EL FILIBUSTERISMO nilang mahina at marupok raw ito.
Subalit
KABANATA I: Sa Ibabaw ng Kubyerta
Mga Tauhan:
Simoun:
Ben Zayb:
Donya Victorina:
Don Custodio:
Kapitan:
Padre Camorra:
Padre Salvi:
Padre Sibyla:
NARRATOR: Isang maaliwalas na umaga ng
Disyembre nang maglayag ang bapor Tabo sa
ilog ng Pasig patungong Laguna. Gawa ito sa
bakal na animo’y hugis tabo, kung saan
nakuha ang pangalan nito. Nahahati ito sa
dalawang bahagi, ang itaas ay ang kubyerta
kung saan matatagpuan ang mga
manlalakbay na mga Ilustrado, prayle, at mga
kawani ng pribadong tanggapan na
nananabako habang tumitingin sa tanawin.
Ang tanging babae lamang dito ay si Donya
Victorina.
Donya Victorina: Ang bagal naman ng bapor
na ito. Kapitan! (lalapit sa kapitan) Kapitan!
Bakit sa bahaging iyon pumupwesto ang mga
hangal mong tauhan?
Kapitan: Dahil napakababaw roon, Senyora.
Donya Victorina: At bakit napakabagal takbo
ng bapor na ito? Hindi ba pwedeng bilisan
ang takbo ng makina?
Kapitan: Sapagkat sasadsad tayo sa palayan,
Senyora.
Narrator:Abala sa pagkukwentuhan ang iba
pang pasahero sa kubyerta na kanilang
sinasadya upang hindi makahalubilo si Donya
Victorina, dahil sa kaniyang kayabangan.
Ben Zayb: Hay naku! Masyadong paliku-liko
ang ilog Pasig. Dapat na itong ituwid!
Mabagal ang pag-usad ng bapor dahil dito.
Padre Camorra: Tama! Dapat hanapan nila ng
paraan para palalimun nag ilog Pasig para
naman bumilis ang usad ng bapor at mga
sasakyang pandagat.
Padre Salvi: May alam ka ba sa pantas ng
agham, haMay isang tulay sa Puente del
Capricho na hindi nagtapos dahil sa sinabi
tingnan niyo, buo pa rin ito hanggang ngayon
kahit marami nang dumaan na lindol at
bagyo.
Padre Camorra: Iyan din ang gusto kong
sabihin padre.
Padre Salvi: Ngunit hindi ibig sabihin ay wala
kayo sa katwiran, dahil ang problema ay ang
makitid na lawang ito. (darating ng pasosyal si
Donya Victorina)
Donya Victorina: Ang sabihin niyo ay sadyang
wala talagang maayos na lawa dito sa
Pilipinas. (darating ng matalino look si Simoun)
Simoun: Madali lamang yan! At hindi ko
mabatid kung bakit walang nakaisip nito!
Dapat ito simulan sa paghuhukay ng isang
tuwid na kanal mula sa bunganga ng Ilog
Pasig hanggang sa lagusan ng Maynila. Simple
lang diba?
Ben Zayb: Ah! Isang mahusay na plano ang
inyong naisip senyor. (tatango lahat maliban
kay Don Custodio)
Don Custodio: Ipagpaumanhin ninyo Senyor
Simoun, subalit hindi ako sumasang-ayon. Tila
yata magastos at mapaminsala ang inyong
plano. (mayabang tono ng boses)
Simoun: Eh di sumira kung kinakailangan.
Don Custodio: At saan naman kukunin ang
salaping kinakailangan para sa mga
manggagawa?
Simoun: Pagtrabahuhin ang mga bilanggao at
hindi sila babayaran.
Don Custodio: Ngunit hindi sapat ang kanilang
bilang, Señor Simoun.
Simoun: Kung kukulangin ay pagawain natin
ang taong bayan. Sa halip na sapilitang 15
araw, pagawain sila ng tatlo, apat, limang
buwan na walang sustento. Para naman ito sa
bayan nila, diba?!
Don Custodio: (nagulat) Subalit, Señor Simoun..
Simoun: Wag na kayong tumutol, Don
Custodio. Sa ganitong paraan lamang
maisasakatuparan ang mahalagang proyekto
nang walang kahit anong gastos.
Don Custodio: Ngunit, Señor Simoun, ang
panukalang iyan ay maaring magdulot ng
kaguluhan.
Simoun: Kaguluhan? Ha!Ha!Ha! Naghimagsik
ba ang mga taga-ehipto kahit minsan?
Lumaban ba ang mga bilanggong Hudyo?
Ginoo, akala ko pa nama’y marami kayong
nalalaman sa kasaysayan?
Don Custodio: Hindi mga taga ehipto o mga
hudyo ang kakaharapin ninyo!
(Pasok si Padre Sibyla)
Padre Sibyla: At ang mga taong ito ay minsan
ng naghimagsik, nang obligahin silang
magbuhat ngmalalaking troso para sa
paggawa ng isang barko.
Simoun: Ngunit lumipas na ang mga panahon
na iyo. Ha!Ha! Ang bansang ito ay hindi
maghihimagsik kahit pagawain man ng
mabigat o patawan ng mataas na buwis.
Padre Sibyla, para saan pa’t nandiyan kayong
mga prayle kung mag-aaklas din lang ang
mga taong bayan?
Don Custodio: Lapastangang Ingles! Bakit
ganiyan mo kausapin ang mga prayle! (galit)
May isang bagay akong imumungkahi sa inyo.
Bago ang ano pa man, may nais akong
ipanukala na mas payak, kapaki-pakinabang
at para sa ikalilinis ng lawa.
Ben Zayb: At ano naman ang proyektong ito?
Don Custodio: Nakakita na ba kayo ng mga
itik?
Ben Zayb: Sa inyong palagay? Malamang
hinuhuli namin iyon sa lawa.
Don Custodio: Hindi, Hindi iyon ang ibig kong
sabihin. Ang tinutukoy ko ay tulad ng
inaalagaan sa Pasig at Pateros. Alam ba ninyo
ang kinakain nila?
Padre Camorra: Ngunit, ano naman ang
kinalaman nito sa proyektong ito?
Don Custodio: Papag-alagain ko ng itik ang
lahat ng naninirahan sa baybayin ng lawa at
makikita ninyo na palalalimin ng mga itik ang
ilog sa panghuhuli nila ng makakaing suso.
Ganyan ka-simple ang aking panukala.
Ben Zayb: Papahintulutan po ba ninyo akong
ilathala ang inyong panukala?
Doña Victorina: Ngunit, Don Custodio... kung
ang lahat ng tao sa baybayin ng lawa ay
mag-aalagang itik ay dadami ng balot.
Nakakadiri! Mabuti pang taburan na lang ang
lawang iyan! Hay naku!
END OF KABANATA I
Kabanata II: Sa Ilalim ng Kubyerta
Mga Tauhan:
Basilio:
Kapitan Basilio:
Isagani:
Lalaking taga-silbi:
NARRATOR: Dumako naman tayo sa ilalim ng
kubyerta, kung saan iba’t–ibang tagpo ang
masasaksihan gawa ng nandito ang
karamihan ng mga pasahero. Sila’y nakaupo
sa mga bangko at bangkitong kahoy, katabi
ng mga maleta, bakol at tampipi, dalawang
hakbang mula sa mainit at nakasusulasok na
makina. Lahat sila ay abala sa iba’t-ibang
bagay tulad ng pagninilay sa tanawin,
paglalaro ng baraha at pakikipag-kwentuhan
gaya na lamang nina Basilio at Isagani.
Basilio: Hay.. gaya pa rin ng dati si Kapitan
Tiyago, ayaw magpagamot kaninuman,
kaya’t pinuntahan ko siya sa San Diego ngunit
mas nais niya pang mapag-isa upang malaya
siya makagamitng opyo.
Kapitan Basilio: Tunay ngang salot ng
modernong panahon ang opyo. Habang
popular ang klasikong pag-aaral, ang opyo ay
isa lamang medisina. Tungkol naman sa
Akademya ng Wikang Kastila. Sinisiguro ko sa
inyo na hindi ito maisasakatuparan.
Isagani: Maisasakatuparan po, Señor.
Nangako sa amin si Padre Irene na
niregaluhan pa namin ng isang pares ng
kastanyong kabayo. Siya ay makikipagkita sa
Kapitan- Heneral.
Kapitan Basilio: Hindi iyon mahalaga!
Sasalungat pa rin kayo ni Padre Sibyla.
Isagani: Hayaan ninyo siyang sumalungat.
Nandito yan ngayon sa bapor dahil
magtutungo siya sa Los Baños kung nasaan
naroon ang Kapitan-Heneral.
Kapitan Basilio: Oo nauunawaan ko. Pero saan
naman kayo kukuha ng Pondo???
Isagani: Mayroon din kami, Señor. Bawat
estudyante ay mag-aambag ng isang reyal.
Kapitan Basilio: Subalit... paano ang mga
propesor?
Basilio: Mayroon na rin po. Kalahati po sa
kanila ay mga Pilipino at ang kalahati naman
po ay mga kastila.
Kapitan Basilio: at ang gusali?
Basilio: Si Macaraig, ang mayamang si
Macaraig ay pahihintulutan kaming gamitin
ang isa sakanyang mga bahay.
Kapitan Basilio: Gaya ng layo ng pagtakbo
nito, hindi narin ganoon kasama ang inyong
ideya. Hindi kayo masyadong mahusay sa
pagsasalita ng Latin, subalit ngayon ay pag-
aaralan niyong mag Kastila. Yan ang patunay
kung bakit paurong ang ating pag-usad.
(umalis)
Basilio: Mukhang palagay ang tiyo mo dahil sa
pakikipag-usap niya sa makalumang
panahon.. Maiba lamang, ano nga pala ang
sabi ng tiyo mo tungkol kay Paulita? (kinikilig si
Isagani)
Isagani: uhmm…enebe! Pinangaralan niya
ako tungkol sa pag-aasawa. Sinabi ko sa
kanya na walang katulad si Paulita na kaibig-
ibig, edukada at isang ulila dito sa Maynila.
Basilio: Tama ka! Siya’y mayaman, maganda,
matalino at walang kapintasan maliban na
lang sa Tiya niyang mapangutya na si Donya
Victorina. (tatawa sila ni Isagani)
Isagani: Napag-usapan na rin lang ang
kaniyang Tiyahin. Alam mo ba na nakiusap
siyang hanapin ko ang kanyang asawa?
Basilio: (nabigla & nagtataka) S-si Donya
Victorina? At nangako ka pa para lang
mapanatili ang iyong kasintahan?
Isagani: Natural! Pero ang problema ay
natatago ang kanyang asawa… (pabulong)
sa bahay ng aking tiyo! (tatawa ulit sila) Yan
ang dahilan kung bakit hindi nagpupunta sa
kubyerta ang aking tiyo. Baka raw kasi usisahin
siya ni Doña Victorina tungkol kay Don Tiburcio.
Basilio: Ah! Mabuti. Sabihin niyo kay Padre
Camorra na kapag uminom siya ng tubig sa
halip na alak o serbesa, marahil ay
makikinabang ang lahat at hindi
pagkakaabalahan pa ang mga sabi-sabi.
Isagani: sabihin ninyo sa kanya, na ang tubig
ay matamis at maaring inumin; nilulunod nito
ang alak o serbesa at pinapatay ang apoy.
Simoun: hmmm… Magandang sagot, pero
nangangamba ako na tanggapin ito ni Padre
Camorra bilang biro at tanungin ako kung
kailan nagiging singaw ang tubig at kailan ito
nagiging isang dagat.
Isagani:
kapag naiinitan ng apoy ang tubig, magiging
singaw ito. Magiging dagat naman ito kapag
ang maliliit at hiwa-hiwalay na ilog ay sama-
samang pinakilos ng tadhana na bunga ng
kasawian.
Simoun: Pangarap! Pangarap! Kukunin ko ang
serbesa. (exit)
Basilio: Ano ang nangyari sa iyo?
Isagani: Kakaiba ang taong iyon, nakadarama
ako sa kanya ng pangingilabot, takot…
Basilio: Alam mo ba? Si Señor Simoun ay ang
tagapayo ng Kapitan-Heneral.

(bababa si Simoun mula sa kubyerta) Isagani: Ano?! Talaga?! Totoo ba yang

sinasabi mo?
Simoun: Kamusta Basilio? Magbabakasyon na
ba kayo? Ang maginoo bang ay iyong Basilio: Haay.. gaya ng narinig ko sa kung sino
kababayan? (titigan si Isagani mula ulo na pinupuri siya kapag nakaharap ngunit
hanggang paa, titingin ng masama si Isagani) kapag pagtalikod, siya’y minumura.
kamusta naman ang buhay niyo salalawigan?
Lalaking taga-silbi: (punta kay Isagani)
Basilio: bakit? Hindi ba kayo pamilyar dito? Pinapatawag po kayo ng inyong tiyuhing si
Padre Florentino. (aalis ang taga-silbi &
Simoun: Paano ko malalaman kung hindi pa Isagani)
ako nagtutungo doon? Nasabihan lamang
ako na napakahirap ng mga tao doon kaya’t END OF KABANATA II
hindi sila bumibili ng alahas.
Kabanata III: Mga Alamat
Isagani: (galit ang boses) Hindi kami bumibili
ng alahas sapagkat hindi naming ito Mga Tauhan:
kailangan!
Padre Sibyla:
Simoun: teka-teka… huwag kang magalit
Padre Salvi:
binata. Ah! Siya nga pala halikayo mga binata
at uminom tayong serbesa para sa kaunlaran Padre Irene:
ng inyong lalawigan.
Padre Camorra:
Basilio: Maraming salamat po Señor… ngunit
hindi po kami umiinom ng alak. Padre Florentino:

Simoun: (disappointed) Mali iyang ginagawa Don Custodio:

niyo! Mabuti ang alak sa katawan! Sabi nga ni
Padre Camorra ay kakulangan ng sigla ay Kapitan ng Barko:
buhat ng pag-inom ng sobrang tubig.
Ben Zayb:
(tawanan. Pasok Padre Florentino, bati )
Padre Sibyla: (habang tumatawa ) Masamang
panahon! Masamang panahon!
Padre Irene: Hindi naman! Huwag ninyong
sabihin ‘yan…
Padre Sibyla: Tingnan ninyo! Hindi ninyo
nakikita ang aming mga gastusin. Ang mga
nangungupahan sa aming mga biyenes ay
nag-uumpisa nang magreklamo.
Padre Camorra:(masayang sasabat) Huwag
na! Tama na ang pagdaing ninyo kung hindi
ay mananangis ako. Nagsisimula nang
dumaing ang mga indiyo. (aakyat si simoun )
Don Custodio: Saan kayo nanggaling? Hindi
ninyo naabutan ang pinakamagandang
bahagi ngbyahe!
Simoun: Tsk! Nakakita na ako ng
napakaraming ilog at tanawin kaya interesado
lamang ako sa mga bagay na nagbibigay ng
mga alamat.
Kapitan ng Barko: (sisingit) Mga alamat!?
Mayaman ang ilog Pasig sa alamat tulad na
lamang ng alamat ni Donya Geronima. Di ba
Padre Florentino? Maari mo bang ilahad ito sa
amin?
Padre Florentino: Naku! Wag na. Alam na yan
ng buong mundo.
Simoun: Paumanhin, pero ‘di po namin alam
ang alamat na yan.
Padre Florentino: (Sigh) sige na nga… dati raw
may isang estudyante na nangakong
magpakasal sa isang dalaga sa kanilang
nayon, ngunit nakalimutan niya ito. Dahil sa
tapat ang dalaga ay naghintay siya para sa
lalaki… lumipas ang panahon at inaksaya niya
ang kanyang kabataan sa paghihintay.
Nabalitaan na lang ng dalaga na naging
arsobispo na ang kanyang minamahal sa
Maynila. Dahil dito, nagdamit panlalaki ang
babae at pumunta sa maynila para hanapin
ang lalaki. Nagpakilala siya dito upang hinging
tuparin ang pangako niya sakanya. Imposible
ang hiling na ito, kaya nagpatayo ang
arsobispo ng isang kweba kung saan
maninirahan ang babae. Sa kwebang ito
namatay at inilibing si Donya Geronima. Ayon
sa kwento dahil sa sobrang katabaan ni donya
geronima kailangan niyang pumasok ng
patagilid sa kweba. Sumikat siya bilang
engkantada dahil sa kaugalian niyang
pagtatapon ng pilak na kagamitan.
Dalawang taon na ang nakalipas at nabubura
na sa alaala ng mga Indiyo si Donya
Geronima.
Ben Zayb: ABA! Isang magandang alamat yan
ha? Gagawa ako ng artikulo tungkol diyan.
Simoun: Ano ang masasabi ninyo, Padre Salvi?
Sa tingin ninyo, tama ba na binigyan ng
arsobispo ang babae ng kweba? Hindi ba’t
mas mabuti kung sa beateryo na lang siya
dinala?Halimbawa… (mag-iisip kunwari) sa
Santa Clara? (padre sibyla & padre salvi na-
shock)
Padre Salvi: Walang katumbas ang sakit ng
pagninilay… Ngunit dahil mga alamat ang
pinaguusapan natin, huwag natin kalimutan
ang himala ni San Nicolas! ikukwento ko ito kay
Señor Simoun na maaring hindi ito alam.
Ben Zayb:sige nga ito’y ikwento ninyo.
Padre Salvi: dati, ang ilog ay puno ng mga
buwayang sobrang laki na nagpapataob sa
mga Bangka sa pamamagitan ng pagpalo ng
kanilang buntot. Isang araw may isang taksil
na intsik, na tumagging maging kristiyano, ang
dumaan sa may simbahan ngunit may
nagpakita sa kanyang demonyo sa anyong
buwaya at tinaob ang kanyang bangka
upang lamunin siya at dalhin sa impyerno.
Inspirado marahil ng Diyos ang intsik sa mga
oras na iyon kaya’t humingi siya ng tulong kay
San Nicolas at sa isang iglap ay naging bato
ang buwaya.
Ben Zayb:
Nakamamanghanakamamanghang alamat.
Napakagandang batayan para sa isang
artikulo.
Padre Sibyla: Tutal ay mga alamat ang ating
pinaguusapan, tayo ay pumasok sa lawa.
Ben Zayb: Siya nga pala kapitan, alam ba
ninyo kung saang bahagi ng lawa namatay
ang isang nagngangalang Guevarra, Navarra
o Ibarra? (lahat titingin sa kapitan except
simoun na parang may hinahanap dun sa
mga baybayin)
Doña Victorina: Ay oo! Saan kapitan? Maari
bang may naiwang mga bakas sa katubigan?
Kapitan:
Tumingin kayo roon, sa bandang iyon tinugis at
napatay ng mga guwardiya sibil si Ibarra.
Ben Zayb: at ang bangkay niya?
Padre Sibyla: Kasama ng kanyang ama, hindi
ba’t isa rin siyang Pilibustero, isang rebelde,
Padre Salvi?
Ben Zayb: Iyan ay talagang walang kwentang
libing, hindi ba Padre Camorra?
Padre Salvi:(habang tumatawa) lagi kong
napapatunayang ‘yang mga rebelde ang
siyang hindi nagbabayad ng marangyang
libing.
Ben Zayb:(nakita si simoun na walang imik at
malalim ang iniisip) Ano’ng problema, Señor
Simoun? Nakakaramdam ba kayo ng
pagkahilo? Akala ko pa nama’y sanay kayo sa
paglalakbay.
Kapitan:(huminto sa pagmamasid ng tanawin)
Ganun talaga. Nakakita na ako ng datihang
manlalakbay na sumama rin ang pakiramdam
dito.
END OF KABANATA III
Kabanata IV: Kabesang Tales
Mga Tauhan:
Kabesang Tales:
Tandang Selo:
Juli:
Hermana Penchang:
NARRATOR: Sariwa pa sa alaala ni
Tandang Selo ang pagkalinga niya kay Basilio
bagama’t pumuti na ang kaniyang buhok.
Gumanda na ang kanilang pamumuhay
kaya’t hindi na siya nanganga hoytulad ng
dati; bagkus ay abala naman siya sa
paggawa ng walis.
Kabesang Tales: (sigh) Itay, dahil sa aking
pagsisikap ay malapit na nating maabot ang
ating mga pangrap… haay! Sa wakas!
Tandang Selo: Tama ka anak… kung may
tiyaga may nilaga, ika nga magpapatuloy ka
lang sa iyong adhikain at huwag sumuko…
Kabesang Tales: (naging malungkot) sayang
nga lang at wala na ang aking mag-ina
upang sakisihan ang natatamasa nating
tagumpay…
Tandang Selo: (tatapikin si K.Tales sa balikat)
Hay, anak… huwag mo masyadong isipin ang
pagkamatay ni Lucia at ng iyong asawa, ang
mahalaga ay nandito pa kami nila Tano at Juli
para sa iyo.
Kabesang Tales: (tatango) Maraming salamat
ama.. (biglang may maalala) Siya nga pala
may dumating kaninang mga Relihiyoso at
sinabi na pagmamay-ari daw nila ang lupain
na ito..
Tandang Selo: Ganun ba? Ano naman ang
napagkasunduan ninyo?
Kabesang Tales: Napagkasunduan naming
magbabayad ako ng dalawampung piso o
tatlumpungpiso taun-taon bilang upa natin sa
kanilang lupain… Haay! Naku!
Tandang Selo: Pagpasensiyahan mo na lang,
dahil kung kakalabanin mo sila sa korte ay
malaki ang magagastos mo. Isipin mo na lang
na natalo sa sugal ang tatlumpung piso mo o
kaya ay nahulog sa tubig at nalunok ng
buwaya.
Pagkalipas ng isang taon…
Kabesang Tales: (galit & inis) Argh! Sumusobra
na talaga ang mga prayleng yan! (papasok si
Tandang Selo & Juli)
Tandang Selo: O! Anak, bakit? Anong
nangyari?
Kabesang Tales: Paano, yang mga prayleng
iyan nais nila akong pagbayarin ng
Limampung piso taun-taon imbis na
tatlumpung piso na siyang napagkasunduan…
sumosobra na talaga sila!
Tandang Selo: Magpasensiya ka pa! Isipin mo
na lang na dumating ang mga kamag-anak
ngbuwaya.
Juli: (malungkot) Ngunit paano na ako
makakapag-aral sa Maynila? Kailan ako
magkakaroon ngmagandang damit?
Tandang Selo: Hayaan mo, sa susunod na taon
ay makakapagsuot ka na rin ng mahahabang
bestida at makakapagaral sa Maynila tulad ng
ibang kababaihan.
NARRATOR: Ngunit dumating ang taong
iyon ngunit wala pa ring nangyayari sa
pangako kay Juli. Lalo pang tumaas ang buwis
sa lupa ni Tales kaya’t napakamot na lamang
siya ng ulo.
Kabesang Tales: Hindi maari! Kailangan
gumawa ako ng paraan, hindi sapat na
magkamot lamang ako ng ulo. Ngunit paano
ko mababayaran ang dalawangdaang piso
na hinihingi nila sa akin?(pailing- iling)
(papasok si tandang selo)
Tandang Selo: Anak, magpasensya ka
hangga’t kaya mo, huwag kang sumuko ng
basta-basta.
Kabesang Tales: Pero itay, kukunin nila lahat
ng meron tayo kapag hindi ako
nakapagbayad at ayokong masayang lang
ang pinaghirapan natin sa loob ng ilang taon.
Tandang Selo: Ano na ang balak mong
gawin?
Kabesang Tales: Magrerebelde ako! Hindi ako
magbabayad ng kahit isang sentimo.
Tandang Selo: ANAK! Maghunos dili ka! Iyan
huwag na huwag monggagawin. Tandaan
mo na ang sinumang nanalo sa korte ay
naiiwang hubad.
Kabesang Tales: Ipinanganak tayong walang
saplot sa katawan, itay. At kapag tayo’y
namatay, babalik tayo sa pagiging abo.
NARRATOR: Hindi nagbayad si
kabesang Tales at ipinaglaban ang karapatan
niya sa lupain. Nakasalalay ang kinabukasan
ng kanyang pamilya sa kasong kanyang
ipinaglalaban. Walang sinuman ang
makaimpluwensiya kay Tales na umatras sa
laban. Maging ang Gobernador ay kinausap
siya upang takutin ngunit hindi siya natinag
nito.
Tandang Selo: (nag-aalala) Anak.. hindi ka ba
nababahala sa sitwasyon mo? Maging ang
gobernador ay kianausap ka na ngunit hindi
ka pa rin natakot o nagpaapekto man lang.
Kabesang Tales: Walang sinuman ang
makapipigil sa akin.
NARRATOR: Natalo si kabesang Tales
laban sa mga prayle ngunit umapela siya sa
laban dito. Dinala niya ang kanyang baril at
nagpatrulya sa paligid ng lupain. Isang araw
ay nahuli si Tales ng mga tulisan at humingi ng
500 piso bilang pantubos.
Juli: Ano na po ang gagawin natin lolo?
Natatakot po ako para kay itay?
Tandang Selo: Sa tingin ko ay kailangan nating
manghingi ng tulong. Ibenta mo ang mga
natitira sa’yo. Sadyang napakalupit ng
tadhana para sa atin.
Juli: Paano kung hindi pa sapat ito upang
ipang bayad sa mga tulisan? Malapit nang
matapos ang palugit nila sa atin na 2 araw.
Baka pugutan na nila si Itay. (naiiyak)
Tandang Selo: Hayaan mo, iha. Huwag kang
mawalan ng pag-asa.
NARRATOR: Maya-maya pa ay
dumating si Hermana Penchang.
Hermana Penchang: Nabalitaan ko ang
inyong sinapit. Papautangin kita sa isang
kundisyon.
Juli: Maraming salamat po, kahit ano gagawin
ko para sa aking ama.
Hermana Penchang: Manilbihan ka bilang
katulong sa akin.
Juli: Po? S-sige po... Pumapayag na po ako.
Hermana Penchang: Magaling! Bukas ng
umaga ay magsimula ka na, maliwanag ba?!
Juli: Opo... Maraming salamat po. (malungkot)
NARRATOR: Di nagtagal ay nalaman ito
ni Tandang Selo at lubha niya itong
ikinalungkot. Maging siJuli ay nalungkot sa
sinapit ng kanyang pamilya. Lalo na at bukas
na ang dating ni Basilio galling Maynila.
Juli: Hindi ko na maaring mahalin si Basilio,
dahil malalaman niyang hinayaan kong
magdusa kaysa ibenta ang laket niya. Paalam
mahal ko.
END OF KABANATA IV
Kabanata V: Noche Buena ng Isang Kutsero
Mga Tauhan:
Guwardiya sibil 1:
Guwardiya Sibil 2:
Kutsero:
Basilio:
Kapitan Basilio:
Tinyente:
Kura:
NARRATOR: Narating ni Basilio ang bayan ng
San Diego kung saan ginaganap ang
prusisyon para sa pagdiriwang ng gabi ng
kapaskuhan ngunit…
Guardia Civil: Nasaan ang iyong sedula?
Kutsero: Po? Naku, mukhang naiwanan ko
yata. Pasensya na po Señor.
Guardia Civil: Anong pasensya?! Hindi Maari
ito! Bumaba ka sa iyong karwahe. (GALIT)
Kutsero: Maawa na po kayo Señor, Hindi ko po
sinasadyang maiwanan ang aking sedula.
Guardia Civil: Kasalanan ito sa gobyerno!
NARRATOR: Kinulata ng Guwardiya Sibil
ang Kutsero at nagpatuloy na sila sa
paglalakbay. Dumating ang grupo ng mga
batang lalaki na may dalang ilaw, kandila at
parol napapel, kasunod si San Jose at ang
Birheng Maria.. Naging abala sa panunood
ang kutsero.
Basilio: Ginoo, magpatuloy ka na. (deadma
lang & tingin sa paligid)
Guardia Civil: Namatay ang ilawan ng inyong
kartel! Hindi maaari iyon! Sumama ka sa amin
sakuwartel! (sabay bitbit sa kutsero then Basilio
baba sa karwahe)
NARRATOR: Walang nagawa si Basilio
kundi ang maglakad na lamang patungo sa
bahay ni Kapitan Basilio. Pagdating niya ay
nakita niyang nag-uusap sina Simoun, Kapitan
Basilio, Kura, at Tinyente sa sala.
Basilio: Itong taong ito ay walang
pinalalampas …Magnenegosyo kahit saan.
Bibili ng mga alahas sa kalahating presyo at
ibebenta bilang panregalo. Lahat ng tao’y
nakikipagnegosasyon maliban sa amin.
Kapitan Basilio: Namatay na ang matandang
lalaki na tagapangalaga ng kagubatan ngunit
tumanggi ang kura na bigyan ito ng mahirap
na misa dahil ayon sa kanya ay mayaman
ang amo nito.
Basilio: Ho?! Ano po ang kanyang ikinamatay?
Kapitan Basilio: Hay!!! Namantay siya sa
katandaan.
Basilio: Namatay sa katandaan? Kung
namatay lang sana sa sakit. Wala na po ba
kayong ibang balita?
Kapitan Basilio: Haay! Dinukot nila si kabesang
Tales.
Basilio: Ano?! Kaawa-awa naman ang
kanilang sinapit. Kamusta na kaya si Juli?
END OF KABANATA V
Kabanata VI: Si Basilio
Tauhan:
Basilio:
Narration: Nang magsimulang tumunog
ang repeke kampana ng simbahan para sa
panggabing simba ay dali-daling nagtungo
ang mga tao sa simbahan na nagdulot ng sari-
saring ingay.
Basilio: Dapat kong siguraduhing walang
sumusunod sa akin para na rin sa aking
kaligtasan. Hay sa wakas nakarating din ako ,
muli na kitang makakapiling aking ina.
(mananalangin adlib!)
: Nay, nangungulilia na ako sa inyo ni crispin,
13 taon na ang nakakararaan magmula ng
mawala kayo. Salamat na nga lang at may
mga taong tumulong sakin ng kayo’y mawala.
Katulad ng lalaking tumulong sa akin para
kayo ay ilibing at si Kapitan Tiyao na
kumupkop sa akin at nagpapa-aral magpasa-
hanggang ngayon. Malapit na po ako
makapagtapos. (nagmuni)
END OF KABANATA VI
Kabanata VII: Si Simoun
Mga Tauhan:
Basilio:
Simoun:
NARRATOR: Paalis na si Basilio ng may
nakita siyang liwanag sa gitna ng mga puno,
mga sanga at kadilimang naghahari sa
kagubatan at makarinig ng mga kaluskos ng
mga paa. Nakakita si Basilio ng anino sa gitna
ng pook na iyon habang nag-uusisa. Dahan
dahang lumabas si Basilio mula sa
pagkakalingid malapit sa puntod ng kaniyang
ina.
Basilio: May maitutulong po ba ako sa inyo, G.
Simoun?
(Gulat na liningon ni Simoun ang tinig.)
Simoun: Anong ginagawa mo sa gubat na ito?
Basilio: Kung inyo pong magugunita, sa
mismong pook ding ito tayo nagtagpo may
labing tatlong taon na ang nakakaraan. Kayo
po ang naghandog sa akin ng isang
pakikiramay, at kung hindi ako nagkakamali,
kayo si Crisostomo Ibarra. Si G. Ibarra, na sa
pagkakaalam ng lahat ay patay na!
(Kinasa ang rebolber at itinutok kay Basilio.)
Simoun: Isang nakamamatay na lihim ang
iyong nalaman. Isang lihim na maaari mong
ikapahamak. Hindi mo ba naisip na dahil dito
ay maaari kang masawi sa aking kamay?
Basilio: Iba ang pagkakakilala ko sa inyo G.
Simoun.
Simoun: Ang pagkakatuklas mong ito sa aking
lihim ay isang malaking banta sa akin. Ang
maaaring pagkakabunyag nito ang sisira sa
plano ko!
Basilio: G. Simoun! Noo’y hinatulan kayong
filibustero at dahil doo’y kayo’y napakulong,
muli ba ninyo itong hahayaang mangyari?
Simoun: Walang ibang nakakaalam nito
maliban sa ating dalawa. At kung mawawala
ka sa aking landas ay mananatili itong isang
lihim. Madaling palabasin na napatay ka ng
mga tulisan sa loob ng gubat na ito.
Basilio: Kung gayon ay nagkamali pala ako ng
pagkakakilala sa inyo.
Simoun: Totoong ako’y naparito may labing
tatlong taon na ang nakakaraan, upang
dakilain ang isang kaibigan na inilaan ang
buhay para ipaglaban ang karapatan ng
mga Pilipino laban sa mga mapang-api. At
ngayo’y nagbalik ako upang ipagaptuloy ang
kanyang nasimulan.
Basilio: Hindi G. Simoun! Kung hindi dahil sa
pag-aaral ng mga kabataan ng wikang Kastila
ay hindi tayo pakikinggan ng pamahalaan. At
ang wikang ito ang magbubuklod ng tuluyan
sa mga Pilipino.
Simoun: Isang pagkakamali! Aanhin natin ang
wikang ito? Itatago lamang ng huwad na
wikang ito ang ating mga karapatan! Ang
ating mga pagkatao!
Basilio: G. Simoun, mali ang inyong iniisip.
NARRATOR: Naging mainit ang sumunod
na usapan ng dalawa. Subalit sa dulo nito’y
pinili pa rin ni Basilio na huwag suportahan ang
nagbibinhing plano ni Simoun na himagsikan
laban sa usaping Akademiyang kastila.
Simoun: Tama kaya ang aking ginawa?
Bahala na! mamatay ang mahihina at matira
nag mga malalakas! Kaunting pagtitiis na
lang, malapit na akong magtagumpay.
Kaunting tiis na lang.
END OF KABANATA VII
Kabanata VIII: Maligayang Pasko
Mga Tauhan:
Hermana Penchang:
Juli:
Tandang Selo:
Mga Kapit-bahay 1,2,3:
NARRATOR: Nag-uusap sina Hermana
Penchang at Juli, desperas na ng pasko.
H. Penchang: Juli pwede ka ng magsimula
bukas.
Juli: Pero pasko po bukas.
H. Pechang: Kung ganoon, ibalik mo na
lamang ang perang pinahiram ko sa iyo.
Juli: Sige po. Pupunta po ako ulit dito bukas.
NARRATOR: Araw ng Pasko..
Juli: Ahh… ang himala ng mahal na birhen!
(nagtungo sa altar lumuhod at nagdasal
matapos ay tiningnan ang pera na kanyang
hiniling sa birhen.) Tuluyan na nga talagang
naging malupit ang kapalaran para sa akin.
Ang himala ng birhen na tangi kong pagasa
upang makaligtas sa napipinto kong pagiging
katulong ay nawala na.(iyak ) Dapat ko na rin
sigurong kalimutan si Basilio sapagkat ang
isang taong may mataas na pinagaralan na
tulad niya ay malabo ng tuparin ang
pangakong kasal sa isang babaeng katulong
lang.
(CLOSE CURTAIN)
Juli: Lolo, aalis na po ako. Maligayang pasko
po. (paalis na ng bahay)
NARRATOR: Nalungkot si Tandang Selo
sa pag-alis ng kaniyang apo sa araw ng
Pasko. Sa hindi inaasahan ay bigla na lamang
napipi ang matanda. Wala siyang mabanggit
ni isang salita. Nakita siya ng kanilang mga
kamag-anak at mga kapit-bahay aligaga na
nagpakaba sa kanilang lahat.
Kapit-bahay 1: Tandang Selo! Tandang Selo!
Tandang Selo: AAAAAHHHHH!
Kapit-bahay 2: Mukhang napipi na si Tandang
Selo! Hala! Anong nangyari sa inyo ingkong?
Tandang Selo: AAAAAHHHHH!
Kapit-bahay 3: Naku! Wala rin yata rito si Juli.
Sigurado akong malulungkot ang batang iyon
kapag napag-alaman niya na ang nangyari
sa kaniyanng ingkong. Kawawang bata.
Tandang Selo: (hangin, ngungu style) Juliiiii!!
END OF KABANATA VIII
Kabanata IX: Ang mga Pilato
Mga Tauhan:
Babae 1:
Babae 2:
Kabesang Tales:
Alpares:
Tulisan:
Juli:
Hermana Penchang:
Basilio:
NARRATOR: Natalo sa usapin si
Kabesang Tales, nagpaalipin si Juli, at napipi
sa matinding pighati si Tandang Selo.
Babae 1: Hay, nalaman mo na bang napipi si
Tandang Selo?
Babae 2: Ay, oo. Kawawa naman siya.
NARRATOR: Samantala, may dalang
baril si Tales. Siya ay kasalukuyang hinahabol
ng Alperes at ng mga gwardiya sibil.
Kabesang Tales: Lupa ko ito! Walang
maipakitang mga papeles ang mga prayle na
sila ang may-ari. Nasaan ang pruweba niyo?
Akin ito. Hinding hindi ako magbabayad.
Alperes: Matigas ka talaga Tales!
NARRATOR: Dumating ang mga tulisan
at dinukot si Tales.
Kabesang Tales: Saan niyo ako dadalhin?
Tulisan: Sumama ka na lang! Kailangan kang
tubusan ng iyong kaanak para makauwi.
Juli: Babayaran ko na po. Pakawalan niyo po
ang aking ama.
NARRATOR: Samantala, sa bahay ni
Hermana Penchang.
Hermana Penchang: Juli, tuturuan kita
magbasa at magdasal. Aralin mo ang mga
librong iyan. Humiling ka na matubos mo ang
iyong ama.
Juli: Opo, maraming salamat po.
Hermana Penchang: Dapat lagi kang
nagbabasa ng mga dasal para biyayaan ka
ng Diyos.
Juli: Opo Hermana.
Hermana Penchang: Juli, alam mo ba kung
bakit hindi ka pinagpapala?
(natahimik si Juli)
Hermana Penchang: Simple lang, wala kang
kwentang babae. Hindi mo ginagampanan
ang katungkulan nating mga kababaihan na
magdasal at maglingkod sa Diyos.
Juli: Hindi naman po makatwiran ang dahilang
iyan.
Hermana Penchang: Aba! Sumasagot ka na
pala ngayon ha?
Juli: Hindi naman po sa ganun.
Hermana Penchang: Sa ganun ‘yon! Sabagay.
Nararapat lamang ang kasawiang iyan sa
inyong buhay. (umalis)
NARRATOR: Naiyak na lamang ng
tahimik si Juli sa mga nasabi ni Hermana
Penchang. Lumuhod ito sa harapan ng altar
upang manalangin. Ilang saglit lamang ang
lumipas ay biglang dumating si Basilio.
Juli: Basilio, nandito ka pala
Basilio: Teka, bakit ka umiiyak Juli?
Huli: Ayos lang ako, wala ito Basilio.
Basilio: Tahan na Juli.
Juli: Hindi naman namin ito ginusto eh, gusto
ko lang matulungan ang aking ama.
Basilio: Hayaan mo, nag-iipon na ako para
mabayaran ang utang mo kay H. Penchang.
Huli: Salamat Basilio.
END OF KABANATA IX
Kabanata X: Kayamanan at Karalitaan
Mga Tauhan:
Kabesang Tales:
Simoun:
Sinang:
Hermana Penchang:
Hermana Tika:
Padre Clemente:
Bagong may-ari ng lupa:
NARRATOR: Si Simoun ay nasa baryo
Sagpang kasama ang dalawa niyang tauhan
na may bitbit na mga baul nanaglalaman ng
alahas, sa gitna ng karalitaan ay hindi naman
nakalimutan ni kabesang Tales ang
nakasanayang tradisyon ng mga Pilipino ang
pagiging malugod na pagtanggap sa mga
bisita.
Simoun: Mahal na ginoo, kung inyo po sanang
pahihintulutan ay nais kong magpalipas ng
ilang araw dito sa inyong tahanan para kasi sa
akin ay ito ang pinaka-komportable at isang
magandang lugar para sa aking pakikipag-
kalakalan.
Kabesang Tales: Isa pong karangalan ang
makasama ang tulad ninyo kahit sa
panandaliang panahon lamang dito sa aming
habag na tahanan. Maari po kayong manatili
rito hanggang sa gusto ninyo.
Simoun: Salamat mahal na ginoo. Subalit,
matanong ko lang, sapat kaya ang aking
rebolber para protektahan ang aking sarili?
Nabalitaan ko kasi na maraming tulisan ang
nagkalat ngayon dito.
Kabesang Tales: Mayroon silang mga armas
na kayang pumutok nang malayuan.
Simoun: Ang rebolber na ito ay hindi
pangmalapitan! Tingnan ninyo (barilin ang
sanga ng isang puno) higit dalawandaang
metro ang layo noon ngayon maari niyo bang
sabihin sa akin kung sapat na ito?
 NARRATOR: Unti-unti na ngang
dumating ang ilang pamilya sa bahay ni
kabesang Tales sa balitang naroon ang
magaalahas. Si kapitan Basilio, hermana Tika
at ang anak na si Sinang ay handing gumastos
ng hindi bababa sa 3000. Naroroon din naman
si hermana Penchang Upang bumili ng
singsing nagawa sa dyamante para
ipangregalo sa birhen ng Antipolo na kanyang
ipinangako sa kanyang panata.
Lahat ng cast na involved:(sabihin sa isa’t-isa)
Maligayang pasko! Magsiupo na tayo.
Hermana Penchang: Diyos ko! Susmaryosep!
Ang babaing iyon! Hindi man lamang niya
alam ang tamang paraan ng pagdarasal,
limampung ulit ko na siyang pinabasa ng akda
ni Tandang Basio Macunat subalit wala pa ring
naiiwan sa kanyang ulo na tila salaan.
Hermana Tika: Sino? Sino bang iyong tinutukoy
aking kapanalig?
Hermana Penchang: Sino pa eh di ang
kaawa-awang si Juli! Pagkaganda-ganda na
bigla na lamang lumabas na kabute na
itinanim ng tikbalang. Hay naku! Dapat siyang
kaawaan! Sa palagay ko’y ibinigay siya sakin
ng panginoon para hamunin ako sa paglalapit
ng dalaga sa kanya.
Simoun: (ilalabas ang mga baul ng
kayamanan at alahas ) Mayroon ako ritong
mga kayamanang pa-gaari ng ng mga taong
markado ang mga pangalan sa ating
kasaysayan. Tulad na lamang ng kwintas ni
Cleopatra, mga mamahaling hikaw na
pagaari ng mga babae sa roma noong
panahon pa ni Pompey. Ang singsing na ay
pagaari ng prinsesa ng lambelle na si Maria
Antoinette. Subalit tanging sa museo ko
lamang maaring ipagbili ito paumanhin mga
minamahal kong tagapagtangkilik.
Sinang: Handa pong magbayad ang aking
ama ng hindi hihigit sa P3000 para sa mga
alahas na aming bibilin, nais ko po ng mga
antigo.
Hermana tika: (kukurotin at bubulong kay
sinang) Wag kang magpahalatang gustong
gusto mong muhang mga iyan baka tayo
mahalan.
Hermana Penchang: Nais kong bumili ng
singsing na napalalamutian ng dyamante,ito
ay aking iaalay sa birhen ng Antipolo parte ng
aking panata.
Simoun: Tignan mo ang isang ito, (titignan ni
hermana penchang at nagsabing bibilin niya
na ito.) ipagbibili ko iyan sa inyo sa halagang
P3000 libo
Hermana Penchang: (pabulong)
napakamahal naman ng singsing na ito?
NARRATOR: Bumiili ng alahas sila Sinang
at kanyang pamilya at matapos ay umalis .
Simoun: Ginoo, mayroon rin ba kayong nais
ipagbili na alahas?
Kabesang Tales: Ah! Mayroon, subalit hindi
iyon akin. Ang laket ni Maria Clara na nasa
pangangalaga ni Juli. Pero hindi ko alam kung
maaari ko itong ipagbili. Tatanungin ko muna si
Juli pagdating niya.
Simoun: Sige. Inaantok na ako Ginoo. Kung
iyong mamarapatin ay magpapahinga na
ako.
Kabesang Tales: Sige Ginoo.
NARRATOR: Habang naglalabas si
Simoun ng kaniyang mga gamit upang
magamit sa pagligo at pagpapalit ng
kasuotan ay palihim namang nakatingin sa
silid si Kabesang Tales. Sa hindi sinasadyang
pagkakataon ay inilabas ni Simoun ang
kaniyang Rebolber, inilapag muna niya ito sa
kaniyang kama at dumiretso sa palikuran
upang maligo.
Kabesang Tales: Ang rebolber!
NARRATOR: Nanlisik ang mga mata ni
Kabesang Tales. Umalis si Kabesang Tales.
Kabesang Tales: Ang Isang kayamanan
lamang na taglay ng magaalahas na ito ay
kayang bumago sa takbo ng aking
pamumuhay, kaya nitong palayain ang aking
anak at ibalik sa akin ang lupang saakin ay
kinamkam. Isang insulto sa naghihirap na
kagaya ko ang kanyang kayamanan. Kung
kukuha ako ng isa maari ko na..
NARRATOR: Lumabas at nakita ni
Kabesang Tales sina padre Clemente at ang
bagong nagmamay-ari ng kanyang lupain.
Padre Clemente: (tatawanan lamang si Tales)
NARRATOR: Kinabukasan, tatlong
pagpatay ang napabalita Una ay si Padre
Clemente na administrador ng lupa ng
simbahan, ang bagong may-ari ng lupa at
ang kanyang asawa na nalaslas ang
lalamunan at pinuno ng lupa ang bibig.
Simoun: Ahh..(naghihikab. bagong gising )
Bakit kaya naririto ang aking rebolber? Bakit
walang laman! (makikita ang liham)
READ KONSYENYA: Patawarin niyo ako Ginoo,
kung nagawa ko man kayong pagnakawan.
Subalit ang aking mahigpit na
pangangailangan ang nagtulak sa akin na
gawin ang bagay na iyon at bilang kapalit ng
inyong rebolber, iniwan ko ang laket na inyong
ninanais. Kinailangan ko ng armas upang
umanib sa mga tulisan. Pinapayuhan ko
kayong wag ng magpatuloy sapagkat kapag
kayo’y bumagsak sa aming mga kamay ay
hindi naming kayo ituturing na panauhin at
hihingan namin kayo ng malaking tubos.
END OF KABANATA X
Kabanata XI: Los Baños
Mga Tauhan:
Kapitan Heneral:
Padre Camorra:
Padre Irene:
Padre Sibyla:
Padre Fernandez:
Kalihim:
Extra 1:
Extra 2:
Simoun:
Ben Zayb:
Mataas na Kawani:
NARRATOR: Isang araw sa gubat ng
Bosoboso, mangangaso dapat ang Kapitan-
heneral subalit dahil sa natatakot siyang
mapahiya kung wala siyang maiiuwing
napatay na hayop, ay mas ginusto na niyang
umuwi nalang. Bumalik sila sa Los Baños.
Kapitan Heneral: Mabuti pa ang mga
pangasuhan sa Espanya! Napakaganda!
Samantalang ang nandito sa Pilipinas ay
pawang walang kwenta!
NARRATOR: Isang malaking kahihiyan
para sa isang Kapitan-Heneral ang hindi
makatama ng isang hayop sapangangaso.
Anon a nga lang naman ang sasabihin ng
mga Indiyong mahusay mangaso.
(naglalakad papuntang Los Baños)
Kapitan Heneral: (umiinom at masaya)
NARRATOR: Sa bahay ng Kapitan
Heneral Los Baños.
Kap.Heneral: Hahaha panalo na naman ako.
Siguradong hindi na kayo mananalo sa akin sa
susunod.
Padre Irene: Napakagaling niyo talaga Kaptan
Heneral.
Padre Sibyla: Sang-ayon ako diyan Padre
Camorra (patagong naiinis)
Padre Sibyla & Padre Irene( nag-aalala)
Kapitan Heneral: Sinasabi ko na nga ba ay
matatalo ko kayo. Kita niyo ang dami niyong
pagkakamali.
NARRAOR: Sa ibabaw ng hapag na
laruan ay nakataya ang ikalulusog ng pag-
iisip ng mga Pilipino kaya’t minarapat na
magpatalo nila Padre Sibyla para makuha ang
simpatya ng Kapitan Heneral.
Kapitan Heneral: Ngayon ay ililipat ko ang
mga kawani sa mga dapat nilang kalagyan
na bayan. Ang ilan naman ay aalisan ng
katungkulan at ipapatapon sa malayong
lugar.
(Don Custodio at kawani ay naglalakad sa
isang sulok at si padre Fernandez naman ay
malalim ang iniisip samantalang sina Simoun
at Ben Zayb ay naglalaro ng bilyar at
nagtatawanan sa kabilang kwarto)
Padre Sibyla: Padre Fernandez, ibig ninyo po
bang maglaro?
Padre Fernandez: Lalo akong hindi marunong
diyan padre.
Kapitan Heneral: Kung gayon ay papuntahin
niyo dito si Simoun para maglaro.
Kalihim: (Lalapit sa kap. Heneral habang di pa
naglalaro) Heneral, ano po ang pasya niyo sa
mga nasamsam na sandata?
(dadating si Simoun)
Padre Irene: Ibig ba ninyong palitan si Padre
Camorra, Senior simoun? Ngunit ang itataya
ninyo ay ang mga brilyante sa halip na salapi.
Simoun: Walang problema sa akin kung
gayon! At ano naman ang itataya ninyo?
Padre Sibyla: At ano naman ang itataya
namin?
Simoun: Aba! Kayo ni Padre Irene ay
magbabayad ng pagkakawanggawa,
panalangin, at kabaitan, hindi ba?
Padre Sibyla: Alam ninyong ang kabaitan ay
taglay ng bawat isa hindi tulad ng mga
brilyante ninyong napalipat-lipat ng kamay.
Ang kabaitang taglay ay nasa pagkatao na
namin.
Simoun: Kung gayon ay papayag akong
bayaran na lamang ninyo ng mga pangako.
Sainyo Padre Sibyla: Lilimutin ko nang limang
araw ang karalitaan ang kababaang-loob at
pagkamasunurin. Kayo naman Padre Irene ay
ganito: Lilimutin ko ang kalinisan ng ugali, ang
pagkamahabagin at iba pa. (natatawa
pagkatapos sabihin)
Padre Irene: Nakakapagtakang tao si Simoun,
kung anu-ano ang iniisip
Simoun (tatapikin ang Kapitan Heneral) – Ang
ibabayad naman ng Kapitan Heneral sa akin
kung sakaling matalo siya ay ang
pagkakaroon niya ng kapangyarihang
ipabilanggo ang isang tao nang limang araw,
o isang utos sa guardia civil na makabaril ng
bilanggo habang inihahatid sa bilangguan.
Extra 1: Ngunit Ginoong Simoun, ano ang
mapapala ninyo sa panalo ng kabaitan, mga
pagpapatapon at mgapagpatay?
Simoun: Bakit? Kailangan linisin ang bayan at
lipunan mula lahat ng may masasamang
budhi.
Extra 2: At hanggang ngayon ba ay galit pa
kayo sa mga tulisan, gayong maaaring
hiningan kayo ng mas malaking tubos. Huwag
naman kayong mawalan ng utang na loob.
Simoun: Ipinagtatapat ko na binihag ako ng
mga tulisan ngunit matapos akong magising
ay pinabayaan nila akong maglakad ng
walang hinihinging tubos maliban sa 2 kong
rebolber at 2 punyo. At kinakamusta pa nila
ang Kap. Heneral. (titingin sa Kap Hen.)
Kapitan Heneral: Dahil diyan ay lalagdaan ko
ang kautusan ukol sa mga sandata upang
maiwasan ang pagkakaroon ng armas ang
mga tulisan.
Simoun: Huwag! Huwag! Para sa akin, ang
mga tulisan ang mas may karangalan sa
lupaing ito. ( tututol dapat si Don Custodio)
Simoun: Ang kasamaan ay wala sa mga
tulisan sa bundok kundi nasa mga tulisan sa
loob ng bayan at lungsod.
Padre Irene: Gaya niyo?
Simoun: Tunay nga, gaya ko at gaya nating
lahat. Magtapatan na tayo total ay wala
naman nakakarinig na nandito tayo! Kapag sa
gubat tayo nanirahan ay lalabas ang bagong
lipunan at ang tao mismo ang mag-aayos ng
sarili niyang buhay.
Kalihim: (naghihikab at nag-uunat tapos ang
iba ay nagtatawanan)
Kapitan Heneral ( bibitawan ang baraha): Siya
tama na ang biruan at sugalan, magtrabaho
na tayo at marami pa akong dapat lutasin.
NARRATOR: Sa araw na iyon ay pag-
uusapan ang tungkol sa Akademya ng Wikang
Kastila kaya’t naroon sina Padre Irene at Padre
Sibyla. (papasok ang isang kalihim at may
sasabihin sa Kapitan Heneral)
Kapitan Heneral: Ano ba? Ano ba?
Kalihim: Ang panukala tungkol sa
pagbabawal sa paggamit ng mga armas
heneral.
Kapitan Heneral : Ipagbawal ngayon din.
Mataas na Kawani: Ipagpatawad po ninyong
sabihin ko na alinmang bansa ay
pinahihintulutan ang paggamitng armas de
salon.
Kapitan Heneral : Hindi tayo tutulad sa kanila.
Kalihim: Mag-aapat na buwan pa lamang
ngayon nang pagtibayin ang hindi
pagbabawal sa paggamit ng mga armas dito.
Simoun: Magagawan yan ng paraan.
Mataas na Kawani: Paano?
Simoun: Madali yan! Ipagbili lamang ang mga
armas de salon ng wala pa sa anim na
milimetro ang kalibre.
Mataas na Kawani (bubulong): Hindi ako sang-
ayon sa panukala mo.
Kalihim ( may hawak na papel at biglang
papasok): Ang guro sa Tiani ay humihingi ng
malaking bahay upang…
Padre Camorra (agad na sasabat): Ano pang
malaking bahay? Mayroon na siyang sariling
kanalig.
Kapitan Heneral: Wala akong kinalaman sa
bagay na iyan!
Padre Camorra: Ang guro na iyan ang isang
Pilibustero!
Padre Sibyla: Ang totoo ay ang sinumang ibig
na magturo ay maaaring magturo saan man.
Kapitan Heneral: Maraming karaingan ang
naririnig ko sa guro na iyan, mabuti pa’y alisin
siya!
Kalihim: Alisin!
Kapitan Heneral: Ang mga guro dito ay
umaabuso. Kalabisan ang paghingi ng higit pa
sa inang bayan. PILIBUSTERISMO!
Ben Zayb: Inang bayan muna, bago ang
lahat, ang ating pagka-Kastila.
Kapitan Heneral: Sa susunod ang lahat ng
dumaing ay tanggalin sa tungkulin.
( ipapahayag ni Don Custodio ang panukala
niya sa lahat)
Don Custodio: Napakadali lang ang solusyon
diyan kamahalan. Gawing paaralan ang mga
sabungan kahit sa loob ng isang linggong
araw.
Kapitan Heneral: Mainam na panukala.
Nadaig tayong lahat!
Padre Camorra: Ngunit ang totoo ay may
sabong sa buong linggo at ang pasabong
ang nagbabayad sa pamahalaan ay hindi
nararapat na..
Kapitan Heneral (biglang sasagot): Kung
gayon ay huwag magpaaral sa mga araw na
iyon!
Padre Irene: Ngunit alalahanin ninyong
nagbibigay sa pamahalaan iyang mga
sabungan na iyan.
Kapitan Heneral: Tama na yan! May iba akong
balak para sa usapin na iyan. May iba pa
bang dapat pag-usapan?
Kalihim: Ang kahilingan ng mga estudyante na
makapagbukas ng Akademya ng Wikang
Kastila.
NARRATOR: May mga anim na buwan
na naghihintay ng pasiya ang mga estudyante
ukol sa usaping ito. Naging kakatwa naman
ang namayaning katahimikan kaya’t
nagtanong ang kapitan Heneral.
Kapitan Heneral: Ano naman ang kuro-kuro
niyo?
Padre Sibyla: Isa yang matahimik na pag-
aalsang may tatak.
Mataas na Kawani: Pag-aalsa?
Padre Sibyla: Kinabibilangan ito ng mga
kabataang tinatawag na kawal ng masidhing
pagbabago. Kabilang dito ay si Isagani.
Padre Irene: Mayroon pang isa. Makaragui o
Macaraig, mayaman , kapitapitagan at
kalugog-lugod.
Padre Sibyla: At mayroon pang isang
nagngangalang Basilio.
Kapitan Heneral: Aha! Aha! Ganoon pala! Itala
ang mga pangalang iyan.
Mataas na Kawani: Ngunit heneral, hanggang
ngayon po ay wala kaming nababatid na
anumang masamang ginawa ng mga
kabataan na iyan.
Padre Camorra: Subalit ang mga Indiyo ang
hindi dapat matuto ng wikang Kastila.
Matututo lamang silang mangatwiran sa atin.
( magsasalita si Padre Fernandez at makukuha
ang atensyon ng lahat)
Padre Fernandez: Huwag kayong
maghihinanakit kung iba ang aking palagay.
Maipagkakaloob natin ng walang panganib
ang pagtuturo ng wikang kastila.
NARRATOR: Nagkaroon ng mainitang
diskusyon at napawalang-bahala ang
presensiya ng Kapitan Heneral. Lahat ay
nagsasalita kabilang na si Ben Zayb na
nakikipagtalo kay Padre Camorra( tatayo ang
kapitan Heneral at matitigil ang usapan)
Kapitan Heneral: Sa oras ng meryenda na lang
natin pag-usapan ang mga iyan.
Kalihim: Baka sumama ang kanilang mga
sikmura.
Kapitan Heneral: Bueno bukas na lang
ipagpatuloy ang diskusyon.
Mataas na Kawani: Ang anak na babae ni
kabesang tales ay humihingi ng tulong upang
mapalaya ang kanyang may sakit na lolo.
Kapitan Heneral: Hindi na ba ako maaaring
kumain ng mapayapa!
Mataas na Kawani: Tatlong araw na siyang
pabalik-balik dito, kawawa naman.
Kapitan Heneral: Sige! Padalhan ng sulat ang
tinyente ng mga guardia civil para palayain
ang matanda.
END OF KABANATA XI
Kabanata XII: Placido Penitente
Mga Tauhan:
Placido Penitente:
Juanito Palaez:
Paulita Gomez:
Donya Victorina:
Extra:
Tadeo:
Padre Millon:
(masama ang loob papuntang UST )
NARRATOR: Halos isang linggo pa lang
ng lumipas nang makabalik si Placido mula sa
kanyang pagbabakasyon ngunit iginigiit na
niya sa kanyang ina na gusto na niyang
umuwi at maghanapbuhay na lamang.
(nglalakad si Placido tpos tatapikin siya sa
likod ni juanito )
Juanito: Ole Penitente!. Ole Penitente!.
 NARRATOR: Ito pala ay si Juanito Pelaez
na kanyang kamag-aral, paborito ng mga
propesor ,maloko at mapagbiro. Dahil sa
pagiging pilyo ay lumalala ang pagkakuba
nito.
Pelaez: Nagsaya ka ba noong bakasyon,
penitente?
Placido: Oo ganoon, at ikaw? Kamusta ang
iyong bakasyon?
Pelaez: Mabuting-mabuti. Isipin mo,
naimbitahan ako ng kura ng Tiani, si Padre
Camorra. Napakaraming dalaga roon at
walang bahay na hindi kami napuntuhan.
Alam mo din ba kung sino ang nobya ni
Basilio.? Isang katulong, walang pera at hindi
pa marunong mag-Kastila. Pinaghahampas
nga ni Padre Camorra ang mga
nanghaharana sa kanya e. Hay naku, ang
laking hangal ni Basilio.
(tatawa ng malakas si pelaez at titingin naman
ng masama si Placido sa ka nya)
Pelaez : Maiba ako. Ano nga pala ang itinuro
ng ating propesor kahapon?
Placido: Walang tinalakay sa klase kahapon.
Pelaez: Eh, noong makalawa?
Placido: Itong tao na ito! Huwebes kaya
kahapon. Alam mo namang tuwing linggo at
Huwebes ay walang klase.
Pelaez: Oo nga pla, hangal talaga ako, e
noong Miyerkules?
Placido: Umambon non!
Pelaez : Mabuti! E noong martes?
Placido: Noong martes ay kaarawan ng ating
propesor at nagpunta kami sa kanya upang
siya’y batiin!
Pelaez: Talaga?! Nakalimutan ko. Talagang
hangal ako! Tinanong niya ba ako?
(magkikibit-balikat si Placido )
Placido: Hindi ko alam. Ngunit binigyan siya ng
talaan ng mga andun.
Pelaez: Oh?! E anong nangyari noong Lunes?
Placido: (bubuklatin ang libro at may ituturo)
Binasa niya ang talaan at nagturo ng leksyon
sa amin. Tignan mo ito…( tatabigin ni Pelaez si
Placido at titilapon ang mga libro)
Pelaez: Bayaan mo na ang leksyon at tayo’y
mag Dia-Pichido!
NARRATOR: dia-pichido ang tawag sa
mga estudyante sa Maynila sa mga araw na
napagigitnaan ng dalawang araw ng pista
kaya’t kinatatamaran nang pasukan ng mga
mag-aaral .( titingin ng masama si Placido kay
Pealez)
Placido: Alam mo, talagang hangal ka!
Pelaez: (mang-aasar at tatawa) Halina tayo
mag dia-pichido!
Placido: Alam mo ba na kapag dalawa
lamang ang liban sa klase ay hindi titigil ang
klase nabinubuo ng 150 na mag-aaral. At
ayokong mawalan ng halaga ang paghihirap
ng aking inaupang ako ay makapag-aral
lamang ng medisina. ( hihinto sandali si
Pelaeaz at may maaalala)
Pelaez: Oo nga pala! Alam mo ba na ako ang
inatasan na magkolekta ng kontribusyon?
Placido: Anong kontribusyon?
Pelaez: Para sa monumento!
Placido: Anong monumento?
Pelaez: Ikaw talaga, para kay Padre Baltazar,
hindi mo ba alam?
Placido: At sino si Padre baltazae?
Pelaez: Isa siyang Dominiko. Sige na magbigay
ka na para masabi nila na tayo’y galante.
Ipinapangako ko na hindi masasayang ang
ibibigay mong pera!
NARRATOR: Samantala naalala naman
ni Placido ang isang estudyanteng nakapasa
dahil sa pagbibigay ng kanaryo at tatlong piso
( Ipapakita ni Pelaez ang pangalan ni Placido
na isinulat niya)
Pelaez: Tignan mo, napakalaki ng pagkasulat
ko sa pangalan mo. P-L-A-C-……,, tatlong piso!
NARRATOR: Humingi ulit si Pelaez ng
karagdagang kontribusyon para naman sa
kaarawan ng kanilang propesor at
pinadagdagan pa ang mga ito na makita
niyang naglabas ng pera si Placido.
(kukulitin si Placido ni Pelaez )
Pelaez: Makinig ka, magbigay ka ng apat na
piso at isasauli ko ulit mamaya.
Placido: Isasauli mo rin naman pala e bakit ko
pa ibibigay sayo?
Pelaez: Oo nga pala. Napakalaki ko talagang
hangal.
NARRATOR: Pagdating nila sa kanilang
Unibersidad ay nakita nila ang mga
estudyante nahinihintay ang kanilang mga
propesor. Ilang sandali lamang ay may
humintong karwahe na lulan sina Doña
Victorina at ang pamangkin nitong si Paulita
Gomez
(bababa ng karwahe ng hindi ipapakita ang
paa ni Paulita..mamumutla si Isagani habang
tinitignan ni paulita .)
Isagani: Kamusta ka na?
Paulita: Ayos lang naman. (parang nahihiya )
(bababa si dona victorina at makikita si
Pelaez)
Dona Victorina: Magandang Umaga Juanito
(Si Juanito ngingiti at yuyuko lang
mapapatitig si Tadeo kay Paulita )
Tadeo: Anong ganda! Pakisabi sa propesor
may sakit ako.
NARRATOR: Si Tadeo ay isang magp-
aaral na pumapasok sa unibersidad araw-
araw para itanong kung mayroon silang klase.
Ngunit sa di malamang dahilan ay
kinagigiliwan siya ng mga propesor at may
magandang kinabukasan.
(may extra na tatawag kay Placido sa likod,
sumisigaw )
Extra: Penitente, Penitente, lagdaan mo ito?!
Placido: Ano yan?
Extra: Huwag mong intindihin basta lumagda
ka na!
NARRATOR: Naalala ni Placido ang
tungkol sa sinapit ng isang kabesa sa kanilang
bayan na Lumagda ng dokumento na hindi
man lang binabasa kaya nabilanggo at
napatapon.
Placido: Kaibigan patawarin mo ako, pero
hindi ako lalagda hangga’t hindi ko
naiintindihan yan!
Extra: Tungkol ito sa pagtutol sa kahilingan nila
Macaraig at nang iba pa tungkol sa
pagkakaroon ng Akademyang Kastilang Wika.
Placido: Sige sige kaibigan mamaya na,
nagsisimula na ang aking klase.
Extra: Ngunit hindi naman nagtsetsek ng
talaan ang inyong propesor!
Placido: Nagtsetsek siya minsan. Mamaya na!
at ayokong kalabanin si macaraig.
(papaalis na at naghahabol sa klase )
Extra: Ngunit hindi ito pagsalungat
Macaraig.
Placido: Binabasa na ang talaan!
(tatakbo papunta sa kanyang klase )
NARRATOR: May marka na ang
pangalan ni Placido at sa tingin niya ay wala
na siyang magagawa. Ngunit naisip niya na
malapit na ang kanilang pagsusulit kaya’t
pumasok siya sa kanilang klase.
(papasok si placido ng maingay ang paa at
maingay ang takong, titignan siya ng propesor
at kumunot ang ulo)
Padre Millon: Walang galang. Magbabayad
ka rin saakin!
& END OF KABANATA XII
Kabanata XIII: Ang Klase sa Pisika
Mga Tauhan:
Padre Millon:
Placido Penitente:
Julanito Palaez:
NARRATOR: Habang nagtuturo si Padre
Millon sa mga estudyante ay napansin niyang
may natutulog na estudyante sa kaniyang
klase.
Padre Millon: Hindi mo alam ang leksyon ano?!
TAMAD!
(tapos tumayo si Mangi)
Juanito: Ang salamin ay anumang makinis na
bagay sa ibabaw na ginawa upang makita
ang anumang makita nag iharap dito.
Nahahati ito sa dalawa, salaming metal at
salaming bubog.
Padre Millon: Kung ika’y bibigyan ng kaputol
na kahoy at masisinagan ng larawan ng mga
bagay na ilalagay sa harap, saang bahagi mo
ilalagay ang bawat isa?
Juanito: Marahil ay sa bandang itaas!
Padre Millon: Ang layo ng sagot mo!
(tinapik ni Juanito si Placido)
Juanito: Placido, ibulong mo ang sagot.
Placido: Ano?
Juanito: Ang sagot.
Placido: (pabulong) ang salaming kamagong
kasama ng salaming kahoy!
(tapos tatawa ung buong klase, )
kay
Padre Millon: Ikaw Placido, hindi kita
tinatanong ngunit ibig mong sagipin ang iba.
Tumayo ka’t ikaw ang sumagot sa aking mga
katanungan.
(tapos magsagutan na lang kayo nun)
Padre Millon: Mas mainam ang tawag sa iyo
na Placidong bulong! Labinlimang araw na
liban! Isa pa at magbabakasyon ka na!
Placido: Ngunit apat na araw pa lang akong
liban.
Padre Millon: Sa tuwing liliban ka ng isang
araw, lima ang katumbas. Ilan ba ang limang
makalima?
Placido: Dalawampu’t lima po.
Padre Millon: 3 beses pa lamang kitang nahuli.
Ilan ang talong lima?
Placido: labing lima po.
Padre Millon: Kapag lumiban ka pa ng isa ay
lalabag ka na. Mamarkahan pa kita ng isang
guhit dahil di mo alam ang leksyon ngayon.
Placido: Alisin niyo na lahat ng marka ko sa
araw na ito!
Padre Millon: ABA! At bakit?!
Placido: Hindi ko po maisip kung pano ang
wala rito ay makapag uulat ng leksyon.
Padre Millon: Hindi ba pwedeng liban sa klase
pero alam ang leksyon?
(tas Ihahagis ni Placido yung libro sa harap ng
guro)
Placido: Sige! Ilagay mo na ang lahat ng guhit
na gusto mo! Hindi na ko makatiis! (galit)
(tas magwawalkout si Placido)
END OF KABANATA XIII
Kabanata XIV: Ang Tirahan ng Mag-aaral
Mga Tauhan:
Juanito Palaez:
Pecson:
Sandoval:
Macaraeg:
Instik:
Extra 1:
Extra 2:
NARRATOR: Malaki at malawak ang
tahanan ni Macaraig kung saan matatagpuan
dito ang mga kabataang naglalaro at nag-
uusap usap, ( naglalaro ang mga estudyante
at may inaasar naintsik).
Intsik: Ah! Hindi na to ganda! Kayo masama,
masamang kristyano! Kayo demonyo! Kayo
wala respeto! Kayo mamatay na!
NARRATOR: Natigil ang ingay ng unting-
unting mag sidatingan ang mga kilalang mag-
aaral kasama si Macaraig gayun din si
Sandoval, na isang espanyol. Nagkakagulo at
nagtatanong sila kay sandoval kung ano ang
kinalabasan ng Akademya.
Pelaez: Sinisigurado ko na magtatagumpay
ang ating panukala dahil isa ako sa nagtatag
ng samahan na ito.
Pecson: Wag ka ng umasa! Magiging positibo
ang resulta ng petisyon.
Pelaez: Aba! Aba! Kung sakiling hindi
magtagumpay ang petisyon, huwag ninyo
akong isangkot diyan.
Sandoval: Napaka-negatibo ng pag-iisip mo
Pecson! Alam ko na maka-prayle ang kapitan-
heneral. Ngunit walang sariling pagkukuro ang
heneral.
Pecson: Wala akong ibig sabihin diyan
Sandoval! Naniniwala ako na may sarili siyang
pagkukuro.
Sandoval: Katotohanan lamang, katotohanan!
Ang iba ay mga haka-haka lamang, at ilan sa
mga ito ay ayokong tawaging supersibo.
Pecson: Ayan na! Pagiging supersibo na ang
pinag-uusapan.
NARRATOR: Hindi kagustuhan ni
Sandoval ang mangatwiran sa isang
mahabang diskusyunan.
Sandoval: Hindi biro ang mga bagay na ito. Ito
ay seryosong bagay, subalit ano ang
nagsisilbing basihan upang tanggihan nila ang
pagkakaroon ng Akademya?!
Pecson: Dahil sa gabi ang magiging oras ng
klase, makakasira daw iyon sa kagandahang
asal ng mag-aaral. Laban ito sa integridad ng
Unibersidad.
Sandoval: Anong laban? Ang Unibersidad ay
may tungkulin tugunan ang pangangailangan
ng mga estudyante. Hinay lang mga ginoo,
hindi ako maka-prayle.
Pecson: Ngunit iyon ang nakikita ko
Sandoval: (sisigaw) Ayan na naman kayo,
walang alam kung hindi negatibo! Kailangang
hindi tayo mawalan ng pag-asa.
NARRATOR: Ipinag-patuloy ni Sandoval
ang pagtatalumpati, kahit walang sumasabat.
Sandoval: Ang pagtitipon na ito ay mahalaga
dahil ipapa-alam sa atin ni Macaraig ang
ating tagumpay(magpapalak-pakan at lahat
ay pumupuri)
Pelaez: (sisigaw) Ipagpatuloy natin ito mga
ginoo, at ako ang isa sa mga pangunahin na
gumawa ng unang hakbang.
Pecson: Magaling-magaling! Subalit ang
kapitan-heneral, paano kung humingi siya ng
mga kuro-kuro at hindi sumang-ayon na
pahintulutan tayo.(napatingin kay sandoval at
hindi nakapag-salita)
Sandoval: Eh di ?!
Pecson: Eh di ano?!
Sandoval: Eh di sa kabila ng mga papel at
mga artikulo, kung saan ay inilalabas nila ang
mga hangarin na matuto kayo ay lumalabas
na tila hinaharangan at ipinag-kakait nila ito sa
inyo ngayon. (mag-sisigawan ang lahat)
Lahat: Tama!
Extra 1: Bravo! Bravo! Mahusay Sandoval!
Bravo!! Tanggapin ang hamon.
Pecson: Tanggapin ang hamon?!
pagkatapos?
Sandoval: At pagkatapos……. Ako si Sandoval,
sa ngalan ng Espanya, tatanggap ng hamon
(yayakapin ni Isagani si Sandoval at susundan
ng iba pa, lahat ay lumuluha ng kaligayahan
attanging si Pecson lamang ang hindi
nakikisaya)
NARRATOR: Ang bagong dating ay si
Macaraig, ang lider ng kilusan at nagmamay-
ari ng mga tinutuluyan ng mga mag-aaral.
Maganda ang kanyang ugali, makisig at
mayaman. Nais Lamang niya mag-aral ng
abugasya, at kilala siya sa kanyang
kasipagan sa pag-aaral.
Macaraig: Nakipagkita ako kanina kay Padre
Irene.
Extra 2: Mabuhay Si Padre irene!
Macaraig: Isinalaysay sa akin ni Padre Irene
ang naganap sa Los Baños. Pinaglaban niya
ang ating mga hangarin laban kina Padre
Sibyla, P. fernandez, P. Salvi, Kapitan Heneral,
at maging kay Simoun.
Extra1: Ang mag-aalahas na si Simoun?! Ano
naman ang kinalaman niya dito??
Extra2: Tumahimik ka!
Macaraig: Marami rin kawani ng Pamahalaan
ang labag sa ating balak. Pati na ang intsik na
si Quiroga.
Extra 1: Quiroga?! Ang taga-gawa ng……
Extra2: Tumahimik ka!
Pecson: Hindi ba matagal ng hindi kumikilos
ang lupon na ito?!
Macaraig: Iyan na ang kanilang isinagot kay P.
Irene, Ngunit ayon sa kanya, mainam ito at
mabubuhay itong muli. Nasa kamay naman ni
Don Custodio ang ating Panukala.
Mga Extra: Mabuhay si Don Custodio!
Pecson: At kung hindi pumanig si don Custodio
sa atin?
Macaraig: Yan din ang aking hinaing kay P.
Irene, subalit nailantad na natin ang mga
suliranin sa hamong ito.
Extra1: At paano naman natin mahihikayat si
Don Custodio? 2 paraan ang itinuro niya sa
akin, ang intsik na Quiroga, at si Macaraig.
Extra 2: Tama na ang tungkol kay Quiroga!
Hindi siya pag-uukalan ng pansin ni D.
Custodio.
Pecson: Ah tama alam ko na! si Pepay ang
At mananayaw!
NARRATOR: Si Pepay ay isang
magandang babae na kaibigan ni Don
Custodio.
Pelaez: Ako na mismo ang pupunta kay Pepay
yaman na lamang na kaibigan ko siya.
Isagani: Tama na ang paglapit kay P. Irene at
sobra na kung aabalahin pa ang babae.
Extra: At isa pang paraan ay dumulog na
abugado’t tagapayo ni Don Custodio na si
Señor Pasta.
Isagani: Sang-ayon ako diyan, si Señor Pasta
ay isang Pilipino at naging kamag-aral ng
aking tiyuhin, subalit paano natin makukuha
ang kanyang simpatya?
NARRATOR: Sumang-ayon sila sa
mungkahi ni Isagani at napag-kasunduan na
ito ang kakausap kay Senyor Pasta sa araw na
rin iyon.
END OF KABANATA XIV
Kabanata XV: Si Ginoong Pasta
Mga Tauhan:
Isagani:
Ginoong Pasta:
(pasok si Isagani habang nagsusulat si Señor
Pasta; ubo, tignan sapatos ni Isagani tapos
patuloy na magsusulat )
Señor Pasta: (hinto sa pagsulat, tingin kay
Isagani tapos ngiti) Aba, kayo pala. Maupo
kayo at patawarin mo ako, hindi ko alam na
kayo pala yan. Kamusta na ang inyong
tiyuhin?
Isagani: Maayos naman po ang kanyang
kalagayan. Siguro po nabalitaan niyo na nais
po naming mga mag-aaral na magtayo ng
Akademya ng Wikang Kastila. Si Padre Irene ay
sinusuportahan po kami ngunit tutol si Padre
Sibyla at ang ibang mga Prayle. Kinausap po
sila ni Padre Irene, kasama po ang Kapitan
Heneral.
Señor Pasta: [simangot] Ito ay isang bansa ng
mga panukala. Ngunit magpatuloy kayo.
Isagani: Naisipan po naming dalhin ang aming
panukala sa Lupon ng Paaralang Primarya
kung saan po isang kasapi si Don Custodio at
ang mananayaw na si Pepay. Kaya po ako
nandito ay para humiling po ng pabor mula sa
inyo. Naniniwala po kami na matutulungan
niyo po kami kung sakali pong humingi ng
payo sa inyo si Don Custodio.
Señor Pasta: Tama! Walang hihigit sa
pagmamahal ko sa bayan, ngunit hindi ako
maaring mangako. Marami akong iniintindi
kaya dapat akong kumilos nang maingat.
Isagani: Hindi po namin nais na ilagay kayo sa
alanganing posisyon. Pareho lang ang ating
layunin, magkaiba lang ang mga paraan.
Señor Pasta: Talagang kapuri-puri ang
pagtulong sa pamahalaan lalo na kung ang
pagtulongay may kalakip na pagsunod at
walang halong pagtutol o pagsalungat.
Isagani: Naniniwala akong ang pamahalaan
ay humahanap ng mas matibay na batayan
kapagito ay sinusubukan. Naniniwala ako na
ang katarungan at katwiran ay mas matibay
na batayan.
Señor Pasta: (biglang tingin kay Isagani)
Binata, `wag mo nang isipin ang mga
ganyang bagay dahil mapanganib iyan.
Hayaan mo na ang pamahalaan sa kanilang
trabaho.
Isagani: Ang pamahalaan ay binuo para
dinggin ang hinaing ng mga mamamayan
nito.
Señor Pasta: Ang mga nangangasiwa sa
pamahalaan ay mga mamamayan din at di
hamak namarunong.
Isagani: Dahil ang tao ay nagkakamali rin,
hindi dapat balewalain ang kuru-kuro ng iba.
Señor Pasta: Kailangang magtiwala ka sa
kanila, sila ang umaasikaso sa lahat.
Isagani: May kasabihan sa Kastila na ang hindi
umiiyak na sanggol ay hindi bibigyan ng
gatas;kapag hindi ka nanghingi, hindi ka
bibigyan.
Señor Pasta: Ang pagbibigay ng kuru-kuro ay
hindi rin dapat gawin sapagkat ipinahihiwatig
nito na maaring nagkakamali ang
pamahalaan. Ang mga mamamayan, lalo na
ang mga mapupusok na kabataan.
Isagani: (medyo galit) Ipagpaumanhin po
ninyo, subalit kapag nanghingi ang mga tao
sapamahalaan nang mahinahon ay dahil
iniisip nila na makabubuti ito at handa nang
ibigay. Ang mga ganitong hakbang ay hindi
dapat ikagalit at sa halip ay ikarangal. Ang
anak ay humihingi saina at hindi sa ina-inahan.
Señor Pasta: Maaaring makakita tayo ng
pinunong palalo pero palaging may ibang
katwiran. Magkakaiba ang palakad ng mga
namumuno sa pamahalaan.
Isagani: Nahuhulaan ko ang gusto ninyong
sabihin. Gusto ninyong sabihin na ang isang
pamahalaan ay hindi perpekto at nakabatay
lamang sa kuru-kuro…
Señor Pasta: Hindi, hindi iyon! Ang gusto kong
sabihin ay....nasaan na ba ang salamin ko?
Isagani: Hayan po.
(Isinuot ni Señor Pasta ang salamin at
kunwaring nagbabasa ng papeles at nakita
niyang naghihintay ang binata)
Señor Pasta: May gusto sana akong sabihin
kaya lang nalimutan ko, nawala ito sa isipan
ko dahilcsa inyong paghadlang. Kung alam
ninyo lamang kung gaano kagulo ang aking
isip, marami kasi akong gagawin.
Isagani: Kung gayon, ako po’y…
Señor Pasta: Isantabi mo na lang ang hakbang
na iyan sapagkat yan ay sadyang
mapanganib. Ang maipapayo ko ay
pabayaan mo na lang gumawa ang
pamahalaan.
Isagani: Mauuna na po ako. (sarcastic smile,
tapos shake hands, tapos alis)
Señor Pasta: Kaawa-awang binata! Ang mga
ganoong diwa ay pumasok sin sa aking
isipannoong ako’y bata pa. Ang katotohanan,
ang bawat bansa ay may iba’t ibang
ugali,panahon o kaya’y sakit. Kaawa-awang
binata! Kung mas maraming tao lamang ang
kagaya niya, hindi na sana ako tumanggi. Panauhin 1: O? Ah! Nandito pala si Quiroga!
Kaawa-awang Florentino! Napakaganda naman ng damit na kanyang
suot!
END OF KABANATA XV
Quiroga: (thoughts ni quiroga) Alam ko! Hindi
Kabanata XVI: Mga Kapighatian ng Isang kayo dumating para sa’kin kundi dahil sa’king
Intsik hapunan. (aloud) Mga ginigiliw kong
panauhin, maraming salamat sa inyong
Mga Tauhan: pagdalo sa munting salu-salo na aking idinaos.
Nawa’y masiyahan kayo ngayong gabi. Siya
Panauhin 1: nga pala, handa naang hapunan tayo ng
Panauhin 2: magsalu-salo. (mga tao punta sa kainan)

Negosyante: (adlib, tawanan.. nagsasaya, pasok si Simoun)

Negosyante 2: Quiroga: Senyor Simoun! Nandito na pala

kayo… halina’t tayo’y magsalu-salo.
Quiroga:
Simoun: Maraming salamat senyor! Ngunit
Simoun: ako’y naghapunan na.

Don Timoteo: Quiroga: Ganun Ba? Heto’t uminom ka na

Kawani:
Ben Zayb:
Padre Camorra:
Padre Salvi:
Don Custodio:
Juanito Palaez:
NARRATOR: Pagsapit ng gabi ay
nagdaos ang negosyanteng Intsik na si
Quiroga ng magarbong salu-salo sa itaas ng
kanyang tindahan sa daang Escolta.
Napakaraming dumalo rito kabilang na ang
mga prayle, militar, kawani, kasosyo,
negosyante, mamimili at padrino. Ang
kanyang tindahan ang pinagkukunan ng lahat
ng pangangailangan sa mga parokya at
kumbento, at maging ng mga kawaning nais
umutang ng paninda.
Panauhin 1: Nabalitaan ko na may pagsasalo
mamaya sa bahay ni Quiroga. At
nabalitaanko rin na maraming pupunta rito.
Kasama na rito ang mga kilalang may
katungkulan sagobyerno, pati na rin ang mga
prayle.
Panauhin 2: Ah, oo, nabalitaan ko nga.
Maging ako ay imbitado sa salu-salong ito.
NARRATOR: Sa bahay ni Quiroga.
Kawani: Napakaganda naman ng mga
palamuti dito sa bahay ni Quiroga!
Negosyante: Tama ka diyan! Napansin ko rin
itong mga kuwadrong bughaw na gawa pa
sa Canton o Hongkong. Pati na ang mga
kromo ng mga babaeng alipin ng Sultan.
lamang ng serbesa. (tawanan, kwentuhan)
Negosyante: Hay naku! Humihina na ang aking
negosyo! At natatakot ako na baka tuluyan na
itong bumagsak.
Negosyante 2: Gayun din ang aking negosyo.
Hindi ko na alam ang aking gagawin. Senyor
Simoun! Ano sa tingin niyo ang dapat kong
gawin?
Simoun: Ano?? Ako??? Hinihingi niyo ang
aking opinyon?
Negosyante: At bakit naman hindi?
Simoun: Uhmm…. Sa tingin ko ay dapat niyong
pag-aralan kung bakit nagtatagumpay ang
ibang mga bansa, at gayahin niyo ang
ginagawa nila.
Negosyante: At bakit sila nagtatagumpay,
ginoong Simoun?
Don Timoteo: Ang hindi parin natatapos na
mga daungan ang nakapagpapabigat sa
kalakalan! Hay!!
Negosyante: At dumaraing kayo! Kautusan ng
Kapitan Heneral na ipagiba ang mga bahay
nagawa sa magagaang materyales! Kayo ka-
aangkat pa lamang ninyo ng Galbasinadong
yero!
Don Timoteo: OO! Ngunit magkano naman
ang nagastos kosa kautusang yang?!
Pagkatapos hindi pa ipapatupad sa loob ng
isang buwan ang demolisyon kailangang
hintayin pa ang kwaresma at pagdating ng
iba pang inangkat. Ang gusto ko sana’y
ipagibaang mga ito sa lalong madaling
panahon. bukod pa dito ano ang ipang-bibili
sa akin ngmga may-ari ng bahay ay pawang
mahirap sila?
Negosyante: Mabibili ninyo rin ang mga bahay
sa munting halaga.
Don Timoteo: At pagkatapos ay gawan ng
paraan na mapawalang bisa ang kautusan at
ipag-bili muli ang mga bahay sa dobleng
halaga. Ganyan ang hanapbuhay!
NARRATOR: Iniwan ni Simoun ang
dumaraing na mga mangangalakal. Ngunit
nakaharap niya naman si Quiroga. Na biglang
naging malungkot ang dating palangiting
mukha. Ginagalang ni Quiroga si Simoun, dahil
sa mayaman ito, sa balitang malapit ito sa K.
Heneral naalala niya ang winika ni Simoun
ukol sa pagiging masunurin ng bansa.
Simoun: Naibigan ba niya ang mga purselas?
Quiroga: (intsik ang salita) Nakoww! Ginoo
Simoun. Akien lugi akien magsak!
Simoun: [tinatago ang tawa] Ikaw? Malulugi??
Mukhang hindi kapani-paniwala iyon.
Quiroga: Hindi mo alam akien lugi!
(aalis, punta sa isa pang silid)
Quiroga: Ang totoo niyan Senyor, hindi talaga
para sa akieng asawa ang pulseras… Para ito
sa babaeng kaibigan ng isang opisyal na
mataas ang tungkulin. Kailangan ko ang
tulong niya, para tumubo ng anim na libong
piso. Sa isang kalakal..Pinapili ko siya sa 3
purselas…
Simoun: at anong nangyare?
Quiroga: Hay naku! Nagulat ako ng piliin niya
ang 3 purselas. Senor, ako’y nalugi! Hayyy…
Simoun: (natatawa) Ganito na lang, kapag
may pumunta rito upang mangutang, sa’kin
niyo ito ituro. Ililigtas ko kayo sa mga
mangungutang.
Quiroga: Naku! Maraming salamat senyor
Simoun. Maasahan niyo ang aking tulong.
Simoun: (umiiling) Kailangan ko pa naman ng
salapi, akala ko ay mababayaran ninyo ako.
Ayaw ko lamang na malugi ka sa iyong
negosyo kaya gagawin ko na lang na pitong
liboang utang mong siyam na libong piso kung
papayag kang itago sa iyong bodega ang
mgainangkat kong baril.
Quiroga: (shocked) B-b-b-baril?!!
Simoun: Wag kayong mabahala! Hindi ko kayo
ipapahamak. Unti unti ko itong itatago sa mga
bahay bahay at pagkatapos ay
hahalughugin. Makukulong ang mga may ari
ng bahay at malaki ang magiging kita ko sa
paglakad ng mapalaya ang mga bilanggo.
Quiroga: Ngunit Senor Simoun.
(nagaalinlangan) Hindi ba’t mapanganib ang
binabalak mo?
Simoun: Kung ayaw mo naman, sa iba na lang
ako hihingi ng tulong pero kailangan ko ang
siyam na libong piso mo.
Quiroga: Hayy…. Sige, pumapayag na ako
Senyor Simoun.
Simoun: Mabuti naman.. Maraming salamat
sa iyong kooperasyon.
Quiroga: Halika na at bumalik na tayo sa
kasiyahan.
(BUMALIK NA SILA SA MAY MGA TAONG
NAGTATAWANAN…NAGSISIYAHAN…UMIINOM)
Ben Zayb: May nalalaman ka ba tungkol sa
magnetismo? Espiritismo? Madyik? At iba pang
may mga kinalaman dito?
Padre Camorra: Ha! Syempre naman no! Anu
bang tingin ninyo sa’kin? Isang Indiyong
walang alam?!
Juanito Pelaez: Nabalitaan niyo na ba ang
idinaraos na perya sa Quiapo?
Ben Zayb: At anu naman ang kapanapanabik
tungkol dito?
Juanito Pelaez: Ang mahika ni Mr. Leeds!
Nakakapaglabas daw siya ng pugot na ulo
saloob ng kahon at ako mismo ay nakasaksi
rito.
Ben Zayb: Hmm… Sa tingin ko’y isa lang itong
kaso ng optika.
Padre Camorra: Nagkakamali ka! Dahil
lamang ito sa espiritismo!
(BACKGROUND FIGHTING,NOISES. PADRE SALVI
NANANAHIMIK)
Simoun: Mas mabuti pang panuorin natin ito
para malaman kung sino ang tama o mali?
Padre Salvi: Ngunit mahirap makipagsiksikan
sa mga tao.
Don Custodio: Sumasang ayon ako sainyo
reverendo.
Ben Zayb: Basta! Ako na ang bahalang
makipagusap kay Mr. Leeds. At walang ibang
makakapasok habang nanunuod tayo.
END OF KABANATA XVI
Kabanata XVII: Ang Perya sa Quiapo
Mga Tauhan:
Padre Camorra:
Ben Zayb:
Extra 1:
Extra 2:
Extra 3:
Juanito Palaez:
NARRATOR: Isang gabi sa buwan ng
Enero, ang mga tao ay natitipun-tipon sa Perya
upang magsaya at maglibang. Sa Perya, may
nakaka-indayog na musika, at mayroong ding
magagandang dekorasyon at pailaw. (lahat
ay busy sa kakalakad, kaka-enjoy, kaka-ikot
sa paligid, lahat ay nagagalak)
Padre Camorra: Uy! Ang daming kaaya-ayang
makikita sa paligid at mas lalo pang
nagkapagpapaligaya sa akin ay ang mga
naggagandahang babae sa paligid.
(masaya si P.Camorra, at madalas siyang
mapatingin sa mga babae)
(P. Camorra mabubunggo si Ben Zayb)
Padre Camorra: Ay! Paumanhin Ginoo, hindi
ko sinasadya.
Ben Zayb: Ah opo.. wala pong anuman .
Padre Camorra: Ben Zayb, ano sa tingin mo
yung babaeng yun?? Maganda ba?
( masaya, manyak)
Ben Zayb: (sigh) Hay! Padre Camorra
(mandidiri kay Padre Camorra)
Padre Camorra: (kausap ang sarili) Kailan kaya
ako magiging kura na Quiapo?
(Dumating si Paulita w/ Isagani and Victorina
sa Perya at namangha ang lahat, nakuhaniya
ang atensyon ng lahat ng nasa liwasan][
Inabot ni P. Camorra ang braso ni Ben
Zayb…ini-imagine niya na ito ay si Paulita)
Extra1: Wow! Napaka-ganda talaga ni Paulita.
Extra2: Oo nga, sang-ayon ako diyan, tunay
ngang nakakabigahani siya.
Extra3: Siya na yata ang pinaka magandang
dilag na nakita ko sa tanang buhay ko.
Palaez: Magandang gabi binibini! Kamusta ka
na?
Padre Camorra: Pambihirang dalaga!
Napaka-gandang bata! (sobrang amazed)
Ben Zayb: Tayo na, Padre! Kurutin na lamang
ang sarili ninyong tiyan at tumahimik!(asar)
Padre Camorra: Pambihirang dalaga!
Napakagandang dilag! At nobyo pala niya
ang nakagalit kong estudyante. Mapald siya’t
hindi siya nabibilang sa aking Parokya!
Ben Zayb: Ano ba, Padre Camorra?!! Tara na
po! At baka mahuli pa atyo sa palabas!
(aalis sina Ben Zayb at Padre Camorra,
pumunta malapit sa may palabas)
Extra1: Uy, ano bang meron diyan??
Extra2: Ang pagkakarinig ko magkakaroon
daw ng isang pagtatanghal diyan.
Extra1: Oh talaga? Ano namang klaseng
palabas?
NARRATOR: Nag kubol ang isang
tindahan na puno ng maliliit na estatwang
kahoy na iniuugnay sa bansa at kumakatawan
sa lahat ng klase, lahi, propesyon ng mga
nasakapuluan. Ang mga prayle naman sa
Pilipinas ay iba; pasensiyoso, maayos manamit
at lahat ng kabutihang asal, nasa kanila na.
Padre Camorra: At sino naman ang kamukha
ng estatwang ito? Ha? Ben Zayb?
Ben Zayb: Ang estatuwa ay isang babaing iisa
ang mata, magulo ang buhok at
nakasalamapak sa sahig gaya ng mga anito
ng mga Indiyo, habang namimirinsa ng damit.
Padre Camorra: Eh, Ben Zayb, ang nakaisip
nito ay hindi hangal, hindi nga ba?
Ben Zayb: Hindi ko matukoy ang ibig ninyong
sabihin.
Padre Camorra: Hindi mo ba nakikita ang
pamagat? “Ang pahayagan ng Pilipinas” ang
bagay na pinaplantsa ng matandang
babaing iyan ay tinatawag na pahayagan.
hahahaha! (tatawa lahat)
NARRATOR: Marami sa mga bisita ay
hindi nagustuhan ang pagtatanghal. Binigyan
diin nila ang patakaran ng sining at kinilatis
ang sukat ng mga bahagi tulad ng isang
estatuwa. At Hindi maintindihan ni Padre
Camorra kung paano nagmukhang tama ang
isang estatuwasa kabila ng pagkakaroon nito
ng apat na ilong at pitong ulo, at may isang
nagsabi na masyadong matipuno ang
pagkakagawa sa estatuwa ng Indiyo. (lahat
ay nag-bigay ng opinyon at kritisismo)
Padre Camorra: Bakit? Bakit ilong lang ang
binigbigyan niyo ng pansin? Maari rin naman
lagyan pa ng mga binti yan diba?
(away-away, nagtatalo kung may talento
daw ba ang mga indiyo sa larangan ng pag-
ukit)
Ben Zayb: Ang lahat ay nagsasabi, na ang
intsik ay si Quiroga. Subalit sa malapitan
aykawangis nito ni Padre Irene. At ano ang Ben Zayb: Mister, yamang tayu-tayo lamang
masasabi mo tungkol sa Ingleterong naman ang narito at hindi kami mga indiyona
Indiyo?Kamukhan naman niya si Simoun! madaling maloko, maaari ba naming Makita
(tawanan lahat) hahahahah! ang kadayaan? Siyempre alam naming
naepekto lang ng optika ang palabas,
Extra 1: Totoo nga, totoo nga, siya nga iyon! datapwat ayaw ni Padre Camorra na
maniwala.
Extra 2:Ngunit nasaaan si Simoun? Hikayatin
ninyo siyang bilhin ito. Mr. Leeds: Bakit hindi Ginoo? Pero
ipinapakiusap kong iwasan lamang ang
Padre Camorra: Napaka-kuripot ng
makabasag. Sang-ayon?
Amerikanong iyon! Natatakot siyang
pagbayarinnatin sa pagpasok ng lahat sa Padre Camorra: Nasaan ang salamin?
kubol ni Mr. Leeds.
Mr. Leeds: May nawawala ba sainyo?
Ben Zayb: Hindi!!!! Ang kinatatakutan niya
marahil ay ang makompromiso. Ben Zayb: Ang salamin, Mister, saan nakalagay
ang salamin???
(Hindi man lang sila bumili ng isang bagay..
upang magpatuloy at masilayan ang sikat Mr. Leeds: Hmmm..Tama na ba ang
napalabas) pagsisiyasat ninyo? Maaari na po ba taong
magsimula?
Ben Zayb: Ako ng bahala dun sa palabas..
maghintay lang kayo at maibubunyag ko Padre Camorra: Sige Ginoo magsimula ka na.
sainyo ang lihim na itinarago ng mahiwagang
espinghe. Mr. Leeds: Maraming Salamat. (nagbow)

: Sa wakas! Makikita na ninyo na ang lahat (umupo na ang lahat at nagsimula na ang
may kinalaman sa optika. (mayabang) palabas)

(dumating si Mr. Leeds na may dalang kahon)

END OF KABANATA XVII
Mr. Leeds: Ito ay galing Ehipto. Natagpuan ko
Kabanata XVIII: Ang Pandaraya ito sa piramide ni Khufu. Ito ay may lamang
Mga Tauhan: abo at isang kapirasong papel. Sa pagbigkas
ng mga salitang nasa papel ay mabubuhay
Ben Zayb: ang esfinghe.

Padre Camorra: Tauhan 1: Amoy bangkay!

Padre Salvi: Tauhan 2: Amoy apatnapung dantaon!

Don Custodio: Ben Zayb: Amoy simbahan! :D HAHAHA

Mr. Leeds: Mr. Leeds: Deremof, Abra Kadavra!

Imuthis: (nabuhay ang esfinghe)

Tauhan 1: Imuthis: Ipinanganak ako sa panahon ni

Tauhan 2:
NARRATOR: Sa tanghalan ni Mr. Leeds.
Ang buong silid ay napalilibutan ng itim na
kurtina at naiilawan ng matatandang lampara.
Ang isang bahagi ay puno ng mga upuan
para sa mga manonood atang isa pang
bahagi ay nalalatagan ng parisukat na
alpombra kung saan naroroon ang
isangmesang nababalutan ng itim na tela at
kinapapatungan ng mga bungo at iba
pangnakakikilabot na pigura.
Mr. Leeds: Pumasok kayo sa aking tanghalan.
Makikita niyo rito ang ulong nagsasalita ng
pawing katotohanan.
Amasis. Galing ako sa paglalakbay sa Gresya,
Assyria, at Persia. Sa pagdaan ko sa Babylonia
ay nakatuklas ako ng isang lihim. Sa takot nila
na ibunyag ko ang kanilang lihim ay
kinasangkapan nila ang banal na batang
saserdote.
Mr. Leeds: Paano ka ipinahamak ng batang
saserdote?
Imuthis: Umibig ako sa anak ng isang
saserdote. Ang batang saserdote ng Abydos
ay umibig din dito. Gumawa ito ng kaguluhan
at ako ang idiniin na may kasalanan. Ikinulong
ako ngunit tumakas at nagpunta sa lawa ng
Moeris pero doon ay pinatay ako. Sa kabilang
buhay ay nasaksihan ko ang paghahalay ng
batang saserdote sa aking minamahal!
Gaganti ako! Humanda siya!
Padre Salvi: Mahabag ka! (nahimatay)
(naging abo ulit si Imuthis. Nagkagulo ang
lahat ng tao)
Don Custodio: Dapat ipagbawal ang
tanghalang ito.
Ben Zayb: Lalo na kung hindi ito ginagamitan
ng salamin.
(kinabukasan ay sumulat si Ben Zayb ng
kasulatan ukol sa mahika na naging dahilan
ng pagpapasara ng tanghalan)
END OF KABANATA XVIII
Kabanata XIX: Ang Mitsa
Mga Tauhan:
Placido Penitente:
Simoun:
Kapitana Tika:
Boy 1:
Boy 2:
(Placido naglalakad na galit at binabangga
lahat ng nakakasalubong)
Placido: Ipakita mong may karangalan ka,
gumanti ka! Sinasabi nilang di daw
tayomarunong pumarehas, kumidlat sana at
nang makita natin!
(nakarating siya sa bahay at nakita ang ina na
si Kapitana Tika. ADLIB: nag uusap about sa
mga nangyari)(umiiyak na si kapitana tika…)
Kapitana Tika: Ano na lamang ang sasabihin
ng iyong ama?! Nangako ako sa kanyana
gagawin kang isang abogado! Nagtipid ako,
nagtiis at naghirap para lamang mapag-aral
ka!
Placido: Anong makukuha ko sa pagiging
abogado?
Kapitana Tika: Tatawagin ka nilang pilibustero
at ipabibitay! Matuto kang magpakumbaba.
Magtiis ka,anak! Magtiis ka!
Placido: Ngunit..sapat na ang nagawa ko
inay, buwan-buwan akong naghihirap.
(patuloy pa rin sa sermon ang inay ni Placido
habang siya ay umalis ng bahay, nang siyaay
magutom at marealize na wala siyang pera
umuwi siya, andun parin ang nanay)
Kapitana Tika: Magapapatulong ka sa
prokurador ng mga Agustino para muli kang
makapasok.
Placido: Tatalon muna ako sa dagat!
Magiging tulisan muna ako kaysa bumalik sa
Unibersidad!
(umalis siya at nagpunta sa daungan ng
bapor)
Placido: Gusto ko maging Malaya!!!!! Pupunta
ako ng Hong Kong!
(aalis n asana nang Makita si Simoun,parang
nagmamadali)
Placido: Ginoong Simoun! Ginoong Simoun
maaari ba kayong makausap?
Simoun: Mabuti! Sumama ka sa akin sa kalye
Iris.
(sumakay sila at pagbaba nila nakita nila si
Paulita at Isagani with Donya Victorina at
juanito pelaez)
(pumasok sila sa mga eskinita… nakarating
sila sa isang bahay, si Simoun kumatok at
dumungaw ang isang boy)
Simoun: nandito na ba ang pulbura?
Boy 1: Hinihintay ko na lamang ang lalagyan
ng bala.
Simoun: at ang mga bomba?
Boy 1: Nakahanda na ang lahat
Simoun: Mabuti! Umalis ka na ngayong gabi at
makipagusap sa tinyente.
(binigyan siya ng pera ni simoun at umalis na..
si placido ay shocked at nakatingin kay
simoun)
(bumalik sila sa kalye at pumunta ulit sa isang
bahay..nilapitan ni simoun si boy 2)
Simoun: Maghanda kayo sa darating na lingo.
Boy 2: Handa ako palagi! Handa na ba ang
lahat?
Simoun: Sa unang pagputok ng kanyon.
(umalis na sila pumunta sa bahay ni simoun at
after ilang oras umuwi na din si placido)
(hinubad ni Simoun ang salamin at umupo at
tila malalim ang iniisip niya at nakatingin far
away)
Simoun: Sa loob ng ilang araw,kapag umabot
na ang mga kaguluhan sa kahanggan at
dumaloy na sa mga lansangan ang aking
paghihiganti ,kukuhanin kita mula sa mahigpit
na pagkakahawak sayo ng mga bulag na
mananampalataya. Bago sumapit ang
kabilugan ng buwan ay masisinagan at
malilinawagan ang Pilipinas!
(napahinto siya at parang nakokonsensiya..he
closed his eyes and touched his forehead..)
Simoun: Hindi, marahil ay may sakit lang ako.
Masama ang aking pakiramdam.
(tumayo na siya at nilanghap ang hangin)
SIMOUN: Hindi, hindi ako maaaring
umatras.(while pinupunasan ang pawis sa
noo) Malayo na ang narating ng mga ginawa
ko at ang tagumpay ang magbibigay sa akin
ng katwiran. (sinubukan na niyang matulog)
NEXT DAY (nag uusap si placido at kapitana
tika)
Placido: Pumapayag na po ako sa desisiyon
niyo ina.
Kapitana Tika: Nakapagtataka naman at bigla
ka yatang pumayag?
Placido: Dahil.. dahil kung malalaman ng
prokurador na narito kayo sa siyudad, hindi
niya ako haharapin hangga’t hindi kayo
nagreregalo o nagpapamisa.
END OF KABANATA XIX
Kabanata XX: Ang Nagpapalagay/Don
Custodio
Mga Tauhan:
Don Custodio:
Kawal:
Tauhan 1:
Tauhan 2:
NARRATOR: Ang usapin ukol sa
akademya ng salitang kastila ay nasa mga
kamay ni Don Custodio, na siyang
pinagkatiwalaan lumutas sa suliraning ito.Si
Don Custodio de Salazar y Sanchez de
Monteheredondo ay kilalang tanyag sabahagi
ng lipunan sa Maynila at tinaguriang “Buena
Tinta”. Siya ay nakapag-asawa ng isang
mayaman at sa pamamagitan ng yaman ng
asawa, nakapagnegosyosiya kahit kulang sa
kaalaman sa mga tungkuling kanyang
hinahawakan siya ay pinupuri dahil siya ay
masipag.
Tauhan1: Anon na nga ba yung nangyari sa
pagpasya sa Akademya ng Wikang Kastila?
Tauhan2: Ang alam ko, si Don Custodio de
Salazar y sanchez y de Monteredondo ang
magpapasya tungkol dito.
Tauhan1: Sino ba yun?
Tauhan2: Siya ay ang tinatawag na BUENA
TINTA. Naging isang nilalang siya na aktibo sa
pamahalaan.. Tumira pa nag siya ng
panandalian sa Europa upang magpagamot,
pero dahil sa hindi siya napapansin roon gaya
ng atensyon na meron siya dito sa ating
bansa, ay mas pinili niyang umuwi na lamang.
(papasok si Don Custodio)
Don Custodio: Mga indio nga naman. Tsk tsk..
Wala nang ginawang maayos at kahanga
hanga! Walang angking talino ang mga Indio
na dapat ipagmalaki dahil pag ganon,
siguradong masasawi lamang sila.
(nasa silid ni DC ang mga tauhan, kausap ang
mga pulis)
Don Custodio: Wag na nating pagdamitin ang
mga bilanggo at sa halip ay magbahag na
lang sila para makatipid!
Kawal: Tama nga ho. Napaka galing ng
inyong panukala!
(nasa silid siya)
Don Custodio: Ano ba yan.. anong gagawin
ko? Paubos na ang aking oras sa
pagpapasya.. kailangang ko na itong
mapagdesisyunan!
(nakita niya ang isang libro)
Don Custodio: Ah! Napakagaling ko talaga!
ANG AKING PAGPAPASYA AY NATAPOS NA!!!!!
(tatawa)
END OF KABANATA XX
Kabanata XXI: Mga Anya ng mga Taga-
Maynila
Mga Tauhan:
Camaronccocido:
Tiyo Kiko:
Tadeo:
Macaraig:
Simoun:
Camaronccocido: Kay raming tao!
Tiyo Kiko: (biglang darating) Kaibigan! Tingnan
mo ang pisong mekihono.
Camaronccocido: (magkibit balikat)
Tiyo Kiko: Binayaran ko nang mahal na
Pranses, mainam na ang pagkakadikit sa mga
kartel.
Camaronccocido: (magkikibit-balikat uli)
Kiko? Kung anim na piso ang bigay ko sa iyo,
magkano naman ang kaya ang sa mga
prayle?
Tiyo Kiko: Ang mga prayle?
Camaronccocido: Alam mo, ang mga prayle
anng may kagagan ng ganitong pagdagsa
ng mga tao. Ang kalahati ng nagsipasok ay
manonood at ang kalahati naman ay
pinagbawalan ng mga prayle. Tingnan mo
Kiko? Ang mga taong iyan ay naparito dahil
sinabi ng mga prayle na huwag silang
pumarito. Ang kalahati naman ay narito
sapagkat nasasabi ang iyong mga kartel ay
mahusay ngunit hindi na mabasa ang liham-
pastoral ar isipin mo na walang nakababasa
niyon!
Tiyo Kiko: Kaibigan sa palagay mo kaya, dahil
sa pagtuligsa ni Padre Salvi ay maaari akong
mawalan ng hanapbuhay?
Camaronccocido: Marahil Kiko, marahil
humihirap na ang paghahanap ng salapi.
(maglilibot muna tapos nakita si Simoun na
may kausap)
Simoun: Ang hudyat ng isang putok, huwag
ninyong ikabahala. Ang heneral ang may utos
nyan ngunit huwag niyong masasabi. Kapag
sinunod niyo nag aking utos ay matataasan
kayo ng tungkulin.
(nagpatuloy sa paglilibot si Camaronccocido)
(Darating sina Donya Victorina kasama sina
Paulita Gomez at Juanito Palaez. Darating din
kasama sina Macaraeg, Pecson, Sandoval, at
vIsagani. Lalapitan nila si Tadeo.)
Macaraig: Hindi ba kayo papasok?
Tadeo: Hindi kami nakaabot sa pagbili ng
ticket.
Macaraig: Mabuti ay may libre pa kami. Hinid
kasi dadalo si Basilio. Halina kayong dalawa.
(Si Tadeo ay sasama ngunit magpapaiwan
ang kasama nito)
END OF KABANATA XXI
Kabanata XXII: Ang Palabas
Mga Tauhan:
Sandoval:
Macaraig:
D. Victorina:
Sepolette:
Senyora:
Pecson:
Paulita:
Juanito Palaez:
Tadeo:
Padre Irene:
Mga Estudyante:
NARRATOR: Sa loob ng Teatro.
Nahahati ang lugar sa dalawang pwesto; ang
entablado at ang mga lugar kung nasaan ang
mga upuan. Maingay sa loob dahil sa
kainipan ng mga manunuod, maramiing
nagsisitayuan. May dalawang upuan na
nakareserba ang tanging hindi nauukupahan.
Ang mga estudyante ay nasa tapat ng upuan
ni Pepay na binigay ni Macaraig para kay
Pepay. Mapapahinto ang lahat matatahimik,
mapapalitan ng Marcha Real ang pagtugtog
ng balse dahil sa pagdating ng kapitan
heneral, titingin ito sa paligid at lahat ay
tatango. Sa kabilang banda. Darating si
Sandoval at lalapit kina Macaraig. Tutugtog
muli ng isang Orchestra matapos umupo ng
Kapitan Heneral at bilang pabungad na
tugtugin.
Sandoval: Ano nang balita?
Macaraig: Nagkasundo na kami ni Pepay, at
tutulungan nya tayo. Nagpadala na sya ng
liham kay don custodio at kaya nagpunta si
Don Custodio dito kahit na tutol sya sa
palabas, ay para sabihin kay pepay ang
sagot. (Nakangiting wika nito habang
nagtititigan sila ni pepay ng makahulugan)
Sandoval: Mapapagtibay na rin ang ating
petisyon!
Pecson: (Mapapangiti) Mabuti (Matutuwa ang
lahat ngestudyante magkakamayan ang
lahat)
NARRATOR: Makikita si Isagani na hindi
nakikisali sa kasiyahan sapagkat makikita nya
sina paulita at Juanito na masayang nag-
uusap. Nakangiti si paulita kay Juanito kaya
lalong nag-ngingitngit sa selos, galit, kahihiyan
at hinanakit ito Si Paulita naman ay tinignan si
Isagani. Itutuon nya nalang sa iba ang pansin
sa entablado at hindi na muling tinitigan ang
dalaga. Patuloy parin sa paglingon ang
dalaga sa kanya. SA ENTABLADO
Tadeo: Makakakita tayo ng kaakit-akit na
sayaw! Magsasayaw sila ng can-can!
Macaraig!
(tila sabik na sabik atpinagkikiskis ang
dalawang kamay. Ngingiti ang mga
estudyante samantalang si isagani ay
iniiwasan ang manuod at baka. Makita sya ni
paulita ngunit masminabuti nya na manood
nalang upang hindi Makita ang dalaga dahil
nasasaktan sya.)
Tadeo: Ang tagal naman ipalabas ang
pagsayaw nila ng cancan!
Sepolette: Hein! Qui parle de Serpolette?
(Naghahamong tanong nito)
(Papalakpak si Padre Irene na nakabalat-
kayo, may huwad na bigote‘t may mahabang
ilong. At lahat ay susunod sa pagpalakpak)
Tadeo: (Titignan ang nginingitian ni Serpolette)
Diyos ko po! Si Padre Irene yun ah!
(Hininto ni Serpolette ang pag-arte at pag-
awit, pupuntahan ni Serpolette si Padre Irene at
yayakapin si Padre Irene sa braso. Pilit na
niyuyugyog si Padre Irene upang tanggalin
ang balat kayo at tarantangtaranta si Padre
Irene na binulong)
Padre Irene: Sshhh!! Ssshh!! Igalang mo ko Lily!
Ako ang santo papa rito!
(Bibitawan sya ni Serpolette at
magpapalakpakan ang mga tao)
(Nadismaya ang mga estudyante ng bumalik
si sepolette at huminto na ang tugtogin. Sabay
sabay na babagsak ang balikat ng mga
estudyante si isagani lang ang tila malalim
ang iniisip)
Mga estudyante: Haaaay!!!!! Tila wala namang
Can-can!
(Sa pwesto nila paulita: pasimpleng tinititigan
lamang ni paulita si isagani. Samantala, si
Donya Victorina ay nagpapacute kay Juanito
na pumapalakpakat tumatangona wari‘y
nauunawaan ang napapanuod.)
Juanito: (Lilingon kay Paulita) alam mo Paulita.
Paulita: (Ngingiti ng pilit) Wala ka pang
sinasabi kaya‘t paano ko malalaman? He—
he? Ano iyon? (Walang ganang wika nito)
Juanito: Kasi alam mo. Paulita di ko na
kelangang tumingin o manuod ng palabas na
ito upang makakita ng maganda.
Paulita: Bakit? (Tataas ang kilay)
Juanito: Kasi aanhin ko pa ang mga
kagandahan nila na sinusulyapan mula sa
kalayuan kung meron namang mas malapit
at mas magandang nasa tabi ko.
(Ngingiti ng kay tamis si juanito at mamumula
si paulita at tatakpan ang mukha sabay sulyap
kay isagani na biglang kanyang kinainisan
sapagkat tutok na tutok ito sa pinapanuod)
Donya Victorina: Ika‘y tunay na maginoo
Juanito. (Malanding bigkas nito sabay
hahampasin si Juanito, matutumba si Juanito
paharap) hehehe..
(May darating na dalawang mag-asawa)
Senyora: (Tila matapobreng tinignan ang
paligid ng teatro) huli akong dumating sa
inyong lahat! Mga hampas lupa‘t probinsyano
hmp! (Mataray na wika nito sabay uupo
kasama ang asawa nito)
D. Victorina: Ang galingmo talaga Juanito
(kinikilig) ang husay mo mag-pranses, buti ka
pa, pero aking asawang si Tiburcio ay di man
lamang marunong.
(Nang matapos ang unang pagtatanghal ay
nagdumugan ang iba sa may sild-bihisan ng
mga artista at ang iba naman ay mananatili)
Ben Z: Pweh! Wala ni isa man sa kanila na
tawaging artista!
NARRATOR: Nilapitan ni Macaraig si
Pepay at may iniabot na sulat. Matapos
makipag-usap ni Macaraig kay Pepay ay
nag-uusap ang mga estudyante. Hawak-
hawak nito ang isang papel na inabot
atbinasa ni Sandoval.
Sandoval: Wala naman akong makitang
masama sa sulat, kabaliktaran pa nga!
Macaraig: Pinagtibay ang ating kahilingan;
pero nagkita kami ni Padre Irene. (Malungkot
na sabi nito)
Pecson: Oh? Anong sabi nya?
Macaraig: Sinunod ng komisyon ang pasya ng
taga-pamagitan! Pero nang-iinis yata nang
batiin tayo sa ating pagkamakabayan at
kagustuhang matuto! (Tagis bagang na wika
nito) Tungkulin rin natin ang pagbibigay nyon
sa mapipiling mamahala, reresibuhan naman
daw tayo!!!!
Pecson: Sandoval (Inis na iwinika nito sabay
haggis sa mukha nito ang isang medyas na
sinalo naman di sandoval) ayan na ang
guwantes! Ang hamon.
Macaraig: Magpasalamat daw tayo sa mga
taong tumulong sa ating tagumpay!
Pecson: Sige tayo ay magdiwang! (Tatawa ng
pillit) Tayo‘y magdaos ng isang salosalo sa
pansiterya,isang pagdiriwang na walang
katulad! (Pumalakpak si Sandoval at
nagsitango ang lahat bilang pagsang-ayon.
Nang tumunog na ang Orchestra bilang
hudyat ng
ikalawang palabas ay nagsi-alisan na ang
mga mag-aaral.)
 END OF KABANATA XXII
Kabanata XXIII: Isang Bangkay
Mga Tauhan:
Basilio:
Simoun:
NARRATOR: Sa ospital, isang silid na
kung saan nakahiga si Kapitan Tiyago na tila
isang bangkay. Makikita si Basilio na
nagbabasa nang isang libro sa ilalim ng mesa
na may lampara. Makakarinig ng yapak ng
paa palapit sa kinaroroonan ni Basilio.
Simoun: (Nakakasindak na mukha) kamusta
na ang maysakit? (Sabay tingin sa mga libro)
Basilio: Mabagal ang tibok ng puso,
mahinang-mahina ang pulso. Nawalan na sya
ng gana sa pagkain.(Pabulong na wika ni
Basilio na may malungkot na ngiti)
Pinagpapawisan siyang mabuti sa madaling
araw. Nakakalat na ang lason sa buong
katawan niya. Maaaring mamatay siya
anumang oras.
Simoun: (Matamlay na sagot) tulad ng
Pilipinas!
Basilio: Lalo syang pinahina ng mga
bangungot, ng mga pananakot!
Simoun: Tulad ng pamahalaan!
Basilio: (Malungkot paring wika) ilang araw na
ang nakaraan, nagising siya sa dilim. Akala
niya‘y bulag na sya kaya nagwala sya at
minura ako. Nagsuspetsa siyang dinukit ko ang
kanyang mga mata. Nang ilawan ko,
napagkamalan niya akong si Padre Irene. Ako
daw ang Tagapagligtas niya at…
Simoun: Makinig kayo saken! Mahalaga ang
bawat sandali. Sa loob ng isang oras, sa isang
senyas ko, magsisismula na ang himagsikan.
Magsasara ang Unibersidad bukas dahil ang
makikita nyo ay labanan at patayan lamang.
Handa na ang lahat. Tiyak ko na ang aking
tagumpay! Lahat ng di nakatulong ay ituturing
naming kaaway. Basilio! Naparito ako upang
papiliin ka: ang kamatayan o ang
kinabukasan mo?!
Basilio: (Mapapa-isipna tila naguguluhan)
Kamatayan o kinabukasan ko? (Napapailing
sa kalituhan)
Simoun: Hawak ko ang lakas na magpapakilos
sa ating pamahalaan! Marahil, sa pag-
aalsang ito nakikita nilang pinapatay o
pumapatay sila. Sinamahan ako hanggang
dito ni Kabesang Tales! Huling alok ko na ito:
papanig kayo sa amin o masalanta sa poot ng
aking mga tauhan? Kailangan may panigan
kayo sa oras na ito!
Basilio: (Biglang may maaalala) si Maria
Clara?
Simoun: Oo, iligtas ninyo siya para sa akin .
Makabalik sa aking bayan para lamang iligtas
siya. Kailangang isagawa ang himagsikang ito
na magbubukas ng mga pinto ng kumbento!
Basilio: (masasapo ang ulo) ginoo,
ngunit..ngunit.. patay na si maria clara kanina
pang alas seis ng hapon! (tila nakikiramay na
wika nito)
Simoun: (Sarkastong tawa nito at biglang
sisigaw) Hindi totoo yan! Buhay ang aking
mahal! Buhay si Maria Clara! Gusto nyo lang
akong linlangin para makaiwas sa
paghihimagsik. (Yuyugyugin ang balikad ni
basilio) kailangang iligtas natin siya o
mamamatay kayo kinabukasan! (Galit na
sigaw na ito)
Basilio: (Tataliwas ang tingin) ilang araw na po
yang maysakit. Bumisita ako sa kumbento at
nabatid ko ang nangyari.
(Hahawakan niya ito sa braso habang gulat na
nakatulala ito na maluha-luha)
Simoun: (Pasigaw at hinila ang kwelyo ng
damit ni Basilio) KASINUNGALINGAN!
Basilio: (Pipigilan ito ni Basilio at Kukunin niya
ang sulat sa libro nya na kaipit dito at iaabot
kay simoun) Basahin nyo ang sulat na ito ni
Padre Salvi na hatid ni Padre Irene kay Kapitan
Tiago. Magdamag na umiyak ang maysaki,
hinahagkan ang larawan ng kanyang anak at
hinihingan nito ng tawad. Humantong iyon sa
labis na paghithit niya ng opyo. Ngayon pong
hapon tinugtog ng kampana ang agunyas
para sa pagyao ni maria clara!
Simoun: (Sinapo ang ulo ng buong higpit)
Hindi!
Basilio: (Habang lumalabas si Simoun) Kaawa-
awang Ginoo..
Musika: BACKGROUND
Simoun: (Umiiyak) Mahal ko… bakit di mo ko
hinintay! Buhay ako mahal ko! Nangako ako
na babalikan kita.. nangako ako..ngunit di ko
matutupad iyon sapagkat ika‘y lumisan na!!
mahal ko! (umiiyak parin)
:(Mapapaluhod) Mahal na mahal kita Maria
Clara!! Paano pa ako mabubuhay kung wala
kana! Nabubuhay lang ako para sayo! Ikaw
ang buhay ko Maria Clara!!! Mahal kong Maria
Clara bakit ako‘y hindi mo hinintay at ika‘y
lumisan?.. (pasigaw) MAHAL KO!!
 END OF KABANATA XXIII
Kabanata XXIV: Mga Pangarap
Mga Tauhan:
Isagani:
Paulita Gomez:
Donya Victorina:
Kaibigan:
NARRATOR: Sa plasa Luneta, sa tabi ng
dagat Maynila ay naglalakad si Isagani
habang inaalala ang iniibig na si Paulita.
Malungkot ang buong kapaligiran,
mapanglaw ang karagatan at iilan lang ang
mga bapor. Tanaw ni Basilio ang monumento
ni Anda.
Isagani: (Mapoot na wika) Hah! May sakit si
Simoun at ayaw tumanggap ng bisita?
(Sarkastong wika nito) Mabuting siya’y
mayaman, kaya inaalala ng marami pero
paano ang mga sundalong galing sa
malayong paglalakbay,may sakit, sugatan at
walang dalaw?
NARRATOR: Palalim na ang gabi.
Nanlumo si Isagani ng di pa rin makita si
Paulita. Ngunit maya-maya ay nakarinig sya
ng papalapit na ingit ng mga gulong ng
karwahe. Napalingon siya at kinabahan,
natanaw niya ang karwaheng hila ng mga
puting kabayo. Sakay nito sina Paulita, Donya
Victorina at isang kaibigan. Paghinto ng
karwahe.. masiglang lumabas si Paulita mula
rito at nakangiting binati sya.
Paulita: Magandang gabi!
NARRATOR: Nakangiting wika nito at
bilang pakikipagkasundo ay ngumiti rin ito.
Biglang nagliwanag ang paligid ni
Isagani,naglaho ang poot na nadarama,
pakiramdam nya ay napuno ng bulaklak ang
buong paligid, pakiramdam nya ay silang
dalawa lang naroroon. Ngunit bago pa sya
makabati ay nagsalita si Donya Victorina at
hinarangan si Paulita.
Donya Victorina: Ano ng balita mo sa walang
hiya kong asawa hmp? (Nakataas ang kilay
na wika nito)
Isagani: (Aapakamot sa ulo niya) Wala po ni
isa sa mga estudyante na nagsasabi sakin
hanggang ngayon kung nasaan siya.
(nakatago sa likod nito ang daliri nyang naka-
cross)
Donya victorina: Pakisabi sa pilay na asawa ko,
ipapaalam ko na ito sa guwardiya sibil. (Galit)
Kailangan kong malaman kung nasaan sya,
buhay man o patay sya. Mahirap maghintay
ng sampung taon bago makapg-asawang
muli. (magtataka si Isagani) Ano ang palagay
mo kay Juanito Pelaez? (kinikilig)
Isagani: Sa tingin ko ho, bagay na bagay ho
siya sa isang tulad nyong kaibig-ibig (pigil ang
tawa) tunay na makisig at maginoo si Juanito
na tunay na nababagay sa inyo!
Donya victorina: (Kinikilig) talaga?
Hmm..ahihihi..(itutulak si Isagani at darating
ang kaibigan nila Paulita)
Kaibigan: Nahulog ho ang abaniko ni Paulita!
Isagani: Ako na ho ang kukuha! (sesenyasan ni
Paulita si Isagani mula sa likod ni D.Victorina)
Paulita: Sasamahan ko na ho sya tiya!
Donya victorina: Sige! Bilisan nyo ha! (kinikilig
parin) huwag mong papabayaan ang aking
pamangkin! (Sabay kurot sa pwet ni Isagani)
Paulita: Tiya! (Nakaalis na ang tiya nya at
maririnig parin ang halakhak nito)
Donya victorina: (Umaawit) lala.. oh,aking
pag-ibig.. hmm ang irog ko.. lala (Matatawa
nalang si Isagani at Paulita) (Nang makuha ni
Isagani ang pamaypay ni Paulita)
Paulita: (Iwas ang tingin na wika nito) Bakit
naririto ka? Ang lahat ay nasa luneta na pati
narin ang mga ARTISTANG PRANSES. (Madiin
na wika nito sa artistang pranses na may ibig
sabihin)
Isagani: Ikaw angaking kasintahan.. paanong
hindi ako..
Paulita: (Putol na wika nito kay isagani) ngunit
kagabi‘y di mo man lang napansin na ako‘y
nasa dulaan.. tinitignan kita mula simula
hanggang wakas ng palabas ngunit hindi mo
man lang inaalis ang iyong mga mata sa mga
artistang pranses na iyon..(buong hinanakit na
wika nito)
Isagani: Ipagpatawad mo ako aking Paulita.
Paulita: Napilitan lang naman akong sumama
sa aking tiya at pumayag din ako sapagkat
nagbabakasakali akong makita kita duon sa
dulaan, walang halaga sa akin ang Juanitong
iyon. (Tampo na wika nito) ang tiyahin ko ay
umiibig sa kanya (Pigil na hagikgik nito gayun
narin si Isagani)
Isagani: Patawarin mo ko, sana‘y di na ito
maulit! (Tatango lang si Paulita at yayakapin
ito at magbibitiw) Nasa amin si Don Tiburcio at
nagtatago, wag ka mo na lamang sabihin sa
iyong tiya. Nga pala alam mo ba Paulita, ang
aking bayan ay tunay na tahimik at malapit sa
ating inang kalikasan.
Paulita: (Makakaramdam ng panibugho si
Paulita at kukunot ang noo) Ganoon mo iniibig
ang lugar na iyon?
Isagani: Aking irog, oo‘t mahal na mahal ko
ang lugar na iyon. Ang kagubatang iyon ay
magiging paraiso!
Paulita: Makakapunta lamang ako patungo sa
bayan niyo kung sakay ako ng karwahe.
Isagani: Malapit ng umunlad ang ating bayan.
Tinutulungan na tayo ng espanya, nagising na
ang mga kabataan natin ngayon!
Paulita: At sakaling wala kayong maisagawa?
Isagani: (Nasaktan ang kalooban sa sinabi,
tinitigan sa mga mata si Paulita at hinawakan
ang kamay) Alam mo kung gaano ang
pagmamahal at pagsamba ko saiyo. Gayun
pa man, kung hindi naming maisagawa ang
sinabi ko saiyo, maghahangad nalamang ako
ng iba na palagaysa akin. Mamamatay akong
maligaya
END OF KABANATA XXIV
Kabanata XXV: Tawanan at Iyakan
Mga Tauhan:
Tadeo:
Macaraig:
Sandoval:
Isagani:
Pecson:
NARRATOR: Idinaos ang piging ng mga
estudyante sa Panciteria Macanista de Buen
Gusto.
Sandoval: Dahil sila‘y mga Alimango!
(Tawanan)
Tadeo: Tortang Prayle! Tumututol ako sa
ngalan ng alimango!
Macaraig: Ipagtibay!
Isagani: Tutol ako! Ialay natin ito kay Quiroga
na isa sa makapangyarihan sa mundo ng mga
Pilipino!
Tadeo: Wag kayong maingay, may
nagmamanman sa atin..may tenga ang mga
pader! (Mapapansin na tumahimik ang
katabing resto at may mga taong sumisilip sa
bintana kaya magsususpetsa ang mga
magaaral.)
Macaraig: Magtalumpati ka Tadeo!
Tadeo: (Parang nagulat at nataranta)
Ehem,ehem..mahal kong mga kasama sa
proyekto. (Wika nito habang ikinukumpas ang
pang-ipit ng apgkain na sumasabit sa ulo ng
katabi) Bilang tugon sa hiling ninyong
magpuno ako sakakulangang naiwan..
Sandoval: Mangongopya! Binigkas na ang
talumpatin yan!
Tadeo: Ano ba ang masasabing isang tulad
kong gutom at di pa nag-aalmusal?
Isagani: Pahinging patis! Ipasok na ang
lumpia! (nag-agawan ang lahat sa lumpia at
nagsitungga ang ilan ng alak)
Macaraig: Pecson!
Pecson: (Pigil ang tawa) Kung ang busog na
tiyan ay pinupuri sa diyos, ang gutom na tyan
ay papuri sa mga prayle. (natatawa ang lahat)
Isagani: Mga kaibigan maging kayo, ibig kong
malaman nyong may itinatangi ako sa mga
prayle!
Sandoval: (Kakanta) isa man, dalawa, tatlong
prayle sa may koro katulad din ng ginagawa
ng iisang toro.
Pecson: Alisin ang mga prayle‘t alisin ang mga
indiyo, papaano ang kaawa-awa nating
pamahalaa? Mapapasa-kamay lamang ito ng
mga tsino!
Isagani: Magiging tortang alimango! tayo!
NARRATOR: Nakita nilang may lalaking
lumabas ng resto at palinga-linga at saka
sumakay sa karwahe ni Simoun.
Macaraig: Ah! Ang alipin ng biserektor ay
pinaglilingkuran ng panginoon ng heneral!
(lasing ka rito fren)
END OF KABANATA XXV
Kabanata XXVI: Ang Paskil
Mga Tauhan:
Propesor 1:
Propesor 2:
Basilio:
Isagani:
Mag-aaral:
Juanito:
Kabo:
Macaraig:
Guwardiya Sibil 1:
NARRATOR: Sa isang klinika. Pumasok si
Basilio at makikita nya ang isang Propesor.
(Lalapit ito sa kanya at hahawakan sya nito sa
balikat. )
Propesor 1: Kasama ka ba kagabi?
Basilio: Hindi ho, may sakit si Kapitan Tiago at
kailangang kong tapusin ang pagbabasa ng
libro..
Propesor 1: Mabuti‘t wala ka roon, pero kasapi
ba kayo sa samahan ng mga estudyante?
Basilio: Nag-ambag ho ako..
Propesor 1: Naku! Umuwi kana agad at sirain
ang lahat ng papeles na maaaring
magsangkot sa inyo!
Basilio: Si Senyor Simoun ho?
Propesor 1: Wala syang kinalaman at
nakaratay ngayon. Sinaktan sya ng
masamang tao. Mga estudyante lamang ang
sangkot; may mga nakitang paskin na
masama! Mag-ingat ka ngayon! (Papasok sa
loob ng klinika ang isang propesor sa
patolohia na hinihinalang espiya ngunit mas
mukha itong sacristan)
Propesor 2: (Kikindat kay Basilio) Alam ko na
kung bakit amoy bangkay si Kapitan Tiago:
dinadalaw na sya ng mga uwak at buwitre.
(CLOSE CURTAIN)
NARRATOR: Sa Unibersidad naman,.
Madadatnan ni Basilio na pinapauwi na ng
mga gwardya sibil ang mga estudyante, lahat
ay malungkot maliban kay Tadeo.
Basilio: Ano ang nangyari?
Tadeo: Ikukulong tayong mga kasapi ng
samahan! bakasyon.. bakasyon..walang pasok
yeah! (sumasayaw at inaawit na wika nito at
lumisan)
Basilio: At tuwang-tuwa kapa? (Dadating si
Juanito,halatang takot) Juanito! Anong
nanyari?
Juanito: Wala. wala! Wala akong alam! Wala
akong kinalaman sa nangyari!
Basiliio: Oy! (Tatakbo si juanito) Oy ano bang
nanyari? (Sigaw nito ngunit wala na si Juanito)
NARRATOR: Naglakad si Basilio
papuntang opisina ng Unibersidad ngunit
sarado ito. Makikita rin ang daan ng daan na
mga prayle, military at ibang tao. Nakita nya si
Isagani na may kausap na mga mag-aaral at
nakinig sya rito.
Isagani: Hindi dapat tayo panghinaan ng loob
at nagkawatak-watak dahil lang sa walang
kwentang pangyayari? Ngayon pa ba tayo
tatalikod?
Mag-aaral: Pero sino kaya ang walang hiyang
sumulat sa mga paskin at nagdikit ng mga iyon
sa Unibersidad? (Galit na wika nito)
Isagani: Wala tayong pakielam doon! Hayaan
na natin ang dapat magsiyasat doon! Ang
mahalaga kung naaayon iyon sa atin.
NARRATOR: Hindi na lumapit pa si Basilio
at lilisan na. Sa isang bahay, may dalawang
guwardiya sibil na nagbabantay, pipigilan sya
ng mga ito.
Guwardya sibil: Anong kailangan mo?
(Nakakunot ang nuong wika nito)
Basilio: (Tila magsisisi sa hindi pag-iingat) Nais
ko hong makausap si Macaraig.
Guwardiya sibil 2: Maghintay ka rito.
(labas Macaraig)
Macaraig: Ano? Pati ikaw Basilio?
Basilio: Narito ako upang kausapin ka!
Macaraig: (Sarkastong tatawa) Kahanga-
hanga, sa oras ng kapayapaan ay wala ka
samantalang ngayong.
Kabo: Binata! anong pangalan mo?
Basilio: Basilio ho, bakit ho?
Kabo: (Titignan ang kanyang talaan) Isang
mag-aaral ng medisina? Nakatira sa kalye
Analogue? (Mapapakagat sa labi si basilio at
lalapitan sya ng kabo at hahawakan sa
balikat) Kayo‘y aming dadakpin.
Basilio: Ano pati ako?
Macaraig: Wag kang mag-alala kaibigan,
ikukuwento ko ang lahat ng nangyari sa piging
kagabi! (Maingat silang binabantayan ng mga
guwardya sibil habang naglalakad)
END OF KABANATA XXVI
Kabanata XXVII: Ang Prayle at Mga Estudyante
Mga Tauhan:
Capista:
Isagani:
Padre Fernandez:
Mag-aaral:
Capista: Isagani, nais po kayong kausapin ni
Padre Fernandez.
Isagani: Ano kaya ang kailangan niya?
(Nagkibit balikat ang capista at sinundan si
Isagani)
NARRATOR: Si Padre Fernandez ay isa sa
mga prayle na kasama sa mga usapan sa Los
Banos. Nung pumasok si Isagani sa silid ay
nakitang naghihintay ito.
(pumasok si Isagani sa silid ni Padre
Fernandez. Si Padre Fernandez ay malungkot,
kunot ang noo, at malalimang iniisip. Tumayo
nang nakita si Isagani. Kinamayan ito at binati.
Ipininid ang pinto at naglakad. Nanatiling
nakatayo si Isagani)
Padre Fernandez: Ginoong Isagani, mula sa
aking bintana ay narinig ko kayong
nagtatalumpati. May mga naninira sa amin
nang talikuran ngunit sa harapan ay
humahalik sa kamay. Ano ang ibig mong
gawin namin sa mga taong ganoon?
Isagani: Hindi n’yo po sila masisi, Padre. Ito’y
itinatak bilang isang pag-aalsa.
Padre Fernandez (nagbubuntong-hininga):
Hay. Ngayon matanong kita, ano ang gusto
ng mga mag-aaral na Pilipino na gawin
namin?
Isagani: Tuparin ninyo ang inyong tungkulin
Padre Fernandez: Bakit? Hindi ba namin yun
ginagawa?
Isagani: Padre Fernandez, kayong mga prayle,
bilang mga guro, ay may tungkulin na hubugin
ang mga kabataan. Ngayon, ako naman ay
may tanong, natupad ba ng mga prayle ang
kanilang mga pinananagutan?
Padre Fernandez: Oo, tumutupad kami.
Isagani: Ngunit bakit hinahadlangan ang
pagtuturo! Kahit ang mga bilanggo ay
tinutulungan at pinakikingganng pamahalaan
ngunit kaming mga mag-aaral ay
napapabayaan!
Padre Fernandez: Lumalagpas ka sa ating
pinagkasunduan, Isagani.
Isagani: Hindi, Padre. Tinatalakay ko pa rin ang
mga suliranin ng mga mag-aaral. Ang
paghadlang ng mga prayle sa aming
pagkatuto ang sanhi ng aming kawalang
kasiyahan.
Padre Fernandez: Ang karunungan ay
ipinagkakaloob lamang sa sadyang karapat-
dapat pagkalooban.
Isagani: Bakit may mga taong walang malinis
na kalooban at mabuting asal?
Padre Fernandez: Iyan ang mga kasiraang
nasanay mula pagkabata, na nagmula sa
kapaligiran ng pamilya.
Isagani: Hindi po, Padre Fernandez. Ayaw
ninyong suriing mabuti ang ugat ng suliranin.
Kayo ba na nagturo sa amin o kami na
sumunod sa inyo?
Padre Fernandez: Nauunawaan ko kayo at
kami’y nagsasayaw sa himig ng isang tugtugin.
Isagani: Kung gayo’y, hinahangad ng
pamahalaan ang aming kasamaan.
Padre Fernandez: Hindi iyan ang ibig kong
sabihin. Ang bayan ay lalong sumasama kung
napakaraming mga batas.
(huminto si Padre Fernandez)
Padre Fernandez: Lumalayo na tayo sa paksa.
Ang lipunan, na puno ng mga kapinsanan, ay
nagiging dahilan ngkanyang sariling
pagkasira.
Isagani: Ngunit hindi n’yo binibigyang pansin
ang inyong sariling kasiraan.
Padre Fernandez : Ang Pilipinas ay nasa kamay
ng mga Kastila. Ito’y kailangan mong
tanggapin, Isagani. Muli kong itatanong, ano
ba ang hinihiling ng mga mag-aaralmula sa
aming mga prayle?
Isagani: Huwag humadlang sa kalayaan ng
pag-aral. At sa halip, itaguyod ito.
Padre Fernandez: Ito’y isang malaking hiling.
Para mo na ring sinabing kami ay
magpatiwakal.
Isagani: Kung kailan magkaroon ng tunay na
propesor, magkakaroon din ng tunay na mag-
aaral.
Padre Fernandez: Simulan ninyo. Kayo ang
nangangailangan ng pagbabago. Susunod
kami.
Isagani : Sisimulan nga namin, Padre.
(ngumiti si Isagani ng malungkot)
Padre Fernandez: Kakausapin ko ang aking
mga kapatid tungkol sa iyong mga sinabi.
Ngunit baka hindi nila paniwalaan na isang
taong tulad mo’y totoo.
Isagani: Iyan din po ang pangamba ko.
(nagkamay sina Isagani at Padre Fernandez.)
(Namaalam si Isagani at umalis)
(MULA SA LIKOD NG KURTINA)
Mag-aaral: Saan ka pupunta, Isagani?
Isagani: Sa tanggapan ng pamahalaang sibil.
Titingnan ko ang mga paskin at makikisama sa
iba!
Mag-aaral: HA?!
Padre Fernandez: Hay! Kinaiingitan ko ang
mga Heswitang nagturo sa binatang iyon!
END OF KABANATA XXVII
Kabanata XXVIII: Mga Pagkatakot
Mga Tauhan:
Ben Zayb:
Quiroga:
Kapitan Tiago:
Padre Irene:
Guwardiya Sibil:
Platero:
Chichoy:
Eskribyente:
Palcido:
Dalubhasa:
NARRATOR: Pagkatakot ang bunga sa
lahat ng balitang mapahimagsik ang mensahe
ng paskin lalo na nang kumalat ang balitang
may usapan ang mga mag-aaral at ang mga
tulisan sa kabundukan.
(Sa tindahan ni Quiroga)
Ben Zayb: Ako lang naman ang nag-iisip sa
Pilipinas! Ang balita ng napipintong
paghihimagsik ay nagresulta sa iba’t-ibang
mga reaksyon mula sa mga mamamayan.
Quiroga: Hala! Hindi na napunta sa aking
tindahan ang mga prayle! Naku, kailangan na
kausapin si Ginoong Simoun! Alam niya ano
gagawin ko sa aking tindahan! Alam niya ano
ang gagawin sa nakatago na baul at iba pa
gamit! Ako ay takot na, baka mahuli ang
itinatago sa aking tindahan!
(Inihanda ni Quiroga ang kanyang tindahan
para madaling isara kung may mangyari
mang kaguluhan o paghahanap.
Magpapasama ito sa guardia civil patungo sa
bahay ni Simoun.)
Guardia Civil: Nandito na po tayo sa tahanan
ni Ginoong Simoun ngunit ayaw niya
makipagkita kahit kanino.
Quiroga: Eh si Don Custodio?
Guardia Civil: Si Don Custodio naman po ay ‘di
tumatanggap ng panauhin.
Quiroga: Hay naku, si Ben Zayb na lang…
Mahingan ko siya ng balita.
NARRATOR: Nang pumunta si Quiroga
sa bahay ng batikang manunulat na si Ben
Zayb, katulad ng kanyang naunang dalawang
binisita, ay naghahanda din ito. Napakahanda
nga, na may dalawang rebolber na nakalabas
at ginamit pa itong pamatong ng papel. Dahil
marahil sa takot sa armas, umuwi at
nagkulong si Quiroga sakanyang bahay, at
nagpalusot na masama raw ang pakiramdam.
(Nagbubulung-bulungan ang mga tao,
tutunog ang relo na ikaapat na ng hapon)
NARRATOR: Bali-balita raw na kakaligtas
lang ng kapitan heneral mula sa tila tiyak na
kapahamakan. Muntikan na daw mahulog sa
mga kamay ng mga “batang pilibustero” ang
Kapitan Heneral, ngunit iniligtas daw siya ng
Maykapal. Dinakipi ang mga mag-aaral.
Samantala, kinakausap ni Padre Irene Si
Kapitan Tiyago.
Padre Irene: Magpakahinahon, ‘yan ang
ipinayo ko. Ano na lang siguro kung wala ako
doon noong panahon na ‘yon, dumanak na
sana ang dugo. Nanghihinayang sila na wala
si Simoun… kung ‘di lang sana siya nagkasakit!
NARRATOR: Pagkasabi nito ni Padre
Irene at nalaman ni Kapitan Tiyago na nahuli si
Basilio, lumubha ang kalagayanng maysakit.
Nagsimula itong maghingalo sinakmal ito ng
takot.
Kapitan Tiyago: (hindi na makapagsalita,
humawak sa bisig ng prayle at sinubukang
bumangon)Uuuuhhhhhhh…
(Umungol ng makalawa at bumagsak sa
unan)
NARRATOR: Namatay na si Kapitan
Tiago. Sa takot at pagkataranta, dali daling
lumisan si Padre Irene at sa pagmamadali ay
nakaladkad nito ang bangkay mula sa kama
papunta sa gitna ng silid, dahil sa nakakapit
pa ito sa bisig.
Padre Irene: Kapitan! Kapitan! Hindi, tuluyan
na siyang namaalam.
(CLOSE CURTAIN)
NARRATOR: Sa kabilang dako ay may
binyagan na nagaganap. Nagkalat ang mga
nagdarasal, mga guardiacivil at iba’t iba pang
pangyayari na walang kaugnayan, lalong
dumagdag sa gulo.
(Sa platerya)
NARRATOR: Sa platerya naman, kung
saan naninirahan si Placido, ay pinag-uusapan
ang mga nangyari noong araw naiyon ng may
katapatan
Platero: Hindi ako naniniwala na mayroong
mga paskin. Sus, pilibustero daw! Gawa-gawa
lang ‘yan lahat ni Padre Salvi.
Eskribyente: Hindi, totoo ‘yang tungkol sa mga
paskin. Pakana iyan lahat ng Instik na si
Quiroga. ‘Yang Instik na yan ang nasa likod ng
lahat ng ito!
Chichoy: Ang kabanal-banalan kong Ina!
Kung gayon, totoo nga pala!
Eskribyente: Ginawa niyang isyu ang mga
paskin para hindi mahalata ang kanyang
ginagawa.
Chichoy: Siya nga! (Susuntok sa mesa) ‘Yang
Instik na si Quiroga…
NARRATOR: Naputol ang usapan nang
may narinig na mga yabag sa labas ang
punong platero na hindi nagsalita sausapan
dahil sa kaduwagan. Dumating sina Placido at
ang dalubhasa sa paggawa ng paputok.
Placido: Hindi ko nakausap ang mga bilanggo.
Mga tatlumpu sila.
Dalubhasa: Magsipaghanda na kayo!
Ngayong gabi raw magkakaroon ng
pagpatay.
Chichoy: Ano?! Lintik!
Eskribyente: O, sige. Hindi magkakaroon ng
pagpatay. Sa kabutihang-palad maysakit ang
tagapayo ngkanyang kamahalan. Si Simoun!
(Nagkatinginan si Placido at ang dalubhasa,
umubo ulit ang punong platero)
Chichoy: Kung hindi nagkasakit ang taong
iyan…
Dalubhasa: Gagawa-gawa wari ng isang
himagsikan… At ano na ang gagawin natin
ngayon?
Chichoy: Baka nagkukunwaring maysakit lang
iyan. Takot siguro lumabas! Pag nakita ko
siya…
Dalubhasa: Gayunman, magsipaghanda!
Kung tayo’y pipiliting pumatay o mapatay…
Platero: Mag-iingat kayo!
(Umalis na sila. Takot na takot na ang mga
naiwan)
Ben Zayb: Namamasyal ako sa Luneta nang
makita ko ang isang bangkay ng babaeng
Indio na halos wala nang damit. Nagpatuloy
akong lumakad. Nag-isip ako kaagad ng
balita na maisusulat…Kailangan ko itong
ilathala at wala na akong ibang iisipin pa!
Ipapakita ko ang kalungkutan nito…
(Sa sumunod na araw…)
Ben Zayb: Ako lang ang nag-iisip sa Pilipinas.
Ako ay nag-uukol ng isang dasal sa Pilipinas…
ano nga ba iyon? Malungkot… Ah, alam ko
na! Dahil madalas ito pinsalain ng bagyo…
END OF KABANATA XXVIII
Kabanata XXIX: Ang Huling Salita Ni Kapitan
Tiago
Mga Tauhan:
Padre Irene:
Kura:
KapitanaTinong:
Mananahi:
NARRATOR: Maganda ang naging
wakas ni Kapitan Tiago. Napagusapan ng kura
paroko at ni Padre Irene ang kanyang
pagkamatay.
Kura: Ipinapaalala ko sa’yo Padre Irene, hindi
nakapangumpisal si Kapitan Tiyago bago
siyamamatay.
Padre Irene: Hindi dapat ipagkait ang
exequias sa lahat ng namatay na di
nakapangumpisal mas lalo na sa
mgamakapagbabayad tulad ni Kapitan
Tiyago.
NARRATOR: Ginawang tagapangasiwa
at tagapagpatupad ng mga huling habiling ni
Kapitan Tiago si Padre Irene.
Padre Irene: Nag-iwan si Kapitan Tiyago ng
kanyang ari-arian sa Kumbento ng Santa
Clara, sa papa, sa arsobispo, at sa
korporasyon ng mga pari. Nag-iwan rin siya ng
dalawampung piso para sa matrikula
ngmahihirap at masisipag na batang mag-
aaral. Tungkol naman sa pamanang
dalawampu’t limang piso kay Basilio na ibinawi
ni Kapitan Tiyago ng mga huling araw niya.
Kukunin ko na lamang ang ganitong halaga
sasarili kong bulsa upang maibigay kay Basilio.
NARRATOR: Kinabukasan ay
nagkatipun-tipon ang mga kakilala at
kaibigan ni Kapitan Tiago sa bahay ng
namatay. Sa ibang pulong ng mga bisita,
napag-usapan ang tungkol sa patay.
Napagtalunan angisusuot ng bangkay ni
Kapitan Tiyago.
Kapitan Tinong: Damit ng Pransiskano ang
dapat isuot ng bangkay. Maililigtas nito ang
bangkay ni KapitanTiyago sa apoy ng
impyerno.
Mananahi: Ngunit nakita ng mga mongha na
naka-parak si Kapitan Tiyago papuntang
langit. Dapat prak ang suot ng bangkay.
Padre Irene: Dadamitan ang bangkay ng alin
mang damit na luma nito. Hindi napupuna ng
Diyos ang damit na isinusuot.
NARRATOR: Napakaringal ng exequias
ni Kapitan Tiyago. Tatlong prayle ang
nagdiwang ng misa para salibing at ginawang
katulad ng isang katangi-tanging palabas ang
mga seremonya. Nagbendisyon ng agua
bendita.
END OF KABANATA XXVIX
Kabanata XXX: Si Juli
Mga Tauhan:
Extra 1:
Extra 2:
Hermana Penchang:
Hermana Bali:
Juli:
Hukom:
Babae 1:
Babae 2:
Tulisan:
NARRATOR: Ang lahat ng mga
mamamayan ay nag-usap tungkol sa
pagkamatay ni Kapitan Tiyago at sa
pagkabilanggo ni Basilio.
(pasok ang mga mamamayan na
nagtitsismisan)
Extra 1: Napakalungkot ng mga nangyari!
Extra 2: Oo nga, pero kung tutuusin, mas
nakalulungkot ang istorya ni Basilio kaysa kay
KapitanTiyago…
(pasok si Hermana Penchang)
Hermana Penchang: Hay naku. Alam ko kung
bakit siya nagkaganyan. Kapag pumapasok
sa simbahan at nakitana marumi-rumi ang
bendita ay hindi na siya sasawak upang
magkurus. Kung anu-ano ang sinasabing
maliliit nahayop at sakit. Mabuti nga sa kanya.
Iyan ang parusa ng Diyos!
Extra 2: Hindi yan ang dahilan. Para sa akin,
paghihiganti yan ng mga prayle dahil sa
pagkakatubos niya kay Juli.
(pasok si Juli)
NARRATOR: Napakarami ang mga
sinabi ng mga mamamayan tungkol dito,
ngunit nang malaman ni Juli ang balita tungkol
kay Basilio ay wala siyang masabi.
Hermana Bali: Uulitin ko pa ba ng isang beses?
Nabilanggo si Basilio.
(mahihimatay si Juli; sasampalin ni Hermana
Bali si Juli upang gisingin siya)
Hermana Bali: Iha, iha! Magising ka nga!
(magigising si Juli)
Hermana Bali: Ang dapat mong gawin ay
humingi ng tulong. Halika, punta tayo sa kura
paroko.
Juli: Si Padre Camorra? Ay! Ayoko po!
Hermana Bali: Hay naku. Maraming
makakatulong sa iyo. Subukan natin ang
kawani.
NARRATOR: Pumunta sila sa kawani,
dala ang sikapat at isang tabako. Ibinigay ito
ni Juli sa kawani, ngunitsa huli ay wala rin
nagawa ang kawani.
(pasok kawani)
Kawani: Kung nasa kabisera pa siya, baka
makatutulong ako. Hindi saklaw ng aking
kapangyarihan ang Maynila.
NARRATOR: Ipinayo rin ni Hermana Bali
na bisitahin nila ang hukom tagapamayapa
upang hingan ngtulong.
(pasok hukom)
Hukom: Iha, dapat kang pumunta sa kura
paroko. Alam mo na siya’y makapangyarihan.
Siya ang nagpalabas saiyong ingkong sa
bilangguan.
Hermana Bali: Ano, Juli? Narinig mo ang payo
ng hukom. Nabasa ko rin ang ganoong payo
sa aklat dasalan kaya’t sigurado ako na kung
lalapitan natin si Padre Camorra ay maililigtas
si Basilio. Wala ka dapat alalahanindahil
kasama mo ako!
Juli: Maaari po bang kayo na lang ang
pumunta sa kumbento?
Hukom: Hindi maaari! Kailangang naroon ka,
Juli. Mas nakakaakit humiling ang isang
dalaga kaysa sa isangmatanda.
NARRATOR: Dahil sa lubusang
pagtanggi at pag-ayaw ni Juli ay umuwi na
lamang sila.
Juli (PABULONG): Kung alam niyo lang ang
aking mga dahilan. Kung pupunta ako sa
kumbento at lalapit kay Padre Camorra ay
mapapahamak ko ang aking sarili, susumpain
ako ng mga tao at ng Diyos. Hindi ko ito
nagawa para sa aking ama, ngunit
magagawa ko kaya para kay Basilio? Hindi.
Hindi ko ito magagawa. Kasusuklaman ako ni
Basilio pag nalaman niya ito. Kahit pa anong
sabihin nila, walang nakakaalam nang
namagitan sa amin ni Padre Camorra. Hindi
nila ako maiintindihan. Ngunit paano na si
Basilio? Paano kung siya’y barilin?
(sulpot Tulisan)
Tulisan: Makinig kayong lahat! Lahat ng mga
bilanggo ay napalaya na maliban na lamang
kay Basilio!Kung may tagapagtanggol lang
sana siya..balita ko’y ipapatapon daw siya sa
Carolinas.
NARRATOR: Sa pagdating ng balitang
ito ay nagwakas ang pag-aatubili ni Juli.
Namutla siya at hinanap siHermana Bali.
Sasabihin niya dito na handa na niyang
harapin si Padre Camorra. Sinuot ni Juli ang
pinakamaganda niyang damit, tila masiglang-
masigla at nagsasalita ngunit hindi naman
magkakaugnay ang mgasinasabi niya. Dali-
daling naglakad si Juli. Nagmamadali siyang
makarating sa kumbento ngunit nang nalalapit
nasa bayan ay pinaghinaan siya ng loob.
Hindi na siya umimik at bumagal ang kanyang
paglakad.
Hermana Bali: Juli, ano ba! Gagabihin tayo!
Juli: Bumalik na lang po tayo! Ayoko na!
Hermana Bali: Ano ka ba! Halika dito! Sinabi ko
sa’yong walang mangyayaring masama.
Lahat ng ito ay nasaaklat ng mga prayle! Hindi
kita iiwan. Nandito lang ako. Walang
pwedeng gawin sa iyo si Padre Camorra. Isa
ka lamang tagabukid.
NARRATOR: Nakarating sila sa pintuan
ng kumbento. Kumapit sa pader si Juli.
Juli: Huwag po! Ayokong pumasok! Maawa
kayo sa akin!
Hermana Bali: Sige! Bumalik ka kung ayaw mo!
Bayaan mong ipatapon si Basilio at barilin siya
sa daan atsabihing nagtangkang tumakas!
Kapag patay na siya, saka ka magsisisi!
NARRATOR: Natamaan si Juli sa
ganitong pagkakasabi ni Hermana Bali. Dahil
sa panunumbat, pikit-matasiyang pumasok sa
kumbento. Sinundan siya ni Hermana Bali at
binigyan ng mga paalala. Nang gabing iyon
aymaraming naging bulung-bulungan tungkol
sa naganap nang hapong iyon.
Babae 1: Narinig mo ba ang nangyari
kaninang hapon?
Babae 2: May dalaga daw na tumalon mula
sa bintana sa kumbento. Bumagsak siya at
namatay.
Babae 1: At kasabay daw niyon ay isa raw
babaeng nagsisisigaw at nagtititiling parang
isang baliw na lumabas sakumbento.
Babae 2: Oh? Talaga ba? Nakapagtataka.
NARRATOR: At ganoon na nga ang
nangyari. Naging maingat ang mga tagaroon
at hindi binanggit ang pangalan ng dalawang
babae. Nang magtakipsilim na, dumating si
Tandang Selo sa pinto ng simbahan. Sinuntok
niya ang pinto at nanangis hanggang sa siya’y
ipinagtabuyan. Pumunta siya sa bahay ng
gobernadorsilyo, hukom-tagapamayapa,
tenyente mayor at guardia civil ngunit sila’y
nasa kumbento. Bumalik sa kanyang bahay
angmatanda, kinuha ang sibat at pumasok sa
gubat.
END OF KABANATA XXX
Kabanata XXXI: Ang Mataas na Kawani
Mga Tauhan:
Kapitan Heneral:
Kawani:
Kutsero:
(Nag-uusap ang isang mataas na kawani at
ang Kapitan Heneral)
NARRATOR: Totoo ang sinasabi na
nakalaya na ang mga mag-aaral. Gaya ng
inaasahan siguro ng lahat, siMakaraig ang
unang nakalabas samantala’y si Isagani ang
huli. Ngunit mas malubha pa sa huling
nakalabas, ayang kaawaawang si Basilio, na
nanatiling nakapiit.
Kapitan Heneral: Si Basilio daw ay isang
estudyante at alipin! Huwag siyang
pakawalan!
Kawani: Paumanhin po Kapitan, pero isa raw
po siyang estudyante na nag-aaral ng
medisina at mabuting mag-aaral batay sa
kanyang mga guro.
Kapitan Heneral:‘Di mas mabuti na mapanatili
siyang nakakulong.
Kawani: Pero siya ang pinaka innocente sa
lahat! At ang hawak niyang mga libro ay para
samedisina na sinulat ng mga Kastila.
Kapitan Heneral: Ito ay mas mabuti pa! Para
ang parusa niya ay makakatakot sa iba!
Ganyan ang dapat na pamamahala!
Kawani: Pero Kapitan, hindi ka ba natatatkot
na sisihin?
Kapitan heneral: Bakit ako matatakot? Hindi
ba’t ako’y may kapangyrihan? Hindi ako
pwedeng dalhin sa korte ng isang-alipin.
Kawani: Oo Kapitan ngunit ang bansa?
Kapitan Heneral: Psh! May responsibilidad ba
ko sa bansa? May utang na loob ba ako sa
bansa para sa aking posisyon?
Kawani: Hindi po ito importante. Pinangako
ninyo noong dumating kayo dito na
mamahala ng tama at mabuti.
Kapitan Heneral: Ano pa ba ang aking
ginawa? Kung hindi mo ako naiintindihan, ako
ba ang dapat sisihin?
Kawani: Ang Espanya ay hindi kailangang
maging mapaniil upang maging dakila!
Patawad po kapitan pero pinaglalaruan po
natin ang kalayaan at buhay ng mga Pilipino.
Kapitan Heneral: Alam mo ba kung kailan aalis
ang susunod na barkong pang-koreo?
(CLOSE CURTAIN)
NARRATOR: Nagbitiw na sa tungkulin
ang Mataas na Kawani at bumalik sa Espanya.
Kawani: Kung balang araw ay nakapagsarili
na kayo, aalahanin ninyo na sa Espanya ay
may mga pusong tumibok nang dahil sa inyo
at nagtanggol sa inyong karapatan!
Kutsero: Sino po?
END OF KABANATA XXXI
Kabanata XXXII: Ibinuga ng mga Paskin
Mga Tauhan:
Voice ni Ina:
Basilio:
Sinong:
Extra 1:
Extra 2:
Extra 3:
Kapit-bahay 1:
Kapit-bahay 2:
Kapit-bahay 3:
Guro:
Pecson:
Tadeo:
Juanito Palaez:
Macaraig:
Paulita:
NARRATOR: Ang isang lalaking mag-
aaral ay nagbabasa ng isang liham na galing
sa kanyang ina sa kaniyang upuan sa
Unibersidad. (school aff)
Voice ni Ina: Minamahal kong anak, pakiusap,
umuwi ka nalang at tulungan mo ang itay sa
pagsasaka. Galing saminamahal mong ina.
Malungkot na binitawan ng lalaking magaaral
ang liham at lumakad papalayo.
Guro: Ito na ang iyong mga resulta sa inyong
nagawang pagsusulit.
NARRATOR: At sabay na kinuha ng mga
estudyante ang kanilang mga papel na
nagdulot ng iba't-ibang mga reaksyon sa mga
magaaral.
Pecson: Kasi naman eh… hay naku! … Hindi,
okay lang yan!
NARRATOR: Si Tadeo naman ay
masayang-masaya habang sinusunog ang
kanyang mga libro.
Tadeo: Sa wakas! Nandito na rin ang walang
katapusang bakasyon!
(Malungkot na naglalagkad si Juanito na
nakakuba)
Juanito Pelaez: Paano na ito, mapipilitan na
ako na sumama sa tatay sa kanyang
pangangalakal.
NARRATOR: Si Makaraig naman ay
pasikretong sinabi na…
Makaraig: Pupunta akong Europa!
Isagani at Sandoval: Hay! Salamat! Nakapasa
tayo!
( Ipapakita si Basilio na nasa kulungan)
Basilio: Ang lungkot-lungkot naman rito…
(Ang mga guardya sibil ay pinipilit na itanong
at saktan si Basilio.)
(Sa kulungan)
Sinong: Ginoo, mayroon po akong dalang
bagong balita.
Basilio: Ano yun Sinong?
Sinong: Balita po galing sa Tiyani.
Basilio: Tungkol saan?
Sinong: Tungkol po sa mga mahal ninyo
Basilio: Sino?
Sinong: Sina Juli at Tandang Selo po.
Basilio: Anong nangyari sa kanila?
Sinong: Si Tandang Selo po’y nawawala.
Basilio: Ano?! Kailan pa? Anong nangyari?! Si
Juli?!
Sinong: Si Juli po…
Basilio: Ano?!
Sinong: Si Juli po ay… patay na.
Basilio: Ano?! Bakit?! Anong
nangyari?!Paano?!
(SA IBANG CURTAIN AFF)
Paulita: Hindi na maaaring ipagpatuloy namin
ni Isagani ang relasyong ito. Hindi
matatawaran ang pagkakamali
Nabilanggo siya. Hindi ko kayang umibig sa
isang lalaking mali ang pagkakakilala
salipunan at sinisisi ng lahat. (CLOSE)
(Lumabas si Juanito Pelaez at kinausap ang
sarili)
Juanito Pelaez: Ito na ang pagkakataon ko na
mapaibig si Paulita sa akin.
(Pagdating ni Paulita)
Juanito Palaez: Paulita! Paulita! Sana ay
mapakinggan mo muna ang aking hiling. Ako
ay matalino, maliksi, masayahain atanak ng
isang mayaman na mangangalakal. Mas
makabubuti para sa iyo kung ako ang
pakasalan mo.
Paulita: Kung sabagay, mas komportable nga
ang magiging buhay ko kung ikaw ang
pakakasalan ko
Juanito: Kalimutan mo na ang Indiong si
Isagani. Ako na ang mahalin mo
Paulita: Oo, Ikaw nga ang mas nababagay sa
akin.
(close uli aff)
(Maraming mga tao sa kalsada na masiglang
nakikipag-usap sa isa’t- isa)
NARRATOR: Sa maingay na kalsada.
Extra 1: Narinig n’yo ba ang tungkol sa salu-
salong ibibigay ni Don Timoteo Pelaez sa kasal
ng anak niya?
Extra 2: Ang swerte naman niya, nakuha ang
bahay ni Kapitan Tiago, kasosyo pa si Simoun
sa negosyo at ngayonikakasal ang anak sa
isang maganda at mayamang babae.
Extra 3: Ang sabi-sabi, napakaengrande daw
ng mangyayaring pagsasalo.
Kapit-bahay 1: Si Simoun raw ay magreregalo
ng mga brilyante at perlas sa ikakasal.
Kapit-bahay 2: Bakit naman napakagrande ng
regalo niya?
Kapit-bahay 3: Ito raw ang paraan niya na
gulatin ang mga tao sa kanyang
pamamaalam. Wala na namang natira para
sa kanya dito sa Pilipinas.
END OF KABANATA XXXII
Kabanata XXXIII: Ang Huling Matuwid
Mga Tauhan:
Simoun:
niya. Basilio:
NARRATOR: Sa wakas, dumating na rin
ang pinakahinihintay na araw ni Simoun. Hindi
umalis ang mangaalahas sa kanyang bahay
halos ng buong umaga kasi siya’y abalang-
abala sa pag-aayos ng kanyang armas
atalahas. Nagbilin siya sa kanyang katulong
na kapag may dumating na bisitang pangalan
ay Basilio ay papasukinna kaagad. Mula nang
magkasakit si Simoun may pagbabago sa
kanyang itsura na kapansin-pansin.
Angkanyang mukha ay lalong tumigas at
pumanglaw; lumalim ang guhit sa pagitan ng
kanyang dalawang kilay atang kanyang ulo
ay hindi na tayung-tayo. Sa lalim ng kanyang
pagiisip, hindi niya narinig ang katok sa
pintuan. Si Basilio ay dumating na. Pumasok
ang binata sa silid ngwala mang bati. Ang
pisikal na pagbabago ng binata ay kagulat-
gulat sa laki nito. Samantala ang kanyang
mata na dati’y malungkot ay ngayon
maykakaibang kislap.
Basilio: Ginoong Simoun, ako po’y naging
masamang anak at kapatid. Halos apat na
buwan ng nakaraan nung kinausap mo ako
tungkol sa iyong mga balak. Tumanggi ako
pero sa huli tama kayo. Nung nagsimula ang
himagsikan ay hindi rin ako nakiisa kaya nang
mabigo ang kilusan, ang kapalit ng aking
ginawa ay pagkabilanggo. Ang aking
kalayaan ay ang aking utang na loob sa iyo.
Ako’y handa ng maglingkod kasama nglahat
ng mga sawimpalad.
Simoun: Salamat, binata, salamat! Pinawi mo
ang aking mga pangamba at pag-
aalinlangan. Nung nabigo angkilusan, ako’y
iniwan ng marami dahil nakita nila ako sa
kawalang pag-asa. Ikaw, isang binata ay
nandito paragisingin akong kumilos. Kapag
tayong dalawa at nagsanib pwersa ay buong
husay maisasagawa ang balak.
Sakabundukan ko rin lamang nakita ang aking
mga tauhan.
NARRATOR: Isinama ni Simoun si Basilio
sa kanyang laboratoryo, kung saan niya
tinatago ang kanyang mga kimika.
(Maglalabas ng kahon na itim si Simoun)
Basilio:Ano iyan?
NARRATOR: Si Simoun ay naglabas ng
isang ilawang may balat na ginto, na ang
hugis ay tulad ng isanggranada na kasing laki
ng ulo ng tao. May maliit na bitak na may
maliliit na butil sa loob ito. Naglabas din siyang
isang prasko na naglalamang ng manilaw-
nilaw na likido nang hindi nagpapaliwanag.
(Tinitingnan ni Basilio )
Basilio: Nitro-glicerina ( pabulong) ? Nitro-
glicerina! Pang dinamita!
Simoun: Oo, pero hindi lang ito basta nitro-
glicerina. Ang buong Pilipinas ay maririnig ang
pagsabog na wawasak sa bulok na
balangkas. Walang makaliligtas.
Basilio: Kung gayon ay hindi n’yo na po pala
kinakailangan ang tulong ko.
Simoun: May iba akong ipapagawa sa iyo. Sa
ganap na ikasiyam ng gabi ang bomba’y
nakaputok na. Sa oras na ito, ang mga
kasama ko sa kilusan, ay magtitipun-tipon
kasama ni Kabesang Tales sa labas ng bayan
ng Sta. Mesa upang lusubin ang siyudad.
Papatayin ang mga kasangkot sa
pakikipaglaban at ang lahat na tumangging
makipaglaban.
Basilio: Lahat?
Simoun:Lahat, mga Indio, Mestiso, Intsik Kastila.
Lahat ng walang lakas ng loob at matibay na
pananalig. Ang pagwawasak ng kasamaan at
pagtitiis ay matatawag kong paglikha at
pagbibigay buhay!
NARRATOR: Ang mga matitinding salita
ni Simoun ay nakapagsindak kay Basilio. Ang
mahigit na tatlong buwang pagkabilanggo ay
nagpahina sa kanyang pag-iisip at ang
kanyang pagkauhaw na makapaghiganti ay
bumulag sa kanya.
Basilio: Ano ang sasabihin ng daigdig sa
ganoong pagpatay?
Simoun: Papupurihan ito ng daigdig. Ang
pagpapatay ay pinapalakpakan ng buong
mundo parang pagkataposng isang dula kahit
ito ay trahedya. Ang kaanyuan lamang ang
pinapansin ng karaniwan tao, hindi ang sanhi.
Basilio: Sang-ayon po ako. Anong halaga sa
akin kung pumalakpak o tumuligsa ang
daigdig na walang pagtingin sa naaapi at
mahihirap? Bakit ako magmamalasakit sa
lipunang walang pagmamalasakit sa akin?
Simoun: Iyan ang ibig kong marinig sa iyo.
(Kinuha ang rebolber sa kahon ng mesa at
ibinigay kay Basilio)
Simoun: Hintayin mo ako sa ganap na
ikasampu, sa harap ng Simbahan ng San
Sebastian para sa mga huling tagubilin.Sa
ganap na ikasiyam, nararapat na malayo,
malayung-malayo ka na sa Daang
Analoague!
Basilio: (Siniyasat ang baril, nilagyan ito ng
punlo at itinagi sa loob ng kanyang tsaketa) Sa
muling pagkikita. (alis)
END OF KABANATA XXXIII
Kabanata XXXIV: Ang Kasal ni Paulita
Mga Tauhan:
Basilio:
Juanito Palaez: acting
Paulita: acting
NARRATOR: Sa dating tahanan ni
Kapitan Tiago idaraos ang kasalan nina
Juanito at Paulita. Nabili ito ni Don Timoteo sa
murang halaga lamang. Ginastusang mabuti
ni Don Timoteo ang kasalan mula sa perang
inutang niya kay Simoun. Inabangan ng lahat
ang piging. Hindi ipinaalam ni Simoun kay
Basilio ang tungkol dito at ang tanging bilin na
mag-aalalahas ay umiwas siya sa kalye
Analogue kung saan idaraos ang piging. Nang
makita ni Basilio ang bagong kasal ay
nabahag siya para sa kaibigang si Isagani na
matagal na niyang hinahanap bago pa man
magtungo kay Simoun.
Basilio: Ibig sabihin sa bahay nila Kapitan Tiago
magsisimula ang pagsabog?
(Makakapa ni Basilio ang rebolber at biglang
sasagi sa kanyang isip ang kanyang
minamahal na si Juli.)
Basilio: Aking sinisinta, Juli, ikaw m’ay nasaan?
(Ipapakita ang scene ni Huli, natulog na balisa
tapos nabangungot)
(Susundan ni Basilio ang karuwahe at
hinayaang makarating muna sa paroroonan at
saka nalang muling hahanapin.)
END OF KABANATA XXXIV
Kabanata XXXV: Ang Piging
Mga Tauhan:
Donya Victorina:
Isagani:
Basilio:
Panauhin 1:
Panauhin 2;
Paulita:
Juanito Palaez:
NARRATOR: Nagdatingan na ang mga
panauhin ng piging nang mag-iikapito na ng
gabi. Dumating na rin ang bagong kasal na
sila Paulita at Juanito kasama si Donya
Victorina.
Donya Victorina: Napakaganda ng piging
para sa iyong kasal, Paulita. Sadya nga
nmang tama ang nagging desisyon mona kay
Juanito magpakasal kaysa sa kani-kanino
lang. (Tinutukoy niya dito si Isagani.)(Napangiti
na lamang si Paulita sa sinabi ng kanyang
tiya.)(Nakita na ni Basilio ang pagdating ni
Simoun sa piging.)(Biglang bumilis ang tibok
ng puso ni Basilio at nanlamig ang kanyang
kamay at paa, Biglang nanaig ang kabutihan
ni Basilio at napagdesisyunan niyang sabihin
kay Isagani ang mangyayari.)(Hinanap ni
Basilio si Isagani)
Basilio: Isagani, ano ang ginagawa mo?
Halika, lumayo na tayo sa bahay na iyan!
Isagani: Bakit ako lalayo?
Basilio: Ibig mo bang mamatay? Nakikita mo
ba yung lampara? Iyon ay sasabog dahil puno
iyon ng pulbura! Walang makakaligtas.
Isagani: Huwag! Hayaan mo akong Makita si
Paulita sa huli kong sandali.
(Naisip ni Isagani ang sinabi ni Basilio,
pumasok siya sa bahay, nagmamadali.)
NARRATOR: Sa loob ng bahay habang
nag-uusap si Basilio at Isagani sa labas. Iniabot
na ni Simoun ang lampara kay Paulita.
Simoun: Maligayang araw na iyong kasal
Paulita!
Paulita at Juanito: Maraming salamat po Don
Simoun!(Nagmamadaling umalis ng bahay si
Simoun matapos maiabot ang lampara.)
NARRATOR: Pagkatapos na maiabot ni
Simoun ang regalo, pinagmasdan ito ng
dalawang panauhin at napansin nila ang
kagandahan nito ngunit ng ito ang kanilang
inusisa, ito mayroong lagda sa loob na nasa
sulat ni Ibarra.
Panauhin 1: Hindi ba’t sulat iyan ni Ibarra?
Panauhin 2: Ngunit, matagal na siyang patay.
Sampung taon na. Hindi ba?
Panauhin 1: Hindi kaya mamatay tayong lahat
ngayong gabi?
Panauhin 2: Huwag na lang nating pansinin
ang isang masamang biro.
NARRATOR: Pinabayaan na lamang nila
ang lampara. Biglang pumasok si Isagani at
kinuha ang lampara. Ipinahabol siya’t
pinagkamalang magnanakaw. Bigla na
lamang nanarinig nila ang isang katawan na
lumagapak sa ilog.
Boses ni Basilio: Hindi dapat nangyari ang
ganon kay Isagani kung hindi ko naisipang
lumapit kay Don Simoun. Ano nalang kaya
ang mangyayari? Ano na kaya ang balak
niya? Kasalanan ko ito.
NARRATOR: Ang dabog na iyon ang
hudyat ng pagbagsak ni Basilio sa ilog dahil
hinabol siya ng mga guwardiya sibil na
kasama ng mga prayle sa kasal.
END OF KABANATA XXXV
Kabanata XXXVI-XXXIX: Mga Kagipitan ni Ben
Zayb; Mga Hiwaga; Kasawiang Palad;
Katapusan
Mga Tauhan:
Kapitana Loleng:
Chichoy:
Momoy:
Simoun:
Padre Florentino:
Kapitan Toringgoy:
Konsensya:
NARRATOR: Mula sa bahay ni Kapitan
Tiago ay mabilis na tumungo si Ben Zayb sa
kaniyang tanggapan upang sulatin ang
pangyayari. Pinalabas niyang bayani ang
Kapitan Heneral, sina Padre Irene, Don
Custodio, at Padre Salvi. Ang lathalain ay isa
ring panghahangad ng mabuting pagyao at
paglalakbay ng Heneral. Subalit hindi ito
tinanggap ng pahayagan dahil sa pinagbawal
ito ng Kapitan Heneral na maisiwalat ang
nangyari sa piging. Mahirap at masakit ito
para kay Ben Zayb sa ginawa ang lahat upang
maging mahusay at tapat na tagapamahayag
ngunit siya ay napahinuhod din. Lumabas sa
imbestigasyon na si Simoun ang utak ng lahat
ng pakana.
Chichoy: Kabanal-banal ina! Mga sakung
pulbura sa ilalim ng sahig, sa ilallim ng mga
upuan, at sa lahat ng lugar. Mabuti’t walang
mga mangagawang naninigarilyo noon.
Kapitana Loleng: At sino naman ang
maglalagay ng mga iyon doon?
Chichoy: Iyan ang di maipapaliwanag ng
sinuman. Sino ang nais manggulo sa piging?
Sabi ni Ginoong Pasta ay maaring kaaway ni
Don Timoteo.
(dumating si Isagani)
Kapitana Loleng: Kailangnang magtago ka
Isagani. Maaari kang mapagbintangan.
Magtago ka!
Chichoy: Walang ibang mapagbibintangan si
Don Timoteo sa mga pangyayari. Siya ang
namahala at si Simoun lamang at wala ng iba.
Momoy: Ngunit, ngunit….
Sensia: Naku!
Kapitan Toringgoy: Kung nagkataong
sumabog wala sanang buhay sa Daang
Analogue.
Chichoy: Kagabi habang kumakain, habang
nagkakaroon ng kaguluhan, ang ilaw daw sa
lampara ay biglang humina at may isang
magnanakaw ang kumuha sa lampara.
NARRATOR: Tila lawin sa talas ang mga
mata ni Kabesang Tales kaya Matanglawin
ang naging bansag sa knaiya. Naging
mabangis ang mapayapang tao. Wala siyang
sinasanto sa mga kaaway at ayaw sumapi sa
kilusan at sa mga ayaw magbigay ng kanilang
kailangan. Naging kilabot siya sa Luzon. Nang
hindi mahuli-huli ng mga guwardiya sibil sina
Matanglawin at ang kaniyang pangkat, ang
mga magsasakang nais mabuhay sa
napakahirap na panahong iyon ang kanilang
hinuhuli, binibihag, at sinasaktan. Lahat ay
takot kay Matanglawin. Nasaksihan siya ng
kaniyang amang si Tandang Selo bago ito
nabawian ng buhay. Ang kadugong tatapos
sa kaniyang buhay sa kalagayan na parehong
sila ay biktima. Sa tahanan ni Padre Florentino.
(palakad-lakad si Simoun)
Simoun: Nagtagumpay ka Simoun. Dapat
magsaya ka dahil nagtagumpay ka. (sambit
niya habang paulit-ulit itong naglalakad, may
nakitang lason tapos hahawakan yung bote
ng lason)
Simoun: Tapos na ang aking misyon dito. Wala
na si Maria Clara, wala na rin ang aking
reputasyon at lihim na pilit kong ikinubli. Wala
ng patutunguhan lahat ng pinaghiraoan ko.
Mas mabuti pang taousin ko na ang nasimulan
ko. (ininom yung lason) Pad--ree. (natumba
pero nakita agad ni florentino)
Padre Florentino: Senyor Simoun!! (inakay)
Diyos ko! Sandali lang at tatawag ako ng
doctor.
Simoun: W-wag na padre alam kong
mawawala rin ako sa ilang saglit. Dadakpin
nila ako mamayang alas-ocho buhay man o
patay, ngunit di ako papaya na kunin nila
akong buhay. (nanghina na si Simoun bebe)
Padre Florentino: Diyos ko! Panginoon ko!
Simoun: Wag kayong mag-alala Padre.
Nangyari na ang nangyari, gumagabi na at
nais kong sabihin sa inyo ang aking lihim.
Padre Florentino: Handa akong making SenyoR
Simoun.
Simoun: Totoo naman po padre na may Diyos
na gumagabay sa atin diba?
Padre Florentino: Oo, ang Diyos ang
tumutulong sa atin kapag tayo ay walang
mapuntahan.
Simoun: Pa…padre… Tulungan niyo ako.
Ayokong mamatay na may dalang kasalanan.
Nais ko sanang mangumpisal.
Padre Florentino: Makikinig ako.
Simoun: Ako si Crisostomo Ibarra na kasintahan
ni Maria Clara. Namatay ang aking ama na
nagdurusa sa kalusugan. Ang aking pangalan
ay kanilang sinira, inilayo ako sa aking mahal
at ako na inosente ay hinatulang isang
Pilibustero at erehe. Ang aking kaibigang si
Elias ay isinugal ang kaniyang buhay para sa
akin. Umalis ako ng bansa at nakilala ko ang
kapitan heneral noon, binigyan ko siya ng pera
at naging kaibigan. Plinano ko po ang lahat
dahil galit na dalit ako sa mundo noon.
Bumalik ako upang maghiganti at balikan ang
lahat ng umapi sa akin.

Padre Florentino: Patawarin ka ng Diyos. Anak

lagi mong tatandaan na ang buhay ay hindi
lamang laging saya, minsan ay kailangan din
nating makaranas ng sakit upang matuto hindi
upang magpoot. Walang magagawa ang
paghihiganti dahil ito ay nagbubunga lamang
ng panibagong kamalian.

Simoun: Hindi ko lang maintindihan Padre kung

bakit ako pa ang kaniyang pinaparusahan.

Padre Florentino: Hindi ka niya pinaparusahan

anak. Iyan ay isa lamang pagsubok sa iyong
buhay na dapat mong lagpasan. Lahat ng
bagay ay may dahilan, hindi mangyayari ang
isang bagay kung wala kang matutunan mula
dito. Alam nyang nabulag ka lang sa labis na
pagkagalit at poot kaya wala kang
kasalanan. Kagustuhan din niya na hindi
matuloy ang iyong plano dahil alam niyang
mali ito.

Simoun: Maraming Salamat Padre, ngayon ay

payapa na akong mamamatay (pagkatapos
nito ay unti-unti nang mawawalan ng malay si
Simoun tapos dedz na talaga siya)

(close curtain)

NARRATOR: Kinuha ng pari ang mga

kayamanan ni Simoun at nagtungo sa
Talampas at inihagis nag mga ito.

Padre Florentino: Kung may taong

nangangailangan na mas malinis na hangarin
ay ipahihintulot ng Diyos na ika’y matagpuan.
Samantala, diyan ka muna sa ilalim ng dagat
kung saan hindi makakapaligid ang
kasamaang. (sad) Ang kayamanan ang
siyang nagiging lason sa lahat ng tao, ito ang
nagpapabulag at nag-uudyok na gumawa ng
kasalanan.

NARRATOR: Bigo si Simoun na

maisakatuparan ang kaniyang paghihiganti.
Ipinabatid ng butihing paring Pilipino na
hianayaan siyang mabigo ng maykapal kahit
mabuti ang kaniyang hangarin dahil ang
kaniyang pamamaraan ay buktot at hindi
sang-ayon sa tama. Ang paraan ng Diyos ay
iba sa pamamaraan ng tao.

AT DITO NA NGA NAGTATAPOS ANG EL

FILIBUSTERISMO NI JOSE PROTACIO RIZAL
MERCADO Y ALONZO REALONDA NA HATID SA
INYO NG BUONG 10 BURGOS, MARAMING
SALAMAT SA PANUNUOD.