OINARRI BIOLOGIKOAK

2. Giza gorputzaren
oinarrizko antolaketa

TAFYD 1. Maila 09/10 Ikasturtea Juan Arbulu

Oinarrizko antolaketa

Hiru multzo landuko ditugu:

1. Giza zelula
2. Oinarrizko ehunak
3. Organoak, sistemak eta aparatuak

2
Oinarrizko antolaketa

3
Giza zelula

Bizidun unitate txikiena da.

Izaki unizelularrak eta plurizelularrak.

Giza-zelulak 5-200µm (1µm = 10-6m).

Zelulen egiturak betetzen duten
funtzioarekin zerikusia dute.

4
 Giza zelula
Antolaketa mailak

5
Giza zelula
Zelula
eukariotoa

Nukleoa Zitoplasma

Nukleoplasma Kromosoma Organuloak Egiturak

6
Giza zelula

7
Giza zelula
A. ZITOPLASMA

Mintz zelularra eta mintz nuklearraren

artean dagoen tartea da.

Bertan, hainbat egitura eta organulo
bereizten dira

8
Giza zelula
ZITOPLASMA
5.Erretikulu Endoplasmatiko Zimurra (EEZ)
3.Erribosomak
8.Erretikulu Endoplasmatiko Leunak (EEL)
6.Golgiren aparatua
10.Lisosomak

4.Peroxisomak
9.Mitokondriak
13.Zentrioloak
9
Giza zelula
5. ERRETIKULU ENDOPLASMATIKO ZIMURRA (EEZ)

Mintzez inguraturiko pasabideak dira.

Kanpokaldean erribosomak dituzte itsatsita.

Proteinen sintesia, garraioa eta bilketaz arduratzen dira.

Proteinen sintesi eta jariaketan espezializatuta dauden
zeluletan ageri da.

10
Giza zelula
3. ERRIBOSOMAK

Zelula guztietan dauden organuloak dira.

Proteinen sisntesiaz arduratzen dira polisoma eran
daudenean.

Aske egon daitezke eta baita erretikulu endoplasmatiko
zimurtsuari erantsita ere.

11
 Giza zelula
8. ERRETIKULU ENDOPLASMATIKO LEUNA (EEL)

Bilketa eta garraio lanetan parte hartzeaz gain, lipidoen sintesi lanak
ere egiten ditu.

Bertan lipido batzuk (hormona esteroideak) sintetizatzen dira.

EEZkin batera Golgi aparatuarekin lotura duten organuloak dira.

Lipidoen sintesiaz espezializatuta dauden zeluletan dira ugariak
(gibela, gonadak eta guruin adrenaletan).

12
Giza zelula
6. GOLGIREN APARATUA

Sakulu multzo batez osatutako egitura da. Sakulu hauek mintz bakar
bateaz inguratuta daude eta taldeka metatzen dira diktiosomak eratuz.

Diktiosomen inguruan besikulak daude.

EEZan sisntetizatutako proteinak besikulen bidez gordetzea eta
erreserba-organuluak eratzea da bere ginkizun bat.

Baita ere, gai batzuen (gluzidoak) sintesia ere egin dezake (gluko
proteinak, mukopolisakaridoak,…)

13
Giza zelula
10. LISOSOMAK

Mintz bakar batez mugatutako egiturak dira.

Bertan hidrolasa erako entzimak daude.

Jatorria Golgin dute, eta hidrolasak EEZn.

Funtzioa zelula barneko digestioa egitea da.

14
Giza zelula
4. PEROXISOMAK

Mintzez inguraturiko organulo txikiak eta esferikoak
dira.

Funtzioa zelularen metabolismoan sortutako hidrogeno
peroxidoak apurtzea da, horretarako katalasa izeneko
entzimaz baliatzen da.

15
Giza zelula
9. MITOKONDRIAK

Mintz bikoitzez inguraturiko organuloak dira.

Funtzioa zelulak behar duten energia lortzea da.

Energia kontsumo handia dagoen zeluletan oso
ugariak dira (gibela, muskuluak,…)

16
Giza zelula
13. ZENTRIOLOAK

Bikote moduan ageri dira diplosomak eratuz.

Nukleoaren inguruan kokatzen dira.

Zelularen zatiketak kromosomen mugimendua
kontrolatzen dute.

17
Giza zelula
B. NUKLEOA

Mintz nuklearrez inguraturik dago.

Nukleoan sustantzia ugari daude: proteinak,
entzimak, ARN, lipidoak, ura, Fe, Co, ADN, …

ADNak proteina basikoekin batera kromosomak
eratzen ditu, giza material genetikoa eratuz.

Gizakiaren zelula somatikoak 46 kromosoma ditu
(bi sexualak X eta Y)

Gizakiaren zelula sexualak 23 kromosoma dituzte.

Nukleoloak ere bertan daude. Egitura esferikoak
ARNaren metaketa helburu dutela.
18
Giza zelula

19
Oinarrizko ehunak

Organismo batean antzeko funtzioa betetzen duten
zelulen multzoari ehuna deritzo.

Ehunak biltzen direnean organoak sortzen dira.

5 ehun mota daude:

 Epitelio ehuna
 Konektiboa
 Muskulua
 Nerbio-ehuna

20
Oinarrizko ehunak
1.EPITELIO EHUNA
A. Estaldura epitelioa: Gorputzaren kanpoko eta
barnealdeko estaldura
1. Ezaugarriak:
1. Zelulak estuki lotuta
2. Zelulen etengabeko berritzea
3. Ez dute odol basorik
2. Funtzioak:
1. Isolatzaile eta elkartrukeak (babesa, xurgaketa eta iraizketa
3. Motak: Zelularen formaren araberakoa.
1. Laua: sinplea (endotelioa) eta estratifikatua
2. Kubikoa
3. Zilindrikoa: sinplea eta pseudoestratifikatua
21
Oinarrizko ehunak
1. EPITELIO EHUNA

Laua sinplea

Geruza bakarra Laua estratifikatua Geruza bat baino gehiago

Kapilarretan Larruazalean, baginan,
esofagoan, mingainan.
Birika albeoloetan

22
Oinarrizko ehunak
1. EPITELIO EHUNA

Epitelio kubikoa

Zelula kubikoak dira eta jariatzaile,

absorzio edo sekrezio funtzio
duten hodietan agertzen dira:

Giltzurruntubuluetan

Pankreasaren hodietan

Obulotegiaren azalean

23
 Oinarrizko ehunak
1. EPITELIO EHUNA
Epitelio zilindrikoa
Epitelio zilindriko sinplea Epit. zilindriko pseudoestratifikatua
Geruza sinple bat, mikrobiloskak ager Geruza bakarra, zilioak ager daitezke
daitezke. mukia edo gametoak mugiarazteko.

Urdaila
Bronkioak

Umetokia
Trakea

Hestemeharra ( mikrobiloskak )
Epididimoa

Obiduktoak

24
Oinarrizko ehunak
1. EPITELIO EHUNA

Epitelio zilindriko sinplea Epit. zilindriko pseudoestratifikatua

25
Oinarrizko ehunak
1. EPITELIO EHUNA
B. Guruin epitelioa

• Zelula jariatzaileak dira. Isolatutak edo multzoka agert

daitezke guruinak eratuz.

• Motak: erabilitako erizpidea jariakinen kanporaketaren

arabera.

 EXOKRINOAK
 ENDOKRINOAK
 MISTOAK

26
Oinarrizko ehunak

Zelula bakarrak: Zelula multzoa:

zelula kaliziformeak
guruinak

hestemeharrean mukia jariatzen
pankreasa

dute

27
Oinarrizko ehunak
2. EHUN KONEKTIBOA

Gorputzaren beste ehun eta organo batzuei finkapen metaboliko eta
estrukturala ematen die.

Odol-hodi eta ehunen artean ematen den trukea ehun kenktiboak
kontrolatzen du.

Ehun honetako zelulak beraiek ekoizturiko substantzia batean murgildurik
agertzen dira. Substantzia matrizea deitzen da.

Matrizea:
1. Oinarrizko substantzia: ura, polisakaridoak, proteinak,
2. Zuntzak: proteikoak dira 2 motakoak:
a. ez elastikoak ( kolagenoa)
b. elastikoak (erretikulina eta elastina)

28
Oinarrizko ehunak
2. EHUN KONEKTIBOA

Zelulak :
1. Egonkorrak : ehun berean sortzen dira eta matrizea
sintetizatzen dute.
 zelula gazteak: fibroblasto, osteoblasto,..
 helduak: fibrozito, osteozito, …
2. Migratzaileak: organismoaren beste lekuetan
sortuak eta konektibo ehunetan kokatzen dira funtzio
espezifikoak burutzeko.
 Mastozitoak, makrofagoak, linfozitoak, ..

29
Oinarrizko ehunak
2. EHUN KONEKTIBOA

Funtzioak :

Organismoaren ehunak elkarturik mantendu

Organoen azpiegitura osatu

Defentsa lanetan jardutzen duten zelulen kokalekua
osatu

Gantzak metatu

Erresistentzia handiko egiturak sortu

Euste-egiturak osatu

Substantzien garraioa eta homeostasia burutu
30
Oinarrizko ehunak
2. EHUN KONEKTIBOA

Motak :

KONJUNTIBOA ( LAXOA , TRINKOA, ELASTIKOA )

ADIPOSOA

KARTILAGO-EHUNA

HEZUR-EHUNA

ODOL-EHUNA

31
Oinarrizko ehunak

32
Oinarrizko ehunak
a. Ehun konjuntibo laxoa

Non daude: Muskuluen artean, odol hodietan eta
organoen arteko hutsuneetan.

Betebeharrak: Epitelioaren oinarria, babes mekanikoa,

nutrienteen difusioa eta defentsa (makrofagoak).

Zuntz elastikoa

Matrizea

Kolageno zuntzak
33
Fibroblastoak
Oinarrizko ehunak
b. Ehun konjuntibo trinkoa

Non daude: Larruazaleko sakoneko dermisean,
kornean eta tendoietan.

Betebeharrak: Babes mekanikoa eta trakziorako
erresistentzia (tendoiak)

Kolageno zuntzak

Fibroblastoak
34
Oinarrizko ehunak
c. Ehun konjuntibo elastikoa
Elastikotasun handia (elastina)

Non daude: forma aldatzen edota deformatzen diren
organoetan (birikak)..

Betebeharrak: malgutasuna (lotailuak) eta organoen
mugimenduak.

35
Oinarrizko ehunak
d. Ehun konjuntibo erretikularra

Non daude: organoen artean.

Betebeharrak: organoen eustea.

36
Oinarrizko ehunak
B. Ehun adiposoa

Adipozitoz osaturik

Funtzioak:

Lipidoen metaketa

Babes mekanikoa

Tenperaturarekiko babesa

Nukleoak

Lipido tantak
37
Oinarrizko ehunak
C. Kartilago ehuna

Oso elastiko eta malgua da.

Kondrozitoz, kolageno eta elastinaz osaturik dago.

Odol-kapilarrik eta nerbio zuntzik ez.

Motak :
 HIALINOA: enbrioiaren hezurdura, hezurretakoa.
 ELASTIKOA: bellarrian.
 EZ ELASTIKOA: sudurrean
 ARTIKULARRA: giltzarrietan

38
Oinarrizko ehunak
D. Hezur ehuna

Ornodunetan

Osaketa:
 Gai inorganikoak: gatz mineralak (%65)
 Gai organikoak: kolageno zuntzak (%35)
 Zelulak:
 Osteoblastoak
 Osteozitoak
 Osteoklastoak

39
Oinarrizko ehunak

Havers hodiak
Hodi kalkoforak

Osteozitoak
Arteria, bena eta
nerbioa 40
Oinarrizko ehunak

Havers hodiak

Osteozitoak

41
Oinarrizko ehunak
E. Odola ODOLA

Plasma Odol zelulak

Eritrozitoak

Sueroa Koagulatzeko O2 garraioa

faktoreak
Albumina Leukozitoak
Fibrinogenoa
Globulina Inmunitatea
Ur-soluzioa
Tronbozitoak

Koagulazioa

Gasak, elikagaiak, metabolismoaren produktuak, zelulak eta hormonak garraiatu.

42
Oinarrizko ehunak

Eritrozitoak

Leukozitoak

Plaketak

43
Oinarrizko ehunak
3. Muskulu ehuna

Uzkurtzeko gaitasuna duten zuntzez osaturik dago (aktina eta miosina).

Motak:
 Ildaskatua:
o Zelula luzeak eta paraleloki jarrita.
o Nahitazko mugimenduak sortzen dituzte.
o Mitokondria ugari
 Kardiakoa:
o Nukleoa zelularen erdian.
o Mitokondria ugari.
o Nerbio sistema autonomoak kontrolatzen du bere uzkurketa.
 Leuna:
o Nukleoak zelularen erdian eta zuntzak ez daude paraleloki jarrita.
o Nahigabeko mugimenduak sortzen dituzte ( erantzun autonomoak:
jariaketa, eiakulazioa, umetokiaren uzkurdura, mugimendu
peristaltikoak, odol hodien uzkurdurak, ...
44
Oinarrizko ehunak

45
Oinarrizko ehunak

Muskulu ildaskatua

46
Oinarrizko ehunak

Muskulu Leuna

47
Oinarrizko ehunak

Muskulu Kardiakoa

48
Oinarrizko ehunak
4. Nerbio ehuna

Barruko eta kanpoko ingurunetik etorritako estimuluak jaso eta
aztertu ondoren organo eragile ezberdinetan erantzun egokia eta
korrdinatua sortzea da bere eginkizuna.

Zelula motak:
1) Neuronak:
 Kinada elektrikoak garraiatzen dute.
 NS-ko unitate funtzionala
 Gorputz zelularra, adar labur ugari (dendritak)
eta adar luze batez (axoia) osatua.

49
Oinarrizko ehunak
2) Gliako zelulak:

 Astrozitoak: neuronaren nutrizioaz arduratzen da,

odol kapilareekin kontaktuan daude.
 Oligodendrozitoak: neuronaren axoiaren mielinazko
estaldura sortzen du N.S.zentralean
 Schawnn zelulak: neuronaren axoiaren mielinazko
estaldura sortzen du N.S.periferikoan

50
Oinarrizko ehunak

51
 Oinarrizko ehunak

52
ANATOMIA OROKORRA

53