UNIVERZITET U TUZLI

Tuzla, maj 2014.

Mainski fakultet
Energetsko mainstvo
kolska godina: 2013/2014

SEMINARSKI RAD
Energija vrste biomase
OBNOVLJIVI IZVORI ENERGIJE

SADRAJ
Popis slika i tabela
1. Uvod
2. Energija biomase
3. Podjele biomase
3.1. Biomasa iz drvne industrije
3.2. Poljoprivredna biomasa
3.3. Energetski zasadi
3.4. Biomasa sa farmi ivotinja
3.5. Biogoriva
3.6. Gradski otpad
4. Tehnologije obrade biomase
4.1. Mehanika prerada
4.2. Biohemijska prerada
4.2.1. Anaerobna digestija (trulenje, razgradnja)
4.2.2. Transesterifikacija
4.3. Termiko hemijska prerada
5. Koritenje, prednosti i nedostaci biomase
6. Zakljuak
7. Literatura

2
3
4
5
5
6
6
7
8
9
10
10
12
12
13
13
15
18
19

POPIS SLIKA

Popis slika :
Slika 1.1. Kumulativna CO2 neutralnost
Slika 2.1. Energija biomase
Slika 3.1.1. Drveni peleti
Slika 3.2.1. Poljoprivredna biomasa
Slika 3.3.1. Miskantus (Kineska trska) kao energetski usijev
Slika 3.4.1. Shema nastanka biogasa
Slika 4.1. Tehnologije obrade bimase
Slika 4.1.1. Briket
Slika 4.1.2. Pelet
Slika 5.1. Slama kao biomasa

1. UVOD
Obnovljivi i altemativni izvori energije, od kojih su pojedini sasvim novi, a neki se koriste ved due
vremena, obuhvataju fotonaponske sisteme, toplotne kolektore, vjetropotencijal, vodeni potencijal,
geotermalni potencijal, biomasu, gorivne delije, itd. Neki od ovih izvora omogudavaju profitabilnu
proizvodnju elektrine ili termo energije, dok su pojedini jo uvijek u razvojnoj fazi, pa se njihova
komercijalna primjena tek oekuje.
Zajednika karakteristika svih obnovljivih i alterativnih tehnologija karakterie relativno visok stepen
poetne investicije, ali i njihova kasnija niska operativna cijena. Sa druge strane, prava cijena
konvencionalnih elektrana obino nije pravilno izraunata, kao ni predstavljena na pravilan nain. Treba
napomenuti da i dalje postoje brojne dravne subvencije za tehnologije prerade i koritenja nafte,
nuklearne elektrane, termoelektrane, kao i pratede tehnologije. Medutim, kako obnovljivi izvori energije
imaju znatno niu operativnu cijenu u poreenju sa konvencionalnim izvorima energije, ukupna cijena
energije povoljnija je na osnovu analize tehnolokih ciklusa, a posebno sa ekolokog aspekta. Naime,
vaan aspekt obnovljivih izvora energije predstavlja njihov neznatan uticaj na ivotnu sredinu, te su sa
tog aspekta mnogi od njih ekonomski konkurentni konvencionalnim tehnologijama proizvodnje energije.
Ovaj aspekt je veoma vaan pri razmatranju energetske situacije u Bosni i Hercegovini, gde
termoelektrane dominiraju u energetskoj proizvodnji. U poreenju sa ostalim tehnologijama proizvodnje
elektrine energije, industrije bazirane na obnovljivim izvorima energije biljee najvedi privredni rast u
poslednjih est godina.
Nekad prvi i najstariji izvor energije koji su ljudi koristili, biomasa je danas obnovljivi izvor energije koji se
iroko koristi i koji doprinosi zatiti nae okoline, kao i generalno, otvaranju novih radnih mjesta i
ukupnom razvitku gradova, optina i cijele drave.

Slika 1.1. Kumulativna CO2 neutralnost

2. ENERGIJA BIOMASE
Biomasa je najstariji izvor energije koji je ovijek koristio i predstavlja zajedniki pojam za brojne,
najrazliitije proizvode biljnog i ivotinjskog svijeta. Konkretno postoje razliite definicije biomase, ali kao
osnovna moe da se navede direktiva EU i Veda Evrope:
Biomasa je definisana kao biorazgradivi dijelovi proizvoda, otpada ili ostataka iz poljoprivrede, umski
otpad i otpad srodnih industrija kao i biorazgradivi dijelovi industrijskog i gradskog otpada.

Slika 2.1. Energija biomase

3. PODJELE BIOMASE
U zavisnosti od agregatnog stanja, biomasa se moe podijeliti na:
vrstu (briketirana bimasa, peletirana biomasa)
Tenu (bioetanol, biometanol i biodizel)
Gasovitu (biogas, deponijski otpad...)
Prema sirovini koju koriste za dobijanje odreenje biomase data je sljededa podjela:
biomasa iz drvne industrije
poljoprivredna biomasa
energetski zasadi
biomasa sa farmi ivotinja
biogoriva
gradski otpad

3.1. Biomasa iz drvne industrije

Biomasu iz drvne industrije ine ostaci i otpad pri rezanju, bruenju, blanjanju kao i pri drugim vrstama
obrade drveta. Biomasu iz drvne industrije koristimo kao gorivo u kotlovima i kao sirovinu za proizvodnju
briketa.

Slika 3.1.1. Drveni peleti

esto je otpad koji optereduje poslovanje drvnih industrija mnogo jeftinije i kvalitetnije gorivo od
umske biomase (ostaci i otpad iz drvne industrije dobijen kao posledica koridenja uma, drveta za
gradivnu i ogrejnu komponentu), a takoe je daleko opravdanije za koritenje nego fosilna goriva.
Osnovne karakteristike pri upotrebi drvne biomase kao energenta iste su kao kod svakog goriva:
hemijski sastav, toplotna mod, temperatura samozapaljenja, temperatura sagorijevanja, fizika svojstva
koja utiu na toplotnu mod (npr. gustina, vlanost i dr). Osnovna veliina za proraun energije iz
odreene koliine drveta jeste njegova toplotna vrijednost (mod). Najvedi uticaj na nju ima vlaga
(vlanost, udio vlage), potom hemijski sastav, gustina i zdravost drveta. Za nae podneblje vano je
utvrditi i vrstu drveta, radi odreivanja njegove toplotne vrijednosti, da li je listopadno ili etinarsko,
odnosno tvrdo ili meko, jer je udio pojedinih sastojaka pri tome razliit, kao i materija koja se moe
koristiti kao gorivo.
5

3.2. Poljoprivredna biomasa

Poljoprivrednu biomasu ine ostaci godinjih kultura kao to su : slama, kukuruzovina, oklasak, stabljike,
ljuske, kotice. Za Bosnu i Hercegovinu bi posebno bila interesantna upotreba ostataka i otpadaka iz
poljoprivrede u cilju dobijanja energije, toplotne a i elektrine, ako se zna da je 63% teritorije pod
obradivim povrinama. Iskustva iz razvijenih zemlja, u Evropi posebno Danske, pokazuju kako se radi o
vrijednom izvoru energije koji ne bi trebao zanemariti. Slijedi primjer, nakon berbe kukuruza na
obraenom zemljitu ostaje kukuruzovina, stabljika sa lidem. Bududi da je proseni odnos zrna i mase
53% prema 47%, proizilazi kako biomase ima priblino koliko i zrna. Iako je neosporno kako se nastala
biomasa mora prvenstveno vradati u zemlju, preporuuje se zaoravanje 30% - 50% te mase, to znai da
za energetsku primjenu ostaje najmanje 30%.

Slika 3.2.1. Poljoprivredna biomasa

To predstavlja znaajnu koliinu, a sa adekvatnim tretiranjem te koliine biomase, moglo bi se puno
utedjeti ako se ta energija iskoristi za ogrjev zimi, za suenje poljoprivrednih kultura i sl. utedela bi se
energija koja se do sad koristila za tu namjenu. Procenat od 30% iskoristivosti biomase kukuruzovine sa
jedne strane se moe initi mali, ali za poljoprivredna podruja kao to su npr. Semberija, gdje se
godinja proizvodnja kukuruza mjeri u stotinama hiljada tona to predstavlja jako veliki izvor energije.

3.3. Energetski zasadi

Energetsi zasadi predstavljaju plantae biljaka bogatih uljem ili ederom (ugljenik), kao to su:
brzorastude drvede i kineske trske s godinjim prinosom od 17 tona po hektaru, eukaliptus s prinosom 35
tona suve materije po hektaru, zelene alge s prinosom od 50 tona po hektaru. U Bosni i Hercegovini se
6

najvedi prinosi postiu gajenjem topola, vrba i jablana. Osim velikih prinosa, energetski zasadi pruaju
mogudnost koridenja otpadnih voda i ubriva.

Slika 3.3.1. Miskantus (Kineska trska) kao energetski usijev

Najznaajniji efekti proizvodnje i koridenja biomase dobijene u specijalizovanim plantaama su:
-

obezbeenje novih energetskih izvora,

stvaranje novih trita za promet sekundarnih sirovina umarstva i poljoprivrede,
ouvanje ivotne sredine kroz prevenciju stvaranja efekata staklene bate,
ekonomsko unapreenje koridenja otpada i
otvaranje novih radnih mesta.

3.4. Biomasa sa farmi ivotinja

Biomasa sa farmi ivotinja predstavlja proizvodnju bioplina iz izmeta ivotinja (anaerobna razgradnja u
digestoru), kao i spaljivanje leina (npr. peradarske farme). Stajnjak ivotinja u kombinaciji sa
poljoprivrednom biomasom predstavlja veoma dobar izvor energije koritenjem u procesu anaerobne
digestije za dobijanje biogasa. Naprimer, anaerobnom digestijiom 110 t stajnjaka i 250 t kukuruzne silae
godinje mogude je dobiti oko 8 miliona kWh struje, to predstavlja utedu od 16 000 tona lignita.
Biogas je mjeavina metana CH4 , ugljen dioksida CO2 i otprilike 2% ostalih gasova (vodonika H2,
sumporovodonika H2S, ugljen monoksida CO). Biogas je oko 20% laki od vazduha i bez mirisa i boje.
Kalorijska vrednost biogasa je oko 20 MJ/Nm3 i gori sa oko 60% efikasnodu u konvencionalnim
biogasnim pedima. 1 m3 biogasa je ravan sa 1 m3 prirodnog gasa, koji se uvozi. Jedan hektar kukuruzne
silae dovoljan je za proizvodnju 10 000 kubika biogasa, od kojeg nastaje preko 20000 kW/h struje, a to
je dovoljno za oko pet domadinstava na godinjem nivou. Negde oko 500 000 hektara raznih biljaka dalo
bi snagu oko 1000 MW, to je u srazmeri proizvodnje jedne znaajnije elektrane.

Slika 3.4.1. Shema nastanka biogasa

3.5. Biogoriva
Bioloki proizvedeni alkoholi, najede etanol, rijetko propanol i butanol, dobivaju se radom
mikroorganizama i enzima fermentacijom edera ili skroba (najlake) ili celuloze (tee).
Bioetanol predstavlja alternativu benzinu. U SAD-u se uglavnom dobiva iz kukuruza gdje etanolske
smjese ine oko 9% od ukupne godinje prodaje benzina. Etanom ima manju gustinu od benzina, to jest,
potrebna je veda masa bioetanola da bi se proizveo isti rad. Prednost etanola je vedi oktanski broj to
omogudava vedi kompresijski omjer motora za povedanu termalnu efikasnost. Bioetanol se moe
dobivati i od ostalih itarica kao to su penica i jeam, te od krompira. Postoji niz naina za dobivanje
bioetanola, a glavni je dry-mill metodom, koja se provodi kroz nekoliko faza :
- itarica se melje i dobiva se prah
- Mjeavina sastavljena od tog praha, vode i enzima ulazi u visokotemperaturnu ped gdje se
pretvara u tekude stanje. Tom procesu potpomae enzim koji otapa itne spojeve.
- Tekudina je ohlaena i mijea se sa drugim enzimom. Taj enzim pretvara skrob u eder, koji
kasnije fermentira i pretvara se u alkohol.
- U edernu mjeavinu se dodaje kvasac pri emu zapoinje proces fermentacije. eder se otapa
na etanol i ugljen dioksid.
- Nakon fermentacije iz mjeavine se odvaja etanol
- Od odvojenog etanola se procesom dehidracije uklanja voda
- U etanol se dodaje mala koliina benzina

Biodizel nastaje esterifikacijom biljnih ulja s alkoholom (uljana repica, suncokret, soja, palme), kao i iz
otpadnih ulja i masti, procesom transestrifikacije uz prisustvo katalizatora. Moe se koristiti nezavisno ili
u mjeavini sa dizelom dobijenim rafinacijom sirove nafte i to u bilo kom odnosu. U zavisnosti od udjela
biogoriva u mjeavini, biodizel se naziva B100 (ist,100% biodizel), B20 (20% biodizel i 80% fosilni dizel),
B5 (5% biodizel i 95% foslini dizel), itd. Podataka o proizvodnji biodizela nema, a nema ni podataka o
potronji biodizela.

3.6. Gradski otpad

Gradski otpad predstavlja zeleni dio recikliranog kudnog otpada, biomasa iz parkova i vrtova, mulj iz
kolektora otpadnih voda. Zbrinjavanje gradskog otpada zahtjeva velike investicijske trokove. S druge
strane, on predstavlja vrijedno gorivo koje sadri znaajne kalorine vrijednosti, pa je njegovo
zbrinjavanje metodom deponiranja i biolokom razgradnjom tetno u svakom pogledu. Danas se koriste
tri najzastupljenije tehnologije sagorijevanja otpada na reetkama proizvoaa Martin, Von Roll i KeppelSeghers. Tehnologija sagorijevanja otpada na reetkama je trenutno najrasprostranjenija tehnologija za
termiku obradu otpada, a koristi se vie od stotinu godina. Efekti u zatiti ivotne sredine su i glavne
prepreke, ali i prednosti tehnologije za sagorevanje otpada. Spaljivanjem (sagorijevanjem) otpada
smanjuje se zapremina i masa otpada, unitavaju se opasne materije iz otpada, ali ipak, gasovi nastali
ovim procesom tetni su i moraju prodi postupak preidavanja kako bi se slobodno pustili u atmosferu.

4. TEHNOLOGIJE OBRADE BIOMASE

Osnovni problem u preradi biomase je velika vlaga, a nedostatak je mala energetska vrednost po jedinici
mase. Prerada biomase se vri sa ciljem dobijanja u pogodnijeg oblika za transport, skladitenje i
upotrebu.

Slika 4.1. Tehnologije obrade bimase

Primarne tehnologije za obradu biomase su:
- Mehanina
- Biohemijska
- Termiko hemijska

4.1. Mehanika prerada

Tehnologija briketiranja peletriranja je postupak prilikom kojeg se usitnjeni materijal pod viskom
pritiskom pretvara u kompaktnu formu velike zapreminske mase, pogodne za dalju manipulaciju i
koritenje. Konaan proizvod briketiranja naziva se briket. Proces briketiranja primjenjuje se odavno u
rudnicima uglja. Na klipnoj presi presuje se praina i sitni otpatci od uglja. Re briquet na engleskom
jeziku znai cigla ili opeka. Zbog toga briket moe da bude u obliku opeke (prizmatian) ili u obliku
cilindrinog valjka. Re pellet na engleskom znai loptica, kuglica ili valjak. Faze u procesu dobijanja
briketa su:
usitnjavanje sirovine do odreene granulacije
suenje sirovinskog materijala do odreene vlanosti
transport usitnjenog materijala
doziranje sirovine
presovanje u presama za briketiranje
skradivanje briketa na potrebnu duinu
hlaenje i pakovanje gotovih briketa

10

Kod vlanih materijala ova procedura moe biti dopunjena internim skladitima i suarama koje dovode
biomasu na odgovarajudu vlanost za briketiranje.

Slika 4.1.1. Briket

Pod biobriketima se podrazumeva proizvod tehnolokog postupka briketiranja, kompaktna forma
biomase koja ima daleko vedu zapreminsku masu nego to je zapreminska masa materijala biomase od
koga je biobriket napravljen.

Slika 4.1.2. Pelet

Naim standardom se pod energetskim briketom podrazumeva proizvod dobijen postupkom briketiranja
lignoceluloznog materijala. Sam postupak briketiranja se sastoji u sabijanju lignoceluloznog materijala u
11

to manju zapreminu pomodu presa. Obzirom na svojstva koja ine glavne nepogodnosti za masovniju
upotrebu biomasa kao goriva ini se da je jedno od reenja izrada biobriketa. Time se postie da biomasa
prestaje da bude autonomno gorivo. Moe biti namenjena irem krugu korisnika kao to su domadinstva,
poljoprivredna imanja, staklenici, i sl. Sa druge strane, sam proces briketiranja ima i odreene
nedostatke, kao to su:
potrebna je priprema materijala na odreenu vlanost i granulaciju
u izvjesnim sluajevima su neophodni aditivi
mora se ulagati u novu tehnologiju koja je nuna za odvijanje procesa
neophodna je potronja energije.

4.2. Biohemiska prerada

4.2.1. Anaerobna digestija (truljenje, razgradnja)
Postoje dva osnovna tipa anaerobne digestije (vrenja):
Aerobna digestija (uz prisustvo kiseonika) proizvodi ugljen dioksid, amonijak i ostale gasove u
malim koliinama, veliku koliinu toplote i konani proizvod koji se moe upotrebiti kao ubrivo.
Anaerobna digestija (bez prisustva kiseonika) proizvodi biogas: metan, ugljen dioksid, neto
vodonika i ostalih gasova u tragovima, vrlo malo toplote i konani proizvod (ubrivo) sa velikom
koliinom azota nego to se proizvodi pri aerobnoj fermentaciji. Takvo ubrivo sadri azota u
mineraliziranom obliku (amonijak) koje biljke mogu bre preuzeti nego organski azot (posebno
pogodno za poubrivanje obradivih povrina)
Sam proces anaerobnog vrenja se odvija u tri faze, i to:
1) Hidroliza u ovoj fazi dolazi do razgradnje velikih molekula na manje i poetak razvoja kiselinskih
bakterija.
2) Kiselinska faza u ovoj fazi se raspadaju molekuli proteina, masnoda i ugljenih hidrata na organske
kiseline, ugljendioksid, vodonik, amonijak, alkohole i dr. Raspad molekula izazivaju kiselinske bakterije.
3) Metanska faza u ovoj fazi nastavlja se dalja razgradnja organskih materija i intenzivno stvaranje
metana i ugljendioksida (u neznatnoj meri i drugih gasova).
Za uspean tok anaerobnog vrenja (postizanje visokog stepena razgradnje organskih materija) potrebno
je da budu ispunjeni odreeni tehnoloki uslovi:
Krupnoda i vrsta materije koja se izlae fermentaciji
Temperatura procesa
Odsustvo kiseonika
Vreme trajanja procesa
Otklanjanje plivajude kore sa povrine fermetisane mase
Mijeanje fermetisane mase
Kiselost (pH vrednost) mase
Kvalitet metanskih bakterija
Pritisak u sudu (digestoru) u kojem se proces fermentacije odvija
Odnos ugljenika i azota u fermetisanoj masi
Odnos suhe organske materije i vode u fermetisanoj masi
Drugi specifini uslovi vezani za prisustvo razliitih materija, antibiotika i dr.
Fermentacija
12

4.2.2. Transesterifikacija
Proces transestrifikacije je najede primjenjivan postupak industrijske sinteze metilestara masnih
kiselina (MEMK) odnosno biodizela. Biodizel je komercijalni naziv pod kojim se metilester (ME), bez
dodatnog mineralnog dizelskog goriva, nalazi na tritu tenih goriva i prodaje krajnjim korisnicima. Ono
je standardizovano, teno nemineralno gorivo, nije otrovan, biorazgradiva zamjena za mineralno gorivo,
a moe se proizvoditi iz biljnih ulja, recikliranog otpadnog jestivog ulja ili ivotinjske masti.
Transestrifikacija triglicerida je reakcija u kojoj dolazi do hidrolize estarskih grupa glicerida u prisustvu
drugog alkohola i ponovne reakcije estrifikacije u kojoj sada nastaje metilestar masnih kiselina. Pri ovoj
reakciji nastaje glicerol kao sporedni proizvod. Biodizel moe da se proizvede od bilo koje vrste biljnog
ulja (zrno repice, suncokreta, soje, palme i sl.) ili bilo koje druge mjeavine ovih ulja. Pri proizvodnji
biodizela postoje odreeni zahtjevi prema kavalitetu ulazne sirovine (ulje), koji moraju da se potuju:
- Vrsta ulja; proces sinteze metilestera funkionie sa bilo kojim trigliceridima, ali su neke osobine
estara direktno povezane sa vrstom ulja: jodni broj, viskoznost, odrivost i dr.
- Sadraj slobodnih masnih kiselina; postoji pravilo da visok sadraj slobodnih masnih kiselina
znai visoku potronju katalizatora (to je skupo) i veliki sadraj sapuna. U toku
transestrifikacije slobodne masne kiseline momentalno reaguju sa katalizatorom i formiraju
sapune. Kako se ovi sapuni nakon faze razdvajanja nalaze u glicerolskoj fazi, bide potrebno vie
kiseline da razdvoji sapune na masne kiseline i vodu. Konano, vie katalizatora i vie kiseline
znai vie soli u dobijenom glicerolu, a to opet znai umanjenje kvaliteta. Kako bi se izbjegli ovi
problemi potrebno je da se ulje djelimino rafinie . Najbolji rezultati se postiu sa neutralnim
uljem (neutralizacija je standardan proces u rafinaciji biljnih ulja), sa sadrajem slobodnih
masnih kiselina ispod 0,5%.
- Sadraj fosfora/fosfatida; fosfor je u ulju prisutan kao deo kompleksnih molekula fosfolipida,
koji su veoma dobri emulgatori. Veliki sadraj fosfora/fosfatida u ulju utie na gubitak estra
(smanjijudi prinos biodizela i ekonominost procesa), kao i na pad kvaliteta masnih kiselina.
Povoljan nivo fosfora u ulju je od 3 do 5 mg/kg.
- Nerastvorljive materije (negliceridni sastojci); sadraj ovih materija u ulju bi trebao da bude to
manji. Bududi da one ne uestvuju u procesu transestrifikacije, na kraju se pojavljuju u estarskoj
fazi. Maksimalna dozvoljena koliina ovih materija unutar biodizela ne bi trebala da pree
granicu od 0,8%.

4.3. Termiko-hemijska prerada

U zavisnosti od vrste, vlanosti i krupnode komada otpadne biomase razlikuju se tehnologije njene
pripreme i sagorevanja, odnosno tipova (konstrukcija) loita kotlova u kojima se vri sagorevanje
(kotlovi malih,srednjih i velikih snaga). Za sagorevanje se, uglavnom koriste klasine tehnologije
sagorevanja na reetci(nepokretnoj, pokretnoj, kosoj i stepenastoj), sagorevanje u letu, sagorevanje u
mjehurastom fluidizovanom sloju i cirkulcionom fludizovanom sloju. Najede koriteni oblici goriva za
ovakva postrojenja su drvni otpaci iz umarstva i drvne industrije, slama i razni poljoprivredni otpad,

13

komunalni i industrijski otpad koji je biorazgradiv. Prema nainu neposredne pripreme biomase za
sagorevanje, razlikuju se:
-

Tehnologije kod kojih se vri neposredno sagorjevanje biomase u loitima klasinih ili posebnih
konstrukcija kotlova.
Tehnologije kod kojih se prvo vri gasifikacija biomase u predloitima i sagorjevanje gasa u
loitima klasinih konstrukcija kotlova za sagorevanje gasnog goriva.

Princip funkcionisanja ovih tehnologija se zasniva na proizvodnji vrude vodene pare za grijanje u
industrijskim postrojenjima i kudama ili za dobijanje elektrine energije u malim termolektranama
napravljenim za koritenje biomase kao goriva. Najjednostavnije rjeenje sagorjevanja biomase
predstavlja sagorevanje krupnih komada biljne (bolje redi drvne) mase koja se vri u kotlovima klasinih
konstrukcija. To se takoe odnosi i na sagorevanje briketa. Faze u tom procesu su :
1.
2.
3.
4.

Zagrijavanje i suenje
Destilacija (isparavanje) sastojaka piroliza
Vaenje sastojaka (mase)
Sagorevanje (mase) vrstog uglja.

14

5. KORITENJE, PREDNOSTI I NEDOSTACI ENERGIJE BIOMASE

Biomasa je organska materija ivotinjskog ili biljnog porjekla koja se pomodu razliitih procesa pretvara u
upotrebljivu energiju. Energija biljnog porjekla predstavlja, procesom fotosinteze akumuliranu svjetlosnu
energiju kojom se svjetlost transformisala u hemijsku energiju. U toku fotosinteze biljke koriste
ugljendioksid iz vazduha i vode u cilju stvaranja ugljenih hidrata, koji predstavljaju osnovne gradivne
elemente biomase. Na ovaj nain se svjetlosna, odnosno suneva energija akumulira u hemijskim
vezama strukturnih komponenti biomase. Ova energija moe se eksploatisati na razne naine. Sa druge
strane, osnovni izvor biomase ivotinjskog porjekla je prirodni teni stajnjak. Upotreba biomase ili goriva
i otpadnih materija dobijenih iz biomase kao izvora energije zahtjeva njihovo sagorijevanje i oslobaanje
toplote koja pokrede generatore elektrine energije.

Slika 5.1. Slama kao biomasa

Energija akumulirana u biomasi je hemijske prirode pa u njenoj eksploataciji nema prekida rada, kao to
je to sluaj sa solarnom ili energijom vjetra. Sa ovog aspekta, biomasa ima vie karakteristika fosilnih
goriva nego obnovljivih izvora, sa razumljivim razlogom jer su fosilna goriva ustvari fosilni oblik biomase.
Istorijski gledano, biomasa je bila osnovni izvor energije za ovjeanstvo, uglavnom u obliku drveta koje
se koristilo za grijanje i spremanje hrane, dok su industrijskom revolucijom primat preuzela fosilna
goriva. I pored toga biomasa danas uestvuje sa 15% u ukupnoj potronji energije, a znaajno je da je
ovaj udio znatno vedi u zemljama u razvoju nego u industrijalizovanim zemljama. Jedan od najbitnijih
faktora koji odreuju potencijalnu ulogu biomase u energetskoj industriji, predstavlja jaka konkurencija
koja postoji izmeu vrijednosti biomase i zemljita neophodnog za njen uzgoj, to nije sluaj sa ostalim
15

obnovljivim izvorima. Biomasa moe da se koristi kao hrana, ubrivo, za proizvodnju papirnih vlakana i
kao gorivo.
ak i meu derivatima biomase postoji konkurencija koja moe da smanji njen znaaj kao potencijalno
gorivo: stajnjak je vano ubrivo, papir moe da se reciklira, ljuspice pamuka mogu da se koriste u
naftnim buotinama, piljevina moe da se koristi kao zatitini sloj plodnog zemljita, a otpadne masti iz
restorana kao hrana za domade ivotinje. Iako mnogi strunjaci smatraju da biomasa moe da se uzgaja
iskljuivo za energetske potrebe, njihova dvostruka ili viestruka uloga se ne moe zanemariti ukljuujudi
i ulogu sekundarnih proizvoda etve.
Osnovni aspekt pri koritenju biomase treba da bude odrivost koritenja. Odrivost koritenja prije
svega podrazumijeva da koliina biomase koja se koristi za dobijanje raznih vrsta energije uvijek bude
manja ili jednaka prirastu koliine biomase. Kada se govori o poljoprivrednim kulturama, odrivost
koritenja biomase treba da podrazumijeva plansko i redovno vradanje odreene koliine organske
materije biomase (oko 30%) u zemlju u vidu zaoravanja, jer se time odrava ravnotea i postie se veda
plodnost zemljita. Potreba vradanja minerala u tlo za umsku biomasu podrazumijeva ostavljanje
izvjesne koliine materije (najee lida ili iglica ako je re o etinarskim umama) u umskom tlu.
Takoe, odrivost koritenja umske biomase podrazumijeva dugorona planiranja u pogledu
poumljavanja i eksploatacije umske biomase.
Od svih goriva koja su danas u upotrebi, jedino biogorivo zadovoljava kriterijum zatvorenog sistema (bar
u pogledu stvaranja ugljen dioksida i vrstih materijalnih produkata sagorevanja). Ulaz u proces
sagorijevanja predstavlja biomasa kao gorivo, i vazduh (odnosno kiseonik). Izlaz iz njega ine: dobijena
energija, pepeo i gasoviti produkti sagorijevanja sa ugljendioksidom kao glavnim predstavnikom. ivi
biljni svet procesom fotosinteze vezuje taj ugljendioksid i uz pomod suneve energije izgrauje svoju
masu. vrsti materijalni ostatak pepeo, takoe, kao ubrivo uestvuje u izgradnji nove biljne mase. Na
taj nain se vri recikliranje ugljen dioksida i vrstih produkata u prirodi tako da se pritom ne remeti
postojeda ravnotea, a za sistem se kae da je zatvoren.
Postoji mnotvo aspekata sa privrednog i ekolokog stanovita koji pokazuju opravdanost primjene i
koritenja biomase kao energenta. Ekoloki aspekti koritenja biomase:
- biorazgradivost biomase u tlu je izvrsna jer gotovo 95% materije biomase se razgradi za 28 dana
- biogoriva sadre neznatne koliine sumpora pa u produktima nema sumpor dioksida (to je
neizbjean produkt sagorijevanja fosilnih goriva)
- prilikom sagorijevanja biomase dobia se tzv. isti pepeo
- nema emisije ugljovodonika, kao nepotpunih produkata sagorijevanja
- u potpunosti je biomasa obnovljiv izvor energije
- sva ta biomase ved postoji na planeti Zemlji i nije je potrebno stvarati, ved je treba samo planski
iskoristiti, i pomodi joj u regeneraciji.
Iz ovih razloga biomasa, pored drugih obnovljivih izvora energije (vjetra, vode i solarne energije), dobija
na znaaju kao resurs za dobijanje "iste energije". Privredni aspekti koriedenja biomase:

16

prevencija erozije
smanjenje opasnosti od poara
zatita ivotinjskog i biljnog svijeta i drugih komponenti njihovih raznolikosti
manja emisija tetnih materija iz generatora elektrine energije koji koriste biomasu kao gorivo,
u poreenju sa slinim tehnologijama koje koriste fosilna goriva
Redukcija gasova koji proizvode efekat staklene bate
Otvaranje novih radnih mesta
Ekonomske koristi u ruralnim sredinama

Meutim, i pored mnogih prednosti koje poseduje biomasa kao izvor energije u eksploataciji biomase
postoje i odreene nepogodnosti za primjenu. Neka od njih su:
-

manipulacioni i ekonomski problemi sa sakupljanjem, pakovanjem i skladitenjem biomase

periodinost nastanka biomase
mala zapreminska masa i toplotna mod biomase svedena na jedinicu zapremine
razuenost u prostoru
nepovoljan oblik i visoka vlanost biomase
visoke investicije za postrojenja za preradu, pripremu, sagorijevanje biomase, itd.

17

6. ZAKLJUAK
Programima, planovima ali i operativnim mjerama, vedina zemalja svijeta je za cilj do 2020. godine,
postavila dupliranje i tripliranje proizvodnje elektrine energije iz ovih obnovljivih izvora, uz stalan rast
izdvajanja za istraivanje i razvoj. Koliko god da su skeptici bili zabrinuti zbog visine trokova proizvodnje
energije iz ovih izvora, danas kada je cijena barela sve via, tom osjedanju nema mesta. Pored
energetskih i ekolokih prednosti, eksploatisanje obnovljivih izvora energije omogudava privredni rast i
otvaranje novih radnih mesta. Samo u industriji vjetra Nemake, godinji povradaj novca je bio oko 5
milijardi eura i otvoreno je preko 40 hiljada radnih mesta u periodu od 1990 do 2001. godine.
Obnovljive izvore energije karakterie odrivi razvoj i ekoloki su prihvatljivi. Meutim veliki problem su
jo uvijek znaajne investicije u poreenju sa konvencionalnim izvorima energije, to mnoge investitore
u startu odvrada od ulaganja. Kako bi se ovaj problem na pravi nain regulisao potrebno je na nivou
drave donijeti zakonsku regulativu koja de jasno definisati status proizvoaa energije iz obnovljivih
izvora. Potrebno je uzeti mnoge faktore u obzir koji de kao krajnji rezultat imati odgovarajudu cijenu na
tritu.
Investicije u zelenu energiju mogu biti dobro rjeenje s obzirom na njihov ivotni vijek i sve vedu potrebu
da se sauva ivotna sredina. Bez obira na sve, nove investicije su poeljne u svim dravama jugoistone
Evrope, to de na duge staze smanjiti cijenu elektrine energije od ega de na kraju najvedu korist imati
potroai.

18

7. LITERATURA
[1] Dr. Marko Carid - Biomasa kao obnovljiv izvor energije i tehnologija za proizvodnju biogasa
[2] Dr. Zdenko imid Koritenje energije biomase za proizvodnju el. energije
[3] Milo Radakovid Biodizel, biogas, biomasa
[4] Internet :

1. www.google.ba
2.www.bs.wikipedia.org
3.www.balkanenergy.com
4.www.our-energy.com
5.www.ees.etf.bg.ac.yu
6.www.galileoscientific.com
7.www.ekoforum.org.yu
8.www.planeta.org.yu
9.www.sci.co.yu

19