BAZAT E KOMUNIKOLOGJIS

DR. Sahadete Limani- Beqa G.O

KOMUNIKIMI- sht nj aktivitet ektivitet njerzor qe e njeh qdokush por t cilin
pakkush mund ta definoi n mnyr t knaqshme. Komunikimi sht t flassh me njeri-
tjetrin, sht televizioni, shperndarja e informats, stili yn i veshjes, kritika mediale apo
nj list e pakufishme aktivitetesh.
KREJT KOMUNIKIMI PRS!IN"
1. S!ENJA- jan artefakte qe u referohen diqka tjeter prveq vetvetes, ato
jan konstrukte shenjzimi.
2. KODET- jan sisteme n t cilet organizohen shenjat dhe si lidhen njra
me tjetrn.
JO!N ISKE e definon komunikimin si !"#$%&'%(&)* +,-.%&-& (/&*%+
*%+01,%'%"".
GERARD MALETZKE # e definon komunikimin si !"#$/&*2%3+)* 3/
K4(3)*5$-*/3,/#)%'% #/ *%+ .%#)%'% #2%&1-&%"".
PRPJEKJET PR STUDIMIN E KOMUNIKIMIT jan 6r n fillim te
shek. 7)7 18.
S!KEN$A E KOMUNIKIMIT KA D% S!KOLLA"
1. +hkolla e procesit 6azohet n shkenca shoqerore dhe psikologji.
2. +hkolla semiotike n gjuhsi dhe arte.
S!KOLLA E PAR - e definon ndrveprimin shoqror si nj proces gjat t cilit nj
person lidhet me t tjert, apo ndikon n mendjen dhe sjelljen e t tjertve dhe anasjelltas.
S!KOLLA E D%T # e definon ndrveprimin shoqror si diqka q e nderton individin
si nj antar t nj kulture t caktuar n shoqri.
D% S!KOLLAT DALLOJN N AT SE SI E INTERPRETOJN PRBRJEN E
MESAZ!IT9
PR S!KOLLN E PRO$ESIT mesazhi sht ajo qfar transmetohet gjat procesit
t komunikimit.
PR S!KOLLN SEMIOTIKE mesazhi sht nj konstruk shenjash, t cilat prmes
ndrveprimit me marrsin prodhojn kuptime.
&E'ORI E PRBAS!KT E D% S!KOLLA&E9 sht se ato e trajtoj
komunikimin si sjellje shoqrore.
ME SJELLJE S!O'RORE nenkuptohet ajo sjellje e qenieve njerzore q sht si
reaksion ndaj sjelljeve t qenieve t tjera.
PREZEN$N E PAS!MANGS!ME T KOMUNIKIMIT PAUL ATZLEA$IK
e prm6ledh me aksiomen e tij : #% #4K *4#$ 3/ *-+ K-*4#)K-2*/;.
&EPRIM KOMUNIKATI& kur sjellja sjellja njrzore mund t jet e qellimshme dhe
njeriu n at rast vepron.
'LLIMET E &EPRIMIT KOMUNIKATI&
1. T PRGJIT!S!ME nnkuptohet realizimi i porosis s veprimit
komunikativ individi ka pr qllim ti 6j me dije tjetrit q ti ndajn
kuptimet pr t cilat mirren vesh.
2. 'LLIME T &E'ANTA nnkupton komunikimin q udhhiqet nga
interesa t caktuara. Ky qllim arrihet ather kur t realizohet interesi i atij
q vepron prmes komunikimit.
INTERESAT DALLO!EN N D% DIMENSIONE"
1. PRMBAJTSOR prm6ajtja e veprimit komunikativ prcaktohet nga
interesi q ka ndikuar at komunikim.
2. SITUA$IONAL prm6ajtja e veprimit prcaktohet direct nga interesi i
komunikimit, n kt rast si q komunikon ka pr interest vihet n lidhje
me tjetrin q m von t realizohen interesat e tij.
ME NDER&EPRIM NNKUPTOJM at qfar ndodh n veprim apo reakcion n
mes dy individve.
KOMUNIKIMI NJERZOR NDOD! ather kur s paku dy individ i drejtojn
veprimet e komunikimit n mnyr t ndersjellt kur i realizojn interesat e komunikimit.
MEDIUM quhet instance ndrmjetsuese si 6arts i mesazhit apo porosis.
PROSS ()*+,- I NDAN MJETET E KOMUNIKIMIT"
1. MEDIA TER$IARE nnkuptojn mjetet e kontaktit elementar ku
prfshihen gjuha dhe mjetet jogjuhsore q i takojn fushes s mimiks
dhe gjestiks. Kshtu 6artim porosi prmes syve, gojes apo 6allit e hunds,
levizjes s duarve, km6eve dhe tre trupit.
2. MEDIAT SEKONDARE jan ato mjete q prodhuesi i mesazhit n
form pajisje ) prdor pr t transmetuar mesazhin. Ketu hujn9 3ymi i
duhanit, flamuri, zarfi, pllakatet, li6ri, gazeta.
<. MEDIAT TER$IARE # jan ato mjete komunikimi ku hyjn nje drgues
dhe nj pranues teknik. Kty hujn9 3elefoni, televizori, antenat, mediat
elektronike.
NJ MESAZ! MUND T JET"
1. ) shkruar
2. ) folur dhe
<. # form sim6olike.
S!ENJ MUND TE 'U!ET - qdo gj qe perceprohet n mnyr shqisore gjithqka qe
manifestohet n mnyr materiale.
N BAZ T MARRD!NI!ES ME REALITETIN S!ENJAT NDA!N"
S!ENJAT NAT%RORE jan shenja q nuk jan krijuar per qellime komunikimi por
ekzistojn si procese natyrore.
S!ENJ ARTII$ILE jan fenomene q jan krijuar me qllim t komunikimit.
TRGUESIT JAN shfaqje materiale q kan pr qellim t n=isin nje reakcione
t caktuar.
NDR&EPRIM SIMBOLIK sht nj koncept q tematizon dhnien n lidhje
t njeriut me am6ientin e tij.
KOMUNIKIMI NDRNJERZOR PRMBAN . AKTOR"
1. DRGUESIN at qe deshiron t drgoj mesazhin.
2. MESAZ!IN prm6ajtja e kuptimit.
<. MEDIUMIN mjeti prmes t cilit transmetohet mesazhi.
>. MARRSIN ai t cilit i drejtohet mesazhi.
SIPAS S!ANNON D!E EA&ER ()*.*- teoria matematike e komunikimit njihet si
fara nga e cila jan rritur shkencat e komunikimit. Kjo teori u zhvillua n la6uratoret e
kompanis ?%@@ 3%@%(,-#% #/ +,?0. Kanalet kresore pr tai shin ka6llot e
telefonit dhe valt e radios.
TRI NI&ELE SIPAS S!ANNON D!E EA&ER"
NI&ELI A pro6leme t natyres teknike, ktu duhet studiuar se me qfar
saktsie mund t transmetohen sim6olet e komunikimit.
NI&ELI B pro6leme t natyrs semantike kan t 6jn me kuptimin e fjalve,
duke u nisur nga kuptimi q ka nj fjal pr derguesin deri te ai se si e deshifron
nj marrs.
NI&ELI $ zhurma sht gjithqka q i shtohet nj sinjalit n mes transmetimit
dhe marresit s tij dhe t cilin nuk ka pr qllim 6urimi. Kjo mund t nnkuptoi
pengesa n z apo njolla n ekranin e televizionit.
REDUNDAN$A sht ajo q sht e parashikueshme, rezultat i parashikueshmris s
lart.
ENTROPIA rezultat i parashikueshmeris s ulet t mesazhit.
REDNDAN$A PRMBUS! D% UNK$IONE PR KOMUNIKIM"
E PARA sht teknike dhe paraqet sasin fizike t mesazhit .
E D%TA ka t 6j me prfshirjen e ktij koncepti n dimensionin social.
KANALI PARA'ET mjetin fizik prmes t cilit transmetohet sinjali. Kanalet
kryesore jan9 'alet e drites, valt e zrit, radios, televizive, ka6llot e telefonit, sistemi
nervor.
KODI paraqet nj sistem domthniesh, q jan t per6ashkta pr antaret e nj
kulture apo su6kulture.
TELEONI sht i kufizuar n gjuhn ver6ale dhe paraver6ale.
TELE&IZIONI sht nj medium q prdor kanale specifike si ndriqimi, ngjyra,
lvizjet e kamers,.
S!UMI$A E PROD!IME&E kulturore kan keto dy lloj funksionesh9 funksionin
fizik teknologjik dhe komunikativ.
REAGIMI D!E EDBA$KU nnkupton transmetimin e reaksionit nga
marrsi dhe drguesi.
N MEDIA MESA&IE S!T I &S!TIR &%0A)*) pr arsye se qasja n
keto media sht e kufizuar.
!AROLLD LASSLL ()*.+- sipas tij pr ta kuptuar komunikimin masiv
duhet t studiojm kto nivele9
1. Kush thot B
2. .far thot B
<. (rmes qfar kanali B
>. Kujt i thot B
C. *e qfar fkti B
%dhe ky model sht linear sepse e sheh komunikimin si nj transmetim t mesazheve,
dhe i kushton m shum rndsi efektit se sa kuptimit.
ME EEKT nnkuptohet nj ndryshim i vzhgueshm dhe i matshm te marrsi i cili
shkaktohet nga elementet e identifikuara n kt process.
MODELI I NE/$OMB ()*01- e sheh komunikimin si proces dhe e zhvillon nj
model q paraqet at m jo si linear por si nj trekndsh.
MODELI I NE/$OMB ()*23D e lidh shkolln e procesit me at semiotike. 0jo fillon
me modelin e faktorve n nj akt komunikimi. +ipas tij jan gjasht faktor t cilt duhet
t jen prezent pr t ndodhur nje komunikim.
GJAS!T AKTORT SIPAS JAKOBSON JAN"
1. 0dresuesi
2. Konteksti
<. *esazhi
>. Kontakti
C. Kodi
E. (ranuesi
UNKSIONI EMOTI& (S!PRE!S- prshkruan marredhenien e mesazhit ndaj
pranuesit. Ka t 6j me komunikimin e ndjenjave, qndrimeve, statusit, klass s
adresuesit, apo me t gjitha elementet q e 6jn at mesazh t jet personal.
UNKSIONI KONATI& ky funkcion i referohet efektit t mesazhit te pranuesi.
UNKSIONI REEREN$IAL ka t 6j me orjenitimin e mesazhit drejt realitetit.
Ky lloj komunikimi sht i vertet dhe ka t 6j me fakte e saktsi.
UNKSIONI AKTIK ka t 6j me mirm6ajtjen e marrdhnieve n mes
adresuesit dhe pranuesit.
UNKSIONI METAGJU!SOR ka t 6j me identifikimin e kodit t prdorur.
UNKSIONI POETIK nnkupton raportin e mesazhit me vetveten.
MODELET E PIER$E D!E ERDINAND DE SAUSSURE (rfaqsuesit e
ksaj shkolle kan n fokus t shpjeguarit e komunikimit si gjenerim i kuptimeve
FdomthnieveD.
SEMIOTIKA sht shkenca q merret me me studimin e shenjave dhe mnyrs
se si funksionojn ato.
SEMIOTIKA STUDION TRI US!A KR%ESORE"
1. &ET S!NIN ka t 6j me studimin e llojeve t shenjave,
mnyrave t ndryshme t krijimit t kuptimit dhe mnyrat se si ndrlidhen
shenjat me njerzit q i e perdorin ato.
2. KODET APO SISTEMET n t cilat organizohen shenjat.
<. Kultura ?renda s cils operojn keto kode dhe shenja.
PR STUDIMIN E NAT%RS S KOMINIKIMIT T GJIT!A MODELET
SEMIOTIKE MERREN ME TRI ELEMENTE"
1. +henja
2. 0jo s cils i referohet shenja
<. (rdoruesit e shenjs.
MODELEI I PIER$E PARA'ET S!ENJZIMIN N ORM trekndshi,
ku egziston nj marrdhnie n mes t shnies, prdoruesit dhe realitetit te jashtm.
PR SAUSSURIN S!ENJA sht nj o6jekt fizik me nj kuptim, nj shnjues
dhe t shnjuar. +hnjuesi sht pamja e shenjs ashtu siq e prceptojm ne p.sh vijat
n letr apo zri, i shnjuari sht koncepti mendor t cilit i referohet shenja.
MARRD!NIA N MES T S!NJUESIT D!E T S!NJUARIT
paraqet shenjzimin i cili varet edhe nga realiteti i jashtm.
SEMIOTIKA - e sheh kominikimin si gjenerim t kuptimit n mesazhe, qoft nga
koduesi apo dekoduesi.
KUPTIMI sht nj rezultat i ndrveprimit t shnjes, interpretuesit dhe o6jektit,
sht historikisht i lokalizuar dhe kjo mund t ndryshoj me kohn.
PIER$E I NDAN S!ENJAT N TRI KATEGORI"
). IKONA
,. SIMBOLE
1. INDE4A.
#j fotografi sht nj ikon.
#j hart sht nj ikon.
)nde=i sht nj shenj q ka lidhje ekzistenciale me o6jektin.
3ymi sht shnj e zjarrit.
#grica sht e te ftohtit.
3rndafili sht i kuq sht nj inde=.
+im6oli sht nj shnj.
Gjalt jan sim6ole.
Kryqi i kuq sht sim6ol.
#umrat jan sim6ole.
SIPAS SASSURE ekzistojn dy mnyra sipas t cilave organizohen shenjat n kode9
#jra sht paradigma tjetra sht sintagma.
SINTAGM 'UAJM kur t kemi przgjedhur nj njesi nga nj paradigm, ajo
kom6inohet me t tjerat dhe kt kom6inim e quajm sintagm.
MN%RA PARADIGMATIKE e organizimit ndodh ather kur nga nj sr
shenjash zgjedhet njra pr tu perdorur.
BART!ES $EK D% NI&ELE T S!NJZIMIT"
NI&ELI I PAR 6n pjes shnjzimi prmes donotacionit.
NI&ELI I D%T ktu hyn konotacioni, miti, sim6olet.
DENOTA$IONI prshkruan marrdhniet n mes shnjuesit dhe t shenjuarit
6renda pr6renda shnjes me referentin e saj n realitetin e jashtm.
KONOTA$IONI prshkruan ndrveprimin q ndodh ather kur shnja prek
ndjenjat apo emocionet e prdoruesit dhe vlerat e kulturs s tij.
SIPAS BART!ES ME MIT nnkuptojm nj rrfim prmes s cils nj kultur
shpjegon apo kupton nj aspekt t realitetit apo natyrs.
MITET PRIMITI&E JAN ato m6i jetn dhe vdekjen, njeriun dhe zotin, t mirn
dhe t keqen.
MITET TONA T SOISTIKUARA jan atom m6i muskulinitetitn dhe
feminitetin, m6i familjen, shkencn dhe suksesin.
PJEKURIA D!E MATURIMI nnkupton prshtatjen ndaj krkesave t shoqris
dhe me kt hum6jen e natyralitetit t liris.
SIPAS BART!ES funksioni kryesor i miteve sht natyralizimi i historis.
KONTRAMITI sipas tij shkenca sht dshmi e largimit ton nga natyra dhe
mungesn e t kuptuarit t natyrs.
MITI DOMINANT m6i shkenc e shprfaq shkencn si aftsin e njeriut pr t
adoptuar natyrn pr nevojat e tij, pr t prmirsuar sigurin dhe standardin ton t
jets.
METAORAT JAN pjes e mnyrs prmes s cils ne i japim kuptim prvojs
son t prditshme n komunikm.
METONIMIA quhet fenomeni kur prdorim nj pjes pr t prshkruar t trn.
METONIMIT JAN T U'IS!ME kur flitet pr prshkeimin dhe t
kuptuarit e realitetit, pr arsye se ato funksionojn n mnyr indeksore.
T5 67itha 8hi9imet q paraqesin n lajme i nnshtrohen nj perzgjidhje e
cila sht ar6itrare.
(rzgjedhja e =hirimeve 6ht n 6az t dy kritereve 9
1. #jri kriter pr zgjedhjen e tyre jan ato q quhen vlera t lajmit.
2. Kriteri i dyt i selektimit t ngjarjeve pr raportimin n media jan
vlerat kulturore apo mitet.
SIPAS GALTUNG D!E RUDGE pr tu 6r lajm nj ngjarje duhet t plotsoj kto
vlera9
1. $uhet t jet e lidhur me personalitete.
2. 3 jet negative.
<. 2an aktuale.
>. 3 papritura.
KODET DIGJITALE jan ato kode njsit e t cilave jan t ndara n
mnyr t qart mes vete.
KODI ANALOG sht si kod i cili punon n shkall vazhdimsie.
KODET ARBITRARE jan digjitale pr kt arye ato m leht
shkruhen apo shnohen.
MUZIKA E &ALLZIMIT jan kode analoge.
KODET PRA'SUESE shr6ejn pr t prodhuar tekste.
TEKSTI sht i pr6re nga shenja ikonike dhe sim6olike.
KODET PREZANTUESE jan indekse.
NJ LLOJ KOMUNIKIMI i cili prdor m shum kode prezantuese
sht komunikimi jover6al.
KOMUNIKIMI JO&ERBAL ndodh prmes kodeve siq jan9 Ajestet,
lvizjet e syve apo cilsit e zrit. Kto kode mund t japin mesazhe vetm
pr momentin kur ato ndodhin.
KODET PREZANTUESE KAN D% UNKSIONE"
1. Ka t 6j me transmetimin e informatave indeksore.
2. Ka t 6j me mena=himin e interakcionit.
KODET PRA'SUESE kryejn nj funksion ideacional apo kognitiv. Ky funkcion
ka t 6j me 6artjen e informatave apo ideve apo ideve pr gjrat q mungojn, q ndek
jan prezente.
SIPAS MODELIT T JAKOSON kodet prfaqsuese jan mjetet e vetme t cilat
mund t kryejn funkcion referencial.
ARG%LE ()*+,- LISTON )3 KODE PREZANTUESE"
1. Kontakti trupor E. +hprehjet e fyyrs
2. 0ftsia H. Ajestet
<. -rjentimi I. .ndrmi
>. $ukja 8. @vizjet dhe kontakti me sy
C. @vizjet e koks 1J. 0spetet jover6ale t fjalimit.
ASPEKTET JO&ERBALE DA!EN N D% KATEGORI"
1. KODET PROZODIKE q ndikjon n kuptimin e fjalve t prdorura.
@artsia e zrit dhe theksi jan kodet kryesore n kt kategori.
2. KODET PARALINGUISTIKE toni, vllimi, teksti, ga6imet dhe
shpejtsia n t folur shprehin gjendjen emocionale te folsit, personalitetin,
klasn, statusin, pikpamjet e tij pr dgjuesin etj.
KODET E PRPUNUARA D!E T KUIZUARA pr her t par jan 6r nga
?asil ?renstein.
KODET E KUIZUAR prdorin fjalt e klass puntore.
KODET E PERPUNUARA prdorin fmijet e klass s mesme.
KODET E KUIZUARA D!E T PRPUNUARA prcaktohen nga natyra e vet
kodit, dhe nga lloji i marrdhnies shoqerore q i sher6ejn.
KODET E GJERA D!E T NGUS!TA prcaktohen n 6az t natyrs s
audiencs.
EKZISTOJN 1 MN%RA PRMES T $ILA&E AUDIEN$A E
PROD!ON MESAZ!IN9
1. E PARA ka t 6j me prm6ajtjn.
2. E D%TA ka t 6j me mnyrn se si audienca prcakton formn e
mesazhit.
<. E TRETA se si audience mund t 6het 6urim i informacionit.
KODI I GJER sht kodi ) cili 6ashkohet nga audience masive, ka parasysh shkalln
e heterogjenitetit t audiencs.
KODI I NGUS!T e synon nj audienc specifike e q shpesh prcaktohet nga kodi
q prdor ajo audienc.
KODET E TRANSMETIMI T NGUS!T u drejtohen nj audience t qllimshme
dhe t kufizuar, zakonisht asaj audience q ka vendosur t msoj kodin.
KODET E TRANSMETIMIT T NGUS!T mund t jet elitiste. # shknc
prodhojn nj zhargon specialistsh t cilin e prdorin ekspertt.
EKZISTOJN 1 MN%RA PR T ARRITUR MARR&ES!JEN E KODE&E T
PRBAS!KETA9
1. Konvencioni dhe prdorimi
2. *arrveshja eksplicite
<. 3 dhnat 6renda tekstit.
KODETRBITRATE prcaktohet dhe kuptohet leht. Kto kode jan kode ku
marrveshja n mes t prdoruesve sht e qart dhe eksplicite. 3e kto kode ekzison nj
marrveshje e qartpr shnjuesin dhe t shnjuarin. Kto jan sim6ole, impersonale, dhe
statike.
KODET ARBITRARE JAN dritat e trafikut, uniformat ushtarake, veshjet e
fut6ollit, sim6olet kimike.
$allimet mes kodeve konvencionale dhe ar6itrare rrjedhin nga natyra e ndryshme e
paradigmave t tyre.
KODET KON&EN$IONALE kan paradigma t hapura.
KODET DINAMIKE jan ato q kan nj paradigm me marrveshje pr shnjuesit.
KODET ARBITRARE jan statike dhe mund t ndryshojn vetm me marrveshje
eksplicite n mes prdoruesve t tyre.
KODET ARBITRARE jan t m6yllura ato prm6ajn kuptimin n tekst dhe nuk i
lejojn shum hapsir le=uesit pr tu dhn kuptim.
KODET KON&EN$IONALE jan t hapura dhe krkojn nga le=uesi t jet m aktiv
n dhnien kuptim spo dekodimin e ktyre kodeve.
KODET ESTETIKE - jan m t veshtira pr tu definuar sepse e varijojn m shum
dhe ndryshojn n mnyr shum t shpejt. 0to ndikohen n mas t madhe nga
konteksti ) tyre kulturor.
ARTI MASI D!E OLKLORIK: &ES!JET: ARKITEKTURA: MOBILJET:
&EURAT prdorin kode konvencionale estetike.
KON&EN$IONALIZM quajm nj proces i pr6ashkt kulturor gjat t cilit
kodet e reja dhe jokonvencionale adoptohen nga shumica edhe me kt 6hn
konvencionale.
KODET D!E KON&EN$IONET PRBJN- qendrn e 6ashkndar t
prvojs s gjdo kulture. 0to na munsojn q t kuptojm ekzistencn ton
shoqrore dhe t lokalizojm vetveten 6renda kulturs son.
PROD!IMI I KUPTIMIT shtnj veprim dinamik ku kontr6ojn vet teksti
por edhe audience n mnyr t 6ara6rt.
IDEOLOGJIA S!T nj system system 6indjesh pr nj klas apo grup t
caktuar q mund t kundershtohen me dijen e vertet apo shkencore, apo proces i
prgjithshm t ideve dhe kuptimeve.
IDEOLOGJIA 6het pjes e konstruktit t kuptimeve prmes shenjave dhe
procesi i shnjezimit sht pjes e procesit ideologjik. Ajat ktij procesi rolin
kryesor e luajn vlerat dhe mitet konotative q jan t pr6ashkta t antarve t
nj kulture.
SIPAS TEORI&E IDEOLOGJIKE i gjith komunikimi dhe t gjitha kuptimet kan
nj dimension sociopolitik, dhe ato nuk mund t kuptohen jasht kontekstit shoqror.
UNKSIONI IDEOLOGJIK favorizon status qio-n, pr arsye se klasat e
pushtetshme dominojn jo vetm prodhimin dhe distri6uimin e t mirave matriale
por edhe t ideve kuptimeve.
3 gjitha teorit m6i ideologjin pajtohen se ideologjia sht n funksion t
dominimit klasor.
TERMIN !EGJEMONI e prdori 0ntonio Aramsci.
SIPAS GRAMS$I ME !EGJEMONI NNKUPTO!ET arritja e plqimit
dhe pajtimit t vazhdueshm t shumics s shoqris pr sistemin q i su6ordinon
ata.
SIPAS LUIS ALT!USSER ()*+)- zhvilloi nj teori sipas tij ideologjia nuk
nnkupton me vetm nj praktik n t cilin marrin pjes t gjitha klasat.
SIPAS MARKSIT ideologjia e klass 6orgjeze i m6ante puntort, apo siq e
quan ai (lorletaritetin n gjndje t vetdijes falso.
$AMMON SENSE - n=jerr jasht loje t kuptuarit tjetr se shkaqet e
kriminalitetit jan shoqrore, m shum se individuale. K0**-# +%#+%
njra nga strategjit hegjemonike t konstruktimit, Fpajtimit t pr6ashkt,
vetkuptuaritD.
IDEA e ideologjive si praktik pr t realizuar interesat e klass dominuese
rrodhi nga *arksi sipas t cilit ideologjia nnkupton mjetin prmes t cilit idet e
klass sunduese pranohen dhe natyralizohen e 6hen normale pr tr shoqrin.
SIPAS S!KOLLS SEMIOTIKE nse sdhirojm t minimizojm
divergjencat kuptimore ather kt duhet ta arrijm jo vetm duke prmirsuar
eficiencn e procesit t komunikimit por duke minimizuar dallimet shoqerore.
Ba;at e K<m=ni><?<67i@ # Lite9at=9a @hte@5
KEMI TRE LLOJE T KOMUNIKIMIT"
1. KOMUNIKIMI NDRPERSONAL sht kur nj person ose nj
grup sht duke 6ashkvepruar me nj person tjetr pa ndihmn e
ndonj pajisje mekanike.
2. KODIMI sht procesi i par kur 6urimi i transformon mendimet n
fjal ose gjeste.
<. AKODIMI sht procesi i pare i z6atuar pre atyre marrsve t cilt
mund t perceprojn mesazhin.
>. KOMUNIKIMI NDRPERSONAL ME NDI!MN E
PAJISJE&E kur nj ose m shum njerz jan n komunikim me an
t nj pajisje mekanike me nj ose m shum marrs.
C. KOMUNIKIMI MASI& i referohet procesit, prmes t cilit nj
organizat komplekse, me ndihmn e nj ose m shum pajisjeve
prodhon dhe transmeton mesazhe pu6like qe u adresohen audiencave
t gjera, heterogjene dhe t shperndara.
EEDBA$K sht nj tjetr hapsir ku shfaqen ndryshimet mes
komunikimit ndrpersonal dhe atij masiv.
Z!URMA zhurma n komunikimin masivmund t jet semanitike,
mjedisore apo mekanike.
MEDIAT MASI&E jan kanalet eprdorura pr komunikimin masiv.
ME ORGAN T MEDIAS kuptohet nj komponent i vetm i medias
massive, sikurse gazeta, stacioni i radios, rrjeti televiziv ose revista.
0 TIPARET PR$AKTUESE TRADI$IONALE T MEDIAS MASI&E"
1. Komunikimi masiv sht produkt i organizatave komplekse dhe formale.
2. -rganizatat e Komunikimit *asiv kan shum Aatekeepers.
<. -rganizatat e Komunikimit *asiv kan nevoj pr shum para q t veprojn.
>. -rganizatat e Komunikimit *asiv synojn te ken fitime.
C. -rganizatat e Komunikimit *asiv jan shum konkuruese.
N75 Ba9adi6m5 5@ht5 e d<Ci@hme B59 di@a a9@De"
1. #a pajis me nj preskpektiv t qendrueshme, n 6az t s cils egzaminojn
komunikimin masiv.
2. Ajeneron koncepte q jan ndimse n kuptimin e sjelljs s medias.
<. #a ndihmon t identifikojm qfart sht rastsishme ose jo n kt proces.
DD Ba9adi6mat e @t=dimit t5 ><m=ni>imit ma@iE"
'ASJA UNKSIONALE thekson mnyrn se si audiencat e prdorin
komunikimin masiv dhe prfitimet q n=jerrin njerzit nga konsumi i
medias.
'ASJA KRITIKE F KULTURORE egzaminon lidhjet e fuqishme
themelore n ekspozimin mediatik dhe i v theksin atyre shum kuptimeve
e interpretimeve q antart e audiencs i gjejn n prm6ajtjn e medias.
ANALIZA UNKSIONALE sht forma e thjesht ku qasja
funksionale vlerson q diqka kuptohet m mir prmes shqyrtimit t
prdorimit t saj, kun kominikimin masi kjo nnkupton shqyrtimin q
audiencat i 6jn ndrveprimit t tyre me median.
KE'UNKSIONIME quhen pasojat e paraqitjes s funksioneve t
komunikimit kun disa raste jan t padshirueshme nga pikpamja e
interesit shoqror, pasojat q mund t jen t dmshme ose negative.
UNKSIONI I MBIK'RJES S!T I NDAR N D% LLOJE"
MBIK'%RJA E &ETDIJS!ME haste kur media na informon rreth
krcnimeve te terroristve, katastrofave, vullkaneve, inflacionit n rritje ose
sulmeve ushtarake.
MBIK'%RJA INSTRUMENTALE ka t 6j me transmetimin e
informacioneve, q jan t do6ishme dhe ndimse n jetn e prditshme.
KREDABILITET sht nj faktor i rndsishm n prcaktimin se cili
medium lajmesh njerzit e konsiderojn m t 6esueshm.
STATUS KONEREN$IAL quajm procesin e nj fakti q individ apo
qshtje qe trheqin vmendjen e medias, tregon se ata ia arrijne t ken nj
far rndesie.
LID!S!MRIA *ediat masive jan t afta t 6ashkojn elemente t
ndryshme t shoqris, q nuk jan direct t lidhura p.sh. reklama masive prpiqet
t lidh nevojat e 6lersve me prodhimin e shitsve.
TRANSMETIMI I &LERA&E sht nj funkcion i trthort por shum i
rndsishm i mediave masive.
SO$IALIZIMI u referohet mnyrave se si nj individ i prshtatet sjelljs dhe
vlerave t nj grupi.
KEMI . LLOJE SISTEMES! GUSERS AND GRATII$ATIONSH
1. #johje
2. 0rgtimi
<. $o6i shoqrore dhe
>. 3rheqje.
NJO!JA S!T akt i t msuarit t diqkaje, kur nj person prdor nj
medium pr t siguruar informacion rreth diqkaje, ai ose ajo sht duke e
prdorur at si mnyr njohjeje.
KEMI D% TIPA T UNKSIONE&E NDIMSE N NI&ELIN
INDI&IDUAL"
1. Ka t 6eje me prdorimin e medias pr tu azhururar me ngjarjet aktuale.
2. Ka t 6j me prdorimin e medias pr t msuar rreth gjrave q kan t
6jn me kuriozitetin e prgjithshm t njeriut.
ARGTIMI sht nj tipar 6azik i qnies humane dhe mund t marr shum
forma p.sh.
1. STIMULIMI pr t"iu larguar mrzis apo veprimtarive rutin t jets
s prditshme.
2. ALOD!JA nga presionet dhe pro6lemet e egzistencs s prditshme.
<. ALIRIMI I EMO$IONE&E dhe i energjive t ruajtura 6renda vets.
DOBIA SO$IALE psikologt kan indentifikuar nj grup nevojash t
pr6ashkta, duke prfshir ktu nevojn ton pr t forcuar kontaktet me
familjen, me miqt dhe njerz t tjer n shoqri.
STUDIMET KRITIKE F KULTURORE shum studius shprehen se origjina e
modelit kritik 5 kulturor mund t jet shkola e Grankfurtit e viteve 18<J 18>J.
a;a t7et59 n5 ;hEi??imin e qa@7e@ >9iti>e F >=?t=9<9e i takon ?ritanis s
*adhe gjat fundit t viteve CJ t dhe fillimit t viteve EJ t.
.asja kritike 5 kulturore fitoi rndsi n +,?0 gjat viteve 18HJ 18IJ dhe ishte
prshtatur nga krkuesit e komunikimit dhe studiuesit e angazhuar n studimet
feministe.
KULTURA S!T nj koncept i ndrlikuar q u referohet vlerave t
pr6ashkta, 6esimeve, praktikave shoqrore, rregullave dhe merr prsipr t
lidh nj grum6ull njerzish s 6ashku.
TEKSTET KAN S!UM KUPTIME #
1. POLISEMIKE egzistenca e kuptimeve t ndryshme pr nj fjal .
2. IDEOLOGJIA gjendet n tekst. #j ideologji sht nj grup specific idesh
apo 6esimesh, veqanarisht lidhur me suj6jektet politike e sociale.
<. !EGJEMONIA ka t 6j me su6jektin dhe marrdhniet e pushtetit. (.sh.
n +,?0 ata q zotrojn kanalet e komunikimit masiv ushtrojn hegjemoni
kulturore m6i t tjert.
PRMBLED!JA
ANALIZAT UNKSIONALE vlersojn se diqka kuptohet m mir npermjet
shqyrtimit se si prdoret.
SIPAS ANALIZS S NI&ELIT MARKO *%$)0 *0+)'% K&K%# (%+/
G4#K+)-#% #/ +,-./&)9 m6ikqyrs, interpretues, transmetues vlerash dhe
z6avits.
SIPAS ANALIZS S NI&ELIT MIKRO qasja funksionle quhet analiza e
prdorimit pr prfitim.
MEDIA KR%EN UNKSIONET E MPOS!TME N LID!JE ME
INDI&IDIN" #johjen, argetimin, do6i shoqrore, dhe trheqjen.
'ASJA KRITIKE F KULTURORE i ka rrnjt e vetaa te filozofia *arksiste
ecila konsideron diferencat klasore si shkak i konfliktit n shoqri.
'ASJA KRITIKE F KULTURORE tregon se prm6ajtja mediatike ndihmon
prjetsimin e sistemit q m6an klasn sunduese n pushtet. 0jo v n dukje
gjithashtu se njerzit mund t gjejn kuptime t ndryshme n t njjtin mesazh.
STUDIMET UNSKIONALE D!E ATO KRITIKE F KONTROLLUESE
mund t jen mjete vlersuese pr analizimin e procesit t komunikimit masiv.
D% PROBLEME DU!EJ T ZGJID!S!IN PARA SE T S!PIKEJ
S!KRIMI"
1. 3 vendosej se qfar sim6olesh t perdorshin pr t prezantuar tingujt
shqiptar.
2. 3 prcaktohej se ku do t shkruheshin sim6olet.
S!KRIMI SIMBOLIK sipas t cilit qdo sim6ol ishte 6azuar n nj vizatim q
ngjasonte me shm6lltyrn.
ALABET sistemi i shkrimit ishte 6azuar m shum m6i tingullin se sa shnjat,
nj grup germash u prdorn pr t sim6olizuar secilin prej tingujve q formonin
fjalt.
S!T%PS!KRONJA luajti rol n ndryshimin e fes, q u prhap n %vropn e
shek. 3 7') t.
DETERMINIZM TEKNOLOGJIK quhet 6esimi q teknologjia udhheq
ndryshimin historik, apo nj pozicion m i moderuar i prm6ahet ides se
teknologjia punon me forca t larmishme sociale, ekonomike e kulturore pr t
ndihmuar realizimin e ndryshimit.
KUR U S!A' TELEGRAI u prshkrua si :asgjsuesi i kohs dhe i
hapsirs;.
TELEGRAI ishte meti i par q 6nte t mundur komunikimin e
mnjhershm nga nj vend n tjetrin n distance t mdha.
TELEGR nga greqishtja d.m.th. :t shkruash n distanc; u 6 nga fundi i
vitit 1HJJ.
LINJAT &ETTIM u emrtuan telat e telegrafit q luhateshin midis poleve.
REAL TIME (KO! REALE- quajm mnyren e prm6ledhur ku telegrafi
dhe telefoni i munsuan njerszve q t komunikonin n distance t mdha.
$y gjra kerkoheshin pr sigurimin e vazhdueshm t nj imazhi9
1. 3 gjendet nj mnyr pr ta fokusuar pamjen m6i nj siprfaqe.
2. +iprfaqja mund t ndryshohet vazhdimisht si rezultat e ekspozimit t
imazhit.
TEKNOLOGJI DIGJITLAE quajm nj sistem q kodon informacionin
tingull, tekstin t dhnat, grafikt e videot n nj seri impulsesh t nderprera me
hope q zakonisht tregohen si zero dhe njsha.
PRINDRIM I L&IZS!M quajm nj familje ku prindrit jan t zn m
pun dhe fmijet merren me fut6oll, gjimnastik, muzik, celulari u shr6en
prindrve pr t vezhguar pasardhsit m mir prmes linjs telefonike se sa
personalisht.
MOMENTET KR%ESORE"
I etapat n evolucionin e komunikimit njrzor jan9 Ajuha, shkrimi,
shtypshkronja, telegrafi, telefoni, fotografia, filmi, radio, televizioni, media
digjitale, media e lvizshme.
Ajuha qoi n zhvillimin e nj kulture orale n t ciln informacioni kalohej
prmes fjals s shqiptuar nga nj 6rez n tjetrin.
+hpika e alfa6etit dhe zhvillimi i nj siprfaqe t perdorshme 6n t mundshm
shkrimin.
+hkrimi ndihmoi n krijimin e perandorive, sikurse 6ri t mundur magazine t
tilla t informacioneve si 6i6lotekat.
+htypshkronja e 6ri informacionin t perdorshm nga nj audienc t gjer. 0i
ndihmoi n zhvillimin e gjuhes amtare, ndihmoi &eformacionin (rotestant dhe
kuntri6oi n shprndarjn dhe akumulimin e dituris.
DALLO!EN TRI AMILJE MEDIAS!"
AMILJA E MEDIA&E AUTONOME ajo prfshin t gjitha ato mjete ku
jan regjistruar mesazhe dhe q nuk krkojn t lidhen me asnj rrjet t veqant, t
till si li6rat, gazetat, disqet, audiot, videot apo informatat.
AMILJA E MEDIA&E T S!PRNDARJES sht shprndarja e gjer apo
e ngusht pr emituesit dhe relet tekstore q lejon transmetimin npermjet
valve herciale t programve t radios n nj zon shtrirja e s cils ndryshon
sipas fuqis s pajisjeve emetuese dhe pajisjeve marrse t perdorura.
AMILJA E MEDIA&E T KOMUNIKIMIT prfshin mjetet e
telekomunikacionit q lejojn t vendoset, n distanc de me dy drejtime, qoft si
marrdhnie dialogu nepermjet dy personash apo npermjet dy grupeve.
KOMUNIKIM T INSTITUTJONALIZUAR quajm nj pjes pak a shum e
madhe e shkm6imeve ndrmjet njerzve u 6inden rregullave, t shkruara ose t
pashkruara, kur ata veprojne n kuadrin e roleve t mirpercaktuara, rolet e
qeveris, t prodhuesve ose t konsumatorve.
KOMUNIKIMI I MEDIATIZUAR z vend ndrmjet dy formave tjera t
komunikimit shoqror, ai m6ush hapsirat e lna 6osh prej tyre (olemika
ndrvepruese fton n hartimin e nj tipologjie formash t komunikimit t
mediatizuar.
P%TJET E KOLLOKUIUMIT N AATIN E JANARIT D!E PRILLIT
). $i?at 7an5 ??<7et e ><m=ni>imit I
,. Si e deJin<n J<han i@>e ><m=ni>imin I
1. $i?at 7an5 dD @h><??at e ><m=ni>imit I
.. $i?at 7an5 q5??imet @iBa@ B=9>a9t I
0. Si i ndan mediat P9<@@ I
2. $i?et 7an5 . Ja>t<95t e ><m=ni>imit I
+. $i?at 7an5 1 niEe?et e ><m=ni>imit @iBa@ Shan<n dhe eaEe9 I
K. '>a 5@ht5 medi=mi I
*. $i?at 7an5 at< niEe?e qe d=het @t=di=a9 B59 t5 nd<dh=9 n75 ><m=ni>im
@iBa@ !a9<??d LLa@e? I
)3. '>a Ba9aqet ><di I
)). '>a n5n>=Bt<n J=n>@i<ni Jati> I
),. '>a @t=di<n @emi<ti>a I
)1. '>a 5@ht5 @h5n7a @iBa@ Sa=@@=9e I
).. Si i ndan ie9Le @hen7at I
)0. 'Ja9 ><de 7an5 @imC<?et >imi>e I
)2. P59 qJa95 a9@De 5@ht5 i Ee@hti95 9ea6imi aB< edCaL>= I
)+. '>a n5n>=Bt<n Red=ndanLa I
)K. '>a 5@ht5 9<?i i ><m=ni>imit B59 N<eLemC I
)*. SiBa@ Ea@L?e dhe MeL?ean a Ba9aqet J=n>@i<n edit<9ia? ><m=ni>imi I
,3. K<m=ni>imi nde9Be9@<na? me at5 nd59Be9@<na? me ndihmen e Bai@7eEe a
5@ht5 i ?i95 aB< i >=Ji;=a9 I
,). K<det e t9an@metimit >= Be9d<9en m5 Ba> I
,,. A9ti ma@iE dhe J<?>?<9iL qJa95 ><de Be9d<9in I
,1. $i?at ><de m=nd t5 7en5 E?iti@te I
,.. '>a B9<dh<7n ><det e t9an@metimit n5 @h>enL5 I