Perandoria Bizantine dhe tre periudhat kryesore t saj

N vitin 325 pas lindjes s krishtit perandori Romak Konstandini i Madh sjell
kryeqytetin e perandoris romake nga Perndimi n Lindje. Kryeqyteti i ri u
quajt Roma e Re dhe m von Konstandinopoj (Stamboll). Fillimisht, kufijt e
perandoris s re, q m von historiant e quajtn Perandori Bizantine, ishin
kufijt e s vjetrs. Por me kalimin e kohs, nn presionin e kundrshtarve t
jashtm, Bizanti humbi beteja t njpasnjshme, gj q drejtoi n kufizimin
rreth

zons

Konstandinopojs.

Ndrsa

vitin

1453

rnia

Konstandinopojs shnoi dhe fundin e perandoris s madhe. Karakteristikat

kryesore t shtetit Bizant ishin:
1. Feja e re, krishterimi
2. Sjellja e kryeqytetit nga sfera e ndikimit t latinishtes n sfern e ndikimit t
gjuhs greke
3. Realizimi i ndryshimeve/reformave n legjislacion
Fillimisht, perandoria Bizantine ishte nj shtet polietnik me organizim dhe
qeverisje romake, me fe krishtrimin dhe arsim q karakterizohej nga
greqishtja e vjetr. M von, u shndrrua n shtet me gjuh t prbashkt
greqishten, me dogm fetare ortodoksin, dhe karakter t ri kulturor.
Shteti

Bizantin

luajti

rol

rndsishm

progresimin

historis

ndrkombtare. Bizanti si superfuqi q ishte luajti rol t dyfisht, nga njra an

mbshteti Europiant e athershm nga sulmet barbare, dhe nga ana tjetr,
mbajti dhe transmetoi n pjesn tjetr t Europs thesart artistik dhe
sigrafik t antikitetit.
Tre periudhat kryesore t periudhs bizantine

(1)Themelimi i perandoris (324 565)

Kryeqyteti prcillet nga Roma n Bizant (324)
Shteti dhe ushtria realizon organizim rrnjsor (sistemi i tatimeve bhet m i
drejt).
Perandori nuk konsiderohet m zot.
Shtet filokristian. Me prjashtim prpjekjen e dshtuar t julianos, t risillte
fen e lasht.
Lufta pr ortodoksin (378 518).
Ndryshim strategjie n lidhje me trajtimin e barbarve: shteti pranon shum
prej tyre n ushtrin dhe shtetin e tij.
Dogma ortodokse merr formn prfundimtare (451).
Hapsir midis kishs lindore dhe perndimore (518).
Shekulli i Justinit (518 565)
Ngjitja n fron e Justinit (527)
Ndryshim legjislacioni (solli ndryshime pr Bizantin dhe botn perndimore).
Ndryshime n qeversje dhe ushtri.
lulzim i artit t shkronjave. Ndrtohet tempulli i Agia Sofias (535).
Periudha e II (565 1081)
(1) Armiq t rinj (565 -717).
Arabt.

 Vazhdojn reformat n jetn e brendshme t shtetit.

Hapa pozitiv (717 867)
1. Luftim i suksesshm i armiqve t huaj
2. Ndryshimet e fundit rrnjsore n jetn e brendshme t shtetit.
Kulmi (867 -1025)
- Disa pushtime t reja.
- Prfundojn luftrat e gjata me Bullgart.
- Masa mbrojtse pr t varfrit.
Fillimi i problemeve serioze (1025 1081)
Ndryshim i vazhdueshm i perandorve. Kontradikta serioze t brendshme.
Perandori e dobt, nuk prballon dot armiqt e jashtm.
Humbje t bizantve ndaj Turqve.
Ndarja prfundimtare e dy kishave (1054).
Periudha e III (1081 1453)
(1) Perandoria humbet avash avash pushtetin e saj (1081 1260)
Ndryshim

vazhdueshm

perandorsh.

Kontradiktat

brendshme

vazhdojn
Politik e keqe. Humbje t njpasnjshme me Kroatt, Serbt, Hungarezt,
Turqit etj.
Rnia prfundimtare (1260 1453)

 Perandoria zvendsohet nga shtete t vogla.

Konstandinopoja vjen srish n duart e bizantve (1261).
Turqit, forca e re e zons, fitojn vazhdimisht
Luftrat civile dobsojn bizantin.
Ushtria e sulltanit Muhamet II pushton Konstandinopojn (1453).
. Perandori i fundit Konstandin Paleologu vritet n betej.
Perandoria Bizantine nnkupton gjra t ndryshme pr njerz t ndryshm. Nj
vshtrim i shkurtr n historin e Perandoris Bizantine nga themelimi i saj n
vitin 324 deri n rnien e saj n vitin 1453.

Perandoria lindore e pakapshme/Rnia e Perandoris Bizantine

Perandoria Bizantine nnkupton gjra t ndryshme pr njerz t ndryshm.
Disa e shoqrojn at me floririn: tesserae e florinjt n mozaikt e Ravenna-s,
bekgraundi i florinjt tek ikonat, monedhat e florinjta t shumdshiruara, fijet
e florinjta t mndafsheve bizantine t prdorur pr t varrosur Charlemagne.
T tjer mendojn pr intriga oborri, helmime dhe shpurat e eunukve.
Shumica do t mendonin pr Kostandinopojn, q dikur qe Bizantiumi dhe tani
sht Stambolli dhe ka mundsi q do t sillnin n mendje profilin e qytetit me
kupoln e madhe t Hagia Sophia. Pak tjetr ndoshta jeton n imagjinatn
kolektive. E gjitha kjo sht n fakt evokuese e Bizantiumit, por ka shum m
tepr pr t eksploruar.
Ta nissh me fillimin fare sht e vshtir. Perandoria filloi kur Perandori
Konstandin (mbretroi n vitet 306-337 AD), e spostoi kryeqytetin nga Roma n

Kostandinopoj n vitin 324 AD? Kur u konsakrua qyteti nga klerikt pagan
dhe kristian n maj t 330 AD apo filloi n vitin 395 AD, kur t dy gjysmat e
Perandoris Romake t pafundme u ndan zyrtarisht n lindore dhe
perndimore apo akoma m von n shekullin V, kur Roma u plakit, u
pushtua dhe u qeveris nga gott, duke e ln Kostandinopojn dhe Lindjen si
trashgimtaren e vetme t Perandoris? Por nqoftse fillimi i saj sht i
paqart, vdekja e saj nuk sht e till: m 29 maj t vitit 1453, ushtrit e
Sulltanit osman Mehmeti II hyn n qytet dhe i dha fund ekzistencs s ktij
shteti pas m shum se nj mijvjeari.
Kur Konstandini e spostoi kryeqytetin e tij nga Roma n qytetin e deri m
athershm t panjohur, megjithse me vendosje strategjike, t Bizantiumit dhe
i dha atij emrin e tij, kjo gj sinjalizoi nj spostim interesi drejt Lindjes, por
ndoshta pak tjetr fillimisht. Pas nj shekulli III t trazuar, nj numr qytetesh
kishin funksionuar si rezidenca perandorake pa e sfiduar domosdoshmrisht
iden e Roms si qendr: Trier, Split, Selanik, Nikomedi (Izmiri i sotm). Por me
avantazhin e kuptimit t ngjarjeve t kaluara, ne mund t shikojm se ky rast
qe ndryshe: Kostandinopoja u zmadhua, u stolis me statuja t famshme dhe
objekte nga e gjith Perandoria (disa prej t cilave jan akoma n rregull sot), u
pajis me Senat dhe qytetarve t tij ju dha buka e lir tradicionale e shprndar
nga romakt. Nj numr aspektesh kryesore t Perandoris Bizantine i datojn
ksaj epoke t hershme...