TESTUHISTORIKOENIRUZKINA

SARRERA
Zerlortubehardaatalhonetan?Testurarenezaugarriaknagusiakaurkeztea.
I.

Testumota(testuarenezaugarriakdeskribatu):
a. Izaerapublikokoedopribatua:norizuzenduadago?Pertsonabakarbatiedo
herribati?
b. Lehen edo bigarren mailako informazioa aurkezten du: dokumentutik jaso
dezakeguninformaziozuzenaedozeharkakoada?
c. Testuarenizaera:
i. Testu juridikoak: Konstituzioak, legeak, dekretuak, tratatuak,
testamentuak,estatutuak,etb.
ii. Testuliterarioak:generoliterarioezberdinekinharremanatutadauden
testuak, normalean, fikziozko pertsoanaiak erabiltzen dituztenak:
ipuinak,olerkiak,narratiba,antzerkia,etb.
iii. Testuhistoriografikoak:biografiak,kronikak,analak,historialiburak,
garai baten inguruan idatzitako testuak. Testu hauen egileak garaian
garaikoakizandaitezkeedoondorengoikerlariak.
iv. Testu teorikoak: saiakera politiko, ekonomiko edo soziologikoak,
filosofi liburuak, etb. Garai bateko pentsakeraren eredu diren
dokumentuak.
v. Testu politikoak: nazio bateko gobernuaren egituraketa edo
instituzioenfuntzionamendualantzendituztentestuak.
vi. Testusozioekonomikoak:egoerasozialetaekonomikoaneraginaizan
nahi duten testuak, greba kolektiboen aldarrikapenak, sindikatuen
informeak,etb.
vii. Iritzi testuak:ideak,sentimenduedousteakislatzendituztentestuak,
normalkimassmedietanplazaratzendirenak:egunkariak,aldizkariak,
editorialak,etb.
viii. Testu pertsonalak:dokumentupribatuakizanohidira,idatziakizan
zirenmomentuaninolakotranszendentziapublikorikizanezzituztenak:
eskutitzak,notapertsonalak,etb.
ix. Testu zirkunstantzial eta informatiboak: eguneroko bizitzan
gertatutakoakbiltzendituztentestuak:gerragaraikokronikak,gertaera
kronikak,etb.

II.

Egilea,(norkidatzidudokumentua)
a. Barkarkoaedokolektiboa:personabatekedopertsonamultzobatekegindako
testuada?
i. Bakarkakoabada:
1. Sinatzailearen izen abizenak izatekotan: Gizonezkoa edo
emakumezkoa? pertsona famatua edo ezezaguna izan zen?
Pertsonahonekbaalditubereidazkianeraginaizandezaketen
loturarik?(politiko/ideologiko/erlijioso/etniko).
ii. Kolektiboabada:
1. Dokumentua egin zuten pertsona multzoa modu espontaneo
batean bildu ziren? Hau da, momentuan momentuko egoera
batiaurreegiteko?Edokomunitatebatekidatzitakotestuada?

III.
Hartzailea(norizuzendutakotestuada)
1. Nazio, pertsona multzo edo gizabanako bakar bati bideratutako dokumentua da?
Hartzaileanordenkontutanizanda,askotantesturaenestiloaaurrezsusmatudaiteke:ez
baitdagauzabera, eskutitzpribatubat idaztea edodokumentuofizialbatgaratzea.
Lehendabizikoainformaladenbitartean,bigarrenakformaltasunexijituegitenbaitdu.
IV.

Testuinguruhistorikoa(Testuaberegaraiankokatuetaulertu)
a. Noiz sortu zen dokumentua: testuaren data zehatza ezagutzen al da(eguna,
hilabetea/urtea)?Edogutxigorabeherakronolojikokikokadaiteke(mendea)?
b. Datahorrenerlazioaberegaraikogertakizunekin:Testuarendatazerikurik
badaukaingurukourteetanbiziizanzirengertakizunekin?
c. Nonsortuzendokumentua:zenazioedoherrialdetansortuaizandentestu
batek askotan garrantzizkoa da dokumentua bera ulertzeko, konnotazioak
gehitzenbaitdizkioirakurketari.

ANALISIA
Zerlortubehardaatalhonetan?Testuaidatziaizanzengaraikogertakizunakkontutanhartuta,
dokumentuakislatzendirenideiakazaltzea:
1. Testuak eskaintzen duen informazioa osatu: gertaera bati lotutako testua bada,
gertaerahoriazalduetabaitagertakizunhorrekikodokumentuakduenloturaere.
2. Testuanazaltzendirenideienanalisiaegin,ideianagusiakatera,etb.
3. Aurrekoataleandefinitutakoideaksakonkilandu.
Prozesuhonetarakobaliagarriakizandaitezkeengalderak:
Zergaitikbeharrezkoaizanzentestuhauegitea?
Zergaitiktestuaklantzendituenideiakmomentohistorikohartannagusituziren?
Zeintzukdiratestuhonensorreraetaislatzendituenideienaurrekariak?
Zeintzukdira,dokumentuhonensorrerabultzatuzuengertaerahistorikoarenurrutieta
hurbilekokausak?
Zein da dokumentuan azaltzen diren ideien edo aipatzen diren gertaeren eta bere
garraikohistoriarenarteandaudenharremanak?
Zeintzukizanzirentestuhonenondorioak?
KRITIKA
Zerlortubehardaatalhonetan?Kritikokitestuedodokumentuareniritzibatlantzea:
1. Judizioobjektiboa:
a. Beremomentuan,testuhonenzilegitasuanaonartuaizanzen?
b. Zeinizanzenberegaraikohistoriarakoizanzuengarrantzia?
c. Zelakohurbiledourrunekoondorioakbultzatuzituendokumentuhonek?
2. Judiziosubjektiboa:
a. Egiaaldatestuakesatenduena?
b. Zeeratan,egilearensubjektibitateagertakizunhistorikoenirakurketapartziala
eskaintzendu?
c. Egileakirakurleareniritzianeraginikizannahiotedu?
d. Zelakoaurreitziakeraginaizandutetestuarenedukietan?
e. Propagandapolitikotzathardaitekentestubatoteda?
f. Orohar,dokumentuafidegarriada?