POLICY BRIEFS

KOSOVO
BRIEFS KOSOVO

Korrik 2015

www.kas.de/kosovo

ZGJEDHJET BRENDAPARTIAKE
N KOSOV

Bekim Baliqi & Adem Beha

Universiteti i Prishtins

Korrik 2015
FAQE 2

Hyrje

shoqri, gjithashtu tematizimi i ktij aspekti qensor

pr demokracin, sistemin politik, zgjedhor dhe partiak

Meqense n sisteme politike parlamentare dhe vende

demokratike,

si

sht

Kosova

sipas

t vendit.

rregullimit

Kushtetues, partit politike kryejn funksionin themelor

ZGJEDHJET E BRENDSHME PARTIAKE SI PROCES

t prfaqsimit t vullnetit politik t qytetarve, t

DEMOKRATIZIMI

udhheqjes

institucioneve

dhe

vendimmarrjes

politike, rndsia e tyre sht esenciale. Literatura

sikurse

edhe

sistemeve

diskutimet

zgjedhore,

rreth

partive

sistemeve

politike,

partiake

dhe

demokracis jan thuajse t pafundme. Ajo q n

parim do t duhej t konsiderohej thelbsore n
funksionimin e vet partive e subjekteve politike, sht
organizimi,

funksionimi

dhe

rregullimi

tyre

brendshm. shtja q ngritt ktu sht se a ka dhe

far demokracie ka prbrenda vet partive, n mnyr
q ato t jen vrtet prfaqsuese dhe legjitime.
Kritikat

ndaj

partive

politike

rndom

jan

prgjithsuara, mjaft t shpeshta e ashpra dhe jo rrall

her t mbuluara me paragjykime t ndryshme.

Zhvillimi i partive politike n Kosov sht i pandashm

nga rrethanat politike e shoqrore t vendit, sikurse
dhe anasjelltas q kto rrethana jan t ndrvarura
nga vet zhvillimi i partive politike. Prandaj mund t
nisemi edhe nga premisa q nuk mund t ket
demokraci t konsoliduar nse vet partit politike nuk
demokratizohen. N prgjithsi, partit politike n
vendet post-komuniste nuk kane zhvilluar demokracin
e brendshme, as nprmjet debateve t lira e aq me
pak prmes zgjedhjeve te brendshme duke funksionuar
prmes elite te ngushte politike ose njlloj liderizmi dhe
organizimi t rrepte hierarkike. Edhe n Kosov, viteve
90-ta, skena politike e dominuar kryesisht nga LDK
ishte e prirur drejt organizimi nga lart-posht me

Mirpo, hallka fillestare dhe tejet e rndsishme n

struktura tepr rigjide dhe udhheqsi t przgjedhur

shqyrtimin e shtjes, si zgjedhjet brenda partiake ose

nga lideri i partis. Edhe n Kosovn e pas-lufts,

przgjedhja e kandidatve garues, jan anashkaluar

prkundr pluralizmit t shtuar, partit politike ishin t

trsisht. Aq m shum, n nj vend me tradit

organizuara rreth udhheqsit t partis dhe me

demokratike jo t konsoliduar, si sht Kosova,

demokraci t brisht t brendshm.

studimet dhe debatet rreth zgjedhjeve brenda partive

politike mungojn krejtsisht. Fakti q zgjedhjet e
brendshme partiake nuk mbulohen sa duhet as nga
mediet, as nuk zgjojn interesim t duhur nga shoqria
civile dhe qarqet akademike, nuk do t thot aspak q
jan m pak t rndsishme. Prkundrazi, ato jan
prcaktuese dhe njjtn koh treguese e nivelit t
demokracis, si brenda

partive ashtu edhe t vet

shtetit.

Studiuesit Hazan dhe Rideon (2010) pohojn se n

mas te madhe zgjedhjet e brendshme partiake sikurse
edhe

nominimi

przgjedhja

kandidateve

pr

zgjedhje, nuk sht e rregulluar ligjrisht prandaj edhe

mbetet zakonisht shtje e brendshme e vet partive
politike. Ndrsa, studiuesi i spikatur i partive politike,
Maurice Duverger (1964) sugjeronte se demokracia e
brendshme e partis mund t shkon n dme t
stabilitetit dhe efikasitetit t vet saj. Por q pjesa

Kjo analiz1 synon t ngjall interesimin e opinionit

drmuese e shkenctarve argumentojn q zgjedhjet

publik, t hap diskutime t gjra brenda partive

e brendshme partiake dhe mnyra se si ato zhvillohen

politike, e mbi t gjitha t shrbej pr hulumtimet e

kan ndikim n demokratizim t sistemit politik t

mvonshme n kt sfer shum pak t njohur. Qllimi

vendit. Ndrsa, disa nga kriteret e demokracis s

i ktij studimi sht, q prve pasqyrimit t situats,

brendshme jan: t drejtat e antarve, marrdhniet

eksplorimit t faktorve ndikues dhe impaktit q ka n

ndrmjet

partis

dhe

grupit

tij

parlamentar,

prerogativat e kryetarit t partis, struktura horizontale

e partis;
1

Si pjes t ksaj analize jan realizuar edhe 4 intervista me 4

zyrtar t partive politike n Kosov. Dizajnimi i pyetjeve dhe
nnpytetjeve sht hartuar nga autort e ksaj analize.
Falemnderojm Gezim Stavilecin, i cili ka zhvilluar dhe
grumbulluar materialet nga kto intervista.

autonomia e degve lokale t partis,

autonomia e degve lokale n kohn e zgjedhjeve,

kompetencat dhe procedura e zgjedhjes s liderve t
partive si dhe nominimet e kandidatve pr funksionet

Korrik 2015
FAQE 3

publike dhe listat zgjedhore (Qendra pr hulumtim dhe

Kto variabla kan t bjn me ideologjin partiake,

ndrtim

tipin partiak, lidershipin, shkalln e gjithprfshirs s

politikave,

2012:

12).

Ksaj

liste

kritereve t lartshnuara sigurisht q mund t i

antarve

vendimmarrjen

shtohen edhe shum tjera si transparenca, barazia

decentralizimin e degve, nndegve dhe njsive t

gjinore, mnyra e financimit, llogaridhnia, shqyrtimi i

tjera partiake, dhe institucionalizimin. Rezultatet e ktij

ankesave etj. Por kto kritere nuk duhet par vetm si

vlersimi jan bazuar n statutet e partive politike,

njsi matse t demokracis s brendshme, ato duhet

zhvillimin e intervistave t thella me zyrtart t ktyre

trajtuar si parakushte dhe vler pr vet demokracin.

partive, dhe praktikat jasht statutore t organizmit

NJ TIPOLOGJI E PARTIVE POLITIKE

dhe

vendimmarrse

partive

brendapartiake,

politike.

Partia

Demokratike e Kosov, ndonse praktikisht sht nj

Demokracia brendapartiake ka t bj me shprndarjen

parti q kap gjithka catch-all, ajo e definon veten si

e pushtetit brendapartiak, autonomin e njsive dhe

nj parti e qendrs s djatht. PDK karakterizohet me

organeve

nj lidership dominant, gjithprfshirje t ult t

gjithprfshirjes s antarve t partive politike n

antarve t saj n proceset vendimmarrse, dhe

proceset vendimmarrse. N tabeln e mposhtme,

autonomi,

jan vendosur gjasht variabla t varura dhe katr

pushtetit tek degt dhe nndegt.

brendapatiake

dhe

shkalln

respektivisht

decentralizm

ult

variabla t pavarura, pr ti analizuar katr partit

politike m t mdha n Kosov.
Partit

politike

/Organizimi

PDK

LDK

VV

AAK

Ideologjia

Qendr e djatht

Qendr e djatht

Qendr e majt

Qendr e djatht

Tipi partiak

Elektoraliste

Elektoraliste

Anti-sistem

Elektoraliste

catch-all

catch-all

Lidershipi

Dominant

Dominant

Dominant

Dominant

Inkluziviteti

I ult

I ult

Mestar

I ult

Decentralizimi

I ult

Mesatar

I lart

Mesatar

Institucionalizimi

I ult

I ult

I lart

I ult

partiak

catch-all

Lidhja Demokratike e Kosovs, ndonse praktikisht

lidership

sht nj parti q kap gjithka (catch-all), ajo e

mesatare t antarve t saj n proceset

definon veten si nj
karakterizohet

me

dominant,

por

me

nj

gjithprfshirje

parti e qendrs s djatht. LDK

nj

lidership

dominant,

vendimmarrse,

dhe

autonomi,

respektivisht

gjithprfshirshmri t ult t antarve t saj n

decentralizm t lart t pushtetit

proceset vendimmarrse, dhe autonomi, respektivisht

nndegt. Aleanca pr Ardhmrin e Kosovs, ndonse

decentralizm t mesm t pushtetit tek degt dhe

praktikisht sht nj parti q kap gjithka (catch-all),

nndegt. Lvizja Vetvendosje sht nj parti kundr

ajo e definon veten si nj parti e qendrs s djatht.

sistem e qendrs s majt. VV karakterizohet me nj

AAK

karakterizohet

me

nj

tek degt dhe

lidership

dominant,

gjithprfshirje t ult t antarve t saj n proceset

Korrik 2015
FAQE 4

vendimmarrse,

dhe

autonomi,

respektivisht

PARTIA DEMOKRATIKE E KOSOVS

decentralizm mesatar t pushtetit tek degt dhe

Bazuar n statutin e Partis Demokratike t Kosovs,

nndegt.

organet

qendrore

saj

jan:

Konventa

Nga katr partit e analizuara ktu, VV prin pr nga

Prgjithshme, Kryetari, Kshilli Drejtues, Kryesia dhe

demokratizimi brendaparatiak pr shkak t shkalls s

Asambleja Kombtare. Konventa e Prgjithshme sht

gjithprfshirjes s antarve t saj n proceset e

organi m i lart i partis dhe prbhet prej delegatve

brendshme t lvizjes, dhe autonomis s pikave dhe

te zgjedhur prpjestimisht me numrin e votave t

qendrave. Pr nga shkallshmria, LDK dhe AAK, kan

fituara n zgjedhjet e fundi. N Konvent marrin pjes

nj demokratizim brendapartiak mesatar, pr faktin se

antart e kryesis s PDK-s, antart e Kshillit

ende strukturat e brendshme partiake t dy partive

Drejtues t PDK-s, ministrat nga radht e PDK-s,

jan m t centralizuara, dhe degt dhe nndegt nuk

Deputett e Kuvendit t Republiks s Kosovs nga

gzojn nj decentralizm t plot brendapartiak. PDK

radht e PDK-s, kryesia e Rinise Demokratike n nivel

vlersohet si nj parti me shkall m t lart t

qendror, kryesia e Gruas Demokratike n nivel qendror.

centralizimit, mosprfshirjes s antarve n procese

Ndrsa

vendimmarrse

Prgjithshme caktohet me rregullore t veant, duke

njsive t saj partiake, respektivisht degve dhe

mos e specifikuar ne statut se nga kush dhe si caktohet

nndegve.

kjo rregullore.

Studimet empirike t shkollarve t partive politike

Kshilli Drejtues i PDK-s ka 155 antar plus 10

ofrojn evidenca se partit elektoraliste catch-all jan

antar nga mrgata, q zgjedhn n sesionin zgjedhor

jomiqsore ndaj demokratizimit t brendshm partiak,

t Konvents s Prgjithshme me votim t fsheht.

kurse

Propozimin pr antar t Kshillit mund ta bj secili

inkluzive, m t decentralizuara, dhe m miqsore ndaj

delegat n Konvent. Por, paragrafi vijues i nenit 39 t

transparencs

brendshm

statutit specifikon se kryetari, pas konsultimit me

partiak (von dem Berge et.al., 2013). VV e definojm

Kryesin, propozon gjysmn e kandidatve pr tu

si parti relativisht kundr sistemit, pr faktin se,

zgjedhur n Kshillin Drejtues. Neni 24 i Statutit te

fillimisht, VV ka pasur qndrim kundr Planit t

PDK-s flet pr procedurn zgjedhor n deg. Sipas s

Ahtisaarit dhe t gjitha produkteve t tij, duke refuzuar

cils kuvendi i degs prbhet nga antart e secils

kshtu

nndeg t cilt delegohen nga nndega prkatse.

Numri i antarve t deleguar prcaktohet me akt t

partit

dhe

mungess

kundr
dhe

sistemit

autonomis

konsiderohen

demokratizimit

pjesmarrjen

kufizimeve

zgjedhje

vendimmarrse

dhe

pr

shkak

autonomis

institucioneve t Kosovs. M von, VV ka pasur nj

numri

delegatve

pr

Konventn

veant t kryesis s degs.

zhvendosje nga nj parti lvizje absolutisht kundr

sistemit n nj parti relativisht kundr sistemit sht

Mbetet mjaft e paqart procedura e przgjedhjes s

prfshir

formatin

delegatve, numri dhe mandati i tyre, qofte n deg

institucional mbi t cilat jan organizuar zgjedhjet dhe

apo edhe n Konventn e Prgjithshme, sikurse edhe

rrjedhimisht edhe institucionet e Kosov.

vet procesi i prgjithshm zgjedhor.

STATUTET PARTIAKE

LIDHJA DEMOKRATIKE E KOSOVS

Statutet e partive politike n Kosove, me kalimin e

N ann tjetr, statuti i plotsuar i Lidhjes Demokratike

kohs

t Kosovs, i cili hyri n fuqi n mars 2012, thekson

ndryshme, duke i rregulluar kshtu edhe procedurat e

kto si organet drejtuese t partis: Kuvendi, Kshilli i

zgjedhjeve t brendshme, nga niveli i m i ulet i

Prgjithshm, Kryetari dhe Kryesia e LDK-s. Kuvendi i

nndegve e degve, deri te niveli qendror i organeve

LDK-s, si organi me i larte, prbhet nga 355 delegat

drejtuese dhe kryetarit t partis.

t zgjedhur n kuvendet e degve. Neni 18, pika 2 e

kan

zgjedhje,

psuar

duke

ndryshime

pranuar

dhe

plotsime

statutit, prshkruan se: Pr numrin e delegatve sipas

Korrik 2015
FAQE 5

degve dhe kriteret e zgjedhjes s tyre vendos Kshilli i

LVIZJA VETVENDOSJE

Prgjithshm, prkatsisht Kryesia e LDK-s, n baz

Statuti i VV-s sht m kompleksi dhe m i gjati nga

t autorizimit t Kshillit t Prgjithshm.

katr statutet e analizuara ktu. Lvizja Vetvendosje

Kuvendi zgjedh 98 antar t Kshillit t Prgjithshm,

sht e organizuara n tri nivele: Kshillin e Piks,

si dhe Kryetarin e partis, i cili behet me kt antar i

Kshillin e Qendrs dhe Kshillin e Prgjithshm. VV

99 dhe njkohsisht kryetar i Kuvendit, i Kshillit t

sht e organizuar dhe funksionon sipas parimeve t

Prgjithshm

demokracis

dhe

Kryesis

LDK-s.

Kuvendi

drejtprdrejt.

Neni

28

Statutit

Zgjedhor i Degs i paraprin Kuvendit Zgjedhor t LDK-

rregullon demokracin e drejtprdrejt. Sipas ktij neni

s, ku zgjedhn 101 delegat, t zgjedhur n kuvendet

antart e VV votojn n mnyr t drejtprdrejt

e nndegve. Kryetari i partis zgjidhet n Kuvendin

zgjedhjen e Kryetarit t VV, Kryetarin e Qendrs dhe

zgjedhor, me votim t fsheht dhe me m shum

antart

kandidat, kurse neni 25.1 prcakton se kandidatura

koalicionet qeveritare, programin politik t VV etj.

pr kryetar bhet n Kuvend dhe miratohet nga 50 pr

Vendimet n VV, sipas nenit 6, merren me konsensus,

qind plus 1 t delegatve t pranishm.

dhe n rast t mungess s tij, ather vendimet

saj,

koalicionet

parazgjedhore

dhe

merren me vullnetin e shumics, megjithse askund n

Kshilli i Prgjithshm i LDK-s ka miratuar rregulloret

statutin

e puns pr kuvendet zgjedhore t nndegs dhe

instituti i vots s fsheht. Numri i delegat t

Lvizjes

Vetvendosje

nuk

prmendet

degs, t cilat prcaktojn proceduarat e zgjedhjeve n

propozohen n Kshillin e Piks prllogaritet me numrin

kto nivele. Neni 2 i Rregullores s puns pr kuvendin

e antarve brenda do pik. Neni 39.3 e rregullon

zgjedhore t nndegs saktson se lista e antarsis

formuln e numrit t delegatve: 1 delegat = 7 deri

s nndegs sht njkohsisht list zgjedhore dhe se

n 15 antar; 2 delegat = 16 deri n 30 antar, 3

t drejtn pr te zgjedhur dhe pr te u zgjedhur e ka

delegat = 31 deri n 60 antar; 4 delegat

secili antar. Ndrsa neni 16 thekson se radhitja e

shume se 61 antar.

= m

kandidatve n listn zgjedhore pr secilin nga organet

e Nndegs dhe pr delegat pr Kuvend t Degs

Niveli i dyt i organizimit sht Qendra e VV, E prbr

bhet sipas alfabetit. Neni pasues sqaron prmbajtjen e

nga Kshilli, Kryesia, Sekretariati, Nnkomitet dhe

fletvotimeve, kurse neni 19 flet pr procedurn e

Komisioni Disiplinor. Sipas nenit 46, Kshilli i Qendrs

numrimit t votimit dhe shpalljen e rezultateve. Edhe

sht organi m i lart vendimmarrs n nivelin e dyt

rregullorja pr zgjedhjet e kuvendit t degs, ndjek

t VV. Delegatt pr Kshillin e Qendrs zgjidhen sipas

kryesisht

Kuvendi

metods: 1 delegat = 21 deri n 150 antar; 2

zgjedhor prbhet nga 101 delegat t zgjedhur n

delegat = 151 deri n 300 antar; 3 delegat = 301

kuvendet e nndegve dhe neni 14 qartson se radhitja

deri n 600 antar; 4 delegat = 601 deri n 900

e kandidatve n listn zgjedhore pr secilin nga

antar dhe 5 delegat = 901 deri n 1200 antar.

po

kto

rregulla

zgjedhjes.

organet e degs dhe pr delegat pr Kuvend LDK-s

bhet sipas alfabetit, kurse numri i delegatve pr

Niveli i tret i organizmit sht Kshilli i Prgjithshm i

VV, i cili sht organi m i lart vendimmarrs.

seciln deg prcaktohet nga Kryesia e LDK-s.

Prgjegjsit e Kshillit jan t rregulluara me nenin

Kto rregullore edhe pse n mas t madhe sqarojn
aspektin formal t organizimit dhe mbarvajtjes t
zgjedhjeve, nuk ofrojn informata rreth autonomis s
nndegve, degve nga ndikimi qendror dhe se ku
mund

zgjedhjeve.

adresohen

parregullsit

eventuale

gjate

62, sipas t cilit, ky Kshill plotson, ndryshon dhe

miraton Statutin dhe dokumentet e tjera me 2/3 e
votave

gjith

antarve

ktij

Kshilli.

Prgjegjsit e tjera kan t bjn me zgjedhjen e

Kryesuesit dhe zv. Kryesuesit t Kshillit, krijimin e
komisioneve ad hoc, zgjedhje e antarve t Kryesis
s VV, miraton buxhetin e VV, mbikqyr punn e
grupit parlamentar t VV, miraton listn finale pr
zgjedhje t kandidatve t VV etj. Mbledhjet e Kshillit

Korrik 2015
FAQE 6

mbahen

nj

her

do

tre

muaj.

Kshilli

m i lart mes dy Kuvendeve Zgjedhore, sht Kshilli

Prgjithshm i nivelit t tret t VV-s, prbhet nga

Drejtues.

delegatt e qendrave t VV, kryetart e qendrave t

gjithprfshirs n krahasim me 3 partit e analizuara

VV, deputett e VV, kryetart e komunave q i

n kt punim, dhe prbhet nga: Kryetari i AAK-s,

prkasin VV, kryesia e VV, dhe antart e nderit. Neni

Nnkryetart, Sekretari i Prgjithshm, 60 antar t

68 i Statutit precizon se Kryesia e VV sht organi m

zgjedhur nga Kuvendi, 5 prfaqsues nga Aleanca e

lart vendimmarrs midis dy mbledhjeve t Kshillit t

Gruas, dhe 5 prfaqsues nga Aleanca e t Rinjve.

Prgjithshm, dhe n Kryesin e VV nuk mund t jen

Kshilli Drejtues i AAK-s ka 14 kompetenca, nga

antar

kshilltart

aprovimi i programit dhe draft-statutit t AAK-s,

komunal, deputett, dhe antart e Kabinetit Qeveritar.

zgjedhja e nnkryetarve, sekretarit dhe antarve t

saj

kryetart

komunave,

Kshilli

Drejtues

AAK-s

sht

tjer t kryesis s AAK-s, e deri te shqyrtimi i

Kryetari

VV-s,

sipas

konsiderohet

koalicioneve potencaile mes AAK-s dhe partive t tjera

prfaqsuesi m i lart politik i VV-s dhe drejton

dhe aprovimi i listave zgjedhore. Nj organ tjetr i

edhe Kryesin e VV-s. Antart e Kryesis s VV-s

AAK-s, q nuk i parapar n Statutet e partive t

jan: Kryetari dhe dy nnkryetart e VV-s, Kryesuesi i

tjera,

Kshillit

konsultativ gjithprfshirs, i rregulluar me nenin 19

Kryetari

Prgjithshm,
Grupit

nenit

72,

Sekretari

Parlamentar,

Organizativ,

Koordinatori

Komiteteve, dhe 7 antar t propozuar nga Kshilli i

sht

Kryesia

Zgjeruar,

nj

organ

ky

t Statutit, i cili prfaqson dhe mbron interesat e

degve dhe nndegve.

Prgjithshm. Statuti i VV rregullon se nse kryetari i

VV zgjidhjet kryeministr i vendit, ai/ajo duhet t jep

Neni

23

Statutit

rregullon

funksionin

dhe

dorheqje nga pozita e Kryetarit t VV.

prgjegjsit e Kryetarit t AAK-s. Sipas ktij neni,

mes tjerash, kryetari propozon prbrjen e Kryesis s

ALEANCA PR ARDHMRIN E KOSOVS

AAK-s, e cila aprovohet nga Kshilli Drejtues, udhheq

dhe prfaqson partit, zbaton programin dhe statutin,

Aleanca pr Ardhmrin e Kosovs sht e organizuar

dhe i raporton Kuvendit dhe Kshillit Drejtues. Pos

n nivel t nndegve dhe degve. Sipas nenit 4 t

nnkryetarit, n statut precizohet se AAK-ja ka edhe

Statutit t AAK-s, organet e AAK-s jan Kuvendet,

nnkryetart, q ndihmojn kryetarin n fushat e tyre

Kshillat Drejtuese, Kryesit e Zgjeruara, Kryesit,

t prgjegjsis, dhe sekretarin i cili zbaton vendimet e

Grupi Parlamentar i AAK-s, Aleanca e Gruas s

Kryesis s AAK-s.

Kosovs, Aleanca e t Rinjve t Kosovs dhe Komisioni

Statutar. Kuvendi Qendror i AAK-s sht organi m i

ANALIZA E ZGJEDHJEVE

lart vendimmarrs, i cili miraton, ndryshon dhe

plotson statutin dhe programin politik t AAK-s.

Zgjedhjet e brendshme partiake m shum shihen si

Kompetencat tjera t Kuvendit sht zgjedhja dhe

procedur pr t (ri)zgjedhur kreun e partis sesa si

shkarkimi i Kryetarit t AAK-s. Kuvendi i Rregullt

zgjedhje pr t gjitha strukturat e brendshme partiake.

Zgjedhor, sipas nenit 14, mbahet nj her n her n

Interesimi i medieve apo i shoqris prgjithsisht pr

do tre vjet. Delegimi n Kuvendin Qendror nga degt

kto

dhe nndegt bhet n baz t dy kritereve: do deg

rndsis q kan kto zgjedhje pr skenn politike

delegon 2 delegat n Kuvendin e AAK-s, dhe kriteri i

dhe s kndejmi pr t ardhmen dhe demokracin e

dyt, degt e vendosura n nj territor me m shum

vendit.

zgjedhje

sht

mjaft

zbeht,

prkundr

se 100.00 banor i delegojn tre delegat. Aleanca e

Gruas s Kosov delegon 20 delegat n Kuvend dhe

Zgjedhjet e fundit brenda PDK-s jan mbajtur nga

Aleanca e t Rinjve delegon 20 delegat. N Kuvendin

nntori 2012 deri me 26 janar 2013. Kjo ishte

Qendror t AAK-s marrin pjes deputett e AAK-s,

Konventn e gjashte zgjedhore me radh ku, pa asnj

ministrat dhe zv/ministrat e ksaj partie, antart e

kundr-kandidat dhe me aklamacion, Hashim Thai u

kryesis aktuale, si dhe 9 ekspert antar t Kshillit

rizgjodh kryetar i partis. Kurse zgjedhjet e fundit

Kombtar. Sipas nenit 17 t Statutit t AAK-s, organi

brenda LDK-s jan mbajtur gjat muajve prill dhe maj

Korrik 2015
FAQE 7

2015 duke prfunduar m Kuvendin e tet zgjedhor.

n AAK prgjigja ishte se demokracia brenda partiake

Kryetari Isa Mustafa fillimisht u sfidua nga kundr-

vuan nga pasojat e s kaluars dhe se varet nga

kandidatja Vjosa Osmani e cila shpalli kandidaturn,

profilizimi i partive (Isufi, 22.05.2015).

por q iu desht miratimi nga m shum se 50% t

delegatv t pranishm, t ciln gj ajo nuk e arriti.

Vendimmarrja:

Kshtu pa kundrkandidat, me votim t hapur dhe me

vetm dy vota kundr, Isa Mustafa u rizgjodh kryetar.

Sipas Musmuratit, n PDK vendimmarrja rregullohet

Jan hetuar edhe shkelje tjera statutore gjat ktij

me statutin e partis, ku Konventa e cila prbhet nga

procesi

600 deri 800 delegat sht organi m i lart. N parti

kryetareve n disa deg n Pej, Gjilan dhe degs s

vendimet merren me konsensus, ndrsa vendimet

katrt n Prishtin. Gjat vitit 2015 edhe Lvizjes

prfundimtare jan te kryetarit sepse ai i miraton dhe i

Vetvendosje organizoi zgjedhjet e saj t brendshme.

nnshkruan (Musmurati, 18.05.2015). Gjithashtu n

Kandidati i vetm pr kryetar t VV,

LDK, sikurse edhe n VV dhe n AAK, thirren n

zgjedhor,

si

zgjedhja

me

aklamacion

Visar Ymeri, u

zgjodh kryetar me mbi 97% t totalit t votave. Edhe

rregullimin statutor t procesit t vendimmarrjes.

pse votimi ishte sipas parimit nj antar nj vot, gara

zgjedhore pa asnj kundrkandidat e zbehu ket
proces demokratik. Aktualisht zgjedhjet e brendshme
partiake jan duke u zhvilluar edhe n AAK.
Si pjes t

ksaj analize jan

Zgjedhja e kandidatve:
Zyrtart e PDK-s sqaruan se procesi fillon nga aktivi
pastaj n nndege dhe deg pr t prfunduar n

intervistuar

Basri

Musmurati nga PDK, Armend Ibrahimi nga LDK, Ahmet

Konventn Zgjedhore t Partis. N PDK jan 777

nndeg dhe 553 aktive. N LDK sikurse edhe n VV
kt procedur e kan t rregulluar me rregullore t

Isufi nga AAK, dhe Boiken Abazi nga VV.

veanta pr zgjedhjet n nndeg dhe deg. Sipas t

dhnave nga intervista, LDK ka 1200 nndeg, kurse

Demokracia brendapartiake:

VV ka 400 pika. Pr AAK nuk kemi marr prgjigje n

Basri Musmurati nga PDK pohon se n partin e tij ka

ket shtje.

demokraci t brendshme pasi q procesi zgjedhor

zhvillohet

nj

gar

demokratike

me

shum

Shqyrtimi i ankesave:

kandidat (Musmurati, 18.05.2015). Sipas Musmuratit,

secili kandidat prezanton projekt programin e vet me t
cilin

kandidon

pr

strukturat

prkatse.

Ndrsa,

theksohet se edhe prfaqsimi i gruas me 30% n

struktura t partis sht n prputhje me ligjin mbi
zgjedhjet dhe demokracin brendapartiake. Edhe n
LDK

demokracin

brendshme

ndrlidhin

me

procesin zgjedhor i cili zhvillohet n 3 nivele t partis

dhe

vlersohet

(Ibrahimi,

si

15.05.2015).

rregullt
N

VV

dhe

demokratik

demokracin

brendshme e kuptojn dhe zbatojn n kto tre forma;

(1) demokracin me prfaqsim, (2) demokracin
pjesmarrse dhe (3) demokracin e drejtprdrejt. M
tej theksohet votimi i fsheht, parimi nj aktivist nj
vot, si dhe kufizimi i mandatit deri n tre vjet, dhe nj
pozicion drejtues nuk mund t mbahet nga i njjti
aktivist m shum se dy mandate t njpasnjshme
(Abazi,

14.05.2015)

konsiderohen

si

baze

mirfillt e demokracis s brendshme. N ann tjetr,

Edhe n ket pyetje pothuajse t gjitha partit pohojn

se ekzistojn komisionet pr shqyrtimin e ankesave
dhe mohojn se kandidatet e zgjedhur mund t
refuzohen nga lideri ose kryesia e partis. N lidhje me
pyetjen se sa kryetar degsh t partis suaj jan
ndrruar nga te gjitha degt e partis, t intervistuarit
ton theksuan se n zgjedhjet e fundit n PDK jan
ndrruar 11 nga 38 kryetar degsh, n LDK 13 kryetar
degsh ose rreth 35% nga t gjitha degt, n VV
pohojn se dy t tretat (2/3) e t gjith Kryetarve t
Qendrave (Degve) jan ndrruar. Ndrsa AAK sht
ende n procesin zgjedhor por deri m tani nga 3
kryetar degsh t tanishm jan ndrruar 2.
Lista e antarsis:
Sipas PDK-s lista e fundit e antarsise ka qen mbi
njqindmij, por nuk jep t dhna s a ekziston nj

Korrik 2015
FAQE 8

baz e t

dhnave t antarve dhe nga kush e si

e veta n procesin e arritjes s konsensuesit. Sipas

menaxhohet ajo. Njjt edhe n LDK dhe AAK nuk

Abazit, n VV, ka pasur plot raste kur propozimet e

duken se kan nj liste t mirfillt t antarsis pasi

Kryetarit jan mbivotuar nga Kryesia apo Kshilli i

q nuk japin prgjigje konkrete n ket pyetje. Sipas

Prgjithshm

VV ata kan bazn e t dhnave e cila prditsohet dhe

se aktualisht i 19700 antar t regjistruar.

KONKLUZIONE

Transparenca:

Konsolidimi demokratik brendapartiak mbetet sfid e

partive

politike

Kosov

qaset n dokumente t partis, kurse zyrtart e VV

rregulloreve pr zgjedhjet e brendshme) ku procesi

theksojn se aktivistt e VV kan qasje n do

zgjedhor sht mjaft i decentralizuar dhe autonom,

dokument, prfshir ktu procesverbalet. Ajo q vlen t

ndikimi q ushtrohet nga qendra bn q rezultati t

shnohet ktu sht e vetmja VV i ka t publikuar n

jet n prputhje m krkesat dhe pritjet e liderit dhe

uebfaqen e saj raportet e saj financiare. Kurse zyrtart

lidershipit t partis. Ky fenomen i mungess s

demokracis

LDK-s

dhe

AAK-s,

po

ashtu,

formale

2014).

Sipas Musmuratit, do antar i partis ka t drejt te

intervistuar

rregullave

(Beha/Baliqi,

Prkundr

brendapartiake

ku

(statuteve

pushteti

dhe

sht

theksojn se partit e tyre jan transparente, dhe se

centralizuar dhe udhheqsit e fuqishm udhheqin n

mbledhjet e tyre jan publike edhe pr mediat.

mnyr autokratike me pjesmarrje t vogl nga

Megjithat, nga nj krkim bazik, mund t vrejm se

antart sht lehtsisht i identifikueshm lehtsisht

AAK nuk ka aktualisht fare uebfaqe.

edhe n rajon. (Karasimeonov, 2005:6 cit. Daskalovski,

2012:39).

Zgjedhja e kryetarit:

Pjesmarrja e ult n zgjedhje, respektivisht abstenimi

gjithnj m i lart i votuesve, flet qart edhe pr

Rreth zgjedhjes se kryetarve t partive t tyre, t

mosbesimin q qytetaret shfaqin ndaj partive politike

intervistuarit kan deklaruar me sa vijon. Kryetari i

dhe drejtuesve t tyre. Fakti se kandidatt, qoft pr

PDK-s zgjidhet nga Konventa Zgjedhore. Mandati

zgjedhje

kufizohet pr 4 vite. Kryetari i LDK zgjidht nga

preferuarit dhe m besnikt e kryetarve, sikurse edhe

Kuvendi Zgjedhore me 50% + 1 vota te delegatve te

fakti se prkundr rezultateve n zgjedhje, kryetari i

pranishm. Mandati 4 vjear. N VV pr t kandiduar si

partis

Kryetar t Lvizjes, kandidat duhet t grumbullojn

vazhdojn

nnshkrimet nga 1/5 e antarve t Kshillit t

llogaridhnie politike n form t dorheqjes, dshmon

Prgjithshm, ose 1/5 e t gjith bazs s aktivistve.

pr tendenca autokratike brenda partive.

Votimi pr kandidatt bhet sipas parimit nj antar

nj vot nga e gjith baza e aktivistve. Mandati i
kryetarit t Lvizjes VETVENDOSJE!, si dhe kryetarve
t Qendrave dhe Pikave sht 3 vjear, me kufizim deri
n dy mandate t njpasnjshme. I njjti kufizim n
vitet dhe numrin e mandatave sht edhe pr Kryetart
e Qendrave. N AAK, kryetari zgjidhet me me votim te
fsheht, por edhe me aklamacion. Mandati sht 4
vjear. Megjithat, rreth fuqis s kryetarit t partive
t tyre, ata kan komentuar me sa vijon; sipas
Musmurati, vendimet n PDK diskutohen bashkrisht
n kryesit t partis dhe aty merret nj qndrim
konsensual. Sipas tij, vendimet i marrin strukturat e
PDK-s. Sipas Ibrahimit, edhe n LDK ka nj qasje
konsensuale dhe se kryesia e LDK-s i konsulton degt

lokale

apo

apo

edhe
ti

nacionale,

kryetart

ushtrojn

jan

kryesisht

strukturave

mandatet

pa

tjera
bartur

Korrik 2015
FAQE 9

REKOMANDIME PR PARTIT POLITIKE

Vendosin

dhe

fuqizojn

mekanizma

pr

prfshirjen e antareve n vendimmarrjen

Rekomandim i prgjithshm:

brendapartiake.

Partit politike dhe iniciativat qytetare duhet t

t tyre partiake, respektivitisht t pikave,

demokratizohen n mnyr q t arrijn ti

prmbushin pritjet e qytetarve. Shprndarja

seksioneve, degve apo nndegve.

e pushtetit brendapartiak mes antarve dhe

degve

qendrore

partive

politike

qendrore

partiake

duhet

bazohet

gjithprfshirshmri t antarve n proceset

Sigurojn kanale informimi pr antarsin e

tyre dhe qytetart e Kosovs pr vendimet e

dhe

shprndarja e pushtetit mes vet organeve

Rrisin autonomin vendimmarrse t njsive

marra brenda partive t tyre politike.

Decentralizojn prpilimet e listave zgjedhore

dhe t prmbahen nga ndrhyrjet n kto lista
n nivel t komunave.

vendimmarrse brendapartiake dhe autonomi

t pikave, nndegve, dhe degve t tyre n
terren.

Pr t prmbushur kt objektiv, partit

politike

dhe

iniciativa

qytetare

duhet

ndryshojn dokumentet themeltare t tyre,

prfshir statutin dhe programin. Tolerimi i
mendimit tjetr, respektimi i diversitetetit t

Pikpamjet e paraqitura n kt punim jan

zgjidhjeve t ofruara nga prkrahsit,antart

pikpamje personale t autorit dhe ato nuk

dhe zyrtart q kan post parti politike e

paraqesin

forcon debatin demokratik brendapartiak.

Konrad Adenauer.

patjetr

qndrimet

Fondacionit

Punimi origjinal sht shkruar n gjuhn shqipe.

Rekomandime t veanta:

Garantojn transparenc t plot financiare

duke i publikuar raportet financiare vjetore n
uebfaqet e tyre.

Votimi n te gjitha nivelet t jet i fsheht dhe

sipas vullnetit t lir.

Pezullojn statusin e antareve t partive t

tyre q jan nn hetime pr korrupsion, krim
t organizuar dhe vepra t tjera penale.

Vendosin mekanizma adekuat pr zgjidhjen e

konflikteve brendapartiake dhe t nxjerrin
akte t veanta prmes s cilve rregullohet
fushveprimtaria e ktyre mekanizmave.

Gara zgjedhore t mos shrbej pr eliminime

apo margjinalizim t grupeve dhe kandidateve
rivalizuese pas zgjedhjeve.

Mandati, fushveprimtaria dhe parimet mbi

cilat

funksionojn

Komisionet

Disiplinore

brendapartiake duhet t jen transparente,

dhe vendimet nuk duhet t jen arbitrare.

Kontakti:
Fondacioni Konrad Adenauer Konrad-Adenauer
Zyra n Kosov
Bulevardi Nna Terez 30-3/6
KO-10000/Pristina
Tel. +381 (0) 38 229 874
Prishtina@kas.de
www.kas.de/kosovo