URBANA SOCIOLOGIJA

posebna sociologija koja u sredite svog prouavanja stavlja fenomen grada;

zbog takvog odreenja problema postoje brojene kritike i pitanje da li urbana
sociologija uope ima osnove; najea ktitika: Castells urbana sociologija nema
svoj predmet izuavanja; proistjee iz kritike pojma urbanizma kao posebnog naina
ivota kako ga je shvaala ikaka kola;
isprepletena s drugim disciplinama sociologija sela, demografija, socijalna
geografija - to dodatno zamagljuje podruje prouavanja urbane sociologije;
najrazvijenija 20-ih i 30-ih godina 20. stoljea na Sveuilitu u Chicagu poznata kao
ikaka kola; URBANA SOCIOLOGIJA posebna sociologija koja se bavi
prouavanjem naina ivota u gradovima, transformacijama takvog naina ivota pod
raznolikim utjecajima, te raznim aspektima tzv. urbanog ivota;
nova urabna sociologija nastaje prvenstveno na kritici ikake kole, te
implementiranjem marksistikih kategorija na prouavanje grada; potaknuta velikim
promjenama 70-ih godina na irem, globalnom planu; radikalna georafija; politika
ekonomija;
najnovija urbana sociologija pokuaj okupljanja suvremenih teorija izuavanja grada
na prijelazu stoljea; L.A. kola Los Angeles kao paradigma razvoja novog
postmodernog grada;

UTJECAJI NA RAZVOJ URBANE SOCIOLOGIJE

intelektualne struje: prosvjetiteljstvo (glavne karakteristike: empirizam, razum,

sekularizam, vjera u znanost, progres, univerzalizam, individualizam, tolerancija,
sloboda, ljudska priroda); romantizam, francuski tradicionalizam (velianje povijesnih
tradicija, nepovjerenje u apstraktni razum, odbacivanje nehumanih oblika proizalih iz
razvoja tehnike i industrije, ideja da se napredak dogaa samo ako je povezan s
afirmacijom organskog jedinstva utjelovljenog u narodu);
drutvene struje: politike revolucije, industrijska revolucija i razvoj kapitalizma, rast
socijalizma, urbanizacija, rast znanosti;
modernizacija: industrijalizam, kapitalizam, urbanizam, liberalna demokracija
klasine teorijske perspektive Velike transformacije: Marx, Durkheim, Tennies,
Simmel, Weber;
razvoj grada promatrali kao dio irih drutvenih promjena, shvaanje koje e se vratiti
tek sa suvremenim razvojem, kada grad ponovno dolazi u sredite sociolokog interesa
kao kljuno mjesto i kljuni akter globalizacijskih promjena;
Njihove teorije uvelike izraavaju prelazak od zajedniarskih odnosa prema razvoju
drutva koje karakteriziraju proraunati, racionalni odnosi izmeu funkcija koje
pojedinci vre, a ne izmeu osoba.

I. KLASINE TEORIJE VELIKE TRANSFORMACIJE

1.) MARX i ENGELS
naglasak je na ekonomiji i problemima nejednakosti i konflikta;
grad je mjesto u kojem sve proturjenosti kapitalizma dolaze do izraaja; glavne
tekoe gradskog razvoja povezao je s privatnim vlasnitvom nad zemljom i
zemljinom rentom; nastanak grada povezivao s razvojem civilizacije;
proizvodne snage i proizvodni odnosi ono to on naziva materijalna baza ine
osnovu drutva;
eksploataciji iskoritavanju jedne grupe ljudi od strane druge; u suvremenom
kapitalizmu eksploataciju vri klasa kapitalista koja posjeduje sredstva za proizvodnju;
radnici - stvaraju bogatstvo - rad proizvodi bogatstvo - ne posjeduju nita te su
prisiljeni prodavati svoju radnu snagu za nadnicu koja nije srazmjerna vrijednosti
koju proizvode;
Viak vrijednosti profit prisvajaju kapitalisti;
otuenje situacija u kojoj se predmeti koje ovjek proizvodi postavljaju nasuprot
ovjeku; u kapitalizmu otuenje radnika od proizvodnih sredstava, od rada, od
drugih ljudi, od sebe samoga;
lana klasna svijest rezultat ideologije vladajue klase koja je refleksija
materijalne baze;
Engelsovo djelo Poloaj radnike klase u Engleskoj: industrijski grad pokazuje
zakonitosti kapitalistike urbanizacije: koncentracija vlasnitva u malo ruku, odgovara
koncentraciji ljudi na malo podruje; stanovnitvo se centralizira kao i kapital;
2.) DURKHEIM
anomija stanje bez normi, bez pravih putokaza djelovanja, kada se rue stari
autoriteti i uhodani naini djelovanja, a novi jo nisu uspostavljeni;
O drutvenoj podjel rada drutvena solidarnost kao najbitniji uvjet drutvenog
ivota i ono to je sadrano u svim podrujima i funkcijama drutvenosti; razlikuje
ovisno o strukturnim obiljejima drutva:
1. mehanika solidarnost koja povezuje pojedinca i drutvo neposredno; karakterizira
ju snana kolektivna svijest kolektivni naini miljenja, djelovanja i osjeanja koji
se nameu kao prinuda; kazneno pravo povlai otre kazne nad onim koji je naruio
poredak prihvaenog autoriteta; ona proizlazi iz slinosti: svi lanovi grupe privueni
su jedni prema drugima jer su privreni onome to je uvjet postojanja tog kolektivnog
tipa; karakteristinu za predindustrijska drutva i male zajednice (klan).
razvoj podjele rada razorio je tu vrstu solidarnost
2. organska solidarnost ija je osnovna karakteristika razlikovanje pojedinaca prema
funkcijama koje pojedinci vre; upravo to razlikovanje ini njihovu meuovisnost;
mogua ako svaki od pojedinaca ima svoje polje djelatnosti, tj. ukoliko imaju svoju
osobnost; zato je i pravo restitutivno, tj. samo slui u ponovnoj uspostavi naruenog
poretka, a nije orijentirano kanjavanju pojedinaca;
zakon: podjela rada se mijenja u pravom omjeru s opsegom i gustoom drutva, iako
tijekom drutvenog razvitka neprekidno raste, a razlog tome je to drutva postaju sve
gua i najee obimnija.
Podjela rada stvara solidarnost meu ljudima stvara itav sustav prava i dunosti koji
ih vezuje jedne s drugima na trajan nain, i osiguravaju suradnju podijeljenih funkcija.
Prilagodba funkcija jednih drugima mogue je jedino ako ga podrava neka grupa
svojim autoritetom profesionalne grupe; njihovu moralnu snagu smatrao je

sposobnom da bi mogla ograniiti pojedinane egoizme i njegovati osjeaj

solidarnosti.
3.) TENNIES
Gemeinschaft i Gesellschaft - dva bazina organizacijska principa ljudskog
udruivanja ili 2 suprotstavljena tipa ljudskog socijalnog ivota
1. zajednica - realni i organski ivot ili potpuno jedinstvo ljudskih volja; stvara ju
organska volja;
- prirodna skupina nastala spontano, stihijski, dugim razvitkom;
- prevladavaju osjeaji ljubavi, solidarnosti, prisnosti, povjerenja, a pojedinci su
stopljeni u jedinstvo;
- primitivna, zemljoradnika, seljaka, zadruna, s najviim oblikom narodom;
- 3 najznaajnija tipa zajedniarskog udruivanja su srodstvo temeljeno na
krvi, susjedstvo po mjestu, te prijateljstvo bazirano na zajednici duha;
2. drutvo - stvara izborna volja svjesno, racionalno, planski, organizirano
- prevladavaju razum, raun, sebinost i udaljavanje ljudi jednih od drugih;
- njegova osnova je in razmjene, trgovine i ugovor;
- ono je gradsko, civilizirano, trgovako industrijsko, s najviim oblikom
dravom.
- mehaniki agregat i artefakt; skup ljudi koji miroljubivo ive jedni pored
drugih ali nisu istinski povezani;
prijelaz od zemljoradniko-seoskog na industrijsko-gradsko, odnosno kapitalistiko
drutvo
4.) SIMMEL
drutveni ivot stalna dijalektika, borbu dviju suprotstavljenih sila: integrativne i
dezintegrativne, harmonine i disharmonine;
kultura sinteza subjektivnog, samoobrazujueg duha, i objektivnog duha ili
proizvedenih materijalnih vrijednosti; suvremeni ivot, pogotovo u gradu, uvelike je
poremetio tu dijalektiku.
Podjele rada dovodi do izoliranja i otuenja stvaralakog subjekta od njegova
predmeta proizvodnje; fetiki karakter robe: kultura sve vie raste, elementi kulture,
objekti imaju vlastitu logiku svog razvoja, te skreu s puta razvoja na kojem bi se
mogli uklopiti u osobni razvoj ljudskih dua tragedija kulture: razvoj subjekta i
razvoj objekta se razdvajaju kultura stvari prevladava kulturu ljudi; tipina situacija
modernog ovjeka: osjeaj da ga okruuje bezbroj stvari koji ga kao masa pritiu jer
ih ne moe sve asimilirati, ali niti odbaciti jer pripadaju u sferu njegova kulturnog
razvoja;
Porijeklo moderne epohe: u novanoj privredi; zbog irenja novane cirkulacije svi
aspekti drutvenog ivota, kao i vrijednosti, postaju nepouzdani i nestalni; sve dolazi u
vezu sa svim, sve se odvija mnogo bre; komodifikacija irenje robnonovanih
odnosa nautrb drugih odnosa u zajednici kriza kulture modernosti: predodba da
je sve na prodaju, procjena svega iskljuivo po novanoj vrijednosti.
djelo Filozofija novca: filozofske i psiholoke dimenzije novca u modernoj kulturi,
pobjeda novane ekonomije nad tradicionalnim drutvom, porast objektifikacije i
kvantifikacije; kapitalistiki grad vorite cirkulacije kapitala, roba i ljudi;
esej Velegradovi i duhovni ivot. Kapitalistiki grad senzorni napad na gradskog
stanovnika kakofonijom zvukova i slika (ukljuujui oglase, reklame, promet, pjeake
i izloge). Psiholoka osnova na kojoj se javlja tip velegradskih individualnosti je
intenziviranje ivanog ivota koje proizlazi iz brzih i neprekidnih izmjena vanjskih
i unutarnjih dojmova

Opadanje normi i predrasuda malog grada potie veu slobodu i kozmopolitizam za

individuu, ali urbani komercijalni podraaji hrane osobu, ego, dok izgladnjuju duh;
osloboena individua je takoer nemirna, ivana; postoji neukorijenjenost koja je
povezana s ukljuenou u gradski ivot i trite. Tip stanovnika velegrada sebi stvara
organ kojim se titi od iskorijenjenosti kojom mu prijete strujanja i diskrepacije
njegove vanjske sredine on reagira na njih u bitnome uz pomo razuma
racionalnost kao zatita subjektivnog ivota od nasilnosti velegrada.
Vladavina razuma i novana privreda su povezane ista predmetna racionalnost u
pristupu ljudima i stvarima; novac pita samo o razmjenskoj vrijednosti koja svu
kvalitetu i osobitost nivelira na pitanje koliko. Moderni duh postaje sve vie raunski.
Karakteristika velegradskog ivota blaziranost da bi se ovjek zatitio od
pretjerane nervne stimulacije potrebno je razvijanje posebnog oblika ponaanja; ona je
posljedica brzo izmjenjujuih ivanih podraaja koji su nagomilani na malom
prostoru, iz ega proizlazi i intenziviranje velegradske intelektualnosti; tako nastaje ta
specifina karakteristika velegradskog ovjeka koji vie nije sposoban reagirati na
nove podraaje s energijom koja bi bila primjerena; njena bit je otupjelost s obzirom
na razlike izmeu stvari.
Blaziranost predstavlja osebujan i nuan nain prilagodbe (kojim ivci pokazuju
mogunost prilagodbe na sadraje i forme velegrada tako da na njih ne reagiraju), ali
po cijenu obezvreivanja cijelog objektivnog svijeta, a na kraju taj osjeaj
bezvrijednosti uvlae u vlastitu osobu.
U socijalnim odnosima pokazuje se jo jedan negativan stav rezerviranost
uzajamna otuenost, averzija i odbojnost prema drugima, distanca bez kojih bi stalni
kontakti s mnotvom ljudi u velegradu ivot inili nemoguim; s druge strane, ta
rezerviranost pojedincu osigurava vrstu i mjeru slobode koja je nemogua u drugim
odnosima. Uzajamna rezerviranost i indiferentnost, uvjeti duhovnog ivota velikih
krugova, u svojem se uinku za neovisnost pojedinca nikada ne osjeaju snanije nego
u najguoj vrevi velegrada .
Zato su velegaradovi i sjedita kozmopolitizma; uvjeti kratkoe i rijetkosti susreta
koji su mogui pojedincu s drugima tekoa da izraze vlastitu osobnost poantirano,
zgusnuto; velegrad razvija nagon za to individualiziranijom osobnom egzistencijom.
Paradoks: pojedinac, kao rezultat podjele rada, sve manje dorastao razrastanju
objektivne kulture; on je malen u odnosu na golemu organizaciju stvari. Rezultat je da
se objektivna kultura razrasta preko svega osobnog nastaje atrofija svega
individualnog.
Funkcija velegradova je da prui mjesto za spor i pokuaje sjedinjavanja uloge
pojedinca unutar cjeline

5.) WEBER
Drutveno djelovanje je djelovanje koje je u svojem tijeku orijentirano upravo
znaenjima koje pojedinci daju svojim akcijama i akcijama drugih;
drutvena djelovanja ine drutvo koje nema svoje vlastito postojanje iznad
pojedinaca; samo je ovjek sposoban svjesno se rukovoditi ciljevima i birati izmeu
razliitih mogunosti jedino ljudsko djelovanje moemo razumjeti;
razumijevanje osnovna metoda sociolokog izuavanja; smisao razumijevanja
otkrivanje motiva i znaenja koja pojedinci daju svojim djelovanjima i djelovanjima
drugih.
afektivno djelovanje pod utjecajem emocija i strasti,
tradicionalno djelovanje pod utjecajem uvrijeenih normi i oslanjanja na autoritete,
racionalno djelovanje a.) vrijednosno racionalno orijentirano postizanju nekog cilja
koji je vrijedan sam po sebi, bez obzira na to hoe li on ikada biti postignut, b.) ciljno
racionalno djelovanje koje pretpostavlja sustavnu procjenu raznih sredstava koji e
dovesti do nekog cilja s najmanje moguih trokova;
Racionalizacija ciljno racionalno djelovanje obiljeava suvremeno drutvo;
institucionalni oblik birokracija.
Birokracija organizacija s hijerarhijom plaenih slubenika, zaposlenih na puno
radno vrijeme, koji oblikuju zapovijedni lanac; jasno odreeni cilj i precizna
kalkulacija sredstava da se taj cilj ostvari. Idealni zaposlenik birokracije obavlja svoje
dunosti u duhu formalistike impersonalosti, njegovim aktivnostima upravljaju
pravila, a ne osobna razmatranja;
djelo Protestantska etika i duh kapitalizma - razvoj kapitalizma objanjava
nastankom protestantke etike (asketizam, trezveno ponaanje, tednja) koja je bila
sukladna kapitalistikom duhu, te time osigurala idejne sile njegovog nastajanja;
za razliku od Marxa koji primat daje ekonomskim faktorima, Weber govori i o
prestiu, te moi kao bazama drutvene stratifikacije; dakle, osim klase postoje i
stalei, te politike stranake;
I jedan i drugi autor utjecaj na razvoj sociologije grada ostvarili su tek razvojem nove
urbane sociologije.
ODNOS SELO-GRAD

Moderni gradovi - kreacije kapitalistikog sistema: industrijska revolucija i trina

ekonomija transformirali ruralna drutva poevi u 18. i kroz 19. st. (Engleska,
Njemaka i SAD); nastajue polje sociologije razmatralo je veze izmeu urbanizacije i
ekonomskih i socijalnih promjena.
Migranti sa sela napuili su rastue gradove prilagoavajui tradicionalni nain ivota
modernom. Feudalne i komunalne tradicije napravile su prostora za moderni kapitalistiki
grad tvornica, banaka, i trita.
Poveanje mobilnosti rada, kapitala, robe i kulture - socijalna nejednakost, kriminal i
slini socijalni problemi. Raspad tradicionalnih normi zajedno s rastuom mobilnou
ideja i kulture potakli su duhovni nemir, umjetniku kreativnost i supkulturno izraavanje.
Grad se pojavio kao centralno mjesto modernosti koje izraava kontradiktorne sile
slobode i neukorijenjenosti. Metropolis je postao kljuna arena u borbi modernog
ovjeka za samoodreenjem.

Velika transformacija 19. stoljea - intelektualci (Marx, Weber, Durkheim) razmatraju

probleme klasne borbe, racionalne birokracije i podjele rada; razmatranja o efektima
urbanizacije i modernizacije na drutvo i na osobu; a ideja urbanizma kao naina ivota
postala je centralna tema urbanih sociolokih studija (dalje posebno razvijana u amerikoj
sociologiji s centrom u Chicagu).
Tennies - jedan od prvih koji je rasvjetlio ruralno-urbano premjetanje kroz kategorije
Gemeinschafta i Gesellschafta; oni nisu meusobno iskljuivi suprotstavljeni polovi, ve
dvije kategorije na kontinuumu drutava koja prolaze kroz socijalne promjene: od
zajednice prema drutvu; slino Durkheimovoj koncepciji prevladavanja organske nad
mehanikom solidarnou. Oba su povezali socijalne promjene s
poveanjem
specijalizacije u podjeli rada i diferencijacije u socijalnom tijelu. Prepoznali su nestajanje
primarnih veza srodstva, rituala i zajedniarskog ivota, koje zamjenjuju sekundarne
veze udruivanja povezane s razvojem kapitalizma i urbanizacije.
Ta tranzicija od sela prema gradu moe se povezati s promjenom od jednostavnog prema
sloenom socijalnom organizmu. Ili urbanom drutvu. Kroz cijeli daljnji razvoj, ideal
zajednice (ili sela), odnosno njeno propadanje u suvremenom urbanom drutvu i potreba
razvijanja novih cjelina unutar grada s karakteristinim zajedniarskim odnosima, ostat e
u centru ramatranja.
Prema uvaru, selo i grad se razlikuju u 4 bitne toke:
1. proizvodnim sredstvima i tehnologijama
2. stupnjem podjele rada
3. oblicima drutvene interakcije i organizacije
4. drutveno-psihikim karakteristikama
u seljakom drutvu:
- ljudi su privezani za zemlju kao glavni proizvodni resurs i sredstvo proizvodnje;
- oni daju viak proizvoda za uzdravanje socijalnih slojeva drutva koji se ne bave
proizvodnim radom ve upravljaju drutvenim poslovima i stvaraju pisanu kulturu;
- ive u malim zajednicama koje imaju visok stupanj samodovoljnosti i autonomno
ureuju svoje unutranje odnose, zajednicama vlada homogenost;
- seljako drutvo nema autonomnu drutvenu mo;
- ono je segmentarno;
- seljaka kultura je usmena kultura;
Industrijski grad nastao je u procesima prvobitne akumulacije kapitala i rezultat je
koncentracija industrijskih armija rada tamo gdje su trebali sluiti novom monom
svijetu strojeva na podlozi kontinuirane prodaje svoje radne snage; a tu armiju rada inili
su ljudi koji se doseljavaju sa sela.
kapitalizam istovremeno ispranjuje selo (fizika urbanizacija) i istodobno rasprostire u
njemu svoje urbane tekovine (robno-novani odnosi, odvajanje rada od vlasnitva,
nacionalna svijest, pismenost...), tj. potie proces pretvaranja sela u grad (kulturna
urbanizacija).
No, problemu je mogue i drugaije pristupiti - Simmel se usredotoio na urbano
iskustvo, tj. na urbano (nain ivota u gradu), a ne na urbanizaciju (razvoj urbanih
podruja); u sredite interesa sada dolazi problem adaptacije novopridolog
stanovnitva u gradove.

 IKAKA KOLA

1.

2.
3.
4.

Prva amerika socioloka kola uvelike zainteresirana za probleme koji se mogu

podvesti pod zajedniki nazivnik urbana sociologija;
Odjel za sociologiju na Sveuilitu u Chicagu osnovao je 1892. godine Albion Small;
Vrhunac je doivjela u 20-im i 30-im godinama 20.stoljea;
Chicago sjecite putova; ulazni grad (gateway) za strane imigrante na ameriko tlo;
glavni terminal u sistemu gradskih sredita u eri eljeznice uzet kao paradigma
modernog grada laboratorij za istraivanje razliitih fenomena;
Glavne karakteristike:
shvaanje sociologije kao reformistike znanosti, odnosno, cilj je bio primjena
sociologije u poboljavanju drutvenog ivota, posebno uoenih problema
brzorastueg grada Chicaga kao poligona pozitivnih i negativnih posljedica
industrijalizacije i urbanizacije,
posebna metodologija kojom su nastajale brojne studije koje su trebale omoguiti
lijeniki karakter sociologije;
studije individua u gradu, procesa adaptacije ljudi na njihovu okolinu, migracije
stanovnika iz jednog u drugi dio grada, studije ivotnih povijesti pojedinih
predstavnika urbanizirane okoline.... mikrosocioloka orijentacija
humana ekologija - humani ekologisti primijenili su ideje Charlesa Darwina na
urbanu scenu opravdavajui prisutnost urbane socijalne nejednakosti kroz usporedbu s
borbom za preivljavanje u evolucijskom ivotu biljnih i ivotinjskih zajednica;
uzrono posljedine veze povezanosti ekolokih determinanti;

(1.) PARK
utjecaji: Simmel; biologizam;
nominalistiko polazite: interakciju je shvaao kao osnovni drutveni proces; motivi
ljudskog djelovanja su uvijek individualni, a drutvo je odvojeno od pojedinaca koji
ga ine; sociologija slui razumjevanju ljudskog ponaanja; zainteresirana je za
znaenje injenica;
ljudsko djelovanje ima 4 osnovna oblika koja oznaavaju proces kojim pojedinac
postaje lan drutva:
1. kompeticija: nesvjesna borba koja se stihijski odvija izmeu svih ivih bia, a
obiljeena je nedostatkom kontakta izmeu onih koji u njoj sudjeluju;
2. konflikt: za razliku od kompeticije, svjesni je tip natjecanja; sudionici svjesno
organiziraju borbu iji ishod odreuje mjesto pojedinca i skupina u u drutvu;(Park je
poseban interes usmjerio na rasne odnose).
3. akomodacija: prilagoavanje individua restriktivnom svijetu drutvenog ivota;
predstavlja prenoenje izmjena u stavovima i ponaanju ljudi, tj. u kulturi koja se
prenosi drutveno (za razliku od prirodnog prilagoavanja - adaptacije); rezultat je
sukoba koji uvijek zavrava prilagoavanjem, a ono uspostavljadrutvenu ravnoteu,
koja se esto rui, pa se ciklus nastavlja; prilagoavanje vodi prihvaanju pojedinca u
skupinu kojoj se prilagodio

4. asimilacija: znai prihvaanje svih kulturnih sadraja skupine i ukljuenost u nju;

ono je nesvjesno; akulturacija je oblik prihvaanja koji podrazumijeva prenoenje
kulture s jedne skupine na drugu (Park je osobito prouavao asimilaciju useljenika u
Ameriku - meltingpot).
Tim pojmovima definirao je i humanu ekologiju.
a. Usvaja Darwinove pojmove mree ivota (web of life) svi ivi organizmi povezani
zajedno u golemom sistemu meupovezanosti i meuzavisnosti, te borbe za
preivljavanje jedan od osnovnih procesa o kojem ovise i vrste i njihova meusobna
zavisnost na odreenom stanitu; ona je sredstvo regulacije broja organizama, kontrole
njihove distribucije i odravanja prirodne ravnotee;
b. Jedinice populacije ukljuene su u proces kompetitivne kooperacije njihovi odnosi
imaju karakter prirodne ekonomije; takvo stanite i oni koji ga nastanjuju tvore
zajednicu:
- populacija je teritorijalno organizirana
- vie-manje potpuno ukorijenjena na tlu koje zauzima;
- jedinke ive u osnosu meuzavisnosti koji je simbiotiki, prije nego socijetalni.
- svaka zajednica ima karakter organske jedinice (nisu tek neorganizirane
nakupine); ima definiranu strukturu i povijest ona je organizam posjeduje
mehanizam kompeticije za reguliranje broja i odravanje ravnotee;
c. prirodna ravnotea: zajednicama operira kompeticija da bi se ponovno uspostavila
komunalna ravnotea; tako svaka kriza brzu promjenu tijekom intenzivirana
kompeticija razrjeava se u periodu stabilnog ekvilibrija i nove podjele rada
kompeticija uspostavlja uvjete u kojima je prevladana kooperacijom.
d. 2 ekoloka principa dominacija i sukcesija operiraju za uspostavljanje i
odravanje komunalnog reda; funkcije su i ovise o kompeticiji.
e. prirodna ili funkcionalna podruja metropolitanske zajednice (npr. slum,
centralni trgovaki sektor, bankarski centar...) svoje postojanje duguju faktoru
dominacije i indirektno kompeticiji. Podruje dominacije u bilo kojoj zajednici
obino je podruje najvee vrijednosti zemlje. Obino su u gradu 2 takve pozicije
centralni trgovaki centar i centralno bankarsko podruje. Od te toke vrijednost
zemlje opada prema periferiji urbane zajednice vrijednost zemlje odreuje lokaciju
socijalnih institucija i poslovnih poduzea; princip dominacije, operirajui unutar
granica nametnutih terenom i drugim obiljejima lokacije, tei odreivanju generalnog
ekolokog obrasca grada i funkcionalnih odnosa svakog razliitog podruja grada sa
svim drugima.
f. Sukcesija: zajednica prolazi kroz serije vie-manje jasno definiranih stadija; ne samo
komunalno stanite, ve je i zajednica sama sistem odnosa izmeu vrsta ukljuena
u ureene procese promjene i razvoja; u tijeku tog razvoja, zajednica prolazi kroz
serije vie-manje jasno definiranih stadijana svakom stadiju postie se manje-vie
stabilan ekvilibrij, dok je ekvilibrij postignut na ranijem stadiju potkopan; energije
prethodno drane u ravnotei oslobaaju se, kompeticija se intenzivira i promijena se
nastavlja dok se ne postigne novi ekvilibrij
Humana ekologija, ipak, razlikuje se od ekologije na nekoliko naina:
1) ovjek nije toliko ovisan o svom fizikom okoliu; taj odnos je posredovan kroz
intervenciju drugih ljudi; razmjena dobara i usluga sudjelovala je u njegovom
oslobaanju od ovisnosti o njegovom lokalnom stanitu;
2) sredstvima invencije i tehnologije, ovjek je poveao svoju sposobnost reagiranja na i
stvaranja svog svijeta;
3) ovjek je izdigao na bazi biotike zajednice institucionalnu strukturu ukorijenjenu u
obiaju i tradiciji; ona se opire promjeni;

ljudsko drutvo je organizirano na dvije razine:

- simbiotiko drutvo bazirano na kompeticiji
- kulturno drutvo bazirano na komunikaciji i konsenzusu
meupovezanost ljudskih bia je jo razliitija i kompliciranija: ljudsko drutvo
izraava ne samo ekoloki, ve i ekonomski, politiki i moralni poredak organizirani
su u vrstu piramide: ekoloki poredak je baza, a moralni poredak je na vrhu.
Drutvo je organizacija kontrole - osnovna funkcija drutva je da ograniava
kompeticiju, a pojaava kooperaciju: na najniem nivou ono je najmanje sputavajue,
a na kulturnom nivou sloboda individue da se natjee je ograniena konvencijama,
razumijevanjem i zakonom.
Ljudska zajednica sastoji se od 4 elementa ili faktora:
1) populacije
2) artefakata (tehnoloka kultura)
3) obiaja i vjerovanja (nematerijalna kultura)
4) prirodnih resursa
Interakcija ta 4 faktora odrava biotiku ravnoteu i socijalni ekvilibrij tamo gdje i
kada postoje
prirodna podruja podruja koja se mogu identificirati preko svojih stanovnika pojedine skupine obiljeavaju ih na specifian nain; grad sastavljen od razliitih
podruja koja mogu biti definirana fiziki, artificijelno, moralno prirodna podruja,
rezultat su premjetanja i sortiranja, odnosno segregacije a ta moralna distanca meu
podrujima ini grad mozaikom svjetova koji se dodiruju, ali se meusobno ne
mijeaju.
moralna podruja element prouavanja grada kroz kulturni poredak koji se satoji
od mnotva moralnih podruja; ona nastaju procesom socijalne segregacije i
prostornom koncentrecijom odgovarajuih tipova linosti koje nalaze razlog da ive
zajedno u okviru odreenog teritorija. Iz toga proizlazi da individue same tee
segregiranju;

(2.) BURGESS
teorija koncentrinih zona (concentric zone theory): ona predvia da e gradovi
uzeti oblik 5 koncentrinih krugova koji se proteu prema van od zone deteriorizacije
koja okruuje gradski centar, nastavljajui se prema boljim rezidencijalnim zonama
prema gradskom rubu
Rast grada -rast gradova odvija se kroz proces invazije-sukcesije; pojava velikih
urbanih agregata ili konurbacija formiraju se kao simultana ekspanzija nekoliko
susjednih gradova koji su rasli jedan prema drugoma dok nisu srasli u jedno
kontinuirano
urbano podruje (proces je poznat i pod pojmom
METROPOLITANIZACIJA (metropolitansko podruje grada)).
Idealna konstrukcija tendencije svakog grada da se iri od:
1) centra The Loop centralni poslovni dio
2) podruje tranzicije prijelazna zona s prostranim kuama nekada nastanjenima viom
klasom a zatim pregraivanima u malene prostore za siromane imigrante; tu zonu
napada biznis i mala proizvodnja; za nju su karakteristini slumovi razliitih tipova
(Black Belt, China town, Little Sicily)
3) druga imigrantska zona stambena zona radnikih i obrtnikih kua onih koji su
uspjeli pobjei iz 2. zone ali ele biti blizu posla;

4) rezidencijalna suburbana zona zgrade stanova visoke klse ili ekskluzivna podruja
obiteljskih kua;
5) mjeovita vanjska zona zona komutiranja - podruje suburbije ili stelitnih gradova
na otprilike 30-60 minuta vonje udaljenosti od centra;
procesi invazija/sukcesija - a zona pokazuje tendenciju irenja odnosno invazije na
slijedeu vanjsku zonu taj aspekt ekspanzije naziva se sukcesija

procesi ekspanzije urbanog rasta ukljuuju i antagonistike, ali i komplementarne

procese koncentracije i decentralizacije
socijalna organizacija i dezorganizacija kao procesi metabolizma - svi gradovi
pokazuju devijacije sastava prma spolu i dobi od prosjene populacija; U procesu
ekspanzije grada dolazi do procesa distribucije koji sortira i rasporeuje individue i
grupe po zanimanju i mjestu stanovanja; diferencijaciju grada u prirodne ekonomije
1. CBD unutar njega i u pokrajnjim ulicama nalazimo hobo ovjeka, lutalicu
2. u zoni deterioracije slumovi i loe zemlje s njihovim podrujima siromatva,,
degradacije i bolesti i podsvjetovima kriminala i poroka; imigrantske kolonije; zona
regeneracije npr. umjetnikih kolonija.
3. zona prteno naseljena radnicima u tvornicama i trgovinama, ali vjetim. To je
podruje 2. imigrantskog naseljavanj, najee 2. generacije;
mobilnost kao puls zajednice kretanje koje je znaajno za rasta pretpostavlja
odgovor na neki novi stimulus/poticaj ili situaciju; gdje je mobilnost najvea, i gdje se
kao posljedica slama primarna kontrola, kao to je u zoni deteririzacije, razvijaju s
podruja demoralizacije, poroka, promiskuiteta.
u svakoj zajednici djeluju razliite sile:
- ekoloke koje odreuju proces kompeticije i segregacije i distribuciju stanovnika
prema mjestu stanovanja i zanimanja;
- kulturne koje se izraavaju u ivotima svojih stanovnika u okvirima odgovarajuih
prostora, a ukoliko dolazi do intenzivnih promjena pojavljuje se dezorganizacija;
- politike sile koje provode formalnu kontrolu javnog mnijenja i zakonitosti u
odreenim podrujima grada.
grad - organiziran kao skupina pojedinanih rezidencijalnih podruja i susjedstava od
kojih svako tendira biti predominantno naseljeno jednom rasnom ili migrantskom
skupinom, ekonomskom ili socijalnom klasom rezidencijalna segregacija;
(3.) ZORBAUGH

grad nije artificijelna kreacija ljudi, ve prirodni fenomen s prirodnom povijeu;

grad ima prirodnu organizaciju; svi ameriki gradovi pokazuju odreene tipine procese
svoga rasta;
prvo se segregiraju u iroke zone kako se radijalno ire od centra - gruba anatomija grada,
i nijedan grad se ne pokorava u potpunosti toj shemi fizike barijere: struktura grada
izgrauje se oko okvira eljeznikih linija, ulica, autoputova, industrijske infrastrukture i
topografskih oblika (rijeke, jezera, planine..);
slagalicu manjih jedinica ili prirodnih podruja - neplanirani, prirodni produkt gradskog
rasta; tee i tome da postanu distinktivana kulturna podruja;
trite zemljitem prosijava i sortira urbanu populaciju u male enklave koje nude sredstva
za kulturalnu segregaciju populacije u borbi za poziciju, populacija postaje segregirana u
prirodnim podrujima grada;

prirodna podruja jednostavno skupljaju odreene individue grada koje su za njega

predodreene
studija Zlatna obala i slum. Socioloka studija ikakog predjela Near North Side
podruje Zlatne obale tip osobe penja - drutvene igre da bi zadrao postignutu
poziciju u stalnom procesu natjecanja; ona je nuan mehanizam reprodukcije vieg
sloja; okuplja osobe koje vee samo pripadnost odreenom sloju ne moe govoriti o
postojanju zajednice; (pr. uspjenog stanovnika je umjetnik u samoreklamiranju zadravanju svog imena u drutvenim rubrikama);
podruje iznajmljenih soba zaposlene ljude koji ele stanovati jeftino, a blizu
posla; podruje visoke mobilnosti, anonimnosti, individualnosti; ne dolazi do
formiranja nikakve zajednice ne postoji ni zajedniki interesi, niti kontrola, a
itava populacija se izmijeni svakih 4 mjeseca.
zona nebodera boemski kvart - osobe koje su pobjegle od konvencionalnosti i
koje ive alternativno.
Rialto ili polusvijet lutalica hobo osoba koja se ne moe smiriti, neprekidno
trai neto novo, uglavnom vrijeme provodi na ulici, najee bavei se sitnom
prodajom; imigranati.
podruje sluma segregirano podruje grada siromanog stanovnitva: samohrane
majke, visoki natalitet, ali i moratlitet, bande, kriminal, radikali, boemi,
neprilagoeni tipovi..; dezorganiziranost i dezintegriranost;
Mali Pakao (Little Hell) specifian oblik izolirane zajednice u kojoj se odravaju
gotovo svi obiaji koje su doseljenici donijeli sa sobom; karakteristino je za to
podruje visok stupanja izolacije;
Grad je rast. On nije rezultat politikih dekreta ili kontrole;
Administrativna podruja - kolski distrikt, policijska uprava... ona sijeku preko granica
prirodnih podruja
Ekoloke injenice prirodna podruja unutar grada, natjecanje za poloaj, segregacija
prirodnih podruja, sukcesiju moraju u obzir uzimati oni koji ele upravljati rastom
grada i oni koji njime ele upravljati
(4.) WIRTH

utjecaji Tenniesa i Simmela razlikovanje ruralno-urbano; Durkheima shvaanje o

kontradiktornim silama modernosti koje simultano potiu oslobaanje pojedinaca od
tradicionalnih religijskih i socijalnih pravila, i zahtijeva stvaranje novih zakonskih normi
i pravila ponaanja;
esej Urbanizam kao nain ivota
socioloka definicija grada koja naglaava upravo distinktivan nain ivota u gradu;
urbanizam kompleks znaajki koje ine karakteristian nain ivota u gradu;
urbanizacija razvoj i ekspanziju tih pojava
grad relatvno veliko, gusto i stalno naselje socijalno heterogenih individua;
Faktori veliine, gustoe i heterogenosti - prate urbanizam i potiu segmentaciju uloga
kroz emancipaciju individua - porast anomije; poveava se socijalna distanca meu
ljudima kao rezultat gustoe i specijalizacije.
1. veliina populacijskog agregata
- vei raspon individualnih varijacija vei broj individua koje sudjeluju u procesu
interakcije vei je potencijal njihove diferencijacije (zanimanje, kulturni ivot,
ideje..);

2.

3.

a.
b.

c.

- kompeticija i formalna kontrola;

- koncept shizoidne urbane osobnosti koja se bazira na segmentalnim ulogama;
- segmentarni karakter i utilitarni naglasak meuljudskih odnosa;
gustoa
- fiziki kontakti su bliski ali socijalni kontakti su udaljeni;
- naglasak stavlja na vizualno
- borba za prostor
- mjesto i priroda posla, dohodak, rasne i etnike karakteristike, soijalni status, obiaji,
navike, ukusi, predrasude nalaze se meu znaajnim faktorima prema kojima je urbana
populacija odabrana i distribuirana u razliita podruja
- razliiti dijelovi grada zahtijevaju specijalizaciju funkcija
- grad - mozaik socijalnih svijetova gdje je prelazak iz jednog u drugi nagao
heterogenost
naglaena mobilnost individua nestalnost i nesigurnost kao norme;
sofistikacija i kozmopolitizam;
efekt ujednaavanja proces depersonalizacije; mogunosti podjele
rada i masovne produkcije mogua je samo sa standardizacijom procesa i proizvoda;
novana ekonomija pristaje uz takav sistem proizvodnje; novani lanac koji implicira
mogunost kupovine usluga i roba izmjestio je osobne odnose kao bazu asocjacija
individualnost se mora zamijeniti kategoriijama; institucije moraju sluiti prosjenoj
osobi njihove usluge moraju se prilagoditi masovnim zahtjevima.
Urbanizmu kao nainu ivota moe se pristupiti iz 3 razliite meusobno isprepletene
perspektive:
kao fizikoj strukturi koja obuhvaa populacijsku bazu, tehnologiju i ekoloki poredak
ekoloka perspektiva
kao sistemu socijalne organizacije koja ukljuuje specifinu socijalnu strukturu, serije
socijalnih institucija i tipini obrazac socijalnih odnosa; najee se obiljeja urbanog
naina ivota socioloki opisuju kao sastavljeni od:
- zamjene primarnih sekundarnim vezama
- slabljenje veza srodstva
- opadanje socijalnog znaaja obitelji
- nestajanje susjedstava
- potkopavanje tradicionalne baze socijalne solidarnosti
kao setu stavova i ideja i konstelaciji osobnosti ukljuenih u tipine oblike kolektivnog
ponaanja i podvrgnutih karakteristinim mehanizmima socijalne kontrole.
GETO specifiua socioprostornu historijska zajednica u Europi i Americi; povijesno je
oznaavao prostor grada u kojima su idovi bili prisiljeni ivjeti, ali u suvremenim
gradovima odnosi se na prostor izolacije u gradu u kojem ive razliite socijalne grupe;
Prema Wirthu, geto je produeni oblik ljudske izolacije, ali i oblik akomodacije razliitih
populacionih grupa, kojim se postie subordinacija novopridolih grupa uz postepenu
adaptaciju, jer im se omoguava da istovremeno slijede tradicionalne oblike ponaanja.

 KRITIKA I RAZVOJ OSNOVNIH TEMA IKAKE KOLE

I.
-

Urbanizam kao nain ivota (urbanizam i zajednica)

1. Gans kompozicijska ili neekoloka teorija (1968.)
porie da urbanizam poveava socijalne i osobne poremeaje; razlike u ruralnom i
urbanom pobaanju pripisuje kompoziciji razliitih populacija;
kritika Wirtha: grad suprotstavlja seljakom drutvu (folk society) usporeuje tipove
naseljavanja predindustrijskog i industrijskog drutva; njegova teorija ne razlikuje nain
ivota u gradu od drugih naina ivota u modernom drutvu; pretjerani naglasak je na
centru grada ne moe se primijeniti na itavo urbano podruje zanemaruje suburbani
ivot;
suburbanizam kao paradigma razvijanja susjedstava (neighborliness) kroz kvaziprimarne odnose zamjena za veze srodstva i zajednice: interakcija je intimnija od
socijalnih kontakata, ali zatienija od primarnih; najsuvremenija verziju kvazi-primarnog
naina ivota predgraa nastala nakon rata (50-ih);
tipologiju 5 glavnih tipova stanovnika centra grada:
a. kozmopoliti
b. nevjenani ili bez djece
c. etniki seljani (etnic villagers)
d. deprivirani /uskraeni
e. zarobljeni (trapped)
ti tipovi svi mogu ivjeti u gustom i heterogenom okoliu ali imaju tako razliite naine
ivota da je teko vidjeti kako gustoa i heterogenost mogu proizvesti zajedniki utjecaj;
tek zadnja 2 tipa pate od prolaznosti i stambene nestabilnosti koja slii uvjetima
wirtijanskog urbanizma, ali ostale grupe ne pate od nestabilnosti ili propadanja
zajednica;
istraivanje u Levittownu;
predgrae samo stvara neke promjene naina ivota; pretjerane su razlike koje se
naglaavaju izmeu naina ivota u gradu i predgrau: predgraa su vjerojatnije
spavaonice, udaljenija od posla, novija, modernija i odreena su za prijevoz automobilom,
izgraena za jednu obitelj, populacija im je homogenija, mlaa, udana, veeg dohotka i
vjerojatnije srednje klase;
koncepti urbano i suburbano nisu niti meusobno iskljuivi, niti posebno vani za
razumijevanje naina ivota
ekoloki koncepti - broj, gustoa, heterogenost objanjavaju ljudsku prilagodbu na
okoli, ali nisu dovoljni za objanjenje socijalnih fenomena. Izbori i zahtjevi nisu
sluajni: oni su funkcija uloga koje ljudi imaju u socijalnom sistemu; za izbor
susjedstva i socijalnog ivota vaniji su klasa, etnicitet i kultura.

2. Fisher supkulturna teorija (1976.)

-

II.

najznaajnijom posljedicom veliine zajednice smatra profiliranje razliitih supkultura;

intimni socijalni krugovi opstoje u urbanom okoliu - ljudi ive u znaajnim socijalnim
svjetovima iji pripadnici djele distinktivna obiljeja i tee meusobnoj interakciji, te
manifestiraju relativno odreen set vjerovanja i ponaanja; te grupe su pod direktnim
utjecajem urbanizma, posebno pod utjecajem kritine mase;
urbanizam stvara socijalne svjetove; 2 naina: migranti donose sa sobom veliku
razliitost kulturnih zalea - doprinose stvaranju razliitog seta socijalnih svjetova;
veliina proizvodi strukturalnu diferencijaciju;
urbanizam i intenzivira supkulture: kritina masa populacijska veliina dovoljno velika
da dopusti da ono to bi inae bilo samo mala grupa individua postane vitalna, aktivna
supkultura; supkultura se osnauju kroz kontakte, razlikovanje i strah izmeu razliitih;
socijalna diferencijacija je kreativan proces: rastom metropolisa tradicionalne zajednice
zamijenjene su supkulturnim zajednicama;
Forma i funkcije grada humana ekologija
Humana ekolologija prouavanje prostornih i vremenskih odnosa ljudskih bia
pod utjecajem selektivnih, distributivnih i akomodativnih sila okolice; naglasak
je na ekolokim elementima (McKenzie)
Osnovna karakteristika - shvaanje da se borba za opstanak odvija i u ljudskom
drutvu - utjecaj darvinizma,
Ekoloki pristup promatra promjene upotrebe tla njegovo naizmjenino
zauzimanje od strane razliitih socijalnih grupa; kada grad raste, ciklusi invazije
i sukcesije/slijeda neprestano se izmjenjuju, te tako razne grupe i razni korisnici
zemljita ulaze u prostornu utakmicu; te su procese prouavali Firey, Hoyt,
Shaw, McKay - pokuavali objasniti zakonitosti u formiranju urbane topografije;
Burgessova teorija koncentring rasta potakla je i druge pokuaje
1. Homer Hoyt sektorska teorija (1939.)
homogenost upotrebe tla javlja vie u radijalnim sektorima nego u
koncentrinim krugovima; kompeticija u upotrebi tla vodi do
sektorizacije po klasama i funkcionalnim namjenama prostora;
ispitivao je povlaenje i uzmak gornjih klasa u veem broju gradova
SAD-a i kako one zauzimaju nove zone: u poetku se skupi stanovi grade
to dalje od industrije i robnih kua, a to blie poslovnim uredima i
bankama; opadanje vrijednosti i poticaj za odlazak nastupa ako ih okrue
stambene zgrade nie cijene; tada tee nastanjivanju prema proplancima i
umovitim predjelima etvrti irokih ulica;

2. Harris i Ullman policentrina teorija ili teorija polinukleusa (1945.)

gradovi nemaju samo 1 centar ve mnogo minicentara;
rezultat je uznapredovanijeg stadija urbanizacije;
najprimjenjivija kod gradova koji su svojim rastom apsorbirali druge
gradove, a da se nije promijenio model upotrebe tla;
neke od glavnih ideja teorije su:
a. sline aktivnosti se lociraju u istim podrujima i kreiraju minigradove unutar
velikog grada;
b. stanovanje odreenog tipa i vrijednosti se distribuira du komunikacijskih
koridora;
c. vie tlo znai i skuplje, tj. bolje stanovanje;
d. postoji granini efekt na kvalitetu stanovanja;
e. odreene aktivnosti tee lociranju tamo gdje su najefektivnije, nejpoeljnije,
financijski najisplativije;
Svaka od tih teorija moe osvijetliti strukturu pojedinih gradova, ali u veini sluajeva
potrebno je kombinirati dvije ili sve teorije, jer jedna sama za sebe nije sposobna dati
generalnu shemu.
3. Firey esej: Sentimenti i simbolizam kao ekoloke varijable (1945.)
sociokulturnu kritiku humane ekologije:
- lani dualizam izmeu sociolokih i biotikih podruja urbanog ivota;
- humanim ekologistima je zamjerao to su kulturne faktore obuhvatili
trinim silama u determiniranju procesa gradskog zemljita;
pozornost usmjerava na postojanje odreenih prostora i oznaitelja u centralnom
Bostonu (Boston Commons, rodovska groblja, povijesna susjedstva (Beacon Hill),
etnika sela (Italian North End); snaga tih mjesta bazirala se na sentimentalnom i
simbolikom znaaju koji su ta mjesta predstavljala kao fokus kolektivnih osjeaja i
kulture za graane;
razmatra procese koji su postali uobiajeni u veini amerikih gradova: stalno
poveanje broja obitelji vie klase u suburbanim gradovima i trino opadanje
podruaja visoke klase u sreditu grada; Beacon Hill koji je jedini distrikt u
sreditu grada koji uspjeva odrati svoj privlani karakter i koji je zadrao prilinu
proporciju Bostonskih starih obitelji.
- obnova - restauracijom starih kua kojima je ostavljan njihov kolonijalni
vanjski izgled zaustavljeno iseljavanje; snani sentimenti bostonskih
obitelji visoke klase.
- prodiranja biznisa i razvoja hotelskih stanova stanovnici su se
organizirali u Asocijaciju Beacon Hilla
Boston Common i stara groblja - Boston je u potpunosti rastao oko Boston
Common-a danas nalazi 48 jutara zemlje direktno u srcu poslovnog distrikta; za
graane on je sveto mjesto, simbol kolektivnih osjeaja koji su ojaani brojnim
zakonskim garancijama s ekolokim posljedicama na razvoj grada: promet kroz
centar grada je otean; na putu je ekspanzije biznisa;
Sociokulturalisti naglaavaju vrijednosti kulture nad trinom profitabilnou u
formi i funkciji gradova; Fireyeva studija predstavljala je predznak interesa
povijesne prezervacije u amerikim gradovima, i bila je pretea kulturnog
preokreta u urbanoj sociologiji povezanoj s urbanom revitalizacijom 1980-ih
godina;

 ekoloka teorija utemeljena na konceptu natjecanja za rijetko tlo ima velikih

manjkavosti: prevenstveno u objanjenju perzistencije parkova, historijskih cjelina i
neprofitnih organizacija na centralnim pozicijama.
manjkava je i kao objanjenje u situacijama kada su politike odluke imale kljunu
ulogu npr. razne vjerske i obrazovno-kulturne institucije esto su na poloajima koje
bi bile od velike koristi za poslovna poduzea;

III.

Osnovni koncepti ikake kole i implikacije

urbanizam je prihvatila amerika inteligencija koja nije bila sklona teorijama

koje primarnom smatraju politiku i ekonomsku mo; ameriki liberalni
teoretiari kao urbano su kategorizirali ono to je rezultat specijalnih funkcija i
struktura i to rezultira iz posebnog iskustva, gustoe, heterogeniteta
specijaliziranog grada;
grad je shvaen kao relativno samostalan entitet s vlastitim zakonitostima
razvoja, posebnom formom i funkcionalnom diferencijacijom, te posebnim
tipom osobe i nainom ivota;
prouavanje posebnih tipova osoba koje nastaju iz procesa prilagoavanja
izgraenom prostoru: HOBO ovjek lutalica koji se nikako ne moe
smiriti, prostitutke, lopovi, stanovnici slumova, pripadnici bandi...
prouavali probleme u grada
problemi grada problemi gradova nisu ekskluzivno urbane
prirode, nego su ponajprije ope drutvene naravi, ali su u
gradovima posebno uoljivi;
problemi u gradu javljaju se samo u gradovima i uvjetovani su
posebnostima gradskog ivota i ukupnog funkcioniranja
gradske sredine;
socijalni problemi koji su se uoavali u velikom gradu, prouavali su se kao
posebni sluajevi, kao aproksimacija ili devijacija od tipinog; pojave su se
prestale prouavati u njihovoj totalnosti;
svi iri uzroci pojava ostavljani su po strani, a posebni drutveni problemi
nisu se povezivali s uzronim lancima pojava koje su dovele do njihova
pojavljivanja;

ekoloki determinizam kritiziran je najvie iz:

a.) kulturalistikog pravca koji je naglaavao odreene vrijednosti i simbolike
elemente,
b.) druga struja inzistirala na specifinostima historijskog prostora uvodei u analizu
klasnu podjelu, konflikte i strategije
.