UNIVERZITET U TUZLI

FILOZOFSKI FAKULTET
STUDIJSKI ODSJEK: TE

DIPLOMSKI RAD
Biomasa kao izvor energije

Tuzla, novembar 2007. godine

MATIKA

Diplomski rad
Mentor
Rad ima: 41

Biomasa kao izvor energije

nl

, prof.
stranicu

Redni broj dipomskog rada : 90.

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

REZIME

Primarna prednost biomase kao izvora energije je u njenoj

obnovljivosti. Upravo ovakva karkteristika daje sutinsku prednost biomasi
u
neobnovljiva.
s otpadom iz biomase
i njegovom materijalnom i energetskom
iskoritavanju.
U diplomskom radu Biomasa kao izvor energije prikupljeni su
podaci o svim vrstama i osobinama biomase kao izvora energije, ukazano
je na njihove pozitivne i negativne strane te obja
koritenja u energetske svrhe.
gija proizvodnje en
oplotnu energiju
sa posebnim akcentom na kogeneracijske sisteme odnosno istovremenu
proizvodnju ele
to je dat osvrt na
biomasu
z
nu u rjeavanju problema manjka energije i
njenim visokim cijenama, koritenjem biomase rjeava se i probleme
zatite ivotne sredine. Osvrt je dat i na potencijale biomase u zemljama
E
sne
i Hercegovine.

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

SUMMARY
The growing conscious about influence of human affect on nature and
environment and the knowledge about limitation of fosil sources of energy shows
us their economical using like searching for the manner for geting the energy from
renewal sources.
In the beginning, this work is focused on technology of disposal the waste of
biomas and its material and energetic exploatation. In this work biomas like
source of energy are collected the informations about all sorts of biomas and
their gualities as source of energy, their positive and negative sides are showed
here and described the manner of using in energetic purpose.
Also, it is analyzed here the technology of production of energy by thermic
treatment of biomas, transformation of biomas into electric and heating energy
with special accent on cogeneratious sistem, that means simultaneous production
of electric and heating energy.
Although, it showed the importance of biomas in solvation of problem of energy
deficit and its high prices, using biomas solves the problem of protection of living
environment. Here are showed the potentials of biomas in european union
countries as possibilities of using biomas on teritory of Bosnia and Herzegovina.

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

SADRAJ:

1.
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
2.
2.1.
2.2.
2.2.1
2.2.2
2.3.
2.3.1
2.4.
2.4.1
2.5.
2.6.
2.6.1
2.6.2
2.7.
2.7.1
3.
3.1.
3.1.1
3.1.2
3.1.3
4.
4.1.
4.2.
4.3.
4.3.1
4.4
5.
6.

UVOD ..
OSNOVNA SVOJSTVA BIOMASE
Hemijska struktura biomase
Prednosti biomase u odnosu na fosilna goriva
Nedostaci biomase kao goriva
Svojstva biomase ..
IZVORI BIOMASE .
Poljoprivredni otpaci i ostaci
Energija iz drvne mase .
Dobijanje energije iz drveta u zemljama EU ..
Biobriketi .
Energetske kulture
Godinji prinosi biljnih vrsta .
Energija iz komunalnog otpada .
N
getskog koritenja otpada ..
Bioplin ..
Alkoholna goriva
Etanol ..
Metanol
Biodizel
Biljke uljarice sirovine za proizvodnju biodizela .
PROIZVODNJA ENERGIJE
BIOMASE
T
biomase
Konvencionalni ciklus
Rasplinjivanje (gasifikacija) i drugi napredni postupci
-firing) sa fosilnim gorivima
ENERGETSKI SISTEMI ...
Sistemi za proizvodnju toplinske energije .

6
7
7
7
7
7
10
10
12
13
14
15
16
16
16
19
20
20
21
22
22

energije
Primjena kogeneracijskih sistema ..
Stirlingova maina .
POTENCIJALI BIOMASE U ZEMLJAMA EU .
POTENCIJALI BIOMASE U BOSNI I HERCEGOVINI
.
Literatura .

31
33
35
38
39
40
41

24
24
24
25
27
28
28
30

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

UVOD
Biomasa je obnovljiv izvor energije (jer biljke koje stvaraju biomasu mogu
rasti uvijek iznova). O
biljnog i ivotinjskog porijekla.
io biolokim energetskim izvorima
proizvode fotosinteze biljaka, ne samo kao hranu nego i kao gorivo.
Historijski gledano energija biomase je prvo i osnovno gorivo koje su ljudi
koje se koristilo za grijanje i spremanje hrane
kao prvog dominantnog izvora za proizvodnju energije, pa sve do 19. vijeka kada
, odnosno dok su industrijskom revolucijom primat
p
i
nego u industrijalizovanim zemljama.
Energija biljnog porijekla predstavlja procesom fotosinteze akumuliranu
svjetlosnu energiju kojom se svjetlost transformisala u hemijsku energiju. U toku
fotosinteze biljke koriste ugljen dioksid iz vazduha i vode, u cilju stvaranja ugljenih
hidrata
biomase. Dakle, energija akumulirana u biomasi je hemijske prirode pa u njenoj
eksploataciji nema prekida rada
izvorima.
Energetski potencijal biomase je skoncentrisan u otpacima iz poljoprivrede
(98%), umske proizvodnje (1,5%)
(0,5%).
Energije iz biomase
Njihova proizvodnja
procesima.
Postoji mnogo korisnika bioma
vrijednosti. Upotreba biomase ili goriva i otpadnih materija dobijenih iz biomase
kao izvora energije zahtjeva njihovo sagorij
Ona moe direktno da sagorijeva i
transformie se u toplotnu energiju.
Pored koritenja za sagorijevanje radi lakeg skladitenja biomasa se
moe i briketirat, zatim peletirati, to je racionalno.
Biomasa se koristi i za pravljenje bioplina, etanola i biljnog ulja. Etanol se
koristi kao zamjena za benzin, a biljno ulje kao zamjena za dizel.

10

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

1. OSNOVNA SVOJSTVA BIOMASE

1.1. Hemijska struktura biomase
Hemijski sastav biomase varira u zavisnosti od tipa izvornih materija, mada se
prosj
om sastoji od:

75% ugljiko
25% lignita
5% manjih molekularnih fragmenata koji se nazivaju ekstraktivima1

Ugljiko
lance ili polimere. Dvije velike kategorije ugljikohidrata ko
vrijednosti su celuloza i hemi-celuloza.
dvodimenzionalne strukture.
Priroda koristi duge celulozne polimere koji grade vlakna, a koje daju
djeluje kao ljepilo koji dri celulozna vlakna
zajedno te ova kombinacija daje tvari potre
koju imaju neka stoljetna stabla.
celuloza predstavlja strukturu, a lignin cement. Biomasa u vidu flore ne
predstavlj
vrijednost.
1.2. Prednosti biomase u odnosu na fosilna goriva

siguran i obnovljiv izvor energije,

manja emisija tetnih plinova i otpadnih voda,
zbrinjavanje i iskoritavanje otpada i ostataka iz poljoprivrede,
zbrinjavanje otpada iz umarstva i drvne industrije,
smanjenje uvoza energenta,
,
snadbijevanja energijom.

1.3. Nedostaci biomase kao goriva

hemij
i
,
neorganizovano trite biomase,
nepostojanje organiziranog gorivog ciklusa biomase.

1.4. Svojstva biomase

Obnovljivost
Sve vrste biomase su obnovljive, bez obzira kako je uzgojena planski ili
izrasla divlje,

Suad

"Upravljanje enrgijom", Tuzla 2000., str.200.

11

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

arstvu, a 1/3 moe biti

iskoritena za energetske potrebe.

Slika 1. Ciklus iskoritavanja biomase

Emisija tetnih plinova pri sagorjevanju

Emisija plinova pri sagorjevanju je manje tetna od konvencionalnih goriva
jer nema sumpora. Prilikom koritenja otpadaka emisija moe biti opasna ako se
prethodno iz otpadaka ne izdvoje tetni sastojci.

Slika 2. Emisija tetnih plinova konvencionalnih goriva i biomase

Neutralnost CO2
U lancu od pridobijanja energije, izrade i mo
koritenja i zbrinjavanja energije iz biomase ekoloki je prihvatljivija od energije iz
ijevanjem iz biomase troe
biljke u svom rastu. CO2 je neutralna energija.
12

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

Tok CO2

Tok energije

Slika 3. CO2 u atmosferi pri koritenju energije iz biomase i iz fosilnih goriva

Biljke koriste i pohranjuju ugljendioksid tokom svog rasta. On se ispusti u

atmosferu kada se biljke spale. Druge biljke koje rastu iskoritavaju taj otputeni
ugljendioksid u svom rastu. Dakle, koritenjem biomase, zatvara se krug
en dioksida. Ugljen dioksid je plin koji, kad ga ima previe, moe
lnom zatopljenju. Stoga je upotreba biomase
u energetici prihvatljiva za okolinu jer se biomasa smanjuje, reciklira i ponovno
upotrebljava. Kod neutralnosti biomase emisija CO2 pri koritenu biomase je
jednaka emisiji CO2 pri fotosintezi.

Slika 4. Neutralnost CO2 pri fotosintezi

13

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

2. IZVORI BIOMASE
Da bi se iz biomase dobila energija postoje dva sistema koja moraju
sinhronizovano funkcionisati:

,
energetsko postrojenje koje proizvodi i prodaje energiju.

(izvora) koje se razlikuju po svojim osobinama:

poljoprivredni otpaci i ostaci

umski otpaci: neiskoriteno drvo, ostaci klada i panjeva,itd.,

p
trska, kukuruz, itd.,

energetske kulture: itarice

kao to su vrba ili hibridni platan, itd.,

komunalni otpad: industrijski otpad iz industrije koje proizvode organski

i sl.
Gradski otpad kao to je papir i biljni ostaci koji se mogu iskoristiti kao
izvor biomase.

ij

2.1. Poljoprivredni otpaci i ostaci

Poljoprivredni ostaci su ostaci od dijelova biljaka koji ostaju na poljima
i tokom obrade.

Slika 5. etveni ostaci od penice - slama

2

Mirsa

., str. 236.

14

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

slame, stabljike biljaka te

materijala.
energije jako su varijabilne, jer zavise od niza faktora: o vrsti, okruenju,
,
zatim, dislokacija, odnosno udaljenost transportnih trokova, neisplativosti rada
prilikom sakupljanja (odnosi se na efikasnost maina). 62% etvenih ostataka u
Sjevernoj Americi koji su raspoloivi pojavlju
ardecembar), dok
zanemarljiv procenat biva
proizveden tokom ostalih 6 mjeseci u godini.3
Kvalitet poljoprivrednih otpadaka i ostataka
Kvalitet biomase varira sa:

vrstom biljke,
njenim dijelom,
okruenjem u kojim je rasla.

Poljoprivredni
ostaci

HHV*
(MJ/kg)

DM**
(MJ/kg)

Pepeo
(%)

Celulo
za

Lignit
(%)

Azot
(%)

Sumpor
(%)

Ugljik
(%)

Slama penice

17,51

90,1

8,90

50,1

13,7

0,61

0,11

43,2

Stabljika
kukuruza

17,65

53,0

55,58

32,8

8,7

0,61

0,01

43,6

Klip kukuruza

18,77

1,36

0,47

0,01

46,5

Stabljika pamuka

18,53

17,30

1,20

0,02

39,5

Stabljika graha

17,46

5,93

39,5

13,18

0,83

0,01

42,9

HHV*
(MJ/kg)

DM**
(MJ/kg)

Pepeo
(%)

Celulo
za

Lignit
(%)

Azot
(%)

Sumpor
(%)

Ugljik
(%)

19,38

4,81

0,96

0,02

45,0

Od prerade
pamuka

16,42

86,0

17,60

2,09

39,6

Ljuska kikirikija

18,64

5,89

1,63

0,12

45,8

Ljuska rie

16,14

91,0

17,86

0,40

0,02

41,0

20,34

45,0

9,48

1,86

0,03

52,9

21,39

3,16

0,36

0,02

48,8

Otpaci od
proizvodnje
hrane i vlakana
Ljuska lupinastog

Kotice masline

HHV* - (High Heating Vaule) Gornja toplotna vrijednost DM** - (Dry Marerijal) Suha materija
Tabela 1. Svojstva odabranih poljoprivrednih ostatka i otpadaka

, Tuzla 2005.,str.238.

15

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

2.2. Energija iz drvne mase

Kada se govori o drvetu kao biomasi odnosno energetskom resursu
(ogrevno drvo ili energetsko drvo) onda govorimo o drvetu sa u
koja su neiskoristiva i
eksplotaciji drveta, odnosno onoj vrsti drveta koja nemaju trinu vrijednost, a to
su : drvena masa koja je nastala okresavanjem trupaca te otpad i ostaci od
obrade kao to je kora, piljevina, ostaci od tesanja, panjevi itd.
Osnovne karakteristike pri primjeni umske ili drvne biomase kao energenta
jednake su kao kod svakog goriva, a to su:

hemijski sastav,
ogrevna vrijednost (ogrevnost),
temperatura samozapaljenja,
temperatura izgaranja,
fizika

.).

ogrevnost (ogr
vlage), potom hemijski s

Stanje drveta

Svjee

Uskladiteno
preko ljeta

Uskladiteno 2-3
godine

Vlanost drveta

50-60%

25-35%

15-25%

Energija (MWh/t)

2,0

3,4

4,0

Tabela 2. Energetska vrijednost drveta u zavisnosti od vlanosti

Za nae podneblje i vrste

ubraja li se ono u listopadno ili
udio pojedinih sastojaka pri tome
kao gorivo.4

evnost utvrditi
o, odnosno u meko ili tvrdo drvo, jer je
a se moe koristiti

www.energetika-net.hr/skola/oie/energija-biomase/biomasa

16

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

Vrsta drveta
Grab
Bukva
Hrast
Jasen
Brijest
Javor
Bagrem
Breza
Kesten
Vrba bijela
Vrba siva
Joha crna
Joha bijela
Topola
Smreka
Jela

kg/m3
830
720
690
690
680
630
770
650
570
560
560
550
550
450
470
450
520

Ogrijevnost pri
MJ/kg
17,01
18,82
18,38
17,81
17,51
18,95
19,49
17,85
17,54
18,07
17,26
17,26
19,66
19,49
21,21

Tabela 3. Ogrevnost raznih vrsta drveta

2.2.1. Dobjanje energije iz drveta u zemljama EU

U Europskoj Uniji 58% primarne energije dobivene od obnovljivih izvora
energije dolazi iz drva. Tu veliki udio ima tradicionalno iskoritavanje potencijala
uma. U Francuskoj se proizvodi najvie primarne energije iz drva. To je u 2000.
godini iznosilo 9.8 Mtoe en
znatno koriste energiju iz drva. Iako toplinska potronja
energije iz drveta se pretvara i u elektr

pretvorba u ele

Francuska

9,8 Mtoe

vetska

8,3 Mtoe

Finska

7,5 Mtoe

Tabela 4. Pregled dobijanja energije iz drveta

17

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

2.2.2. Biobriketi
Pod biobriketima se podrazumijeva proizvod tehnolokog postupka
briketiranja kompaktna forma biomase koja i
nego to je to zapreminska masa materijala biomase od koga je biobriket
napravljen. Naim standardom se pod energetskim briketom podrazumjeva
proizvod dobijen postupkom briketiranja lignoceluloznog materijala. Sam
postupak briketiranja se sastoji u sabijanju lignoceluloznog materijala u to manju
.

Slika 6. Izgled biobriketa

osti za masovniju
upotrebu biomasa kao goriva jedno od rjeenja je izrada biobriketa. Time se
postie da biomasa prestaje da bude autonomno gorivo.
Moe biti namijenjena irem krugu korisnika kao to su:
poljoprivredna imanja, staklenici i sl.
Tehnologija briketiranja
Tehnologijom briketiranja moe se rijeiti proble kojom se zapreminska
masa nus
kg/m3, a time se zapremina
smanjuje 7 dobija se briket kalorijske vrijednosti
od 15 - 18 MJ/kg, to je priblino drvetu. Biomasa se moe briketirati za loenje u
energetske svrhe dodavanjem drugog hranjiva, a potom melase, moe da se
v briket nepogodnijim od standardnog korit
visoka higroskopnost (upija vodu i vlagu), to uslovljava posebne uslove
ekonomsku opravdanost primjene ove tehnologije vezani su prvenstveno za
trokove sakupljanja i kvalitet biomase. Nizak sadraj sumpora u briketima, s
Njegova je cijena 1,8 euro-centi
po kilovat satu i po tome je samo prirodni gas sa cijenom od 1, 7 centi po kilovat
casu isplati
na energija mnogo skuplji.5

www.well.org.yu/Energije%20druge.htm

18

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

Prednosti briketiranja
j

smanjuju se trokovi manipulacije i transporta,

smanjuje se potrebna zapremina za skladitenje,
bioloki procesi kvarenja biomasa su manje izraeni,
ijevanja u odnosu na
sagorijevanje u rinfuznom stanju.

Nedostaci briketiranja
Sa druge strane

u izvj
mora se ulagati u novu tehnologiju koja je nuna za odvijanje procesa,
neophodna je potronja energije.

2.3. Energetske kulture

biomase koja
umskih otpadaka i ostataka.

za razliku od poljuprivrednih i

Slika 7. Zasadi energetskih kultura

povrine. Energetske kulture mogu biti jednogodinje ( sa periodom rotacije od

jedne godine) ili viegodinje biljke (sa periodom rotacije od 3 do 30 godina).
Uzgoj energetskih kultura i dalje je predmet istraivanja.

19

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

2.3.1. Godinji prinosi biljnih vrsta

Energetske kulture
Topola

Maksimalni prinosi (t/ha)

25 (zavisno o kvalitetu tla)

Vrba

12

Trska
Mischantus

8
40 (zavisno od klime i kvaliteta tla)

Tabela 5. Prinosi nekih energetskih kultura (t/ha)

2.4. Energija iz komunalnog otpada

Ubrzani razvitak industrije, a
uzrokovali su globalnu "ekoloku" krizu koja u razvijenim dravama predstavlja
problem zbrinjavanja otpada. Nekontrolisan i neodgovorno odloen otpad
ugroava zdravlje ljudi i okolinu, a brojni su primjeri u kojima je dokazano
stupanja s otpadom. Svjetska
sistemom zbrinjavanja otpada koji polazi od integralnog i cjelovitog koncepta
brige o prirodnim vrijednostima, odnosno zatite okoline.
obrade otpada, posebno u urbaniziranim - gusto
alisanje tetnih svojstava i
obrade otpada, od kojih je sagorijevanje otpada dosad najvie koriteno. Oko
u svijetu provedene
su brojne rasprave.
se tehnologija najvie koristi upravo u razvijenim dravama.
sistema
upravljanja energijom, obuhvata vrednovanje d
savremenih deponija, bioplina kod takozvane anaerobne hladne obrade otpada i

Proizvodnja energije iz otpada u svijetu nije rijetkost. Tako se danas u

vedskoj otpad energetski iskoritava u 21 postrojenju za spaljiv
se
godinje zbrinjava 1,7 mili

2.4.1.

ni materijalnog i energetskog koritenja otpada

Iskoritavanje materijalnog i energetskog potencijala otpada je jedan od

otpadom to ekonomski
io sistem. Posebnu panju zasluuju prije svega bioloki
otpadi koji u sebi sadre veliki potencijal.

20

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

U anaerobnm uslovima, tj. bez prisustva vazdu

a
metan, koji je nosilac energetskog potencijala, npr. u zemnom gasu se njegov dio
plinu ni cca 50-60 %, a u bioplinu cca 60-70%.
Npr. ako pogledamo prosje

razvrstani
bioloki otpad

nerazvrstani
bioloki otpad

Slika 9.

zanimljivi su slj

otpad iz poljoprivredne industrije

ubrivo, odvodne vode, trava),
,
otpad od odravanja gradskog zelenila (trava, sijeno i sl),
otpad iz prehrambene industrije (otpad iz klanica, proizv
),
otpad iz kuhinja ugostiteljskih objekata,
otpad od separacije bioloke komponente komunalnog otpada.

Na deponijama komunalnog otpada dolazi do irenja deponijskog plina u

toku cca 20ijenja u zavisnosti od
deponiranja. Pogodan sistem degazacije deponije moe da obuhvati maksimalno
cca 50% nastalog deponijskog gasa.

21

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

Legenda:
Deponija,
Gasne sonde (trnovi),

1.
2.
3.
4. Gasni kolektor,
5. Kompresor za isisavanje gasa,
6. Visokotemperaturna baklja,
7. Kogeneracioni motor,
8. Trafo stanica,
9. Toplovod.

Slika 8. Primjer dobro

e deponije

Sistem raspolaganja sa deponijskim plinom na deponijama obuhvata

ara, horizonatalnih drenaa, crpnih
plina i zavrni dio njegove prerade. To moe biti recimo kotlana za zagrijavanje ili
kogeneraciona jedinica koja proizvodi
sutini o klipnom gasnom motoru koji je
dna toplota
enja tehnologije i izduvnih gasova. Ukupna efikasnost
iootpada je
enim bioplinskim stanicama. Ove stanice su namijenjene za
dobijanje maksimalne energije iz otapda i na dalje koritenje te energije.

Slika 10.

sve vrste biolokih otpada,

, biokomponente iz
komunalnih otpada i sl. Osnovna tehnoloka komponenta ovog postrojena je
22

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

hidrolizer u kojem na temperaturi cca 70C dolazi do higijenizacije materijala,

zatim slijedi sopstveni reaktor gdje se pri temperaturi cca 335c-55C proizvodi
sopstveni bioplin. Zatim rezervoar za gas apsorbuje ovaj biogas koji se dalje
koristi u kogenercionim jedinicama. Postrojenje s kapacitetom cca 15 000 t
materijala (nakon razblaenja na suhu materiju 8-10%) moe da proizvede cca
500 000 m3 biogasa godinje iz kojeg se moe kogeneracijom dobiti cca 800000
otpada dobijamo cca 53 KW
W toplotne energije.
ni proizvod prerade biolokog otpada je produkt koji sadri cca 50%
, a ima optimalnu
pH vrijednost, zato je pogodno upotrijebiti ga kao ubrivo u poljoprovredi.
Slj
Za razliku od prethodnog, u ovom procesu uz prisustvo vazduha (aerobno) dolazi
do stabilizacije i higijenizacije biootpada, ali ovdj
gija
pogodna samo za neke biootpade, prije svega za otpade nastale prilikom
odravanja gradskog zelenila, poljoprivredne otpade i sl. Procesom kompostiranja
koji moe da se vri jednostavno na gomilama, tzv. klamfama ili upravljanim
reaktorima, dobija se
rivo npr. u poljoprivredi.

2.5. Bioplin
Pojam bioplin odnosi se na metan nastao anaerobnom razgradnjom
biomase.
CO2. No ako se biomasa stavi u
preuzeti anaerobni mikroorganizmi koji djeluju bez prisutstva zraka.
sti ivotinjski izmet,
no m
uslovi

proizvedeni bioplin se n
pogoniti i motor sa unutranjim sagorjevanjem
Proizvodnja plina anaerobnom fermentacijom organske tvari (supstrata), kako iz
otpada, tako iz biljne mase ciljano uzgajane za dobivanje energije (plina) jedna je
od najzanimljivijih opcija.
Kao to je gore i navedeneo bioplin nastaje pri bakterijskom razlaganju
bioloke materije u anaerobnim uslovima (bez prisustva vazduha). Fermentacijom
dobiveni bioplin je smjesa
:

metan (CH4),
duik (N2),
ugljen dioksid (CO2),
vodonik (H2),
sumporovodonik (H2S),
amonijak (NH4)
kisik (O2),
voda (H2O).
23

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

energije i otpadne topline.

plina zavisi od sadraja metana i za prosj
65% metana iznosi 6,4 kWh/Nm3.
Za proizvodnju bioplina koriste se digestori - podzemni ili nadzemni
se i odvodnju nastalog
kod ko
mogu podnijeti kapacitete cijelih naselja.
Nusprodukt proizvo
poljoprivredi koristi kao gnojivo za prihranu tla.6
kontinuirana, neovisna o vremenskim pilikama i doba dana te da se relativno lako
regulira.
Aparati i oprema koji se koriste u ovom procesu se (u drugim procesima)
tupanj automatizacije
procesa.

2.6. Alkoholna goriva

2.6.1. Etanol
Etanol se moe proizvoditi od tri osnovne vrste biomase:

,
skroba (od kukuruza),
celuloze (od drva, poljoprivrednih ostataka).

entirati
direktno u etanol. Sirovine bogate skrobom sadravaju velike molekule

Ugljikovodici u sirovi
enzimatskom hidrolizom.
trska, slatki sirak i kukuruz.
Osnovne faze u procesu proizvodnje etanola su:

priprema sirovine,
fermentacija,
destilacija etanola.

Bruno Motik "Zelena energija", Zagreb 2005., str. 29.

24

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

Priprema sirovine je zapravo hidroliza molekula s

moe fermentirati.
Fermentacija
kvascem za proizvodnju 8 do 10%-tnog alkohola nakon 24 do 72 h fermentacije.
Destilacija dobivenog alkohola vri se
-tni
etanol. Za proizvodnju potpuno
i za mijeanje s
benzinom, dodaje se benzin i nastavlja destilacija te se dobiva 99,8%-tni etanol.

sirovina

slatki sirak
kukuruz
drvo

prinos
etanola, l/t
70
86
370
160

prinos
sirovine t/ha
50,0
35,0
6,0
20,0

prinos
alkohola,
l/ha godinje
3500
3010
2200
3200

energija,
GJ/ha
godinje
1350
945
162
540

Tabela 6. Prinos etanola iz raznih vrsta sirovina

eni etanola za vozila je Brazil u kojem

se svake godine proizvede vie od 15 milijardi l. Oko 15% brazilskih vozila se
-tnu smjesu s benzinom. Etanol se
-u etanolske
smje
danas prela priblino 3 trilijo
etanolske smjese.
2.6.2. Metanol
Za proizvodnju metanola mogu se koristiti sirovine s visokim udjelom
celuloze kao to je drvo i neki ostaci iz poljoprivrede. Tehnologija je posve
uproizvod iz kojeg se sintetizira metanol.
Faza sinteze metanola je dobro poznata i komercijalno dokazana, dok je faza
rasplinjavanja jo u razvoju. Takva istraivanja se provode u zemljama s velikim
drvnim potencijalom kao to su vedska i Brazil, a primjena takvih postrojenja se

moe koristiti u motorima s unutarnjim sagorjevanjem uz dodavanje benzinu ili

kao njegova potpuna zamjena. Za dodavanje do 20% etanola u benzin nisu
potrebna nikakva

moe koristiti kao dodatak benzinu ili kao posebno gorivo. Zbog poneto

25

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

svojstvo

etanol
789
ogrjevna vrijednost, MJ/kg
21,3 - 29,7
stehiometrijski omjer zraka i goriva, kg/kg 9,0
temperatura vrenja kod 1 bar, C
7,5
stupanj viskoznosti
oktanski broj
106
3

metanol
793
15,6 - 22,3
6,5
65
0,58
112

benzin
720 - 750
32,0 - 46,47
14,6
30,23
0,6
91 - 100

Tabela 7. Usporedba svojstava alkoholnih goriva i benzina

2.7. Biodizel
Biodizel je gorivo za motorna vozila koje se dobiva od ulja repe ili drugih
biljnih ulja esterifikacijom s metanolom. Pri tome nastaje gorivo koje ima svojstva
Hemijski se opisuje kao
monoalkoholni ester. Kroz proces esterifikacije biljno ulje reagira s metanolom i
natrijevim hidroksidom kao katalizatorom te nastaje ester masnih kiselina zajedno
s ostalim nusproduktima: glicerolom, gliceridskim talogom i sapunom. Biodizel
pripada skupini derivata srednje dugih, C 16 U
sa mineralnim dizelskim gorivom ne sadri aromate i sumpor,
bioloki je vrlo razgradiv
Moe se koristiti u potpunosti kao zamjena za mineralni dizel ili kao smjesa
s mineralnim
uzrokuje manje troenje klipova, stijenki cilindara i preciznih dijelova pumpe za
ubrizgavanje.
, dosadanja iskustva upozoravaju i na neke probleme u
pretvaranje hrane u gorivo, ali tu su i mane koje pokazuje to gorivo. Biodizel je
otapalo koje djeluje na neke materijale polimerne i gumene cijevi te stoga se
.
2.7.1. Biljke uljarice sirovine za proizvodnju biodizela

Slika 11.

26

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

Pri primjeni biodizela najvie treba imati na umu slj

biodizel se moe primijeniti gotov

za sam pogon vozilo ne zahtijeva nikakve izmjene,

cijevi za gorivo i za povrat goriva iz pumpe koje dolaze u dodir s gorivom

treba zamijeniti materijalima prikladnima za biodizel kao to je fluorziv Viton), poznat i kao FPM-ECO-ECO, jer agensi u
biodizelu, pogotovo pri povienoj temperaturi, u roku od 6 do 10 mjeseci
mogu uzrokovati proputanje cijevi,

biodizel je agresivan prema laku za karoserije pa pri sipanju goriva treba

odmah obrisati polivene povrine,

ako se prethodno koristilo samo konvencionalno dizelsko gorivo, nakon

prvih 1 do 2 punjenja spremnika biodizelom valja zamijeniti filter za gorivo,
,

da
je motor dulje vrijeme bio vo
konvencionalnog dizela, dolazi do prodora neizgorenog goriva u motorno
,

proporcionalni porast potronje goriva,

biodizel je bez aditiva zimi prikladan za primjenu na temperaturama ne

niima od -8 C.7

www.energetika-net.hr/skola/oie/energija-biomase/biomasa

27

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

3. PROIZVODNJA

TRETMANOM BIOMASE

Bez obzira na vrstu sirovine energija se proizvodi radi:

proizvodnje topline,
proizvodnje eklek

,
topline i struje (kogeneracije CHP).8

3.1. T

ela u tri grupe metoda:

1. Konvencionalni ciklus
2. Rasplinjivanje (gasifikacija) i drugi napredni postupci
-firing) sa fosilnim gorivima9
3.1.1. Konvencionalni ciklus
Konvencionalni ciklus spaljivanja biomase u suviku zraka koristi se u
svrhu proizvodnje topline koja se zatim koristi za proizvodnju pare visokog pritiska

Ako je pro
iskoritena para iz turbine ekspandira sve do vrlo niskog pritisak u kondenzatoru,
a ako se radi o CHP sistemu tada para kondenzira na vis
vode.

1. Gorivo
2. Zrak
3. Dimni plin
4. Prostor kotla
5. Pre
6. Elektrofilter
7. Ventilator
8. Dimnjak

Slika 12. ematski prikaz postrojenja za spaljivanje biomase

8
9

gija i okolina", Tuzla 2005., str.246.

28

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

3.1.2. Rasplinjivanje (gasifikacija) i drugi napredni postupci

u odnosu na ostale parne cikluse zasnovanih na spaljivanju

Dobijena toplina se pretvara u druge oblike energije na znatno viim

Postrojenja na bazi
konvencionalnih parnih ciklusa mogu ostvariti
efikasnost konverzije do oko 25%. Dok rasplinjavanje i pirol
na
45% efikasnosti konverzije.
U napredne postupke za proizvodnju energije iz biomase svrstavaju se
rasplinjivanje (gasifikacija) i piroliza. Rasplinjavane je proces kon
ste
biomasa u gorivi plin. Rasplinjavanje je, u stvari, jedan oblik nepotpunog
sagorijevanja krutog goriva. Uslijed zagrijavanja na visokoj tempraturi kruto gorivo
Dakle,
biomase proizvesti plin koji se moe koristiti kao pogonsko gorivo za motore sa
unutar

Slika 13. Tehnoloki proces gasifikacije iz drvenog otpada

Rasplinjanjem drveta nastaje mjeavina slje

plinova:
- vodik (20%),
- ugljenmonoksid (20%) i
- metan (3%).
Osim ova tri plina nastaju i duik i ugljendioksid koji nisu zapaljivi.10

glavna stepena: suenje, piroliza, rasplinjavanje i oksidacija.

10

Bruno Motik "Zelena energija", Zagreb 2005., str.26.

29

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

:

1. (suenje
za rasplinjavanje biomase,
2. na plinskim turbinama ili gorionicama plina proizvedenom u prvom stepenu.11

1. Biomasa
2. Primarni zrak
3. Reetka
4. Plin
5. Pepeo
6. Sekundarni zrak
7. Dimni plin

A Rasplinjavanje
B.Spaljivanje

Slika 14.

- gorivo i zrak imaju suprotan smjer,

- gorivo se dovodi odozgo, a zrak dolazi odozdo,
- izlaz proizvedenog plina nalazi se na gornjoj srani.

- gorivo i zrak transportiraju se u istom pravcu,

- gorivo se dodaje odozgo, a zrak se dodaje na pola puta,
- izlaz proizvedenog plina nalazi se na donjoj strani.

- protoci goriva i zraka se ukrtaju,

- gorivo se dodaje sa strane, a zrak dolazi pod pritiskom,
- izlaz proizvedenog plina je na gornjoj strani

11

, Tuzla 2005., str. 259.

30

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

a)
Slika 15.

3.1.3.

b)
c)
je biomase (protustrujno, istostrujno i fluidizirani sloj)

-firing) sa fosilnim gorivima

goriva.

- za manje

-5%) biomasa se mijea sa ugljem na ulazu u postrojenje,

- z
-25%) biomasa treba biti fino usitnjena, te spaljena u
zasebnim gorionicama to
jne trokove i utroak energije,
- za velike

)
icaj na reim rada
anje pepela, to uzrokuje potrebu prethodnog rasplinjavanja
biomase te spaljivanja proizvedenog plina u zasebnim plinskim gorionicama. Sav
en izuzetno velikim trokovima.

smanjeni kapitalni trokovi,

visoka efikasnost konverzije,
smanjena emisija azotnih oksida (NOX),
smanjena emisija sumpornog dioksida (SO2).12

iskori
g velike
udaljenosti postrojena (nije isplativa ako udaljenost iznosi 50-80 km),
prednosti Co-Firing u ekonomskm smislu mogu se ostvariti samo
izbjegavanjem
,
u
.

12

"Energija i okolina", Tuzla 2005., str. 263.

31

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

4. ENERGETSKI SISTEMI
K
osnovu term

cima. U

Energetski sistemi ovog tipa se mogu podijeliti na:

,
,
sistemi za kombinov
sistemi).13

Ove tri kategorije sistema se u sutini razlikuju po efikasnosti iskoritenja

Y 1

0,8-0,9

0,8-0,9

A: Proizvodnja topline
A
0,5

C: CHP sistemi

B
C
0,15-0,3

Y: Efikasnost

0
A

Slika 16. E

gori

eme

4.1. Sistemi za proizvodnju toplinske energije

Sistemi za proizvodnju toplinske energi
biomase koriste se najvie za zagrijavanje prostorija. Njihovi kapaciteti su od
nekoliko KW th, pa sve do 100 MW th. Sistemi tog tipa industrijskih razmjera koji
proizvode veliku toplinsku energiju distribuiraju je kroz mree daljinskog grijanja.
O
najbolje pokazuje prednosti, kako u ekonomskom,
tako i u ekolokom smislu, nad sistemima baziranih na fosilnim gorivima.
Pored ekolokog tako i sa ekonomskog stanovita faktor efikasnosti jest
tor za izbor tehnologije pri obradi raspoloive biomase.
Pod pojmom daljinskog grijanja
grijanja
moe se koristi ili
temima koristi topla voda koja
O
C do 130OC ( pritisak u kotlu od 5 bari ),a povratna
13

Mirs

"Energija i okolina", Tuzla 2005., str. 267.

32

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

temperatura vode je od 45OC do 70OC. Primjena vodene pare kao nosioca topline

(sl.1.),
- postrojenje sa injekcionim spaljivanjem (sl.2.),
- namjenska postrojenja za spaljivanje slame (sl.3.).14

1. Biomasa
2. Pepeo
3. Dimni plin

Slika 1.

1. Biomas i primarni zrak

2. Zrak
3. Sekundarni zrak
4. Dimni plin
5. Izgaranje
6. Toplinska izmjena

Slika 2.

1. Bale slame
2. Dimni plin

Slika 3.
Slika 17.

14

ki tretman biomase

"Energija i okolina", Tuzla 2005., str. 269.

33

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

4.2. Sistemi za pro

Sistemi za proi
odgovaraju za reim tzv
reim tzv
-6 000 h godinje). Ali i pored ove
fleksibilnosti ovi sistemi su veoma rijetki jer ne zadovoljavaju ekonomsko-ekoloki
koncept implementacije, odnosno, imaju nisku efikasnost. Niska efikasnost,
Kod ovih sistema para koja naputa turbinu odaje svoju toplinu razhladnoj vodi
koja se odvodi u vodenu akumulaciju, dakle, biva izgubljena, neiskoritena,
odnosno u kra
razmjera.

1. Gorivo
2. Kotao
3. Vodena para
4. Turbina
5. Generator
6. Kondenzator
7. Rezervoar napojne vode
8. Predgrijavanje napojne vode

Slika 18. Principijelna ema kondenzacione elektrane

energetski
energije pri kraju je radnog vijeka
je bazirana na upotrebi fosilnih
goriva, mada se u novije vrijeme pokuavaju modificirati u smislu efikasnosti
prerade u CHP sisteme. Jedan od takvih primjera je Termoelektrana u Tuzli koja
grijanja. Razlog za izgradnju ovog tipa sistema moe biti nedostatak kapaciteta
, dok u isto vrijeme imaju
na raspolaganju izvore biomase pogodne za upotrebu u energetske namjene.
elektrana Mortagua (Portugal). Instalirani kapacitet elektrane je 10 MWe, a snaga
We, za svoj rad troi 8,7 t/h goriva od
umskih otpadaka. Proizvodi 40 t/h pare od 42 bar 420OC uz temperaturu
napojne vode koja iznosi 143OC. Parna turbina je kondezatorskog tipa. Sistem
godinje uz efikasnost
od 26,5%.15
Razlozi izgradnje ovog tipa elektrana su:

15

Mirs

,
ekoloki faktor,
dostupan izvor rashladne vode,
pogodan teren za izgradnju elektrana.

"Energija i okolina", Tuzla 2005., str. 271.

34

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

Pored navedenenih postoje i dodatni motivi socijalnog karaktera za zaustavljanje

iseljavanja i stvaranje uvjeta za zapoljavanje lokalnog stanovnitva u elektrani,
umskom gazdinstvu, transportu goriva, prethodnom tretmanu biomase te drugim
indirektnim poslovima.

4.3. Sistemi za kombinovanu proizvodnju

toplinske energije

U energetskim sistemima, pod kogeneracijom podrazumijeva se

istovremena proizvodnja toplinske i ele
esta oznaka u
literaturi za sisteme kogeneracije je CHP-Combined heat and power production)
Prema Drugom zakonu termodinamike, da bi u jednom teh kom sistemu dobili
ki rad (Lm), potrebno je tom sistemu i dovesti toplinsku energiju (Qd) i od
njega odvesti toplinsku energiju (Qod). Razlika dovedene i odvedene topline
ki rad. Loa posljedica Drugog zakona
termodinamike
ajan dio topline odvesti od sistema.
Dilema je ta ura
inom topline: d
inu topline korisno upotrijebiti.
Kogeneracija koristi otpadnu toplotu koja uvijek nastaje prilikom dobijanja
o isputanje u atmosferu. Prilikom
gotovo
energetsk
te (
oritenost
nergetskoj utedi od 20 do 40%.16
Kogeneracija moe biti:
Centralizirana, kada je kogenerativno postrojenje udaljeno od korisnika
ne energije. Zbog smanjenja transportnih gubitaka toplinskog i
nog dalekovoda potrebno je vriti transformaciju energije sa nieg na vii
potencijal i obrnuto, to izaziva dodatne gubitke energije.
Decentralizirani, mali sistemi kogeneracije podrazumijevaju kogenerativno
postrojenje na istoj ili bliskoj lokaciji sa
bez transformacije i daljinskog transporta. Ovo je samo jedna od prednosti
decentraliziranih malih sistema kogeneracije.

Slika 19. ema kogeneracije

16

www.cogeneracija.co.yu

35

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

Kogeneracija obezbj
ekonomski najefikasniju opciju za proizvodnju
kada se u obzir uzmu utede od koritenja toplote. U
moe razvijati mnogo slobodnije nego na tritima sa upravljanim tarifama.
za dvije do pet godina.
ij
kogeneraciono postrojenje radi bar deset godina neophodno je u obzir uzeti

Efikasnost
nas
standardna postrojenja koja proizvode samo
ij
koritenjem ove otpadne
toplote efikasnost kogeneracionog postrojenja dostie i preko 90%.

je u elektrani na ugalj
(lignit) i toplotne energije iz kotlova na zemni plin
proizvodnje za visinu gubitaka u prenosnoj i distributivnoj mrei do krajnjeg
korisnika.

Slika 20.

52% utede primarne energije i 72% smanjenja emisije CO2

Koristi koje se mogu imati korit

smanjenje trokova z
sigurnost protiv promjne cijene struje,
obezbj
saglasnost sa ekolokim zakonima,

,
,

36

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

l
smanji rizik da potroa
energije,
dodatno smanjenje upotrebe fosilnih goriva i koritenje obnovljivih izvora
energije -

Ekoloka korist
Kogeneracija doprinosi znatn
ist
je smanjenje emisije ugljendioksida. Kogeneracija moe da smanji emisiju CO2 i
korist je i smanjenje emisije sumpordioksida i drugih tetnih gasova.
ij
poboljati energetsku efikasnost i znatno smanjiti emisiju CO2
energ
kogeneracija je najbolje standardno
rjeenje za sektore proizvodnje struje, odnosno toplote.
Razlozi nedovoljnog koritenja kogeneracija
Postoji nekoliko razloga za sadanju relativno nisku zastupljenost
kogeneracije.
mnogim zemljama, stvorili su nekonkurentne trine uslove za alternativne izvore
im evropskim zemljama je i
snano umreena birokratija.
koji ne ele
kogeneraciona postrojenja kao znatno isplativiju opciju u odnosu na kupovinu

4.3.1. Primjena kogeneracijskih sistema

otne energije
(kogeneracijom) "otpadna" toplota koja se stvara tokom rada motora iskoritava

energije od oko 40% koritenjem kogeneracionih sistema sa plinskim motorima (u

17

Toplotna energija se moe koristiti za dobijanje tople vode ili pare, kao i za
anja. Kogeneracioni sistemi sa plinskim motorima
2

17

www.eniteh.hr/opis

37

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

Dobijanje tople vode

Toplota u obliku tople vode moe da se koristi za lokalne i centralne
sisteme daljinskog grijanja, kao i za snadbij
(kao to su, primjera radi,
kogeneracioni sistemi
se koriste za pokrivanje osnovnih potreba za toplotnom energijom. Vrne potrebe

Slika 21. Dobijanje tople vode

dioksidom
Kroz hemijski proces fotosinteze biljke sa hlorofilom kao katalizatorom
preuzimaju CO2 iz vazduha i iz njega stvaraju ugljik, koji je izvor rasta biljke. U
prirodnom okruenju se po pravilu nalazi oko 350 ppm CO2. Optimalni udio CO2
koji biljke mogu konzumirati je oko 800atmosfere u staklenicima na ovaj nivo sadraja CO2 rast biljaka se, na prirodan i
a i do 40%. Ova tehnika se naziva "CO2
2 u staklenicima se obavlja
sagorjevanjem zemnog plina u tzv. CO2-gorionicima. Za istu namj
ipremu, koristiti izduvne plinove iz plinskih motora. Nezavisno
od metode dobijanja CO2 nastaje oko 0,2 kg CO2 na svaki kWh dovedene
energije plina. Koncentracija CO2 u izduvnom plinu plinskog motora je 5 do 6
vol.%.

Slika 22. ema

sa CO2

38

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

2" u staklenicima
primjenom plinskih motora uz istovremenu proizvodnju toplotne energije za
gri
distributivnu mreu.
Ukupni stepen korisnog dejstva ovakvog koncepta primjene kogeneracije
je oko 95%.

Primjena u ciglanama
U ciglanama sa proizvodnjom opeka od 150 T/dan kapaciteta sistema
z

ni
Na
smanjuje potronja goriva za 30% uz bolji kvalitet opeka te se

Primjena u procesima suenja

Topli zrak iz turbine moe se direktno koristiti u procesima suenja
(suenje vlane piljevine u proizvodnji briketa i peleta , suenje drvne mase u
proizvodnji drvenih
Situacija u Evropi sa kogeneracijom
Koritenje i prihvatanje kogeneracije u Evropi direktno zavisi od stepena
oju,
zemlja u Evropi po pitanju kogeneracije. Velika Britanija, sa nedavno
liberalizovanom ED mreom, moe se posmatrati kao jo jedan dobar primjer.
Britanska vlada je nedavno obznanila svoju kogeneracionu politiku. Finski
kao to je kogeneracija. Industrijski eksperti vj
i evropskih zemalja u
narednim godinama.
protokolom, jedan je
alja Evropskoj
uniji i opstanak u Evropskoj strujnoj interkonekciji. S obzirom na globalne
klimatske promj
u modernizaciju industrijskih i energetskih postrojenja i smanjenje emisije
ugljendioksida i drugih plinova sa efektom staklene bate na teritoriji nerazvijenih
i zemalja u razvoju.

4.4. Stirlingova maina

ala tehnologija parnih

turbina i nakon izuma Ottovog ciklusa.
39

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

sistem s klipom koji koristi inertni radni
jum

ili

vodoni

pa tako koristi fosilna goriva, biomasu, solarnu, geotermalnu i nuklearnu energiju.

Kada se koristi i fosilno gorivo i biomasa
izbjegava temperaturne skokove, to ima za posljedicu vrlo niske emisije koje se
mogu kontrolisati
malih snaga koje su u rasponu od 1 kW do 25 kW, koristi se kao
efikasnost

%. Stirlingov motor s dobrom tehnologijom

efikasnost
%, jer se
in iskoristi sva toplinska energija (grijanje vode ili prostora). U
komercijalnoj upoterbi je tek odnedavno i to u UK, dok se u SAD koristi u
svemirskoj industriji i mornarici.
Prednosti Stirlingove maine

mala buka i vibracije,

velika pouzdanost i jednostavno odravanje,

Nedostaci Stirlingove maine

visoka cijena (jer su jo u rijetkoj upotrebi),

niska energet
potrebe u kogeneraciji sa
biomasom kao gorivom),
renutnog starta, promjene broja okretaja, jer je potrebno
18
vremena da se zagrije

Slika 23. Blok ema Stirlingovog procesa

18

www.hrote.hr/hrote/znati/kogeneracija/Stirlingov.aspx

40

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

Slika 24. Model Stirlingove maine

1. rezervoar za gorivo (alkohol, biodizel),
2. kompresjski klip,
3. k
4. obrtno kolo (rotor),
5. osovina rotora sa remenicom,
6. aktivni klip,
19
7. aktivni cilindar

dnje toplote
Kada Stirlingova maina djeluje kao toplotna maina tada se radi o
konverziji toplotne e
tirlingova maina ima dva
O
:
Aktivni klip (6), koji komprimira plin tijesno je vezan sa aktivnim cilindrom (7)
.
Uloga mu je da prenese plin kompresijskog klipa i kompresijskog rebrastog
ipa i
kompresijskog rebrastog cilindra.
19

www.fs.uni-lj.sikesLTEEStrojiOpis-StirlingovMotor

41

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

5. POTENCIJALI BIOMASE U ZEMLJAMA EU

U ukupnoj energiji dobijenoj iz obnovljivih resursa u 2003. godini u EU
%. Sve je to u skladu i sa
Direktivom broj 77 Evropske unije iz 2001. godine koja je postavila kao cilj da
12% ukupne utroene energije u EU do 2010. godine bude porijeklom iz
obnovljivih izvora, kao i sa savremenom energetskom politikom razvijenih zemalja
koja tei ka smanjenju emisije tetnih materija i postizanju odrivog razvoja.
Evropska unija je 2001. godine post
e obnovljivih
% u 2002. godini, na
22,1 % do 2010. godine. Magistar Matias Efenberger sa bavarskog Instituta za
poljoprivredni inenjering, izgradnju farmi i tehnologiju koja titi ivotnu sredinu,
razvoj koji proizvodnja bioplina ima posljednjih godina u
Nj
Broj postrojenja za proizvodnju bioplina u Nj
no kratkom
j
bioplin
pribliiti cifri od 4 500 do kraja
ove godine i imati instalisanu snagu od oko 9,50 MW. Prole godine je u sektoru
obnovljivih energenata bilo oko 120 hiljada
e do
2020. godine biti otvoreno jo 400 hiljada novih radnih mjesta. U Nj
koj je
jena
5%
20
ergije u postrojenjima na bioplin.
Zemlje EU -15
Belgija
Danska
Finska
Ftrancuska
Velika Britanija
Italija
Irska
Austrija
Portugal
vetska
panija
Holandija
Luxemburg
Ukupno:
Tabela 8. Proizvodnja e

20

TWh
5,3
11,1
64,8
67,2
67,2
11,1
11,9
23,4
11,9
37,8
30,3
61,1
45,1
6,72
0,2
487,2
2002.godine u zemljama EU -15

www.well.org.yu/Energije%20druge.htm

42

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

6. POTENCIJALI BIOMASE U BOSNI I HERCEGOVINI

energets
e
energije iz obnovljivih izvora na teritoriji Bosne i Hercegovine posljedica je
i priprema BiH za ratifikaciju Kyoto protokola.U
BiH se posljednih godina jako puno govori i radi na deregulaciji tzv. energetskog
,ali sigurno i
sektora potronje. U skladu s tim mnogo vie panje se mora posvetiti efikasnosti
pos
Na osnovu analize iz 2003. godine koja pokazuje da se u BiH godinje generie
oko 2 000 000 m3 drvnog otpada, to predstavlja oko 5 200 GWh toplotnog
ekvivalenta. Naime,
da se radi o energetskom potencijalu od oko

toplotnom i

Palama, Rogatici Kneevu i Kotor Varoi, koji je radi strukture pogodan za

koritenje u pirolizi ,
za proizvodnju od 4 000 -10 000 t bioulja.
, ali nimalo zanemarljiv potencijal lei i u
poljoprivrednim ostacima i otpacima koji ostaju na njivama i ne koriste se u
ishrani stoke i moe da bude veoma koristan energent. Poto je BiH uglavnom
ruralna zemlja u pojedinim njenim dijelovima koritenje konvenkcionalnih oblika
predstavlja ekonomski problem, proizvodnja bioplina na farmama jedan je od
oji se uklapa u koncept odrivog razvoja.

to u mnogome zavisi od strategije razvoja energetskog sektora.

U centralnoj Bosni I Hercegovini 253.857 m3 drvenog otpada se ne iskoristi. Oko
75 000 m3 drvenih ostataka se iskoristi za loenje i proizvodnju peleta ili
biobriketa to je jako malo.
Krajem 2004. godine za ogrev je iskoriteno oko 688 000 m3 drveta s obzirom da
cijena ogr
BiH. Moe se procijeniti da godinja potranja za briketima moe biti od 50 000100 000 t.
nosti proizvodnje bioobnovljivih goriva su velike, kako od sirovina iz
, tako i od rasploivih sirovina iz okruenja.

43

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

Danas energija predstavlja bitan faktor u razvoju drutva zbog toga jer ima
svoju trinu vrijednost.
Snadbjevanje energijom danas je preteno bazirano na fosilnim gorivima
(uga
. Upravo ovakva karkteristika daje
sutinsku prednost biomasi u
vremenskom periodu neobnovljiva. Dakle, trebalo bi koristiti energiju iz biomase
(biodizel, bioplin,peleti, hemijski produkti) i izbj
prirodnih izvora
koji se ne obnavljaju.
Eksploatacija
za trenutno rjeavanje
problema manjka energije i njene visoke cij
jeavanje problema
zatite ivotne sredine. Koritenje biomase kao energetskog izvora predstavlja
proces koji, nesumnjivo,
Upotrebom
energhetskih postrojenja mogu
jeiti problemi otpadne
biomase i problemi energetskog goriva. Tehnolokim procesom se otpadna
biomasa iz poljoprivrede, umarstva, ali i iz ostalih grana proizvodnje iskoritava
u energetske svrhe.
Mnoge zemlje imaju relativno visoku stopu rasta potronje energije, a to
-tehno
Ovakve
okolnosti jasno nalau
enje biomase kao izvora za
dobijanje energije.
anje energetske efikasnosti, kao mjera za smanjenje emisije CO2, je
koja se pominje u projektima rangiranim u sam svjetskih vrh.
Jedna od
anja energetske efikasnosti predstavljaju
kogeneracijski sistemi koji istovremeno proizvode el
lokalno koritenje topline, kao i drugih produkata koje prizvodi plinski motor,a to
su postrojenja
ak dok emisije koje stvaraju
koje se ne iskorotavaju
. Ista ova otpadna biomasa organizovano se moe iskoristiti
primjenom alternativnih tehnologija koje se razvijaju i dostiu takav nivo koji
Koritenje energije iz biomase tr
i Hercegovini s obzirom na potencijale uma i poljoprivrednog zemljita.
U Bosni i Hercegovini, prema pokazateljima iz 2003. godine udio biomase
u ukupnom energetskom snabdijevanju iznosi 4,2%. Oko 2 miliona m3 drvenog
jske prerade drveta to je
toplotnog ekvivalenta ili
600 MW energetskog potencijala te primjenom kogeneracijskih sistema moglo bi
se proizvesti oko 410 MW toplotne i 200 MW elekt
ajna energetska vrijednost.

44

Diplomski rad

Biomasa kao izvor energije

Literatura
"Energija i okolina", Tuzla, 2005. god.
"Upravljane Energijom", Tuzla, 2000.god.
3. Bruno Motik "Zelena energija", Zagreb ,2005. god.
4. Grupa autora "Regionalan razvojna agencija za Centralnu BiH", Zenica, 2006.
5. www.energetika-net.hr/skola/oie/energija-biomase/biomasa
6. www.well.org.yu/Energije%20druge.htm
7. www.energetika-net.hr/skola/oie/energija-biomase/biomasa
8. www.cogeneracija.co.yu
9. www.eniteh.hr/opis
10. www.hrote.hr/hrote/znati/kogeneracija/Stirlingov.aspx
11. www.fs.uni-lj.sikesLTEEStrojiOpis-StirlingovMotor
12. www.well.org.yu/Energije%20druge.htm

45