Professional Documents
Culture Documents
Rizal
Rizal
Ben: Anong nangyayari sa iyo Ginoong Simoun? Huwag ninyong sabihin na kayo
ay maysakit?! Kayo na datihang manlalakbay, mahihilo sa ganitong paglalakbay
lamang?
Kapitan: Kailangan ninyong malaman, na ang paglalakbay sa ilog na ito ay hindi
dapat maliitin. Ang lawang ito ay higit na malakisa alin mang lawa sa Switzerland o
lahat ng lawa sa Espanya pagsama-samahin man. Nakakita na ako nang mga sanay
na mandaragat na nangahilo dito.
Kabanata 4: Kabesang Tales
Selo: Magtimpi! Mas gugugol ka sa isang taong paghihintay sa usapin kaysa
magbayd ka ng sampung taon sa mga paring dayuhan. Hmm! Marahil ay babayaran
ka naman nila ng mga misa. Isipin mo na lamang na natalo ang tatlumpong piso mo
sa sugal. O kayay nahulog sa ilog at kinain ng mga buwaya.
Masagana ang naging ani at naibenta sa mabuting halaga. Nakapagpagawa na ng
bahay na gawa sa tabla na siyang pinapangarap ng pamilya ni Tales. Itinaas muli ng
mga prayle ang buwis sa ibat ibang kadahilanan. Binayaran na lamang ni Tales ang
buwis upang maka-iwas sa gulo.
Selo: Magtimpi! Isipin mo na lang na lumaki ang buwaya!
Nang unti-unting bumuti ang pamumuhay nila Tales any inatasan siya bilang
pangunahing maniningil ng buwis sa baryon g kanyang mga kababayan. Tinawag na
rin siyang Kabesang Tales. Upang maiwasan ang di pag-uunawaan sa mga prayle ay
nag-aabono na lamang siya mula sa sariling lukbutan kapg kinukulang ang kanyang
nakokolekta.
Selo: Magtimpi! Isipin mo na lamang na nagsidatingan ang mga kamag-anak ng
mga buwaya.
Pingarap ng mag-ama ang papag-aralin ang talong anak ni Kabesan Tales sa
susunod na taon. Subalit hindi na dumating ang susunod nation at itinaas na naman
ang buwis sa lupa hanggang umabot sa dalawang daan ito. Tumutol na si Kabesang
Tales at nagreklamo na hindi na niya kayang bayran ang ganoon ka taas na halaga.
Binalaan siya ng mga prayle na kapag hindi nakapagbayad ayibang tao ang
paglilinangin ng kanyang lupain dahil marami ang may interes sa lupain na nagaabang lang.
Akala ni Kabesang Tales ay nagbibiro lang ang mga ito subalit hindi pala, katunayan
ay bumanggit siya ng isa sa mga utusan na hahalili kung sakali. Ang kaawa-awang
si Tales ay namutla at para niyang nakita ang kanyang asawat anak na
naghihingalo. Naalala niya ang pagtullo ng kanyang pawis sa lupain; nakita nya ang
kanyang sarili na nagsasaka sa kainitan ng araw habang ang mga prayle ay
nakasakay sa mga karwaheng sinusundan pa ng mga alipin ng kanyang kapalit.
Hindi siya makapapayag na angkinin nito ang kanyang lupaing pinaghirapan. Sa
galit ni Kabesang Tales ay siya ay naghimagsik. Tumanggi siyang magbayad kahit ni
isang pera hanggat hindi nakapaghaharap ng malinaw na dokumento na ito nga ay
sa mga prayle. Ng walang maipakitang mga dokumento ang mga prayle ay
Tiyago.
Tiyago:
Isang kasama natin ang namatay. Ang matandang lalaki na katiwala natin sa
gubat. Namatay ito sa katandaan. Ayaw pumayag ng kura ng pangmahirap na misa
dahil mayaman naman daw ang kanyang panginoon.
Basilio: Wala ba kayong magandang maibabalita sa akin? Nawawalan ako ng gana
sa aking mga naririnig. May balita ba kayo tungkol sa Sapang?
Sinabi ng matanda ang tungkol sa pagkabihag ni Kabesang Tales. Hindi umimik si
Basilio at nag-isip ng malalim hanggang sa nawalan na nga sya ng ganang kumain.
Kabanata 6: Si Basilio
Basilio: Inay, matagal ko na pong hindi nadadalaw ang iyong puntod. Naaalala ko pa
kung anong klasing trahedya ang nangyari sa atin noon. Buti nalang ay nakilala ko
si K. Tiyago sa Maynila
Ang Nakaraan
K.Tiyago: Basilio, papatirahin kita sa amin at pag-aaralin sa San Juan De Letran.
Basilio: Maraming salamat po. Mag-aaral po ako ng mabuti upang bayad sa iyong
kabutihan K.Tiyago.
Basilio: (nagsasalaysay) Lumipat ako sa Ateneo dahil mas maganda ang trato nila
sa mga estudyante.
Sa eskwelahan
Propesor: Aba, Basilio. Napakagaling mo. Pagbutihin mo yan at magiging magaling
kang doctor baling araw.
Basilio: Opo. Makakapagtapos na rin po ako ng medisina.
Nagsasalaysay si Basilio
Basilio: Kapag nakatapos ako, papakasalan ko si Huli. Inay, sana nandito ka at
nakikita mo ang katuparan ng aking mga pangarap
Kabanata 7: Si Simoun
Tagpuan: Bisperas ng Pasko ngunit si Basilio ay lulan ng isang kalesa patungo sa
bahay ni Kapitan Tiago sa bayan ng San Diego . Inabutan nila sa daanan ang
prusisyon ng ibat ibang santo. Si Kapitan Tiago ang tumulong kay Basilio upang
makapagaral ng medisina. Sa tuwing uuwi sa Basilio sa San Diego , lagi niyang
binibisita ang libingan ng kanyang ina. Ngunit isang gabi, isang di inaasahang
sikreto anng nalaman ni Basilio.
Basilio: Si G. Simoun! Ngunit anong ginagawa niya dito sa libingan ng aking ina?
(Isang pagbabalik tanaw ang nangyari kay Basilio: Sa paghabol niya sa kanyang ina
noon, may labingtatlong taon na ang nakakalipas, isang lalaking nagngangalang
Crisostomo Ibarra ang inabutan niya sa gitna ng gubat. Ditoy pinakiusapan siya
nito na tulungang sunugun ang bangkay ng isang di niya kilalang lalaki.)
Basilio: May maitutulong po ba ako sa inyo, G. Simoun?
(Gulat na liningon ni Simoun ang tinig.)
Simoun: Anong ginagawa mo sa gubat na ito?
Basilio: Kung inyo pong magugunita, sa mismong pook ding ito tayo nagtagpo may
labing tatlong taon na ang nakakaraan. Kayo po ang naghandog sa akin ng isang
pakikiramay, at kung hindi ako nagkakamali, kayo si Crisostomo Ibarra. Si G. Ibarra,
na sa pagkakaalam ng lahat ay patay na!
(Kinasa ang rebolber at itinutok kay Basilio.)
Simoun: Isang nakmamatay na lihim ang iyong nalaman. Isang lihim na maaari
mong ikapahamak. Hindi mo ba naisip na dahil ditto ay maaari kang masawi sa
aking kamay?
Basilio: Iba ang pagkakakilala ko sa inyo G. Simoun.
Simoun: Ang pagkakatuklas mong ito sa aking lihim ay isang malaking banta sa
akin. Ang maaaring pagkakabunyag nito ang sisira sa plano ko! Sa plano kong
paghihiganti! Sa plano kong matagal ko nang pinaghandaan!
Basilio: G. Simoun! Nooy hinatulan kayong filibustero at dahil dooy kayoy
napakulong, muli ba ninyo itong hahayaang mangyari?
Simoun: Walang ibang nakakaalam nito maliban sa ating dalawa. At kung mawawala
ka sa aking landas ay mananatili itong isang lihim. Madaling palabasin na napatay
ka ng mga tulisan sa loob ng gubat na ito.
Basilio: Kung gayon ay nagkamali pala ako ng pagkakakilala sa inyo.
Simoun: Totoong akoy naparito may labing tatlong taon na ang nakakaraan, upang
dakilain ang isang kaibigan na inilaan ang buhay para ipaglaban ang karapatan ng
mga Pilipino laban sa mga mapang-api. At ngayoy nagbalik ako upang ipagaptuloy
ang kanyang nasimulan. Hindi ko akalaing ang lason na naiwan ay lubusan ng
kumalat sa lipunan! At ang mga kabataan! Wala ng ginawa kundi sumunod! Magpaalipin! Hindi pinakikinggan!
Basilio: Hindi G. Simoun! Kung hindi dahil sa pag-aaral ng mga kabataan ng wikang
Kastila ay hindi tayo pakikinggan ng pamahalaan. At ang wikang ito ang
magbubuklod ng tuluyan sa mga Pilipino.
Simoun: Isang pagkakamali!Hindi kailanman ito magiging wikang pambansa! Aanhin
natin ang wikang ito? Itatago lamang ng huwad na wiakng ito ang ating mga
karapatan! Ang ating mga pagkatao!
Basilio: G. Simoun, mali ang inyong iniisip.
Simoun: Sa simula pa lamang, akin nang nasaksihan ang inyong lupon. Ang mga
kabataang naghahangad na itatag ang Akademya. Ilang bese ko na ring tinangkang
lapitan si Macaraig, o si Isagani, upang ihayag sa inyo ang mga pagkakamali ng
inyong binabalak, ngunit alam kong hindi kayo makikinig at inyo lamang iisipin na
akoy nasisiraan ng bait. Ngunit, narito na sa akin ang pagkakataon. Hahayaan
kitang mabuhay, Basilio. Kahit na alanm kong ang nakataya ditto ay ang katuparan
ng aking mga plano . Hahayaan kitang mabuhay, sumama ka sa akin, sabya nating
isakatuparan ang aking mga plano laban sa mga mapang-api!
Basilio: Salamat sa pagtitiwala G. Simoun, ngunit ako man ay may mga pangarap
din. Gusto kong makapagtapos. Gusto kong maging isang ganap na duktor.
Simoun: at ano ang iyong mapapala kung ikaw ay makakapagtapos? Makikita mo
bang masaya ang iyong bayan? Makikita mo bang malaya ang mga tao? At ano, iyo
na lamang bang hahayaan ang iyong ina at kapatid na mabulok sa ilalim ng lupa na
tinatapakan ng mga taong siya mismong pumatay sa kanila?
Basilio: Ano ang nais ninyong gawin ko G. Simoun? Kayak o bang silang iapglaban
gayong ako mismo ay wala! Isa lamang akong hamak na estudyante, wala sa buhay.
Hindi maaaring hukayin ang aking ina at iharap sa hukuman ang kanyanng bangkay
at pagkatapos ay mangbintang nang kung sino-sinong kastila.
Simoun: At kung ibibigay ko sayo ang aking tulong?
Basilio: G. Simoun, magbaba man ng hatol ang mga hukom, wala na sinag
magagawa. Hindi na kayang ibalik ng kanilang mga pasya ang buhay ng aking ina
at kapatid. Hayaan na natin silang matahimik. Wala rin naman akong mapapala sa
aking paghihiganti.
Simoun: Pareho lamang tayo ng karanasan Basilio. Ganyan din ako noon.
Ipinagwalang bahala ko ang lahat. Ngunit, sa pagwawalang bahala na ito, ikaw pa
ang masama! Ikaw pa ang kanilang kamumuhian!
Basilio: Ako pa ang kanilang kamumuhian sa kabila ng mga ginawa nila sa akin?
Simuon: Natural lamang sa tao na magalit sa kanyang nasaktan. Lumalalim na ang
gabi. Bumalik ka na sa inyo. Basilio, hindi ko hinihiling na iyong itago ang aking
lihim, dahi kahit ihayag mo itiy tiyak kong hindi ka nila paniniwalaan. Gayon nam,
kkung sakaling magbago ang iyong isip, hanapin mo lamang ang aking bahay sa
may Escolta.
(Pagkatapos nito ay umalis ng payapa si Basilio. Nanatili si Simoun a kanyang
kinatatayuan.)
Simoun: Tama kaya ang aking ginawa? Bahala na! mamatay anng mahihina at
matira nag mga malalakas! Kaunting pagtitiis na lang, malapit na akong
magtagumpay. Kaunting tiis na lang.
Kabanata 8: Maligayang Pasko
H.Penchang: Huli pwede ka ng magsimula bukas.
Huli: Pero pasko po bukas.
H.Pechang: Kung ganoon, ibalik mo na lamang ang perang pinahiram ko sa iyo.
Huli: Sige po. Pupunta po ako ulit ditto bukas.
Araw ng Pasko..
Huli: Lolo, aalis nap o ako. Maligayang pasko po.. (paalis na ng bahay)
Malungkot si Tandanag Selo, napipi siya.
Kabanata 9: Ang Mga Pilato
Babae: Hay, nalaman mo na bang napipi si Tandang Selo.
Babae2: Ay, oo. Kawawa naman siya.
May dalang baril si Tales. Hinahabol ng Alperes at ng mga gwardiya sibil.
Tales: Lupa ko ito! Walang maipakitang mga papeles ang mga prayle na sila ang
may-ari. Nasaan ang pruweba niyo? Akin ito. Hinding hindi ako magbabayad.
Alperes: Matigas ka talaga Tales!
Dumating ang mga tulisan at dinukot si Tales..
Tales: Saan niyo ako dadalhin?
Tulisan: Sumama ka na lang! Kailangan kang tubusan ng iyong kaanak para
makauwi.
Kabanata 12
JUANITO,PLACIDO,ISAGANI,PAULITA,HERMANA,PADRE MILLON
Tauhan1: Hindi bat si Placido yun?
Tauhan2: Alam niyo ba kung san siya nag-aaral?
Tauhan3: Ang balita ko nag-aaral yan sa UST e at nasa ikaapat na taon na siya ng
Bachiller en Artes.
Tauhan1: Yan ang pinakamatalinong estudyante ni padre Valerio.
(naglalakad si Placido tas dadating si Juanito Pelaez tas tatapikin yung likod ni
Placido na ikinainis ni Placido.. May ibubulong si Juanito kay Palcido tapos tatawa
siya)
Juanito: Wala siyang magagawa. Isang utos lang ay maipabibilanggo ang ama,
asawa o kapatid. Napakatanga niyang si Basilio! Aanhin niya ang isang babaeng
walang pera at isang alila napakasungit nita ngunit maganda balang araw ay
matutulad din siya sa iba. (tatawa)
Juanito: Ano kasi yung tinuro kahapon? Ang tagal naman kasing walang klase e!
Placido! Magbayad ka nga ng tatlong piso! O apat na piso na! may pera ka naman
pala e!
(tas dadating si Paulita GomezFAITH tas dadating din si Isaganishob..babatiin ni
isagani si paulita..)
Tadeo: Ang ganda naman niya! Sabihin niyo nalang sa propesor na may sakit ako,
susundan ko lamang ang napakagandang babaeng yon!
(may lalapit na estudyante)
Estudyante: pirmahan mo ito agad, ito ay isang protesta sa kahilingan nila makaraig
sa pagpapatayo ng Akademya ng wikang Kastila.
Tadeo: Di ko maaring pirmahan yan.. Hindi ako maaring pumirma sa anu mang hindi
ko nauunawaan at ayoko ring labanan si Makaraig.
(tas papasok na si Placido)
Padre Millon: wala kang galang! Magbabayad ka rin sakin!
Kabanata 13
Scene: may natutulog na estudyante sa klase ni padre Millon (Mangi)
P. Millon: Hindi mo alam ang leksyon ano?! TAMAD!
(tas tumayo si Mangi)
Estudyante: Ang salamin ay anu mang makinis na bagay sa ibabaw na ginawa
upang Makita ang anumang Makita nag iharap ditto. Nahahati ito sa dalawa,
salaaming metal at salaaming bubog.
P. Millon: kung ikay bibigyan ng kaputol na kahoy at masisinagan ng larawan ng
mga bagay na ilalagay sa harap, saang bahagi mo ilalagay ang bawat isa?
Estudyante: Marahil ay sa bandang itaas!
P. Millon:Ang layo ng sagot mo!
Juanito: (pabulong) ang salaaming kamagong kasama ng salaming kahoy!
(tas tatawa ung buong klase)
P. Millon: Ikaw Placido, hindi kita tinatanong ngunit ibig mong sagipin ang iba.
Tumayo kat ikaw ang sumagot sa aking mga katanungan.
(tas magsagutan na lang kayo nun)
P. Millon: Mas mainam ang tawag sa iyo na Placidong bulong! Labinlimang araw na
liban! Isa pa at magbabakasyon ka na!
Placido: ngunit apat na araw pa lang akong liban.
P. Millon: Sa tuwing liliban ka ngisang araw, lima ang katumbas. Ilang ba ang limang
makalima?
Placido: Dalawamput lima po
(naguusap sila Padre Camorra at Ben Zayb tungkol kay Mr. Leeds)
Ben Zayb: Nabalitaan nyo ba ang ulong nagsasalita ni Mr. Leeds?
Padre Camorra: Oo naman. Kung inyong gugustuhin ay maaari natin itong
puntahan.
(nagpasya sila Don Custodio, Padre Salvi, Camorra, Irene, Ben Zayb at Juanito
Pelaez na pumunta sa Quiapo para panuorin ang ulong nagsasalita)
Kabanata 17
Padre Camorra: Kay ganda ng mga kababaihan dito! Kailan kaya ako magiging kura
rito sa Quiapo?(kinurot si Ben Zayb)
Ben Zayb: Aray!
PC: Ang ganda ng dalagang iyon! (nakita si Paulita Gomez)
(naglalakad sina Paulita Gomez, Isagani, at Donya Victorina)
PC: Sobrang ganda talaga!
(pagkatapos nito ay pumasok sila sa isang tindahan ng mga eskultor)
PC: Kamukha ni Ben Zayb ang isang iyon oh!
Ben Zayb: Kamukha mo naman ang isang iyon. Sino naman ang kamukha ng
larawang ito?(may ituturo na larawan)
PC: La Prensa Filipina! Ito naman ay Ang Bayan ng Abaka
Don Custodio: Ang mga Indio ay may kakayahan din sa paglililok.
PC: Nasaan nga pala si Simoun? Putris! Natakot ata pagbayarin natin sa palabas ni
Mr. Leeds!
BZ: Baka namay nangangambang mapatunayan na may daya ang palabas.
Makikita nyo pawing mga salamin lamang at ilusyon ang lahat.
Kabanata 18
Mr. Leeds: Pumasok kayo sa aking tanghalan. Makikita niyo rito ang ulong
nagsasalita ng pawing katotohanan.
Ben Zayb: Nasaan kaya ang mga salamin?
(umupo na ang lahat at nagsimula na ang palabas)
(dumating si Mr. Leeds na may dalang kahon)
Mr. Leeds: Ito ay galing Ehipto. Natagpuan ko ito sa piramide ni Khufu. Ito ay may
lamang abo at isang kapirasong papel. Sa pagbigkas ng mga salitang nasa papel ay
mabubuhay ang esfinghe.
Tauhan 1: Amoy bangkay!
Tauhan 2: Amoy apatnapung dantaon!
Ben Zayb: Amoy simbahan! :D
Mr. Leeds: Deremof!
(nabuhay ang esfinghe)
Imuthis: Ipinanganak ako sa panahon ni Amasis. Galing ako sa paglalakbay sa
Gresya, Assyria, at Persia. Sa pagdaan ko sa Babylonia ay nakatuklas ako ng isang
lihim. Sa takot nila na ibunyag ko ang kanilang lihim ay kinasangkapan nila ang
banal na batang saserdote.
Mr. Leeds: Paano ka ipinahamak ng batang saserdote?
Imuthis: Umibig ako sa anak ng isang saserdote. Ang batang saserdote ng Abydos
ay umibig din dito. Gumawa ito ng kaguluhan at ako ang idiniin na may kasalanan.
Ikinulong ako ngunit tumakas at nagpunta sa lawa ng Moeris pero doon ay pinatay
ako. Sa kabilang buhay ay nasaksihan ko ang paghahalay ng batang saserdote sa
aking minamahal! Gaganti ako! Humanda siya!
Padre Salvi: Mahabag ka! (nahimatay)
(naging abo ulit si Imuthis. Nagkaglo ang lahat ng tao)
Don Custodio: Dapat ipagbawal ang tanghalang ito.
Ben Zayb: Lalo na kung hindi ito ginagamitan ng salamin.
(kinabukasan ay sumulat si Ben Zayb ng kasulatan ukol sa mahika na naging
dahilan ng pagpapasara ng tanghalan)
Kabanata 19
Placido: Nakakasar na talaga! Hinding hindi na ako babalik doon! Sinusumpa ko na
ang pag-aaral!
(taspos nakita niya si Don Custodio at Sibyla)
P: e kung ihulog ko kaya tong mga to sa ilog?! Panira talaga ng araw oh!
(tas umuwi na siya)
Kabesang Andang: bakit andito ka na? hindi bat may kalase ka pa?
P: hindi na ko papasok!pinahiya ako sa harap ng buong klase!
KA: pero anak, nangako ako sa iyong ama na pagtatapusin kitang abogasya.. anon a
lamang ang sasabhin ko sa kanya kapag kamiy nagkita?
P: Nay, lalabas muna ako saglit.
P: tatalon na lang ako sa dagat manunulisan bago ako bumalik sa pamantansan.
(nakita niya si simoun)
P: G. Simoun, maari mo ba akogn matulungang makarating sa Hongkong?
Simoun: halikat samahan mo muna ako sa kaly iris.
(tas pupunta sila sa kastilyero)
S: ang mga pulbura?
Kastilyero: nasa mga sako.
S: ang mga bomba?
K: nakahanda na ang lahat.
S: mabuti, lumalakd kayo ngayon ding gabi at makipag usap sa tinyente sabihin
ninyo ang kabesa at sasagot siya ng tales.
K: bakit po? Mayroon po bang bagong mangyayari?
S: OO, mangyayari sa loob ng linggong papasok.
K: subalit hindi pa handa ang distrito.. akala koy hihintayin hanggang kwaresma.
S: hindi na natin sila kakailanganin.. kapag ipinag paliban pa ay marahil paaty na si
Maria Clara.
(umalis na ulit si S at P)
Pumunta na sila sa bahay ni Simoun.Tapos pagkaraan ng 2 oras, umalis si Placido.
Simoun:Sandali na lamang at magkikita na tayo.Himagsikan ang naglayo saiyo
saakin.. Himagsikan din ang maglalapit satin. Nasaakin na ang tagumapay.. hindi na
ako maaring umurong..(tas natulog na si Simoun) Tas nakauwi na rin nun si Placido.
P: Nay akoy papasok na, ako na ang ang bahala sa pamamanhikan upang hindi ka
na maabala.
Kabanata 20
Tauhan1: Anon na nga ba yung nangyari sa pagpasya sa Akademya ng Wikang
Kastila?
Tauhan2: ang alam ko, si Don Custodio de Salazar y sanchez ydemonteredondo ang
magpapasya tungkol dito.
Tauhan1: sino ba yun?
Tauhan2: siya ay ang tinatawag na BUENA TINTA. Nagging isang nilalang siya na
aktibo sa pamahalaan.. Tumira pa nag siya ng panandalian sa Europa upang
magpagamot, pero dahil sa hindi siya napapansin roon gaya ng atensyon na meron
siya dito sa ating bansa, ay mas pinili niyang umuwi na lamang.
(papasok si Don Custodio)
DC: mga indio nga naman. Tsk tsk.. wala nang ginawang maayos at kahanga hanga!
Walang angking talino ang mga Indio n adapt ipagmalaki dahil pag ganon,
siguradong masasawi lamang sila.
(nasa silid ni DC ang mga tauhan, kausap ang mga pulis)
DC: wag na nating pagdamitin ang mga bilanggo ats a halip ay magbahag na lang
sila para makatipid!
Kawal: tama nga ho. Napaka galing ng inyong panukala!
(nasa silid siya)
DC: ano ba yan.. anong aggwin ko? Paubos na ang aking oras sa pagpapasya..
kailangang ko na itong mapagdesisyunan!
(nakita niya ang isang libro)
DC:ah! Napakagaling ko talaga! ANG AKING PAGPAPASYA AY NATAPOS NA!!!!!