1. Cilat jane fazat e zhvillimit te mendimit shkencor ?

Varesisht nga metodat e perdorimit dallojme tri faza:

1. Faza e parashikimit te fenomeneve dhe dukurive (metoda e metaobservacionit).
2. Faza analitike (metoda analitike).
. Faza e !asjes sistemore (metoda e !asjes sistemore).
2. Si i studion fenomenet dhe dukurit qasja vrojtuese-pershkruese?
"bjekti # studimit sh!$rtohet ne globalitet duke mos h$re ne analizen e thelle dhe zberthimin e tij.
%jo !asje fokusohet vetem ne ligjesit e ndodhjes se ngjarjes dhe perseritjen eventuale te dukurive
duke s$nuar keshtu te parashikohen ngjarjet e ardhshme. &asja vrojtuese'pershkruese siguron
rezultate ne rastet kur dukurit # perkasin fenomeneve deterministike. Fenomenet deterministike
perkunder ndr$shimit te rrethanave gjithmone rezultojne me pasoja te njejta( cka do te thote se
rezultatet e funksionimit te t$re mund te parashikohen me siguri te plote.
3. Si e shiqon objektin e studimit qasja vrojtuese-pershkruese?
"bjekti i studimit sh!$rtohet ne globalitet duke mos h$re ne analizen e thelle dhe zberthimin e tij.
3. Cilat fenomene i studion qasja vrojtuese-pershkruese?
Fenomenet detemernistike.
. !ur filloi te perdoret qasja analitike?
&asja vrojtuese'pershkruese ne hulumtimin e fenomenve dhe dukurive dominoi deri ne fillim te
shekullit te 1).
". Cilat fenomene i studion qasja analitike?
*umri me i madh i fenomeneve ne nat$re jane te karakterit stohastik (propabil) rezultatet e
funksionimit te t$re nuk mund te parashikohen me siguri te plote cka do te thote se jane te
mundshme rezultatet e ndr$shme te cilat mund te parashikohen se do te ndodhin me nje
probabilitet te caktuar.
#. Cilat jane fazat e hulumtimit te fenomeneve dhe dukurive sipas qasjes analitike?
&asja analitike fillon me aplikimin e metodes se induksionit( sipas se ciles hulumtimi #
fenomeneve dhe dukurive kalon neper disa faza:
1. +efinimi # fenomenit (dukurise( objektit ose problemit)(
2. ,naliza dhe zberthimi # fenomenit ne pjese perberese(
. -ulumtimi # rrjedheshmerise midis pjeseve(
.. %rijimi # relacionit shkaku'pasoja midis te gjitha pjeseve te atij fenomeni(
/. 0hpjegimi # fenomenit (zgjidhja e problemit)
$. !ur filloi te perdoret qasja sistemore ne hulumtimin e fenomeneve dhe dukurive?
,lbert 1instein ne vitin 1234( ne baze te hulumtimit te disa fenomeneve fizike te cilat nuk mund te
shpjegoheshin me aplikimin e !asjes analitike zbuloi te ashtu!uajturen: 56eori te relativitetit7. %etu
eshte fjala per disa fenomene dhe dukuri te nderlikuara dhe komplekse veprimi # te cilave nuk ka
mundur te shpjegohet perms shpjegimit ite vetive te pjeseve ve! e ve!. %eto dukuri 1instein i
shpjegoi permes efektit sinergjik ose sinergjise se sistemit.
%. Cila metode ne hulumtimin e fenomeneve dhe dukurive e karakterizon qasjen analitike
dhe cila qasjeje sistemore?
8etoda induktive e karakterizon !asjen analitike( ndersa metoda deduktive !asjen sistemore.
&. Si i studion fenomenet dhe dukurit qasja sistemore?
Fenomenet ose dukurite studiohen ne kuader te teresis dhe ne marredhenje me rrethinen ne te
cilen veprojne( ne kushte te zhvillimit dhe te dinamizimit. %jo do te thote se fenomenet dhe dukurit
shi!ohen jo ne gjendje statike por dinamike.
1'. Cka kuptoni me efektin siner(jik dhe si krijohet ai?
1fekti sinergjik krijohet si rezultat i interaksionit midis pjeseve (elementeve) te teresis cka
nenkupton se pjeset ne te njejten kohe funksionojne si shkak dhe pasoje me ndikim te d$anshem.
11. )e cilin vit u afirmua qasja sistemore?
&asja sistemore u afirmua sidomos ne vitin 123 dhe sot para!et metode kr$esore te
hulumtimeve ne shkencat fundamentale dhe aplikative.
12. Cili eshte dallimi kr*esor midis qasjes analitike dhe qasjes sistemore?
9ara!itja e relacionit midis pjeseve te nje dukurie te nderlikuara sipas metodes induktive dhe
sipas metodes deduktive
,'': ,:
Vetite e teresis te cilat tani para!esin sisteme jane produkt i interaksionit midis pjeseve te asaj
teresi.
1. +e cilen shkence eshte lidhur n(ushte formimi i informatikes?
Formimi i informatikes si shkence eshte i lidhur ngushte me disiplinen shkencore te !uajtur
kibernetike( shkence mbi !everisjen dhe komunikimin me !enie te gjalla dhe makina.
1". Si definohet kibernetika dhe kur u formua si shkence?
%ibernetika eshte shkence mbi !everisjen dhe komunikimin me !enie te gjalla dhe makina. ;
formua si shkence ne vitin 12.4.
1#. Cka do te thote fjala kibernetike?
Fjala kibernetike rrjedh nga fjala greke 5%ibenrete7( !e do te thote timonier # anijes( dhe te cilen e
kishin perdorur me pare 9latoni (.2<'.< p.e.re) ne kuptim 5te drejtimit te anijes shteterore7 dhe
shkencetari freng -. ,mpere (14.) ne kuptim 5te men$res se !everisjes dhe te udhehe!jes se
shtetit7.
1$. !ush ishte themelues i kibernetikes?
6hemeluesi i kibernetikes ishte *orber =iner.
1%. Cila ishte esenca e zbulimit te )orbert ,inerit?
6helbi i konceptit te 1inerit ishte !endrimi i tij mbi ligjet e pergjithshme te !everisjes dhe te
komunikimit me sistemet e nat$res se ndr$shme (sisteme biologjike( teknike( sho!erore) ku
informata ka rolin kr$esor dhe para!itet si instrument k$c.
1&. -se themi se informata e ka rolin k*c ne procesin e qeverisjes?
0epse ne baze te informates ne mund te shpjegojme sisteme te ndr$shme (sisteme biologjike(
teknike( sho!erore) dhe per te kuptuar rendesine e informatave ne procesin e !everisjes duhet te
kuptojme konceptet !everisje kibernetike dhe !arku rregullues dhe lidhja e serishme prapavajtese
>09.
2'. Sipas cilit model i paraqiti ,ineri rezultatet e hulumtimit te tij?
?ezultatet e hulumtimeve te tij =iner'# # para!iti sipas nje modeli te thjeshte te cilin e !uajti !arku
rregullues.
21. Cilat jane elementet e qarkut rre(ullues?
1lementet e !arkut rregullues jane:
1. #nputet'madhesite h$rese(#)(
2. 9engesat'inputet e papritura(9)(
. *jesia !everisese(@)(
.. 0injalet !everisese(0&)(
/. 0injalet korrektuese(0%)(
). *jesia e !everisur(A)(
<. 9rocesi transformues(6)(
4. "tputet'madhesite dalese(")(
2. >idhja e serishme prapavajtese(>09).
22. Shpje(oni funksionimin e qarkut rre(ullues?
*e sistemin h$jne inputet te cilat duhet te shndrrohen ne outpute(") por ne sistem veprojne edhe
pengesat e papritura(9). #nputet dhe pengesat e papritura i pranon njesia !everise(@)( i analizon
dhe i jep urdherese njesise se !everisjes(A) lidhur me men$ren e ekzekutimit dhe transformimit te
t$re. *jesia !everisur(A) realizon procesin transformues dhe mundeson krijimin e outputit ose
madhesis dalese(")( outputi i realizuar permes lidhjes serishme prapavajtese(>09) e cila ben te
mundur krahasimin e perhershem te otuputeve te sendertuara(A) me inputet e percaktuara(
realizon funksionimin e kontrollit (vetekontrollit) lidhur me realizimit e !ellimit apo te trenaformimit
te inputeve(#) ne outpute("). %jo nenkupton se oputputet ndikojne ne men$re reversibile ne
inputet e ardhshme( e me kete edhe ne karakterin e aktivitetit te ri !everises.
23. Cilat jane llojet e lidhjes se serishme prapavajtese?
Bane: >09 negative dhe >09 pozitive.
2. Cili eshte funksioni kr*esor i .-S pozitive?
>09 pozitive s$non rritjen e inputeve ne funksionimin e sistemit me !ellim te rritjes dhe zhvillimit
te tij( ndermjet rritjes se outputeve.
2". Cili eshte funksioni kr*esor i .S- ne(ative?
Funksioni >09 negative eshte te ruaj gjendjen konstante te sistemit( te nCit aktivitetet !everise
lidhur me sendertimin e !ellimit te caktuar( te menjanoj ndikimet e teperta te rrethines te cilat do te
shmangnin funksionimin e sistemit nga rruga e cila e shpie drejte realizimit te !ellimit te caktuar.
2#. Cfare eshte funksionimi i sistemit ne (jendjen e entropise?
Funksionimi i cdo sistemi percillet me nje rrezik te shmangies nga realizimi i !ellimit te percaktuar(
!ofte per shkak te veprimit te pengesave nga rrethina( apo si pasoje e anomalive dhe dobesive te
ndr$shme ne !everisjen e sistemit te cilat perfundojne me entropine.
2$. Cka kuptojme me entropi ne teorine e sistemeve?
*e teorine e sistemeve entropia eshte mase e crregullimit dhe mosfunksionimit te sistemit(
entropia eshte mase e pasigurise se parashikimit te sjelljes se sistemit ne te ardhmen( entropia
eshte mase e transparences se sistemit( perkatesisht e mundesise se sigurimit te nje pas!$re te
sjelljes ekzistuese te sistemit.
2%. Cka kuptojme me entropi ne teorine e informatave?
*e teorine e informatave entropia eshte mase e sasise se nevojshme te informatave per !everisje
me sisteme.
2&. Cili kusht duhet te plotesohet per menjanimin e entropise?
%ushti per menjanimin e entropise eshte ruajtja e dallimeve ne potencialet e elementeve te
sistemit( dhe sa me e madhe te jete kjo diference a! me e vogel do te jete entropia.
3'. Si quhen inputet te cilat mundesojne menjanimin e entropise?
#nputet te cilat i mundesojne sistemit !e te menjanoje entropine !uhet negentropi.
31. Cilat jane derivatet e kibernetikes?
+erivatet e kibernetikes jane: teoria e komunikimit( teoria e vendosjes( teoria e programimit( teoria
e >09( teoria e pergjithshme e sistemeve.
32. -se jane ato te rendesishme n(a aspekti i zhvillimit te informatikes ?
&e nga lindja e kibernetikes (12.4) e deri me sot jane zhvilluar shume teori te reja te cilat s$nojne
te shpjegojne aktivitetet te brendshme te !everisjes se sistemeve( te cilat pikembeshtetjen e t$re
e kane te kibernetika
33. Cka dini lidhur me teorine e komunikimit?
6eoria e komunikimit definon marredheniet e ndr$shme te cilat krijohen midis paleve te
interesuara gjate procesit te transmetimit te informatave. 6ransmetimi i informatave behet
ndermjet sistemeve te ndr$shme !e para!iten si partner komunikues( por edhe nepermjet
nensistemeve ose elementeve ne kuader te sistemit. 8e !ene se edhe kjo teori eshte e
pergjithshme( me kohe eshte subspecializuar dhe nga ajo jane zhvilluar teoria e informatave(
kodimit( shenjave (semiotika)
3. Cka perfshin teoria e komunikimit?
9erfshin marredheniet e ndr$shme te cilat krijohen midis paleve te interesuara gjate procesit te
transmetimit te informatave.
3". Cka mundeson teoria e informatave?
6eoria e informatave mundeson mbizoterimin e problemit te stohasticitetit te sistemeve.
3#. )e cka bazohet teoria e informatave?
:azat e kesaj teorie i vuri Dlode 0hannon (12.4) ne librin e tij 56eoria matematikore e
komunikimit7. *e kete veper ai i kushtoj vemendje perkufizimit te nocionit informata dhe matjes se
sasise dhe vleres se saj duke u bazuar ne metoda matematikore dhe statistikore. 0hannon
propozoi matjen e informates duke u bazuar ne teorine e probabilitetit. %$ !endrim i tij kishte
ndikim te madh ne zhvillimin e metutjeshem te kibernetikes sepse informata eshte nocion k$c i
!everisjes( pa informata nuk ka !everisje te suksesshme te sistemeve te organizuara. 6e gjitha
sistemet !e i verejme ne nat$re dhe ato !e i ka krijuar njeriu para!esin sistemet e organizuara.
Funksionimi i cdo sistemi eshte i kushtezuar nga sasia dhe cilesia e informatave dhe rr$mimi i t$re
neper kanale se bashku me materien dhe energjine.
3$. )e cka bazohet teoria e kodimit?
6eoria e kodimit definon men$ren e shprehjes se permbajtjes se informatave( perkatesisht
mundesite e shndrrimit te shenjave( simboleve apo sinjaleve nga nje forme ne tjetren per te !ene
te pershtatshem per transmetim neper kanalin komunikues te sistemit te komunikimit.
3%. )e cka bazohet teoria e shenjave?
6eoriae shenjave (semiotika) definon elementet e para!itjes se permbajtjes se informatave
(shenjave( simboleve dhe sinjaleve) dhe mundesite e lidhjes se t$re ne nje tersi te kuptueshme.
6eoria e shenjave ka gjetur perdorim edhe ne teorine e informative( sidomos ne aspektin e
mbareshtimit te struktures se informates.
3&. )e cka bazohet teoria e vendosjes?
6eoria e vendosjes bazohet ne perpunimin e informatave ne kuader te operacioneve te
mundshme.
'. Cka kuptoni me procesin e marrjes se vendimeve?
9rocesi i marrjes se vendimeve ka te beje me zgjedhjen e alternatives me te mire ne mesin e
alternativave te mundshme.
1. Cka perfshine procesi i marrjes se vendimeve?
8varesishte nga vendimet !e merren procesi i marrjes se vendimeve perfshine: vendosjen
racionale( vendosjen intuitive( vendosjen heuristike.
2. Si definohet teoria e pro(ramimit?
6eoria e programimit definon men$ren e shfr$tezimit te informatave ekzistuese ose te mbledhura.
3. Cka perfshine teoria e pro(ramimit?
%jo teori permban: teorine e algoritmeve dhe teorine e automateve.
. Cka perfshine teoria e al(oritmeve?
6eoria e algoritmeve percakton men$ren e para!itjes metodologjike te njohurive permes hapave
te caktuar ne men$re !e te sigurojne zgjedhjen e problemit.
". Cka eshte al(oritmi ?
,lgoritmi para!et rendin( rregullin dhe teknologjine per zgjedhje graduale te problemit te caktuar.
%eto rregulla( k$ rend dhe kjo teknologji mundesojne !e te dhenat fillestare permes procesit te
perpunimit te te dhenave( sipas hapave te caktuar( ti shndrrojme ne rezultatin perfundimtar te cilin
e kerkojme.
,lgoritmit mund te para!iten ne forme grafike ose analitike( para!itja grafike e algoritmeve
mundeson nje pas!$re te !arte te para!itjes se hapave algoritmik kurse para!itja analitike e
algoritmeve ka te beje me pershkrimin tekstual te hapave algoritmik. %jo forme e para!itjes nuk
eshte efikase per det$rat nderlikuara te cilat kane me shume hapa algoritmik.
#. Cka definon teoria e automateve?
6eoria e automateve definon konstrukcionin e mundeshem algoritmik te makines( perkatesisht te
pajimeve dhe preparateve te cilat i jane dedikuar kr$erjes se operacioneve te caktuara fizike ose
logjike.
$. Si klasifikohet teoria e .S-?
%lasifikohet ne teorine teknike te >09 dhe ne teorine teorine sociale te >09.
%. +e cka merret teoria teknike e .S-?
6eoria teknike e >09 merret me percaktimin e men$rave te realizimit te >09 ne sistemet teknike.
&. +e cka merret teoria sociale e .S-?
6eoria sociale e >09 merret me percaktimin e men$rave te realizimin te >09 ne sistemet
sho!erore dhe ne bashkesi.
"'. !ur u formua teoria e per(jithshme e sistemeve dhe cka hulumton ajo?
6eoria e pergjithshme e sistemeve u krijua si rezultat i punes se perbashket te disa
shkencetareve te profileve te ndr$shme te cilet ne vitin 12/. tentuan te parandalojne ndarjen e
metutjeshme te shkencave globale ne shkenca gjithnje e me te specializuara. %jo teori s$non te
hulumtoj dhe te definoj strukturen e pergjithshme( do te thote teresin.
"1. Si studion sistemet teoria e per(jithshme e sistemeve?
0ipas kesaj teorie sistemet trajtohen si pjese e nje teresie me te madhe( ne kontekstin e terezis
se tij dhe ne marredhenje me rrethinen te ciles i perket ne kushtet te dinamizmit dhe te zhvillimit
te tij. %jo vlene sidomos per problemet ekonomike te cilat ballafa!ohen me problemet e rritjes dhe
te zhvillimit( te cilat i njeke nje logjik e njejte( pavaresisht nga fusha shkencore !e i trajton ato.
"2. -ermend konceptet e teorise se per(jithshme te sistemeve?
Bane funksionimi i sistemit( koncepti hierarhik( koncepti i diferencimit dhe i specializimit( koncepti
holistik( koncepti teknologjik( koncepti i ekuifinalitetit.
"3. Shpje(o secilen n(a konceptet e teorise se per(jithshme te sistemeve?
1. Funksionimi i sistemit i cili sendertohet permes procesit transformues te intputeve ne outpute.
%$ proces eshte rezultat i interaksionit te elementeve te sistemit dhe i interaksionit te sistemit me
rrethine. Funksioni i sistemit rrezikohet nga entropia( e cila para!et masen e dezorganizimit dhe
crregullimit ne sistem. 1ntropia para!et te kunderten e funksionimit te sistemit dhe te kunderten e
informates. 0istemi eshte ne mardhenje me rrethinen( ai merr nga rrethina materien( energjine
dhe informatat apo madhesit h$rese(inputet) dhe i dergon rrethines rezultatet e funksionimit apo
madhesit dalese(outputet).
*e kete men$re elementet e sistemit jo vetem se jane ne interaksion ne njera tjetren( por edhe
sistemi eshte ne interaksion me rrethinen.
2. %oncepti hirarhik shpreh faktin se cdo sistem perbehet nga pjeset apo nen sistemet dhe eshte
pjese e minisistemeve tjera me te medha. 8arredheniet midis sistemit( nensistemit dhe
mbisistemit jane marredhenie hirarhike ne kr$erjen e det$rave.
. %oncepti i diferencimit dhe specializimit niset nga konstatimi i me hershem se elementet apo
nensistemet kr$ejne funksione te caktuara( te specializuara ne kuader te sistemit. Ddo element
apo nen sistem kr$en nje funksion parcial dhe ne saje te interaksionit me elemente tjera i
kontribuon funksionimit integral te sistemit.
.. %oncepti holistik sipas te cilit elementet apo pjeset prej te cilave perbehet sistemi mund te
analizohet dhe te kuptohen dhe ate ne kuader te teresise te ciles i perkasin. %jo ide mund te
permblidhet ne thenjen 5teresia eshte me e madhe se shuma e pjesve7. 1lementi i izoluar dhe i
ndare nga teresia !e i perket humb nga tiparet e tij.
/. %oncepti teknologjik' funksionimi i cdo sistemi i nenshtrohet !ellimit te caktuar dhe te
perkufizuar mire. 6e gjitha elementet e sistemit jane te orientuar kah arritja e !ellimit te njejte.
). %oncepti i ekuifinalitetit' sipas te cilit !ellimi i njejte ne funksionimin e sistemit mund te arrihet
me metoda te ndr$shme.
". )e cilin vit u themelua informatika si shkence?
#nformatika si shkence u themelua ne vitet e /3'ta.
"". Si definohet informatika?
#nformatika definohet si shkence mbi mbledhjen( perpunimin( bartjen dhe shfr$tezimin e
informatave me ndihmen e pajimeve teknike ne kuader te sistemit informativ.
"#. Cilet jane hapat me te rendesishem ne zhvillimin e shkencave te cilat sollen deri te
zhvillimi i informatikes?
&,0B, 0#0618"?1''E %#:1?*#6#%,' 'E 61"?#, 1 %"8;*#%#8#6 (teoria e informatave(
kodimit( shenjave)( 61"?#, 1 V1*+"0B10 (teoria e vendosjes racionale( intuitive( heuristika)(
61"?#, 1 9?"F?,8#8#6 (teoria e algoritmeve( automatave)( 61"?#, 1 >09 (teknika e >09(
>09 sociale)( 61"?#, 1 91?FB#6-0-81 1 0#06181V1 ''E#*F"?8,6#%,.
"$. Cka kuptoni me mvarshmerin informative?
,farizmi bashkekohore nuk mund te mendohet pa perdorimin e mjeteve dhe metodave te
informatikes. 0hpesh here na bie te degjojme per mvaresine informative me te cilen s$nohet te
vihet ne dukje pamundesia e plote ose e pjeserishme e kr$erjes se puneve pa perdorimin e
teknologjise informative. %$ konstatim eshte edhe me bindes ne !oftse kemi paras$sh faktin se ne
gj$smen e d$te te shek 23( disa dukuri ne boten bashkohore treguan rritje eksponenciale e cila
kishte si pasoj krijimin e krizes se hapesires dhe krizes informative sepse erdhi deri te nje rritje te
vellimit te te dhenave te cilat eshte dashur te mblidhen( te perpunohen( te ruhen apo te
transmetohen. Bane vrejtur ndr$shime ne sistemin afarist te ndermarrjeve( ne men$ren e
organizimit te ndermarrjeve dhe te bashkepunimit midis t$re.
"%. -se themi se informata eshte resurs i rendesishem ne ndermarrje ?
0epse sot te punosh dhe te menaChosh me sukses do te thote te jesh i informuar mire kjo na
sht$n te konkludojme se marrja e vendimeve ne kushtet bashkohore te zhvillimit te afarizmit duhet
te kete per baze informata cilesore.
"%. -se themi se teknolo(jia informative eshte faktor i rendesishem i suksesit dhe
efikasitetit te afarizmit?
6eknologjia informatike eshte inkorporuar ne prodhim( shitblerje( krijimtari shkencore dhe afariste(
ne menaChment dhe ne kr$erjen e sherbimeve te ndr$shme. +uke pasur per baze kete !ellimi
$ne eshte !e permes nje !asje komplekse problematikes se organizimit dhe aplikimit te
informatikes ne afarizem e ndermarrjeve( ne banka dhe institucione financiare( dhe ne institucione
te tjera te arrijne deri te njohurit e mjaftueshme lidhur me domosdoshmerine e aplikimit te
teknologjise informative( !ellimin e aplikimit dhe efektet e aplikimit te saj.
"&. Cka quajme biznes?
8e !ellim !e puna individuale te jete e dobishme dhe te mundesoje plotesimin e nevojave
individuale dhe te sho!erise si teresi( ajo duhet te organizohet. 9una e organizuar e njeriut !uhet
biznes(afarizem)
#'. Cka quajme subjekt afarist?
:ashkimi i individeve ose personave te lidhur me njeri tjetrin gjat kr$rjes se aktivitetit te caktuar
afarist formon subjektin afarist.
#1. Si definohet informatika e biznesit?
#nformatika e biznesit eshte shkence mbi mbledhjen perpunimin( bartjen dhe shfr$tezimin e
informatave me ndihmen e pajimeve teknike ne kuader te sistemit informativ te aplikuar ne nje
rrethin afariste.
#3. Cilat shprehje perdoren si sinonim i informatikes se biznesit?
%ompjuterizim i biznesit( sisteme informatike hulumtues dhe shkenca kompjuteristike te biznesit.
#. -rofesionet me te zakonshme te informatikes se biznesit jane?
1. 9rodhuesit e informatave(
2. 9erpunuesit e informatave(
. 0hperndaresit (distributoret) e informatave(
.. 9unetoret e infrastruktures informative.
#". -ermendi disa n(a trendet e zhvillimit te informatikes se biznesit?
1. Vendosja e elementeve te teknologjise informative ne nje numer te madh te produkteve dhe
sherbimeve( 2. Ghvillimi gjithnje e me i madh i produkteve te reja te bazuara ne perdorimin e
elementeve te teknologjise informative(
. ?ritja e ndikimit te teknologjise informative ne ndr$shimin e marredhenieve sho!erore dhe
prodhuese(
.. 9ershtatjen e strategjise afariste me lloje te reja dhe te persosura te prodhimeve dhe
sherbimeve te teknologjise informative(
/. ?ritja e ndikimit te teknologjise informatike ne rritje e llojit te afarizmit dhe te rezultateve te tij
financiare (zvogelimi i shpenzimeve te afarizmit dhe rritja e fitimit)(
). *dikimi intensiv ne ndr$shim e rolit te menaChmentit ne sistemet afariste( i cili manifestohet me
rritjen e kontrollit mbi funksionimin e sistemit.
##. Si definohen te dhenat?
6e dhenat perbehen nga shenimet te cilat prezantojne fakte ose detale lidhur me gjerat(
aktivitetet( transaksionet etj.
#$. Si definohet informata ?
#nformata definohet si raport( porosi e dhene mbi gjendjen e sistemit apo zhvillimin e ngjarjes se
caktuar. 8arresit ajo i jep njohuri apo dituri te re te cilen ai nuk e ka ditur me pare.
#%. Cili eshte raporti midis te dhenave dhe informates?
?aporti midis informates dhe te dhenes eshte sikurse raporti midis lendes se pare dhe produktit
final.
#&. Cka eshte karakteristike per informaten?
#nformata eshte dicka !e e zvogelon ose e eviton papercaktueshmerine e sistemit. #nformata i rrit
njohurit lidhur me kr$erjen e ndonje aktiviteti dhe roli kr$esor i saj eshte te provokoj dhe te nCit
aktivitete !everisese lidhur me sendertimin e !ellimit te caktuar.
$'. Cili eshte funksioni kr*esor i informates?
Funksioni kr$esor i informates eshte te evitoj pasigurine dhe rrethanat e panjohura duke krijuar
baze solide per marrjen e vendimeve cilesore lidhur me sendertimin e !ellimit te caktuar te
funksionimit te sistemit( vecanerisht funksioni i informatave ka rendesi vitale per suksesin dhe
efikasitetin e afarizmit( sepse krijon lidhjen dhe relacione te mvarshmeris me te gjitha funksionet
tjera ne sistem.
$1. Cilat jane atributet kr*esore te informates ?
1. 0asia e informates(
2. Dilesia e informates(
. Vlera e informates ne kohe.
$2. !ush e percakton sasine e informatave dhe si matet ajo?
0asia e informates eshte e nderlidhur me rolin e saje ne zvogelimin dhe kontrollimin e entropise.
0asia e informates eshte veti e matshme informative.
8atjen e sasise se informatave e ka percaktuar Dlode 1 .0hannon -H'I pildpi (Ci)
$3. Shenoni modelin e Shannonit dhe interpretoni elementet?
0ipas 0hannonit sasia e informative mund te matet sipas modelit -HI pildpi (Ci)
0imbolet ne modelin e 0hannonit kane kete domethenie:
/'9ara!et entropine
n 09ara!et numrin e ngjarjeve te mundshme
id J9ara!et logaritmin dual.
pi' 9ara!et probabilitetin e ngjarjes 1i1
2i 09ara!et ngjarjen prej 2132244.2i
0henja negative 5'5 pas barazimit ka te beje me entropine negative apo negentropin !e eshte
sinonim i informates. +erisa entropia shprehe parregullsine dhe percaktueshmerine( informata
shprehe te kunderten percaktueshmerine( rregullin dhe organizimin .
$. Cka shprehe entropia ne modelin e Shannonit per matjen e sasise se informates?
1ntropia shprehe parregullsine dhe percaktueshmerine. 0hannon sherbehet me matjen e
entropise (percaktueshmerise)( e cila ekziston gjithmone kur ekzistojne me shume zgjidhje per
epilogun e ndonje ngjarje.
$". Cka shprehe informata ne modelin e Shannonit per matjen e sasise se informative?
0asia e informative shprehe numrin mesatar te vendosjeve binare te nevojshme per transmetimin
e sinjalit nga bashkesia te ciles # perket( me cka menjanohet pasiguria apo papercaktueshmeria e
sistemit.
$#. Cili eshte raporti midis informates dhe pasi(urise ?
8e ane te numrit mesatar te vendosjeve binare te nevojshme per transmetimin e sinjaleve nga
bashkesia te ciles i perket menjanohet pasiguria.
$$. Cili eshte raporti midis informates dhe probabilitetit?
?aporti i informates me probabilitetin eshte ne perpjesetim te zhdrejte( me rritjen e informates
zvogelohet probabiliteti.
$%. -ermes cilit kod transmetohen sinjalet ne teorine e informative?
%odi permes te cilit transmetohen sinjalet ne teorine e informative eshte kodi binar !e shpreh
gjendjet 59o7 ose 5Bo7.
$&. Cila eshte njesia elementare per matjen e sasise se informatave?
:it'i eshte njesia elementare per matjen e sasise se informatave.
%'. Sa vendosje binare permban sasia e informatave e barabarte me nje bit?
*je vendosje binare permban sasine elementare te informates !e !uhet bit. %jo nenkupton se
vendosja binare ze nje vend !endrore kur eshte fjala per matjen e sasise se informatave.
%1. Cka kuptojme me vendosje binare?
8e vendosje binare kuptojme ato vendosje kur prej d$ mundesive duhet zgjedhim njeren. %jo
nenkupton situaten kur kemi d$ alternativa dhe mund te zgjedhim vetem njeren. Ggjedhja e njeres
prej t$re do te thote refuzim i tjetres. Ggjedhja duhet te behet me 59o7 ose 5Bo7. 8e marrjen e
pergjegjeses eliminohet pasiguria. *e kete raste nevojitet nje vendosje binare per menjanimin e
pasigurise.
%2. )ese kemi mundesi sa vendoje binare nevojiten?
*e rastin kur kemi kater mundesi te mundshme( menjanimi i pasigurise kerkon 2 hapa
perkatesisht 2 vendosje binare 1 2
2
1 .
%3. )ese kemi 32 mundesi sa vendosje binare nevojitenK
*e rastin kur kemi 2 mundesi te mundshme menjanimi i pasigurise kerkon / hapa perkatesisht /
vendosje binare 52
"
1 .
%. )ese kemi 12% mundesi sa vendosje binare nevojiten?
*e rastin kur kemi 124 mundesi te mundshme menjanimi i pasigurise kerkon < hapa perkatesisht
< vendosje binare 52
$
1 .
%". 6 jane ne lidheshmeri sasia e informatave qe e zvo(elon pasi(urine dhe probabiliteti i
paraqitjes se asaj n(jarje?
Bo sepse vlera e informates eshte ne perpjesetim te drejte me pasigurine dhe ne perpjesetim te
zhdrejte me gjasen ose probabilitetin.
%#. !ur eshte entropia maksimale?
+uke ditur se: p(C1) L p(C2)H1 dhe ne baze te analizes se varshmerise se sasise se informates
dhe probabilitetit sipas modelit te 0hannonit arrijme ne perfundim se entropia maksimale e
sistemit eshte ne rastin kur gjasat e para!itjes se ngjarjes nga bashkesia e ngjarjeve te
mundshme jane te barabarta.
%$. Cilesia e informatave a eshte veti e matshme?
Dilesia e informatave nuk mund te matet por ajo vleresohet ne men$re indirekte permes pasojave
te parashikuara ose realizuara te vendimeve te marrura.
%%. !ur themi se informata eshte cilesore?
#nformata eshte cilesore nese mund te plotesoje nevojat informative te shfr$tezuesve(
perkatesisht te krijoje kushte ne men$re !e marresi te merr vendime te dobishme.
%&. !ur themi se informata ka cilesi te lart?
6hemi se cilesia e informates eshte e larte nese marresi i saj duke perdorur ate arrin te evitoje
papercaktueshmerine dhe te punoj me nje efikasitet me te larte se sa ne rastin kur nuk do te
dispononte me te. %jo informate e cila eviton pasigurine dhe percaktueshmerine mund te
sigurohet ne baza te rregullta ose mund te jete fjala per ndonje informate e cila ka te beje me
rastin konkret.
&'. -se na nevojiten informatat?
#nformatat duhet ti sherbejne marrjes se vendimeve te mira prandaj themi se perdorimi i
informates eshte i lidhur me transmetimin e saj konkrete. *e kete aspekte cilesia e informates
lidhet me motivimin perkates dhe me kontributin e saj per marrjen e vendimeve.
&1. Cka mundeson analiza 5,hat if1?
Vlera e informates lidhet ngushte edhe me te ashtu!uajturen analize te ndjeshmerise ose analize
7Dka nese7(anglisht 5=hat if7). ,naliza e ndjeshmerise ka te beje me testimin e vendimeve dhe te
alternativave se cfare munde te jete vlera e pritur e informates ne rast se kushtet ne rrethine
ndr$shojne brenda intervaleve te caktuara kohore.
Shembull7
8und te testohet se cfare ndikimesh ne profit ka rritja ose zvogelimi i tatimit. 8e kete analize
mund te konstatohet se sa eshte i ndjeshme vlera e pritur ndaj ndr$shimeve ne rrethine.
&2. 8re(oni funksionin e vleres se informates ne kohe dhe hapesirat qe e karakterizojne?
1. -apesira e prognozimit ' ku informata e caktuar merret me heret se sa merret vendimi. Vlera e
informates ne kete moment do te jete me e larte dhe ajo bie ne men$re jolineare.
2. -apesira e kohes reale ' ku informata merret ne momentin ku duhet te merret vendimi. Vlera e
informates eshte konstante deri ne momentin kur fillon hapesira e vjetersimit.
. -apesira e vjetersimit ' fillon ne momentin kur informata merret shume vone( atehere vendimi
me nuk eshte i nevojshem ose relevant per rrjedhjen e metutjeshme te procesit. Vlerat e
informates bie ne men$re eksponenciale.
&3. Cka kuptoni me shprehjen komunikimK
%omunikimi eshte proces i cili perfshine formulimin( transmetimin( pranimin dhe interpretimin e
informatave. %$ proces fillon ne momentin kur ju porositni ush!imin ne ndonje restorant( apo kur
ju dergoni ndonje e'mail apo ndonje faks ne anen tjeter te botes.
&. Cka kuptoni me sistemin e komunikimit?
0istemi i komunikimit krijon parakushtet materiale dhe energjike per transmetimin e informates
prej burimit deri te marresi i saj.
&". Cilat jane elementet e sistemit te komunikimit?
1lementet e sistemit te komunikimit jane: burimi i informates( kujdesi( kanali komunikues(
dekoduesi( marresi i informates dhe zhurma ose pengesat e jashtme.
&#. Cilat jane llojet e sistemit te komunikimit?
1gzistojne sistemet nat$rore dhe artificiale te komunikimit.
&$. Cka kuptoni me reduancen ne teorine e informatave?
*e teorine e informates reduanca ka te beje me percaktimin e sinjaleve te panevojshme dhe
menjanimin e t$re( me !ellim te transmetimit korrekt te informates.
?eduanca para!et sinjalet e teperta ne kanalin e komunikimit( te cilat nuk jane te domosdoshme
dhe angazhojne ne men$re joracionale kapacitetin e kanalit.