Documents - Tips Basincli Kaplar El Kitabi

TMMOB
Makina Mhendisleri Odas
PERYODKKONTROLMHENDSELKTABI-II
Basnl Kaplar
Kasm 2001
Yayn No:
MMO/2001/272-2
TMMOB
MAKNA MHENDSLER ODASI
Smer Sok. 36/1-A

06440 Demirtepe / ANKARA
Tel: (0312) 231 31 59 Faks: (0312) 231 31 65
e-posta: mmo@mmo.org.tr
http: / /www.mmo.org.tr
Yayn No: MMO/2001/272-2
ISBN: 975-395-499-9
Bu yaptn yayn hakk Makina Mhendisleri Odas'na aittir. Kitabn

hibir blm deitirilemez. MMO'nun izni olmadan kitabn hibir
blm elektronik, mekanik vb. yollarla kopya edilip kullanlamaz.
Kaynak gsterilmek kayd ile alnt yaplabilir.
Kasm 2001 / Ankara
Bask: zkanMatbaaclk Ltd. ti.

(0312)229 59 74
II. BLM
KOMPRESR
PERYODK KONTROLLERDE DKKAT EDLMES

GEREKEN HUSUSLAR
A- Kurulula Grme (Kontrollerin Yapl ve Firmaca Kontrol ncesi
Yaplmas Gerekenler Hakknda)
*1- Kompresrn marka, tipi, imal yl, iletme basnc, debisi, elektrik motoru gc vb.
konularda bilgi alnr,
2- Kompresre ait teknik zelliklerini gsteren kitap ve brorlerin hazr bulundurulmas
istenir,
4- Kompresrn Periyodik Kontrol iin hazr bulundurulmas istenir.
5- Periyodik Kontrol alannn emniyeti iin gerekli tedbirlerin alnmas istenir,
6- Kontrol iin kompresr kullanan kiinin hazr bulundurulmas istenir.
B12345-
Kurulua Gidildiinde (Yetkililerle Grme ve n Hazrlklar)

Temas kurulan kiiyle grlr,
Yetkililerle grlr,
Kompresrn kataloglarna gzablr.
alma alan grlr.
Periyodik kontrole balanr.
C- Periyodik Kontrol Srasnda (Kontrol ve Testler, Kontrol Listesinin

Doldurulmas)
1- Gerekli emniyet tedbirleri alnr,
2- Yaplan Kontrol ve Testler "Periyodik Kontrol Listesi" ne ilenir, imzalanr ve kurulu
yetkilisine imzalattrlr.
3- Kontrol stesinde yer almayan ancak kurulu ile ilgili dier bilgi ve neriler kullanclara
ve yetkililere bildirilir.
4- Yaplan kontrol ve testler Periyodik Kontrol Raporu'na ilenir.
D- Periyodik Kontrol Sonras (Yetkililerle Grme ve Bilgilendirme)
1- Kompresrle ile ilgili varsa yaplmas gerekenler ve tavsiyeler bildirilir.
2- MMO'nun dier etkinlikleri hakknda firma bilgilendirilir.
* (Daha nce bu kompresre alt periyodik kontrol yaplm tee bu leme gerek kalmaz)
63
t*
KOMPRESRLERDE UYULMASI GEREKEN NEML

GVENLK KURALLARI
Basnl Havann Kullanlmas:
1- Normlara uygun hortum ve boru balant elemanlarn kullann. (TS 1203)
2- Alet ve paralar temizlemek iin, basnl hava kullanlyorsa, bu ilem ok dikkatli
yaplmaldr. Temizlenmekte olan parann zerindeki tozlarn kendinize, bakasna
veya civardaki makinalara gelmemesine dikkat ediniz. Bu ilem iin gzlk kullannz.
3- Hortum veya tesisattan direk hava kullanlrken hortum iinde kesinlikle yabanc
madde olmamaldr. ok dikkatli kontrol edilmeli, emin olduktan sonra hortuma hava verilmelidir. Hortum ucu skca ve enmiyetli tutulmaldr. Serbest kalan hortum
ucu krba gibi saa, sola arpp, tehlikeli olabilir. Hava k vanasn dikkatle
ap, hortumdan havann serbeste kp kmayacan kontrol ediniz. (Dikkat: Tkal ueya iinde para bulunan hortum adeta bir hava tfei olur.)
4- Cildinize basnl hava tutmaynz. Hortumun ucunu baka birine doru tutmaynz.
stnzdeki tozlar basnl havayla temizlemeyiniz.
5- Bir basnl hava sistemi veya aletini, dizayn edildiinden daha yksek bir basnta
altrmaynz.
6- Bir hortumu veya hava hattn skmeden nce kompresrn hava k vanasn
kapatnz ve hattaki hava basncn tamamen boaltnz.
64
Kompresr
SALII VE GVENL TZNN LGL

MADDELER
Kazanlarda, Basnl Kaplarda ve Kompresrlerde Alnacak
Gvenlik Tedbirleri
Madde 222- Ocaksz buhar ve scak su kaplar ile basnl hava depolar, gaz tpleri
ve depolan gibi basnl kaplar ve bunlann balantlar, tehizat ve malzemesi teknie
uygun olacaktr.
Basnl kaplan grnr yerlerine imalat firma tarafndan aadaki bilgilerin yazl
olduu bir plaka, konacaktr.
1. Kap hacmi (litre),
2. letme basnc (kilogram/santimetrekare),
3. Deneme basnc (kilogram/santimetrekare),
4. Kontrol tarihi.
Madde 223- Basnl kaplann kontrol ve deneyleri ehliyeti Hkmet veya mahalli
idarelerce kabul edilen teknik elemanlar tarafndan, imalinin bitiminden sonra ve monte
edilip kullanlmaya balanmadan nce, veya yaplan deiiklik ve byk onanmlardan
sonra, en az ay kullanlmayp yeniden servise girmeleri halinde ise tekrar kullanmaya
balanmadan nce ve her durumda periyodik olarak ylda bir yaplr. Kontrol ve deney
sonulan, dzenlenecek bir raporda belirtilir ve bu raporlar iyerlerinde saklanr.
Madde 224- Basnl kaplarn zerinde, gerektiinde iine girmeyi salayacak kaplar
veya kapaklar bulunacak, girilemeyecek kadar kk olan basnl kaplarda, el delikleri
yaplacak ve bu delikler emniyetli bir ekilde kapatlm olacaktr. Kap ve kapaklar deney
basncna dayanacak salamlkta olacak, giri deliklerinin boyutlan teknie uygun olarak
bir insann rahata girmesini salayacak byklkte yaplacaktr. El deliklerinin boyutlan
70x90 milimetreden kk yaplmayacak ve basnl kaplar zerinde bulunan ykama ve
kontrol krtapalan en az 25 milimetre apnda olacaktr.
Madde 225- Basnl kaplar zerinde, emniyet supab, boaltma vanas, manometre
ve termometre gibi kontrol cihazlar bulunacaktr.
Paralel alan basnl kaplann, giri, k, boaltma ve blf vanalar ayn ayn iaretlenmi
olacaktr.
Emniyet supaplar basnl kaplarn en ok kullanma basncna gre ayarlanacak ve bu
basncn onda biri orannda bir basn artnda alacak zellikte olacaktr.
Madde 226- Basnl kaplarda bulunan emniyet supab, basnl kaba dorudan
doruya bal olacaktr. Ancak, kabn iinde bulunan madde, emniyet supabnn taklmasn
Kompresr
65
engelledii veya bozulmasna yol at hallerde, emniyet supab, basnl kaba en yakn
bir tesisat zerine taklacaktr.
Emniyet supab, bal olduu basnl kabn kapasitesine ve besleme borusunun apna
uygun byklkte ve basnc abucak drecek eklide yaplm olacaktr.
Basnl kaplarda iki veya daha ok emniyet supab varsa, bunlardan en az bir tanesi,
en ok basnca gre ayarlanm olacaktr.
Emniyet supaplar, her vardiyada veya gnde en az bir defa denenecek ve kaplar
iinde yanc gazlar bulunduunda, gerekli tedbir alnacaktr.
Emniyet supaplarnn, younlamaya kar, blf musluklar bulunacaktr.
Madde 227- Basnl kaplarn hidrolik basn deneyleri, en yksek alma basncnn
1,5 kat ile yaplacaktr.
Kontrol ve deney sonucu kullanlmas sakncal grlen, gvenlikle almay salayacak
tehizat eksik olan ve balant paralan uygun bir eklide balanmam bulunan basnl
kaplar, eksikleri tamamlanncaya ve arzalar giderilinceye kadar kullanlmayacaktr.
Madde 228- Buharla veya scak su ile stlan basnl kaplardaki basncn ana buhar
hattndaki basntan dk olmas hallerinde, giri borusu zerine sra ile basn drc
valf ve emniyet supab konacak ve bunlar gerekli ekilde korunacaktr.
Buharla stlan basnl kaplara giren ve kan buhar veya scak su borular, kanal iine
alnacak veya izole edilecektir.
Buharla stlan basnl kaplarda, kapak ak iken basn artmasna ve kabn basnc,
atmosfer basncna inmeden kapan almasna engel olacak bir tertibat bulunacaktr.
Madde 2 2 9 - Buharla stlan dner basnl kaplarn doldurulmasndan veya
boaltlmasndan nce, hareket mekanizmas kapal duruma getirilecek ve stop vanalar
kapatlarak kilitlenecektir.
Madde 230- Otoklavlann d gmlek etekleri, tabana kadar uzatlacak ve altndan
geilmeyecek ekilde kapatlacaktr.
Otoklavlann kaplar ile varsa kar arlklar, bir kzak veya korkuluk iine alnacaktr.
Ya gmlekli otoklavlarda yan stlmas, tehlikeli olmayacak ekilde otoklavdan uzak
bir yerde yaplacaktr.
Madde 2 3 1 - Eritme kazanlannn blf vanalar, kazandan uzak ve korunmu biryerden
idare edilecek ve bu kazanlarda, basncn artn bildiren bir uyarma tertibat bulunacaktr.
Eritme kazanlannda blf yaplmadan nce, btn iiler blf ukurundan karlacak,
blf ukurlarnn kapaklan kapatlacak, kazann bulunduu yer ile blf ukuru civarnda
bulunan iilere, uyarma anlar veya zilleri ile blf vanasnn alaca duyurulacaktr.
Eritme kazanlarnn ierisine, s ve basn normale dnmeden ve bunlar iyice
havalandrlmadan, kontrol ve onarm iin kimse sokulmayacaktr.
Madde 2 3 2 - Kat hamuru hazrlamak zere kullanlan kaynatma kazanlaryla benzeri
kazanlar iindeki malzeme atklarnn veya tortulann, l ve emniyet cihazlarn tkamamas
iin gerekli tertibat alnacaktr.
66
Kompresr
II! III
il
Bu kazanlar iin de kimyasal reaksiyonlar nedeniyle kazan basncnn alma basnc

stne kt veya emniyet supabnn arza ve tutukluk yapt hallerde, kazan korumak
zere, krlabilen cinsten bir emniyet cihaz veya benzeri bir tertibat yaplacaktr.
Madde 233- kertme ve ayrma veya benzerleri gibi dikey, kapal ve basnl kaplara
veya tanklara malzemenin buharla verildii hallerde, depo ile tankn arasnda uygun bir
uyarma tertibat bulunacak ve depo ile tank banda bulunan iiler, birbirinden iaret
almadan besleme vanasn amayacaklardr.
Madde 234- Donya eritme kazanlan ve suni gbre kurutucular gibi sabit basnl
kaplarn doldurma ve boaltma kapaklan, kazan iinde oluacak basnc drmek iin,
yayl olarak yaplacaktr.
alma srasnda kapaklar kapatlacaktr.
Madde 235- Vlkanizatr ve devlkanizatrlerin kapak balantlar, salam ve uygun
aralkl yaplm olacaktr.
Vlkanizatrlerle ak buharl devlkanizatrlerde blf tertibat, ayr ayn olacaktr. Boylan
7,5 metreyi geenlerin ortasnda ayn bir blf vanas bulunacaktr.
Vlkanizatrlerin otomatik veya mekanik gl alan kapaklarnda gerekli emniyet
tertibat bulunacaktr.
Alkali devlkanizatrlerdeki emniyet cihazlar, knlr cinsten yaplacaktr.
Vlkanizatr ve devlkanizatrler, ay gememek zere periyodik olarak ehliyeti,
Hkmet veya mahalli idarecilerce kabul edilen teknik bir eleman tarafndan kontrol edilecek
ve kontrol sonular, bir sicil defterine ilenecektir.
Madde 236- Buhar gmlekli kazanlarda buhar gmlei, vanalar almadan nce blf
edilecek ve buhar vanalar yava yava alacak ve bu durum, iilere uygun ekilde
duyurulacaktr.
Buhar gmlekli kola kazanlan, benmariler, yaplacak ie engel olmayacak ekilde
kapaklarda rtlecek ve bunlarn etrafnda tama kanallar bulunacak ve bu kanallarn
dranejle balants olacaktr.
Madde 237- Basnl su ve hava tanklan ve depolan, bal bulunduu kazanlarn
veya tesisatn en yksek alma basncna dayanacak salamlkta olacak veya stop vanas
ile tank arasna basn drme vanas ve scak su tesislerinde genileme kab veya vanas
konacak, hava basnl tanklarda ve depolarda emniyet supab bulunacaktr.
Basnl hava ve su tanklan ve depolarnda kontrol manometreleri, basn drme
vanas ile emniyet supab arasna konacaktr.
Basnl scak su tanklarna konan kontrol ve emniyet cihazlannda, buhar meydana
gelmemesi iin gerekli tedbirler alnacak, tanklarn ve borularn dokunabilecek yerleri izole
edilecektir.
Basnl souk su tank, dona kar uygun bir ekilde izole edilecektir.
Ayn kompresrle beslenen basnl hava tanklarnn herbirinde ayr ayn stop vafi ve
bunlann nnde ve tank tarafnda olmak zere birer emniyet supab bulunacaktr.
Kompresr
67
Basnl hava tanknn en alak yerine konan boaltma musluu her gn alacak,
ierde biriken su, ya ve pislik dar atlacaktr. Normal olarak dan atlamayan ya,
karbon ve benzeri maddeler, uygun ekilde temizlenecektir.
Madde 238- Basnl asit kaplarnda, asit borusuna, bir adet aside dayankl
malzemeden yaplm geri tepme klepesi konacaktr.
Basnl asit kaplannn gvdesi ile ana hava borusu arasna, basn drc vana
konacak, kapla basn drc vana arasnda manometre ve emniyet supab veya knlabilir
bir emniyet tertibat bulunacaktr.
Su ile karma sonucu, s veren asitlerle alan basnl kaplarla ilgili rgar ve kanallara
su karmamas iin, gerekli tedbir alnacaktr. Asit, hava ile baslmadan nce, hava
borularnda birikmi olan su, uygun ekilde boaltlacaktr.
Basnl asit kaplar, iindeki asit tamamen boaltlp iyice ykandktan ve
havalandrldktan sonra kontrol edilecektir. Bu kontrol srasnda asit vanalan kapatlacak,
kilitlenecek ve kap iinde alldn belirten levhalar, uygun yerlere konacaktr.
Madde 239- Soutma tesislerinde, soutma tanklannn kapaklar ve delikleri, soutucu
gazlarn kamasn engelleyecek ekilde salam yaplacak ve bu tanklarda sv kullanld
hallerde, sv ykseklii gstergesi bulunacaktr.
Soutma tanklarnn kapasitesi 140 litreyi ve boru ap 15 santimetreyi getii hallerde,
soutma tanklarnda en az iki adet basn ayar vanas bulunacak, bunlardan bir tanesi
knlabilir cinsten olacaktr.
Soutma tanklannn kapasitesi 140 litreden az olduu hallerde, soutma tanklarnda
bir basn ayar vanas veya knlabilen cinsten gvenlik tertibat bulunacaktr.
Soutma tanklarndaki basn ayar aralan, tankn zerine ve soutucu svnn en yksek
seviyesinin stnde uygun bir yere yerletirilecektir.
Soutma tanklanna konan basn ayar aralan ile knlabilen eitten gvenlik tertibatnn
ulanna, birer boru taklarak ak havaya kadar uzatlacak veya amonyak veya kkrt
dioksit gibi maddelerin soutucu olarak kullanld tanklarda, bu borular kapal kaplara
balanm olacaktr.
Madde 240- Kompresrlerde basn, ayarlanm basnca ulatnda, kompresr
motorunun otomatik olarak durmas salanacak ve motorun durmas geciktiinde, basnl
havay boa verecek bir gvenlik tertibat bulunacaktr.
Madde 241- Hava kompresrlerinin hz reglatr, periyodik olarak kontrol edilecek
ve her zaman iyi alr durumda tutulacak ve bunlarda soutma suyunun aknn gzle
izlenebilecei bir tertibat yaplacaktr.
Sabit kompresrlerin temiz hava emmeleri salanacak ve patlayc, zararl ve zehirli
gaz, duman ve toz emilmesi nlenecektir.
Hava kompresr ile hava tanklan arasnda, ya ve nem aymclan (separatr) bulunacak
ve bunlar hibir ekilde kanlmayacaktr.
68
Kompresr
Hava kompresrlerinin k borusu zerinde stop valfi bulunduunda, bu valf ile

kompresr arasnda bir adet gvenlik supab konacaktr.
Madde 242- Buhar ve gaz ile alan kompresrlerin k borularna, elle kumanda
edilen ve yava kapanan bir valf konacaktr.
Madde 243- Patlayc, parlayc ve zararl gaz kompresrlerinin yapld malzeme,
sktrd gazn ve iindeki maddelerin kimyasal etkisine dayanacak nitelikte olacaktr.
Madde 244- Kompresrlerin gvenlikle almalarn salamak zere; kompresrlerin
montajndan sonra ve altrlmasndan nce, kompresrler zerinde yaplacak deiiklik
ve byk onarmlardan sonra, periyodik olarak ylda bir kontrol ve deneyleri, ehliyeti
Hkmet veya mahalli idarelerce kabul edilen teknik elemanlar tarafndan yaplacak ve
sonular, sicil kartna veya defterine ilenecektir.
Kompresrlerin her kademesinde basn deneyi, o kademede msaade edilen en yksek
basncnn 1,5 kat ile yaplacaktr.
Madde 245- Kompresrler zerine aadaki bilgiler yazl bir plaka, imalat firma
tarafndan konacaktr.
1) malat firmann ad,
2) Yapld yl,
3) En yksek alma basnc,
4) Kompresrn sktrd gazn cinsi ve miktan
Madde 246- Kompresrlerin, tehlike annda, uzak bir yerden durdurulmas
salanacaktr.
Madde 247- Kompresrlerin hava depolarnda gvenlik supab bulunacak ve bu
supaplarda, kan gazlara kar gerekli tedbirler alnacak ve emniyet supaplarnn aldn
bildiren uygun uyarma tertibat yaplacaktr.
Madde 248- Kompresrlerde, her kompresre zg, zel kompresr ya kullanlacaktr.
Madde 249- Sabit kompresrlerin depolan, patlamalar kar dayankl bir blmede
olacak, seyyar kompresrler, alan iilerden en az 10 metre uzaklkta veya dayankl bir
blme iinde bulunacaktr.
Bakm ve Onarm lerinde Alnacak Gvenlik Tedbirleri
Madde 508- Basnl kazanlar ve kaplar, basn altndayken onarlmayacaktr.
Madde 511- Onarlacak depo veya tanklar, baka depo veya tanklarla balantl
bulunduklarnda, balant borularnn vanalar, gvenli bir ekilde kapatlacak veya bu
borular sklerek balant azlan, kr tapa veya kapaklarla kapanacaktr.
Kompresr
69
KONUYLA LGL STANDARTLAR

TS 1203
BASINLI HAVA DEPOLARI
Nisan 1980
(KAYNAKLI, SLNDR GVDEL)
0- KONU, TARF, KAPSAM

0.1- KONU
Bu standart, elik levhalardan kaynakl, silindir gvdeli basnl hava depolannm tarifine,
snflandrma ve zelliklerine, muayene ve deneylerine, piyasaya arz ekli ile denetleme
esaslanna dairdir.
0.2- TARFLER
0.2.1- Basnl Hava Deposu : Basnl hava deposu, ierisine atmosfer basncnda
daha yksek basnl hava doldurulan kapal bir kaptr.
0.2.2- Anma Basnc: Anma basnc, basnl hava deposunun altrld en yksek
manometrik iletme basncdr (birimi, kgf/cm2).
0.2.3- Deney Basnc : Deney basnc, basnl hava deposuna, basn deneyinde
uygulanacak basn olup, anma basncnn 2,5 katdr.
0.2.4- En Yksek ve En Dk letme Scakl : En yksek ve en dk iletme
scakl, basnl hava deposunun iletilmesi srasnda d yzeyinin ulat en yksek ve
en dk scaklk dereceleridir (birimi C).
0.3- KAPSAM
Bu standart, elik salardan kaynakl olarak yaplan ve zellikleri aada verilen silindir
gvdeli basnl hava depolarn kapsar.
Deponun anma basnc
en ok 30 kgf/cm2
Deponun en yksek d yzey scakl
200 C
Deponun en dk d yzey scakl
-20 C
Deponun en kk sa kalnl
2,5 mm
Deponun en byk i hacmi
6 m3
Deponun i ap ile silindir ksmnn
uzunk'u arasndaki oran (d/l)
1/2 - 1/6
elikten baka malzemeden veya baka metot ile veyahut baka biimli yaplan basnl
hava depolann kapsamaz.
70
Kompresr
III [IHI
1- SINIFLANDIRMA VE ZELLKLER
1.1- ZELLKLER
1.1.1- Yapl
1.1.2-Genel
Kaynak dikilerinde atlak bulunmamal ve diki ana metale ilemi olmaldr. Dikiin
yzeyi homojen ve dzgn olmaldr.
izelge 1. Mekanik zellikler, (Normalletirme Tav Grm)
ekme Dayanm'*
Akma Snn (kgtfmm^'
(kgf/mm2)
20C deki
200C deki
20C deki
min
min
35-45
1.036
23
18
41-50
1.0426
26
21
45-55
28
1.0436
23
52-62
1.0843
36
1) Deerler 100 mm kalnla kadar malzeme iin geerlidir.
2) 16 mm kalnla kadar malzeme iin geerlidir.
Malzemenin
Numaras
GSvd ctvme yolu il

kapatlmtr.
rt
0,25
Cc)
Ular ukur dvme dz boj.

r i 0.2
0,5. i
Dz (lanh ix t>a.
0,15
(d)
s ^ r ^ s
(e)
ekil 1. Balar in zel Dizaynlar
71
Balar ile gvdenin kaynakla birbirine tespiti zel

biimlerde de yaplabilir. (ekil 1). Btn uzunlamasna
ve enlemesine kaynak dikilerinin tm aln kayna
olmaldr. Ancak, i ap en ok 610 mm ye kadar olan
bombeli balar ift ke kayna ile gvdeye tespit edilebilir.
(ekil 2).
- Hibir noktada ikiden ok kaynak dikii kesimemelidir.
ekil 2. ift Ke Kaynakl
- Boru parasnn veya bir parann kaynakl olarak
tespitinde kaynak dikii, ana kaynak dikiini kesmemeli ve ana dikiinden uzakl, et
kalnlnn 3 katndan kk olmamaldr.
Dikite -+ 2mm den daha uzun ksmda yabanc maddeler grlmemelidir, (S=levha
4
et kalnldr, mm).
Ayn doru izgi zerinde, belirli aralklarla cruflu yerlerin uzunluu levha et kalnlnn
12 katn gememelidir.
Her hava deposunda emniyet valfi ile basn gstergesinin balanmas iin uygun yerler
olmal ve yeterli kapasitede bir boaltma delii bulunmas zorunludur.
Emniyet valflerinin elle kumanda edilen bir kaldrma dzeni bulunmaldr.
Emniyet valfleri dorudan doruya hava deposunun gvdesine dikey durumda taklmas
iin, depoda gerekli delik bulunmaldr.
Basnl hava depolarnda, dikisiz bombeli balarn biimleri ekil 3 ve 4'de gsterildii
gibi olmaldr. Adam delikli bombeli balar da
ekil 5'e gre yaplmaldr. Erilik yar ap (r)
25 mm den kk olmamaldr.
Bombeli balardaki takviyesiz deliklerle, ie
doru flanh delikler ekil 6'da gsterildii gibi
yerletirilmi olmaldr.
ekil 3. Eliptik Bombeli Ba
ekil 5. Adam Delikli Bombeli Ba, (Eliptik

ekil 4. Toristerik Bombeli Ba
72
veya Toristerik)
Kompresr
III l "f
ekil 6. Bombeli Bandaki Delikler

-
Basnl hava depolarnda izelge 2'de belirtildii ekilde muayene ve temizlik delikleri
bulunmaldr.
izelge 2. Depo zerindeki Delikler

Depo i ap
300 mm ve daha kk
301-600 mm
Muayene Deliinin En Kk Boyutu

32 mm apnda iki delik veya 50 mm apnda bir delik
Gvde uzunluunun beher 1000 mm si iin 110 mm apnda bir
delik veya 106x122 mm boyutunda oval bir delik veya 50 mm
apnda iki delik ''
601-900 mm
Gvde uzunluunun beher 1000 mm si iin 110 mm apnda bir
delik veya 106x122 mm boyutunda oval bir delik ''
901 mm ve daha byk
Bir adam delii:
400 mm apnda bir delik veya 300x400 mm boyunda oval bir delik
u
1000 mm den kk boylarda bir tane, 1000 nin katlan arasnda olan uzaklklarda 500 mm den
byk olanlar 1000 saylr.
Bu depolara muayene ve temizlik delikleri, btn kaynak dikilerini dorudan doruya

veya el aynas yardm ile grlebilecek ekilde yerletirilmi olmaldr.
- Boru balantlarnn sklmesi ile muayene ve temizlik ii yaplabildii hallerde muayene
ve temizlik delikleri yaplmayabilir. Basnl hava deposuna alacak delikler takviyeli
veya takviyesiz olabilir. Takviyesiz deliklerin aplan 200 mm'yi gememelidir.
Not: Takviyeli deliklerle takviye, delie bir boru paras (Nozl) kaynatlmas, bir veya iki
tarafl kaynakl takviye levhas konulmas veya bu iki sistemin birlikte uygulanmas ile
yaplr, (ekil 7)
1.1.3- Hidrostatik Dayankllk
malatnn garanti ettii basncn 2,5 kat basnla (Madde 2.3.1) e gre yaplacak
hidrostatik deneyinde depoda, gzle grlr bir biim deiiklii meydana gelmemeli ve
hibir yerde szdrma olmamaldr.
Kompresr
73
ekil 7. Takviyeli Delik
1.1.4- Yzeyler
Kaynakl basnl hava depolarnn yzeylerinde gzle grlr eziklik, arpklk, eri
kaynak dikileri olmamal, depo malzemesinde apak, katmer, tufal gibi kusur
bulunmamaldr.
1.1.5- Boyut ve Toleranslar
1.1.5.1- Boyutlar
Sa kalnl deponun hibir yerinde 2,5 mm den az olmamaldr.
Not- Depo sacnn kalnlnn hesaplanmasnda kalnla 0,75 mm korozyon pay
eklenmelidir.
1.1.5.2-Toleranslar
Deponun yuvarlaklktan sapma tolerans aada belirtilmitir:
Hava deposunun uzunlama eksenine dik olarak alnan herhangi bir kesitteki en byk
ap ile en kk ap arasndaki fark, bu aplar toplam yansnn % 1'inden ok olmamaldr.
Silindirin ayrtndan dorudan sapma miktar, depo toplam uzunluunun % 0,5 ini
gememelidir.
Uzunlamasna ve dairesel alan kaynak azlarnda sapma, et kalnl 5 mm'ye kadar
(5 dahil) olan saclarda 0,5 mm'den, et kalnl 5 mm'den byk olan saclarda ise et
kalnlnn % 10'undan ok olmamaldr.
74
Kompresr
\t A
2- HAZIRLAMA ve YAPIMLA LGL MUAYENE ve DENEYLER

2.1-NUMUNE ALMA
Muayeneye sunulan depolann tm muayene ve zorunlu deneylerden geirilir.
2.2- MUAYENELER
2.2.1- Gzle Muayene : Basnl hava depolarnn tm gzle muayeneden geirilir ve
depolarla Madde 1.1'de belirtilen kusurlann bulunup bulunmadna baklr.
2.2.2- Boyut Muayenesi : Hava depolarnn tm boyut muayenesinden geirilir ve
boyutlarn Madde 1.1.5.2'de verilen tolerans snrlar iinde, imalatnn garanti ettii
boyutlara uygun olup olmadna baklr.
2.3- DENEYLER
2.3.1- Zorunlu Deneyler
2.3.1.1- Hidrostatik Deneyi : Basnl hava depolarnn tm, imalatsnn depolar
iin garanti ettii basncn 2,5 kat bamandaki su ile deneyden geirilir. Deneyde depo,
szdrp szdrmad bakmndan her taraf kontrolden geirilinceye kadar basn altnda
tutulur ve szma olup olmadna ve ayn zamanda depoda, gzle grlr bir biim deiiklii
meydana gelip gelmediine baklr.
2.3.2- htiyari Deneyler

2.3.2.1- ekme Deneyi: ekme deneyi, deponun yapld malzemeden hazrlanacak
rneklerle TS 138'e gre yaplr ve bulunan deerlerin izelge l'de gsterilenlere uyup
uymadna baklr.
Not- Kaynak dikilerinin ekme dayanm, izelge l'de verilen deerlerin % 80'inden
az olmaldr.
3- PYASAYA ARZ
3.1- ARETLEME
Yapm tamamlanan her basnl deponun kolay grnr bir yerine madeni bir iaretleme
plakas, kaynak yaplarak tespit edilmeli ve plaka zerine aada belirtilen bilgiler
silinmeyecek bir ekilde yazlmal veya bastrlmaldr:
Firmann tescilli markas veya ksa ad,
Trk Mal deyimi veya TM iareti,
Bu standardn iaret ve numaras (TS 1203 eklinde),
Yapm yl,
En byk iletme basnc, kgf/cm2
En yksek servis scakl, C
Deponun hacmi, dm 3 veya m3.
Kompresr
75
TS 2297
RAKORLAR
Nisan 1976
(BASINLI HAVA VEYA SIVI DONANIMLARI N)
TARFLER
Rakor (Basnl Hava veya Sv Donanmlar in)
Rakor (basnl hava veya sv donanmlan iin), iinden basnl hava veya basnl
sv geirilen lastik vb. inden yaplan hortumlar veya metal borulan birbirine balamakta
kullanlan bir elemandr.
Not- Metinde "Rakorlar, Basnl Hava ve Sv Donanmlar in" deyimi yerine, sadece
"Rakorlar" deyimi kullanlmtr.
Balk
Balk, rakorun, bir ucundan hortuma sokularak, tespit edilen parasdr.
letme Basnc
letme basnc, iletmede rakora uygulanabilecek en yksek basntr (birimi kgf/cm2
dir)
fi
KAPSAM
Bu standart, iinde 10 kgf/cm2 ye kadar basnl hava geen donanmlar ile iinden 6
kgf/cm2 yi kadar basnl sv geen donanmlarda kullanlan rakorlar kapsar.
76
Kompresr
IfilUl
Tp A
D vidal
1- Gvde
Anma
boyutu
v>
A-A Kesiti
e
mm
R7
R 1/4")
R10
5
56
|R3/rf)
(Rt/2)
R20
(R3/^)
R25
(Rft
1)
AA
27
29,56
11,5
57
16
60
32
35,03
22
63
45,20
Parantez iindeki l deerleri ISO Parmak sistemindeki karlklardr
"*"
!
2-Conia
34
3-Uygulama
Anma boyutu d,= R 20 olan tip A

Rakorun gsterilii
2..
" Rakor A 20 TS 22 97 /1
ekil 8.
Kompresr
77
TS745
LASTK HORTUMLAR (BASINLI HAVA N)
Nisan 1969
TARFLER
Basnl Hava in Lastik Hortum : Makina, alet ve cihazlara basnl hava

iletilmesinde kullanlan, bez, rg veya kord katlan ile takviye edilen ve kauuktan yaplm
olan halka kesitli mamullerdir.
Basnl hava iin lastik hortumlar, bu standartta sadece "hortumlar" eklinde ifade
edilmitir.
Boru : Hortumun i ksmn tekil eden ve iletilen hava ile temasta olan kauuktan
yaplm i tabakadr.
D Kaplama : Hortumun d ksmn tekil eden ve kauuktan yaplm olan d
tabakadr.
Takviye Kat : boru ile d kaplama arasnda bulunan ve bez, iplik rg veya kord
ipliinden yaplm olan ksmdr.
Patlatma Basnlar : Hidrolik deney balnda aklanan deney uygulandnda,
elde edilen sonular izelge 3'de gsterilen deerlerde uygun olmaldr.
izelge 3. Patlama Basnlar
78
Anma ap
mm
ap
mm
5
7
8
10
11
15
17
20
25
32
40
50
65
80
5
6,5
8
9,5
11
12,5
16
19
25
32
38
50
62
75
20 kgf/cm'
Basn Altnda D aptaki
Byme
% max
7
7
7
7
7
7
7
7
10
10
10
12
12
12
Patlatma Basnc
(kgf/cm2)
min
50
50
50
50
50
45
45
40
40
35
30
30
30
30
Koroprosf
TS 3362
BASINLI KAPLAR HESAPLAMA KURALLAR
Nisan 1979
TANIMLAR
Basnl Kap
Basnl kap, 0,490.105 Pa (=0,5 at) ve daha yksek st basnl sv ve gazlarn
retiminde, tanmasnda ya da depolanmasnda kullanlan kre, silindir biimli veya kre,
silindir ya da koni biimli hacimlerin birletirilmesinden oluan atmosfere kapal kaplardr.
HESAPLAMA KURALLAR
Ha.
. ..
ap Oranlar r\ S 1,2 Olan st Basnca Kar alan Silindir ve Kre

Biimli Kaplarn Hesaplama Kurallar
Gvenlik Katsays (S)
Gvenlik katsaysn, esas olarak hesaplamadaki varsaymlardaki kukulara karlktr
ve ayn zamanda 1,3 p deerindeki bir su basnc deneyinde akma snrnn almasna
kar bir gvence verir.
Daha yksek bir deney basnc seildiinde 20 C deki akma snrna gre 1,1 kat bir
gvenlik salayp salamad kontrol edilmelidir.
tinal bir yapm ve daha iyi bir biimlendirme koullan altnda, gvenlik katsays izelge
4'den alnabilir.
Yanc gaz veya siyanr ya da siyanrl hidrojen ieren yanc gazlan veya gaz kanmlan
iin yaplan basnl kaplarda gvenlik katsays, izelge 4'deki deerlerden %20 daha
byk seilmelidir.
D ve ap Oranlar DJD9= 1.2 -1,5 olan, dikisiz her taraf kapal, eksenel
dorultuda serbest hareketli, -20 C den + 350 C ye kadar scaklk snrlar
arasnda srekli i st statik basn altnda alan, iletme srasnda eperlerde
kayda deer bir s ak olmayan, snek malzemeden eperleri tam silindir
biimli basnl kaplarn hesaplama kurallar
Gvenlik Katsays
Gvenlik katsaysnn seiminde "Genel kurallar" ve balnda belirtilen esaslar
gznnde bulundurulmaldr. zel nedenlerden dolay yetkili bir kurum veya kiinin nerisi
zerine daha yksek bir deney basnc seildiinde, malzemenin 20 C deki akma gerilmesine
kar en az 1,1 kat bir gvenlik bulunup bulunmad kontrol edilmelidir.
zenli bir yapm ve daha iyi biimlendirme ngrldnde iletme durumu iin gvenlik
katsays S=1,5 olarak seilmelidir.
Kompresr
79
ap oranlan Da/Di > 1,35 olduunda scak iletmede (200 C den daha scak) kullanlan
zarflarda, iletmede ve evrede alnacak zel nlemlerle kaza olasl azaltldnda; rnein,
zel odalara ya da hacimlere veya ak arazide duvar iine alarak uzaktan ynetmeli olarak
yerletirmede, iletme durumu iin gvenlik katsaysnn S = 1 , 4 e kadar indirilmesine izin verilir.
Bu durumda su basnc deneyinde 20 C deki akma gerilimine kar 1,1 kat bir gvenliir
bulunduu kantlanabilir.
izelge 4. Gvenlik Katsaylar
Kabul Belgesi
Malzeme ve Uygulama
Olan
Olmayan
Malzemeler in Gvenlik Katsays S

Akma snrna
Akma Snr Bilinen Malzemeler
veya Rm/100.000 kar

Gvenlik
1 - Alaml ve alamsz elikler

1.1- Dikisiz ve kt kaynakl balant ile ok sral
ift kapakl perinli balantda
1 O
1 yj
1 ,o
1,6
2,0
1
8
I ,O
22
2,0
2,5
1.2- Tek sral ift kapakl perin dikili veya bir

kapa tek sra perinli ift kapakl iki sra perin
balantl kaplarda
1.3- Bindirmeli veya bir taraf bkml perin dikili
kaplarda
2- elik dkmde
3- Demir olmayan metal ve alamlarnda
Akma snr bilinmeyen Malzemeler
4-
Malzemenin mekanik zelliine gre zel olarak

seilmelidir.
ekme dayanmna kar gvenlik
Dkme demir (TS 552)
4.1- Tavlanmam
9,0
11,0
4.2- Tavlanm (Ek-2)
7,0
8,0
4.3- Emaye edilmi
7,0
8,0
3,5
4,0
4,0
4,5
3,5
4,0
6.2- Perinli kaplarda
4,0
4,5
6.3- Lehimli kaplarda
4,0
4,5
5- Saf alminyum ve alamlar

5.1- Dikili kaplarda veya ergitmeli kt kaynakl
kaplarda
5.2- Perinli kaplarda
6- Bakr ve bakr alamlarnda hadde bronzu ve
dkm bronzu kapsamak zere
6.1 - Kaynakl kaplarda veya ergitmeli kt kaynakl
dikili kaplarda
80
Kompresr
Resmi Gazete:
BASINLI KAPLAR VE BU KAPLARIN MUAYENE
10 Kasm 2000
YNTEMLERNN ORTAK HKMLERNE DAR
Say: 24226
YNETMELK
KNC BOLUM
AT Tip Onay, AT Dorulamas, Ortak Hkmler ve Deiiklik Hkm

AT Tip Onay
Madde 6- lgili ynetmelikle dzenleme yaplmas durumunda; AT Dorulamas
gerektiinde veya gerekmediinde, pazarlama ve hizmete sunmadan nce AT Tip Onay
bir n kouldur.
Bakanlk lke ierisinde mevcut bulunan retici ya da yetkili temsilcinin talebi halinde
ilgili ynetmeliin gereklerini karlayan basnl kabn zel snf ile ilgili her tipe AT Tip
Onay verecektir.
AT Tip Onay bavurusu, her tip kap iin yalnzca Bakanla yaplacaktr. Bakanlk AT
Tp Onayn bu blmdeki hkmlere ve Ek I madde 1.2 ve madde 4'e gre verecek,
reddedecek veya geri ekecektir.
Madde 7- Ek I madde 2'de belirtilen incelemelerin sonular yeterli ise incelemeyi
yapan muayene kuruluu tip onaynn verilmesine esas tekil edecek raporu dzenleyecektir.
Bu rapor AT dorulamasna tabi bir basnl kap ile ilgili ise retici AT dorulamas
yaplmadan nce Ek I madde 3'de belirtilen onay iaretini kaba vuracaktr. Rapor ve onay
iareti ile ilgili hkmler Ek I madde 3 ve madde 5'de belirtilmitir.
Madde 8- lgili ynetmeliin artlarn salayan herhangi bir basnl kabn deiik bir
tipi iin AT Tip Onay gerekmiyorsa, ancak bunun iin AT Dorulamas konusunda bir
bavuru yaplm ise imalat AT Dorulamas yaplmadan nce kendi sorumluluunda Ek
I madde 3.2'de belirtilen zel iareti bu tipe dahil olan basnl kaba vuracaktr.
Madde 9- Bakanlk bu Ynetmeliin 5 inci maddesini izleyerek ilgili ynetmelikte
belirtilen herhangi bir artn yerine getirilmediini tespit ederse onay geri ekecektir.
Bakanlk, tip onay verilen basnl kabn bir tipinin onaylanan tipe uygunsuzluunu
tespit ederse aadaki hususlar yapacaktr.
a) Tespit edilen uygunsuzluk minimum deerde ise ya da basnl kabn tasarm ve imalat
yntemleri zerinde esasa ynelik bir etkisi olmuyorsa ve herhangi bir ekilde gvenlik
tehlikesi yaratmyorsa onay devam ettirir.
b) Tespit edilen uygunsuzluk herhangi bir gvenlik tehlikesi yaratyorsa onay geri ekilir.
c) mal edilen partinin onaylanan tipe uymad tespit edildiinde imalatdan ksa srede
uygun imalat deiiklikleri yapmas istenir. Eer imalat bu istee uymay baaramazsa
onay geri ekilir.
Bakanlk, eer onayn verilmemesini gerektiren bir durum tespit ederse onay geri eker.
Bakanlk, yukanda belirtilen durumlardan birinin varl ile ilgili olarak dier bir ye lke
Kompresr
81
tarafndan bilgilendirilirse bu ye lkeye dantktan sonra, bu maddede yukarda belirtilen

hkmlere gre ilem yapar. Bakanlk ile ye lke arasnda onayn geri ekilmesi konusunda
mutabakat salanamyorsa, bu durumda Mstearlk aracl ile komisyona bavurur.
Komisyon konuyu zmek iin gerekli ilemleri yapar. Bakanlk, tip onayn geri ekmeye
karar verdiinde, bu karan derhal Mstearlk aracl ile dier ye lkelere ve Komisyona
bildirir.
AT Dorulamas
Madde 10- AT Dorulamas bir basnl kabn ilgili ynetmeliin artlarna uyup
uymadn tespitte yardmc olmaldr. Bu husus, dorulama iareti ile tasdiklenir.
Madde 11- Bir basnl kap, AT Dorulamas iin muayene kuruluuna sunulduunda;
muayene kuruluu, aada belirtilen hususlan kontrol eder:
a) Basnl kabn AT tip onayna tabi olan bir kap snfna ait olup olmadn,
b) Basnl kap, AT tip onayna tabi olan bir kap snfna ait ise onaylanan tipi karlayp
karlamadn ve AT tip onay iaretini tayp tamadn,
c) Basnl kap, AT tip onayna tabi olan kap snfna ait deil ise ait olduu ilgili
ynetmelikte belirtilen artlan yerine getirip getirmediini,
d) Basnl kabn; deney sonulan ve zorunlu iaretleri doru olarak ilitirilmesi asndan
ilgili ynetmeliin gereklerini karlayp karlamadn.
malat, muayene kuruluunun, imalat yerine girmesini ve muayene ile ilgili grevlerini
yerine getirmesini engelleyemez.
Madde 12- Bakanlk, muayene kurululann tayin ederken, bu Ynetmeliin 13 nc
maddesindeki yntemleri izleyerek Ek IH'teki kriterleri esas alr.
Madde 13- Bakanlk, muayene kurulularnn listesi ile bu kurulularn hangi
muayeneleri yapabilmeleri iin yetkilendirildiklerini belirten belgeyi Mstearlk aracl
ile dier ye lkelere ve Komisyona bildirir.
Bakanlk, tayin ettii muayene kuruluunun Ek IU'de belirtilen kriterleri karlamadn
veya karlamann sona erdiini tespit ederse, verilen yetkiyi geri alr. Bakanlk bu konuda
Komisyon ve ye lkeleri Mstearlk aracl ile derhal bilgilendirir.
Muayene kuruluunun tayini, verilen yetkinin geri alnmas ve yetkinin snrlandnlmas
yetkisi sadece Bakanla aittir.
Madde 14- Muayene kuruluu, basnl kabn bu Ynetmeliin 11 inci maddesinde ve
Ek H'de belirtilen artlar dahilinde AT Dorulamasn yaptktan sonra, EK II madde 3'de
belirtilen dzenlemelere gre ksmi ya da son AT Dorulama iaretini kab'a basar.
AT Dorulama iaretlerinin ekli ve karakteristikleri ile ilgili esaslar EK II madde 3'de
verilmitir. Eer ilgili ynetmelikte yer alyorsa, muayene kuruluu uygulanan muayeneleri
ve sonularn belirten bir rapor dzenler.
Madde 15- Basnl kaplann herhangi bir snfnn ait olduu ilgili ynetmelik AT
Dorulamasn kapsamyorsa, imalat kendi sorumluluunda bu ilgili ynetmeliin
82
Kompresr
gereklerini saladn ve tipin buna uygun olduunu doruladktan sonra, aada belirtilen
iaretleri verir.
a) AT Tip Onay gerekiyorsa, Ek I'in Madde 5.3'nde belirtilen zel iareti,
b) AT Tip Onay gerekmiyorsa Ek I'in Madde 5.4'nde belirtilen zel iareti.
Ortak Hkmler
Madde 16- Kap ve yardmc tehizat ile ilgili olarak bu Ynetmelik ve ilgili ynetmelikte
belirtilen iaretler her basnl kabn ve yardmc tehizatn grlebilir bir yerine okunakl
ve silinmez ekilde baslr.
Bakanlk, AT iaretleri ile kartrlacak iaretleri ve aklamalar basnl kaplar zerine
baslmasn yasaklamak iin gerekli btn tedbirleri alr.
Deiiklik Hkm
Madde 17- Basnl kabn tasanmnda ve imalatnda kullanlan metotlann ve bunlarda
yaplan deiikliklerin eit derecede bir gvenlik salanmas kouluyla 5 inci maddenin
ikinci fkrasnda belirtilen ilgili ynetmeliklerin hkmlerinin tamamna uymasna gerek
yoktur.
lgili ynetmeliklerin her biri, bu gibi deiikliklerin yaplmasna veya yaplmamasna
ait hkmleri aka belirtir.
Bu gibi durumlarda aadaki prosedr izlenir.
a) Bakanlk, kabn tanmn veren veya deiiklik talebini destekleyen dokmanlar ve
uygulanan tm deney sonularnn birer kopyasn Mstearlk aracl ile ye lkelere
ve Komisyona gnderir. Bu ilemler gizli yaplr.
b) Eer yasal sre ierisinde, Komisyona iletilen konu hakknda hibir ye lke itirazda
bulunmamsa ya da bir soru sormam ise ye lke gelen tm talepleri deerlendirdikten
sonra deiiklik kararn verir ve bu konuda dier ye lkeleri ve Komisyonu Mstearlk
aracl ile bilgilendirir.
c) Eer bir ye lke yasal sre ierisinde herhangi bir cevap vermemi ise bu deiiklii
onaylam saylacaktr. Fakat sz konusu Bakanlk bu durumda herhangi bir cevabn
olmadn Komisyondan teyit ettirmek iin bavurmak zorundadr.
d) Eer konu Komisyona iletilmi ve olumlu ynde karar alnmsa Bakanlk talep ettii
ekilde deiiklik yapar.
e) Bununla ilgili dokmanlar sz konusu lkenin dilinde ya da kabul edilebilir herhangi
bir dilde sunulur.
Kompresr
83
"i
lfcV'
t*''
KOMPRESRLER
GENEL BLG
BASINLI HAVANIN RETM VE KULLANIMA HAZIRLANMASI
Kompresr eitleri
Basnl hava sistemlerinin ilk eleman olan kompresrler, mekanik enerjiyi basn
enerjisine dntren makinalardr. Sktrlan akkan hava olabilecei gibi azot,
hidrojen, karbondioksit gibi gazlar da olabilir. Hava kompresrlerinde genellikle atmosferik koullardaki hava emilir ve alma basncna kartlr. Ancak yksek basnta hava ya da gaz emip basnc daha da artran kompresrler de vardr. Kompresrlerin genel olarak snflandrlmas ekil 9'daki gibidir.
KOMPRESRLER
I. DNAMK
EJEKTR
SANTRFJ
II. POZTF YERDETRMEL
AKSYAL
DNER ELEMANLI
(ROTATF)
PALETL
SU HALKALI
BYEL
KOLLU
PSTONLU
VDALI
ROOTS
KROSEDL
SERBE.ST
PSTONLU
LABRENT DYAFRAM
ekil 9. Kompresrlerin Snflandrlman

I. Dinamik Kompresrler
Bir dinamik kompresrde basn art, srekli akan bir gaza kinetik enerji vererek ve
bu gazn bir genileme blmnde hznn drlerek basn enerjisine dntrlmesi
sonucu salar. Bu, deiik ekillerde olabilir.
a- Ejektr b- Santrifj
c- Aksiyal
//. Pozitif Yerdeistirmeli Kompresrler
Bu tip kompresrlerde hava bir silindir ierisine ekilir, bir krank mili ile hareket ettirilen piston tarafndan sktrlr. Emme ve k basnc arasndaki fark kompresr ta-
84
Kompresr
rafndan ortaya konulan ii tanmlar. Pistonun havay sktrmas ile molekller birbirine
daha yakn bir duruma gelerek hzlarn arttrrlar. Molekl hzndaki bu art scakl arttrr. Scaklk artnn bykl u faktrlere baldr.
i. Gazn Cinsi
ii. Emme Scakl
iii. Sktrma Oran
iv. Soutma Sistemi
Ar gazlara oranla hafif gazlarn scakl, ayn sktrma orannda daha fazla art
gsterir. rnein 20 C giri scaklnda 4/1 sktrma orannda helyumun k scakl 236 C iken propann k scakl 78 C'dir.
Kompresr tarafndan emilen havann emi basncndan, istenilen k basncna kadar sktrlmas bir defada, deimeyen termodinamik ve mekanik aamada gerekleiyorsa buna tek aamal (kademeli) sktrma denir. Bazen istenilen basnc birka kademede salamak mmkndr. stenilen basn yksek ve kapasite fazla ise ilk sktrma
kademesinden sonra ara soutucuda soutulan hava ikinci bir silindirde istenilen k
basncna ulatrlr. Buna da iki aamal sktrma denir. Balangtaki basncn, k basncna oranna bal olarak ara soutmal birok sktrma denir. Balangtaki basncn, k basncna oranna bal olarak ara soutmal birok sktrma aamas olabilir.
Pozitif yerdeitirmeli kompresrler, tasarm farkll nedeniyle balca iki ana gruba
ayrlr:
1- Dner Elemanl (Rotatif) Tip Kompresrler
2- Pistonlu Tip Kompresrler
Vidal ve Pistonlu Tip Kompresrlerin Karlatrlmas
Pistonlu tip kompresrlerden vidal tiplere geiin nemli stnlkleri aada
karlatrmtr.
Vidal Tip Kompresrler
1- Anma minimumdur. ki helisel vida birbirine demeden dnd iin anma sz
konusu deildir. Sadece vida elemanlarn tayan bilyal yataklarda anma vardr.
2- Bakmlar kolaydr. Ya ve filtre elemanlarnn alma sreleri sonunda deitirilmesi dnda herhangi bir bakm gerekli deildir. Yedek para miktar azdr.
3- Yllk yedek para tketimi makina bedelinin ortalama %3-5'i kadardr.
4- Basnl hava k scakl ortam scaklnn 10-15 C kadar zerindedir. ilenme
az olur.
5- Hava ak dzgn ve sreklidir. Herhangi bir hava tanknda toplamadan dorudan
doruya kullanm noktasna gnderilebilir.
6- Vidal tip kompresrler darbesiz altndan dz bir zemine konulmas yeterlidir.
Herhangi zel bir temel gerektirmez.
7- Vidal tip kompresrlerde sadece dnme hareketi olmas nedeniyle motor gc daha
verimli bir ekilde kullanlr.
Kompresr
85
Pistonlu Tip Kompresrler

1- Anma yksektir. Silindir iinde alan piston ve segmanlar srekli srtnmeye maruz kaldndan anma miktarnn yksek olmas kanlmazdr.
2- Anma miktarlarnn yksek olmas nedeniyle her yllk alma sonunda mutlaka
komple revizyona alnmas gereklidir. Yedek paralar ok eitli ve fazladr.
3- Pistonlu tip kompresrlerde yllk yedek para tketimi, makina bedelinin % 25-30'u
kadardr.
4- Basnl havann k scakl 135-195 C olup, son soutucu kullanlmas gereklidir.
5- Zaman devresi nedeniyle pistonlar kesikli olarak hava basar. Tank kullanlmas zorunludur. Kesikli retim, kullanm noktalarnda vuruntuya neden olur.
6- Byk bir sarsnt ile altklarndan dolay zel bir. temel ve zemin gerekmektedir.
7- Bu tipte, motor gcnn bir ksm pistonlarn ataletini yenmek iin kullanlr. Verimleri dktr.
Kompresr Seimi
Kompresrlerde de her makinada olduu gibi belirlenmi bir gle i yaplmaktadr.
Buna gre kompresrn basaca havann, basnc ile birim zamanda retebilecei hava
miktar arasnda daima bir balant bulunmaktadr. Gc deimeksizin, bir kompresrn
alma basnc ykseltilecek olursa; rettii hava miktar azalacaktr.
rnek:
55 kW'lk elektrik gc ile altrlan bir kompresrn eitli basn kademelerindeki
kapasiteleri aadaki gibidir.
Motor Gc
55 kW
55 kW
55 kW
Maksimum Basn
7.5 bar
10 bar
13 bar
Serbest Hava Verimi

9.5 mVdak.
7.7 mVdak.
6.2 mVdak.
Kurutucu Seimi
Basnl hava devrelerinde su ok zararl bir maddedir. Su buhar proseslere zarar verir. Youan su kompresr yan bozar, toz tutarak hava geilerini tkar korozyona ve
haval aletlerde anmaya neden olabilir. Atmosferik hava iinde zararsz gibi grnen
nemin basn altnda ok miktarda younlama eilimi vardr.
Kurutucularda k havasnn kuruluu seime etki eden en nemli faktrdr. Kuru
hava gereksinimi olan nitelerin almakta olduklar ortam scakl gznnde bulundurulmaldr.
Solutma tipi bir kurutucunun basn altndaki ilenme noktas 2C ise, basnl havann kurutucudan ktktan sonra kullanm yerine kadar mesafede 2C nin altnda bir
scaklkla karlamamaldr. Aksi halde tekrar ilenme olacaktr. Ancak, bu ilenme
86
Kompresr
,*
miktar -23.5C scaklkta, hava ierisinde bulunabilecek nem kadar olabilecektir. Eer
kullanm alan ok souk bir ortamda ise ya da kurutucudan sonraki basnl hava hatt
aktan, araziden gemek zorunda ise k artlarnda blgesel olarak deimek kayd ile
-10 C ile -30 C scakla maruz kalmas ska rastlanan bir durumdur. Her ne kadar
kanal yapmak, basnl hava hattn izole etmek mmkn olsa da sistemin scaklnn
+2 C altna dmesine engel olamayz. Bu durumda basn altndaki iglenme noktas
-20 C ile -40 C arasnda deien kimyasal tip kurutucular seilmelidir. "Her zaman
emniyetli davranmak" dncesi ile gerekli olmayan hallerde kimyasal tip kurutucular seilmemelidir. nk hem ilk yatrm maliyetleri, hem de iletme giderleri (%15 hava kayb ile alrlar) yksektir.
Filtre eitleri
Hava kirliliinin byk boyutlara ulamas, bu kirliliin evresel faktrlere bal olarak yresel farkllklar ve artlar gstermesi, zerinde durulmas gereken nemli bir konudur. Hava kirlilii ve zararlar hemen hemen herkes tarafndan bilinmekle birlikte basnl havann kirlilii ve dourabilecei zararlar hakknda ok az ey bilinmektedir.
Bir sanayi blgesinde yaplan aratrma sonucunda var olan toz paracklarnn
%80'inin 2 mikrondan daha kk olduu anlalmtr. yanma srasnda oluan tam
yanmam yaktlardan dolay havada hidrokarbon gazna da rastlanmaktadr. Bu kirliliin
0.004 mg/litre oranna ulamas sk rastlanan bir durumdur. Kmr madenleri, demirelik ve imento sanayiinin bulunduu blgelerde ise bu deerler birka kat fazladr.
Kompresr tarafndan emilen toz, sistemdeki ya, su ve anma sonucu oluan paracklar birleerek basnl hava sisteminde ve alan birimlerde paslanmalara, tkanmalara, anmalara neden olmaktadr. Bunun sonucu olarak malzeme mr ksalr, bakm
harcamalar artar.
Basnl Hava Deposu
Basnl hava sistemlerinin vazgeilmez bir parasdr. Kompresrn bota alma ve
yke geme annda oluan ani basn dalgalanmalarn snmleyerek sistemdeki dier birimlerin bu durumdan zarar grmesini nlemek iin hava depolar daima kompresrden
sonra ilk birim olarak yerletirilmelidir. Yatay ya da dikey olarak yerletirilebilirler. Basnl hava, depoya hangi ynden girerse zt ynden kmal ve k deponun st seviyesinden olmaldr. Bylelikle hem dolam salanm hem de tank tabannda biriken suyun
devreye baslmas nlenmi olur.
Basnl hava depolar uygulamada sistemde kullanlan havann m 3 /dak. cinsinden
miktar 1/10 orannda seilmelidir. Ani ve bol miktarda hava tketen nitelerden nce
ikinci bir hava deposu da sisteme yerletirilebilir. Hava depolarnn yararlarn yle sralayabiliriz;
Kompresr
87
KURUTUCU
ekil 10. Uygun Bir Basnl Hava Donamn
1- Kompresrn yke girmesi ve bota almas durumlarnda oluan ani basn dalgalanmalarn snmlerler.
2- Kompresrden kan havann scakl ortam scaklndan yksektir. Depoda biriken
havann scakl ortam scaklna kadar der ve bu arada ierisindeki suyun bir ksm youur.
3 Sanld kadar byk miktarlarda olmamakla birlikte bir miktar hava depolanr. Bu
durum ilk etapta sistemin beslenmesini salar ve kompresrn sk sk devreye girip,
kmasn nler.
"1- zerlerinde manometre ve emniyet ventili olmas dolaysyla basnl havann kontrol
altnda tutulduu birimlerdir.
Uygun Donanm Tasarm
Bir basnl hava sisteminde, retilen havann kaliteli olmas iin srasyla kompresr,
basnl hava deposu filtreler ve kurutucu bulunmaldr. Bunlarn ekilde grld gibi
montaj gerekletirilmelidir.
Donanmda filtre ve kurutucu giri klarna yaplan ksa devre (by-pass) hatlar, bu
birimlerden herhangi birinin arzalanmas durumunda, basnl havann ana retim hattna ulamasn salamaktadr.
BASINLI HAVA EBEKELER
Basnl Hava ile alan El Aletleri
Basnl hava retiminin yeni tasarmlarla olduka ekonomik bir hale gelmesi ve sanayi tesislerinde kullanmnn yaygnlamas ile birlikte basnl hava ile alan el aletleri de nem kazanmtr. Basnl hava ile alan el aletleri stnlkleri nedeni ile elektrikli el aletlerinin yerini almaktadr.
88
Kompresr
Hatasz bir basnl hava ebekesinin nemi

Tm bir basnl hava sistemi ana blmden meydana gelmektedir.
1. Kompresr dairesi
2. Basnl hava hatt
3. Servis hatlar.
Basnl havann retilmi olduu kompresr dairesi, basnl havay kullanlacak mahallere tayan hat ve son kullanm birimlerine kadar uzanan servis hatlar bir zincir gibidir. Hibiri en zayf halkasndan daha gl olamaz.
ekil 11. Kompresr Dairesi
Basnl hava hatt aksesuarlar

Valfler, hava artlandrma niteleri (yalayc, reglatr, su filtreleri, manometreler),
hortumlar ve bunlar hava hattna balayan her trl balant elemanlar basnl hava
hatt aksesuarlarn oluturmaktadr. Basn kayb ve hava kaaklarndan doru kayplar
azaltmak iin kaliteli ve uygun aksesuarlarn seimi ok nemlidir.
Kompresr
89
(O
Kompresr
Soutma Suyu
Konuol Vanas
ekil 12. Pistonlu Tip rnek Tesisat emas
Kompresr
91
S0CU1UA
HAVASI
GR (TEMZ HAVA)
VEK
VEK
VEK
VEK
125
150
180
220
A
S
990 940
990 940
1190 965
1190 955
ekil 14. Vidal Tip Kompresrn Yerletirilmesi
92
Kompresr
Manometre
Emniyet Venii
Bas.n Kontrol
Manometre
Scparatr
Dengeleme Borusu
Her ki Tarafta 15 D
CA Hava Kondcnstopu
Hava Reglatr
ek Vana
Filtre
(O
co
ekil 15. Basnl Hava Cihazlar
Ak Mesafe
ekil 17. Separatr Paralan
ekil 16. Pilot Valf
Emniyet Vcntili
Manometre
Pislik Tutucu
Hava Kondcnstopu
ekil 18. Basnl Hava Tank
94
Kompresr
A: Kresel vana
B : Hava kondenstopu
C : 25 - 30 cm
ekil 19. Yatay Hava Tank

Kt bir sistemin maliyeti
Yetersiz bir sistem, hava ile alan niteler iin son derece masrafldr. Hedefimiz en
az kaypla basnl havay tketim noktasna ulatrmak olmaldr. En bata gelen kayp
nedeni sistemde balant noktalarnda gndeme gelen kaaklardr. Hava kapasite yetmezlii ve artan enerji tketimi hava kayb sonucudur. Bir hava datm sisteminde rastlanabilecek en sk ve pahal eksiklik budur. Kompresr kapasitesinin % 20 sinin kaakla
kayba uramas ok grlen bir durumdur. eitli apta boru deliklerinden kaybedilen hava miktar ve karl g kayb izelge 5'te gsterilmitir.
izelge 5.
Delik ap
(mm)
1
3
5
10
Kompresr
6 Barda Hava Kaa

(litre/saniye)
1
10
27
105
G Kayb
(kW)
0.3
3.1
8.3
33.0
95
KOMPRESRN YERLETRLMES :
1. Kompresr sorunsuz almas iin uygun bir odaya yerletirilmelidir.
2. Kompresr s yayan makinalardan ve dorudan gne ndan uzak tutunuz. (Kazan dairesi, jeneratr odas gibi)
3. Kompresr bulunduu yerde, oda scakl artmayacak ekilde uygun havalandrma
salanmal, giri havas tozsuz ve kimyasal madde olmayacak ekilde temiz olmaldr (Kompresr emi havasnn toz ve kimyasal maddeden arndrlmas iin gerekiyorsa odann hava emi yerine uygun byklkte ve zellikte filtre taknz).
4. Kompresr dz bir yzeye yerletirilmeli, zemine monte edilmemeli, ayaklan yere
dzgn bir ekilde konmaldr. Kompresr zeminde beton bir kaide zerine oturtulmaldr (Kaidenin ykseklii yerden gelebilecek sudan etkilenmeyecek ekilde olmaldr. Zemin bozukluu max. 2 ada olmaldr).
5. Kompresr kurutucu, tank, filtre sistemi ile paket bir nite olarak kullanlacaksa rnek tesisat emasna baknz.
Sisteme Balanmas:
1. Kompresr kesinlikle uygun topraklama yapldktan sonra elektrik balants talimatlara uygun yaplmaldr. UYARI: Ntr balants topraklama deildir. (1475 sayl i
kanununun 74. maddesi gerei topraklama yaplmas zorunludur.)
2. Enerji hatlarn duvara sabitleyiniz, yerde serbeste hareket etmelerine ve tehlike arz
etmelerine engel olunuz.
3. Elektrik kablolar ve balant pabularnn yerlerine skca tespit edilmi olduunu
kontrol ediniz.
4. Enerji hatt zerine uygun devre kesici ve gecikmeli sigorta koyunuz.
5. Enerji hatt zerinde ek olmamaldr.
6. Kompresrn alma annda llen giri voltaj 38019 V olmaldr.
7. Kablo eidi olarak ok damarl TTR kablo kullanlmaldr.
8. Kompresr uzun mddet almayacak ise rutubetli ortamdan uzak tutunuz.
lk almada Dikkat Edilecek Hususlar:
1. Ortam scakln kontrol ediniz.
2. Ya miktarn seviye gstergesinden kontrol ediniz.
3. Faz sras nn yandn kontrol ediniz.
lk altrma Talimat:
1. Kompresr altrmak iin ilk nce "START-STOP" dmesine basnz. Kompresr almaya devam edecek ve hava basacaktr.
2. Kalkta ve yk halinde, voltaj ve akm kontroln yapnz.
96
Kompresr
III lliKOU
3. Btn basn ve s derecelerinin normal olup olmadn kontrol ediniz.

4. Yaklak 30 dakika alma sonunda kompresrn durdurulup kapaklan alarak,
ya kaa ve kay gerginlii kontrol edilmelidir. Herhangi bir problem yok ise, kapaklar kapatarak almaya devam ediniz (Nakliye esnasnda meydana gelebilecek
problemleri kontrol etmek iin bu alma yaplmaktadr).
5. Bir aydan uzun sre almam kompresrlerde ilk altrmadan nce emi filtresinin altndan, kompresrn kendi yanda 1/2 litre ilave ediniz.
alma Srasnda:
1. Kapaklar kapal tutunuz.
2. Kompresrn zerine su, ya dklmemeli ve yabanc maddeler konmamaldr.
3. Kompresrn ierisini ellemeyeniz, kurcalamaynz, hibir ekilde tamirat yapmaynz.
Durdurma:
Kompresr komple durdurmak iin, "START-STOP" dmesine basnz. Acil durumlarda "EMERGENCY STOP" dmesine basarak durdurunuz.
TERMOMETRE
(Vida k Scakl)
ekil 20. Kompresr Uyan, altrma ve Durdurma Cihazlar
Kompresr
97
VDALI KOMPRESRLER HAKKINDA GENEL BLG

Ses geirmeyen bir kaportaya yerletirilmi, elektrik motoru ile tahrik edilen, ya
pskrtmeli vidal kompresrlerdir.
Kompresr Ana Paralar:
- ine ya pskrtlen vidal kompresr
- Elektrik motoru
- Soutucu
- Hava emi ayar valfi
- Kumanda panosu ve alter dolab
- Ya separatr
Gvenlik Tertibat:
- Ya filtresi
- Minimum basn valfi
- Termostatik valf
- Hava Filtresi
Vida Grubu
Vida grubu, erkek rotor ve dii rotordan olumaktadr. Vidalarn zel profilleri dolays ile erkek rotor, motordan kaplin yardm ile ald gc, dii rotora aktararak, birlikte ters ynde dnerler.
Dnme esnasnda skan havay geri karmak iin aralarnda ok az boluk vardr
ve hassas tolerans ile ilenmilerdir. Bu yzden tozlara, apaklara kar son derece hassasdrlar. Ya ve hava filtrelerinin alma ortamna gre zamannda deitirilmesine,
ya ve hava balantlarnn periyodik olarak sklp temizlenmesi srasnda da iinde
herhangi bir madde kalmamasna byk zen gsterilmelidir.
Vidalarn birlikte dnleri srasnda oluan vakum ile hava filtresinden emilen hava,
vidalarn birbirinin iinde alt knt ve oyuklarn arasna girer ve k ksmna srklenir. Havann giriteki hacmi, ka yaklatka azaldndan, basnc artarak ya-hava deposuna geer. Havann sktrlmas srasnda ortaya kan sy almak iin, vidalar
arasna ya gnderilir. Ya, havay soutmakta, vidalarn yzeylerinde ya tabakas oluturarak, skan havann geri kamasn nlemekte, vidalarn ve yataklarn yalanmasn
salamaktadr. (ekil - 24)
98
Kompresr
Il IIII
Rotor oluklar ekilde gsterildii gibi atmosferik

basntaki hava ile dolmaktadr.
Erkek rotor, dii rotorun yivlerine girerek havay

"V" eklinde sktrmaktadr.
Rotorlar birbirlerine doru dnerken "V" eklinde

skm havann hacmi azalrken basnc artmaktadr.
Rotorlarn dnmeye devam etmesi sonucu hacim gittike klmekte, skma tamamlandnda, hava k ucuna getirilmektedir.
ekil 21. Vidal Tip Kompresr ile Basnl Hava retimi

Kompresr
99
Bo alma periyodu bir zaman rlesi ile kontrol edilir. Tesisat basnc ayar zaman
boyunca basn alterinin en dk ayarnn altna dmezse kompresr otomatik olarak
kapanr. Kompresr basn alterinden ayarlanan en dk iletme basncna ulatnda tekrar alr.
Hava-Ya Deposu:
'i
.L
Vida grubundan gelen basnl hava-ya karm zerinde seperatrn bulunduu hava-ya deposuna girerken, nce bir engele arpar ve ilk esnada bnyesindeki fazla olan
yan bir ksm szlp ayrlarak deponun alt ksmna ker.
Hava - ya deposunun zerinde emniyet subab, ya doldurma, seviye gstergesi ve
seperatr bulunur.
Separatr:
Separatr, basnl hava iindeki ya zerreciklerini younlatrarak havaya gre daha
ar damlacklar haline dntren elyaf bir yapya sahip zel eit filtredir.
Daha sonra bu ya, bir boru ile tekrar vidaya gnderilir. Separatrn kullanm sresi emilen havann temizliine baldr. Ya ve hava filtrelerinin zamannda deitirilmesi
separatr mrn byk lde etkiler.
y/\
SOUTUCUDAN IKAN
S A KURU VE TEMZ HAVA
fjj
KOMPRESRDEN
GELEN HAVA + YA
ekil 22. Separatr Kesiti ve Sisteme Balants
100
Kompresr
IL1: m
Separatrlerin verimi iki ekilde ifade edilir.

- Bir onz ya kayb ile retilen havann ft3 olarak hacmi
- Ya kaybnn milyonda para says (PPM, parts per million) Normal artlarda temizhava separatrlerinin verimi ift olarak kullanldnda 2 ppm civarndadr.
Uygulama tiplerine gre (dik, yatk rezervuar iinde veya ayr, kullanlan ya kalitesi)
bu miktar artar veya ekitebilir. Verimi, k hattnda toplanan ya miktar ile test sresince kullanlan toplam hava miktarnn oran tayin eder. Ayrca daha hassas lmler
iin duman fotometreleri laboratuvar almalar ile kullanlmaktadr. Separatrn nominal verim tespiti iin alma ortamnda stabil duruma gelmesi gereklidir. Bu da en az
50, 60 saat almasn gerektirmektedir.
Separatr seimi CFM (ft3) olarak kompresr kapasitelerine gre ayarlanmtr. Temiz hava separatrleri 3000 CFM (85 m3/dak) kapasiteye kadar kompresrlerde kullanlmaktadr. Separatr lleri kompresrn zgl veriminden kaynaklanan (SCFM) ve
100-125 FPM ft/min (30-38 m/dak) separatr hz esas alnarak hesaplanmtr. Ancak
belli artlarda daha yksek separatr hzlar da kullanlabilmektedir.
Temiz hava separatrleri 20-40 PSI (1.4-2.8 kg/cm2) basn farkna dayanacak ekilde dizayn edilmilerdir. Bu durum nadiren kompresyonun ani ve fazla dmesi (tahrik
motoru gcnn fazla dmesi) ile meydana gelebilir. Normalde bu fark 4 ile 15 PSI
(0.28 ile 1 kg/cm2) arasndadr. Operatr, basn fark 8 PSI'i
getiinde separatr yenisi ile deitirmelidir. Bu limitte deitirilmeyen separatrler kompresr verimini etkilemekte 15
PSI (1 kg/cm^) de yaklak %15 verim kaybna neden olmaktadr.
Baka bir deyile kompresr belli bir miktar hava retimi
iin fazladan bir enerji tkenecektir.
Separatrlerin kullanm sreleri hava ve ya filtrelerine
baldr. zellikle 5-10 mikronluk, zamannda deitirilen hava ya filtreleri separatr mrn uzatan faktrlerdir. Temiz
hava separatrlerin mr iin 1500 10000 alma saati vermektedir. Dolaysyla, bu durum alma artlarna, ortama,
filtrelere, kompresrde kullanlan ya eidine ve zamannda
ekil 23. Separatr
deitirilmesine bal olmakla birlikte, 1500 saatten az alFiltresi
mas anormal olarak karlanmaldr.
Kompresr
101
Servis Hattna Hava Tahliyesi

Kompresre Ya Dn
ekil 24. Separatrn alna ekli
Separatrler vidal tip kompresrlerde hava ya ayrcs olarak alma ekillerine gre dik veya yatk tip
olarak kullanrlar.
Temiz hava separatrleri iki kademe prensibine gre alr. lk kademe youturucudur. Ya buharn keser ve daha byk damlacklar haline getirir. Separatrn bu kademesi %99, 96 0.3 mikron tanecik byklekil 25. Vidalar
ne ayarldr. kinci kademe ise bu byk damlacklar
havadan artr ve damlacklarn separatrn alt ksmnda toplanmasn salar. Toplanan
ya, orifisli bir dn borusundan kompresr odasnn dk basnl ksmndan emilerek tekrar sisteme katlr.
102
Kompresr
HINI
>
o
o
o
o
o
o
o
o
ekil 26. Separatrn Hava indeki Ya Tutmas
Minumum Basn Valfi

Ya deposu zerinde, separatr kna bal minimum basn valfi, A giriinden gelen hava, gerekli basnca ulatktan sonra (4) ve (6) nolu yaylarnn basncn yenerek,
(3) ve (9) nolu pistonlar yukar doru iter. Bylece hava B kndan datm hattna
verilir.
Kompresr boa getiinde, kompresr kapasitesinin ok zerinde hava ihtiyac olduunda veya kompresr durduunda A girii tekrar kapanarak sistemdeki basnl
havann kompresre geri dnmesini engeller.
Kompresr
103
1. Gvde
2. Teflon
3. Piston
4. O'ring
5. O'ring
6. Yay
7. Piston yuvas
8. Sediskur
9. Ayar paras
10. Konik yay
11. Piston
12. Pul
' 3. Civata
14. Balant nipeli
ekil 27. Minimum Basn Valfi
Termostatik Valf
Separatr deposundan gelen ya A giriinden girer. Buradan giren yan scakl istenilen scaklktan daha azsa (65C) dorudan B kndan karak vida grubuna gnderilir. Eer istenilen scaklktan (65C) daha fazla ise mr burcu iterek B kn gerekli miktarda kapar ve gerekli miktarda C kn aarak ya soutucusuna soumak zere scak ya gnderir.
Soutucudan gelen ya B kndan gelen ya ile kararak vida alma scakln
en uygun scaklkta tutar. (Detay balant emas iin Bkz. ekil 27-28)
104
Kompresr
l i III1SI
1.
2.
3.
4.
Gvde
Bur
Mr
Kapak
5. segman
6. O'ring
7. Yay
ekil 28. Tennostatik Valf
Kompresr
105
BAKIM
SSTEMN KORUYUCU BAKIM VE NEM
1234-
5-
6-
78-
Bir basnl hava sisteminin en aktif nitesi kompresrlerdir. Kompresrlerle ilgili iletme esaslar unlardr:
Rahata bakm ve servis hizmeti verebilmesi iin kompresrlerin yerletirilecei yerlerde gerekli manevra alanlar braklmaldr.
Kompresrler, gerektiinde hava giri ve k panellerine davlumbaz yaplabilecek
ekilde alma alanlarna yerletirilmelidir.
Kompresr ierisinden geen ve radyatrlerde soutmay saladktan sonra dar kan scak havann tekrar kompresr iine girmesi nlenmelidir.
Kompresrn gerek devreye bast havann, gerekse kendi soutmasnda kulland havann tozdan arndrlm olmas efektif mrn arttrc bir faktrdr. Bu bakmdan kompresr tozlu ortalarda mutlaka kapal ve mmkn derece tozdan arndrlm
odalarda altrlmaldr.
Kompresrn ekonomik ve verimli almas ancak ykte kald srece mmkndr.
Bu nedenle ykte ve bota alma sreleri arasndaki farkn az olmas iin gerekli
nlemler alnmaldr.
Kompresrn fonksiyonunu yerine getirirken en byk etkenin ya olduu gz
nnde tutulursa, kalite ve zellikleri bakmndan uygun yapda yan kullanlmas
gereklidir.
Kompresrn fonksiyonel mrnn ancak planl bir bakmla uzatlabilecei ve bu ilemin de eitilmi personelle gerekletirilebilecei unutulmamaldr.
nemli noktalardan birisi de kompresrn kapasitesinin zerinde almayacann
bilinmesidir.
KOMPRESRLERLE LGL BAKIM ESASLARI

Bilindii gibi, her alan parann belli ltlere gre ortaya km bir mr vardr.
Bu mrn teorik olan deerleri pratikte artlara gre deimektedir.
Olaya bu adan bakldnda ncelikle mr belirlenmi paralarn bakmlar arasnda daha idare eder dncesine kaplmakszm deitirilmesi gerekmektedir. Belli ilkeler
zerine kurulmu bakm esaslarna uyulmaldr.
1- Hava filtreleri sk sk kontrol edilip temizlenmeli ve her 500 saatte bir deitirilmelidir.
2- Kompresr radyatrleri d temizlii her 1000 saatte bir yaplmaldr.
3- Kompresr ya ve ya filtresi her 1000 saatte deitirilmelidir. Tozlu ve scak ortamlarda bu sre daha da ksa olabilir.
106
Kompresr
jj ^
Ijfo j
jj v h
M#
4- Kompresr ek valfi, ya stop vanas, minimum basn vanas ve hava emi kelebei *
3000 alma saatinde kontrol edilip, temizlenmelidir.
5- Solenoid vanalar ve havalandrma vanas ile egzoz pencereleri her zaman temiz ve
ak tutulmaldr.
6- Her 3000 alma saatinde separatr filtresi deitirilmelidir.
7- Her 2000 alma saatinde elektrik motoru rulmanlarna gres baslmaldr.
8- Her bakm srasnda bilyal yataklarn grlts dikkatlice dinlenmelidir.
9- Her 20.000 alma saatinden sonra vida grubu rulmanlarnn deitirilmesinde yarar
vardr (bu sreyi sistemde kullanlan rulmanlarn cinsine baml olarak, rulman imalats firmalar belirlenmitir.)
KOMPRESR LETME VE BAKIM TALMATLARI
Yerletirilmesi
Tozsuz Ortam : Kompresr kolaylkla eriilebilir bir durumda tozsuz bir yere konmaldr.
Taze Hava : Hava kompresrnn basnl hava retimi ve kendi soutmas iin
devaml hava emmesi gereklidir. Bunun gereklemesi iin kompresrn bulunduu
yere dardan kolaylkla taze hava girmesi salanm olmaldr.
Makinann Konumu : Kompresr nitesi volan taraf duvara, ya gstergesi ve
boaltma tapas ne gelecek ekilde yerletirilmeli ve volanla duvar arasnda en az
75 cm boluk kalmas temin edilmelidir. Deme olduka dzgn olmal ve meyil 3
dereceyi gememelidir.
alma Ortam Scakl : Bu husus da kompresrn shhatli almas iin
nemlidir. Kompresrn yerletirildii yerin scakl genelde 5-20C olmaldr.
Kompresr hava scaklnn yksek olduu yerlerde altrlrsa, artar.
Akta alma : Kompresr akta alyorsa kar ve yamurdan ve don mevsiminde mutlaka dondan korunmaldr.
Elektrik Tesisat
Elektrik tesisat bilgili bir elektriki tarafndan monte edilmelidir. Aadaki hususlara kesinlikle uyulmas gereklidir.
Yeterli Kesitte Kablo : Motora, gcne uygun olan yeterli kesite sahip bir kablo
ekilmelidir.
Termik-Manyetik Koruyucu Motor alteri : Motor mutlaka, etiketi zerindeki
akm iddetine gre ayarlanm bir termik-manyetik-alterle altrlmaldr. 5.5 HP
zerindeki glerde yldz-gen-termik-manyetik alter kullanlmaldr.
Volan Dnme Yn : Volann soutma ilevini yerine getirebilmesi iin, muhafaza zerindeki ok ynnde dnmesi gereklidir. Soutma havasnn muhafaza delikli
sacndan emilip, silindirlere flenmesi salanmaldr.
Kompresr letme Basnc : Kompresr alma basncnda bir ayar yaplmak
Kompresr
107
I * /= tJ
istendiinde, basn kesinlikle etiket zerinde verilmi deerin zerine karlmama

hdr.
Ya Seviyesi
Ya Seviyesi Kontrol : Kompresr altrlmasndan nce MUTLAKA karterde
ya gsterge camnn orta noktasna kadar,
gsterge cam olmayan makinalarda ya se'Karter hava boaltma
viye ubuunun izgiyle iaretli seviyesine
Meme
kadar ya bulunup, bulunmad kontrol
edilmelidir.
tik Ya Deitirme : lk 30-50 alma
saatinden sonra makinann ya deitirilmelidir. Mteakip ya deitirmeler normal
alma dzeninde her veya drt ayda bir
yaplmaldr. Kompresrlerde aada tavsi-
ye edilen motor yalar kullanlmaldr.

Ak yerlerde alan Makinaldr in:
Kn : SAE 30Yazn : SAE 50
Kapal Yerlerde alan Makinalar in:
K - Yaz : SAE 20/50
Yaseviyesigsiergesi"^boaltma
ekil 29. Kompresrde Ya Seviyesi
Kontrol
Karter Hava Tahliyesi : Makinalarda karter havasn tahliye eden bir dzen mevcuttur. Buradaki meme deliinin ak olmasna dikkat ediniz.
Memeden havayla birlikte ya da atyorsa, bu karterde ya normal seviyesinin zerinde ya bulunduunun iaretidir. Bu durumda fazla ya boaltma tapasn aarak
boaltnz.
Ya seviye kontrollerinde tm yan karter tabanna szlmesini salamak iin, makinann kontrolden nce 3-4 dakika alm olmasna dikkat ediniz.
Bakm Sistemi
Gnlk Bakm
Seviye Kontrol : Ya seviyesini devaml surette kontrol ediniz. Makina dururken
seviyenin ya gstergesinin krmz iaretli orta noktasnda olmasn salaynz. Gsterge cam olmayan makinaarda ya seviye ubuundaki izgiye kadar karterde ya
bulunmasn salaynz.
Su ve Ya Tahliyesi: Kompresr ara ve ana deposunda youan suyu ve ya boaltnz.
Hava Emme : Kompresrn hava emip, emmediini kontrol ediniz.
Haftalk Bakm
Genel Temizlik : Silindir kanat aralar, silindir kapa, basn borusu soutma ka108
Kompresr
m M
natklan, volan motor v.d. ksmlarn temizliini yapnz.

Filtre Temizlii : Hava filtrelerini skerek, temizleyiniz ve iine bir iki damla ya
damlatarak yerine taknz.
Emniyet Supap Kontrol : Emniyet supaplarnn dzenli ekilde alp, almadn kontrol ediniz.
Bota Yol Alma-ek Valf Kontrol :
Kompresrn bota yol alp, almadn
ve ek valf (geri tepme ventilinin) dzenli
alp, almadn kontrol ediniz.
V-Kay Gerginlik Kontrol : Kay
gerginliini kontrol ediniz. Normal gerginlikteki kayn ba parmakla basld- ekil 30. V-Kay Gerginlik Kontrol
nda takriben 1 cm bel vermesi gerektiini unutmaynz.
Kay ve kasnaklarn, ya ve tozdan arnm olarak temiz kalmasn temin ediniz.
Kayn gerginlik ve temizliinden emin olduktan sonra, yine temizliini yapm olduunuz kay-kasnak muhafazasn yerine monte ediniz.
Aylk Bakm
Kompresrn ya deitirme zaman gelmise yan deitiriniz. Ya olarak 3.20
de tavsiye edilen yalardan birini seiniz.
Basn alteri ama ve kapama deerlerini ve koruyucu alter termik ayarn kontrol
ediniz.
Kompresr emme ve basma supaplarn skerek, temizleyiniz ve tekrar yerme
taknz.
ek valfi (geri tepme ventili) skerek temizleyiniz ve tekrar yerine taknz.
Karter hava tahliye dzenini skerek temizleyiniz ve tekrar yerine taknz.
Kompresr
109
123-
456-
Ya Doldurma ve Boaltma ileminde Dikkat Edilecek Hususlar:

Kompresr durdurun;
Depoda basn kalmadn, emniyet supab ekme halkasndan (2) ekerek kontrol
ediniz.
(1) nolu vanay aarak ya boaltn ve belirtilen yere kadar uygun ya doldurunuz.
Kesinlikle tavsiye edilen yalarn dnda ya kullanmayn veya farkl cinsten yalar
kartrmaynz.
Ya filtresini deitiriniz.
Vanay tam kapamay unutmaynz.
Ya deitirme ileminden 10 saat sonra vanay tekrar kontrol ediniz.
MAX.
fc (*'
MIN
ekil 31. Ya Seviye Kontrol
u
110
Kompresr
m Minr i
ekil 32. Ya Deiimi
Basn alteri
Kompresrn ayarlanan basn seviyeleri arasnda ykte ve bota almasn salar.
Bunu solenoid valflere enerji vererek veya enerjisini keserek gerekletirir. Kompresrden istenilen st ve alt basn limitleri basn alteri zerinden ayarlanabilir.
Hararet Mr
Kompresrn vida grubu zerindeki yan herhangi bir sebepten ar derecede snmasndan dolay vida grubuna zarar vermesini nlemek amacyla konulmutur. Hararet
mrleri standart olup max. 1003C de bal olduu rleyi ektirme sureti ile kompresr stop ettirir.
Kompresr
111
J-.lv
/ ' '%
izelge 6. RNEK PERYODK BAKIM PROGRAMI

Bakm Yeri ve Paralan
Gnlk 1000 3000

K
K D K D
5000
K D
7000 9000
K D K D
11000
K D
13000
K D
15000
K D
KOMPRESR ODASI
Scaklk
Temizlik
HAVA EM DEVRES
Hava Filtresi
Emi Valfi
Emi Valf O-Ring
Solenoid Valf
HAVA BASIN DEVRES
X
X
Hava Kaaklar
Min Basn Valfi
Min Basn Valf O-Ring
YA BASIN DEVRES
Ya Kaaklar
Ya Hortumlar
Radyatr Temizlii
Ya Seviye Kontrol
Ya
Ya Filtresi
Separatr
Ya Tank Temizlii
Basn Testi
EMNYET DEVRELER
Basn alteri
Y. Basn alteri
Emniyet Subb
Kesici Mir
ELEKTRK PN. DEVRE
Akm Deerleri
Voltaj Kontrol
Pnmatik Hortumlar
VDA GRUBU
Rulman
Ses
MOTOR
Motor Rulmanlar Ya.
Kaylar Geriniz
xl
X
X
[_X
_X_
r"x
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
r~x
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
^x
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
KURUTUCU
Hat Filtreleri
Hat Filtreleri Suyu
Pislik Tutucu Filtre

Tahliye Selenoid
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Not: 1- Yukardaki deerler normal alma artlarna gredir. Ortamn kirliliine gre bu sreler ksaltlmaldr.
2- Gnlk bakm ve kontroller kullanc tarafndan yaplacaktr.
3- Kompresrn ilk 100 saatlik almasna mtakip kay mekanizmas gerilmelidir.
4- Basn testi ylda bir yaplmaldr.
K : Kontrol
D : Deiim
112
Kompresr
m ir M
KOMPRESR VE HAVA TANKI

PERYODK KONTROL TALMATLARI
Kompresrlerin Periyodik Kontrol lemi aadaki talimatlar dorultusunda yaplmaldr. Talimatlarla ilgili tamamlayc bilgiler i Sal ve Gvenlii Tznn belirtilen maddelerinde yer almaktadr.
1- Teknik zelliklerin Kontrol
1.1. Bir nceki periyodik kontrol raporunu inceleyerek varsa eksikliklerin giderildiini kontrol et.
1.2. Kompresrn sicil kart ve bakm defterinin olduunu kontrol et. (i Sal ve
Gvenlii Tz - Madde 223)
1.3. a)
HAVA TANKININ;
- malat firma ad
- Tip'i
- malat seri no'su
- malat tarihi
- En yksek iletme basnc (kg/cm2)
- Deney basnc (kg/cm2)
- Hava tanknn hacmi (t)
(i Saht ve t Gvenlii Tz - Madde 222)
b) KOMPRESRN;
- malat firma ad
- Tip'i
- malat seri no'su
- malat tarihi
- En yksek iletme basnc (kg/cm2)
- Kompresrn debisi (lt/dak)
- Kompresrn sktrd gazn cinsi ve miktar
(i Sal ve Gvenlii Tz - Madde 245)
c) ELEKTRK MOTORUNUN
- malat firma ad
- Tip'i
- Seri no'su
- mal yl
- Gc (hp)
- Gerilimi (volt)
- Devir says (d/dak)
Kompresr
113
*?i
Hava tanknn, kompresrn ve elektrik motorunun zerindeki etiketler kontrol edilerek yukarda belirtildii ekilde periyodik kontrol raporuna kaydedilir. malat firmalarca yukarda belirtilen bilgiler yazlm olmaldr.
ff
2- Kompresrn Yer Durumu Kontrol

2.1. Sabit kompresrlerin depolan patlamaya kar dayankl bir blmede olduunu
kontrol et.
2.2 .Seyyar kompresrlerin alanlardan en az 10 m uzakta ayr bir yerde olduunu
kontrol et.
(i Sal ve Gvenlii Tz - Madde 246 ve 249)
3Kompresrn Genel Grn ve Yan Donanmlarnn Tespiti

3.1. Kompresr titreimi nlenmi mi? Kompresr titreimli alan bir yapya sahip
olduu iin tabana temas eden ksmlarna lastik veya ahap papular konulduunu kontrol et.
3.2. Kompresrn d grnn gzle kontrol et.
a- Kompresr, hava tank ve elektrik motorunda hasar veya deformasyon
var m?
b- Kompresr karterinde ya sznts var m? Ve ya seviyesi uygun mu?
c- Kompresr hava emiinde filtre var m? ve temiz hava emmesi salanm m?

d- Kompresr hava emi kanallarnn mmkn olduu lde dz ve dirseksiz

olduunu kontrol et.
e- Hava emi boru ve kanallarnn, duvar ve tavan balantlarnn mmkn
olduu lde salam ve titreiminin nlenmi olduunu kontrol et.
f- Hava tanknda paslanma var m ve boya durumu uygun mu?
g- Kompresrn hava tankna bal olarak bir manometre, bir emniyet ventili,
bir otomatik basn ayarlayc, bir blf vanas ve bir ek valf var m?
h- Kompresrn tahrik kaylar ve gerginlii uygunmu ve muhafaza kafesi yada sac var m?
i- Kompresrle ek valf arasndaki boru hattnda bulunan basnl havay elektrik motoru durduunda tahliye eden sistem var m?
j- Kompresr donmaya, gne radyasyonuna, ar scaa, yamur ve rutubete
kar korunmakta mdr?
k- Kompresr dairesinin havalandrlmasnn iyi olduunu kontrol et.
114
Kompresr
tik-"
4- Kompresr ve Yan Donanmlarn Kontrol

4.1. Otomatik kontrol; Kompresr basnc iletmenin gereksinimi olan ayarlanm
basnca ulatnda otomatiin (presostat) elektrik motorunun durmasn salayp stop-boa alma ilevini yerine getirip getirmedii kontrol edilir.
Elektrik motorunun ayarlanan basnta durmamas halinde havay boa verecek
otomatie bal bir gvenlik tertibatnn olduu kontrol edilecektir.
Ayrca stop-boa geme ilevini yerine getirip elektrik motorunu durduran sistemin hava boaltldnda start yke geme ilevini de yerine getirip otomatik
olarak elektrik motorunu tekrar devreye alarak kompresrn hava retimine
getii kontrol edilir.
(i Sal ve Gvenlii Tz Madde 240)
4.2. Manometre Kontrol: Manometrenin okunabilecek byklkte rakamlar olmas taksimatnn ve camnn kirli, yal olmamas gerekir.
Manometrede ibre titreiminin olup olmad kontrol edilmelidir. Bunu nlemek
iin kompresrn tabana oturduu ayaklarda gerekli tedbirlerin alnmas gerekir.
Manometrenin kompresrn en yksek alma basncnn olduu yer krmz
ile iaretlenmi olmaldr. Krmz izgi yoksa izilmesi salanacaktr. Bu izginin
anlam ayet manometre ibresi bu izgiyi am ise otomatik bozulmu ve gerek
kompresr gerekse hava tank tehlikeli duruma gemitir. Bu durum krmz izgi ile kyaslama yaplarak grlebilir. Bu durumda kompresr ana artelden kesilerek elektrik motoru devre d braklr.
4.3. Separatr Kontrol: Kompresrle hava tank arasndaki separatrn olup olmad ve grevini yapp yapmad kontrol edilir. Separatr, kompresrn emdii hava ierisindeki nemi ve ya tutarak tanka kuru havann gitmesini salayan
bir sistemdir. Kk hacimli ve seyyar kompresrlerde ise genellikle vantilatrl soutma sistemi mevcuttur. Bu sistemlerin en alt ksmndaki tahliye musluklar hergn alarak suyunun alnmas tavsiye edilir.
4.4. Blf Vanas Kontrol: Hava tank iinde younlaan hava iindeki suyun gnlk
olarak dar alnmasn salayan vana (musluk) alarak kontrol edilir.
5- Hava Tank retim Teknii Kontrol
5.1. Kaynak Dikileri Kontrol: Tank kaynak dikilerinin teknie uygun olup olmad (tank kaynak dikilerinde atlak bulunmad ve dikiin ana metale ilemi
olduu, diki yzeyinin homojen ve dz olduu), tank zerinde bir noktada ikiden fazla kesien kaynak dikii olup olmad kontrol edilir.
5.2. Hava Tank Malzemesi Kontrol: Tank malzemesinde apak, katmer ve tufel gibi malzeme kusurlar olup olmadna baklr.
5.3. Hava Tank Deformasyon Kontrol: Tank zerinde yama kayna ve tank y-
Kompresr
115
zeylerinde eziklik, arpklk ve eri kaynak dikii olup olmad, tankn zerinde
kontrol ve temizlik deliklerinin olup olmad kontrol edilir. Tank sac kalnlnn
hibir yerde 3.2 mm'den az olmad kontrol edilir.
(i Sal ve t Gvenlii Tz - Madde 224, 508 ve 511)
ekil 33. Su Cenderesi (El Pompas)
6- Hidrolik Basn Testi Yaplmas

6.1 Hava Tankn Teste Hazrlama
a- Hava tanknn souk su ile hidrolik basn testi iin kompresr tank iindeki tm hava boaltlr.
b- Hava tanknn separatrle (separatr yok ise direk kompresre bal demektir.) balant ksm sklr. Elektrik motoru ve kompresr hava tanknn zerine monte edilmi kompresrlerde ek valf bu ksmda bulunur. Byk hacimli
ve hava tank ayr sistemlerde ise ek valf sklmez. nk basn testinde su
karp karmad kontrol edilecektir.
c- Kompresr zerinde istenilenden fazla basn olutuunda bunu tahliye edecek bir emniyet ventili vardr (emniyet ventilinin dorudan doruya hava deposuna dikey durumda takldn, emniyet ventillerinde elle kumanda edilen bir
kaldrma dzeneinin bulunduunu, emniyet ventilinin kolay alp kapandn,
emniyet ventilinde ayar bozulmalarna kar nlem alnm olduunu kontrol et).
Bu emniyet ventili ilk etapta sklr. Zira-hava tankna uygulanacak basn emniyet ventilinin almas istenen basntan daima byktr,
d- Hava tankndan tesisata balantr ksmlarndaki vanalar tamamen kapatlr.
Byk hacimli tanklarda hava tanknn k" genellikle flanldr. Bu ksm kr
flanla kapatlr. Bylece tesisata su dolmas engellenmi olur.
116
Kompresr
TIHP;
e- Hava tanknn baka klar da varsa hepsi kr tapa ya da kr flanla kapatlr.

f- Btn borularn ak istikametine doru eilimli olduunu ve su, ya gibi
birikimlerin bir blf vanasndan dar atldn kontrol et.
g- ki veya daha fazla hava kompresr ayn k borusuna bal ise her kompresrden gelen k borusu zerinde ek valf olduunu kontrol et.
h- Kompresr k borular evresinde yanc, parlayc maddelerin olmadn
kontrol et.
i- Hava tanknn iine en st seviyesinden ieride hi hava kalmayacak ekilde
su doldurulur. Yine tank st ksmnda bir yer ak braklmaldr. Bylece tank
ierisine su doldurulurken tankn iindeki normal havann tahliye edilebilmesi
salanr.
j- El pompas hava tankna boru ve ana rakorlarla balanr. Btn klarn ve
eer varsa vanann iyice kapal olduu kontrol edilir.
k- Kompresrn tehlike annda uzak bir yerden durdurulmasn salayacak elektrik tesisastnn olduunu kontrol et.
6.2. Hidrolik Basn Testinin Uygulanmas
El pompas ile balants yaplan hava tanknn iine su baslarak iletmenin alt basncn 1.5 kat basn uygulanr. (Hava tank, 10 bar basnca kadar yava
yava kartlr ve daha sonraki basn yklemesi 1-2 bar/dk olarak yaplr.) Hava tank zerindeki manometre ile el pompas zerindeki manometre karlatrlarak doru gsterip gstermedii kontrol edilir. 30 dakika zaman iinde
aadaki kontroller yaplr.
(ti Sal ve t Gvenlii Tz - Madde 227 ve 244)
6.3. Hidrolik Basn Testinin Uygulanmas Esnasndaki Kontroller

a- ekvalf Kontrol: Kompresrn almas esnasnda hava tank ierisinde
oluan basnl havann (Kompresr elektrik motoru ayarlanan basnta devre
d kald anda) geri dnmesini engelleyen ekvalfin salam olup olmad
kontrol edilir. Salam deilse deitirilmesi nerilir.
b- Hava tank sznt kontrol: Hava tanknn kaynak yerleri balant ksmlarnda su szntsnn olup olmad kontrol edilir. Herhangi bir atlak, delik ve tahribat varsa iletme sorumlusuna gsterilerek onarm yapmas konusunda uyarlr ve teknik rapora kaydeder.
c- Otomatiin Kontrol: Eer kompresrn otomatii alma annda kontrol
edilmemise hava tankna su basnc uygulamas srasnda iletmenin alma
basncna ulat anda otomatikte hafif bir ses duyulur. Bu ses ayarlanan basnla otomatiin ierisindeki anahtardan elektrik devresi kesilirken kan mekanik bir sestir,
d- Hidrolik su basncnn drlmesi: Btn kontroller yapldktan sonra el
Kompresr
117
pompasnn musluu alarak hava tank ierisindeki su basnc sfra drlr.

e- Emniyet Ventili Kontrol: Basn sfra drldkten sonra emniyet ventili
yerine taklan kr tapa sklerek yerine emniyet ventili taklr. Emniyet ventilinin iletmenin alt basncn biraz stnde basnta ap amad el pompas ile hidrolik basn uygulanarak manometreden gzlenir. ayet amyorsa
emniyet ventilinin ayarlanmas yaplr. Bu ayar emniyet ventili ierisindeki yay
sisteminden meydana geldii iin yayn ierisinden geen pasall bir ubuk ile
n d gvdesine balayan bir somundan ya gevetilerek basn drlr veya
yay sktrlarak basn ykseltilir.
6.4. Hidrolik Basn Testi Sonras Yaplan lemler
a- Hidrolik basn testi uygulamas esnasnda yaplan tm kontroller bittikten
sonra yine el pompas musluu alarak basn sfra drlr.
b- El pompasn hava tankna balayan boru ve rakorlar sklr,
c- Hava tankndaki kr tapa ve kr flanla kapatlan tm klar sklr,
d- Hava tank ierisine baslan su boaltlr,
e- Separatr ve tesisat boru balantlar yaplr.
f- Otomatiin emniyet ventilinin, ekvalfin ve manometrenin son balant kontrolleri yaplr,
g- Kompresr iletmeye hazr hale getirilir
7-
Sonu
Kompresrlerin gvenlikle almalarn salamak zere montajdan sonra ve
altrlmasndan nce kompresrler zerinde yaplacak deiiklik ve onarmlardan sonra periyodik olarak ylda bir defa kontrol ve deneyleri hkmet ve
mahalli idarelerce kabul edilen teknik elamanlar tarafndan yaplacak, sonulan
rapor dzenlenerek iletmeye verilecek ve sicil kartna ilenecektir.
(i Sal ve t Gvenlii Tz - Madde 223 ve 244)
118
Kompresr
TMMOB
ubesi
HAVA TANKI
Kontrol stesi
Firma Ad
Adresi
Telefon
Yapmc Firma
Yapm Yl
Seri No
Kapasite
Kontrol Tarihi
TEKNK ZELLKLER
KOMPRESRN KONTROL
1
Bir nceki kontrol raporu var m? Varsa eksiklikleri giderilmi mi?
Sicil kart ve bakm defteri var m?
Kompresrn temiz hava emmesi salanm m?
Hava emi filtresi temiz mi?
Hava emi kanatlan dz ve dirseksiz mi?
6
7
HAYIR
AIKLAMA
Hava emi kanallar duvar ve tavan balantlar salam ve titreimsiz

Kompresr titreimlerinin boru balantlarna zarar vermeyecek ekilde
tasarlanm m?
Kompresr dairesi temiz ve havalandrmas iyi mi?
Kompresr ya temiz ve uygun seviyede mi?
10
Kompresr zerinde ya kaaklar var m?
12
EVET
bar (at)
bar (at)
bar (at)
mi?
11
alma Basnc
Tasarm Basnc
Test Basnc
Kompresr motoru ayarlanan basnlarda boa geiyor veya duruyor

mu?
Kompresr ile ek valf arasndaki boru hattnda bulunan basnl
havay elektrik motoru durduunda tahliye eden sistem var m?
HAVA TANKI ve BASINLI HAVA TESSATI KONTROL
13
Kaynak dikileri teknie uygun mu?
14
Tank zerinde bir noktada ikiden fazla kesien kaynak dikii var m?
15
Tank zerinde yama kayna var m?
16
Tank yzeylerinde eziklik, arpklk ve eri kaynak dikii var m?
17
18
Tank malzemesinde apak, katmer, tufal gibi malzeme kusurlar var

m?
Tank sa kalnl herhangi bir yerde 3.2 mm'den az m?
19
Tank zerinde kontrol ve temizlik delikleri var m?
20
Kompresr ile tank arasnda ek valf var m?
21
Separatr var ve alyor mu?
22
Tank zerinde manometre var ve doru gsteriyor mu?
23
Manometre kolayca okunabilecek byklkte mi?
24
Hava tank zerinde emniyet ventili var ve alyor mu?
25
26
Emniyet ventili dorudan doruya tank zerine dikey durumda takl

m?
Emniyet ventilinde elle kumanda edilen kaldrma dzenei var m?
Kompresr
119
27
Emniyet ventili kolay alyor mu?
28
Emniyet ventili yar bozulmalarla kar nlem alnm m?
29
Hava tank zerinde bir adet basn otomatii var m?
30
Basn otomatii alyor mu?
31
En alt seviyede blf musluu var m?
32
Kompresrn tehlike annda uzak bir yerde durdurulmasn salaycak

elektrik tesisat var m?
33
Basnl hava boru tesisat duvar ve tavan balantlar salam m?
34
Basnl hava tesisatnda kaak var m?
35
Boru tesisatnn ak istikametine doru eimli mi?
36
Su ve ya gibi pislikler tutucular aracl ile tutuluyor mu?
37
38
ki veya daha fazla hava kompresr ayn k borusuna bal ise her
kompresrden gelen k borusu zerinde ek valf var m?

Kompresr k borular evresinde yanc, patlayc ve parlayc
maddeler var m?
HAVA TANKI HDROSTATK BASIN DENEY

39.
40
41
Hava tank ierisndeki btn hava boaltld

Hava tank zerindeki emniyet ventili skld
Kompresr zerinde basnl hava k borusu ek valf hava tank ile
balantl olacak ekilde krlendi
42
Hava tank zerindeki basnl hava k krlendi
43
Tank ierisinde hava kalmaycak ekilde su ile dolduruldu
44
Tank zerine test pompas baland
45
Tank 10 bar'a yava yava ykseltildi
46
Daha sonraki basn ykselmeleri 1-2 bar/dk olarak yapld
47
Tank test basncnda 1/2 saat tutuldu
48
Tank manometresinin doru gsterdii

Hava tank kaynak yerleri, hava tank zerindeki btn kapama
49
elemanlar, hava tank yardmc donanmlar ve dier balant

yerlerinden sznt ve kaak olmad kontrol edildi?
50
51
52
ek valfn karmad
30 dk ierisinde hava tanknda sznt ve deformasyon olmad kontrol
edileli.
Kompresr ve hava tank balantlan eski durumuna getirilerek alr
durumda brakld.

53
Hava tank ierisndeki btn hava boaltld
54
55

56
57
Tank ierisinde hava kalmaycak ekilde su ile dolduruldu
58
59
60
61
Tank test basncnda 1/2 saat tutuldu
62
Tank manometresinin doru gsterdii
m I in i

63

yerlerinden szn ve kaak olmad kontrol edildi?
64
65
66
ek valfn karmadg
edildi.
Kompresr ve hava tank balantlar eski durumuna getirilerek alr
durumda brakld.
NCELEMEDE TESBT EDLEN DtER EKSKLKLER :
ONAY:
/
/ tarihinde, aadaki kontrol elemanlar tarafndan firmamzda yukarda belirtilen talimatlar dorultusunda
vin kontrol edilmi olup, bulunan eksiklikler tarafma bildirilmitir.
Grevlisinin
Ad Soyad
Oda Sicil No
mza
Kompresr
Kontrol Yapan Mhendisin
Firma
Ad Soyad
Grevi
mza
121
TMMOB
ubesi
Hava Tank
Periyodik Kontrol Raporu
Tel:
Fax:
[ubenin Adresi Yazlacak]
http://VwAV.nuno.org.tr
e-posta:
Raporu isteyen kurulu:

Ad
BlflmO
t KontroTTarihi
| JtaporJ'anhi
[ Rapor No
I e-jjosta
[_
\ url(www) i
Fax
TEKNK ZELLKLER
Markas
mal Yl
i
'
Seri No
Tipi
j
i
letme Basnc (kg/cm )

2
Deneme Basnckg/cm )
! Kapasite (t)
Manometre
Adet j _
at
Basn; Ayar Otomatii (Presostat)
Gvenlik ventili
Gvenlik ventili ama basnc
Blf vanas
Adet
Arlkl^
|
t
Yayl
kg/cm*
Adet
TEST VE KONTROLLER
1. Manometre alyor ve tze uygun mu?
2. Gvenlik ventili alyor ve tze uygun mu?
3. Basn Ayar Otomatii atyor ve tze uygun mu? j

4. Bf vanas alyor ve tze uygun mu?
5. Kompresr knda ekvalf var m, alyor mu?
6. Ayrc (separatr) var m, alyor mu?
1. Hava deposu patlamalara kar dayankl bir blmede

2. Yaplan bakm ve onarmlar sicil defterine ileniyor mu?
3. Hava tank retim teknii uygun mu?
3.1. Kaynak dikileri uygun mu?
3.2. Hava tank malzemesi uygun mu?
3.3. Hava tanknda kalc deformasyon var m?
HDROSTATK DENEY:
Tankn btn balantlar kapatld, tank (
) C su ile (
) at basnta (
} saat deney altnda tutuldu.
Tankta defomasyon ve szntlarn olmad / olduu grld.
NOTLAR ve NERLER:
SONU:
KONTROL YAPAN YENN

ONAY
Ad, Soyad
Oda Sicil No
Yetki Belge No 1^
' ""
"
mza
I
Not: Bu kontroller malinin bitiminde, monte edilip kullanlmaya balanmadan nce yaplan deiiklik ve byk onarmlardan sonra en az yeniden servise girmesi
halinde ve ylda bir kez yaplmas zorunludur, (fal Sal ve fe Gvenlii Tz Madde 207)
122
Kompresr
TMMOB
ubesi
KOMPRESR
Kontrol Listesi
Kontrol Tarihi
Firma Ad
Adresi
Telefon
TEKNK ZELLKLER
alma Basnc
Tasarm Basnc
Test Basnc
Yapmc Firma
Yapm Yl
Seri No
Kapasite
KOMPRESRN KONTROL
1
EVET
HAYIR
:
:
:
bar (at)
bar (at)
bar (at)
AIKLAMA
Bir nceki kontrol raporu var m? Varsa eksiklikleri giderilmi mi?
Sicil kart ve bakm defteri var m?
Kompresrn temiz hava emmesi salanm m?
Hava emi filtresi temiz mi?
Hava emi kanallar dz ve dirseksik mi?

Hava emi kanallar duvar ve tavan balantlar salam ve titreimsiz
mi?
Kompresr titreimlerinin boru balantlarna zarar vermeyecek ekilde
tasarlanm m?
Kompresr dairesi temiz ve havalandrmas iyi mi?
Kompresr ya temiz ve uygun seviyede mi?
10
Kompresr zerinde ya kaaklar var m?
11
12
Kompresr motoru ayarlanan basnlarda boa geiyor veya duruyor

mu?
Kompresr ile ek valf arasndaki boru hattnda bulunan basnl
havay elektrik motoru durduunda tahliye eden sistem var m?
HAVA TANKI ve BASINLI HAVA TESSATI KONTROL
13
Kaynak dikileri teknie uygun mu?
14
Tank zerinde bir noktada ikiden fazla kesien kaynak dikii var m?
15
Tank zerinde yama kayna var m?
16
Tank yzeylerinde eziklik, arpklk ve eri kaynak dikii var m?
17
Tank malzemesinde apak, katmer, tufal gibi malzeme kusurlar var

m?
18
Tank sa kalnl herhangi bir yerde 3.2 mm'den az m?
19
Tank zerinde kontrol ve temizlik delikleri var m?
20
Kompresr ile tank arasnda ek valf var m?
21
ekvalf alyor mu?
22
Separatr var ve alyor mu?
23
Hava tank zerinde manometre var ve doru gsteriyor mu?
24
Manometre kolayca okunabilecek byklkte mi?
25
Hava tank zerinde emiyet ventili var ve alyor mu?
26
Emniyet ventili dorudan doruya tank zerine dikey durumda takl

m?
Kompresr
123
27
Emniyet ventilinde elle kumanda edilen kaldrma dzenei var m?
28
Emniyet ventili kolay alyor mu?
29
Emniyet ventili ayar bozulmasna kar nlem alnm m?
30
Hava tank zerinde bir adet basn otomatii var m?
31
Basn otomatii alyor mu?
32
En alt seviyede blf musluu var m?
33
Kompresrn tehlike annda uzak bir yerde durdurulmasn salayacak

elektrik tesisat var m?
34
Basnl hava boru tesisat duvar ve tavan balantlar salam m?
35
Basnl hava tesisatnda kaak var m?
36
Boru tesisatnn ak istikametine doru eimli mi?
37
Su ve ya gibi pislikler tutucular aracl ile tutuluyor mu?
38
39
ki veya daha fazla hava kompresr ayn k borusuna bal ise her
kompresrden gelen k borusu zerinde ek valf var m?
Kompresr k borular evresinde yanc, patlayc ve parlayc
maddeler var m?
HA VA TANKI HDROSTA TK BASIN DENEY

40
Hava tank ierisindeki btn hava boaltld
41
42
43
44
Tank ierisinde hava kalmayacak ekilde su ile dolduruldu
45
46
47
48
Kazan test basncnda 1/2 saat tutuldu
49
Kazan manometresinin doru gsterdii
fo
f|

50

51
52
53
ek valfn karmad
edildi.

durumda brakld.

54
Hava tank ierisindeki btn hava boaltld
55
56

57
58
Tank ierisinde hava kalmayacak ekilde su ile dolduruldu
59
60
61
62
Kazan test basncnda 1/2 saat tutuldu
124
Kompresr
m in ir-
63
Kazan manometresinin doru gsterdii

64

65
66
67
ek valfn karmad
edildi.
durumda brakld.
NCELEMEDE TESBT EDLEN DER EKSKLKLER :
ONAY:
/
/ tarihinde, aadaki kontrol elemanlar tarafndan firmamzda yukarda belirtilen talimatlar dorultusunda
vin kontrol edilmi olup, bulunan eksiklikler tarafma bildirilmitir.
Grevlisinin
Ad Soyad
Oda Sicil No
mza
Kompresr
Kontrol Yapan Mhendisin
Firma
Ad Soyad
Grevi
mza
125
k
TMMOB
ubesi
Kompresr
Periyodik Kontrol Raporu
Tel:
Fax:
[ubenin Adresi Yazlacak]
Raporu isteyen kurulu:

Ad
1
Adresi |
Tel.
!
e-posta I
[ Fax
1 www
http:/www.nuno.oig.tr
Blm
Kontrol Tarihi
Rapor Tarihi
Rapor No
|
i
TEKNK ZELLKLER
KOMPRESR
TANK
Markas
Tip
Seri No
|
mal Yl
letme Basnc (kg/cm-)
Deney Basnc {kg/cm2)
Hacim (it)
ELEKTRK MOTORU
i
2
i
;
letme Basnc (kg/cm )

Debi (It/dak)
Stop-boa alma (kg/cm2)
Gc (hp)
[
Gerilim (Volt)
Devir Says (d/dak) ;
Start-yke geme (kg/cm2) i

TEST VE KONTROLLER
1. Manometre alyor ve tze uygun mu?
2. Gvenlik ventili alyor ve tze uygun mu?
3. Basn Ayar Otomatii (pres o stat) alyor ve tze uygun mu?
4. Blf vanas alyor ve tze uygun mu?
5. Kompresr knda ekvalf var m, alyor mu?
6. Ayrc (separatr) var m, alyor mu?
7 Hava tank retim teknii
7.1. Kaynak dikileri uygun mu?
7.2. Hava tank malzemesi uygun mu?
7.3, Hava tanknda kalc deformasyon var m?
- -
8. Yaplan kontroller, bakm ve onarmlar Sicil Defterine leniyor mu?

9. Kompresr sabit ise, kompresrn deposu patlamalara kar dayankl bir blmede midir?
10. Kompresr seyyar ise, atan iilerden en az 10 metre uzaklkta veya dayankl bir blmede midir?
11. Kompresr donmaya, gne radyasyonuna, ar scakla, yamur ve rutubete kar korunmakta
12. Elektrik motorlar ayarlanan basnta durmakta mdr?
HDROSTATK DENEY:
Tankn btn balantlar kapatld, tank (...
)C su ile (..
) at basnta^.
k*
j saat deney altnda tutuldu.
Tankta deformasyon ve szntlarn olmad / olduu grld.

NOTLAR ve NERLER:
SONU:
KONTROL YAPAN YENN

Ad, Soyad
5da Sicil No
i
'
ONAY
Yetki Belge No i
mza
[
Not: Bu kontroller imalnn bitiminde, monte edilip hlanmaya balanmadan nce yapla deiiklik ve byk onarmlardan sonra en az yemden servise g rmes halinde
ylda bir kez yaplmas Tonadudur. (tftSahi tvf GvemOH Tf Madde 223)
126
Kompresr
I m
KAYNAKA
1. Sanayi Kazanlar ve Ek Donatm letme El Kitab, 1978, TMMOB Makina Mhendisleri

Odas, MMO Yayn No: 110
2. Kazan ve Baca, 1997, TMMOB Makina Mhendisleri Odas, MMO Yayn No: 155
3. Kzgn Su ve Buhar Tesisat Seminer Notlan, 1990, TMMOB Makina Mhendisleri
Odas stanbul ubesi
4. Genel Tesis ve Cihazlar in Teknik letme El Kitab, 2000, TMMOB Makina
Mhendisleri Odas, Yayn No: MMO/2000/249
5. Buhar Tesisat-Issan alma Notlan, No: 252, Issan-Budenus
6. Buhar Tesisatlar ve Buhar Cihazlar Semineri, 1997, TMMOB Makina Mhendisleri
Odas Kocaeli ubesi
7. Kalorifer Tesisat Proje Hazrlama Teknik Esaslar, 14. Bask, TMMOB Makina
Mhendisleri Odas, Yayn No: 84
8. Genel Tesis ve Cihazlar in Koruyucu Periyodik Bakm El Kitab, 2000, TMMOB Makina
Mhendisleri Odas, No: MMO/2000/250
9. Ayvaz rn Tantm Kitap
10. Atlas Copco Manuel
11. Atlas Copco A.. Teknik Eitim Yaynlan
12. Introduction to Pneumatics, Festo Yayn
13. Maintenance of Pneumatics, Festo Yayn
14. Deppert, W., Stool., K.: Pneumatic Control
15. Deppert, W., Stool., K.: Pneumatic Application
16. Hydrocarbon Processing, U.S.A
17. European Committee Of Manufacturers of Compressors. Vacuum Pumps and Pneumatic Tools.
18. Lupamat Hava Kompresrleri Prospektsleri
19. Komsan Hava Kompresrleri Prospektsleri
20. TSE'ler
21. Makina Mhendisleri Odas zmir ubesi Periyodik Kontrol Eitim Seminer Notlar
22. Dost Test Pompas Prospektsleri
127
'i
PERYODK KONTROL YAPAN MAKNA MHENDSNN DKKATNE !

Kitabn "SUNU" blmnde de belirtildii gibi bu sayfalara deien
mevzuat, standartlar ile kitapta yer almayan ancak yer almas gerekli duyulan bilgilerin (formller, yeni teknolojik bilgiler v.b) tarafnzdan "NOT"
edilmesi gerekmektedir. Yeni basmlarda sizlerden istenecek bu bilgilerle bu
kitap gelitirilecek ve gncellenecektir.
tt>
i.
\
K
mi
128
Kompresr
UflII
MAKNA MHENDSLER ODASI YAYINLARI

YAYIN NO
KTAP ADI
TEKNtK KTAPLAR
84
110
115
122
126
129
133
139
140
142-2
145
KALORFERTES.PROJEHAZ.TEKNKESASLARI
SANAY KAZANLARI LETME EL KTABI
UYGULAMALI
SOUTMA
TEKNtGl
SIHH TESSAT PROJE HAZ.TEK.ESASLARI

BASINLI KAPLAR EL KTABI
PRES LER TEKNtl 1
GAZ TESSATI PROJE HAZIRLAMA ESASLARI
KOVALI ELEVATRLER
SAYISAL DENETML TEZGAHLAR I
PLASTKLER DNYASI
EMALARLA BNA D.GAZ TES.PRJ.HZ.
152 SERBEST PAZAR EKO.LK. TEK. YETtME POLT. VE DEVLET. ROL

155
156
KAZAN VE BACA
MAKNA MALATILARI tN TEMEL MUKAVEMET DEERLER
158
ARPIMA MEKAN
170
MAKNA MHENDSLER EL KTABI CLT-2
173
187
189
190
194-2
195
205
206
208
ATIKSU ARITMA SSTEMLER UYGULAMA VE L.

AUTOCAD R-13 (DOS N)
tNGLZCE-TRKEMAKtNA
MHENDSL
SZL
NMERK KONTROLL TAKIM TEZ. VE PLANLAMA PRENSPLER

MAKNALARI KULLANMA VE BAKIM EL KTABI
MARKA VE TPLERNE GRE ARALARIN TEKNK ZELLKLER
PNMATK
LETM
TEMEL
BLGLER
TAIT LASTKLER
ASANSR AVAN VE UYGULAMA PROJE. HAZIRLAMA TEK. ESAS.
211
KOB EL KTABI
212
TZK VE YNETMELKLER
216
ISO 9000 IIINDA TOPLAM KALTE
217 ARALARDA LPG DNM MHENDS EL KTABI

233
BACAGAZI LMLER MHENDS EL KTABI
245
MALZEME BLGS
MMO/2000/246
ISO 9000 IIINDA TOPLAM KALTE UYGULAMA KILAVUZU
MMO/2000/247
ISI YALITIM PROJE HAZIRLAMA ESASLARI
MMO/2000/248
ATMY/MARTOY
MMO/2000/249
GENEL TESS VE CHAZLAR N TEKNK LETME EL KTABI
MMO/2000/250
GENEL TESS VE CHAZLAR N KORUYUCU PERY. BAKIM EL KT.
MMO/2001/252
GAZ ERGTME KAYNAI VE OKSJEN LE KESME
MMO/2000/253
GEOMETRK LLENDRME VE TOLERANSLANDIRMA
MMO/2000/255
ARALARIN LPG'YE DNMNDE DENETMSZLK
MMO/2001/259
KALORFER TES.PROJE HAZ. ESASLARI
MMO/2001/260
SIHH TESSAT PROJE HAZ.ESASLARI
MMO/2001/267
ATM MHENDS EL KTABI
MMO/2001/270
MMO/2001/271-1
JEOTERMAL ENERjt DORUDAN ISITMA SSTEMLER TEM.VETAS.

MALZEME BLMLER SERS CLT-1
MMO/2001/272-1 PERYODK KONTROL MHENDS EL KTABI-I

MMO/2001/282
KIZGIN SULU KIZGIN YALI BUHARLI ISITMA SSTEMLER
MMO/2001 /292 HDROLK DEVRE ELEMANLARI VE UYGULAMA TEKNKLER

MMO/2001/293
PNMATK DEVRE ELEMANLARI VE UYGULAMA TEKNKLER
223
GAP LLERt SANAY ENVANTER
224
RENC YE KURULTAYI
225
226
227
228
229-1
LPG VE UYGULAMALARI KONFERANSI BLDRLER KTABI

III. ULUSAL LMBLM KONGRES BtLDtRtLER KTABI
VAN-ELAZI LLER SANAY ENVANTER
MAKNA MALAT TEKNOLOJLER SEMP. BLDRLER KTABI
IV. TESSATMHENDtSL KONGRES BLDRLER KTABI l.CLT
229-2 IV. TESSAT MHENDSL KONGRES BLDRLER KTABI 2.CLT

229-3
230
231
232
232/2
IV. TESSAT MHENDSL KONGRES PANELLER KTABI

DENZL'DE SANAYLEME VE KENTLEME SEMPOZYUMU
GAP VE SANAY KONGRES BLDRLER KTABI
MHENDSLK-MMARLIKEtTM SEMPOZYUMU
MHENDSLK-MMARLIK ETM SEMPOZYUMU PANEL KTABI
234
99 SANAY KONGRES BLDRLER KTABI
235
1. KALTE SEMPOZYUMU BLDRLER KTABI
236
237-1
VI. OTOMOTV VE SANAY SEMPOZYUMU

I. ULUSAL HDROLK KONGRES BLDRLER KTABI l.CLT
237-2
I. ULUSAL HDROLK KONGRES PANELLER KTABI
237-3
I. ULUSAL HDROLK KONGRES PANEL MEVCUT DURUM ANALZ
237-4
I. ULUSAL HDROLK KONGRES SERGt KATALOGU
238 KAYNAK TEKNOLOJS II. ULUSAL KONGRES VE SERGS

239
SALII VE GVENL KONFERANSI BLD. KTAP
240
TRAKYA'DA SANAYLEME- KENTLEME SEMP. BLDRLER KTABI
241
PLASTK MALZEMELER VE TEKNOLOJLER KONF. BLD. KTABI
242 II. ULAIM VE TRAFK KONGRES BLDRLER KTABI

244
E/2000/251
E/2001/257
E/2001/262
II. ULUSAL ENDSTR MHENDSL KURULTAYI BLD. KTABI

YANGIN GVENLK KONGRES BLDRLER KTABI
LPG OTOGAZ SEMPOZYUMU BLDRLER KTABI
RENCYEKURULTAYI2001
E/2001/263
SALII VE GVENL KONFERANSI BLD. KTAB
E/2001/264
YALITIM 2011 KONGRE VE SERGS BLDRLER KTABI
E/2001/265
I.ULUSAL UAK VE HAVACILIK VE UZAY MH.KURL.B.K.
E/2001/266
II.KALTE SEMPOZYUMU BLDRLER KTABI
EC001/268
KENT ULAIM VE TRAFK TRAFK SEMP. BLD. KT.
E/2001/269-1 V. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES VE SERGS

E/2001/269-2 V.ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRE SERG KATOLOG.
E/2001/269-3
TESSAT NSAN VE YAAM KARKATR YARIMASI ALB.
E/2001/273
DOAL GAZ VE ENERJ YNETM KONG.SERG.BL.KJTABI
/fi
E/2001/274-1 DEMR ELK SEMPOZYUMU BL.KTABI -I

E/2001/274-2
B2001/275
DEMtR ELK SEMPOZYUMU BL.KTABI -II

YENLENEBtLtRENERJl KAYNAKLARI SEMP.BL.KTABI
E/2001/276
VII. OTOMOTV VE YAN SANAY SEMP.BL.KTABI
E/2001/277
KAYNAK TEKNOLOJS II. ULUSAL KONGRES VE SERGS
E/2001/279
E/2001/288
MAKtNA TASARIM VE MALATTEKN. KONG. BL. KTABI

IV. ULUSAL MAKNA MHENDSL VE ETM SEMP.
III
KONGRE-SEMPOZYUM KTAPLARI
117
I.OTOMOTVVEYANSAN.SEMP.CLT-1
117
I.OTOMOTVVEYANSAN.SEMP.CLT-2
127
134-1
1989 SAN.KONG.BLDRLER KTABI CLT-1
134-2
1989 SAN.KONG.BLDRLER KTABI CLT-2
136
SOBA SANAY KONGRES BLDRLER KTABI
149-1
1991 SAN.KONG.OTOMOTV VE YAN SAN.SEKTR RAPORU
149-3
1991 SAN.KONG.SAVUNMA SAN.SEKTR RAPORU
149^t
149-10
153
160-1
160-2
1991 SAN.KONG.ELEKTRONK SAN.SEKTR RAPORU

1991 SAN.KONG.KK VE ORTA LEKL SAN.
2.ULUSAL MAK.MH.ETM SEMPOZYUMU
1993 SAN.KONG.DEMRELK SEKTRNDE REK.GC
1993 SAN.KONG.KK VE ORTA L. tLET.REKABET GC
165
1993 SANAY KONGRES KT.RAPORU SEKA NCELEMES
168
ULUSLARARASI NKLEER TEKNOLOJ KURULTAYI
176
II.ULUSALTES.MH.KONG.SERGS CLT1-2
177
I.ULUSAL LM BLM KONGRES
178
179
183
184
186
188
IV.OTOMOTVVEYANSAN.SEMP.
I.ULUSLARASI DOGALGAZ KONGRES BLDRtLER KTABI
TRAKYA'DA SANAYLEME VE EVRE SEMPOZYUMU
1995 SAN.KONG.GMRK BtRL. DORU SAN.SEK.SEMP.BL.KTABI
1995 SAN.KONG.BLDRLER KTABI
97 SAN.KONG. DORU GMRK BRL. I. YILINDA SAN. SEKT.SEM.
191
EVRE-ENERJ SEMPOZYUMU BLDRLER KTABI
192
EVRE-ENERJ KONGRES BLDRLER KTABI
193
ULAIM- TRAFK KONGRES BLDRLER KTABI
196
II. ULUSAL LMBLM KONGRES BLDRLER KTABI
197
198
199
BURSA'DA SANAYLEME VE ADA KENTLEME SEMPOZYUMU

V.OTOMOTtV VE YAN SANAY SEMPOZYUMU
21. YY'LA DORU DENZL SANAY SEMPOZYUMU BLDRLER KTABI
199-2
21. YY'LA DORU DENZL SANAY SEMPOZYUMU TARTI. KTABI
200-1
KAYNAK TEKNOLOJS I. ULUSAL KONGRES BLDRLER KTABI
200-2
KAYNAK TEKNOLOJS I. ULUSAL KONGRES FOTORAF KATALOGU
200-3
201
202
203/1
KAYNAK TEKNOLOJS I. ULUSAL KONGRES TARTIMALAR KTABI

III. ULUSAL MAKtNA MHENDSL VE ETM SEMP. BLD. KTABI
TRAKYA'DA SANAYLEME VE EVRE SEMPOZYUMU II BtL. KTABI
III. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES BLDRLER KTABI I
203/2
III. ULUSAL TESKON PANELLER MEVCUT DURUM ANALtZ RAPORU
203/3
III. ULUSAL TESKON PANELLER KTABI
204
III. ULUSAL KAIT SEMPOZYUMU BLDRLER KTABI
207
1. ULUSAL YANGIN SEMPOZYUMU BLDRLER KTABI
209
210
BLGESEL ISITMA VE KOJENERASYON KONFERANSI BLDRLER KT.
213
YAPIDA YALITIM KONFERANSI BLDRLER KTABI
214
HAVUZ KONFERANSI BLDRLER KTABI
215
218
219
220
221
222
SRDRLEBLR ENERJ TEKNOLOJLERNDEK GELMELER KONF.

KENT ULAIMDA RAYLI SSTEMLER SEMP. BLD. KT.
ANKARAGERE
KLMLENDRME SS.TANITIMI VE TEKNOL. GEL. KONF. BLD. KT.
BLM GNLER BLDRLER KTABI
l.EM KURULTAYI BLD. VE PANELLER KT.

Documents - Tips Basincli Kaplar El Kitabi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Documents - Tips Basincli Kaplar El Kitabi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TMMOB

Makina Mhendisleri Odas

Smer Sok. 36/1-A

Yayn No: MMO/2001/272-2

Bu yaptn yayn hakk Makina Mhendisleri Odas'na aittir. Kitabn

Kasm 2001 / Ankara

Bask: zkanMatbaaclk Ltd. ti.

PERYODK KONTROLLERDE DKKAT EDLMES

Kurulua Gidildiinde (Yetkililerle Grme ve n Hazrlklar)

C- Periyodik Kontrol Srasnda (Kontrol ve Testler, Kontrol Listesinin

KOMPRESRLERDE UYULMASI GEREKEN NEML

SALII VE GVENL TZNN LGL

Bu kazanlar iin de kimyasal reaksiyonlar nedeniyle kazan basncnn alma basnc

Hava kompresrlerinin k borusu zerinde stop valfi bulunduunda, bu valf ile

KONUYLA LGL STANDARTLAR

BASINLI HAVA DEPOLARI

(KAYNAKLI, SLNDR GVDEL)

0- KONU, TARF, KAPSAM

GSvd ctvme yolu il

Ular ukur dvme dz boj.

ekil 1. Balar in zel Dizaynlar

Balar ile gvdenin kaynakla birbirine tespiti zel

ekil 5. Adam Delikli Bombeli Ba, (Eliptik

ekil 6. Bombeli Bandaki Delikler

izelge 2. Depo zerindeki Delikler

Muayene Deliinin En Kk Boyutu

Bu depolara muayene ve temizlik delikleri, btn kaynak dikilerini dorudan doruya

ekil 7. Takviyeli Delik

2- HAZIRLAMA ve YAPIMLA LGL MUAYENE ve DENEYLER

2.3.2- htiyari Deneyler

(BASINLI HAVA VEYA SIVI DONANIMLARI N)

Parantez iindeki l deerleri ISO Parmak sistemindeki karlklardr

Anma boyutu d,= R 20 olan tip A

LASTK HORTUMLAR (BASINLI HAVA N)

Basnl Hava in Lastik Hortum : Makina, alet ve cihazlara basnl hava

BASINLI KAPLAR HESAPLAMA KURALLAR

ap Oranlar r\ S 1,2 Olan st Basnca Kar alan Silindir ve Kre

Malzemeler in Gvenlik Katsays S

veya Rm/100.000 kar

1 - Alaml ve alamsz elikler

1.2- Tek sral ift kapakl perin dikili veya bir

Malzemenin mekanik zelliine gre zel olarak

Dkme demir (TS 552)

4.2- Tavlanm (Ek-2)

4.3- Emaye edilmi

6.2- Perinli kaplarda

6.3- Lehimli kaplarda

5- Saf alminyum ve alamlar

BASINLI KAPLAR VE BU KAPLARIN MUAYENE

YNTEMLERNN ORTAK HKMLERNE DAR

AT Tip Onay, AT Dorulamas, Ortak Hkmler ve Deiiklik Hkm

tarafndan bilgilendirilirse bu ye lkeye dantktan sonra, bu maddede yukarda belirtilen

II. POZTF YERDETRMEL

ekil 9. Kompresrlerin Snflandrlman

Pistonlu Tip Kompresrler

Serbest Hava Verimi

ekil 10. Uygun Bir Basnl Hava Donamn

Hatasz bir basnl hava ebekesinin nemi

ekil 11. Kompresr Dairesi

Basnl hava hatt aksesuarlar

ekil 12. Pistonlu Tip rnek Tesisat emas

ekil 14. Vidal Tip Kompresrn Yerletirilmesi

ekil 15. Basnl Hava Cihazlar