MODUL PEMBANGUNAN KEMAHIRAN

INSANIAH (SOFT SKILLS) UNTUK IPT

MALAYSIA

Oleh :
Radin Umar R.S
Timbalan Naib Canselor (Akademik dan
Pengantarabangsaan)
Universiti Putra Malaysia

Ahli Kumpulan Penulis

Prof Dr. Mohamad Salleh (UTM)

(
)
Prof Dr. Wahid (KUiTTHO)
Prof Madya
y Jamaluddin (UKM)
(
)
Cik Haslinda (KUKTM)
Cik Nor Azizah Tamsi (UPM)

Jawatankuasa Penggubalan
21 orang dari semua IPTA

TOR
a. Mewujudkan definisi Kemahiran Insaniah untuk
memperinci ciri yang mesti dan seharusnya dimiliki
oleh semua graduan sebagai hasil pembelajaran
((Learning
g Outcomes LO);
);
b. b. Merangka kaedah pelaksanaan yang menjurus
kepada Model Terapan Merentasi Aktiviti Formal P&P
(Infusion) berbanding dengan Model Mata Pelajaran
Mandiri (Diffusion);
c. Menerapkan aspek kokurikulum dalam LO dan KI;
d. Memperluas kaedah pengajaran dan pembelajaran
yang pelbagai; dan
gg
terima kaedah p
penaksiran p
pelbagai
g yang
y g
e. Mengguna
bersifat fomatif dan sumatif dalam sistem penaksiran
IPT.

KERANGKA BUDAYA AKADEMIK UNIVERSITI

STRATEGI DAN PRA SYARAT

1. Tenaga Akademik yang berwibawa

2. Staf profesional yang berwibawa
3. Kemudahan yang Kondusif
4. Kurikulum terkini, seimbang dan memenuhi kehendak
semasa
5. Inisiatif dan Intervensi Berterusan Meningkat prestasi
pelajar

Pra-Syarat
Pra
Syarat Kejayaan
#1 Tenaga Akademik yang Berwibawa
#1.

Purata Nisbah Pelajar : Pensyarah

(13:1)
Kelayakan PhD >60%
60%
Kelayakan Profesional >10%
Latihan CPD 5 MD/tahun

Pra-Syarat
Pra
Syarat Kejayaan
#2 Staf Profesional yang berwibawa
#2.Staf

Nisbah Staf Sokongan:Pelajar

Kelayakan Masuk Staf Sokongan
Kelayakan Profesional >10%
CPD >5MD/tahun

Pra-Syarat
Pra
Syarat Kejayaan
#3 Kemudahan yang Kondusif
#3.

Tanda aras ruang bilik kuliah/makmal

Kemudahan SCL
Kemudahan Lapangan
Kemudahan Internship/Pertukaran
Akademik
Persekitaran Pembelajaran yang
selesa/selamat

Pra-Syarat
Pra
Syarat Kejayaan
#4 Kurikulum Terkini dan Relevan
#4.
Berteraskan 8 LO dan Ciri Graduan

Unggul
Keseimbangan LO dan Aras Taxonomi
Komponen
K
Kh
Khas:
Multi-lingual
Internship/Externship
I
hi /E
hi
Keusahawanan
Minda
Mi d Ingin
I i Tahu
T h

Pra-Syarat
Pra
Syarat Kejayaan
#5. Inisiatif Berterusan Meningkat
g
Prestasi Pelajar
Inisiatif Berpusatkan Pelajar

Kaedah Penyampaian
y p
Pelbagai
g
(PBL, PrBL, CL, Modular,
Konvensional)
Kaedah Penaksiran
Komprehensif/Pelbagai

Kemahiran Insaniah
1.
2.
3.
4.
5.
5
6.
7.

Kemahiran Berkomunikasi;
Pemikiran Kritis dan Kemahiran
Menyelesaikan
y
Masalah;;
Kemahiran Berpasukan;
Pembelajaran Berterusan dan
Pengurusan Maklumat;
Kemahiran
e a a Keusahawanan;
eusa a a a ;
Etika dan Moral Profesional; dan
Kemahiran Kepimpinan.

KONSEP ASAS ++
KIM - KEMAHIRAN INSANIAH MESTI
Kemahiran insaniah mesti merupakan
kemahiran yang wajib dimiliki oleh setiap pelajar.
Jik k
Jika
kemahiran
hi
ini
i i tidak
tid k ada,
d pelajar
l j dianggap
di
tidak kompeten dalam elemen berkaitan.
KI - KEMAHIRAN INSANIAH (BERNILAI TAMBAH)
Kemahiran insaniah ini dianggap sebagai
kemahiran yang memberikan nilai tambah kepada
pelajar.
l j Jika
Jik kemahiran
k
hi
ini
i i dimiliki
di iliki oleh
l h pelajar
l j di
samping KIM, beliau dianggap kompeten
g
cemerlang.

Elemen Kemahiran Insaniah

Kemahiran Berkomunikasi
Tahap

Kemahiran

Keterangan

CS1

KIM

Kebolehan menyampaikan idea dengan terang, berkesan dan

dengan penuh keyakinan, secara lisan dan bertulis.

CS2

KIM

Kebolehan mengamalkan kemahiran mendengar yang aktif dan

memberikan maklum balas
balas.

CS3

KIM

Kebolehan untuk membuat pembentangan secara jelas dengan

penuh keyakinan dan bersesuaian dengan tahap pendengar.

CS4
CS

Kebolehan
ebo e a untuk
u tu menggunakan
e ggu a a teknologi
te o og dalam
da a pembentangan
pe be ta ga

CS5

Kebolehan berunding dan mencapai persetujuan

CS6

Kebolehan berkomunikasi dengan peserta komunikasi yang

berlainan budaya

CS7

Kebolehan mengembangkan kemahiran komunikasi secara

perseorangan

CS8

Kebolehan menggunakan kemahiran bukan lisan.

Elemen Kemahiran Insaniah

Pemikiran Kritis dan Kemahiran Menyelesaikan Masalah
Tahap

Kemahiran

Keterangan

CTPS1

KIM

Kebolehan
K
b l h mengenall pasti
ti dan
d menganalisis
li i masalah
l h
dalam situasi kompleks dan kabur, serta membuat
penilaian yang berjustifikasi.

CTPS 2

KIM

Kebolehan untuk mengembangkan

g
g
dan membaiki
kemahiran berfikir seperti menjelaskan, menganalisis
dan menilai perbincangan.

CTPS 3

KIM

Kebolehan untuk mencari idea dan mencari

penyelesaian alternatif

CTPS 4

Kebolehan untuk berfikir melangkaui batas

CTPS 5

Kebolehan untuk membuat keputusan yang

berdasarkan bukti yang kukuh

CTPS 6

Kebolehan untuk bertahan serta memberikan perhatian

sepenuhnya terhadap tanggungjawab yang diberikan

CTPS 7

Kebolehan memahami dan menyesuaikan diri kepada

budaya komuniti dan persekitaran kerja yang baru

Elemen Kemahiran Insaniah

Kemahiran Berpasukan
Tahap

Kemahiran

Keterangan

TS1

KIM

Kebolehan untuk membina hubungan yang baik,

berinteraksi dengan orang lain dan bekerja secara
efektif bersama mereka untuk mencapai objektif
yang sama.

TS2

KIM

Kebolehan untuk memahami dan mengambil

peranan bersilih ganti antara ketua kumpulan dan
ahli
hli kumpulan
k
l

TS3

KIM

Kebolehan untuk mengenal dan menghormati

sikap, kelakuan dan kepercayaan orang lain.

TS4

Kebolehan untuk memberikan sumbangan kepada

perancangan dan menyelaraskan hasil usaha
kumpulan

TS5

B t
Bertanggung
jjawab
b tterhadap
h d keputusan
k
t
kumpulan
k
l

Elemen Kemahiran Insaniah

Pembelajaran Berterusan dan Pengurusan Maklumat
Tahap

Kemahiran

LL1

KIM

Kebolehan untuk mencari dan

menguruskan
k maklumat
kl
t yang relevan
l
daripada pelbagai sumber.

LL2

KIM

Kebolehan untuk menerima idea baru

dan berkeupayaan untuk
pembelajaran autonomi

LL3

Keterangan

Kebolehan untuk mengembangkan

minda ingin tahu dan dahagakan ilmu

Elemen Kemahiran Insaniah

Kemahiran Keusahawanan
Tahap
KK1

Kemahiran
KIM

Keterangan
Kebolehan untuk mengenal pasti
peluang
p
g perniagaan
p
g

KK2

Kebolehan untuk merangka

perancangan perniagaan

KK3

Kebolehan untuk membina, meneroka

dan merebut peluang perniagaan dan
p
pekerjaan.
j

KK4

Kebolehan untuk bekerja sendiri.

Elemen Kemahiran Insaniah

Etika dan Moral Profesional
Tahap

Kemahiran

Keterangan

EM1

KIM

Kebolehan untuk memahami kesan

ekonomi alam sekitar,
ekonomi,
sekitar dan sosiobudaya
dalam amalan profesional

EM2

KIM

Kebolehan untuk menganalisis dan

membuat keputusan dalam penyelesaian
masalah berkaitan etika

EM3

Kebolehan
K
b l h untuk
t k mengamalkan
lk sikap
ik
beretika, di samping mempunyai rasa
tanggungjawab terhadap masyarakat.

Elemen Kemahiran Insaniah

Kemahiran Kepimpinan
Tahap

Kemahiran

Keterangan

LS1

KIM

Pengetahuan tentang teori asas

kepimpinan.

LS2

KIM

Kebolehan untuk memimpin projek

LS3

Kebolehan untuk memahami dan

mengambil peranan bersilih ganti antara
ketua pasukan dan anggota pasukan

LS4

Kebolehan untuk menyelia anggota

pasukan

PEMBANGUNAN KI DI
KALANGAN PELAJAR IPT

2
Program
Add Your
Sokongan
Text here
Berfokuskan
Akademik
Program
Sokongan
Add Your
Berfokuskan
Text here
Bukan
Akademik

Pembangunan KI
Berasaskan Program
Sokongan

Add Your
Text here

Kolej Kediaman

1
Add Your
Model Embedded
Text )here
((Infusion)

Add Your
Persekitaran
Text here
Kampus
Model
M
d l Stand
St dAdd
Your
Alone Subjects
Text here
(Difussion
)

Pembangunan KI Berasaskan
Aktiviti Formal P&P

Pembangunan KI
Berasaskan Kehidupan
p
Di Kampus

Soft skills

Framework

How

infusion

Diffusion

Embedded

Stand alone
Objectives
Learning outcomes
Teaching strategies

1. Subjects
2. Co curriculum
3. Extra Co-Curriculum

Objectives
j
Learning outcomes
Teaching strategies

Soft skills
attribute

Pelaksanaan Model Embeded

Kurikulum berdasarkan LO/KI
Kaedah Penyampaian Pelbagai
Penaksiran Pelbagai

Learning Outcomes (LOs)

Psychomotor/
Practical/
Technical Skills

Life Long Learning &

Information
Management

Social Skills &

Responsibility

Communication Skills
Critical Thinking & Scientific
Approach

Knowledge

Managerial &
Entrepreneurial
Skills

Professionalism,
values,, attitudes,,
ethics

Direkabentuk
Secara Seimbang
dan Diukur Dalam
Kurikulum

Keseimbangan Kurikulum (Lebar dan Dalam)

LO Kognitif
K
itif (K)

LO Psychomotor
P
h
t (P)

LO Afektif
Af ktif (A)

Tahap
1. Recognise
g
2. Comprehend

1. Perception
p
2. Set

1. Receiving
g
2. Responding

3. Application
4. Analysis

3.Guided response
4. Mechanism

3. Valuing
(appreciating)
4. Orgnization
g

5. Syntesis
6 Evaluate
6.

5. Complex response
6 Adapt
6.
7. Originate

5. Characterization
(embodied)

Asas

Pertengahan

Lanjutan

Penerapan soft skills dalam kaedah penyampaian

Kuliah
Modul

Tutorial

Soft skill
So
Soft
sskillss

SCL

Makmal

Projek

Kajian
Kes

Kaedah Penyampaian Pelbagai

Penyampaian

SCL

Kajian
Kes

CS1

CS2

CS3

CTPS1

CTPS2

TS1

TS2

soft skill/

Kemahiran
berkomunikasi

Modul

Projek

Kuliah

Tutorial

Lab

TS3

Pembelajaran sepanjang
hayat

LL1

LL2

Kemahiran
keusahawanan

ES1

Etika dan nilai

profesionalisme

ET1
ET2

Kemahiran Kepimpinan

LS1

Pemikiran Kritis dan

penyelesaian
p
y
masalah
Kemahiran berpasukan

LS2

Aktiviti Pengajaran dan Pembelajaran Pelbagai

Perbincangan

soft skill/
Kemahiran
berkomunikasi

Aktiviti
CS1

CS2

Kerja
kumpulan

Pembentangan

Main
peranan
dan
simulasi

Kemahiran
berpasukan

TS1

TS2

LL2

ES1

ET1

LS1
LS1

LL1

ET2

keusahawanan

Kemahiran
Kepimpinan

CTPS2

TS3

Internship
(Praktikum/
Latihan
Industri)

CTPS1

Etika dan nilai

profesionalisme

Kerja
lapangan

Pemikiran Kritis
dan
penyelesaian
masalah

Kemahiran

Kajian
kendiri

CS3

Pembelajaran
sepanjang hayat

Tugasan
/projek

Kaedah Pentaksiran Pelbagai

Pentaksiran

Peperiksaan
Bertulis

Peperiksaan
Lisan

Esei/Laporan

Projek

Persembahan/
Pembentangan

Portfolio/
Webfolio

Disertasi

Internship
(Praktikum/
Latihan
Industri)

soft skill/

Kemahiran
berkomunikasi

CS1
CS2

CS3

Pemikiran
Kritis dan
penyelesaian
masalah

CTPS1

Kemahiran
berpasukan

TS1

CTPS2

TS2

TS3

Pembelajaran
sepanjang
hayat

LL1

Kemahiran
keusahawanan

ES1

Etika dan nilai

profesionalisme

ET1

LL2

ET2

Kemahiran
K i i
Kepimpinan

LS1

LS2

Instrumen Penilaian Sumatif/Pengesanan/

Tinjauan
j
Pascapengajian
p g j
Peperiksaan
Bertulis

Peperiksaan
Lisan

Esei /
Laporan

Projek

Persembahan

Portfolio
/
Webfolio

Disertasi

Pengetahuan

Profesionalisme, nilai, sikap

dan tingkahlaku beretika

Berkemahiran teknikal

Berupaya berfikir secara kritis

Berkemahiran mengurus dan

Keusahawanan

Mengurus maklumat dan

berkebolehan belajar
sepanjang hayat

Akauntabiliti sosial

Cekap berkomunikasi dan

bekerja dalam pasukan

Teknik Pentaksiran LO /

Tahap pencapaian:
1

Sangat rendah

Rendah

Sederhana

Tinggi

Sangat Tinggi

Ko Kurikulum
Mengkreditkan Ko Kurikulum
Matrik Hasil Pembelajaran Ko
Kurikulum vs. LO/KI
1 Kredit
K dit = 40 JJam ((usaha
h pelajar)
l j )

Model Konseptual Soft Skill

SUKAN

PERSATUAN

BERILMU

p p
Kepimpinan

Kerja
K
j
Berpasukan

Kompetensi
Teras
Pelajar

Kebolehan
Berkomunikasi

BERKETRAMPILAN

KESENIAN

Pelajar
IPTA

Kompetensi
Professional
Pelajar

Kompetensi
Fungsional
Pelajar

Pendidikan
sepanjang
hayat
Kokurikulum Tambahan

Kemahiran
K
hi
berfikir
secara kritis

Kemahiran
usahawan

HOLISTIK

UNIT
BERUNIFORM

Matrik Kemahiran Insaniah Dalam Kokurikulum

PROGRAM

Unit
Beruniform

Sukan

KURSUS

Kemahiran
Komunikasi

Kerja Berkumpulan

Pembelajaran
Sepanjang
hayat

Kemahiran
Keusahawanan

Etika &
Keprofesionalan

Kemahiran
Kepimpinan

ET1

ET2

LS1

LS2

C
S1

CS
2

CS
3

CTPS
1

CTP
S2

TS
1

TS
2

TS3

Palapes

Suksis

JPA3

PBSM

Asas Sukan &

Pergerakan

Bolasepak

Memanah

Tenis

Skuash

Golf

Renang

Olahraga

Bola Tampar

Perkhemahan

Senamrobik
Persatuan

Pemikiran
Kritis

LL2

ES1

Persatuan Pelajar

Khidmat
Masyarakat

Perhubungan
Awam

Pengurusan Masjid

LL1

Kesenian

Teater

Penulisan Skrip
Bangsawan

Seni Batik

Fotografi

Seni Lukis

Seni Khat

Seni Arca

Muzik Moden

Muzik Asli

Muzik Gamelan

Muzik

M ik Caklempong
Muzik
C kl

Kompang

Angklung

Silat Gayong

Silat Cekak Hanafi

Silat Gayong Fatani

Seni Silat
Dikir Barat

Nasyid

Koir

Brassband

Wayang Kulit
Muzik Klasik
Seni Tari Rakyat

Seni Tari Istana

Seni Tari
Kontemporari

Seni lakon
Teater Teknikal
Keroncong

Kokurikulum
Tambahan

Kelab Kolej

Kelab Fakulti

Kelab Universiti

Penerbitan

Projek Kolej

Projek Fakulti

Projek Universiti

Pesta
Konvokesyen

Lawatan Sambil
Belajar

Persatuan
Mahasiswa

OPKIM/
Operasi Khidmat
Masyarakat

Persatuan Anak
N
Negeri
i

Program Sokongan Bahasa Inggeris

(ELSP)
Satu pendekatan yang komprehensif dalam

usaha meningkatkan kemahiran dan

keyakinan berkomunikasi dalam Bahasa
Inggeris dalam kalangan pelajar untuk tujuan
akademik dan profesional.
Bahasa Inggeris sebagai Kunci KI

Aktiviti ELSP
A. Kursus Jangka Pendek

Kursus Am seperti Essential English

Grammar,, Oral Communication.
Kursus BI untuk Tujuan Akademik e.g.
Academic Writing,
g, Thesis Writing.
g
Kursus Peningkatan Kemahiran Kursus
~p
peningkatan
g
kemahiran tertentu e.g.
g Public
Speaking, Study Skills.

Aktiviti ELSP
B. Sumber & Bantuan Pembelajaran Bahasa
Pembelajaran kendiri e-learning/Makmal
Bahasa Interaktif
Khidmat Bantuan bimbingan secara
individu
Bimbingan dalam Bidang Pelajaran peer
tutoring

Aktiviti ELSP
C. Aktiviti Peningkatan Bahasa Inggeris

Rakan Bahasa Inggeris aktiviti kumpulan

yang
y
g dikendalikan oleh pelajar
j TESL.
Aktiviti lain seperti Perkhemahan BI, Bulan BI

PEMANTAUAN DAN PENARAFAN

Pemantauan Indeks Pencapaian (QC)
Skor Survey
y Exit
Skor Survey Pekerjaan
Skor Survey Majikan
Indeks Soft Skills (Psikometrik)
Penarafan Kebangsaan
Penarafan Antarabangsa

Objektif Penilaian Terhadap Kemahiran Insaniah

Objektif
j
Melaksanakan penilaian
p
Mengukuhkan pembelajaran
Menguji kefahaman
Menguji Kemahiran
M
Mengetahui
t h i ttahap
h pencapaian
i
Pembelajaran
Memotivasi pelajar
Maklum balas kepada pelajar
Maklum balas kepada fasilitator
Maklum balas kepada institusi
Penjaminan standard
Pembangunan pelajar
Predict pencapaian masa depan
Penarafan
Pensijilan

Pelajar
j

Perspektif
Fasilitator
IPT

Majikan
j

Kesesuaian Kaedah dan Aspek Penilaian

Penempatan

Formatif

*Aspek Penilaian

Kaedah Penilaian

Jenis
Penilaian

Kognitif

Psikomotor

Afektif

Sosial

Peperiksaan umum/dalaman

Penilaian kendiri

Penilaian secara lisan

Peperiksaan umum/dalaman

Penilaian secara lisan / oral

Pemerhatian
e e at a o
oleh
e Pensyarah
e sya a

Kajian Kes

Pembentangan

Laporan

Projek

Penilaian Kerja Lapangan

Simulasi

Demonstrasi

Fortfolio

Penilaian Kendiri

Capstone

Log Book / Journal

Jo rnal

Pemerhatian oleh pelajar

Lecturer Centred

Student Centred

Di
Diagnostik
tik

Sumatif

(Exit)

*Aspek Penilaian

Kaedah Penilaian

Jenis
Penilaian

Kognitif

Psikomotor

Afektif

Sosial

Si l i
Simulasi

Peperiksaan Umum

Peperiksaan umum/dalaman

Pembentangan

Demonstrasi

Projek / PBL

S l lidik pelajar
Soalselidik
l j

Soalselidik Pensyarah / Fasilitator

Soalselidik Majikan

Ujian Psikometrik (Senario)

Personal Traits Test

*Tahap kesesuaian

1
2
3
4
5

Kurang Sesuai

Sangat sesuai

Status
Kedapatan
p Alumni
Kerja
j Graduat
UPM 2005 Peratus
Mengikut
g
Fakulti
Bagi
g Tempoh
p
Contoh
Survey:
Memperolehi
6 Bulan Pertama Selepas Menamatkan Pengajian

Pekerjaan 6 Bulan Pertama

100
90
80

Bekerja

60
Melanjutkan
pengajian

50
40

Tidak
da bekerja
be e ja

30
20
10

TM
FB
SB
FP
SK
FP
V
FP
FB P
MK
GS
O
GS
UP M
M
KB

FS

AS

FP

FS

FS M
KT
M
FE
FR P
SB
FK

FE

FH

FP

P e ra tu s (% )

70

Fakulti

CONTOH EMPLOYER SURVEY

4.50

4.22
3.89

BILLANGAN

4.00
3.44

3.50
3.00

3.38

3.13

3.89

3.89

3.78

3.89

3.38

2.89

2.50
2.00
0

10

11

1.

Techniques, skills and modern engineering tools used.

7.

Effective communication

2.
2

Identify,
problem.
Id tif fformulate
l t and
d Solving-engineering
S l i
i
i
bl

8.
8

Understand
solutions
in
U d t d the
th impact
i
t off engineering
i
i
l ti
i
global/societal context

3.

Design a system, component of process for desire need.

9.

Recognise the need and ability to engage in lifelong

learning.

4.

Team work

10.

Understand the profesional and ethical reponsibility.

5.

Design, conduct and analyse experiment results.

11.

Contemporary issues knowledge possesion.

6.

Applicability of mathematics, science and engineering

knowlage.

Kerangka Penilaian dan Penarafan Kemahiran Insaniah

PELAN PELAKSANAAN SEGERA

Mewujudkan Pusat Pembangunan Akademik di

semua IPTA
M
Mewujudkan
j dk Pusat
P
t Ko-Kurikulum
K K ik l
di Semua
S
IPTA
Tambahbaik Kurikulum Berdasarkan Matrik
Hasil Pembelajaran
j
dan KI
Mengkreditkan Ko-Kurikulum berdasarkan
Matrik KI
Melatih Pensyarah/Staf Profesional mengenai
LO/SCL/Pedagogi/Andragogi/Penaksiran

PELAN PELAKSANAAN SEGERA

Meluaskan Kaedah SCL dalam

Pengajaran dan pembelajaran
M j l k ELSP
Menjalankan
Melaksanakan Penaksiran Menyeluruh
Berteraskan Hasil Pembelajaran
Mewujudkan Indeks KI dan Sistem Web
berdasarkan Ujian Psikometrik
Menilai Amalan terbaik dan Impak
Inisiatif terhadap Kualiti Pelajar

TERIMA KASIH