, tum, kvaci dhttidin adassa dgho, ukrgamo ca. Y ppae,
ymo.
Vti vattamne
653. Samdihi tham.
Samadamadara raha lapa vasa yu du hi si d s h bhasa bahausuiccevamdhi dhthi
tha maiccete paccay honti v.
Sama upasame, kvaciggahadhikr na dhtvantalopo, kilese sametti samatho samdhi.
Eva damana damatho. Dara dhe, daraa daratho paridho. Raha updne, rahyatti ratho,
kvaci dhttidin halopo. Sapa akkose, sapana sapatho. Vasa nivse, vasanti etasminti
vasatho. Yu missane, ytho, dgho. Du gativuddhimhi, davati vahatti dumo. Hinotti himo
ussvo. Si bandhane, syatti sm, dgho. D avakhaane, dmo. S smatthe, smo. h
gatinivattimhi, thmo, hassa thatta. Bhasa bhasmkarae, bhasm, brahmditt sy cti
tta. Baha vuddhimhi, brahm, niptanato bro bassa. Usu dhe, usm iccdi.
654. Masussa sussa ccha ra ccher.
Masuiccetassa dhtussa sussa ccharaccheraiccete des honti. Masu macchere, kvippaccayo,
ccharaccherdes, maccharo, macchero.
Cchara ccherti vattate.
655. pubbacarassa ca.
pubbassa caraiccetassa dhtussa ccharaccherdes honti, casaddena cchariydeso ca. Bhuso
caraanti atthe kvippaccayo, cchariydideso, rassattaca. Acchariya, acchara, acchera.
Acchara paharitu yuttantipi acchariya.
656. Ala kala salehi lay.
Ala kala sala iccetehi dhthi la yaiccete paccay honti. Ala parisamattimhi, alla, alya.
Kala sakhyne, kalla, kalya. Sala, hula, pada gatimhi, salla, salya.
Kala salehti vattate.
657. Ya l.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 193 sur 199

Tehi kala salaiccetehi dhthi ya lappaccay honti. Kalya, paisalya, kallo,


paisallo. Yad pana l silesaneti dhtu, tad paisallayana, paisallanti yuppaccayena
siddha, upasaggantassa niggahtassa latta, rahdiparatt nassa atta, ekrassa kvaci
dhttidin attaca.
658. Mathissa thassa lo ca.
Mathaiccetassa dhtussa thassa ldeso hoti, casaddena lappaccayo, matha viloane, mallo, so
eva mallako, yath hnako.
Kiccti vattate.
659. Avassakdhamiesu ca.
Avassaka adhamiaiccetesvatthesu, paccayo hoti, kicc cti paccayo, alopa
vuddhisilop, avassa me kamma ktu yuttosti krsi me kamma avassa, krino me
kamma avassa, hrsi me bhra avassa.
Adhamie sata me ia dtu yuttosti dysi me sata ia, dhrsi me sahassa ia
iccdi, kiccappaccay pana hehyeva dassit.
660. Vajdhi pabbajjdayo nipaccante.
katigaoya. Vajaiccevamdhi dhthi paccaydesalopgamanisedhaligdividhin
yathbhidhna pabbajjdayo sadd nipaccante.
Vaja gatimhi papubbo, pahamameva vajitabbanti atthe bhvakammesti adhikicca
yocti yappaccayo, alopdi. Pavvajyanti rpe sampatte imin jjhassa jjdeso,
vakradvayassa bakradvaya, vuddhinisedho, itthiligattaca nipaccante, pabbajj.
Tath ija kampane, ijana ijj. Yaja devapjya, yajana ijj, yajassdissti itta.
Aja byattigatsu sapubbo, samajana samajj, jhassa jjdeso. Sada visaraagatyvasnesu,
nisdana nisajj. Vida e, vijnana, vidatti v vijj. Saja vissagge, vissajjana vissajj. Pada
gatimhi, nipajjana nipajj.
Hana hisgatsu, hantabbanti atthe yamhi kate vadho v sabbatthti hanassa vadhdeso,
jhassimin jjhdeso ca, so vajjho, s vajjh. S saye, sayana, sayanti etthti v seyy, vuddhi,
yakrassa dvittaca. Dh dhrae sapubbo, samm citta nidheti etya, saya v saddahatti atthe
itthiyamatiyavo vti appaccayo, sandhti rpe sampatte imin nakrassa dakro, saddh.
Cara carae, caraanti atthe yappaccaye, ikrgame ca kate imin vuddhinisedho, cariy.
Ruja roge, rujananti atthe imin chappaccayo, byajanantassa co chappaccayesu cti
dhtvantassa cakro, rucch, rujti appaccayena siddha. Tath kuca sakocane, chappaccayo,
kocana kucch. Labha lbhe, chamhi cdeso, lacch. Rada vilekhane, racch. Muha vecitte,
muyhana mucch, mucchana v mucch. Vasa nivse, vacch. Kaca dittimhi, kacch. Katha
kathane sapubbo, saddhi kathananti atthe yappaccayo, imin thyassa cchdeso, sasaddassa
sdeso ca, skacch. Tuda byathane, tucch. Pada gatimhi, bypajjananti atthe yamhi kate
bypdyti rpe sampatte imin niptanena dyassa jjdeso, rassattaca, bypajj.
Mara pacge, marati maraanti ca atthe imin tyatyuppaccay, dhtvantalopoca, tato
yavatamiccdin cakro, macco, maccu. Sata stacce, imin yappaccayo, tyassa cakro, sacca.
Tath nata gattavinme, nacca. Niti nicce, nicca. M mne, my. Jana janane, jy, kana
dittikantsu, nyassa atta, dvittaca, ka. Dhana dhae, dhaa. Puntti pua,
nakrgamo iccdi.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 194 sur 199

661. Ve pu s davava mu ku d bhhvdhi thuttima im nibbatte.


Vepusdavavamuiccevamdhi dhthi, ku d bhdito, hvdito ca yathkkama
thuttimaimaiccete paccay honti nibbattatthe. Vepu kampane, thuppaccayo, kvaci dhttidin
akrgamo, atha v athti vattabbe saralopa katv thti vuttanti dahabba, vepena nibbatto
vepathu. S saye, sayanena nibbatto sayathu. Dava davane, davena nibbatto davathu. Vamu
uggirae, vamena nibbatto vamathu.
Kutti karaa, tena nibbatta kuttima, kuiti niptanato karassa kutta. D dne, dti
dna, tena nibbatta dattima, rassatta. Bhti bhavana, tena nibbatta bhottima. Avahuti
avahana, tena nibbatta ohvima, alopavuddhivdes.
662. Akkose namhni.
Akkose gammamne namhi nipte upapade sati dhtuto nippaccayo hoti. Na gamitabbo te
jamma desoti atthe nippaccayo, kitakatt nmamiva katv simhi kate na gamnti atthe
kammadhrayasamso, nassa atta, puna samsatt nmamiva kate sydyuppatti, agamni te jamma
deso. Na kattabba te jamma kammanti akarni te jamma kamma.
Namhti ki? Vipatti te. Akkoseti ki? Agati te.
663. Sunassunassoavnuvnununakhun.
Sunaiccetassa pipadikassa sambandhino unasaddassa oa vna uvna una unakha ua
naiccete des honti. Sunassunassa odidese, paranayane ca kate sydyuppatti, soo, so,
svno, svn, suvno, suvn, suno, sun, sunakho, sunakh, suo, su, s sno, sn iccdi.
664. Taruassa susu ca.
Taruaiccetassa saddassa susuiccdeso hoti. Casaddo aniyamattho, susu, taruo v.
665. Yuvassuvassuvuvnunn.
Yuvaiccetassa pipadikassa uvasaddassa uvauvnaunanaiccete des honti. Yuv tihati,
yuvno tihati, yuno tihati, yno tihati.
666. Chaddhi tatraa.
Chadaiccevamdhi dhthi tatraaiccete paccay honti. Chada apavrae, kvaci
dhttidin dhtvantassa takro. tapa chdetti chatta, chatra, byajanattaye
sarpnamekassa lopo.
Cinta cintya, cintetti citta, nakrassa sayogditt niggahta, tassa byajane cti
lopo, citra, ghadna vti na vuddhi.
Su abhisave, paradvebhvo hneti tassa dvitta, atthe abhisavetti sutta, sutra.
Sda paggharae, atthe sdetti sutta, rassatta, bhujditt dalopo, dvittaca. Su savane,
sutti sota, sotra, vuddhi.
Ni ppae, netti netta, netra. Vida magalle, to dassa, pavitta, pavitra. P pavane,
puntti pavitta, pavitra, ikrgamo, vuddhiavdes ca.
Pata gatimhi, patatti patta, patra, patato tyatti patto, patro. Tanu vitthre, taatti

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 195 sur 199

tanta, tantra. Yata yatane, yatta, yatra. Y ppae, ypan yatr. Yamu uparame,
yanta, yantra. Ada bhakkhae, adatti atta, atra. Yuja yoge, yujjatti yotta, yotra,
bhujditt dhtvantalopadvittni.
Vatu vattane, vatta, vatra. Mida sinehane, mijjatti mitta, mitra. M parime, matt
parima, dvittarassattni. Eva puntti putto, putro. Kala sakhyne, kalatta, kalatra bhariy.
Vara savarae, varatta, varatra cammamayayotta. Vepu kampane, vepatti vetta, vetra.
Gupa savarae, gotta, gotra, gupdnacti dhtvantalopo, dvittaca, gatta v,
kvaci dhttidin ukrassa akro. D avakhaane, dtta, dtra. Hu havane, aggihutta.
Vaha ppae, vahitta, vahitra. Cara carae, caritta, caritra. Muca mocane, mutta passvo.
Bhsa dittimhi, bhastr iccdi.
667. Vaddhi itto gae.
Vada cara varaiccevamdhi dhthi ittappaccayo hoti gae gammamne. Vada viyattiya
vcya, vaditna gao vditta. Cara carae, caritna gao critta. Vara varae, varitna
gao vritta. Atha v caranti tasmi pariprakrityti critta. Vrita tyanti ettha, etenti v
vritta.
668. Middhi ttitiyo.
Mida pada ranja tanu dhiccevamdhi dhthi yathbhidhna tti tiiccete paccay honti.
Mijjati siniyhatti metti, dhtvantalopo. Pajjatti patti. Ranja rge, ranjati etthti ratti. Vitthryatti
tanti. Dhretti dhti. P rakkhae, pti. Vasa nivse, vasati.
669. Usuranjadasna dasassa daho ha h ca.
Usu ranja dasaiccetesa dhtna antare dasassa dahdeso hoti, sesehi dhthi ha
haiccete paccay honti. Usu dhe, ranja rge, ha happaccay, kvaci dhttidin
dhtvantalopo, dvitta, uho, raha. Dasa dasane, kvippaccayo, kvilopo, dasassa
dahdeso ca, daha.
670. Svusnamvusnamato tho ca.
S vu asaiccetesa dhtna u asna ataiccdeso hoti, ante thappaccayo ca.
S hisya, sattha. Vu savarae, vattha. Asa bhuvi, attho. Yad pana sasu hisya,
vasa acchdane, ara gatimhti ca dhtu, tad samdhi tha mti thappaccayo, kvaci
dhttidin dhtvantalopo, vagge ghostidin dvitta, sasatti sattha, vasyatti vattha,
aryatti attho.
671. Ranjuddhi dhadiddakir kvaci ja da lopo ca.
Ranja udiiccevamdhi dhthi dha da idda ka iraiccete paccay honti kvaci, dhtvantna
jadna lopo ca hoti.
Ranja rge, dhappaccayo, jalopo ca, randha. Udi pasavanakledanesu sapubbo,
dappaccayo, samuddo, uddo. Khuda pipsya, khuddo. Chidi dvidhkarae, chiddo. Rudi
hisya, ruddo, luddo, lo rassa. Bhadi kalye, bhaddo. Nidi kucchya, nidd. Muda hse,
mudd. Dala duggatimhi, iddappaccayo, daliddo.
Susa sosane, suca soke v, kappaccayo, dhtvantassa kakro, sukka. Vaca viyattiya
vcya, vaka dne v, vakka. Saka sattimhi, sakko. Usu dhe, ukk.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 196 sur 199

Vaja gatimhi, irappaccayo, appaihata vajatti vajira. Mada ummde, madir. Eva
mandira, rudhira, ruhira, rucira. Badha bandhane, badhiro, badhir, badhira, timiro,
timira, siro. Sara hisya, sarira. Kalila, salilantidsu lo rassa. Kuilo, kokilo iccdayo.
672. Paito hissa heraa hraa.
Paito parassa hiiccetassa dhtussa heraa hraaiccete des honti. Hi gatimhi paipubbo,
paipakkhe madditv gacchatti atthe kvi cti kvippaccayo, kvilopo, imin heraa hraades,
alopo, tesu vuddhtidin paisadddissa vuddhi, pihera, pihra, yad pana hara haraeti
dhtu, tad paipakkhe haratti pihriyamiti yenapi siddha.
673. Kaydhi ko.
Kaiiccevamdhi dhthi kappaccayo hoti.
Kai chedane, kappaccaye kate kvaci dhttidin, niggahtacti v ikrnubandhassa
dhtussa niggahtgamo, kalopo ca, niggahtassa vaggantatta, kao usu, parimaca. Eva
ghai ghaane, ghao, gha v. Vai vattane, vai dhraabandhanasaghtesu v, vao. Karai
bhjanatthe, karao. Mai maanatthe, mao. Sai gumbatthe, sao. Bhai bhaatthe,
bhaa. Pai ligavekallatthe, pao, so eva paako. Dai ya, dao. Rai hi sya,
rao. Tai calanatthe, vitao. Cai caatthe, cao. Gai sanniccaye, gao. Ai aatthe,
ao. Lai jigucchya, laa. Mei kuilatthe, meo, meako v. Erai hisya, erao.
Khai chedanatthe, khao. Madi hse, mando. Idi paramissariye, indo. Cadi icchkantsu, cando.
Khura chedane, khuro iccdi.
Koti vattate.
674. Khdmagamna khandhandhagandh.
Khda ama gamuiccetesa dhtna khandha andha gandhaiccete des honti, kappaccayo
ca hoti. Khda bhakkhane, jtijarmaradhi sasradukkhehi khajjatti khandho. Ama roge,
andho. Gamu, sappa gatimhi, gandho. Kvaciggahaena kalopbhve khandhako, andhako,
gandhako. Atha v rsahena khandho. Gandha scane, attano nissayassa gandhanato scanato
gandho.
675. Padhyala.
Paaiccevamdhi dhthi, pipadikehi ca alappaccayo hoti. Aa, paa gatimhi, pae ala
samatthanti atthe imin alappaccayo, sinti amdeso, paala, paalni. Tath kala kalale,
kalala. Kusa chedanabhta dna sacayesu, kusala, yad pana sala l liti dhtu, tad
kucchitna salanato, kusna lavanato, kuso viya lavanato v kusena ltabbatt kusalanti
appaccayena kappaccayena v rpasiddhi veditabb.
Kada made, kadala. Bhaganda secane, bhagandala. Mekha kaivicitte, mekhala, mekhal
v. Vakka rukkhatace, vakkala. Takka rukkhasilese, takkala. Palla ninnahne, pallala.
Sadda harite, saddala, paralopo. Mla patihya, mulla, rassatta. Bila nissaye, billa.
Vida sattya, vidla. Cai caikke, calo, dghatta. V gatigandhanesu, vla. Vasa
acchdane, vasalo. Paci vitthre, pacalo, paclo, pacanna rjna alantipi paclo. Maca core,
macalo. Musa theyye, musalo.
Gotthu vase, gotthulo. Puthu vitthre, puthulo. Bahu sakhyne, bahula, paralopo. Yad
pana l dne iti dhtu, tad gotthu ltti gotthulo. Eva puthulo, bahula.
Maga magalye, magala. Baha vuddhimhi, bahala. Kamba sacalane, kambala. Sabi

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 197 sur 199

maale, sambala, niggahtgamo, sabalo v. Agga gatikoille, aggala. Mai bhsya,


maala. Kui dhe, kuala iccdi.
676. Puthassa puthupathmo v.
Puthaiccetassa dhtussa puthu pathaiccete des honti, amappaccayo ca hoti v,
kvacatthoya vsaddo. Putha vitthre, patthati atthe kvippaccayo, imin puthassa
puthupathdes, kvilopo. Itthiya paccayo, o sare cti sutte casaddena avdeso, puthav,
pathav, padhav, thassa vatta, amappaccaye pathdeso, pathamo.
677. Sasvdhi tudavo.
Sasuiccevamdhi dhthi tu duiccete paccay honti. Sasu hisgatsu, tuppaccayo, kvaci
dhttidin dhtvantassa takro, sattu. Jana janane, jattu. Dada dne, daddu kuhaviseso. Ada
bhakkhae, addu. Madaummde, maddu iccdi.
678. Jhdhi varo.
Cipdhiccevamdhi dhthi varappaccayo hoti. Ci caye, cyatti cvara. P pne, ptti
pvaro pno. Dh dhrae, dhvaro kevao.
679. Mundhi ci.
Mundhi dhthi ippaccayo hoti, casaddena pipadikehi ca. Muna e, muntti muni,
vdhikr na vuddhi. Yata yatane, yatatti yati. Agga gatikoille, aggi. Pata gatimhi, pati. Suca
socakammani, suci. Ruca dittimhi, ruci. Isa pariyesane, sldigue esatti isi. Ku sadde, kavi,
vuddhi, avdeso ca. Ru sadde, ravi, dadhi, kui. Asu khepane, asi. Rja dittimhi, rji. Gapu, sappa
gatimhi, sappi. Acca pjya, acci. Juta dittimhi, joti, nandi, dpi, kimi, akrassa itta. Tamu
kakhya, timi. Budha bodhane, bujjhatti bodhi. Kasa vilekhane, kasi. Kapi calane, kapi, kali,
bali, masi, dhani, hari, ari, giri iccdayo.
Pipadikato pana mahli, bhaddli, mai, arai, tarai, dharai, sarai, dhamai, avani, asani,
vasani iccdi.
680. Viddhyro.
Vidaiccevamdhi dhthi rappaccayo hoti. Vida lbhe, vanditu ala ansannattti atthe
rappaccayo. Vidro, vijjro v, vidre jto vedro mai. Vala, valla sdhraabandhanesu,
vallro. Masa masane, masro. Sida sigre, sindro, niggahtgamo. Du gatimhi, dro. Ku sadde,
kro. Kapu histakkalagandhesu, kappro, dvitta. Maya gatimhi, mayro, mahiya ravatti v
mayroti.
Vagamo vaavipariyayo ca,
Dve cpare vaavikrans;
Dhtussa catthtisayena yogo,
Taduccate pacavidha niruttanti
Vuttaniruttilakkhanusrena tesu vuddhtidin, kvaci dhttidin ca rpasiddhi veditabb.
Udi pasavanakledanesu, unditumala samatthoti undro. Khajja bhakkhae, khditu alanti
khajjro. Kura akkose, akkositumalanti kurro. Su hisya, sro.
681. Handhi unutavo.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 198 sur 199

Hanaiccevamdhi dhthi u nu tuiccete paccay honti. uppaccaye hana hisgatsu,


hanatti hau. Jana janane, jyatti ju, dhtvantalopo, dgho. Bh dittimhi, bhtti bhu. Ri
santne, rayatti reu rajo. Khanu avadrae, khanti, khaatti v khu. Ama gatydsu, amatti
au, dhtvantalopo.
Nuppaccaye ve tantasantne, vyatti venu, veu v. Dhe pne, dhyati vaccha pyetti
dhenu, bhtti bhnu.
Tuppaccaye dh dhrae, kriya, lakkhaa v dhretti dhtu. Si bandhane, syati
bandhyatti setu. K dhanaviyoge, ki unnatimhi, uddha gacchatti ketu. Hi gatimhi, hinotti hetu.
Jana janane, jyatti jantu. Tanu vitthre, tanotti tantu. Vasa nivse, vasati ettha phala
tadyattavuttityti vatthu, kvaci dhttidin satakrasayogassa tthdeso.
682. Kudhiho.
Kudhi dhthi happaccayo hoti. Kua chedane, kuati chindatti kuho bydhi. Kusa
chedanapraagandhesu, kusatti koho udara, dhtvantalopadvittni. Kaamaddane, kaati
maddatti kaha. Kaa nimlane, kaho.
683. Manuprasudhi ussanusis.
Manu pra suaiccevamdhi dhthi, pipadikehi ca ussanusaisaiccete paccay honti.
Manu bodhane, ussa nus, manate jntti manusso, mnuso v, dhtvantassa tta.
Pra dnapraesu, pratti puriso, rassatta, poso, rakrikrna lopo, vuddhi ca, pure ucce
hne setti puriso.
Sua hiskulasandhnesu, suati kula sandahatti suis. Ku kucchite, kavyatti karsa
mala, kussa karatta, dgho ca. Su hisya, andhakravidhamanena sattna bhaya hisatti
sriyo, rakrgamo, sakrassa yattaca. Maha pjya, mahatti mahiso, mahiya settipi mahiso.
Si bandhane, syati bandhyatti ssa iccdi.
684. Akkharehi kra.
Akkharehi akkharavcakehi vaehi krappaccayo hoti. Taddhitdisutte caggahaena
nmabyapadese sydyuppatti, akro, akra, akrena iccdi, kro, okro, kakro, yakro, hakro,
akro. Evakrdsu pana karyati uccryatti kro saddo, eva ca so kro cti evakro. Eva dhikro,
hukro, sdhukro.
Ikro dhtuniddese, vikaraandhitoti ca;
Bhavantettha gamissdi, hanatydti pak.
Udippaccayantanayo.
Tabbd dayo nih, tave tundayo tath;
Mnantdi udti, chaddh kitakasagaho.
Iti padarpasiddhiya kibbidhnakao
Sattamo.
Nigamana

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

Page 199 sur 199

Sandhi nma krakaca, samso taddhita tath;


khyta kitaka ka, sattime rpasiddhiya.
Tedh sandhi catuddh padamapi catudh pacadh nmikaca,
Bys chakkraka chassamasanamapi chabbhedato taddhitaca;
khyta ahadh chabbidhamapi kitaka paccayna pabhed,
Dpent rpasiddh ciramidha janatbuddhivuhi karotu.
Vikhytnandatheravhayavaraguruna tambapaiddhajna,
Sisso dpakarkhyaddamiavasumat dpaladdhappakso;
Bldiccdivsadvitayamadhivasa ssana jotay yo,
Soya buddhappiyavho yati imamujuka rpasiddhi aksi.
Iti padarpasiddhipakaraa nihita.

www.tipitaka.org

Vipassana Research Institute

You might also like