T. C.

Ege niversitesi
Di Hekimlii Fakltesi
Periodontoloji Anabilim Dal

PERODONTOLOJDE NDEKS SSTEMLER

BTRME TEZ

Stj. Di Hekimi: Zeynep Serap BERKTA

Danman retim yesi: Prof. Dr. Eralp BUDUNEL

ZMR-2013

NSZ

Periodontolojide ndeks Sistemleri konulu tez almamda bana yol gsteren

Ege niversitesi Di Hekimlii Fakltesi retim yesi Prof. Dr. Eralp Buduneliye
ve benden yardmlarn esirgemeyen arkadalarma teekkr ederim.

ZMR - 2013

Stj. Di Hekimi Zeynep Serap BERKTA

NDEKLER
1. GR VE AMA .................................................................................................. 1
2. GENEL BLGLER ............................................................................................... 2
2.1. Diler zerindeki Eklentiler ........................................................................... 2
2.1.1. Materia Alba (Beyaz Madde) ............................................................... 2
2.1.2. Kazanlm Pelikl ................................................................................ 2
2.1.3. Gda Kalntlar ..................................................................................... 2
2.1.4. Mikrobiyal Dental Plak ......................................................................... 3
2.1.5. Dita ................................................................................................... 3
3. PERODONTAL HASTALIKLARDA EPDEMYOLOJ .................................. 4
3.1. Epidemiyolojik almalarn Amalar .......................................................... 5
3.2 Prevelans ......................................................................................................... 6
3.3 nsidans ............................................................................................................ 6
4. PERODONTOLOJDE KULLANILAN NDEKSLER ...................................... 8
4.1. Dieti Enflamasyonunu len ndeksler ........................................................ 8
4.1.1. Gingival ndeks ..................................................................................... 8
4.1.2. Modifiye Dieti ndeksi ........................................................................ 9
4.1.3. Papil Kanama ndeksi ......................................................................... 10
4.1.4. Kanama ndeksi .................................................................................. 10
4.1.5. Dieti Kanama Zaman ndeksi ........................................................... 11

4.2. Periodontal Durumu Deerlendiren ndeksler .............................................. 11

4.2.1. Yaylm ve iddet ndeksi ................................................................... 11
4.2.2. Periodontal ndeks .............................................................................. 12
4.2.3. Periodontal Hastalk ndeksi ............................................................... 12
4.3. Eklenti Miktarn len ndeksler ................................................................ 14
4.3.1. Plak ndeksi ......................................................................................... 14
4.3.2. Quikley-Hein ve Turesky Plak ndeksi ............................................... 14
4.3.3. Basitletirilmi Oral Hijyen ndeksi ................................................... 15
4.3.4. Dita ndeksi ..................................................................................... 16
4.4. Tedavi Gereksinimlerinin Deerlendirilmesi ............................................... 17
4.4.1. Periodontal Tedavi Gereksinimi ndeksi (PTNS) ............................... 17
4.4.2. Toplumda Periodontal Tedavi Gereksinimi ndeksi (CPITN) ............ 18
5. ZET .................................................................................................................... 22
6. KAYNAKLAR ..................................................................................................... 23
7. ZGEM ......................................................................................................... 26

GR ve AMA

Toplumumuzda

grlen

en

yaygn

hastalklardan

birisi,

periodontal

hastalklardr. Hastaln kiiler tarafndan gzlenen ve hissedilen belirtileri, dier

hastalklar kadar yaamsal kaliteyi drmediinden, ne yazk ki toplumumuz
tarafndan yeterince nemsenmemekte ve bu nedenle periodontal hastalklar,
balang aamalarnda biz hekimler tarafndan tespit edilememektedir.
Periodontal hastalklarn patogenezinde, lokal ve sistemik etkenler yer alr.
Mikrobiyal dental plak ve dita lokal etkenlerin banda gelmektedir. Bu etkenlerin
meydana gelmesinde ise, dilerin ark zerindeki hatal konumlanmalar, az bakm
eitim eksiklikleri, hatal restorasyonlar ve takn kenarl dolgular gibi iatrojenik
faktrler nemli yer tutmaktadr. Periodontal hastalklarn patogenezinde yer alan
sistemik etkenler ierisinde, hamilelik, ila kullanm ve hormonal hastalklar gibi
etmenler yer almaktadr. Ancak bu etmenler, periodontal hastaln oluumundan ok
ilerlemesinden sorumludur.
Periodontal

hastalklarn

nedenlerinin

tespit

edilmesi,

ilerleyiinin

durdurulmas veya azaltlmas, di kayplar sebebiyle oluan estetik problemler ve

fonksiyon kayplarnn nne geilmesi amacyla epidemiyolojik almalar
yaplmtr. Yaplan bu almalar kolaylatrmak, periodontal deerlendirmeleri
doru bir ekilde ynlendirmek, periodontal hastalklar bir sistem ierisinde
snflandrmak

ve

tedavi

protokol

oluturmak

iinse

indeks

sistemleri

gelitirilmitir.
Bu derlemenin amac, periodontal hastalklarda epidemiyolojik almalarn
amac, zellikleri ve periodontal deerlendirmeler iin kullanlan indeks sistemleri
ilgili bilgileri sunmaktr.

2. GENEL BLGLER

2. 1. Diler zerindeki Eklentiler

2.1.1. Materia Alba (Beyaz Madde)

erisinde lkositler, gda artklar, epitel hcreleri dkntleri, l
mikroorganizmalar ile az sayda canl mikroorganizmalar barndran, dilerin veya
dental plan yzeyine gevek olarak yapm eklentilerdir (1).
Materia alba, su spreyi ve kuvvetli az alkalama ilemiyle tutunduu yerden
kolayca uzaklatrlabilir. Dental plaktan bu zellii sayesinde ayrlr. Dental plak, su
spreyi ve alkalama ilemleriyle uzaklatrlamamaktadr (2).

2.1.2. Kazanlm Pelikl

Esas ierii yksek molekl arlkl glikoproteinlerden olumu, di
yzeyinden kaldrldktan sonra birka dakika ierisinde yeniden oluan, hcre ve
bakteri iermeyen, effaf, renksiz bir rtdr. retim hz baz durumlara gre
deiiklik gsterir. ok hzl retilmedii takdirde plak oluumu iin nc
saylmamaktadr (1).
Mikrobiyal dental pla boyamada kullanlan eritrosin maddesi, pelikl
krmzya boyar. Mikrobiyal dental plak gibi pelikl de az alkalama ilemiyle ve
su spreyi ile uzaklatrlamaz (3).

2.1.3. Gda Kalntlar

Beslenme sonras azda kalan gda artklardr. Byk ounluu tkrn
ykama etkisi ve fralamann mekanik temizlii sonucu uzaklatrlr. ekerli ve
yapkan gdalarn uzun sre az ierisinde ve di yzeylerinde kalmasnn, pH
zerine etkisi almalarla gsterilmitir.
2

2.1.4. Mikrobiyal Dental Plak

Dileri ve az ierisindeki ortodontik ve protetik apareyleri kaplayan, organik
filmlere skca yapk halde bulunan yumuak depozitler olarak tanmlanr.
erisinde az miktarda yangsal hcreler ve epitel hcreleri de bulunur. Yapsnda
ok sayda ve farkl trde mikroorganizma saptanmtr. Mikrobiyal dental plak
fralama ilemi ve di yzeyi temizlii yntemleriyle kaldrlabilir ancak
kaldrldktan sonra belli bir zaman ierisinde yeniden oluur (1).
Mikrobiyal dental plak, supragingival ve subgingival olmak zere 2 eittir.
Supragingival plak, dilerin gingival lsnde, okluzal fissrlerde, takn yaplm
restorasyonlarn sebep olduu retansiyon alanlarnda ve az iindeki ortodontik ve
protetik materyallerin zerinde biriken plaktr. Periodontal hastalklarn temel
sebeplerindendir. Tedavi aamalarnda hasta motivasyonu iin kullanlabilmektedir.
Klinikte gzle grnr hale gelmesi, belirli bir kalnla ulamasyla mmkndr.
Beslenme alkanlklarna bal renk deiiklikleri izlenebilir. Subgingival plak,
supragingival plan aksine, grnen yzeyler dnda, periodontal ceplerin iinde
konumlanm olan plaktr. Bu nedenle kinik olarak direkt izlenemez. Yapk olan ve
yapk olmayan subgingival plak olarak iki alt birime indirgenmitir. Yapk olan
subgingival plak zerine birtakm minerallerin birikmesi sonucu dita olutuu
gzlenmitir (4,5).

2.1.5. Dita
Mikrobiyal dental plak, dilerin yzeyine yaptktan 4-8 saat sonra, hidroksi
apatit kristalleri plak yzeyine kmeye balar. Bu ilem sonucunda mineralize
olmu plaa, dita denir. Ditalar sert ve sk bir ekilde dilerin yzeyine
yaprlar ve yzeylerinde daima yapk haldeki di pla bulunur.
Ditalar, supragingival ve subgingival olmak zere 2 eittir. Supragingival
dita en ok parotis bezinin az ierisine ald st 1. Molar dilerin bulunduu
blgede ve submandibuler bezin az ierisine ald alt n keser diler blgesinde
bulunur. Supragingival ditann rengi sarms-beyazmtrak olsa da kiinin
beslenme alkanlklar, alkol ve sigara kullanmlar gibi faktrler sebebiyle daha
koyu renklerde de gzlenebilmektedir. Subgingival dita, az ierisinde

supragingival dita gibi gzlenmeyen, periodontal cep ierisinde konumlanm olan

ditadr. Cep ierisinde bulunduu ekiller deiiklik gstermektedir. Cep
ierisinde dairesel olarak di yzeyini evreleyebilir, dz olarak yzeyi kaplayabilir,
nodler ve inemsi olarak konumlanabilir. Klinik kuron boyu dieti ekilmesi gibi
sebeplerden dolay uzam dilerde, subgingival ditalar, supragingival blgelerde
grlebilmektedir (6,7,8). Ditann yaps: %70-90 inorganik, %10-30u organik
ksmdan olumutur. Ana inorganik yap kalsiyum fosfattr. Dita incelendiinde
drt adet kristal yap grlmektedir: hidroksiapatit, brushite, magnezyum whitlockite
ve ortokalsiyum fosfat (9). Dita, kalsifiye olmu mikrobiyal dental plaktr. Bu
nedenle organik yaps; mikroorganizmalar, epitel hcreleri, galaktoz, glikoz gibi
karbonhidratlardan oluur. Ayrca ditanda ramnoz ve arabinoz da bulunmaktadr
(10, 11).

Periodontal hastalk; periodonsiyumu etkileyen patolojik olaylar btndr.

Periodonsiyumun enflamatuar hastalklarnn byk bir ounluu bakteriyel
enfeksiyonlardan kaynaklanr. Periodontal hastalklarn etiyolojisinde puberte,
hamilelik, hormonal bozukluklar, gibi sistemik faktrler, iyatrojenik faktrler, ar
okluzal kuvvetler gibi etmenler yer alsa da esas olarak mikrobiyal dental plak baskn
rol oynamaktadr. Plan periodontal hastalklarn geliimindeki yeri ve nemi
belirlendiinden beri, mikrobiyal dental plan miktar, lokalizasyonu ve dieti
enflamasyonunun belirlenmesi nemli bir kriter haline gelmitir. Bu amala
epidemiyolojik almalar yaplm ve eitli indeks sistemleri gelitirilmitir.

3. PERODONTAL HASTALIKLARDA EPDEMYOLOJ

Epidemiyoloji, belirli bir poplasyonda hastalk ve sakatlklarn dalmn ve
bu dalm belirleyen etmenleri inceleyen bilim daldr. Bir baka deyile, hastalarn
bir btn olarak deerlendirilmesi, hastalkla ilgili olaylarn neden ve dalmlarnn
belirlenmesi, epidemiyolojinin grevleri ierisinde yer almaktadr. Epidemiyoloji
iin salgnlar bilimi de denmektedir. Epidemiyoloji ile belirlenen salk problemleri
iin geerli bilimsel esaslar oluturulur (12).
Epidemiyoloji, kaynak ve verilerin ynlendirilmesinde bilimsel veriler sunar.
Hastalklarn belirli bir poplasyondaki dalm ve boyutlarn ortaya koyar. Kurulan

hipotezleri ve ulalan sonular, deneysel olarak deerlendirmeye frsat verir. Kii,

yer, zaman bakmndan hastalklarn seyirlerini deerlendirir. nk salkta
sorunlar belirlemek iin kii, yer ve zaman gibi olgular ok nemlidir. Kiilerin ya,
cinsiyeti, eitim dzeyleri, sosyoekonomik seviyeleri ve meslekleri gibi durumlar var
olan salk durumunu fazlaca etkilemektedir. Bu zelliklerden dolay, epidemiyoloji
3 balk altnda salk sorunlarn inceler. Bunlar; kii, yer, zaman faktrleridir. Kii
faktr, epidemiyolojik deerlendirmelerde hastala yakalanan insanlar olarak
tanmlanr. Yukarda bahsi geen ya, cinsiyet ve eitim dzeyi gibi durumlar, bu
faktr altnda incelenir. Yer faktr bal altnda yaanlan lke, lkenin bulunduu
corafik blge ve hissedilen iklim gibi zellikler deerlendirilir. Zaman faktr ise
4 alt birimden olumutur. Bunlar: uzun sreli deiiklikler (kanser, aterosklerotik
kalp hastalklar gibi), ksa sreli deiiklikler (kzamk gibi), mevsimlik
deiiklikler (enfeksiyon hastalklar gibi) ve abuk dalgalanmalardr.

3.1. Epidemiyolojik almalarn Amalar

Epidemiyoloji, salk bilimlerinde eitli amalarla kullanlmaktadr. Salk
hizmetlerinin planlanmas, deerlendirilmesi, hastala sebep olan faktrlerin
anlalmas, hastaln kontrol edilme yntemlerinin uygulanmas, hastaln doal
seyrinin tanmlanmas ve belki de en nemlisi hastalklarn snflandrlmas,
epidemiyolojinin amalar arasndadr. Ksaca epidemiyolojik almalarn amalar:
1. Hastalklarn belirlenen poplasyondaki, ya, cinsiyet, sosyoekonomik
durum, corafi blge gibi faktrlere gre dalmn belirlemek
2. Hastala gerektiinde mdahale etmek iin hastaln doal seyrinin
bilinmesini salamak
3. Hastal nlemek ve ilerlemesini engellemek iin hastaln risk
faktrlerini belirlemek
4. Toplumdaki salk hizmetlerinin planlanmas ve deerlendirilmesini
salamak, hizmet ve personel tespiti yapmak (13).

Epidemiyolojik almalarn bir dier nemi de klinik uygulamalar

ynlendirmesidir. Uygun tedavi yntemlerini semek ve diagnostik testler iin,
epidemiyolojik almalarn sonularndan yararlanlmaktadr.
Epidemiyolojik aratrmalarda nemli olan prevalans ve insidans ifadeleri iyi
anlalmaldr. Bu iki ifade, problemin yaygnln deerlendirmede, hastaln
sebeplerini ortaya karmada yardmcdr.

3.2. Prevalans
Belirlenmi poplasyonda, belirlenilen hastalktan belli bir zaman diliminde
etkilenmi

bireylerin,

toplam

birey

saysna

orandr.

Bir

dier

deyile,

poplasyondaki hasta bireylerin toplam birey saysna orandr.

Prevalans etkileyen birok faktr vardr. Yeni vakalarn eklenmesi, iyileme
veya lm sonucu hasta bireylerin azalmas, daha hassas yntemlerin uygulanmas
ve bulunan yeni tedaviler sonucu deitirir.
Yetikin periodontitis gibi lmcl olmayan kronik hastalklarda, ya
ilerledike prevalans artmaktadr (12,14).

3.3. nsidans
Belirlenmi zaman kesitinde hastalktan etkilenmemi kiilerde, belirlenen
hastaln izlenmesi orandr. Dier bir deyile, yeni hastalanan birey saysnn,
poplasyondaki risk altndaki birey saysna orandr (15).
Epidemiyolojik almalar ve yntemler sonucunda periodontal hastalklar
hakknda fazlaca bilgi sahibi olunmutur.
Yaplan epidemiyolojik almalar, periodontal hastalklarn tm dnyada
yaygn olduunu gstermektedir. Periodontal hastalk sonucu gzlenen dietinde
kanama, dem, renk deiiklikleri, cep derinliinde art, aktif veya durgun kemik
ykmlar, mobilite ve bu sebeplerden dolay izlenen malokluzyonlar sonucu
gzlenen fonksiyon kayplar gibi bulgular, ne yazk ki objektif olarak ve kolaylkla
deerlendirilmeye elverili deildir.

Periodontal hastalklar iin epidemiyolojik yntemlerin uygulanmasn

gletiren baz sebepler vardr. Bunlar:
Periodontal hastalklar genelde kronik bir yapya sahiptir. Toplumda yaygn
olarak izlendii iin sosyal risk faktrlerini anlamak zorlar.
Periodontal hastalklarn takibi ve balangcnn tam zaman olarak
anlalmas zordur.
Periodontal hastalklar, etiyolojik ve klinik grnm olarak ok eitlidir ve

tiplere

ayrlmtr.

Bu

durum,

epidemiyolojik

yntemlerin

uygulanmasn

zorlatrabilir.
Periodontal hastalklarn belirtileri arasnda farkllklar izlenmekte bu da

yntemlerin uygulanmasn ksmen de olsa zorlatrmaktadr.

Periodontal

hastalklarn

aktiviteleri

tam

ve

doru

olarak

belirlenememektedir.
Periodontal hastalklarn esas etiyolojisi mikroorganizmalardr. Ancak

ilerlemesinde genetik ve sistemik faktrlerin ne derecede etkili olduu tam olarak

aydnlatlamamtr (16).
Bir toplumda var olan periodontal problemlerin yok edilmesi veya en azndan
azaltlmas isteniyorsa, tespit edilen periodontal problemin ne dzeyde olduu ok iyi
anlalmaldr. Periodontal hastaln oluma sebepleri aratrlmal, hangi grup
insanlarda ve hangi dnemlerde art gsterdii belirlenmelidir. Ayrca uygulamak
iin planlanm tedavi yntemlerinin var olan periodontal hastal ne derece
azaltaca ve ne derece geriletebilecei bilinmelidir. Periodontal hastalklar klinik
bulgular nedeniyle kolaylkla belirlenebilse de, tam anlamyla tan koymak,
periodontal hastaln boyutunu ve iddetini saysal olarak ifade etmek iin sistemli
ve yeterli epidemiyolojik almalara ihtiya vardr. Bu amala periodontal
hastalklar iin deiik indeksler gelitirilmitir. Bu indekslerde birtakm zellikler
olmas gereklidir.

Epidemiyolojik bir indeksin sahip olmas gereken zellikler (17):

Uygulayclar tarafndan kolay kullanlabilmeli
Klinik uygulamalarda objektif belirlemeler yaplabilmeli
Uygulama sresi uzun olmamal
Bakalar tarafndan lmler tekrarlandnda ayn sonular elde edilmeli
Daha nceden oluturulmu istatistiksel analizlere uyumlu olmal
Elde edilen sonular gvenilir olmal.

4. PERODONTOLOJDE KULLANILAN NDEKSLER

4.1. Dieti Enflamasyonunu len ndeksler
Dieti enflamasyonu kriterlerinden bazlar; dietinin deien ve doala
uymayan rengi, kvam, konturu, var olan kanama ve enfeksiyonun yaygnldr. Bu
snflamaya ait indekslerde bu kriterlerin biri veya birka kullanlmtr. Dieti
enflamasyonunu len indekslerde, enflamasyon tanmlanm, snflandrlm ve
iddeti belirtilmitir (18).

4.1.1. Gingival ndeks (GI, Le & Silness, 1963, 1967)

Bu indeks Le ve Silness tarafndan 1963 te gelitirilmi, 1967 de ise eitli
aratrmaclar tarafndan modifiye edilmitir. Bu sistemde enflamasyonun en temel
bulgusu olan kanama deerlendirilir. Dilerin mesial, distal, vestibl, lingual dietleri
deerlendirilir. Daha sonra bu deerler toplanr ve drde blnr. Bu ekilde gingival
indeks hesaplanr. Deerlerin toplam di saysna blnrse kiiye ait skor elde
edilmi olur (19,20).

Gingival ndeks Deerleri

0 Salkl dieti, enflamasyon yok.
1 Dietinde hafif enflamasyon, renk deiiklii ve hafif dem var,
sondalamada kanama yok.
2 Dietinde orta derecede enflamasyon, krmzlk ve dem var,
sondalamada kanama var.
3 Dietinde ileri derecede enflamasyon, kzarklk, dem var,
spontan kanamalar grlr.

4.1.2. Modifiye Dieti ndeksi

Modifiye dieti indeksi sondalamay elimine ederek kanama varlnn veya
yokluunun deerlendirilmesini salayan bir indekstir. Bu indekste sondalama
ilemi, sondun periodontal dokularda irritasyon yapt ve di yzeyindeki pla
kaldrmas sebebiyle kullanlmamtr. Her di iin iki dieti kenar ve iki papilla
blgesi deerlendirilir ve deerler toplanp drde blnr. Kiiye ait modifiye dieti
indeksi iin, skorlar toplanp di saysna blnr. Noninvaziv bir yntemdir (21).

Modifiye Dieti ndeksi Deerleri

0 Salkl dieti.
1 Dietinde bir blmnde hafif derecede enflamasyon, renk deiiklii ve
dem var.
2 Dietinde her blgede hafif derecede enflamasyon var.
3 Dietinde orta derecede enflamasyon var, dieti krmz ve demlidir.
4 Dietinde ileri derecede enflamasyon var, dietinde belirgin krmzlk,
dem mevcuttur, spontan kanama izlenir.

4.1.3. Papil Kanama ndeksi (PBI, Saxer & Mhleman, 1975)

Sondalama ilemi ile dieti papilindeki kanama deerlendirilir. Sondalama
4 yarm enede yaplr. Ancak yaplacak deerlendirmenin tm papillalarn
enflamasyonunu yanstmas ve uygulamann kolay yaplmasn salamak iin, sa st
ve sol alt enede oral yzde, sol st ve sa alt enede dilerin fasiyal yzlerindeki
papillerde deerlendirme yaplr. Daha sonra bulunan deerler, toplam papil saysna
blnr ve ortalama papil kanama indeksi deeri bulunur.
Bu indeks hasta motivasyonu asndan olduka nemlidir. Dietindeki
kanamay gren hasta, azndaki hastalkl blgeyi rahatlkla seebilmekte ve
kendisine retilen az bakm ilemlerini uygulama konusunda olumlu davranlar
gelitirebilmektedir (20).

Papil Kanama ndeksi Deerleri

0 Kanama yok.
1 Sondalama ileminden 20 sn sonra belli belirsiz bir kanama var.
2 Sondalama ileminden sonra papil blgesinde izgi eklinde kanama var.
3 Sondalamadan sonra interdental blgeyi dolduracak ekilde kanama var.
4 Sondalama ileminden sonra interdental blgeden taan ar kanama var.

4.1.4. Kanama ndeksi (BI, Ainamo & Bay, 1976)

Bu indekste cep iinde hafife dolalarak sondalama ilemi yaplr ve kanama
deerlendirilir. Sondalama sonucunda dietindeki kanamann varlna veya
yokluuna baklarak deerlendirme yaplr. Tm dilerin mesial, distal, vestibl,
lingual dieti blmlerinde yaplan sondalama ileminden sonra 10-15 saniye iinde
kanama olursa pozitif deer verilir. Kanama olan blgenin, incelenen blgeye oran
% olarak ifade edilir (22).

10

4.1.5. Dieti Kanama Zaman ndeksi

Bu indekste sondalama ilemi yine dieti cebi ierisinde hafif diren hissedene
kadar gezdirilir. Oluan kanama deerlendirir. Eer 15 saniye iinde kanama
gzlenmezse ilem tekrarlanr (23).
Dieti Kanama Zaman ndeksi Deerleri
0 kinci ilemden sonra 15 saniye gemesine ramen kanama yok.
1 kinci ilemden sonra 6-15 saniye iinde kanama var.
2 Birinci ilemden 11-15 saniye sonra veya ikinci ilemden 5 saniye sonra
kanama var.
3 Birinci ilemden sonra 10 saniye iinde kanama var.
4 Spontan kanama var.

4.2. Periodontal Durumu Deerlendiren ndeksler

4.2.1. Yaylm ve iddet ndeksi

Yaylm ve iddet indeksi epidemiyolojik almalarda kullanlmak zere
gelitirilmitir. Bu indekste deerlendirme alt st enede 14er dite yaplr. Ancak
yaylm ve iddet indeksiyle dieti enflamasyonu hakknda bilgi elde edilemez.
Periodontal hastala yakalanm di saysnn, tm incelenen di saysna oran
ile yaygnlk derecesi belirlenir. iddet ise 1 mmden fazla ataman kayb olan
dilerdeki toplam ataman kayb ortalamasdr. Bu indeks epidemiyolojik
almalarda sklkla kullanldndan, toplumun yaylm ve iddet indeksi hesab
iin, bireylerin toplam skoru birey saysna oranlanr (24).

11

4.2.2. Periodontal ndeks (PI, Russel, 1956)

Bu indekste klinik uygulamadan ziyade epidemiyolojik almalar iin
gelitirilmitir. Dietinde enflamasyon varl, enflamasyonun iddeti, cep oluumu
deerlendirilir. Die ait skorlar toplanarak di saysna oranlanr ve kiinin
Periodontal ndeks skoru hesaplanr (25).
Periodontal ndeks Deerleri
0 Deerlendirilen dokularda enflamasyon ve destek doku kayb yok, radyografik
deerlendirmeler normal.
1 Serbest dietinde enflamasyon var radyografik deerlendirmeler normal.
2 Enflamasyon yaygn ancak ataman kayb yok radyografik deerlendirmeler
normal.
3 Enflamasyonla beraber radyografik deerlendirmelerde yeni balam kemik
kayb var.
4 Patolojik cep oluumu vardr. Radyografik deerlendirmelerde tm dilerin
kklerinin yarsna kadar ulam horizontal kemik kayplar var, mobilite yok.
5 Radyografik incelemelerde ar kemik kayplar ve kemik ii cep oluumlar
var, mobilite ve fonksiyon kayb var.

4.2.3. Periodontal Hastalk ndeksi

(PDI, Periodontal Disease Index, Ramfjord, 1959)
Bu indekste Ramfjord dileri yani 16, 21, 24, 44, 41, 36 numaral diler
kullanlr. Bu dilerin her birinin mesial, distal, fasiyal ve lingual alanlar
deerlendirilir (ekil 1), (26).
6

1
4

ekil 1. Ramfjord dileri

12

Eer 16, 21, 24, 36, 44, 41 numaral dilerden yitirilen varsa komu diler olan
17, 11, 25, 37, 45, 42 numaral diler deerlendirilmeye dahil edilir. Bu indeks
sisteminde

ataman

kayb

deerlendirilebilmektedir. Bu

zellii nedeniyle

periodontal durumu daha iyi ifade eder.

Periodontal hastalk indeksi 2 blmden oluur: Dieti ve periodontal blm.

Dieti Blm Deerleri

0 Enflamasyon yok.
1 Hafif iddetli dii evrelemeyen enflamasyon var.
2 Orta iddetli dii evreleyen enflamasyon var.
3 leri derecede enflamasyon, kzarklk var.

Periodontal Blm Deerleri

0 Cep derinlii 3 mmyi gemez.
1 Cep derinlii 3-6 mm arasndadr.
2 Cep derinlii 6 mmden fazladr.

Periodontal hastalk indeksi sisteminde 0-3 aras deerler periodontal salk

veya gingivitis varln ifade eder. Ataman kayb derecesi 4-6 deerler arasdr.
Ramfjord dilerinde saptanan Periodontal hastalk indeksi deerleri toplanr,
incelenen di saysna blnr. Bylelikle bireyin ortalama Periodontal hastalk
indeksi deeri bulunur.

13

4.3. Eklenti Miktarn len ndeksler

4.3.1. Plak ndeksi (PI, Silness & Le, 1964)
Dietiyle temas halindeki dental pla deerlendirmeye ynelik gelitirilmi bir
indekstir. Dental pla aa karacak solsyonlarn kullanlmasnn, deerlendirme
iin faydal olabilecei ifade edilmektedir.
Bu indekste, sondalama ilemiyle tm dilerin veya seilen dilerin mesial,
distal, vestibl, lingual di yzeyinde ve dietiyle ilikide olan dental plak kalnl
deerlendirilir (27,28). Yzeylerde saptanan deerler toplanr ve matematiksel
ortalamas alnarak bireyin plak indeksi deeri elde edilir.

Plak ndeksi Deerleri

0 Dietine komu blgede plak yok.
1 Dieti kenarnda film eklinde plak var.
2 Dieti cebinde ve dieti kenarnda gzle grlr derecede plak var.
3 Dieti cebinde ve dieti kenarnda fazla miktarda plak var.

4.3.2. Quikley-Hein ve Turesky Plak ndeksi

Bu indekste, plan varln saptamak iin boyama yntemi kullanlr. Plak
indeksinde olduu gibi dental plan kalnl deil, dental plan di yzeyinde
kaplad alan deerlendirilir.
Tm dilerin mesial, distal, vestibl, lingual yzeyleri llr ve bulunan
deerlerin matematiksel orants alnarak bireyin ortalama plak indeksi deeri
bulunur.

14

Quikley-Hein ve Turesky Plak ndeksi Deerleri

0 Plak yok.
1 Dieti kenarlarnda birbirinden bamsz plak adacklar var.
2 Dieti kenarlarnda ince bant eklinde plak var.
3 Di yzeyinin 1/3n amayan plak var.
4 Di yzeyinin 2/3n amayan plak var.
5 Di yzeyinde 2/3 aan plak var.

4.3.3. Basitletirilmi Oral Hijyen ndeksi

Bu indekste, oral hijyen indeksini daha basit hale getirmek iin, tm anterior ve
posterior dilerin temsilcisi kabul edilen alt indeks di zerinden deerlendirme
yaplr. Bu diler 16, 26, 11, 31, 36, 46 numaral dilerdir. 16-26-11-31 numaral
dilerin fasiyal yzeyleri ile, 36-46 numaral dilerin lingual yzeyleri deerlendirilir.
Bu kolaylatrma ilemi hem debris indeksi hesaplamasnda hem de dita indeksi
hesaplamasnda kullanlr.
0-3 aras bir skala kullanlmaktadr. Debris ve dita deerlendirme indeksleri
hesaplandktan sonra basitletirilmi oral hijyen indeksi elde edilir (29).

Debris Deerlendirme ndeksi

0 Debris yok.
1 Di yzeyinin 1/3nden az debris var.
2 Di yzeyinin 1/3nden fazla 2/3nden az debris var.
3 Di yzeyinin 2/3nden fazla debris var.

15

Dita Deerlendirme ndeksi

0 Dita yok.
1 Di yzeyinin 1/3nden az dita var.
2 Di yzeyinin 1/3nden fazla, 2/3nden az supragingival dita servikalde
blgesel subgingival dita var.
3 Di yzeyinin 2/3nden fazla supragingival dita ve servikalde bant
eklinde supgingival dita var.

Basitletirilmi Oral Hijyen ndeks Deerleri

0,0-1,2 aras, klinik olarak iyi.
1,3-3,0 aras, klinik olarak zayf.
3,1-6,0 aras, klinik olarak kt.

4.3.4. Dita ndeksi

Bu indekste de, Ramfjord dileri esas alnr. st enede sa ve sol birinci molar
dilerin bukkal yzleri, sa orta keser diin labial yz, alt enede ise sol orta keser
diin labial yz ile sa ve sol birinci molar dilerin lingual yzeyleri deerlendirilir
(30).

Dita indeksi deerleri

0 Dita yok.
1 Dieti kenarnda az miktarda supragingival dita var.
2 Orta miktarda supra ve subgingival ditalar var.
3 Fazla miktarda supra ve subgingival ditalar var.

16

4.4. TEDAV GEREKSNMLERNN DEERLENDRLMES

1960 l yllarda periodontal hastalklarn nedenlerini saptamak amacyla birok
kapsaml indeks sistemleri kullanlmtr. Daha sonraki yllarda bu almalarn
yerini, gnlk plak kontrol uygulamalarnn gelitirilmesi ve karlatrlmas
amacyla yaplan almalar almtr. Ancak yaplan bu almalar yalnzca gingivitis
ve periodontitis gibi periodontal hastalklarn iddetini ve yaylm derecesini
belirtmekte, gerekli tedavi ilemleri hakknda bilgi vermemekteydi.
Periodontal hastalklarn tedavi yntemlerini oluturmak ve toplumun
periodontal tedavi ihtiyalarn belirleyecek indeks sistemlerini yaratmak iin,
sonraki zamanlarda aratrmaclar, almalarda bulunmu ve belli sistemler
yaratmlardr. Bu sayede periodontal tedaviye gereksinimi olan birey says ve
tedavinin yaygnln saptamak, belirlenen tedavi yntemlerini uygulayacak uzman
ve eitilmi personel saysn belirlemek ve koruyucu tedaviye gereksinimi olan
birey

saysn

saptamak

hedeflenmitir.

Bu

amalar

dorultusunda

Periodontal tedavi gereksinimi sistemi (PTNS, Periodontal treatment need system) ve

Toplumda periodontal tedavi gereksinimi indeksi (CPITN, Community periodontal
ndex of treatment needs) sistemleri gelitirilmitir.

4.4.1. Periodontal Tedavi Gereksinimi Sistemi

(PTNS, Periodontal Treatment Need System)
Bu sistemde dentisyon 4 yarm eneye ayrlmtr. eit tanya gre
belirlenmi tedavi yntemleri vardr. Bu tedavi yntemleri OHI (az bakm eitimi),
Sc ve Rp (di yzeyi temizlii ve kk yzeyi dzletirmesi), cerrahi (periodontal
cerrahi) dir. PTNS de ilk adm, tan kriterlerine gre tedavi ynteminin
belirlenmesidir. kinci adm ise seilen tedavi yntemlerinin uygulannn zaman
gereksiniminin saptanmasdr.
Tedavi yntemi:

Tan:

OHI

Dita yok.

Sc ve Rp

Dita var, cep derinlii 5 mmden az.

Cerrahi

Cep derinlii 5 mmden fazla.

17

Johaansen ve arkadalar
a
1973 ylnda kendi lkelerinde

periodontaal tedavi
srelerini yle belirlemilerdir:
OHII:

Tm
m az iin 660 dakika.

Sc ve
v Rp: 1 yaarm ene iin 30 dakik
ka.
Cerrrahi:

1 yaarm ene iin 30 dakik

ka.

4.4.22. Toplum
mda Periodoontal Tedavi Gereksin
nimi ndekksi
(CPITN
N, Commun
nity Periodo
ontal Index of Treatmeent Needs)
WH
HO, 1977 ylnda, topluuluklarn ted
davi ihtiyalarn belirrlemek iin yeni bir
indeks siistemi gellitirmitir. Bu sisteem, 1982 ylnda A
Ainamo taarafndan
epidemiyoolojik alm
malar ve hassta takibi iin uygulanm
mtr. (31,332)
ndeeks, dentisyonu alt ve st ene 3eer sekstant olmak
o
zeree toplam 6 sekstanta
s
bler. Herr arkta 2 possterior ve 1 anterior sek
kstant deerrlendirilir. H
Her sekstan
ntta en az
2 di olmaas istenir. Eer
E
1 di vaarsa o di komu
k
sekstaanta dahil eedilir.
B sistemdee, cep derinnlii lm
Bu
iin WHO
O sondu olaarak isimlen
ndirilmi
zel bir sond
s
kullan
nlr. Sonduun ucu 0,5
5 mm apnda top eeklindedir. Bu top
eklindekii u sayesin
nde hem suubgingival ditalar kolay
k
bir eekilde belirrlenebilir
hem de soondun ba dokusu iinne penetrasy
yonu nlenir. Top ekklindeki utaan sonra
srasyla 3,5,
3 5,5, 8,5
5 ve 11,5 m
mmlik iarretler vardrr. Bu iarettler arasnd
daki alan
siyah renkklidir (ekil2,3) .

eekil 2, 3. WHO
W
Sondu

18
8

Muayene srasnda WHO sondu dieti cebi iine 20-25 gram gemeyen bir
kuvvetle yerletirilir. Sondun u ksmndaki top, cep iindeki ditan, cebin
derinliini ve morfolojisini fark edebilecek ekilde dolatrlr. Her sekstanttaki en
yksek deer belirlenir ve bir tedavi plan oluturulur. CPITN sisteminin dier
sistemlerden stn olmasn salayan sebeplerden birisi kolay uygulanabilir olmas,
bir dieri periodontal hastaln tansna ek olarak tedavi gereksinimini de ortaya
koymasdr. Dieti ekilmeleri ve ataman kayb hakknda fikir vermemesi ise
sistemin dezavantajdr.
19 yandan kk bireylerde 16, 11, 26, 46, 31, 36 numaral diler
deerlendirmeye alnr.

(17) 16

11

26 (27)

(47) 46

31

36 (37)

Birinci molar diler azda ilk nce sren diler olduu iin periodontal
hastala yakalanma ans en yksek olan dilerdir ve bu nedenle deerlendirmeye
dahil edilir. Eer bu dilerin bir kayb sz konusuysa bu dilere komu olan ikinci
molar diler deerlendirilir.
Erikinlerde epidemiyolojik aratrmalarda 17, 16, 11, 26, 27, 47, 46, 31, 36,
37 numaral diler deerlendirilir. Bir posterior sekstantta periodontal durumu en
kt olan diin deeri, o posterior sekstantn deeri olarak kaydedilir.

17 - 16

11

26 - 27

47 - 46

31

36 - 37

19

Erikin bireylerde tedavi planna ynelik deerlendirmelerde her sekstantta

nc molar diler hari tm diler deerlendirmeye dahil edilir. Her sekstantta en
ileri periodontal hastala sahip die ait deer, o sekstantn deeri olarak kaydedilir
(33,34).

17 - 14

13 - 23

24 - 27

47 - 44

43 - 33

34 - 37

CPI Deerleri
0 Salkl periodonsiyum.
1 Sondalama ileminden sonra kanama var, dita / iyatrojenik irritasyon yok.
2 Supra ve / veya subgingival dita varl, iyatrojenik irritasyon varl.
3 3,5-5,5 mm arasnda s cep varl.
4 5,5 mmden derin cep varl.

0, 1, 2 deerleri verilirken, WHO sondunun top ucu veya bu utan sonraki ilk
beyaz blgenin herhangi bir ksm cebin iindedir. 3 deeri verilirken, WHO
sondunun ilk beyaz blgesi tamamen cebin ierisindedir. Siyah blgenin de bir ksm
cep ierisinde olabilir. 4 deeri verilirken siyah blge tamamen cep ierisindedir ve
hatta siyah blgeden sonraki herhangi bir seviyeye kadar sond cebe girebilir.

TN Deerleri
0

Tedavi ihtiyac yok (koruyucu tedavi).

Az bakm eitimi.

II

Az bakm eitimi + profesyonel dita temizlii.

III I+ II+ cerrahi periodontal tedavi (kompleks tedavi).

20

CPI deerlerine gre; salkl periodonsiyumda tedavi ihtiyac yoktur.

Sondalamada kanama varlnda, az bakm eitimi verilmesi yeterlidir. yatrojenik
irritasyonlar, dita ve 3,5-5,5 mm arasnda s cepler varlnda az bakm
eitimine ek olarak profesyonel dita temizlii uygulanr. 5,5 mmden fazla derin
cepler varlnda ise az bakm eitimi ve profesyonel dita temizliine ek olarak
periodontal cerrahi uygulanr. (Tablo 1).

Periodontal durum deerlendirmesi

Tedavi ihtiyacnn belirlenmesi

Salkl periodonsiyum

Tedavi ihtiyac yok

Sondalama kanama var,

dita / iyatrojenik irritasyon yok

Az bakm eitimi

Supra ve / veya subgingival dita

varl, iyatrojenik irritasyon varl

II

3,5-5,5 mm arasnda s cep varl

II

5,5 mmden derin cep varl

III

Az bakm eitimi
+
profesyonel dita temizlii

I + II + periodontal cerrahi
(kompleks tedavi)

Tablo1. CPITN deerleri

21

ZET

Toplumun byk bir kesimini deiik oran ve ekillerde etkileyen periodontal

hastalklarn etkenleri arasnda mikrobiyal dental plak, dita, kiilerin ya,
cinsiyeti, ekonomik seviyeleri, sosyokltrel dzeyleri, kullandklar ilalar,
hormonal hastalklar ve genetik yaplar yer alr. Ancak tm bu etkenler ierisinde
en temeli ve nemlisi mikrobiyal dental plaktr.
Epidemiyoloji, bir poplasyonda salkla ilgili durumlar deerlendiren,
hastalklarn sebeplerini belirleyen, hastala uygun tedavi protokol oluturmay
amalayan bilim daldr. Periodontal hastalklar, toplumlarda ok fazla grld
iin, epidemiyolojik almalar periodontal alanda sklkla kullanlmaktadr. Bu
almalar iin enflamasyon, periodontal durum ve di yzeyindeki eklentileri
deerlendiren indeks sistemleri gelitirilmitir.
Periodontal alanda gelitirilen indeksler ve yaplan epidemiyolojik almalar
sonucunda, periodontal hastalklarn etiyolojileri hakknda fikir sahibi olunmu,
uygun snflandrlmalar yaplm ve var olan hastaln derecesine uygun tedavi
protokolleri oluturulmutur.

22

KAYNAKLAR

1.

Schwartz, R. S., and Massler, M.: Tooth Accumulated Materials : A Review and
Classification. J. Periodontol., 1969, 40, 407-413.

2.

Ataolu, T., Grsel, M., Periodontoloji, S. . Di. Hek. Fak. Yaynlar, 1999.

3.

Socransky, SS.: Mikrobiology of Plaque. Compend. Contin. Suppl. 1984, 5, 5356.

4.

Kinane D.F; Causation and pathogenezis of periodontal disease. Periodontology

2000, 2001, 25, 8-20.

5.

Ximenez-Fyvie LA, Haffajee AD, Socransky S.S: Comprasion of microbiata of

supra and subgingival plaque in health and periodontitis. J. Clin Periodontal
2000, 27, 648-657.

6.

Daniel, Grant, A., Stern, I.N., Evereet, F.G: Periodontics. In the tradition of
Urban and Gottlieb, 1979, 152-157.

7.

Montgomery, F.H., Cowan, F.F., Parker, R.B., Hubbard G.L.: Kinin release in
the progression of endotoxin induced gingival inflammation. IADR. Abstract no:
325, 1971.

8.

Schuster, G.S., Haynshi. J.A., Bahn, A.N.: Toxic properties of the cell wall of
gram positive bacteria. J. Bacteriol 1967, 93, 47.

9.

Rowles, S.L.: The inorganic composition of dental calculus. In Blackwood. H. J

J. Ced Bone and tooth, Oxford, Pergamon Press, 1964.

10. Little, M.F., Bowman, L., Casciani, C.A., Rowley, J.: The composition of dental
calculus, III. Supragingival calculus- The amino acid and sacchride component.
Arch. Oral. Biol. 1966, 11, 385.

23

11. Mandel, I, D.: Histochemical and biochemical aspects of calculus formation.

Periodontics, 1963, 1, 43.
12. Beck JD, Arbes SJ. Epidemiology of Gingival and Periodontal Diseases. In:
Newman MG, Takei HH, Carranza FA. Carranzas Clinical Periodontology. 9 th
ed. W.B. Saunders Company, 2002, 74-94.
13. Burt BA. The role of epidemiology in the study of periodontal diseases.
Periodontol 2000 1993, 2, 26-33.
14. Brown LJ, Le H. Prevalence, extent, severity and progression of periodontal
disease. Periodontal 2000 1993, 2, 57-71.
15. Douglass CW. The Epidemiology of Periodontal Disease. In: Wilson TG,
Kornman KS. Fundamentals of Periodontics. 2 nd ed. Quintessence Publishing
Company, 2004, 3-21.
16. Gnay,

O.Tan

yntemlerinin

gvenilirliinin

ve

geerliliinin

deerlendirilmesi. Erciyes Tp Dergisi, 1992, 14, 249-253.

17. Dawson B, Trapp RG. Basic & Clinical Biostatisticks third edition, in: Study
Designs in Medical Research. Lange Medical Books/McGraw-Hill Medical
Publishing Division, Boston, 2001, 7-23.
18. Tunal B. Periodontoloji ve mplantolojide Klinik ve ndeksler. As Matbaaclk
ve Tic. A.. 1994, 7-17.
19. Le H, Silness J. Periodontal disease in pregnancy I-prevalence and severity.
Acta Odontol Scand 1963, 21, 533-551.
20. Atilla Gl; Periodontoloji ders notlar (3.snf). E.. Di Hek. Fak., 1998.
21. Lobene RR, Weatherford T, Ross NM, Lamm RA, Menaker L.A. Modified
gingival index for use in clinical trials. Clin Prev Dent. 1986, 8, 3-6.
22. Ainamo J, Bay I. Problems and proposals for recording gingivitis and plaque. Int
Dent J 1975, 25, 229-235.

24

23. Nowicki D, Vogel RI, Welcer S, Deasy MJ. The gingival bleeding time index. J.
Periodontol 1981, 52, 260-262.
24. Carlos JP, Wolfe MD, Kingman A. The extend and severity index: a simple
method for use in epidemiologic studies of periodontal disease. J Clin
Periodontol 1986, 13, 500-505.
25. Russel AL. A system of classification and scoring for prevalence surveys of
periodontal disease. J Dent Res 1956, 35, 350-359.
26. Ramfjord SP. Indices for prevalance and incidence of periodontal disease. J
Periodontol 1959, 30-51.
27. Silness J, Le H. Periodontal disease in pregnancy II-correlation between oral
hygiene and periodontal condition. Acta Odontol Scand 1964, 22, 121-135.
28. Turesky S, Gilmore N, Glicman I. Reduced plaque formation by the
chloromethyl analoue of vitamin C. J Periodontal 1970, 41-48.
29. Greene JC, Vermillion JR. The Simplified Oral Hygiene Index. J Am Dent
Assoc 1964, 68, 7-13.
30. Ramfjord SP. The periodontal disease index. J Periodontal 1967, 38, 602-610.
31. Ainamo J, Barmes D, Begrie G, Cutress T, Martin J, Infirri J S. Development of
the World Health Organisiation (WHO) Community Periodontal Index of
Treatment Needs (CPITN). Int Dent Journal, 1982, 32, 281-291.
32. WHO Epidemiology, etyology and prevention of Periodontal disease. Who
Tech. Rep Series No:621, Genava, 1978.
33. Oliver RC, Brown LJ, Le H. Periodontal treatment needs. Periodontology 2000
1993, 2, 150-160.
34. Wolf H F. Der CPITN schon wieder ein neuner index. Schweiz Monatschrift
Zahnmed 1997, 61-63.

25

ZGEM

01.01.1990 ylnda Kayseride dodum. lkrenimimi ehit stemen

Mustafa imek lkretim Okulunda, ortarenimimi Nuh Mehmet Kkalk
Anadolu Lisesinde tamamladm. 2008 ylnda Ege niversitesi Di Hekimlii
Fakltesini kazandm.

26