Professional Documents
Culture Documents
Diskriminimet Llojet e Tyre Diversitetet Kulturor
Diskriminimet Llojet e Tyre Diversitetet Kulturor
Diskriminim i drejtprdrejt
Diskriminim i drejtprdrejt sht do veprim i pavolitshm (np rmjet
aktit t dallimit, prjashtimit, kufizimit ose privilegjit) q si rezultat ka
ose do t mund t kishte marrjen, shkeljen ose limitimin e njohjes,
gzimit ose prakticizmit t barabart t drejtave t njeriut dhe lirive
themelore, mbi disa nga bazat diskriminuese.
Gjat intervists pr punsim, pundhnsi pyet nse aplikuesi pr
pun grua ka fmij dhe prgjigja pozitive n pyetjen rezulton me
refuzimin e kandidatit me arsyetimin se nuk sht adekuate pr at
vend pune, pr shkak se fmijt krkojn shum kujdes dhe ekziston
rreziku t mungoj n pun.
konkursi pr punsim ka t bj vetm pr pjestart e njrs gjini pa
ekzistimin e shkakut t arsyeshm ligjor.
kur sht parapar kufiri i moshs pr punsimin e par pa ekzistimin e
shkakut t arsyeshm ligjor
Pr diskriminim
jo t drejtprdrejt bhet fjal kur: Rregull ose kusht i
Diskriminimi
jo i drejtprdrejt
caktuar q aplikohet ndaj t gjithve, mund ta plotsoj nj prqindje e
vogl e njerzve nga nj grup i caktuar konkret, pr ka pjestart e atij
grupi t njerzve jan vn n situat t pavolitshme dhe,
Kur efektet nga krkesa, kushte dhe praktika t caktuara kan ndikim jo
proporcional m negativ ndaj nj grupi t caktuar t njerzve), ndrsa
me vet rregulln (kushtin) nuk mund t arsyetohet me kriter t
domosdoshm pr punn konkrete.
Homofobia
Qndrim irracional, mosdurim dhe urrejtja e drejtuar nga homoseksualt
dhe lezbejkat. Bindje tipike homofobike sht se homoseksualiteti sht e
panatyrshme, se sht smundje, perversion, i rrezikshm. Homofobia n
vete prmban nivel shum t ult t emocioneve t cilat nxisin sjellje
agresive ndaj personave me orientim jo heteroseksual. Aktet e nxitura
nga homofobia mund t prbhen n sulme verbale dhe fizike dhe mund
t prmbajn komente ofenduese, poshtruese dhe degraduese.
Homofobia veanrisht sht e rrezikshme kur prdoret si arsyetim pr
aksione t dhunshme kundr homoseksualve.
T huajt Njerz q nuk kan nnshtetsi t shtetit q pr momentin
gjenden
at territor.
statusit t huajit
ndikon
legaliteti
qndrimit e
Identitetinetnik
(si bazNdaj
pr diskriminim)
Identiteti
etnik
sht iprkatsia
n
territorin
shtetit
konkret.
njerzve
n enj
bashksi,
ku ata e ndajn prejardhjen e prbashkt dhe
paraardhsit (gjeneza), gjuhn, kulturn, zakonet, religjionin, si dhe
ndjenjn dhe vetdijen se i takojn bashksis s njjt ku ata i ndajn
mitet dhe simbolet e prbashkta. Diskriminimi n baz etnike do t thot
trajtimi i ndryshm i individit sepse i takon nj bashksie konkrete etnike,
ku me pjestart tjer t asaj bashksie e ndan identitetin e prbashkt
etnik. Pjestart e nj bashksie etnike shpesh her kan edhe
karakteristika t njjta fizike (ngjyra e lkurs, forma e syve, ngjyra e
flokve), q bhet pjes e identifikimit t tyre (si nga ana e tyre ashtu
edhe nga ana e t tjerve). Kjo nuk e prjashton mundsin, njerz me
karakteristika t ngjashme fizike ti takojn bashksive t ndryshme etnike, si dhe
persona me karakteristika t ndryshme fizike ti takojn nj bashksie etnike.
Jeta publike
Veprimi i prgjithshm dhe pjesmarrja e njeriut
jasht shtpis s tij. do gj q i takon ose sht e
lidhur me funksionimin e kombit, shtetit ose
bashksis. Pr shembull: pjesmarrja publike e
njerzve para mediumeve, n diskutime, n
konferenca, aktivitete t lidhura me punn ose
aktivitete n ndonj organizat ose shoqat qytetare,
jan pjes t jets publike. Prkundr jets publike,
jeta private definohet si: dika q i takon individit, q
ka t bj me nj person dhe marrdhniet
individuale n kuadr t shtpis, familjes, martess,
ose do gj q paraqet interesim t veant lidhur me
vet individin, q nuk sht e lidhur me t tjert,
personale. Pr shembull: mendimi personal, besimi,
integriteti fizik i personalitetit, shtpia, sendet
personale, jan pjes t jets private. Jeta private
Kultura
Modele t jets s prditshme t cilat me vetdije ose pa vetdije jan
msuar (t pranuara) nga ana e nj grupi njerzish dhe t cilat
transmetohen n nj periudh m t gjat kohore nga gjenerata n
gjenerat. T gjitha bashk kto modele e definojn mnyrn e jets s
nj grupi konkret (t prcaktuara sipas gjinis, religjionit, prkatsis
etnike, gjeografike) e cila i praktikon n vazhdimsi me gjenerata. N
kuadr t kulturave ka rregulla t caktuara dhe prcaktime morale t cilat
respektohen nga ana e pjestarve t asaj kulture. Kto modele mund t
pasqyrohen te gjuha, praktikat e zakonshme n jetn e prditshme, art,
zakonet, kremtimi i festave, ushqimi, religjioni, ritualet n sfera t
ndryshme t jets s prditshme, veshja. < Kuotat
Numr i obliguar, fiks i pozitave ose vendeve t cilat mund t plotsohen
vetm nga prfaqsuesit e bashksis s caktuar t pakicave. Arrihen me
rregulla nga m par t shkruara dhe t pranuara sipas t cilave vende t
caktuara
pune,
struktura
politike
osedo
n gj
kuadr
t arsimimit
Ksenofobia
Frik
nga t huajt,
nga
q sht
e huaj, rezervohen
pr
numrqtindividi
caktuare t
pjestarve
t ndonj
bashksie
t t
pakicave.
refuzim
ndjen
ndaj t huajit.
N t
vrtet do
thot
sjellje e papranueshme shoqrore ndaj emigrantve, puntorve
stinor, krkuesve t azilit, refugjatve dhe familjeve t tyre.
Person transgjinor Person i cili sht ose dshiron t jet i perceptuar ose
ka kryer ose sht procesin e kryerjes s intervenimit mjeksor q t
bhet pjestar i gjinis s kundrt. Kta persona mund t ken
karakteristika t cilat zakonisht lidhen me njrn nga gjinit, me t ciln
ata identifikohen ose i kan karakteristikat e ty gjinive. Identiteti gjinor
nuk guxon t przihet me orientimin seksual. Personat transgjinor mund
ta ken varietetin e njjt t orientimit seksual dhe personat e definuar
gjinor. Personat transgjinor jan t ekspozuar n diskriminim n t gjitha
fushat e jets publike dhe private dhe jan objekt i urrejtjes dhe sjelljes s
dhunshme. Personi transgjinior duhet t trajtohet n pajtim me
preferencn e tij personale.
Puntorja seksuale/puntori seksual Person i cili me vullnetin e vet merret
me dhnien e shrbimeve seksuale, si burim i mjeteve pr jet. Puna
seksuale sht burim i diskriminimit n t gjitha sferat e jets publike dhe
private, nga ana e personave privat dhe nga ana e prfaqsuesve t
pushtetit. Diskriminimi i zakonshm ka t bj vetm me ofruesit, e jo
edhe me shfrytzuesit e shrbimeve. Diskriminimi mund t manifestohet
n dhnien e ndihms nga ana e policis gjat nj sulmi seksual ose
tjetr, ose refuzimi t merret me qira ose t shitet banesa, poshtrim dhe
sjellja jo e barabart e puntorve n veprimtarit shrbyese (kamerier,
puntort n sportele, puntort social).
Prejardhja sociale (statusi social me baz pr diskriminim) Renditja e
njerzve dhe vendosja e hierarkis joformale dhe formale, ku disa kan
pozit t privilegjuar, ndrsa t tjert nuk kan, n baz t prkatsis s
Stigma
Stigma sht veori e padshiruar ose diskredituese e cila i shtohet
personit ose nj grupi t orientuar d rejt uljes s statusit t ktij personi
ose grupit n syt e bashksis. Stigma bazohet n besimin dhe paraqet
vegl t fuqishme t kontrollit shoqror. Stigma mund t prdoret q t
margjinalizoj, t prjashtoj dh t praktikoj fuqi mbi individt, t cilt
kan ose u jepen karakteristika t caktuara. Viktima m t shpeshta t
stigmatizimit jan personat t infektuar me HIV ose t smurt nga AIDS,
puntoret seksuale, personat me orientim jo heteroseksual, njerz t cilt
injektojn drog.
Shtetsia E prcakton lidhjen juridike mes individit dhe shtetit konkret.
Kt status do shtet e rregullon me legjislacion t veant dhe marrja e
tij sht e lidhur me plotsimin e kushteve t caktuara (t cilat i definon
vet shteti).
Shndeti (si baz e diskriminimit) Nn shndet nnkuptohet gjendja e
funksionimit t prgjithshm fizik, mendor, shoqror dhe shpirtror t nj
individi t caktuar (qoft q bhet fjal pr gjendjen faktike ose pr
gjendjen ku vet individi ose t tjert e perceptojn).