CHNG I: NHNG VN C BN V QUN TR

I. KHI QUT CHUNG V QUN TR

1. Khi nim, chc nng v nng lc qun tr
a, T chc
con ngi ngay t bui bnh minh ca lch s nhn loi do tp tnh vn
c ca sinh vt ( ng vt c cm gic) con ngi ( ng vt c thc v
mnh v v ngi khc): (1) tp tnh v mi tn ti, (2) tp tnh cn sng
chung c sng an ton, (3) tp tnh phn chia lnh th nhm s hu v
c phng tin sng, (4) tp tnh con u n- quyn lc cnh tranh phn
cp, (5) tp tnh bt chc( hc hi, tip thu), (6) tp tnh c kh nng t duy
sng to, (7) tp tnh mun hiu bit v m rng mi trng sng( i ngoi,
giao tip), con ngi bit qui t nhau li thnh by, nhm tn ti vi hai
mc tiu:
- m bo c sng an ton trong mi trng( kim c ci
n, chng li s tn cng ca th d, thin tai, ca cc by nhm khc)
- pht trin ( kim sng tt hn, c mi trng sng ln
hn)
dn dn s cng ng sinh tn c t chc ngy mt cht ch v to
thnh cc x hi vi cc hot ng a dng v phong ph trn tri t. trong
qu trnh sng chung vi nhau, con ngi c thi quen lun ch n
nhng ngi ng loi, chnh thi quen to cho con ngi hai c im
m cc sinh vt khc khng c, l: 1)con ngi bit t iu khin ly
mnh v 2) c kh nng pht trin thc trch nhim ca mnh i vi
ngi khc. c im th nht to ra thuc tnh ca con ngi cn c bu
bn, c cng ng, cn c im th hai to ra thuc tnh con ngi thch
cuc sng t do, sng to, c quyn lc chi phi, tc ng n ngi khc.
T hai c im v hai thuc tnh nu trn, cng vi s pht trin ca lc
lng sn xut x hi, s hnh thnh cc nhm vi t cch l cc t chc x
hi l mt iu tt yu.
T chc l s sp xp c h thng nhng ngi phi hp hot ng
vi nhau t c mc tiu c th.
Mt n v kinh doanh l mt t chc, cc bnh vin, trng hc, bo
tng, cu lc b, ca hiu, cng vin gii tr ngoi tri, nh hng, ban nhc,
nhm cng ng, c quan cng quyn,... cng l cc t chc. Cc t chc c
th c quy m ln hay nh, hot ng nhm mc ch sinh li hay phi li
nhun, cung cp sn phm hay dch v hoc c hai, mt s ang c qun
tr tt, mt s ang n lc duy tr s tn ti pht trin...
Trn c s , mt t chc c cc c im chung u bao gm nhiu
ngi nhm gp li vi nhau theo cch thc no (c mt cu trc, h
thng r rng) v cng n lc t c nhng mc tiu m tng c nhn
ring l n c hot ng khng th hon thnh c.
Mc tiu l kt qu trong tng lai m t chc mong mun t c, l
nhng iu t chc cam kt t c n. Nhng khng c mc tiu no c
th t c nu khng c con ngi, con ngi l c trng th hai ca t
chc a ra cc mc tiu v thc hin hng lot cc hng ng thc hin
cc mc tiu . c im th ba l tt c cc t chc u xy dng cho
mnh mt cu trc, mt h thng m trn c s mi ngi c th phi
hp hot ng vi nhau nhm t c nhng mc tiu nh.
b, Khi nim qun tr .
Qun tr tr thnh ngnh khoa hc mi m, c rt nhiu khi nim
khc nhau v qun tr.
Theo Mary Parker Follett thuc L thuyt hnh vi (Behaviourism) li nh
ngha: "Qun tr l vic hon thnh cng vic thng qua ngi khc".
Koontf v O' Donnell trong gio trnh "Nhng iu ct yu ca qun l"
nh ngha: "C l khng c lnh vc hot ng no ca con ngi quan
trng hn l cng vic qun l, bi v mi nh qun tr mi cp v
trong mi c s u c mt nhim v c bn l thit k v duy tr mt mi
trng m trong cc c nhn lm vic vi nhau trong cc nhm c th
hon thnh cc nhim v v cc mc tiu nh".
James H.Donnelly, James L.Gibson v John M.Ivancevich trong gio
trnh "Qun tr hc cn bn" li cho rng, "Qun tr l qu trnh do mt hay
nhiu ngi, nhm phi hp cc hot ng ca nhng ngi khc t
c nhng kt qu m mt ngi hnh ng ring r khng th no t
c".
Stoner v Robbins li cho rng: Qun tr l mt tin trnh bao gm vic
hoch nh, t chc, qun tr con ngi, v kim tra cc hot ng trong
mt n v, mt cch c h thng nhm t c mc tiu ca n v .
Ni mt cch tng qut:
Qun tr l hot ng cn thit phi c thc hin khi con ngi kt
hp vi nhau trong t chc nhm t c nhng mc tiu chung.
Qun tr hc l khoa hc v ngh thut nghin cu, x l cc vn
v qun tr ca t chc c con ngi tham d.
Thc cht ca qun tr: xt v mt t chc v k thut hot ng ca
qun tr, qun tr l s kt hp mi n lc chung ca con ngi trong t
chc v vic s dng tt cc ca ci vt cht thuc phm vi s hu ca t
chc t c mc tiu chung ca t chc v mc tiu ring ca mi
mt ngi mt cch khn kho nht v c hiu qu nht. qun tr phi tr
li cc cu hi: phi t mc tiu no ra, phi t mc tiu nh th
no v bng cch no, phi m rng nh hng ca t chc bng cch
no, c ri ro no c th xy ra v cch x l, trong mt chng mc no
cng phi tr li cu hi: mc tiu t ra c ngha g khng?
Qun tr ra i chnh l to ra mt hiu qu hot ng cao hn hn
so vi vic lm ca tng c nhn ring r, ca mt nhm ngi khi h
tin hnh cc cng vic c mc tiu chung gn gi vi nhau.
Ni mt cch khc: thc cht ca qun tr l l qun l con ngi trong t
chc, thng qua vic s dng c hiu qu nht mi tim nng, mi mi
quan h v mi c hi c th c ca t chc.
Qun tr v lnh o
y l hai thut ng khng ng nht c gii thch ty vo lnh vc
nghin cu ( trong chnh tr khc trong x hi, trong kinh doanh khc
trong chnh tr). Trong lnh vc kinh doanh, hai thut ng qun tr v
lnh o u bao hm tc ng nhng khc nhau v mc v phng
thc tin hnh. Lnh o ( hng dn) l qu trnh nh hng di hn
cho chui cc tc ng ca ch th qun tr, cn qun tr l qu trnh ch
th t chc lin kt v tc ng ln i tng b qun tr thc hin cc
nh hng tc ng di hn. lnh o l qun tr nhng mc tiu rng xa
hn, khi qut hn. Cn qun tr l lnh o trong trng hp mc tiu
c th hn v chun xc hn. Ngi lnh o l ngi to ra mt vin
cnh c th tp hp c nhiu qun chng, cn ngi qun tr l ngi
tp hp c nhn ti vt lc bin vin cnh thnh hin thc.

c, Cc chc nng qun tr
Henry Fayol t nm 1916 nu ln nm chc nng: Hoch nh
(Planning), T chc (Organizing), Ch huy (Command), Phi hp
(Coordination) v kim tra (Control).
Robert Kreitner th li cho c tm chc nng: Hoch nh, Ra quyt nh
(Decision marking), T chc nhn s (Staffing), Truyn thng
(Communicating), ng vin (Motivating), Lnh o v Kim tra.
James Stoner nu ln bn chc nng: Hoch nh, T chc, Lnh o,
Kim tra.
Nhn chung th qun tr c bn chc nng c bn sau y
- Hoch nh (Planning): L chc nng u tin trong tin trnh qun tr
bao gm vic xc nh mc tiu hot ng, xy dng chin lc tng th
t mc tiu v thit lp mt h thng cc k hoch phi hp hot
ng. Xc nh cn theo ui nhng mc tiu no? Cn nh v cc ngun
lc nh th no?
- T chc (Organizing): Lin quan n thit lp mt c cu cc vai tr c
nh thng qua vic xc nh, lit k ra nhng hnh ng cn c hng
n t c mc tiu ra.
T chc to ra c cu cc mi quan h lm vic, phn nhm ngi vo
cc phng ban tu theo nhim v (quyn hn & trch nhim).
- Lnh o (Leading): Xc nh phng hng, cng b tm nhn r rng
cho nhn vin hng theo. To s phi hp v ng vin nhn vin cng
lm vic t c nhng mc tiu chung. Kt qu ca chc nng lnh
o l mc ng vin v s cam kt ca nhn vin.
- Kim tra (Controlling): L hot ng nhm dn dt cc bin c v qu
o ng hng vi mc tiu ra. Mc d hoch nh i trc kim tra
song to ra nhng k hoch khng t thnh t ly c, chc nng kim
tra l chc nng thng xuyn trong h thng.
Nhng chc nng trn y l ph bin cho mi nh qun tr. D nhin,
ph bin khng c ngha l ng nht, v mi t chc l khc bit, c nhng
c im ring nn qun tr cng c nhng hot ng khc nhau. Nhng
ch l s khc nhau v mc phc tp, phng php thc hin ch khng
phi khc nhau v bn cht.
d, Nng lc qun tr
Hu ht cc nh qun tr thnh cng u pht trin nhng nng lc cho
php h thc hin hiu qu cng vic qun tr nhng cp khc nhau trong
t chc. Nng lc c xem l s tng ho ca kin thc, k nng, hnh vi
v thi gp phn to nn tnh hiu qu trong cng vic ca mi ngi. L
phm cht tm l v sinh l to cho con ngi kh nng hon thnh mt lot
hot ng no vi cht lng cao.
Theo cc nh qun tr vin c su nng lc chnh yu sau y thc
hin cc hot ng ca mnh v ng gp cho s thnh cng ca t chc:
Nng lc truyn thng;
Nng lc hoch nh v iu hnh;
Nng lc lm vic nhm;
Nng lc hnh ng chin lc;
Nng lc nhn thc ton cu;
Nng lc t qun.
* Nng lc truyn thng (Communication competency). L kh nng
truyn t v trao i mt cch hiu qu thng tin lm sao mnh v nhng
ngi khc hiu r. Qun tr l thc hin cng vic cng vi v thng qua
ngi khc, phi lm vic vi nhng con ngi trong t chc nn nng lc
truyn thng rt thit yu i vi vic thc hin hiu qu qun tr, bao gm:
Truyn thng khng chnh thc (Infomal Communication).
Khuyn khch truyn thng hai chiu thng qua t cu hi c c
nhng thng tin phn hi, lng nghe v thit lp nhng cuc tr chuyn thn
mt. Hiu c tnh cm ca ngi khc. Thit lp cc mi quan h c nhn
mnh m vi con ngi.
Truyn thng chnh thc (Fomal Communication). Thng bo
cc hot ng, cc s kin lin quan n mi ngi gip h cp nht cc s
kin, hot ng. To ra kh nng thuyt phc, trnh by n tng trc cng
chng v trnh by vn tt. Vit r rng, sc tch v c hiu qu, s dng
cc ngun d liu trn my tnh.
Thng lng (Negotiation). Thay mt nhm m phn mt
cch hiu qu v vai tr v ngun lc. Rn luyn k nng pht trin cc mi
quan h v x l cc mi quan h vi cp trn. Thc hin cc hnh ng
quyt on v cng bng i vi thuc cp.
Trong su nng lc c bn nh qun tr nng cao hiu qu thc thi
cng vic, nng lc truyn thng l c bn nht. Nu khng t mnh din t
v hiu nhng ngi khc, hay quan st cc c ch th nh qun tr khng th
s dng cc nng lc khc mt cch c hiu qu. Hn na, h khng th
qun tr mt mng li cc mi quan h phc tp m n vn l bn cht ca
t chc ngy nay, mng li lin kt vi mi ngi bn trong cng nh
bn ngoi ca t chc.
* Nng lc hoch nh v iu hnh (Planning and Administration
Competency).
Bao gm vic quyt nh nhng nhim v cn phi thc hin, xc nh
r xem chng c th c thc hin nh th no, phn b cc ngun lc
thc hin nhng nhim v v gim st ton b tin trnh on chc
rng chng c thc hin tt. N bao gm:
Thu thp, phn tch thng tin, v gii quyt vn (Information
gathering, analysis, and problem solving). Kim sot v s dng cc thng
tin xc nh r cc triu chng, cc vn v cc gii php c th c.
a ra quyt nh kp thi. Tnh ton nhng ri ro v tin liu kt qu.
Hoch nh v t chc thc hin cc d n (Planning and
Organizing projects). Pht trin cc k hoch v tin t c cc mc
tiu mt cch c hiu qu. Phn nh cc u tin trong vic thc thi nhim
v v phn quyn chu trch nhim. Xc nh, t chc v phn b cc
ngun lc cn thit thc hin nhim v.
Qun l thi gian (time management). Kim sot cc vn
chung v cc d n theo thi gian. Gim st v duy tr cng vic theo tin
hoc thc hin cc thay i theo tin nu cn. Thc hin cng vic mt
cch hiu qu di p lc ca thi gian.
Lp ngn sch v qun tr ti chnh (Budgeting and finalcial
management). Hiu r ngn sch, cc dng chu chuyn ca tin mt, cc bo
co ti chnh, v bit cch s dng chng ra quyt nh. Ghi chp y
v chnh xc cc s sch ti chnh. Pht tho cc nguyn tc tng qut v
ngn sch v lm vic vi mi ngi trn nhng nguyn tc ny.
* Nng lc lm vic nhm (Teamwork Competency).
Hon thnh cng vic thng qua nhng nhm ngi c cng trch nhim
v thc hin cng vic mang tnh ph thuc ln nhau. Cc nh qun tr c
th lm cho hot ng nhm c hiu qu hn bng cch
Thit k nhm (Designing teams)
To ra mi trng mang tnh h tr (Creating a Supportive
environment)
Qun tr s nng ng ca nhm (Managing team dynamics)
Nhng cng ty c qun tr tt thng t chc lao ng theo nhm.
Thit k nhm hay t chc nhm l bc u tin v l trch nhim ca nh
qun tr hay ngi lnh o nhm. Nhng i vi cc nhm t qun, ton b
cc thnh vin tham gia vo qu trnh thit k nhm. Vic thit k nhm bao
gm, thit lp cc mc tiu phi hon thnh, xc nh cc cng vic cn phi
thc hin, v thnh vin cn thit hon thnh cc cng vic . Nhm
c thit k tt s c kh nng t c nhng hiu qu cao, nhng cn
phi c mt mi trng h tr huy ng y cc tim nng ca n.
Trong mt mi trng m cc thnh vin ca nhm c trao quyn hot
ng da trn kh nng suy xt tt nht ca h. Khuyn khch, h tr, tha
nhn, khen ngi v tng thng cho cc thnh vin trong nhm. C th,
cc kha cnh ca nng lc lm vic nhm bao gm
Thit k nhm. Thit lp cc mc tiu r rng. Xy dng c cu
thnh vin nhm. Xc nh trch nhim chung cho c nhm, n nh nhim
v v trch nhim cho tng thnh vin ca nhm mt cch thch hp.
To ra mi trng mang tnh h tr. To dng mi trng hp
tc hiu qu trn c s lun c nh gi kp thi, khch l v khen thng.
H tr nhm trong vic xc nh v s dng cc ngun lc. hnh ng nh
l mt hun luyn vin, ngi t vn i vi cc thnh vin trong nhm.
Qun tr s nng ng ca nhm. Hiu r nhng im mnh v
im yu ca tng thnh vin trong nhm trn c s khai thc nhng
im mnh hon thnh mc tiu ca nhm. Ci m i vi cc mu
thun, bt ng v x l tt chng nng cao kt qu cng vic. Chia s s
tin cy i vi con ngi.
*Nng lc hnh ng chin lc (Strategic Action Competency).
Hiu r s mnh tng qut, cc gi tr ca t chc. Trin khai n cc
thuc cp c phn nh, phi hp mt cch r rng trong ton b t chc.
Hiu r ngnh hot ng (Understanding the Industry). Hiu r
v ngnh hot ng v nhn ra nhng thay i trong ngnh c th to ra
nhng c hi hay nguy c nh th no n t chc. Bit c hnh ng ca
cc i th cnh tranh v cc i tc chin lc. C th phn tch cc xu
hng chung xy ra trong ngnh v tin on tc ng ca chng trong
tng lai.
Hiu bit t chc (Understanding the Organization). Hiu r s
quan tm ca cc gii hu quan. Hiu r nhng im mnh v nhng gii
hn ca cc chin lc ca tng n v kinh doanh. Nm vng nhng nng
lc khc bit trong t chc.
Thc hin cc hnh ng chin lc (Taking strategic action).
Phn nh cc u tin v a ra cc quyt nh s mnh ca t chc v cc
mc tiu chin lc. Nhn thc nhng thch thc ca qun tr trong tng
phng n chin lc v khc phc c chng. Thit lp cc chin thut v
cc mc tiu tc nghip gip cho vic thc hin cc mc tiu chin lc mt
cch d dng.
* Nng lc nhn thc ton cu (Global Awareness Competency).
Th gii ngy cng phng hn, s kt ni ngy cng mnh m, vic phi
hp s dng cc ngun lc nhn s, ti chnh, thng tin v nguyn liu t
nhiu quc gia p ng nhu cu ca th trng vi s a dng v vn ho
i hi cc nh qun tr phi c nng lc nhn thc ton cu.
C kin thc v hiu bit v vn ho (Cultural knowledge and
understanding). Hiu bit v cp nht cc khuynh hng, cc s kin kinh
t, chnh tr, x hi v kinh t trn ton th gii. Nhn thc c s tc ng
ca cc s kin quc t n t chc. Hiu, c v ni thng tho hn mt
ngn ng khc.
Ho nhp v kh nng nhy cm v vn ho (Cultural Openness
and sensitivity). Hiu r nhng c trng ca s khc bit ca cc quc gia,
dn tc v nn ci m xem xt nhng s khc bit ny mt cch khch quan,
trung thc. Nhy cm i vi nhng s khc bit vn ho ring bit v c
kh nng nhanh chng thch nghi vi cc tnh hung mi. iu chnh hnh
vi mt cch thch hp khi giao tip vi nhng ngi c nn tng vn ho
khc nhau.
*Nng lc t qun (self-management competency).
Con ngi phi c trch nhim i vi cuc sng ca chnh mnh bn
trong cng nh bn ngoi cng vic. Thng thng, khi mi vic tin
trin khng tt p, con ngi c khuynh hng cc kh khn cho
hon cnh, nhng nh qun tr gii khng ri vo cm by . Nng lc
t qun bao gm
C x trung thc v o c (Integrity and ethical conduct). C
nhng chun mc c nhn r rng. Sn sng tha nhn nhng sai lm. Chu
trch nhim v cc hnh ng ca mnh
C c tnh v ngh lc (Personal drive and resilence). C trch
nhim v tham vng cng nh ngh lc hon thnh mc tiu. Lm vic
chm ch hon thnh cng vic. Bn ch ng u vi nhng tr ngi
v bit vn ln t tht bi.
Cn bng gia yu cu ca cng vic v cuc sng (Balancing
work and life demands). Thit lp s cn bng hp l gia cng vic v cc
kha cnh khc ca cuc sng. C kh nng t chm sc bn thn c v th
xc ln tinh thn, bit cch gim bt v loi b s cng thng. Bit thit lp
cc mc tiu lin quan n cng vic v cuc sng.
Kh nng t nhn thc v pht trin (self awareness and
development). C nhng mc ch ngh nghip v c nhn r rng. S dng
nhng im mnh to li th v tm cch khc phc b p nhng im
yu. Bit phn tch v hc hi nhng kinh nghim trong cng vic v cuc
sng.
2. Nh qun tr
a, Khi nim
Cc nh qun tr lm vic ti mt ni ngi ta gi l t chc, nhng
khng phi bt c ai lm vic trong t chc u l nh qun tr. L do tht
n gin l cc cng vic qun tr khng phi l tt c cc cng vic trong t
chc, m n l nhng hot ng mang tnh cht nh hng, phi hp, la
chn, quyt nh v kt dnh cc cng vic t c mc tiu c th ca
chnh t chc .
Nh qun tr l tn gi chung ch nhng ngi thc hin cng vic
cng vi v thng qua ngi khc t c mc tiu. L nhng ngi c
quyn hn, trch nhim qun tr vic s dng cc ngun lc ca t chc
hon thnh mc tiu.
Cc thnh vin trong t chc c th chia lm hai loi: Nh qun tr v
nhng ngi tha hnh (nhng ngi khng qun tr).
b, Vai tr ca nh qun tr
Cc nh qun tr thc hin cc chc nng qun tr thng qua gi nhiu
vai tr khc nhau trong tin trnh qun tr. Vai tr l tp hp nhng hnh vi
c t chc nhm t c nhng mc tiu ra.
Nh nghin cu Hoa K, Henry Mintzbezg qua nghin cu nhiu hot
ng qun tr tp hp c 10 vai tr ph bin nht ca cc nh qun tr
hc.chng c phn chiathnh 3 loi: Vai tr quan h vi con ngi, Vai
tr truyn thng v vai tr ra quyt nh.
Bng 1.1: Vai tr ca nh qun tr
Loi vai
tr
Vai tr Bn cht
Quan h
tng tc
gia
ngi vi
ngi
1. Vai tr tng
trng
Th hin nh mt biu hin v quyn lc php l,
thc hin nhng nhim v mang tnh cht nghi l,
hnh thc nh k vn bn, n khch
2. Vai tr lnh o Phi hp v kim tra cng vic ca nhn vin di
quyn, ng vin h hon thnh nhim v
3. Vai tr lin kt L chic cu ni, truyn thng, lin kt mi ngi
trong v ngoi t chc
Truyn
thng
4. Trung tm thu
thp x l thng tin
Gi vai tr l trng tm trung chuyn, lu gi, x l
thng tin. Phn tch thng tin nhm nhn dng nhng
c hi hay e da i vi t chc
5. Ngi ph bin
truyn t thng tin
Chuyn ti thng tin nhm tc ng n thi v
ng thi ca nhn vin. Ph bin thng tin n
nhng ngi c lin quan
6. Pht ngn vin Gii thch, bo v hay tranh ci, tranh th thm s
ng h cho t chc, ni ln ting ni ca t chc i
vi bn ngoi.
Ra quyt
nh
7. Ngi doanh
nhn
Tm cch thit k v khi xng nhng thay i hot
ng ca t chc,to ra bc chuyn bin tt trong
n v
8.Gii quyt khng
hong
Gii quyt nhng xo trn, bin c bt ng, nhng
vn nn xy ra i vi t chc
9. S iu phi
ngun lc
Xc nh, phn b v nh v cc ngun lc mt cch
hp l
10. Nh thng
thuyt
Tham gia cc cuc thng lng vi cc bn i tc
em li kt qu c li nht cho t chc
c, Cp qun tr
Trong t chc cc cng vic qun tr khng ch mang tnh chuyn mn
ho cao m n cn mang tnh th bc rt r nt. Theo , cc nh qun tr
thng c chia lm ba cp: Nh qun tr cp cao, Nh qun tr cp trung
gian (nhm kt ni) v nh qun tr cp c s (nh qun tr cp thp).
* Nh qun tr cp cao (Top managers): Hot ng bc cao nht trong
t chc, h chu trch nhim v nhng thnh qu cui cng ca t chc. H
QTV
Cp cao
QTV
Cp trung
gian
QTV
cp c s
Khng quan tr
Hnh 1: Cc cp qun tr
Cac quyt nh
chin lc
Cac quyt nh
chin thut
Cac quyt nh
tac nghip
a ra cc quyt nh chin lc, t chc thc hin chin lc, duy tr v
pht trin t chc.
Ch tch hi ng qun tr, thnh vin hi ng qun tr; Ban gim c;
Hiu trng; Ch tch, ph ch tch cu lc b ... l nhng nh qun tr.
* Nh qun tr cp trung gian (Middle Managers): Nhng nh qun tr
hot ng di cp cao v trn cp c s. Nhim v ca h l a ra cc
quyt nh chin thut, thc hin cc k hoch v chnh sch ca t chc,
phi hp cc hot ng, cc cng vic t c mc tiu chung.
Nhng nh qun tr cp trung gian thng c cc chc danh nh trng
(ph) phng, ban; trng (ph) cc b phn, chi nhnh, khu vc; ...
* Nh qun tr cp c s (First-lines managers): Nhng nh qun tr
cp bc cui cng, nhim v ca h l a ra cc quyt nh tc nghip
nhm c thc, hng dn, iu khin cc cng nhn vin trong hot ng
kinh doanh, tc nghip hng ngy.
Chc danh ca h l nhng ngi c cng, trng ca, t trng, i
trng, nhm trng,....





d, K nng nh qun tr
Robert Katz, trong bi vit "Skills of an effective Administrator" (K
nng ca mt qun tr vin thnh cng) ng trn tp ch Harvard Business
Review, thng 12 nm 1974 trnh by 3 k nng cn thit m mt qun tr
vin cn c, bao gm:
* K nng k thut hoc chuyn mn nghip v (Technical skills).
K nng k thut bao hm nng lc p dng nhng phng php,qui
trnh v k thut c th trong mt lnh vc chuyn mn no . Nhng k
nng ny rt cn thit i vi cc k s thit k, cc nh nghin cu th
trng, cc chuyn vin k ton v cc lp trnh vin vi tnh. Chng kh c
th v thng c dy trong cc trng hc, cc kha hun luyn ngh
nghip. Mc s dng nhng k nng ny ca nh qun tr rt khc nhau
v iu gn lin vi vic nhn r v pht trin cc k nng k thut trong
t chc.
* K nng nhn s (Human skills).
Lin quan n kh nng cng lm vic, cng ng vin v iu khin
con ngi. y l ti nng c bit ca nh qun tr trong vic quan h vi
ngi khc nhm to thun li v thc y s hon thnh cng vic chung,
l k nng cn thit cho bt c qun tr vin no, bt k t chc no. Mt
vi k nng nhn s cn thit cho nh qun tr l bit cch thng t hu
hiu (ni, vit v phi ngn ng), c thi quan tm tch cc n ngi
khc v khung cnh cng vic, xy dng khng kh hp tc gia mi ngi
lao ng v bit ng vin cc nhn vin di quyn.
Mt nh qun tr c k nng tng tc qua li vi ngi khc trnh
tuyt ho s khuyn khch c cp di v nhn vin tham gia vo qu
trnh ra quyt nh m khng s mt uy tn. ng ta lun qu trng mi ngi
v c mi ngi qu trng.
* K nng nhn thc (Conceptual skills)
L k nng kh hnh thnh nhng c vai tr c bit quan trng i vi
nh qun tr, nht l i vi nh qun tr cp cao. H cn c t duy chin
lc ra ng li chnh sch i ph hiu qu vi bt trc e do cng
nh nm bt c hi a t chc pht trin. Bit cch lm gim s rc ri,
phc tp mt mc c th chp nhn c trong t chc. Phn tch v
chun on tnh hung, tm ra quan h nguyn nhn kt qu.
e, Mi quan h gia cp qun tr v k nng qun tr
Trong lc tt c cc nh qun tr u cn thit ba k nng trn, tuy nhin
mc cn thit ca cc k nng khc nhau i vi cc cp qun tr l khc
nhau. Ni chung, nhng cp bc qun tr cng cao th cng cn nhiu k
nng nhn thc hay t duy. Ngc li, nhng cp qun tr cng thp th
cng cn nhiu k nng v chuyn mn k thut. K nng nhn s th bt k
cp bc no cng cn thit v quan trng. iu ny c th hin qua m
hnh sau
K nng
T duy
K nng
Nhn s
K nng
K thut
Nh Qun tr
cp cao
Nh Qun tr
cp trung gian
Nh Qun tr
cp c s
Hnh 2 Mi quan h gia cc cp qun tr v k nng qun
tr
3. Qun tr l mt khoa hc, ngh thut
Qun tr l hin tng x hi xut hin cng mt lc vi con ngi, n
biu hin trong mi quan h gia con ngi vi con ngi. Trn phng
din khoa hc v hot ng thc tin n thc s pht trin mnh m bt u
t th k XIX. Qun tr hc ngy nay pht trin mnh m v tr thnh
mn khoa hc c lp.
Qun tr nh mt ngnh khoa hc pht trin da trn ton b kin thc
cng s hiu bit v qun l c tch lu bi nhn loi v c cha ng
trong cc quan nim, l thuyt, nguyn tc, phng php v hnh thc qun
tr. Qun tr c th hc v p dng trong thc t, mt b phn ca tri thc
c tch ly qua nhiu nm, tha hng kt qu t cc ngnh khoa hc
khc: ton hc, kinh t hc, iu khin hc,
Trong cc hot ng v qun tr ngi ta khng ch cn nhng hiu bit
khoa hc m cn c tnh sng to, tnh ngh thut. Tnh ngh thut ca n
xut pht t s a dng, phong ph, mun hnh, mun v ca cc s vt,
hin tng kinh t - x hi v ttrong qun tr. l ngh thut vn dng
trong tnh hung c th, khai thc cc tim nng kinh doanh, ngh thut
sng
4. Hiu qu qun tr
Thut ng hiu qu dng cp n vn chng ta lm v thc hin
n ra sao. Chng ta thc thi cng vic c ng n hay khng v kt qu t
c nh th no so vi yu t m chng ta b ra? Nh qun tr lun
ng u vi kh khn, th thch. H phi ng u vi ngun lc u
vo khan him nn cn phi quan tm n vic s dng hiu qu chng nh
th no trong hot ng sn xut kinh doanh.
Nh qun tr c gng s dng ti thiu cc ti nguyn u vo t
c mc tiu nh nhau. Tnh hiu qu o lng s ph hp vi mc tiu
v, t s gia kt qu t c so vi cc yu t u vo b ra.
Hiu qu s tng trong hai trng hp:
- Tng kt qu vi chi ph khng i.
- Gim chi ph m vn gi nguyn kt qu.
Mun t c c hai iu i hi phi bit cch qun tr, khng bit
cch qun tr lnh o cng t c kt qu nhng hiu qu s t thp.
Mt s qun tr, lnh o gii khng nhng mang li nhiu li nhun cho
doanh nghip m cn c ngha quan trng gp phn a nn kinh t t
nc nhanh chng pht trin.
Trong hot ng kinh doanh, ngi no lun tm cch gim chi ph v
tng kt qu tc l lun tm cch tng hiu qu. C th ni rng, l do cn
thit ca hot ng qun tr lnh o chnh l mun c hiu qu v ch khi
no ngi ta quan tm n hiu qu th ngi ta mi quan tm n hot
ng qun tr, lnh o.
Trong thc t, mi n lc hu ch ca mt doanh nghip c vch ra
nhm t c mc tiu ca t chc, vi thi gian, nguyn vt liu t nht
u phi la chn qu trnh c bn, cc nguyn tc v cc k thut.
Mc tiu ca hot ng qun tr, lnh o nh vy l nhm gip chng ta
c nhng kin thc, k nng cn thit gia tng hiu qu trong hot ng
kinh doanh v mc tiu li nhun cng nh mc tiu phi li nhun.
* Chn dung nh qun tr th k 21
Nhng c im ca nh qun tr chu s chi phi rt ln ca nn vn
ha, vn minh trong mi quc gia, khu vc. ng thi tnh trng pht trin
ca nn kinh t, ca khoa hc k thut v c cu kinh t mi nc cng nh
hng rt ln n phong cch qun tr.
Nh nghin cu Henri tp hp v a ra bc ha chn dung nh qun
tr ca khu vc ng Nam bao gm nhng c im sau:
1. C tm nhn quc t, c kh nng giao dch tm mc quc t
2. s dng thnh tho ting Anh v cc thit b tin hc.
3. C trch nhim cao i vi x hi, c ti quan h, ti giao dch vi cc
c quan nh nc c lin quan.
4. c tm nhn chin lc di hn v nhng quan im ny th hin nht
qun trong cc quyt nh kinh doanh. C phong cch mm do, linh
hot thch ng vi mi trng kinh doanh.
5. C kh nng sng to mt h thng qun tr, c cu t chc hot ng
hu hiu duy tr cc hot ng ca doanh nghip.
6. theo ui nhng ng li pht huy nhn t con ngi, quan tm n
vic o to cc ti nng chuyn mn, nhn nhn con ngi l ti
nguyn chin lc ca doanh nghip.
7. nhy cm vi nhng kha cnh vn ha ca ngh qun tr, vi cc c
im a vn ha, dn tc ca a phng, quc gia v khu vc.
8. l nh qun tr c c quan tm, i mi.
9. khng ngng hc hi t hon thin, t i mi kin thc
10. Lin kt cht ch cc mng li hot ng ca doanh nghip trn
ton quc v cc ng nghip ti cc quc gia trong khu vc.
Tm li, chn dung ca nh qun tr th k 21 l mt con ngi hnh ng,
c kht vng v l nhn vt trung tm ca thi k pht trin ny.
II. S PHT TRIN CA CC L THUYT QUN TR
1. L thuyt c in qun tr
L thut ng c dng ch nhng kin v t chc v qun tr c a
ra vo cui th k 19 u th k 20. Bao gm, l thuyt qun tr khoa hc, l
thuyt qun tr quan liu v Qun tr tng qut.
a, Qun tr khoa hc
Bao gm cc i din: Frederick Winslow Taylor, Henry L.Gantt, Frank
Gilbreth v Lillan Gilbreth.
+ Frederick Winslow Taylor (1856-1915) c xem l "cha " ca
phng php qun tr theo khoa hc, ngi cng cc ng s, bn b m
ra "k nguyn vng" cho qun tr M, mt phng php qun tr dng lm
c s tri thc cho cng vic qun tr sau ny khng nhng M m cn
cc nc khc na. Taylor ni v qun tr theo khoa hc trong tc phm
"Cc nguyn tc qun tr mt cch khoa hc (Principles of Scientific
Management)" xut bn M ln u vo nm 1911 ca mnh l: bit chnh
xc ci bn mun ngi khc lm v sau hiu rng h lm mt cch
tt nht v t tn nht.
Qun tr khoa hc tp trung vo lao ng c nhn, cc cng c v my
mc h s dng. Trit l ca n l thc hnh qun tr nn da trn nhng c
s ca quan st v thc t ch khng phi l s suy on hay nghe ngi
khc ni.
T tng qun tr ca Taylor c th hin trong tc phm "Shop
Management" nm 1903 v "Principles of Scientific Management" nm
1911 v tm tc bn nguyn tc c bn:
1. Pht trin phng php lm vic khoa hc thay th cho lm
vic da vo kinh nghim, nhng quy tc thao tc c.
2. Xc nh chc nng hoch nh ca nh qun tr thay v cho
cng nhn t la chn phng php lm vic ring.
3. La chn v hun luyn cng nhn mt cch khoa hc, pht
trin tinh thn hp tc thay v khuyn khch nhng n lc c nhn ring l.
4. Phn chia cng vic gia nh qun tr v cng nhn
Cng tc qun tr tng ng vi bn nguyn tc trn l:
1. Nghin cu thi gian v thao tc hp l nht thc hin cng vic.
Thu thp thng tin v chi tit, thi gian v quy trnh; th cc phng php
khc xem cch no l tt nht.
2. Tr lng theo nguyn tc khuyn khch theo sn lng, m bo an
ton lao ng bng dng c thch hp
3. Dng cch m t cng vic li chn cng nhn, thit lp h thng
tiu chun v hun luyn chnh thc
4. Thng tin trong cng vic, ch trng cng tc lp k hoch v t
chc hot ng
+ Henry L.Gantt (1861-1919)
Henry Lawrence Gantt vn l cng s rt gn gi vi Taylor v l k s
chuyn v h thng kim sot trong nh my. ng gp quan trng nht ca
ng cho khoa hc qun tr l s m t dng cng vic cn hon
thnh mt nhim v, vch ra nhng giai on ca cng vic theo k hoch,
ghi c thi gian hoch nh v thi gian thc s. Gantt tp trung vo tinh
thn dn ch trong cng nghip v lun c gng lm cho qun tr theo
khoa hc mang tnh nhn o hn. ng chia s, c ngi lm thu v ngi
i thu u phi chia s nhng li ch chung. Gantt nhn thy tm quan
trng ca tin thng i vi vic tng nng sut lao ng, v do p dng
h thng tin thng cho c ch ln th.
+ Frank Gilbreth (1868-1924) v Lillan Gilbreth (1878-1972)
c nhng ng gp ht sc quan trng i vi qun tr khoa hc. H
s dng cng c mi c tnh cch mng l my chp nh nguyn cu
c ng ca cng nhn. L nhng ngi tin phong trong vic nghin cu
thi gian, ng tc ca ngi cng nhn, bng cch thc hin nhiu ci tin
v nghin cu thi gian v ng lc lm vic ca cng nhn: Chia tch mi
hot ng; lm tt hn nhng g ang lm; ti t chc mi hot ng.
b, Qun tr quan liu
Qun tr quan liu c thc hin da trn cc quy tc, mt h thng cp
bc, mt s phn cng lao ng r rng v cc th tc chi tit. Max Weber
(1864-1920) l mt nh x hi hc ngi c c nhiu ng gp vo l
thuyt qun tr thng qua vic pht trin mt t chc "quan liu" bn giy l
phng thc hp l t chc mt cng ty phc tp. Ngy nay thut ng quan
liu gi ln mt hnh nh mt t chc cng nhc, li thi, b chm ngp
trong th tc hnh chnh phin h v n hon ton xa l vi t tng ban u
ca Weber. Qun tr quan liu cung cp mt cm nang cho hot ng ca
ton b t chc. N ch r by c im mong mun ca t chc: Cc quy
tc; Tnh khch quan; Phn cng lao ng; C cu cp bc; C cu quyn
hnh; Cam kt ngh nghip sut i; Tnh hp l. Cng vi c im ny
c trnh by l phng php qun tr cng nhc.
Cc quy tc. L hng dn chnh thc cho hnh vi ca ngi lao ng
trong ton b t chc. Vic tun th quy tc m bo tnh thng nht ca cc
th tc v hnh ng gip duy tr s n nh ca t chc, bt k nhng ham
mun c nhn ca nhn vin hay ca qun tr vin.
Tnh khch quan. Da trn cc quy tc i x mt cch khch quan
i vi ngi lao ng. Theo tt c ngi lao ng c nh gi theo
quy tc v mc tiu ra. V Weber cho rng cch tip cn ny mang li
tnh cng bng cho ngi lao ng cho d cng c ngha tiu cc. Mt qun
tr vin khch quan khng c nh gi thuc vin ca mnh theo c tnh
ch quan hoc b chi phi bi tnh cm.
Phn cng lao ng. Phn chia cng vic thnh nhng nhim v n gin
v chuyn mn ho hn. Cc nh qun tr v cng nhn c phn cng v
thc thi cc nhim v trn c s chuyn mn ho v k nng c nhn.
C cu cp bc. S dng mt c cu cp bc xc nh h thng quyn
hnh, kim sot v ch o ca cc cp bc trong t chc. Kim sot hnh vi
ca ngi lao ng thng qua vic m r r rng, chnh xc mi quan h ca
mi v tr trong t chc.
C cu quyn hnh. Mt h thng da trn cc quy tc, tnh khch quan,
phn cng lao ng, v mt c cu cp bc l gn b chc ch vi c cu
quyn hnh. N xc nh ai c thm quyn ra quyt nh quan trng ti tng
cp khc nhau trong t chc. Weber xc nh ba c cu quyn hnh: Quyn
hnh mang tnh truyn thng (theo phong tc hay tn ngng) l quyn hnh
xc nh trn c s phong tc, dng di t tin, gii tnh, tui tc,... Quyn
hnh siu phm ca cc v vua, nh hng c tnh ma thut ca thy ph
thu, quyn thng lnh ca cc t trng cc b lc l th d in hnh v
loi quyn hnh ny; Quyn hnh da trn uy tn l loi quyn hnh sinh ra
khi mi ngi chp nhn s phn xt v t nguyn tun th mt nh lnh
o do cc phm cht c nhn hay cc kh nng c bit ca h; Quyn hnh
hp php l quyn hnh c nn tng t cc quy tc, lut l c thit lp v
p dng thng nht trong t chc.
Cam kt ngh nghip sut i. Trong h thng qun tr quan liu, ngi
lao ng c nhn nhn vi mt s cam kt ngh nghip sut i, c ngi
lao ng v t chc cam kt vi nhau v cuc sng v cng vic ca ngi
lao ng.
Tnh hp l. C ngha l s dng hiu qu nht cc phng tin hin c.
Cc nh qun tr hnh ng lgic v rt khoa hc, tt c cc quyt nh u
nh hng trc tip n vic thnh t mc tiu ca t chc. Tnh hp l
cn cho php cc mc tiu ca t chc c th phn chia thnh cc mc tiu
c th cho mi b phn ca t chc.
c, Qun tr tng qut
Henry Fayol (1841-1925)
Tp trung vo nghin cu qun tr v cc chc nng c bn ca qun tr.
ng cho rng nng sut lao ng c c nh vo vic p dng ng
phng php hn l nh nhng phm cht c nhn, tu thuc vo s sp
xp, t chc ca nh qun tr. ng tin rng cng vic ca nh qun tr chia
thnh nm chc nng c bn: Hoch nh, T chc, Ch huy, Phi hp, v
Kim tra. T tng qun tr ca ng c trnh by trong tc phm ni
ting: "Qun tr cng nghip v qun tr tng qut" c ngha cho vic t
nn mng cho s pht trin ca khoa hc qun tr hin i. c th lm tt
cng vic sp xp, t chc x nghip Fayol ngh cc nh qun tr nn theo
14 nguyn tc, gi l 14 nguyn tc qun tr. Nguyn tc ch khng phi quy
tc hay quy lut mc d ngha ca cc t ny tng i ging nhau, bi v
qun l l ngh thut cho nn n khng c ci g cht ch mt cch tuyt
i. Fayol tng ni: "Nguyn tc l ngn n pha c th gip mi ngi
nhn r phng hng
(1). Phn cng lao ng (division of labor): chuyn bit ha cng
vic
(2). Quyn hnh v trch nhim (authority and responsibility):
(3). K lut (discipline): duy tr k lut trong x nghip.
(4). Tuyn quyn hnh (Line of authority): mi cng nhn ch nhn
lnh t cp trn ch huy trc tip.
(5). Tp trung (centralization) : cc nh qun tr phi thng nht
kin khi ch huy
(6). Li ch chung cao hn li ch c nhn (general interest over
individual interest)
(7). i ng nhn s (remuneration of personnel): tr th lao tha
ng
(8). Hiu lc n nht (unity of command): quyn quyt nh trong
x nghip phi tp trung v mt mi ng ch.
(9). nh hng n nht (unity of direction): h thng thng tin
trong sut
(10). Trt t (order): sinh hot trong x nghip phi c trt t
(11). Cng bng (equity): i x cng bng
(12). Cng vic n nh (stability of tenure): lm vic lu di
(13). Khuyt khch sng to (initiative)
(14). Tinh thn ng i (esprit de corps) nhit tnh, tn tm cho t
chc.
Khi thc hnh, cc qun tr vin c th s dng rt nhiu nguyn tc ny,
song nhng qun tr vin khc nhau him khi no s dng nhng nguyn tc
mt cch ging nhau, tu thuc vo tng ttrng hp c th, c bit vic p
dng cc nguyn tc s khc nhau.
nh gi l thuyt c in qun tr
Nhn mnh kha cnh chnh thc ca t chc, thay th cch qun tr theo
bn nng v kinh nghim bng cc nguyn l mang tnh khoa hc. Xem
trng vic phn cng lao ng, nn tng ca nguyn tc vng trong qun l
l chuyn mn ho. Ch trng s phn cp quyn hnh, cc quy tc v
quyt nh ti a ho hiu qu kinh t cho t chc.
Ch tp trung s ch vo hiu qu v kt qu thc hin cng vic ca
nhn vin xem nh con ngi, xem nh nhng mi quan h x hi v cc
mi quan h khng chnh thc gia nhng nhn vin trong t chc.
2. L thuyt tm l x hi trong qun tr (Qun tr ng thi hay
L thuyt hnh vi)
= Cc tc gi: Hugo Munsterberg, Mary Parker Follett, Abraham
Maslow, Douglas Mc George, Elton Mayo
= Quan im:
- T chc l mt h thng x hi
- Tp th nh hng ln tc phong c nhn v tinh thn, thi , kt qu
lao ng,...
- Hiu qu ca qun tr do nng sut lao ng quyt nh
- Nng sut lao ng khng nhng do nhng yu t vt cht quyt nh
m cn do tha mn cc nhu cu tm l x hi ca con ngi.
- Lnh o khng ch l quyn hnh do t chc, m cn l yu t tm l
x hi do t chc chi phi.
- Cng nhn thch th vi s ch n h nh mt phn ca vic
nghin cu v nng sut lao ng ca h tng ln.
= Hn ch:
- Qu ch n yu t x hi. Khi nim "con ngi x hi" ch c th
b sung cho khi nim "con ngi kinh t" ch khng thay th.
- Coi con ngi l phn t trong h thng khp kn m khng quan tm
n cc yu t ngoi lai.
a, Hugo Munsterberg (1863-1916)
Nghin cu tm l ng dng trong mi trng t chc, ng c coi l
cha ca ngnh tm l hc cng nghip. Trong tc phm: "Tm l hc v
hiu qu trong cng nghip" xut bn nm 1913, ng nhn mnh phi nghin
cu mt cch khoa hc tc phong ca con ngi tm ra nhng mu mc
chung v gii thch nhng s khc bit. ng cho rng nng sut lao ng s
cao hn nu cng vic giao ph cho h nghin cu, phn tch chu o v
hp vi k nng cng nh tm l ca h.
b, Mary Parker Follett( 1868-1933)
L nh nghin cu v tm l qun tr. Nhng kinh nghim ca B v t
vn qun tr cng nhng hiu bit su sc v lut, khoa hc chnh tr v trit
hc a b ti nim tin chc chn rng, cc nh qun tr s nhn thc
c mi ngi lao ng l mt th gii phc tp ca cm xc, nim tin,
thi , thi quen. trao cho nhng ngi lao ng nhng cng vic kh
khn, vt v, nh qun tr phi nhn thc c nhng mong mun v ng
c thc y. Theo , B thuyt phc cc nh qun tr nn ng vin s c
hiu qu hn ch n thun yu cu ngi ta lm vic. Hp tc c coi l
linh hn ca s thng nht v t kim tra c xem l cha kho ca nng
sut v dn ch trong cuc sng.
Follett cho rng qun tr l qu trnh lin tc khng ngng, nu mt vn
pht sinh c gii quyt, vic gii quyt vn ny c th dn n pht
sinh mt vn mi. B nhn mnh vo mi quan h gia cc nhn vin
trong vic gii quyt vn v ng lc ca qun tr hn l nhng nguyn
tc cng nhc.
c, Abraham Maslow (1908-1970)
L nh tm l hc xy dng hc thuyt v nhu cu ca con ngi gm
5 bc c sp xp t thp n cao: Nhu cu sinh l; nhu cu an ton; nhu
cu c tha nhn; nhu cu c tn trng; nhu cu t khng nh. i vi
nhng nh qun tr, l thuyt ca ng gp phn gii thch v s hnh thnh
ca nhu cu v ng c hnh ng ca con ngi trong qu trnh lm vic,
v v th, n cn c p dng rng ri n ngy nay.
d, Douglas Mc Gregor (1906- 1964)
Douglas Mc Gregor a ra hai gi thuyt X v Y
Gi thuyt X. Gi thuyt v bn cht ca con ngi l li bing, li,
thch chu s lnh o hn l t mnh lm v khng nhn trch nhim.
qun l nhng ngi nh vy th nh qun tr phi ch trng: thit lp mt
c cu cht ch vi quyn hnh thng nht; a ra nhng nguyn tc th tc,
th l vi s gim st cht ch.
Gi thuyt Y. Cho rng bn cht ca con ngi l nng ng, sng to,
thch c t ch v vy nhqun tr phi to iu kin cho h c hi
kin. Thay v nhn mnh c ch kim tra th phi cao c ch t kim tra.
3. L thuyt h thng v nh lng
a, L thuyt nh lng
L thuyt mi ny c xy dng da trn nhn thc c bn rng: "Qun
tr l quyt nh (Management is decision making) v mun vic qun tr
c hiu qu th cc quyt nh phi ng n"
Trng phi ny ra i vo thi k u ca i chin th gii II, xut
pht t nhu cu gii quyt cc vn phc tp trong lnh o, qun tr ca
thi k chin tranh. Trng phi ny do cc nh ton hc, vt l hc v cc
nh khoa hc khc a ra, h tp trung vo trong mt nhm cng nghin
cu v xut cc phng php lnh o, qun tr, dng cc m hnh ton
hc, cc thut ton kt hp vi s dng my tnh vo lnh o, qun tr v
iu hnh cc hot ng kinh doanh trong cc t chc. Trng phi ny tip
cn trn 3 p dng c bn l qun tr khoa hc, qun tr tc nghip v qun
tr h thng thng tin.
* Qun tr khoa hc: Mt trong nhng p dng chnh ca trng phi ny
l qun tr khoa hc, nhng khc vi qun tr khoa hc ca Taylor y
khoa hc lnh o, qun tr l ng li lnh o, qun tr dng nhng phn
tch ton hc trong quyt nh, s dng cc cng c thng k, cc m hnh
ton kinh t gii quyt cc vn trong sn xut kinh doanh.
* Qun tr tc nghip: l p dng phng php nh lng vo cng tc
t chc v kim sot hot ng. Lnh o, qun tr hot ng s dng nhng
k thut nh lng nh d on, kim tra hng tn kho, lp trnh tuyn tnh,
l thuyt h qu, l thuyt h thng.
* Qun tr h thng thng tin: l nhng chng trnh tch hp thu thp v
x l thng tin gip cho vic ra quyt nh. H thng thng tin l kt qu
hp l ca vic ngy cng c s cng nhn sc mnh v gi tr ca thng tin,
v thng tin phi sn sng di dng thch hp, ng thi im cho cc nh
lnh o, qun tr lm quyt nh.
Trng phi nh lng thm nhp vo hu ht trong mi t chc hin
i vi nhng k thut phc tp. Trng phi ny rt quan trng cho cc nh
lnh o, qun tr cc t chc ln v hin i ngy nay. Cc k thut ca
trng phi ny ng gp rt ln vo vic nng cao trnh hoch nh
v kim tra hot ng.
b, L thuyt h thng
Trng phi l thuyt ny quan nim rng mt t chc c coi nh mt
h thng trc tip thng nht ca cc b phn c quan h hu c vi nhau.
Cc khi nim di y c s dng m t cc quan h ca t chc
trong hot ng lnh o, qun tr:
* Phn h trong lnh o, qun tr: l nhng b phn trong t chc lin
kt vi nhau trong mt h thng t chc thng nht.
* Cng lc hay pht huy li th ca hip ng tp th: l trng thi trong
ci chung c coi ln hn ci ring. Trong mt h thng t chc, cng
lc c ngha l cc b phn tc ng qua li ln nhau trong hot ng s to
ra sc mnh chung c tng ln gp bi v mang li hiu qu cao hn
nhiu so vi trong trng hp cc b phn hot ng c lp
nh gi trng phi h thng v nh lng
ng gp. nh lng l s ni di ca trng phi c in (Qun tr
khoa hc); L thuyt h thng v nh lng thm nhp vo hu ht cc t
chc hin i vi nhng k thut phc tp. Cc k thut ca trng phi ny
ng gp rt ln trong vic nng cao trnh hoch nh v kim tra hot
ng
Hn ch. t ch trng n yu t con ngi trong t chc qun tr; Cc
khi nim v k thut ca l thuyt ny rt phc tp v kh hiu, cn phi c
nhng chuyn gia gii, do vic ph bin l thuyt ny cn rt hn ch.
4. Trng phi tch hp trong qun tr
a, Qun tr theo qu trnh
Phng php qun tr theo qu trnh thc cht c cp t u th k
XX qua t tng ca Henry Fayol, nhng thc s ch pht trin mnh t
nm 1960 do cng ca Harold Koontz v cc ng s. T tng ny cho
rng qun tr l mt qu trnh lin tc ca cc chc nng qun tr l:
Hoch nh, T chc, Nhn s, Lnh o, Kim tra
Hnh 3 Qun tr theo qu trnh
Cc chc nng ny c gi l nhng chc nng chung ca qun tr.
Thc cht qu trnh ny da trn nn tng t tng ca Fayol n 1960 c
Koontz pht trin v tr thnh l thuyt ng ch v a chung t l
thuyt n thc hnh.
b, Quan im tnh hung ngu nhin
Theo l lun ny, cch thc t c cc mc tiu ca mt t chc c
th rt khc nhau, iu ph thuc vo tng iu kin v hon cnh c th.
Do , trong tng mi trng khc nhau cc phng php v k thut lnh
o, qun tr khc nhau, khng th c l thuyt chung p dng trong mi
iu kin, hon cnh, bi v mi vn n l ring bit, c o.
Phng php tnh hung ngu nhin ch trng cho rng qun tr hu
hiu l cn c vo cc tnh hung c th vn dng kt hp nhng l
thuyt c t trc l l thuyt c in, l thuyt hnh vi, l thuyt h
thng v nh lng. Fiedler l i biu cho l thuyt ny cho rng, phi kt
hp gia l thuyt vi s vn dng trong thc tin, c th l cc tnh hung
qun tr. N c xy dng trn lun "Nu c X th tt c Y nhng ph
thuc vo iu kin Z", nh vy iu kin Z l nng bin s ngu nhin. Cc
bin s ny l: mi trng bn ngoi, cng ngh, cc c nhn ph thuc vo
loi vn qun tr ang c xem xt.
nh gi. y l quan im ht sc hu ch do cch tip cn mang tch
trc gic, chun on, khuyn khch nh qun tr phn tch v hiu r nhng
khc bit ca tnh hung la chn gii php ph hp nht i vi t chc,
Hoch nh T chc Nhn s Lnh o Kim tra
Feedback Thng tin phn hi
qu trnh v con ngi lin quan trong tnh hung. Cc nh ph bnh cho
rng, quan im ngu nhin thc s khng phi l vn g mi m, n n
thun l s kt hp cc k thut c t trc. N li phc tp hn khi cho
php nh qun tr chn lc nhng nguyn tc v cng c vo nhng tnh
hung c th. C ngha l, khng c nguyn l chung p dng mt cch khi
qut.
c, L lun Z
c mt gio s ngi M gc Nht bn l William Ouchi xy dng
trn c s p dng cch qun l Nht bn trong cc cng ty M. L thuyt ra
i 1978, ch trng n quan h x hi v yu t con ngi trong t chc.
L lun Z vi tn y l: "L lun Z Cc x nghip M lm th no
i ph vi s thch thc cu Nht Bn" c cc c im sau: cng vic di
hn, quyt nh thun hp, trch nhim c nhn, xt khen thng chm,
kim sot kn o bng cc bin php cng khai, quan tm n tp th v c
gia nh nhn vin,...
d, Quan im cht lng
Trong giai on sn xut cha pht trin, lng sn phm sn xut cha
nhiu, thng trong phm vi mt gia nh. Ngi mua v ngi bn thng
bit r nhau nn vic ngi bn lm ra sn phm c cht lng bn cho
khch hng gn nh l vic ng nhin, v nu khng h s khng bn
c hng. iu ny cng c ngha l nhu cu ca khch hng c tho
mn mt cch tt nht.
Cng nghip pht trin, cc vn k thut v t chc ngy cng phc
tp i hi s ra i mt s ngi chuyn trch v hoch nh v qun l
cht lng sn phm.
S xut hin cc cng ty ln lm ny sinh cc loi nhn vin mi nh:
- Cc chuyn vin k thut gii quyt cc trc trc v k thut
- Cc chuyn vin cht lng ph trch vic tm ra cc nguyn nhn h
thp cht lng sn phm, tiu chun ho, d bo ph phm v phn tch
nguyn nhn hng ho b tr li. H s dng thng k trong kim tra cht
lng sn phm.
- Vic kim tra cht lng sn phm trong giai on ny thng c
thc hin ch yu trong khu sn xut v tp trung vo thnh phm nhm
loi b nhng sn phm khng t yu cu v cht lng. Tuy nhin, thc t
cho thy khng th no kim tra c ht mt cch chnh xc cc sn phm.
Rt nhiu trng hp, ngi ta loi b nhm, khng pht hin ra cc sn
phm t yu cu cht lng, mt khc cng rt nhiu trng hp, ngi ta
khng pht hin ra cc sn phm km cht lng v a n ra tiu th ngoi
th trng.
- Thc t ny khin cho cc nh qun tr cht lng phi m rng vic
kim tra cht lng ra ton b qu trnh sn xut - kim sot cht lng.
Phng chm chin lc y l phi tm ra cc nguyn nhn, cc yu t
nh hng n cht lng, gii quyt tt cc iu kin cho sn xut t gc
mi c kt qu cui cng l cht lng sn phm. Ngi ta phi kim sot
c cc yu t:
- Con ngi.
- Phng php sn xut, quy trnh k thut.
- Nguyn vt liu.
- Thit b sn xut.
- Thng tin sn xut.
Ngoi vic kim tra 5 yu t trn, ngi ta cn ch ti vic t chc sn
xut cng ty, x nghip m bo nng sut v kim tra theo di.
Trong giai on ny ngi ta t c nhiu kt qu trong vic a
vo p dng cc bin php, cc cng c qun l, v d:
- p dng cc cng c ton hc vo vic theo di sn xut.
- Kim tra thit b, kim nh dng c .
- Theo di nng sut lao ng ca cng nhn, ca my mc.
Tuy nhin, trong kinh doanh mun to nn uy tn lu di phi m bo
cht lng, y l chin lc nhm m bo nim tin ni khch hng. Bo
m cht lng phi th hin c nhng h thng qun l cht lng
v chng t bng cc chng c c th v cht lng t c ca sn
phm. y cn mt s tn nhim ca ngi mua i vi nh sn xut ra
sn phm. S tn nhim ny c khi c ngi mua t vo nh cung cp v
h cha bit nh sn xut l ai. Nh cung cp lm n n nh, bun bn ngay
thng v phc v tt cng to tn nhim cho khch hng i vi mt sn
phm mi. S tn nhim ny khng ch thng qua li gii thiu ca ngi
bn, qung co, m cn phi c chng minh bng cc h thng kim tra
trong sn xut, cc h thng qun l cht lng trong nh my.
Bo m cht lng va l mt cch th hin cho khch hng thy c
v cng tc kim tra cht lng, ng thi n cng l chng c cho mc
cht lng t c.
Trong thc t, t cng nhn n gim c doanh nghip, ai cng mun
kim tra cht lng v c kim tra mi m bo c cht lng hng ha.
Nhng khng phi mi ngi trong sn xut kinh doanh u mun nng cao
cht lng v vic ny cn c chi ph, ngha l phi tn km. Trong giai on
tip theo m ngi ta thng gi l qun tr cht lng - ngi ta quan tm
nhiu hn n mt kinh t ca chi ph cht lng nhm ti u ho chi ph
cht lng t c cc mc tiu ti chnh cho doanh nghip. Qun tr
cht lng m km l s tht bi trong sn xut kinh doanh.
c th lm c iu ny, mt t chc, mt doanh nghip phi huy
ng mi ngun lc ca n, ngha l phi qun tr cht lng ton din.
Trong bc pht trin ny ca chin lc qun tr cht lng, ngi ta
khng ch loi b nhng sn phm khng ph hp m cn phi tm cch
gim mc thp nht cc khuyt tt v phng nga khng xy ra cc
khuyt tt. Kim tra cht lng trong qun tr cht lng ton din cn
chng minh vi khch hng v h thng qun l ca doanh nghip lm
tng uy tn v cht lng ca sn phm. Kim tra cht lng trong qun tr
cht lng ton din cn m rng ra nh cung ng nguyn vt liu nhp
vo v nh phn phi i vi sn phm bn ra.
III. MI TRNG QUN TR
1. Khi nim
T quan nim chung, mi trng l tp hp cc yu t, cc iu kin
thit lp nn khung cnh sng ca mt ch th. Ngi ta thng cho rng
mi trng qun tr l tp hp cc yu t, cc iu kin c nh hng trc
tip hay gin tip n hot ng ca t chc.
Cc yu t, cc iu kin cu thnh mi trng qun tr lun c mi quan
h tng tc vi nhau ng thi tc ng n hot ng ca t chc, nhng
mc v chiu hng tc ng ca cc yu t, iu kin li khc nhau.
Trong cng mt thi im, cng mt i tng c yu t tc ng thun
nhng li c yu t tr thnh lc cn i vi s pht trin ca t chc.
Cc yu t, iu kin tc ng n hot ng ca t chc khng c nh,
tnh ti m thng xuyn vn ng, bin i. Bi vy, nng cao hiu qu
hot ng, cc nh qun tr phi nhn bit c mt cch nhy bn v d
bo ng c s thay i v nhng xu hng ca mi trng qun tr.
2. Phn loi
Tu theo gc tip cn khc nhau, ngi ta c th phn chia mi
trng quan tr thnh nhiu loi. Cc yu t ca mi trng c th chia lm
hai loi l mi trng bn trong v mi trng bn ngoi t chc. Theo ,
chng ta c th chia mi trng lm cc nhm sau y.
a, Mi trng bn ngoi t chc
* Mi trng tng qut
Tc lc kinh t
Tc lc chnh tr - Php lut
Tc lc vn ho - x hi
Tc lc cng ngh
Tc lc mi trng t nhin
Tc lc mi trng ton cu
* Mi trng ngnh
Khch hng
i th cnh tranh
i th mi gia nhp ngnh
Nh cung ng
Cng quyn trc tip
b, Mi trng bn trong t chc
Ngun nhn lc, Vt lc
Sn xut
Ti chnh
Marketing
Vn ho doanh nghip
3. nh hng ca mi trng n t chc
a, Mi trng bn trong doanh nghip
Hon cnh ni ti ca t chc bao gm tt c cc yu t v h thng bn
trong ca t chc. Cc t chc phi c gng phn tch mt cch cn k cc
yu t ni b nhm xc nh r cc im mnh v im yu ca mnh.
Trn c s a ra cc bin php nhm gim bt nhc im v pht huy
u im t c li th ti a. Cc yu t ni b ch yu bao gm cc
lnh vc chc nng nh: Ngun nhn lc, sn xut, ti chnh, Marketing, v
vn ho doanh nghip.
* Cc yu t lin quan n ngun nhn lc
Ngun nhn lc c vai tr quan trng trong s thnh cng ca t chc.
Con ngi cung cp d liu u vo hoch nh mc tiu; phn tch bi
cnh mi trng, la chn, thc hin, kim tra cc chin lc ca t chc.
Cho d cc quan im ca h thng k hoch ho tng qut c ng n n
mc no i chng na, n cng khng th mang li hiu qu nu khng c
nhng con ngi lm vic hiu qu. Phn tch v ngun nhn lc ca doanh
nghip cn ch nhng ni dung sau:
Trnh chuyn mn, tay ngh, t cch o c ca cn b cng
nhn vin;
Gi tr cc mi quan h lao ng so vi ton ngnh v cc i th
cnh tranh khc;
Cc chnh sch nhn s ca t chc;
S dng c hiu qu bin php khuyn khch ng vin nhn vin
hon thnh nhim v;
Kh nng cn i gia mc s dng cng nhn mc ti a v
ti thiu;
Mc thuyn chuyn cn b v b vic;
T chc h thng thng tin giao tip;
Bu khng kh v n np t chc;
Nng lc, mc quan tm v trnh ca ban lnh o cao nht;
H thng k hoch ho chin lc.
* Cc yu t sn xut
Sn xut l qu trnh hot ng ca t chc gn lin vi vic to ra sn
phm, dch v. y l mt trong nhng lnh vc hot ng chnh yu ca t
chc, v vy nh hng mnh m n kh nng t n thnh cng ca t
chc ni chung v cc lnh vc hot ng khc.
Cc nh qun tr cn phi xem xt nhng nh hng tch cc ca hot
ng sn xut ra cc sn phm c cht lng tng i cao vi gi thnh
tng i thp. B phn Marketing c li v sn phm c cht lng tt, gi
li tng i r thng d bn hn. B phn ti chnh cng nh gnh hn v
cc phong tin sn xut hu hiu to iu kin tit kim ngun lc ti
chnh. Khu sn xut cng c nh hng ln n b phn chc nng v
ngun nhn lc. Ngc li, nu khu sn xut yu km th hng sn xut ra
kh bn c, tt yu dn n tht thot v ti chnh gy thi th trong
nhn vin. Khi phn tch cc yu t v sn xut cn ch nhng ni dung
sau:
Gi c v mc cung ng ngun nguyn vt liu, quan h vi
ngi cung cp;
H thng kim tra hng tn kho, mc quay vng hng tn
kho;
S b tr cc phng tin sn xut, quy hoch v tn dng
phng tin;
Li th do sn xut trn quy m ln;
Hiu nng k thut ca cc phng tin v hiu sut s dng
chng;
Vic s dng nh thu ph mt cch c hiu qu;
Hiu nng v ph tn, li ch ca thit b;
Cc phng php kim tra tc nghip hu hiu, kim tra thit
k, lp k hoch tin , mua hng; kim tra cht lng u vo;
Chi ph kh nng cng ngh so vi ton ngnh v i th cnh
tranh;
Nghin cu v pht trin cng ngh, sng kin ci tin;
Bng pht minh, nhn hiu hng ho v cc bin php bo h
bng php lut khc.
*Cc yu t ti chnh
Chc nng ca b phn ti chnh gm vic phn tch, lp k hoch v
kim tra vic thc hin k hoch ti chnh v tnh hnh ti chnh t chc. Cc
t chc c th s dng mt nhn vin ph trch ton b cc vn ti chnh
v kim thm cng tc k ton, ngi gi s sch k ton, nh qun tr hoc
nh qun tr ti chnh. Cc t chc ln c th t chc nhiu phng nh
phng ti chnh, phng k ton, phng ngn qu, b phn kim ton,...
B phn chc nng v ti chnh c nh hng su rng trong ton t
chc. Cc cu xt v ti chnh v cc mc tiu, chin lc tng qut ca t
chc gn b mt thit vi nhau v cc k hoch, quyt nh ca t chc lin
quan n ngun ti chnh cn phi c phn tch di lng knh ti chnh.
Tt c cc lnh vc hot ng khc cng c trch nhim trong vn ny.
iu ny ni chung dn n mi tng tc trc tip gia cc b phn ti
chnh v cc lnh vc hot ng khc. Hn na, b phn ti chnh cung cp
cho cc b phn khc h thng s sch k ton bnh thng.
Cng nh cc lnh vc khc, b phn chc nng ti chnh c trch nhim
lin quan n cc ngun lc. Trc ht, vic tm kim ngun lc lin quan
n vic tm kim ngun tin. Th hai, l vic kim sot ch chi tiu ti
chnh. Khi phn tch cc yu t ti chnh, nh qun tr cn ch trng nhng
ni dung sau:
Kh nng huy ng vn;
Tng ngun vn, c cu vn;
Chi ph vn so vi ton ngnh v i th cnh tranh;
Cc vn thu;
Quan h vi nhng ngi ch s hu, ngi u t v c ng;
Tnh hnh vay vn, kh nng tn dng cc chin lc ti chnh thay
th nh bn hoc cho thu li;
T l li nhun;
H thng k ton c hiu qu v phc v cho vic lp k hoch gi
thnh, k hoch ti chnh v li nhun.
* Yu t Marketing
Chc nng ca b phn Marketing bao gm vic phn tch, lp k hoch,
thc hin v kim tra vic thc hin cc chng trnh t ra, duy tr cc
mi quan h v trao i vi khch hng. Do vy, ni chung nhim v ca
cng tc qun tr marketing l iu chnh mc , thi gian v tnh cht ca
nhu cu gia khch hng v t chc nhm t c mc tiu ra.
B phn qun l marketing phn tch cc nhu cu, th hiu ca th trng
v hoch nh chin lc hu hiu v sn phm, nh gi, phn phi v
khuch trng ph hp vi th trng m t chc hng ti.
Cc loi sn phm, dch v;
Kh nng thu thp thng tin cn thit v th trng;
Th phn ca t chc;
C cu mt hng, dch v v kh nng m rng, chu k sng ca sn
phm chnh;
Knh phn phi: s lng thnh vin knh, phm vi v mc kim
sot;
Cch t chc bn hng hu hiu, mc am hiu v nhu cu ca
khch hng;
Thng hiu, cht lng v n tng v sn phm, dch v;
Vic qung co, khuch trng c hiu qu v sng to;
Chin lc gi v tnh linh hot trong vic nh gi;
Phng php phn loi kin khch hng v pht trin sn phm,
dch v hoc th trng mi;
Dch v sau bn hng v hng dn cho khch hng;
Thin ch, s tn nhim ca khch hng.
* Vn ho t chc
T chc nh mt c th sng v con ngi lm cho t chc hot ng v
hnh thnh nn n np mang li ngha cho hot ng ca t chc. Vn
ho t chc l tng hp cc gi tr, chun mc, kinh nghim, c tnh v bu
khng kh ca t chc m khi lin kt vi nhau to thnh "phng thc m
chng ta hon thnh cng vic ". Thc cht vn ho ca t chc l cch t
chc tng tc vi mi trng.
Mi t chc u c mt n np nh hng cho phn ln cng vic ni
b. N nh hng n phng thc quyt nh ca nh qun tr, quan im
ca h i vi cc chin lc v iu kin mi trng ca t chc. N np
c th l cc nhc im gy ra s cn tr cho t chc trong vic hoch
nh v thc hin chin lc hoc l u im thc y cc hot ng . Cc
t chc c n np mnh, tch cc c nhiu c hi thnh cng so vi cc t
chc c n np yu hoc tiu cc.
i vi t chc, iu ht sc quan trng l lm sao xy dng c mt
n np tt, khuyn khch nhn vin tip thu c cc chun mc o c v
thi tch cc. N np to ra c tnh linh hot v khuyn khch s tp
trung ch n cc iu kin bn ngoi th s tng cng kh nng ca t
chc thch nghi c vi cc bin i ca mi trng. Mt trong cc nhim
v chnh ca cc nh qun tr l phi hnh thnh c cc gi tr phm cht
bng cch hng s lu tm ch ca nhn vin vo nhng iu kin quan
trng.
b, Mi trng bn ngoi doanh nghip
Vic phn tch mi trng bn ngoi ni ln doanh nghip trc din vi
nhng g? Mi trng bn ngoi c th nh hng n t chc mt cch c
lp hoc lin kt vi cc yu t khc.
- Mi trng tng qut
* Tc lc v chnh tr - php lut
nh hng ngy cng ln n cc hot ng ca doanh nghip, bao gm
h thng cc quan im, ng li chnh sch ca chnh ph, h thng lut
php hin hnh, cc xu hng ngoi giao ca chnh ph, nhng din bin
chnh tr trong nc, trong khu vc v trn ton th gii. Doanh nghip phi
tun theo cc quy nh v thu mn, thu, cho vay, an ton, vt gi, qung
co ni t nh my v bo v mi trng, ...
* Cc tc lc v kinh t
Cc nh hng ch yu v kinh t gm cc yu t nh li sut ngn hng,
giai on ca chu k kinh t, cn cn thanh ton, chnh sch ti chnh v tin
t. V cc yu t ny tng i rng nn cn chn lc nhn bit cc tc
ng c th nh hng trc tip nht i vi hot ng kinh doanh ca
doanh nghip.
Cc yu t kinh t c nh hng v cng ln n cc doanh nghip kinh
doanh. Chng hn nh li sut v xu hng li sut trong nn kinh t c nh
hng ti xu th ca tit kim, tiu dng v u t, do vy s nh hng ti
hot ng ca cc doanh nghip. Li sut tng s hn ch nhu cu vay vn
u t m rng hat ng kinh doanh, nh hng n li nhun ca
doanh nghip. Ngoi ra khi li sut tng cng s khuyn khch ngi dn gi
tin vo ngn hng nhiu hn, do vy cng s lm cho nhu cu tiu dng
gim xung.
Xu hng ca t gi hi oi: S bin ng ca t gi lm thay i
nhng iu kin kinh doanh ni chung, to ra nhng c hi e da khc
nhau i vi cc doanh nghip, c bit n c nhng tc ng iu chnh
quan h xut nhp khu.
Mc lm pht: lm pht cao hay thp c nh hng n tc u t
vo nn kinh t. Khi lm pht qu cao s khng khuyn khch tit kim v
to ra nhng ri ro ln cho s u t ca cc doanh nghip, sc mua ca x
hi cng b gim st v lm cho nn kinh t b nh tr. Tri li, thiu pht
cng lm cho nn kinh t b nh tr. Vic duy tr mt t l lm pht va
phi c tc dng khuyn khch u t vo nn kinh t, kch thch th trng
tng trng.
Tuy c nhiu s liu c th, song vic d bo kinh t khng phi l mt
khoa hc chnh xc. Mt s doanh nghip thng s dng cc m hnh d
bo thay v da vo cc s liu d bo sn c. i vi cc doanh nghip
cha xy dng c m hnh cng cn phi xc nh cc yu t kinh t
c nh hng ln nht i vi t chc.
Cc kin thc kinh t s gip cc nh qun tr xc nh nhng nh hng
ca mt doanh nghip i vi nn kinh t ca t nc, nh hng ca cc
chnh sch kinh t ca chnh ph i vi hot ng kinh doanh ca doanh
nghip. Tnh n nh v kinh t trc ht v ch yu l n nh nn ti chnh
quc gia, n nh tin t, khng ch lm pht. y l nhng vn cc
doanh nghip rt quan tm v lin quan trc tip n kt qu hot ng kinh
doanh ca h.
* Tc lc v vn ho - x hi
Mi trng vn ha - x hi bao gm nhng chun mc v gi tr c
chp nhn v tn trng bi mt x hi hoc mt nn vn ha c th. S thay
i ca cc yu t vn ha - x hi mt phn l h qu ca s tc ng lu
di ca cc yu t v m khc, do vy n thng bin i chm hn so vi
cc yu t khc.
Cc kha cnh hnh thnh mi trng vn ha - x hi c nh hng
mnh m, trn din rng v lu di n cc hat ng kinh doanh nh:
nhng quan nim v o c, thm m, li sng, v ngh nghip, nhng
phong tc, tp qun, truyn thng; nhng quan tm u tin ca x hi; trnh
nhn thc, hc vn chung ca x hi... .
Tt c cc doanh nghip cn phn tch rng ri cc yu t x hi nhm
nhn bit cc c hi v nguy c c th xy ra. Khi mt hay nhiu yu t thay
i chng c th tc ng n doanh nghip, nh xu hng nhn chng hc,
s thch vui chi gii tr, chun mc o c v quan im v mc sng,
cng ng kinh doanh v lao ng n.
Cc yu t x hi hc trn thng bin i hoc tin trin chm nn i
khi thng kh nhn bit. Th d, hin nay c mt s lng ln lao ng l
n gii. iu ny do quan im ca nam gii cng nh n gii thay i.
Nhng rt t doanh nghip nhn ra s thay i quan im ny d bo tc
ng ca n v ra chin lc tng ng. Cc thay i khc din ra nhanh
hn nu chng gy ra bi s gin on bn ngoi no trong hnh vi
chun mc o c ca x hi.
* Tc lc v cng ngh
y l mt trong nhng yu t rt nng ng, cha ng nhiu c hi v
e da i vi cc doanh nghip. Nhng p lc v e da t mi trng
cng ngh c th l: s ra i ca cng ngh mi lm xut hin v tng c-
ng u th cnh tranh ca cc sn phm thay th, e da cc sn phm
truyn thng ca ngnh hin hu. S bng n ca cng ngh mi lm cho
cng ngh hin ti b li thi v to ra p lc i hi cc doanh nghip phi
i mi cng ngh tng cng kh nng cnh tranh. S ra i ca cng
ngh mi lm tng thm p lc e da cc doanh nghip hin c trong
ngnh.
t c ngnh cng nghip v doanh nghip no m li khng ph thuc
vo c s cng ngh ngy cng hin i. Chc chn s c nhiu cng ngh
tin tin tip tc ra i, ta ra cc c hi cng nh nguy c i vi tt c cc
ngnh cng nghip v cc doanh nghip. Cc nh nghin cu pht trin v
chuyn giao cng ngh hng u ni chung ang lao vo cng vic tm ti
cc gii php k thut mi nhm gii quyt cc vn tn ti v xc nh
cc cng ngh hin ti c th khai thc trn th trng.
Cc doanh nghip cng phi cnh gic i vi cc cng ngh mi c th
lm cho sn phm ca h b lc hu mt cch trc tip hoc gin tip.
* Tc lc t nhin
iu kin t nhin bao gm v tr a l, kh hu, cnh quan thin nhin,
t ai, sng bin, cc ngun ti nguyn khong sn trong lng t, ti
nguyn rng bin, s trong sch ca mi trng nc, khng kh,... .Tc
ng ca cc iu kiu t nhin i vi cc quyt sch trong kinh doanh t
lu c cc doanh nghip tha nhn. Trong rt nhiu trng hp, chnh
cc iu kin t nhin tr thnh mt yu t rt quan trng hnh thnh li
th cnh tranh ca cc sn phm v dch v.
Tuy nhin, cho ti nay cc yu t v duy tr mi trng t nhin rt t -
c ch ti. S quan tm ca cc nh hoch nh chnh sch ca nh nc
ngy cng tng v cng chng quan tm nhiu hn n cht lng mi tr-
ng t nhin.
Cc nhm quyn li ca cng chng lm pht sinh nhiu vn v yu t
mi trng khin chnh ph v cng chng phi ch ti. Cc vn
nhim mi trng, sn phm km cht lng, lng ph ti nguyn thin
nhin cng vi nhu cu ngy cng ln i vi cc ngun lc khan him
khin cng chng cng nh cc nh doanh nghip phi thay i cc quyt
nh v bin php hot ng lin quan.
* Tc lc ca mi trng ton cu
Cc qun tr vin cn xem ton cu nh mt mi trng m, cn hc hi
cnh tranh ton cu.
Cc ro cn quan thu. Thu quan (tariff) l mt ro cn thng mi
nhm bo v sn xut trong nc, cc nc khc thng tr a.
T do thng mi (Free trade). Trong mt tha thun t do thng mi
cc nc nhm n chuyn bit ha nhng g m h cho l c hiu qu nht
Cc ro cn vn ha v khong cch. Khong cch (distance) ni v
khong cch a l, trong vng 50 nm tr li y, cng ngh truyn thng
v vn ti c ci thin ng k chnh iu cng lm gim nhng s
khc bit v vn ha.
- Mi trng ngnh
* Cc nh cung ng
Nh cung ng l danh t chung ch c nhn hay t chc cung cp cc
loi nguyn liu, vt liu, bn thnh phm hay dch v cho doanh nghip.
Cc doanh nghip cn phi quan h vi cc t chc cung cp cc ngun
hng khc nhau, nh vt t, thit b, lao ng v ti chnh. Bao gm ngi
bn vt t, thit b; ngi cung cp vn; v ngun lao ng.
Gia cc nh cung cp v doanh nghip thng din ra cc cuc thng
lng v gi c, cht lng v thi gian giao hng. Kh nng thng lng
v gi c ca nh cung cp ty thuc vo mc li gp v cht lng hng
ha hay dch v m h d nh cung cp cho doanh nghip.
Cc loi bng pht minh, sng ch thng gp phn nng cao u th cho
cc nh cung cp trong nhng khong thi hiu ca chng. Bi chng ngn
cn cc i th cnh tranh ca nh cung cp cung ng cc cng ngh hay
hng ha tng t cho doanh nghip.
Tu trung li, nhng u th v c quyn ca nh cung ng cho php h
c nhng nh hng nht nh i vi doanh nghip. Do , h c th to ra
nhng p lc.
* Khch hng
Khch hng l danh t chung dng ch nhng ngi hay t chc mua sn
phm hay dch v ca doanh nghip. Khch hng bao gm:
- ngi tiu dng cui cng
- Cc trung gian phn phi, cc nh bn s, bn l v i l
- Khch hng cng nghip, khch hng c quan.
Doanh nghip khng th tn ti nu khng c khch hng, Do doanh
nghip phi ly khch hng, ly s tha mn ca khch hng l mc tiu ti
hu.
Khch hng b thu ht bi nhng li ch ha hn s c hng th khi
mua hng, h lun mong mun nhn c sn phm hay dch v c cht
lng ngy cng cao hn vi gi c ngy cng gim hoc khng thay i.
Khch hng c quyn mc c, thng lng v gi c v hon ton t do
la chn sn phm hoc dch v ca mt nh sn xut no .
Nhng ng thi ny ca khch hng to thnh nhng p lc i vi cc
hot ng ca doanh nghip v trong xu th cnh tranh nh hin nay th cht
lng sn phm cng dch v i km ( hu mi) l nhng iu cn thit cho
s tn ti ca mt doanh nghip.
Ngi mua c tng i nhiu th mnh hn khi h c cc iu kin sau:
Lng hng ngi mua chim t l ln trong khi lng hng bn
ra ca hng, nh lng bn hng m hng General Motors mua ca cc
doanh nghip sn xut linh kin nh.
Vic chuyn sang mua hng ca ngi khc khng gy nhiu tn
km;
Ngi mua a ra tn hiu e da ng tin cy s hi nhp ngc
vi cc bn hng cung ng, nh cc hng sn xut t thng lm;
Sn phm ca ngi bn t nh hng n cht lng sn phm
ca ngi mua.
Nu s tng tc ca cc iu kin ni trn lm cho doanh nghip khng
t c mc tiu ca mnh th doanh nghip phi c gng thay i v th
ca mnh trong vic thng lng gi bng cch thay i mt hoc nhiu
iu kin ni trn hoc l phi tm khch hng t c u th hn.
* i th cnh tranh
i th cnh tranh l nhng t chc hay c nhn c kh nng tha mn
nhu cu ca khch hng mc tiu ca doanh nghip bng:
- Cng mt loi sn phm dch v c cng nhn hiu
- Cng mt loi sn phm nhng khac nhn hiu
- Nhng sn phm c kh nng thay th sn phm ca doanh
nghip
Cng vi khch hng, cc i th cnh tranh lun to ra nhng p lc mnh
m, lin tc i vi doanh nghip
S hiu bit v cc i th cnh tranh c mt ngha quan trng i vi
cc doanh nghip do nhiu nguyn nhn. Th nht l cc i th cnh tranh
quyt nh tnh cht v mc tranh ua hoc th thut ginh li th trong
ngnh.
S tranh ua gia nhng i th cnh tranh lm cho doanh nghip phi
p dng nhng chin lc nhm ginh u th nh gim gi bn, y mnh
khuyn mi, qung co, nng cao dch v khch hng, bo hnh v ci tin
cht lng sn phm, dch v. Mi doanh nghip u c gng ci thin v
th ca h trn th trng v c gng phn cng li cc i th bng cch
a ra nhng chin lc cnh tranh mi. Chng hn khi mt doanh nghip
gim gi bn th cc doanh nghip khc cng ngnh thng nhanh chng
gim theo, lm cho gi bn trn th trng gim xung. iu ny s em li
nhiu li ch cho khch hng v s lm cho mt s doanh nghip b ph sn,
mt s chuyn sang ngnh kinh doanh khc c sut li nhun trung bnh cao
hn.
* Cc i th mi gia nhp ngnh
S e da do s gia tng mc cnh tranh trong mt ngnh ty thuc
vo mc kh khn i vi cc doanh nghip mi gia nhp ngnh cnh
tranh vi doanh nghip hin ti trong ngnh. Nu mt doanh nghip c
nhng chng ngi gia nhp ngnh thp th mc cnh tranh s rt c lit
v ngc li. chng hn ngnh ch bin thc n nhanh l ngnh c nhng tr
ngi gia nhp ngnh thp nn mc cnh tranh trong ngnh ny rt gay
gt, ngc li ngnh hng khng l ngnh c mc tr ngi gia nhp ngnh
cao, nn mc cnh tranh trong ngnh thp hn. Nhng yu t ny thng
c coi l chng ngi i vi cc doanh nghip khi gia nhp mt ngnh
kinh doanh l: sn xut qui m ln, s chuyn bit ha sn phm, nhu cu
vn u t v quy ch ca chnh ph.
* Cng quyn trc tip( cc nhm cng chng to sc p)
L nhng t chc c li ch nh hng c bit n hot ng ca doanh
nghip, nhng t chc ny c th to sc p buc doanh nghip phi thay
i chnh sch. V d nh cc t chc cng on, t chc bo v mi
trng khi cc hot ng ca doanh nghip tn hi n li ch ca ngi
lao ng hoc ca cng ng th cc t chc ny s ng ra bo v li ch.
C th l qua vic bi cng biu tnh
CU HI N TP CHNG MT
1. Trnh by mt s khi nim v qun tr. Phn tch mt khi nim m
bn cho l tm c.
2. C quan im cho rng: "Qun tr va l l khoa hc va l ngh
thut" c ng khng? Gii thch?
3. Trnh by nhng h vai tr ca nh qun tr?
4. Th no l mt t chc? Ti sao nh qun tr l quan trng i vi s
thnh cng ca mt t chc?
5. Th no l nh qun tr v c my loi nh qun tr?
6. Cc nh qun tr cn c nhng k nng c bn no? Mi quan h gia
cc k nng qun tr v cc cp qun tr c th hin nh th no?
7. Th no l hiu qu qun tr? Lm th no gia tng hiu qu qun
tr trong t chc?
8. Qu trnh qun tr c nhng hot ng tng qut (Chc nng no)?
Trnh by cc hot ng mt cch ngn gn?
9. Trnh by su nng lc ca nh qun tr? Lm th no nng cao
c nng lc qun tr?
10. Ti sao nn hiu bit v s pht trin ca cc l thuyt qun tr?
11. Trnh by nhng nguyn tc ca qun tr theo khoa hc v nhng
hot ng p ng nhng nguyn tc ny trong t chc?
12. Ni dung ca cc l thuyt tm l x hi trong qun tr?
13. L thuyt nh lng trong qun tr do nhng ai khi xng v ni
dung chnh ca n l g?
14. Ti sao quan im tip cn theo h thng l quan trng i vi cc
nh qun tr trong tng lai? Quan im ny h tr cc t chc t c cc
mc tiu cht lng ca h nh th no?
15. Trnh by nhng ni dung chnh ca trng phi tch hp trong
qun tr v cho bit nhng ng dng ca n.
16. Mi trng qun tr l g? Nhng yu t cu thnh mi trng
qun tr?
17. Nhng yu t ca mi trng v m, vi m, mi trng bn trong
nh hng nh th no n hot ng v qun tr ca mt t chc? Cho th
d minh ho.
CHNG 2: THNG TIN V RA
QUYT NH TRONG QUN TR
I. Thng tin v vai tr ca n trong qun tr
1. Khi nim
Thng tin c xem l mu ca t chc, n gn kt cc b phn ca t
chc li vi nhau. Khng c thng tin th mi hot ng ca t chc s b
nh tr, ri lon v thiu chnh xc.
Thng tin l mt khi nim c t lu i, l mt khi nim rt rng.
Ty thuc vo tng lnh vc nghin cu, m a ra nhng nh ngha khc
nhau v gii hn khi nim li phc v mc ch nghin cu.
Chng hn:
- Thng tin l ni dung ca th gii bn ngoi c th hin trong s
nhn thc ca con ngi (N.Viner).
- Thng tin l s chng li ca s bt nh (Shannon.K).
- Thng tin l s truyn a a dng (Esbi.R).
- Thng tin l thc th l o tnh phc tp (Mole.A)
- Thng tin l xc sut s la chn (Iaglom).
Thng tin l nhng tn hiu mi c thu nhn, c cm th v c
nh gi l c ch cho vic ra quyt nh hoc gii quyt mt nhim v no
trong qun l.
Nh vy chng ta c th hiu thng tin qun tr l tt c cc tin tc ny
sinh trong qu trnh cng nh trong mi trng qun tr v cn thit cho vic
ra quyt nh hoc gii quyt mt vn no trong hot ng qun tr.
2. c im
- Thng tin khng phi vt cht nhng khng ton ti ngoi vt cht,
tc l vt mang thng tin nh ti liu, sch bo, ti vi,V th cng mt vt
mang tin nh nhau nhng ngi nhn tin c th thu c nhng iu b ch
khc nhau ty trnh v vn m h quan tm
- Thng tin qun l c s lng ln v c nhiu mi quan h, v vy
mi ngi, mi h thng u c th tr thnh trung tm thu v pht thng
tin.
- Thng tin phn nh trnh v phm cp ca qun l
- Thng tin mang tnh hi nhp thng qua cc siu thng tin, cc
mng li thng tin ln cc nc, cc tp on cc c quan
- Thng tin l nhng tin tc nn khng th sn xut dng dn c
Thng tin phi thu thp, x l mi c gi tr;...
- Thng tin cng cn thit cng qu gi.
- Thng tin cng chnh xc, cng y , cng kp thi cng tt.
3. Vai tr
Tm quan trng ca thng tin c ch ra bi s lng thi gian m con
ngi dnh giao tip ti ni lm vic. Mt nghin cu cho thy rng
nhng ngi cng nhn sn xut tham gia giao tip, thng tin trong khong
16 n 46 ln trong mt gi. iu ny ngha l h thng tin vi nhng ngi
khc t hai n bn pht, mt ln. Nghin cu ny cn ch ra trch nhim v
thng tin ca ngi lnh o v i hi h phi thng tin v nhn thng tin
nhiu hn. Nhng ngi lnh o cp thp nht dnh khong 20% n 50%
thi gian ca h trong thng tin bng li ni. Nu bao gm c thng tin bng
vn bn th s lng thi gian tng ln t 29% n 64%. Mt s nh qun tr
cp trung v cp cao dnh khong 89% thi gian ca h thng tin bng
li ni, hoc gp g hoc qua in thoi. Nhng nghin cu khc cc nh
qun l dnh t nht 70% n 80% thi gian ca h trong thng tin qua li
gia cc c nhn, v hu ht cc thng tin ny l bng li ni v tng tc
trc din.
Thng tin c mt vai tr ht sc to ln trong qun tr. Nhiu cng trnh
nghin cu ch ra rng trong mi t chc mun cc hot ng qun tr c
hiu qu th iu khng th thiu c l phi xy dng mt h thng thng
tin tt. Hn th na hiu qu kinh doanh ca vic u t vo h thng thng
tin thng l rt cao. Chnh v th m ngy nay hu nh mi cng ty, x
nghip u khng tic tin ca u t mua sm nhng phng tin k thut
in t hin i nht nhm nng cao hiu qu v cht lng h thng thng
tin trong qun tr ca mnh. Vai tr ht sc quan trng ca thng tin trong
qun tr th hin rt r nhng phng din sau:
1.1.1. Vai tr trong vic ra quyt nh
Ra quyt nh l mt cng vic phc tp, kh khn v ht sc quan trng
ca cc nh qun tr. ra c mt quyt nh ng n cc nh qun tr
cn rt nhiu thng tin. Thng tin y s gip cho cc nh qun tr gii
quyt ng n v c hiu qu cc vn sau:
- Nhn thc vn cn phi ra quyt nh.
- Xc nh c hi, v cc mi him nguy trong kinh doanh.
- Xc nh cc c s, tin khoa hc cn thit ra quyt nh.
- La chn cc phng n.
1.1.2. Vai tr trong hoch nh, t chc, lnh o, iu hnh v
kim sot
Trong cc lnh vc t chc, hoch nh, lnh o, iu hnh v kim sot,
thng tin c vai tr cc k quan trng trn cc phng din sau:
- Nhn thc vn ;
- Cung cp d liu;
- Xy dng cc phng n;
- Gii quyt vn ;
- Un nn v sa cha cc sai st, lch lc;
- Kim sot.
1.1.3. Vai tr trong phn tch, d bo v phng nga ri ro
Trong cc hot ng sn xut v kinh doanh mi doanh nghip vic phng
nga ri ro c mt tm quan trng c bit. phng nga ri ro c hiu
qu th thng tin li c mt ngha ht sc ln lao trong cc lnh vc sau:
- Phn tch.
- D bo.
- Xy dng phng n phng nga ri ro.
Tm li, vai tr ca thng tin trong qun tr kinh doanh l ch n lm
tin , lm c s v l cng c ca qun tr kinh doanh, qu trnh qun tr
kinh doanh l qu trnh thng tin kinh t.
4. Phn loi
Thng tin v qu trnh thng tin trong hot ng qun tr rt phc tp,
phong ph v a dng. Thng thng ngi ta phn loi thng tin qun tr
trn mt s tiu ch sau y
Phn loi theo ngun gc: Thng tin t ngi ra quyt nh, thng tin
t kt qu,...
Theo vt mang: Thng tin bng vn bn, bng m thanh, hnh nh,...
Theo phm vi: Thng tin ton din, thng tin tng mt,...
Theo tnh thi s: Thng tin mi, thng tin c,...
Theo mc bo mt: Thng tin tuyt mt, mt, bnh thng.
Theo mc x l: Thng tin s cp, thng tin th cp.
V.v....
5. Ni dung, cht lng v hiu qu thng tin
* Ni dung thng tin
Ni dung thng tin mt trong nhng khu c bn v quan trng nht ca qu
trnh thc hin thng tin trong qun tr. Nhng ni dung thng tin ch yu
trong qun tr kinh doanh thng l:
* Thng tin u vo: Tnh hnh nguyn vt liu, my mc thit b, th
trng, tnh hnh cnh tranh.
* Thng tin u ra: Tnh hnh kt qu kinh doanh.
* Thng tin phn hi: Thng tin v phn ng ca nhn vin, ngi thc
hin, qu trnh thc hin, v phn ng ca i th cnh tranh.
* Thng tin v mi trng qun tr: Tnh hnh mi trng kinh doanh (php
lut, chnh sch, thi tit, kh hu v.v...).
* Thng tin v cc i tng qun tr. Thng tin v nhn s, sn phm,
marketing, ti chnh, cht lng v.v...
* Thng tin v kt qu qun tr: Thng tin v li nhun, nng sut hiu qu,
th phn, cnh tranh v.v ...
* Thng tin v hot ng qun tr: Thng tin v qu trnh ra quyt nh,
hoch nh, t chc...
Ty tng trng hp c th ni dung thng tin c th khc nhau, nhng nhn
chung ni dung thng tin trong qun tr thng c xc nh bi mc tiu
v nhu cu v thng tin ca nhng ngi mun hay s s dng n. xy
ng ni dung thng tin trong qun tr mt cch khoa hc ngi ta cng
thng phi tun th nhng yu cu chung sau y:
- Ngn gn
- Chnh xc
- Mch lc
- R rng
- y
- Khch quan
* Cht lng v hiu qu thng tin
Cht lng thng tin c nh hng n mi hot ng ca qu trnh qun
tr, ti hiu qu kinh doanh, ti s sng cn ca t chc. Vy cht lng
thng tin l g?
Cht lng thng tin l s tho mn v thng tin ca nhng ngi s
dng n. Th hin nhng mt sau: mc thi s, kp thi, chnh xc,
mc quan trng,...
Cht lng thng tin l ch tiu quan trng, nhng di gc qun tr
th hiu qu thng tin li cn quan trng hn nhiu. Xt v bn cht th hiu
qu thng tin trong qun tr phn nh mi quan h v chi ph thng tin v kt
qu m n mang li cho cc hot ng v qun tr.
nh gi hiu qu thng tin trong qun tr ngi ta thng s dng cc
ch tiu v cc du hiu phn nh ca n.
Vic s dng cc ch tiu nh gi hiu qu thng tin trong tng trng
hp c th cn ty thuc vo phng php nh gi no m ngi ta s
dng. Thng thng ngi ta s dng hai phng php nh gi c bn sau:
- nh gi theo kt qu thng mi cui cng.
- nh gi theo qu trnh truyn thng.
nh gi hiu qu ca thng tin trong qun tr l mt cng vic ht sc quan
trng, tuy nhin phn tch cc nguyn nhn to ra hiu qu li l mt cng
vic cng c tm quan trng khng km. gip cho vic phn tch nguyn
nhn tc ng n hiu qu ngi ta cn xc nh r nhng yu t nh
hng n qu trnh thng tin trong qun tr. Nhn chung cc yu t chnh
nh hng n hiu qu ca thng tin trong qun tr thng l cc yu t
nh hng n cc mt hiu qu nh tnh nhanh chng, kp thi, chnh xc,
quan trng, chi ph thp v.v...
nng cao hiu qu ca thng tin trong qun tr ngy nay ngi ta thng
tp trung thc hin cc bin php nhm:
- Hin i ha cng ngh thng tin.
- p dng cc thnh tu khoa hc mi.
- S dng tt cc trang thit b c s vt cht phc v thng tin.
- Nng cao tay ngh, trnh ca cn b cng nhn vin trong lnh vc
thng tin;
- T chc cc hot ng thng tin mt cch khoa hc v.v...
Qu trnh thng tin
H thng thng tin trong qun tr l mt h thng rt phc tp v b chi phi
bi nhiu yu t ch quan cng nh khch quan. Nhn thc y cc yu
t nh hng n qu trnh thng t l rt cn thit m bo cho cc
hot ng thng tin trong qun tr t hiu qu cao nht. Hnh 4.1 di y
ch ra qu trnh thng tin trong qun tr. M hnh ny ch ra qu trnh thng
t bao gm 7 thnh t: (1) Ngun thng t (ngi gi), (2) Thng ip, (3)
M ha, (4) Knh, (5) Ngi nhn, (6) Gii m, v (7) Phn hi. Thm vo
ton b qu trnh thng t s b tc ng bi nhiu, nhng nhn t gy
tr ngi, lm lch lc cc thng tin v d nh ting n, t ng ti ngha, thit
b truyn dn km cht lng...
Hnh 4.1. Qu trnh truyn t thng tin
Qu trnh thng t bt u t ngun (ngi gi), ngi c ngh mun
truyn t sang ngi nhn. Ngun l ngi khi xng thng ip v c
th l mt hoc nhiu ngi cng lm vic vi nhau.
Thng ip l nhng tn hiu m ngun truyn cho ngi nhn. N c th
bao gm cc biu tng c thit k truyn nhng ngh ca ngi gi.
Phn ln cc thng ip cha ng ngn ng ca n di dng li ni hoc
ch vit, tuy nhin cng c th c nhng hnh vi phi ngn ng c s dng
thng tin v thng ip, v d nh ngn ng c th (nhn mt, mm ci,
lc u...).
Qu trnh chuyn nhng thng ip d nh thnh nhng biu tng m n
c s dng truyn i c gi l qu trnh m ha. Vic m ha c th
rt n gin nhng cng c nhiu trng hp vic m ha l rt kh khn, v
d nh tm ng t ng gii thch ti sao vic thc hin nhim v ca
thuc cp ca bn l khng ph hp. C bn iu kin nh hng n vic
m ha l k nng, quan im, kin thc v yu t vn ha x hi. V d
nh tc gi mt quyn sch khng th thng t cho sinh vin hiu tt nu
k nng vit km. Quan im v yu t vn ha x hi s chi phi hnh vi
ca chng ta v t s nh hng n s thng t. V d nh gio vin
mong mun sinh vin nm bt c qu nhiu ch , v c th sinh vin
khng th theo kp. Cui cng, mi ngi ch c kin thc trong mt phm
vi nht nh, v tt nhin chng ta khng th thng t nhng g chng ta
khng c hiu bit v n.
Knh l phng tin m qua thng ip di chuyn t ngi gi n ngi
nhn. N l ng dn thng tin qua thng ip c truyn mt cch
vt l. Knh ch yu cho vic thng t gia cc c nhn l giao tip trc
tip gia hai ngi. Mt s knh truyn thng i chng bao gm radio, tivi,
bo v tp ch, fax, internet... Nhng thng ip c vit ra giy l cch
ph bin, nhng nhiu t chc hin nay ang hng n vic s dng rng
ri nhng phng tin thng tin hin i nh th in t thng qua h thng
internet. Mn hnh my vi tnh c cho l knh ch yu cho nhng thng
ip c vit ra.
Ngi nhn thng tin s nhn c thng ip t ngi gi v v vy cn
phi gii m thng ip. Gii m l qu trnh trong cc biu tng c
din dch bi ngi nhn. Vic gii m cng chu nh hng bi nhng iu
kin nh qu trnh m ha, ngha l nhng iu kin v k nng, quan im,
kin thc v yu t vn ha x hi.
Phn hi l thng ip t ngi nhn n ngi gi. Phn hi rt c gi tr
nh gi c hiu qu ca qu trnh thng t. Ngi gi c th bit
c ngi nhn hiu ng ngh ca mnh khng nh vo phn hi.
Trong thc tin qun tr vic thng t l phc tp hn nhng g ta thng
ngh v qu trnh ny bao gm nhiu thnh t v khng t tc nhn gy nhiu.
Hn na, c th thng tin i t ngi ny sang ngi khc s b b bt i
hay c gi l lc. V vy, nh qun tr cn phi chn la phng php
thng tin hu hiu thng t.
VII. Phng php thu thp, x l v ph bin thng
tin
7.1. Phng php thu thp
Cht lng v hiu qu ca vic thu thp thng tin ph thuc rt ln vo
phng php thu thp n, hay trnh t thc hin cc bc trong qu trnh thu
thp thng tin. Trn thc t ngi ta thng s dng cc phng php thu
thp thng tin sau:
- Phng php quan st.
- Phng php thc nghim.
- Phng php thm d d lun.
- Phng php thu thp thng tin ti bn.
- Phng php thu thp thng tin ti hin trng.
Mc d l c rt nhiu phng php thu thp thng tin nhng khng phi s
dng phng php thu thp thng tin no cng c hiu qu. La chn
phng php thu thp thng tin cho ph hp vi tng hon cnh qun tr
thc t l mt vn khoa hc. Thng thng la chn c cc phng
php thu thp thng tin c hiu qu ngi ta thng cn c vo nhng yu
cu cn phi t c, mc tiu ca vic thu thp thng tin, ni dung ca
nhng thng tin cn thu thp, hon cnh thc tin v kh nng ca doanh
nghip cng nhiu yu t khc na. Nhng phng php thu thp thng tin
c la chn phi l nhng phng php t tn km, m bo cht lng
thu thp thng tin, kp thi v c hiu qu.
7.2. Phng php x l
Thng tin thu thp c tuy l rt qu, nhng khng phi mi vn cn
bit hay cn lm sng t u c sn t nhng thng tin thu thp c.
Thc t ch ra rng, thng tin thu thp c cn c sng lc x l th lc
gi tr ca thng tin s tng ln rt nhiu. Vic thu thp v x l thng tin
ngy nay c tr gip bi rt nhiu phng tin hin ai. Tuy nhin p
dng nhng phng php khoa hc no x l thng tin cng khng phi
l mt vic d dng.
Xt theo bn cht th phng php x l l trnh t cc bc tc ng vo
thng tin nhm rt ra nhng thng tin mi cn thit cho qu trnh qun tr.
Vai tr quan trng ca phng php x l th hin vic nh n m cc nh
qun tr hiu su sc v y hn so vi nhng thng tin hin c khi cha
x l. Ngy nay ngi ta thng s dng cc phng php x l thng tin
sau: phng php th cng, phng php bng my tnh in t, phng
php so snh, phng php tng hp, phng php ton xc sut thng k,
phng php gim nh v.v.... Mi phng php x l thng tin u c
nhng u nhc im ring ca chng. Tuy nhin vic la chn phng
php x l thng tin cn tha mn nhng yu cu sau: khoa hc, kinh t,
hiu qu, ph hp vi iu kin thc t mi n v .v.v.
7.3. Phng php ph bin thng tin
Cc hot ng qun tr vic thu thp v x l thng tin l rt quan trng, th
nhng vic ph bin thng tin cng l mt vic lm quan trng khng km.
Nhng ngi tha hnh c nhn c nhng ch th, mnh lnh, cc quyt
nh v.v. ca ngi lnh o chnh xc v kp thi hay khng? Nhng nh
qun tr c nhn c nhng thng tin cn thit, kp thi v ng n hay
khng? Tt c nhng vn ny ph thuc rt nhiu vo cng tc ph bin
thng tin trong qun tr. Xt v mt bn cht chng ta thy rng, ph bin
thng tin l cch thc m ngi ta a thng tin n tay ngi s dng. Vn
quan trng y l phi nghin cu v tm ra c nhng phng php
ph bin thng tin sao cho nhng ngi s dng n t c hiu qu cao
nht trong cc cng vic ca mnh.
Trn thc t ngy nay ngi ta thng s dng cc phng php ph bin
thng tin sau: bng cng vn, bng bo co, bng n, bng truyn ming,
bng cch thng bo, bng cc cuc hi hp v.v...Vn quan trng y l
chn nhng phng php ph bin thng tin no qu trnh ph bin thng
tin l nhanh v c hiu qu nht. lm c vic ny ngi ta thng phi
nh gi u nhc im ca tng phng php, ri trn c s la chn
nhng phng php c nhiu u im v thch hp nht vi n v mnh.
II. QUYT NH QUN TR
1. Khi nim
Cc nh qun tr xem vic ra quyt nh l cng vic trung tm ca h
bi v h phi thng xuyn la chn:
- Phi lm ci g?
- Ai lm?
- Lm khi no?
- u?
Quyt nh qun tr: L hnh vi sng to ca nh qun tr nhm a ra
mc tiu, chng trnh v tnh cht hot ng ca t chc gii quyt mt
vn trn c s hiu r quy lut vn ng khch quan v phn tch thng
tin v t chc, mi trng
Trong th gii cc k a dng v phong ph v cng vic, cch thc gii
quyt cng vic ca nh qun tr ni ln nh mt vn ct yu, l gii
quyt cc vn ny sinh trong qu trnh qun tr mt cch khoa hc.
gii quyt cc vn ny ngi ta thng phi xy dng v la chn cc
phng n, gii php ti u. Vic ny tt yu i hi cc nh qun tr cn
nhc, la chn v i n quyt nh. Khng a ra c nhng quyt nh
ng n v ng lc cn thit cc nh qun tr s nh mt ci m mi
ngi cn n mnh v khng sm th mun s b gung my qun tr o
thi.
2. Vai tr
Cc quyt nh qun tr c vai tr rt quan trng v:
- Cc quyt nh lun lun l sn phm ch yu v l trung tm ca
mi hot ng v qun tr
- S thnh cng hay tht bi ca t chc ph thuc rt nhiu vo cc
quyt nh ca nh qun tr.
- Khng th thay th cc quyt nh qun tr bng tin bc, vn ling,
s t iu chnh hoc bt c th t ng ha bng my mc tinh xo no.
- Mi quyt nh qun tr l mt khu trong ton b h thng cc
quyt nh ca mt t chc c s tng tc ln nhau rt phc tp. Khng
thn trng trong vic ra cc quyt nh, thng c th dn ti nhng hu qu
khn lng.
3. c im
Quyt nh qun tr l sn phm t duy ca con ngi, l kt qu ca qu
trnh thu nhn thng tin, tm kim, phn tch v la chn. Trn c s khi
nim, quyt nh qun tr c nhng c im sau:
Ch c ch th qun tr mi ra quyt nh. Quyt nh
qun tr l sn phm ring ca cc nh qun tr v cc tp th qun tr;
Quyt nh qun tr ch ra khi vn chn mui;
Quyt nh qun tr c lin quan cht ch n thng tin
v x l thng tin;
Quyt nh qun tr lun cha ng nhng yu t khoa
hc v sng to;
Quyt nh qun tr lun gn lin vi nhng vn ca
t chc. Trong qu trnh hot ng ca t chc lun xut hin nhng vn
m t chc cn khc phc hoc nh hng, gii quyt v tin trnh c
thc hin bi mt s cc quyt nh qun tr.
4. Phn loi
Cc quyt nh c phn ra lm nhiu loi khc nhau tu theo cc tiu
thc phn chia. Thng thng ngi ta phn chia quyt nh qun tr theo
cc tiu thc sau
Theo tnh cht ca cc quyt nh: Quyt nh chin lc, quyt nh
chin thut, quyt nh tc nghip
Theo chc nng qun tr: quyt nh ti chnh, quyt nh marketing,
quyt nh nhn s, quyt nh sn xut,...
Theo thi gian thc hin: quyt nh ngn hn, quyt nh trung hn,
quyt nh di hn.
Tnh quy phm: Quyt nh c lp thnh chng trnh, quyt nh
khng lp thnh chng trnh.
5. Cc cn c ra quyt nh
Cc nh qun tr cc cp bc trong t chc u ra quyt nh. Vy c s
khoa hc ca vic ra quyt nh nhng ngi ny l g? Thc t t lu
chng t rng cc quyt nh thiu c s thng phi gnh chu nhng hu
qu nng n. Xt t phng din tng th c s ca vic ra quyt nh l
nhng cn c sau:
Nhu cu. Quyt nh v qun tr ch thc s cn thit khi cc hot
ng v qun tr c nhu cu. Nhu cu ra quyt nh thng gii quyt vn
no . V vy, phi thng xuyn nm vng cc nhu cu v hiu cc nhu
cu qun tr.
Hon cnh thc t. L nhng lc lng tn ti bn trong v bn ngoi
t chc c nh hng trc tip hoc gin tip ti vic ra quyt nh, thc
hin quyt nh v kt qu cc quyt nh ny mang li.
Kh nng ca n v. Ra quyt nh phi ph hp vi kh nng ca t
chc, bi chng ta phi thc hin v kim tra qu trnh thc hin nh th
no nh gi kt qu cc quyt nh .
Mc tiu v chin lc kinh doanh. Trong kinh doanh, vic xc nh
mc tiu trong cc thi k bn thn n vn l nhng quyt nh quan trng.
Khi mc tiu c quyt nh th n l c s cho mi quyt nh kinh
doanh ni chung v trong lnh vc qun tr ni ring. Chin lc kinh doanh
l phng thc c th ho cch thc hin mc tiu kinh doanh, v vy, n
cng l c s ca vic ra quyt nh.
Thi c v ri ro. Cc t chc thnh cng l cc t chc nm bt c
cc c hi v n trnh c cc ri ro trong kinh doanh. Bi cc tnh hung
trong kinh doanh thng khng chc chn. Mc thnh cng hay tht bi
cng nh kh nng ri ro nhiu hay t ph thuc rt nhiu vo iu m ngi
ta gi l mo him trong kinh doanh. Bit mo him v phng trnh cc ri
ro l yu cu tt yu trong vic ra quyt nh qun tr.
Tnh quy lut v ngh thut sng to. Vic nhn thc ng n cc
quy lut khch quan v dng chng mt cch khoa hc l c s quyt nh
s thnh bi ca vic ra quyt nh. Nu i ngc li vi s vn ng ca
cc quy lut khch quan tt yu b tht bi. Tuy nhin, vic vn dng cc
quy lut khng c ngha l khng cn n s sng to ca ngi ra quyt
nh. Bn thn cc hot ng trong qu trnh qun tr b chi phi ca nhiu
quy lut. ngh thut sng to cho php nh qun tr vn dng kho lo s
vn ng ca tng quy lut v tng hp chng trong mt th thng nht, c
nh hng, c li nht cho cng vic ca mnh.
6. Cc yu cu i vi mt quyt nh
Yu cu v tnh hp php
Trong nh nc php quyn, mi hnh vi ca t chc u phi tun theo
php lut. Quyt nh qun tr l hnh vi ca tp th hoc c nhn nh qun
tr nn n phi tun theo php lut.
Tnh hp php ca quyt nh qun tr c thc hin trn cc phng
din sau:
Quyt nh c a ra trong phm vi thm quyn ca t chc
hoc c nhn;
Quyt nh khng tri vi cc yu cu ca php lut;
Quyt nh c ban hnh ng trnh t, th tc v th thc.
Mi quyt nh qun tr khng m bo tnh php l u b nh ch hoc
hu b. C nhn hoc t chc a ra quyt nh phi chu trch nhim trc
php lut.
Yu cu v tnh o c
Ngy nay, yu cu v o c ngy c coi trng trong cc quyt nh
qun tr. Cc quyt nh phi m bo tnh o c c ngha l cc ch th
ra quyt nh v t chc phi bit gn cht trch nhim ca mnh vi mi
trng, vi x hi v cng ng.
Yu cu v tnh khch quan v khoa hc
Cc quyt nh l c s quan trng m bo cho tnh hin thc v hiu
qu ca vic thc hin chng, cho nn n khng c ch quan ty tin,
thot ly thc t. V quyt nh l sn phm ch quan sng to ca con ngi,
do m bo tnh khch quan khng phi l vic n gin, nht l trong
nhng trng hp vic thc hin cc quyt nh c lin quan n li ch ca
ngi ra quyt nh.
Tnh khoa hc ca cc quyt nh l s th hin ca nhng c s, cn c,
thng tin, nhn thc, kinh nghim ca nh qun tr trong vic x l, gii
quyt nhng tnh hung c th xut hin i hi c s can thip bng cc
quyt nh ca h, n phi tun th i hi ca cc quy lut khch quan.
Yu cu v tnh h thng (tnh thng nht)
Yu cu tnh h thng i vi cc quyt nh trong qun tr kinh doanh
i hi mi mt quyt nh a ra phi nhm t c mt nhim v nht
nh, nm trong mt tng th cc quyt nh c v s c nhm t ti
mc ch chung.
Yu cu v tnh ti u
Trc mi vn t ra cho doanh nghip thng c th xy dng c
nhiu phng n khc nhau cng nhm t ti mc tiu. Yu cu phi m
bo tnh ti u c ngha l quyt nh s a ra thc hin phi l quyt
nh c phng n tt hn nhng phng n qun tr khc v trong trng
hp c th c th n phi l phng n quyt nh tt nht.
Yu cu v tnh linh hot
Yu cu v tnh linh hot i hi cc quyt nh qun tr phi phn nh
c mi nhn t mi trong la chn quyt nh, phn nh c tnh thi
i, mi trng m quyt nh ra i v thc hin.
Tnh linh hot cng i hi vic x l tnh hung phi kho lo, trnh rp
khun my mc, gio iu.
Tnh c th v thi gian thc hin
Trong mi quyt nh cn bo m nhng quy nh v mt thi gian trin
khai, thc hin v hon thnh cp thc hin khng c ko di thi gian
thc hin.
7. Hnh thc ca cc quyt nh
Cng mt ni dung, nhng vic ra cc quyt nh c th di nhiu
hnh thc khc nhau: bng ming, bng vn bn, bng thng bo ni b,
bng cc quyt nh chnh thc ...
Hnh thc l cng c chuyn ti ni dung, v th hnh thc ca cc
quyt nh c vai tr rt quan trng trong vic truyn t ni dung t, tinh
thn ca mi quyt nh. Hnh thc ra quyt nh bng vn bn s l cn
thit khi ni dung ca cc quyt nh l quan trng. Hn th na cng l
bng vn bn, nhng quyt nh no c ra cp lnh o cng cao, th
hiu lc ca quyt nh cng mnh...
* Nhng hnh thc ra quyt nh ch yu: bng ming, bng vn bn,
thng bo, ngh quyt, quyt nh chnh thc...
* Yu cu: Hnh thc ca cc quyt nh phi n gin d hiu, gy
n tng, ph hp vi ni dung, ph hp vi i tng thc hin quyt nh.
* La chn hnh thc thch hp: cng mt ni dung ngi ta c th ra
quyt nh bng nhiu hnh thc khc nhau, do cn la chn hnh thc
ph hp v c hiu
8. Nguyn tc ca vic ra cc quyt nh
Nhng nguyn tc chung v qun tr cng l nhng nguyn tc v vic
ra quyt nh, tuy nhin trong vic ra quyt nh ngi ta thng c bit
ch trng thc hin cc nguyn tc sau:
- Quyt on;
- Khoa hc;
- Khch quan;
- Thng nht;
- Gn cht quyn li, quyn hn v trch nhim;
- To ra s nng ng sng to trong t chc;
- Khng chng cho;
- Kp thi;
- Hiu qu;
p dng cc nguyn tc vo tng trng hp ra quyt nh c th i hi
cc nh qun tr phi vn dng, phi sng to, khng c cng nhc, phi
ph hp vi hon cnh thc t mi n v.
9. Mi trng ra quyt nh
Trong iu kin l tng th cc nh qun tr s ra quyt nh khi bit mi
thng tin v c ngun lc cn thit gii quyt vn . Tuy nhin trong
thc t h lun phi i ph vi nhng ri ro, bt trc t mi trng.
Mi trng ra quyt nh l nhng lc lng v yu t bn ngoi h
thng ra quyt nh nhng li c nh hng su sc ti vic ra quyt nh.
Nhn thc ng n nh hng ca mi trng ci to, thch nghi v
to ra nhng iu kin thun li cho vic a ra c nhng quyt nh
ng n v khoa hc l mt vic cn quan tm.
Cc yu t cu thnh mi trng ra quyt nh:
- Mi trng bn ngoi doanh nghip: x hi, kinh t, php lut, t
nhin, gia nh
- Mi trng bn trong doanh nghip: vn ha cng ty, c cu t
chc, vt cht, quan h ...
to ra bu khng kh ra quyt nh c thun li v thoi mi,
ngi ta phi bit cch phn tch nh hng ca mi trng ti qu trnh ra
quyt nh. Ni dung ca nhng cuc phn tch ny l nhm vo vic phn
tch c ch, qui lut nh hng ca tng yu t mi trng n cc mt ca
hot ng ra quyt nh. Trn c s nhng phn tch mi trng ra quyt
nh ngi ta s tm ra cc gii php thch hp ci to, bin i, thch
nghi v tn ti chung vi chng mt cch c li nht.
10. Tin trnh ra quyt nh
a, Xc nh vn
Khi doanh nghip c hoc s c nhng vn pht sinh trong cng vic,
th vic nhn bit c nhng vn nh th no l mt bc rt quan
trng. Bi v n m bo chc chn rng nh qun tr hiu bn cht thc
s ca vn ch khng phi ch nhn bit c nhng du hiu ca vn
. Trn c s , nh qun tr phi c th ho, phn tch v pht trin
nhng mc tiu m doanh nghip mun t ti. Khi vn c phn
tch t m, xc nh c nhng iu kin tin quyt, nhng thun li v
kh khn...
b, Xc nh cc tiu chun
Mun so snh cc phng n mt cch khch quan cn xc nh cc
tiu chun nh gi cc phng n . Tiu chun ny c biu hin bi
cc ch tiu v cht lng v s lng, phn nh kt qu t mc tiu ca t
chc hay kt qu mong mun ca vic gii quyt vn quyt nh.
Vic la chn cc tiu chun nh gi hiu qu c v tr quan trng
song khng n gin. Nu tiu chun khng c xc nh r rng th vic
nh gi v la chn rt kh khn, d dn n tnh trng tu tin, ch quan.
Tiu chun quyt nh cn p ng cc yu cu:
Mi vn quyt nh c th t ra mt hoc mt s mc tiu v
tng ng vi n l mt hoc mt s tiu chun quyt nh;
C th tnh ton, nh gi c ch tiu dng lm ch tiu quyt nh.
Kh nng cn, o, ong, m c cc ch tiu nh l yu cu ti thiu
la chn cc tiu chun nh gi quyt nh;
S lng tiu chun nh gi khng qu nhiu. Nu t qu nhiu tiu
chun s kh cho vic la chn, phn tch quyt nh. Thng thng nu c
th cn tm n cc ch tiu phn nh kt qu cui cng ca phng n quyt
nh;
Khng nn a ra cc quyt nh qu cu ton nn khi t tiu chun
cn gi li nhng tiu chun quan trng phn nh mc tiu c bn cn
hng ti ca quyt nh.
c, Tm kim cc phng n
Trn c s nhng d liu c c, thng qua bc xc nh tnh hnh,
nh qun tr tin hnh xy dng nhng tnh hung v phng n c th xy
ra. C th m t chng v trao i, tham kho kin ca ng nghip, tm
kim nhng quan im mi, sng lc xy dng phng n c tnh kh thi
cao.
d, nh gi phng n
T nhng phng n c xy dng, tin hnh so snh nhng thng
tin, bin php x l, hiu qu mong i, tnh nhy cm xem xt kt qu
cc phng n th hin nh th no. D tnh cc xc sut, ri ro c th xy
ra, tin hnh lp danh sch so snh nhng thun li, kh khn ca tng
phng n. bc ny cn phi xc nh mt s phng n cn thit c th
p dng c mt cch hiu qu, ph hp vi nhng c im ca cng
vic, con ngi v tp th . Nu thy rng, cc phng n t ra cn cha
hay nh qun tr thy cn phi c thm mt s phng n khc na th
tu theo s cn thit ca cng vic, kh nng ca nh qun tr c th c
bt u t bc mt hoc hai.
e, Chn phng n
y l bc ct yu v quan trng nht, bi v ti y nh qun tr phi
t b quyn t do la chn ca mnh. Nh qun tr ch c php chn
mt phng n v phi bo v quyt nh . ng thi m bo s cam kt
vi tc c mi ngi tham gia v c c s h tr cn thic. Phn ln cng
vic ny cn c lm thng qua s tham gia ca cc bn hu quan trong
giai on
Khi la chn phng n trnh sai lm nhn thc:
Xut pht t gi thuyt trc y: mi quan h gia cc bin s
Tnh i din: ra quyt nh t mu nh hoc t chuyn tnh c
o tng kim sot: qun tr vin nh gi cao kh nng t kim
sot ca mnh.
Cam kt tng dn: cam kt vo ngun lc ng k, v n tng dn
khi khng cn ph hp.
Vic nh gi cc phng n trong tin trnh ra quyt nh cng cn xem
xt n cc kha cnh v o c, x hi, php l,... bn cnh tnh kinh t, v
cng cn xem xt kh nng v ngun lc cn thit cho vic thc thi quyt
nh.
f, Thc thi
Mc d tin trnh la chn c hon tt trong bc trc, quyt nh
vn b tht bi nu khng c thc hin mt cch ng n. Thc thi quyt
nh bao gm vic chuyn ti quyt nh n nhng ngi lin quan v lm
cho mi ngi cam kt thc hin n. Gii php tt phi gn lin vi vic
thc thi, nhiu phng n tt a ra nhng n khng gn vi thc thi nn
hiu qu t c khng nh mong i.
g, Kim tra, nh gi
c th thc hin tt bc ny, nh qun tr cn phi thng xuyn
theo di, kim tra vic thc hin k hoch v phng n la chn. Nm
bt nhng thng tin c s dng c chnh xc khng? K hoch c thc
hin nh th no? Kt qu t c ca k hoch t ra?
Trong qu trnh thc hin quyt nh s ny sinh nhiu vn m bn
thn nh qun tr v cc cng s cha th lng trc c nhng vng
mc pht sinh cn gii quyt trong khi thc hin quyt nh.Trn c s ,
tin hnh chnh l, b sung, sa i quyt nh qun tr a ra ph hp
vi thc t ca cng vic i hi v nh vy kt qu thu c s tt hn.
nh gi kt qu ca quyt nh xem c t mc tiu ra khng, c gii
quyt c vn v hiu qu mang li nh th no? Vic nh gi cn l
cch hc hi kinh nghim trong vic thc hin i vi cc nh qun tr.
11. Cc m hnh ra quyt nh
C 5 m hnh ra quyt nh thng c s dng trong cc tnh hung khc nhau
nh sau:
M HNH NI DUNG
M hnh 1 Nh qun tr c lp ra quyt nh da trn nhng hiu bit ca mnh,
hon ton khng c s tham kho vi cc thuc cp khc
M hnh 2 Nh qun tr ngh cc thuc cp cung cp cc thng tin, sau c
lp a ra gii php cho vn cn quyt nh
M hnh 3 Nh qun tr trao i vi cc thuc cp c lin quan lng nghe
kin v ngh ca h m khng cn tp trung h li. sau nh qun
tr ra quyt nh c th b nh hng hoc khng b nh hng bi cc
kin trn
M hnh 4 Cc nh qun tr trao i vi tp th ly kin v ngh chung
ca h. Sau nh qun tr s ra quyt nh vi ni dung c th b
nh hng hoc khng b nh hng bi kin tp th
M hnh 5 Nh qun tr trao i kin vi tp th, ly kin v i n mt s
nht tr chung. Quyt nh a ra b ph thuc vo kin a s ca
tp th
5.4. Cc yu t nh hng n qu trnh ra quyt nh
C nhiu yu t c th nh hng n qu trnh ra quyt nh, c th k nh sau:
87
a, M hnh ra quyt nh hp l
M hnh ny da trn cc gi nh hp l m qua nh qun tr a ra nhng la
chn thch hp, ti a ho li nhun trong nhng khun kh rng buc nht nh. Ngi
ra quyt nh hp l s xc nh vn mt cch cn thn, xy dng mc tiu mt cch
r rng v c th. Hn na nhng bc tin trong qu trnh ra quyt nh s dn n vic
la chn cc gii php m bo ti a ho vic t c mc tiu. iu ny ng rng
nh qun tr c th ra mt quyt nh chnh xc bi v kt qu cc phng n l c bit,
c s u tin r rng, s u tin l bt bin v n nh, khng c rng buc v thi
gian v chi ph. V, la chn cui cng s ti a ho c li ch kinh t.
b, M hnh ra quyt nh hp l gii hn
Herbert Simon, hc gi ni ting v kinh t v qun tr cho rng, trong nhng iu
kin rng buc no , nh qun tr thc hin hnh ng mt cch hp l (da trn l tr).
Bi v con ngi khng th x l v hiu ht thng tin cn thit kim tra s hp l,
nn nhng iu h lm l xy dng m hnh n gin v trch dn nhng d liu chnh t
vn m khng xem xt tt c cc d liu khc trnh lm cho vn phc tp hn.
Simon gi tin trnh ra quyt nh ny l s hp l gii hn. Theo , ngi ra quyt nh
c th c x thn trng (m hnh ra quyt nh hp l) trong gii hn ca s n gin ho
hay cn gi l m hnh hp l c gii hn. V, kt qu thay v ti a ho mt s la chn,
ngi ra quyt nh la chn nhng gii php c th tho mn cc rng buc ca vn .
Cc c nhn hay nhm trong qu trnh ra quyt nh theo m hnh ny thng c cc
biu hin sau y:
Chn t hn cc mc tiu tt nht hoc gii php tt nht
Ch tm kim cc phng n trong gii hn c sn
Khng c y cc thng tin v kh kim sot cc lc lng mi trng bn
trong v bn ngoi nh hng n kt qu ca quyt nh.
c, M hnh quyt nh mang tnh chnh tr
M hnh ny gii thiu tin trnh ra quyt nh trong gii hn cc li ch ca bn
thn v ca cc gii hu quan c quyn lc. Quyn lc l nng lc nh hng hoc kim
sot cc quyt nh v mc tiu ca cc c nhn, ca nhm, ca b phn, hoc t chc.
Tin trnh ra quyt nh chnh tr rt thch hp khi quyt nh c lin quan n cc gii
hu quan y quyn lc, nhng ngi ra quyt nh bt ng v la chn mc tiu, v
ngi phn tch khng tm cc phng n.
8. Cc phng php ra quyt nh
a, Brainstorming
y l k thut dng kch thch cc thnh vin trong nhm ng gp cc tng
gii quyt mt vn no trong t chc. Cc nguyn tc ca Brainstorming, tm
dch l tn cng no, bao gm:
Khuyn khch s t do. Cc thnh vin trong nhm t do xut kin. Khng c
tng no l ng bun ci, cho d tng l cc oan hay k quc.
Khng c ch trch kin khi kin cha c nu ra.
54
Khuyn khch s lng kin, ghi chp li mi kin nhm th hin s tha nhn
ca nhm v lm c s hp tc cc tng mi.
Khng nh gi cc kin cho n khi tp hp xong cc kin hay cc phng n
la chn
b, Delphi
L k thut kch thch nhm tham kho v cng cp nhng d bo v tng lai, s
dng nhiu cng c hay bng cu hi, mt nhm lnh o vic iu tra v thu thp d
liu, kinh nghim. Cung cp mt hnh thc vn bn m khng cn cc qun tr vin gp
g trc tip, theo cc nguyn tc sau:
Cc thnh vin a ra cc la chn bng vn bn.
Qun tr vin nhn v tm tt cc la chn.
Kt qu c gi cho cc thnh vin tham gia c phn hi v xp hng.
Qu trnh tip tc cho n khi t c tp trung nht nh.
c, Ma trn t l
L xc nh nhng gi tr mong i ca hai hay nhiu phng n m mi phng n
th c nh v vi mt c on v xc sut. Ma trn ny ch c gi tr khi kh nng
xut hin xc sut ca mi kt qu c th c c on. Xc sut c biu th bng t
l phn trm(%), n o lng mc ca mt s kin c th xy ra hoc khng xy ra
+ Gi tr mong i (hay cn gi l k vng) ca mt phng n l tng cng tt c cc
kt qu c th xy ra nhn vi xc sut tng ng ca n.
Chng hn nh: nu c 50% c hi s kim c $10000 v 25% c hi c th mt
$50000. Gi tr mong i (expected value-EV) ca u t trn c tnh nh sau.
EV = 0.5($10000) - 0.25(50000)
= $5000 -$12500 = -$75000
V d sau y nhm gip ngi c hiu rng thm mt quyt nh u t c lin
quan n s dng ma trn t l. Gi s chng ta ang xem xt mua kinh doanh my
tnh hoc kinh doanh thuyn bum. Chng ta xc nh rng, s thnh cng ca mi
hot ng kinh doanh ph thuc vo t gi hi oi. Nu t gi hi oi tng, chng ta s
thu c 6 triu $ t kinh doanh my tnh hoc 5 triu $ t kinh doanh thuyn bum; cn
nu t gi hi oi gim, chng ta s mt 5 triu $ t kinh doanh my tnh hay ch mt 3
triu $ t kinh doanh thuyn bum. Chng ta cng s c on rng, c 70% c hi t
gi hi oi tng v 30% c hi t gi hi oi gim.
Gii php:
*Kinh doanh my tnh:
EV = 0,7($6.000.000)+0,3($-5.000.000)
EV = $2.700.000
*Kinh doanh thuyn bum:
EV = 0,7($5.000.000) + 0,3($ -3.000.000)
EV =$2.600.000
Qua kt qu gi tr mong i (EV) ca hai ngnh, ta thy rng u t mua my tnh
kinh doanh th thu li nhun cao hn mua thuyn bum.
55
CU HI N TP CHNG HAI
1. Khi nim thng tin qun tr v vai tr ca n trong hot ng qun tr ca t
chc?
2. Nu mt s c im c bn ca thng tin? V sao ni rng: "Mi h thng c th
va l trung tm thu v pht thng tin"?
3. Trnh by cc giai on ca qu trnh thng tin? Khi thc hin qu trnh thng t
cn ch nhng vn g?
4. Hy cho bit khi nim v vai tr ca quyt nh qun tr.
5. Trnh by cc bc ca qu trnh ra quyt nh.
6. Cc m hnh ra quyt nh? Ni dung, c im v phn bit chng?
7. Cc cng c h tr cho qu trnh ra quyt nh? Cho th d minh ho.
8. Vn ha c nh hng n qu trnh ra quyt nh khng?
9. Ti sao c th ni: Internet l bi rc ca thng tin?
10.Ti sao ni nhn din vn l bc khi u quan trng nht ca qu trnh ra
quyt nh?
56
Chng ba - Hoch nh v chin lc
57
I. MT S VN C BN CA CNG TC HOCH NH
1. Khi nim
L chc nng u tin trong tin trnh qun tr bao gm vic xc nh mc tiu hot
ng, xy dng chin lc tng th t c mc tiu v thit lp mt h thng cc
k hoch phi hp hot ng. Cn theo ui nhng mc tiu no? Cn t n nhng
mc tiu ra sao? Cn nh v cc ngun lc ra sao?
Hoch nh (planning) l qu trnh ht sc phc tp, c coi l qu trnh thch ng
vi s khng chc chn bng vic xc nh cc phng n hnh ng t c nhng
mc tiu c th ca t chc. Hay, hoch nh l qu trnh xc nh cc mc tiu v la
chn cc phng thc t c cc mc tiu
Trong qu trnh hot ng ca t chc, nhng yu t khng chc chn c ngun gc
rt a dng. C th lin quan n mi trng khng th d on c, c th l khng
chc chn v s nh hng, tc s nh hng ca yu t ca mi trng l khng d
on c.
Chng ta s tip cn vi mt s din t khc nhau v khi nim hoch nh ca cc
chuyn gia kinh t ni ting:
Theo Stephen P.Robbins Management: Hoch nh l qu trnh xc nh mc tiu,
xy dng chin lc tng th thc hin mc tiu v pht trin mt k hoch ton din
phi hp v thng nht cc hot ng vi nhau.
Theo Harold Koontz, Cyril Odonnel v Heinz Weihrich: Hoch nh quyt nh trc
xem phi lm ci g? Lm nh th no? Khi no lm? V ai lm ci ?
Theo James H.Donnelly, L.Gibson v John M.Ivancevich: Chc nng hoch nh bao
gm nhng hot ng qun tr nhm xc nh mc tiu trong tng lai v nhng phng
tin thch hp t c nhng mc tiu .
C th ni ngi ta c th t c mc tiu trong hot ng ca t chc khng phi
ch yu bng may ri, m phi bt ngun t vic vch ra, thc hin cc k hoch mang
tnh khoa hc v thc t cao.
2. Vai tr
Hoch nh l chc nng quan trng v ht sc cn thit i vi mi t chc, mi
doanh nghip, trong mi lnh vc, bt k nh qun tr no, cp bc no cng phi lm
cng tc hoch nh, bi v:
- Mi t chc l mt h thng cc b phn ring r, chnh v iu ny m cn c s
lin kt, phi hp, n lc gia cc b phn vi nhau. Hoch nh s l mt phng tin
quan trng thc hin nhng nhu cu tt yu ny.
- Hoch nh gip cho nh qun tr sn sng ng ph vi mi tnh hung thay i c
th xy ra. Hoch nh s lm tng kh nng t c cc mc tiu v kt qu mong
mun ca t chc. V mi t chc u hng ti mt s mc tiu no trong tng lai
(tng lai lun l iu cha ti) tn ti v pht trin cc t chc cng cn c s thay
i nht nh v trong trng hp , hoch nh l nhp cu ni cn thit gia hin ti v
tng lai.
58
- Nh c hoch nh, cc nh qun tr c th tp trung ch vo vic thc hin cc
mc tiu trng im trong nhng khong thi gian khc nhau.
- Hoch nh gip t chc c th thch nghi c vi s thay i ca mi trng bn
ngoi, do c th nh hng c s phn ca t chc.
- Hoch nh gip nh qun tr thc hin vic kim tra tnh hnh trin khai cc mc tiu
thun li v d dng.
3. Cc loi hoch nh
a, Hoch nh chin lc
Hoch nh chin lc do nh qun tr cp cao xy dng v trin khai thc hin mt
k hoch tng th nhm nh hng cc hot ng c tnh di hn ca doanh nghip.
Hoch nh chin lc gi vai tr ch o v nh hng trong tin trnh hoch nh.
N l chic cu ni gia tng lai v hin ti, n lin kt mi ngun lc thc hin
nhiu hot ng ht sc quan trng mi doanh nghip, chng hn nh qun tr chin
lc, sch lc kinh doanh v nhiu hot ng khc.
Ni dung c th ca hoch nh chin lc ph thuc vo mc tiu v ni dung cc
quyt nh cc chin lc v sch lc m t chc phi thc hin.
- Ni dung ca hoch nh chin lc khng qu tp trung vo vic gii quyt nhng
vn nh, th yu khng c ngha quyt nh sng cn i vi t chc.
- Ni dung ca hoch nh chin lc tuy khng cn t ti mc tuyt i chnh
xc nhng iu quan trng nht l n phi mang tnh lgc, tnh khoa hc cao. N tp
trung vo gii quyt nhng mc xch chin lc ch yu.
- Ni dung hoch nh chin lc c mt vai tr ht sc to ln i vi s thnh bi
ca mi t chc cho nn cn hn ch ti mc ti a nhng nhm ln, sai st v ni dung.
Ni dung ca hoch nh chin lc phi tht s khoa hc, phi tnh ti tc ng v nh
hng ca cc quy lut khch quan.
b, Hoch nh chin thut v hoch nh tc nghip
Mc d hoch nh chin lc gi mt vai tr quan trng trong mt t chc. Tuy
nhin khng c mt k hoch chin lc no li thnh hin thc nu thiu i cng tc t
chc thc hin thng qua cc k hoch trin khai c th. trin khai thc hin cc k
hoch chin lc ngi ta thng son tho cc k hoch chin thut (k hoch nm, k
hoch qu) v cc k hoch tc nghip (k hoch thng, k hoch iu sn xut).V
thc cht cc k hoch chin thut v k hoch tc nghip u l nhng bin php t
chc thc hin k hoch chin lc trong tng giai on c th, trong tng iu kin v
hon cnh c th. Chnh v vy m cc nh qun tr phi ch n nhng vn c bn
sau:
+ Xc nh mc tiu: L trin khai t chc thc hin nhng mc tiu, ch trng
phng chm chin lc c la chn. Th d, gia tng doanh s bn hng ln
20% trong nhng nm n ngi ta c th thc hin bng cch m rng thm th trng,
hoc m rng thm nng lc sn xut, hoc a vo sn xut thm cc mt hng mi.
+ Xy dng ni dung: Khc vi ni dung ca k hoch chin lc, ni dung ca k
hoch chin thut v tc nghip l nhng bin php trin khai c th v nhng vn
sau:
59
Cc chin lc cp ngnh
Cc chin lc cp t
chc
Cc chin lc cp chc
nng
Cc k hoch tc nghip
Lm ci g?
Ai (hoc b phn no) lm?
Lm vi ai?
Lm u?
thi gian bao lu?
Ci g cn phi t c?
nhng ngun ti nguyn no cn c s dng?
Trch nhim v quyn hn c th ca nhng ngi c lin quan l g?...
Nu hoch nh chin lc mang tnh nh hng l chnh, th hoch nh chin thut
v hoch nh tc nghip li tp trung vo vn t chc thc hin l c bn. Vic son
tho mt h thng cc k hoch lin hon, hon chnh t cp chin lc n cp chin
thut v tc nghip, t cp cao n cp n v c s lun l mt i hi cn thit v k
hoch khch quan nhm bo m cho cng tc t chc thc hin cc k hoch thnh
cng.
4. Chin lc
a, Khi nim
V bn cht chin lc cng l mt k hoch, nhng k hoch di hn hn. Chin
lc l bng m t tng quan v con ng i n tng lai, l nhng cch thc chung
chng ta t c mc tiu ca t chc. L nhm cc hnh ng ch yu c la chn
v thc thi t c mc tiu ca t chc.
Thch thc i vi cc nh qun tr l phi xy dng cc chin lc m t nht l c
o vi khch hng v khc bit i vi i th cnh tranh.
b, Cc cp chin lc ca cng ty
Chin lc c th phn chia theo ba cp : cp
t chc, cp ngnh v cp chc nng.
- Chin lc cp t chc: Chin lc cp t chc
do b phn qun tr cao nht vch ra nhm nm bt
c nhng mi quan tm v hot ng trong mt t
chc. cp ny cc cu hi thng t ra l: T
chc nn hot ng trong lnh vc no? Mc tiu v
k vng ca mi lnh vc ? Phn b cc ngun
lc ra sao t nhng mc tiu ?
V d: khi vch ra chin lc cp t chc cho mt
trng i hc, ba lnh vc hot ng thng t ra
l o to, nghin cu, t vn. Sau , ngi ta xem xt v t cc mc tiu v k vng
ca mi lnh vc hot ng v phn b cc ngun lc t c cc mc tiu .
- Chin lc cp ngnh ch lin quan n nhng mi quan tm v hot ng trong mt
ngnh (mt lnh vc hot ng) ca t chc. Cc cu hi thng t ra y l: Lnh vc
ny ca t chc c v tr no trong mi trng hot ng ca n? Nn a ra nhng sn
phm dch v no? Cn hng vo phc v ai? Ngun lc c phn b trong ngnh
ra sao?
i vi cc t chc c nhiu hot ng, nhng nh qun tr cp cao s gp nhiu kh
khn trong vic t chc nhng lnh vc mt cch thng nht. Mt cch gii quyt vn
60
l to ra cc n v ngnh chin lc (SBU). Trong t chc n v ngnh chin
lc c chin lc ring ca mnh, nhng t trong s thng nht vi chin lc tng th
ca t chc. Theo th d trn, mi lnh vc c chin lc ring nhng chng phi thng
nht vi chin lc ca trng .
- Chin lc cp chc nng: Cc chin lc cp chc nng nh nhn s, ti chnh,
marketing, nghin cu v trin khai sn xut,... c t ra trong khun kh mt lnh vc
hot ng ca t chc. Cc chin lc cp chc nng l s chi tit ho cho nhiu chin
lc cp ngnh v lin quan ti vic qun tr cc hot ng chc nng. V vy vai tr ca
chin lc cp chc nng l h tr chin lc cp t chc v to ra mt lc
cch thc qun tr nhm t c cc mc tiu t ra i vi lnh vc chc nng .
5. Nhng cng c h tr hoch nh trong cc cng ty ln
a, M hnh "Nm th lc cnh tranh" ca M.Porter
M hnh Nm lc lng ca M.Porter c a ra nm 1979 v chin lc cp t
chc xem xt v kh nng cnh tranh ca mt t chc trong mi trng hot ng ca n
c xc nh bi cc ngun k thut, kinh t ca t chc v nm lc lng mi trng.
Theo M.Porter, nh qun tr chin lc cn phi phn tch c cc lc lng ny v a
ra mt chng trnh gy nh hng ti chng nhm tm ra mt khu vc c bit hp dn
dnh ring cho t chc.
Nm lc lng c M.Porter a ra (th hin s sau) l nhng mi quan h
gia cc nh qun tr ca mt t chc vi nhng ngi ang hot ng ca cc t chc
khc.
61
Tnh
khc
lit
canh
tranh
gia
cac
ithu
Mi e doa
t cac i
thu mi
Kh nng
thng lng
cua khach
hang
Mi e doa
t nhng
san phm
dch vu thay
th
Kh nng
thng lng
cua nha cung
cp
Hnh 6 - M hnh cnh tranh Nm lc lng ca M.Porter
Mc d p lc cnh tranh trong cc ngnh cng nghip l khc nhau, tuy nhin s
cnh tranh ca t chc mi trng cnh tranh din ra (tng i) tng t nh nhau n
mc c th s dng chung mt m hnh nghin cu cc c tnh v mc ca chng.
Mi e da t cc i th mi lun l mt ng lc ng quan tm. Nhiu khi cn cn
cnh tranh c th b thay i ton b khi xut hin cc i th nng k mi.
Kh nng thng lng (v th) ca nh cung cp ca khch hng ph thuc cc nhn
t nh vai tr ngnh cng nghip trong x hi, vic p dng chin lc no, s khc
bit ca sn phm, cc c hi lin kt v.v...
Mi e da t nhng sn phm, dch v thay th c th l mt p lc ng k trong
cnh tranh. Hin nay, loi hnh o to t xa o to i hc hoc sau i hc c th l
mt loi dch v thay th cho o to theo phng thc truyn thng thng qua trng
lp bi ging dy trc tip. S pht trin mnh m ca cng ngh thng tin dng nh
cng tip sc cho loi hnh dch v thay th ny.
Cui cng, s cnh tranh khc lit gia cc i th trong cng mt ngnh cng nghip
trn nhiu phng din s l mt lc lng quan trng hng u quyt nh mc cnh
tranh trong ngnh .
b, M hnh ma trn BCG ca nhm t vn Boston
Nm 1973, Nhm t vn Boston a ra mt s tip cn mi xc nh chin lc
cp t chc l phn tch mt tp hp cc ngnh (lnh vc hot ng) ca mt t chc ch
62
yu trn hai gic l tc tng trng v mc th phn ca ngnh trong mi
trng hot ng ca n. Mc ch y l xc nh mt s cn i gia cc ngnh
ca t chc v phn b ca cc ngun lc ca t chc ca cc ngnh mt cch hp l
Hnh 7 Ma trn BCG
Hnh biu din ma trn BCG theo hai tiu thc tc
tng trng cua th trng va th phn.
- Ngnh nghi vn (question marks) thng l sn phm mi, sut tng
trng th trng cao cha ng nhiu ri ro. Nu sn phm nm (question mark)
cnh tranh thng li th s chuyn sang (star), sn phm ny ang dn u th phn v
cng ang ni c sut tng trng th trng cao, nn th trng ny c sc quyn r
rt ln v do s c cnh tranh gay gt tip tc ginh th phn, cng ty cn phi u
t thch ng cho n. Nhng v l mi nn cc sn phm ny c th phn tng i thp
v doanh s bn nh. y l ngnh cn nhiu vn u t, cn theo di tim nng, c hi
khai thc hiu qu trong tng lai.
- Ngnh ngi sao (Stars) l ngnh c mc li nhun cao. Tuy nhin, u t
tip tc vo ngnh ny duy tr mc tng trng cao c th tn km so vi trc .
Theo thi gian nu sn phm (star) vn gi nguyn c v tr ca mnh v th phn
th sut tng trng th trng gim dn v i vo n nh. Lc ny sn phm (star) s
chuyn xung ra tin (cash cow), sn phm ny l ngun cung cp ti chnh cho
cng ty.
- Ngnh con b sa (cash cows) vi mc th phn cao v tc tng trng
th trng thp cng l ngnh mang li nhiu li nhun. Tuy vy, ngnh ny khng i
hi phi u t ln duy tr v tr ca n trn th trng. Tuy nhin nu cash cow
khng gi vng c v tr dn u ca mnh v th phn th n c th b chuyn sang
(dogs) th rt t c kh nng sinh ra li nhun, thng gy nn nhiu rc ri cho cng ty.
63
Thi gian
Phi
thai
Phat
trin
Trng
thanh
Suy
thoai
GIAI
OAN
Tc
phat trin
khi
lng
Hnh 8 - Nhng khun mu chu k i sng
Cng ty cn phi xem xt nn u t ln xy dng li sn phm (dogs) hay gt hi
ngay rt khi th trng hin ti hoc xa b sn phm ny i.
- Ngnh con ch (dogs) c coi l ngnh c mc th phn km ci v tc
tng trng th trng thp cn c cn nhc tip thm sc sng cho n hoc dn dn
loi b thay th bng ngnh khc.
M hnh ny cng c th c p dng cho phn tch chin lc cc ngnh.
Thay v phn tch cc lnh vc hot ng ca t chc, ngi ta c th phn tch v cc
sn phm/dch v ca mt lnh vc no theo hai tiu thc trn
c, Nhng khun mu ca chu k sng
Hng t vn Arthur D. Little Inc tm ra nhng khun mu chu k i sng cho vic
hoch nh chin lc nh trong hnh 8 sau y: C bn giai on chu k i sng sn
phm.
- Phi thai: (Pht trin cao, tham gia th trng thp). Tnh trng th trng
cnh tranh cao, mi phn tham gia th nh, v c nhiu ngi tham gia.
- Pht trin: (Pht trin cao, tham gia th trng cao). Ch cn li mt s sn
phm, nn phn tham gia th trng tng ln v ngnh sn xut ny c v n nh. Th
trng vn tip tc c tim nng pht trin.
- Trng thnh: ( Pht trin thp, tham gia th trng cao). Mt s tng i
nh nhng sn phm c chim th trng, nhng s pht trin ca th trng suy
gim.
- Suy thoi: (Pht trin thp, tham gia th trng thp). Khng cn hoc cn
rt t tim nng pht trin, mc du phn tham gia th trng rt ln, m nhng sn phm
c rt t trin vng pht trin.
Chu k bn giai on ny c th ghp gn vo bn yu t ca ma trn, nu ta ch cn
thay bn t Du hi, Ngi sao, Con b sa, Con Ch bng bn giai on v ta
cng c th lm nhng quyt nh chin lc ging vi nhng quyt nh ca ma trn.


64
d, Ma trn BCG mi
y l mt cng c mi nht cho vic thit k chin lc. N c trin khai t ba
tin :
- Mt cng ty phi t c thng li cnh tranh th mi c th c li.
- ng li m mt thng li c th t c v ln tim tng ca thng li thay
i vi mi ngnh sn xut.
- S tin trin ca sn xut lm thay i tm c v bn cht ca thng li.
Ta c th xc nh nhng c tnh ca mt ngnh sn xut bng cch c nh s
ng li c th t c thng li v kch thch ca thng li . iu c th thc
hin bng mt ma trn nh trong hnh 9. Trc dc xem xt s ng li m thng li
c th t c, trc ngang c nh kch thc ca thng li. Kt qu l mt ma trn 2-2
ca vic phn loi sn phm.
- B li (t ng li, c nh). Nhng ngnh sn xut ny ch c mt s gii
hn ng li t thng li, nhng nhng thng li th nh.
- Khi lng ln (t ng li, c ln). Thng c t ng li nhng li c
th sn xut khi lng ln. iu lm cho nhng cng ty c phn tham gia th trng
ln c hng mt thng li v chi ph nh nhng tit kim sn xut khi lng ln.
- Chuyn mn ha (nhiu ng li, c ln). Trong chin lc ny qun tr d
dng x l. Ta c th chn mt im thch ng ca th trng, ri chuyn vo . Cng
nghip xe hi thuc loi ny. Ngi Nht tp trung vo cht lng cao v tit kim
nhin liu, t c mt phn ng k ca th trng.
65
Nhn
g
n
g
li

at
thn
g li
Kch thc
thng li
San xut
manh mung
San xut
chuyn mn
hoa
San xut
b li
San xut
Khi lng
ln
Nho Ln
Nhi
u
t
Hnh 9: Ma trn BCG mi
- Manh mng (nhiu ng li, c nh). Vi chin lc ny c nhiu ng
li vt tri nhng thng li khng ng k. Doanh nghip c th vt tri nh gi c
v tr dch v, sn phm c bit v nhng yu t khc.
Phn loi sn xut nh vy lm g cho hoch nh chin lc? BCG cho rng B
li cho ta rt t c hi, nn qun tr phi tm cch ct gim chi ph ht mc, c thu cho
tht ht tin ri bn c s i nu ch thit hi cht nh. Nhng doanh nghip c nhng
phn tham gia th trng ln c khi lng sn phm ln c th t c mt thng li
ln nu h chu tc ng vo . Qun tr cn phi c gng gim gi y mnh cnh
tranh. Nhng doanh nghip ch c tham gia th trng nh th nn tm cch rt lui khi
ngnh sn xut hoc tm nhng cch khc chuyn mn ha. Nu ta ang trong
mt ngnh sn xut chuyn mn ha th ta nn tm cch ngn chn khng cho nhng t
chc cnh tranh c c nhng thng li nh ta t v ta phi ch n nhng thay
i trong bn cht ca tr chi. Sau cng, nu ta hot ng trong mt ngnh sn xut
manh mng, th ta ch u t ti thiu, c lm cho thu nhp tng, gi vng v tr v thn
trng trong vic khuch trng.
e, Ma trn SWOT
Bao gm cc yu t sau: im mnh (Strengths); im yu (Weaknesses); C hi
(Opportunities); e do (Threats)
Cc yu t bn trong bao gm: yu t v im mnh, im yu ca doanh nghip nh
b quyt, nng lc, ngun lc, con ngi, yu t v nhu cu v cc gi tr ca c nhn l
s khch l, ng vin. Cc yu t bn trong hnh thnh nn c tnh ring bit ca doanh
nghip v chng tc ng n vic hnh thnh chin lc.
Cc yu t bn ngoi gm hai loi: mt l yu t v c hi v thch thc i vi
doanh nghip nh yu t v cng ngh, nhu cu ca ngi tiu dng, m rng th trng,
i th cnh tranh. Hai l cc yu t tc ng ca x hi nh l lut l, quy nh ca nh
nc, th hiu ca qun chng, cc cm nhn v mi trng.
Hy nhn vo Hnh 10 s thy cc chin lc th nht, th hai, th ba v th t l
nhng chin lc kt hp SO, ST, WO v WT c th l:
- Cc chin lc SO s dng nhng im mnh bn trong ca cng ty tn
dng nhng c hi bn ngoi. Tt c cc nh qun tr u mong mun t chc ca h
vo v tr m nhng im mnh bn trong c th s dng c li dng nhng xu
hng v bin c ca mi trng bn ngoi. Thng thng cc t chc s theo ui chin
lc WO, ST hay WT t chc c th vo v tr m h c th p dng nhng chin
lc SO. Khi mt cng ty c nhng im yu ln th n s c gng vt qua, lm cho
chng tr thnh nhng im mnh. Khi mt t chc phi i u vi nhng mi e da
quan trng th n s tm cch trnh chng c th tp trung vo nhng c hi.
- Cc chin lc WO nhm ci thin nhng im yu bn trong bng cch tn
dng nhng c hi bn ngoi. i khi nhng c hi ln bn ngoi ang tn ti, nhng
cng ty c nhng im yu bn trong ngn cn n khai thc nhng c hi ny.
- Cc chin lc ST s dng cc im mnh ca mt cng ty trnh khi hay
gim i nh hng ca nhng mi e da bn ngoi. iu ny khng c ngha l mt t
chc hng mnh lun lun gp phi nhng mi e da t mi trng bn ngoi.
66
- Cc chin lc WT l nhng chin lc phng th nhm lm gim i nhng
im yu bn trong v trnh khi nhng mi e da t mi trng bn ngoi. Mt t
chc i u vi v s nhng mi e da bn ngoi v nhng im yu bn trong c th
lm vo tnh trng khng an ton cht no. Trong thc t, mt cng ty nh vy thng
phi u tranh tn ti, lin kt, hn ch chi tiu, tuyn b ph sn hay phi chu v n.
Biu ca ma trn SWOT c biu th hnh Hnh 10. Lu rng, mt ma
trn SWOT gm c 9 . Nh hnh Hnh 10 c 4 cha ng cc yu t quan trng, 4
chin lc, v 1 lun lun c trng ( pha trn bn tri). Bn chin lc gi l
SO, ST, WO v WT c pht trin sau khi hon thnh bn cha ng cc yu t
quan trng, gi l S, W, O v T. lp mt ma trn SWOT phi tri qua tm bc:
C Lit k cc im mnh ch yu bn trong cng ty;
C Lit k nhng im yu bn trong cng ty;
C Lit k cc c hi ln bn ngoi cng ty;
C Lit k cc mi e da quan trng bn ngoi cng ty;
C Kt hp im mnh bn trong vi c hi bn ngoi v ghi kt qu ca chin
lc SO vo thch hp;
Kt hp nhng im yu bn trong vi nhng c hi bn ngoi v ghi kt qu
ca chin lc WO;
C Kt qu im mnh bn trong vi mi e da bn ngoi v ghi kt qu ca chin
lc ST.
Kt hp im yu bn trong vi nguy c bn ngoi v ghi kt qu chin lc
WT.
67
Hnh 10 - Ma trn SWOT
Di y l mt vi v d v cc chin lc SO, ST, WO, WT:
C V tr ti chnh mnh (im mnh bn trong) cng vi cc th trng nc ngoi
cha bo ha (c hi bn ngoi) th chin lc SO ph hp l chin lc pht trin th
trng.
C Thiu chuyn mn k thut (im yu bn trong) cng vi nhu cu v dch v
my vi tnh gia tng (c hi bn ngoi), th chin lc SO l chin lc mua li mt cng
ty in ton k thut cao
C Mnh v h thng phn phi (im mnh bn trong) v cc qui nh ca chnh ph
gim (e da bn ngoi) th chin lc a dng ha tp trung l chin lc ST thch hp.
nay lun
trng
O: Nhng c
hi
1
2
3 Lit k nhng
c hi
4
5
6
7
8
9
10
T: Nhng nguy c
1
2
3 Lit k nhng
nguy c
4
5
6
7
8
9
10
S: Nhng
im manh
1
2
3 Lit k nhng
im manh
4
5
6
7
8
9
10
Cac chin
lc SO
1
2
3
4 S dung cac
im manh
tn dung c hi.
5
6
7
8
9
10
Cac chin lc
ST
1
2
3
4 Vt qua nhng
bt trc bng tn
dung cac im manh
5
6
7
8
9
10
W: Nhng
im yu
1
2
3 Lit k nhng
im yu
4
5
6
7
8
9
10
Cac chin
lc WO
1
2
3 Han ch cac
mt yu li
dung cac c hi.
4
5
6
7
8
9
10
Cac chin lc
WT
1
2
3
4
5 Ti thiu hoa
nhng im yu va
tranh khoi cac mi e
doa
6
7
8
9
10
68
C Cht lng sn phm km (im yu bn trong) cng vi cc nh phn phi khng
ng tin cy (mi e da bn ngoi) th chin lc kt hp v pha sau s l chin lc
WT kh thi.
Mc ch ca mi cng c kt hp trong giai on 4 l ra cc chin lc kh thi
c th chn la, ch khng phi la chn hay quyt nh chin lc no l tt nht! Do
khng phi tt c cc chin lc c pht trin trong ma trn SWOT u s c la
chn thc hin.
II. QUY TRNH HOCH NH
Tin trnh hoch nh bao gm 8 giai on k tip nhau, tuy nhin cc giai on ny
khng nht thit phi duy tr theo mt trt t bt buc, n c th c iu chnh
hoch nh thnh cng.
1. Pht trin s mnh v mc tiu
S mnh v mc tiu ca t chc c pht trin da trn cc cu hi sau y: l do
chng ta tn ti l g? Chng ta s i v u? Th trng no cng ta theo ui? Khch
hng no chng ta hng n? Chng ta cam kt nhng iu g? Kt qun no chng ta
t c trong tng lai?
Cc s mnh v mc tiu khng c tch ri nhau to ra vin cnh cho t chc
nhng cm nhn c s thch hp no .
2. Chun on cc c hi v e do
Tin hnh nh gi mi trng hot ng ca t chc. xc nh c c hi v cc
nguy c c th c ca t chc chng ta tin hnh nh gi mi trng bn ngoi t chc.
Trong tin trnh hoch nh, cc nh hoch nh phi hiu r mi quan h gia chng vi
s mnh, mc tiu, cc k hoch v chin lc ca t chc.
3. Chun on im mnh, im yu
ng thi trong qu trnh phn tch mi trng t chc, tin hnh nh gi chnh bn
thn t chc, nh gi mi trng bn trong tm kim nhng im mnh, im yu.
Vic ny gip cc nh hoch nh xc nh c nng lc cnh tranh ct li ca mnh.
l v th ca t chc trong mi tng quan vi cc i th cnh tranh trong ngnh.
4. Pht trin cc chin lc
Kt hp gia im mnh, im yu ca mi trng bn trong vi c hi v e da ca
mi trng bn ngoi xc nh cc chin lc. nh gi cc chin lc no ph hp
nht t c s mnh v mc tiu ca t chc.
5. Chun b cc k hoch chin lc
Cc k hoch chin lc cn phi m bo cha ng cc ni dung sau
Cc s mnh, mc tiu ca t chc;
Cc sn phm v dch v cung cp, bao gm c th trng m t chc hng
ti;
Phn tch th trng bao gm nhng c hi v e da, v cc k hoch d
phng cho nhng vn xy ra ngoi d tnh;
Cc chin lc pht trin v s dng cc nng lc ca t chc;
Cc bo co ti chnh, ngn sch, ngn qu.
69
6. Chun b cc k hoch chin thut
Cc k hoch chin thut c pht trin nhm trin khai k hoch chin lc. Da
trn c s , cc nh qun tr cp trung v cp thp cng cc nhm nhn vin cng a
ra cc k hoch chin thut m bo thc th cc k hoch chin lc xc lp.
7. Kim tra v chun on kt qu
Vic kim tra l cn thit v thng xuyn m bo rng vic thc thi cc k hoch
nh mong i v nh gi kt qu t c ca cc k hoch ny. Nu cc k hoch
khng t c kt qu nh mong mun, cc nh qun tr v cc nhm c th iu chnh
s mnh v mc tiu, xem li cc chin lc, pht trin cc k hoch chin thut mi,
hoc thay i cch thc kim tra.
8. Tip tc vic hoch nh
Hoch nh l mt tin trnh lin tc v khng ngng, cc yu t thuc mi trng
bn trong v mi thng bn ngoi khng ngng bin i. Mt s bin i din ra dn
dn v c th cm nhn c, mt s bin i li din ra bt ng v khng d on c.
V th, cn thc thi vic hoch nh mt cch thng xuyn nhm ng ph vi nhng s
thay i
III. CC NGUYN TC CA HOCH NH
1. Cc yu t nh hng n cng tc hoch nh
- Con ngi: Trong cng tc hoch nh vai tr ca ngi lnh o l ht sc quan
trng. Nhng yu cu c bn i vi nhng ngi lnh o trong cng tc hoch nh l:
+ Lm vic c khoa hc, c nguyn tc v c k hoch.
+ Quyt on.
+ Dm chu trch nhim.
+ C kh nng nhn xa trng rng.
+ C nng lc.
+ on kt ng vin v khi dy c tr t, nhit tnh, trch nhim ca i ng
nhn vin.
+ Bit lng nghe kin ca ngi khc.
+ C bn lnh v kin thc vng vng v chuyn mn v nghip v hoch nh. Cng
tc hoch nh cng quan trng th vai tr tham mu gip vic ca cc c nhn v b
phn tham mu gip vic cng tr thnh cp thit. Bi v khng c mt nh lnh o no
li am hiu su sc mi vn trong thi i bng n thng tin nh hin nay.
- Tin b khoa hc k thut: Cch mng khoa hc k thut l mt yu t thc y pht
trin x hi rt mnh trong thi i hin nay. Trong lnh vc hoch nh cng chu s tc
ng ca yu t ny. N nh hng rt ln n ton b tin trnh t chc hoch nh
mi t chc. Vi s tin b vt bc ca ngnh in t tin hc v truyn thng, c th
ni khng c lnh vc hoch nh no m khng chu nh hng ca nhng yu t ny.
Khng ch c vy tin b khoa hc k thut lm thay i qu trnh t chc v thc hin
cng tc hoch nh.
Nghin cu v tm ra phng php ng dng khoa hc k thut hon thin cng tc
t chc thc hin v kim sot hoch nh l mt trong nhng nhim v quan trng ca
mi t chc trong giai on hin nay.
- Mi trng: Mi trng c nhng nh hng su sc n qu trnh t chc, thc
hin v kim sot ca cng tc hoch nh. Chnh v vy cn phi phn tch nhng nh
70
hng ca cc yu t mi trng v ra nhng bin php thch hp ci to v thch
nghi vi chng sao cho c hiu qu nht trong cng tc v hoch nh.
- Cng tc t chc qun l: Hoch nh l mt cng c quan trng ca qun tr, nhng
chnh nhng hot ng v hoch nh n lt n cng cn phi c qun tr. Cht
lng v hiu qu ca cng tc hoch nh ph thuc rt nhiu vo trnh t chc v
qun l ca chnh cng tc v son tho, t chc v thc hin cc k hoch ra.
hon thin nhng cng tc ny th trong mi t chc phi xy dng cho mnh mt b my
t chc hoch nh v mt i ng nhn vin c nng lc, trnh chuyn mn nghip
v cn thit.
- C s vt cht: Trong cng tc hoch nh m thiu i nhng trang thit b v c s
vt cht, ngi ta khng th son tho, t chc thc hin v kim sot hoch nh c hiu
qu. Mt trong nhng con ng hon thin v nng cao cht lng ca cng tc hoch
nh l hon thin c s vt cht - k thut ca n.
2. Nguyn tc hoch nh
T chc hoch nh mun c hiu qu th cn tun th nhng nguyn tc c bn sau:
- Nguyn tc k hoch phi gp phn vo vic hon thnh chc nng nhim v v
mc ch ca t chc .
- Nguyn tc hiu qu.
- Nguyn tc nhn thc chnh xc v cc gii hn ca cng tc hoch nh .
- Nguyn tc v tnh linh hot v mm do ca k hoch.
- Nguyn tc iu chnh theo l trnh ca k hoch.
71
CU HI N TP CHNG BA
1. Th no l hoch nh? Hoch nh c phi nh l vic d bo thi tit hay
khng?
2. V sao hoch nh li quan trng?
3. Chin lc ca cng ty l g? Phn bit gia chin lc v k hoch?
4. Nu h thng chin lc trong t chc? Th t thc hin cc cp chin lc
nh th no?
5. Trnh by cc cng c h tr hoch nh i vi cc cng ty ln?
6. Trnh by tin trnh hoch nh
7. Cc nguyn tc hoch nh? iu ng ch i vi cc nguyn tc ny l
g?
72
Chng bn - T chc
73
I. MT S VN C BN CA CNG TC T CHC
1. Khi nim cng tc t chc
T chc (Organizing)l mt thut ng c s dng rt linh hot.
T chc ch mt c cu ch nh v vai tr, nhim v hay chc v c hp thc ha.
Cng tc t chc l vic thnh lp cc n v cn thit theo yu cu cng tc v xc
lp mi quan h v nghip v v quyn hnh gia cc c nhn v n v, trong doanh
nghip nhm thit lp mt mi trng thun li cho hot ng v t n mc tiu
chung.
Chc nng t chc l hot ng qun tr nhm thit lp mt h thng cc v tr cho
mi c nhn v b phn sao cho cc c nhn v b phn c th phi hp vi nhau mt
cch tt nht thc hin mc tiu chin lc ca t chc, cng tc t chc gm:
+ Phn tch mc tiu chin lc ca t chc.
+ Xc nh v phn loi cc hot ng cn thit thc hin mc tiu.
+ Phn chia t chc thnh cc b phn thc hin cc hot ng.
+ Xc nh v tr ca tng b phn v c nhn trong bao gm c vn phn cp,
phn quyn v trch nhim ca tng b phn.
+ m bo ngun nhn lc cho hot ng ca t chc vi chc nng to khun kh
c cu v nhn lc cho qu trnh trin khai cc k hoch, cng tc t chc c ngha c
bit quan trng, quyt nh phn ln s thnh bi ca t chc. Mt t chc, doanh nghip
lm cng tc t chc tt s hot ng c hiu qu trong mi tnh hung phc tp.
2. C cu t chc
C cu t chc th hin cc mi quan h chnh thc hoc khng chnh thc gia
nhng con ngi trong t chc. S phn bit hai loi mi quan h lm xut hin hai
dng c cu trong t chc l c cu chnh thc v c cu chi ph thc. y chng ta ch
xem xt n c cu chnh thc.
C cu t chc (Chnh thc) l tng hp cc n v v c nhn c mi lin h v quan
h ph thuc ln nhau, c chuyn mn ha c nhng nhim v, quyn hn v trch
nhim nht nh c b tr theo nhng cp, nhng khu khc nhau nhm thc hin cc
hot ng ca t chc v tin ti nhng mc tiu xc nh.
3. Vai tr ca cng tc t chc
Lm tt cng tc t chc s to iu kin cho nh qun tr thc hin tt cc chc nng
khc, trong tin trnh qun tr.
- T chc khoa hc s to iu kin tch cc trong vic tng cng k lut ni
b, cng c h thng nguyn tc ca t chc t cng c k cng, gp phn vo vic
s dng tt hn nng lc cng tc ca i ng nhn vin trong doanh nghip.
- Lm tt cng tc ny s gip nh qun tr pht huy tnh c lp sng to v
tinh thn trch nhim trong cng vic, gim bt cc cng vic c tnh s v, chi li vn vt
tp trung thi gian, sc lc vo cc cng tc quan trng lin quan n c t chc.
- Cng tc t chc to ra s nng ng v kh nng thch ng trc cc yu t
chi phi n hot ng ca doanh nghip.
74
4. Ni dung ca cng tc t chc
Cng tc t chc bao hm ba ni dung c bn:
- Thnh lp cc b phn trong ni b doanh nghip.
- Xc nh mi quan h v nhim v, quyn hn v trch nhim trong tng b
phn v gia cc b phn vi nhau chng hot ng ng b, nhp nhng nh mt
chnh th thng nht. Nh vy, cng tc t chc l s thng nht gia hai mt i lp
gia mt bn l phn chia cc nhim v ch yu thnh cc hot ng n gin hn, mt
bn l phi hp cc hot ng ny thnh cc nhim v ln hn c m trch bi nhng
b phn nht nh cng hng n mc tiu chung ca doanh nghip.
- Tm hiu v phn tch cc loi nhu cu, ng c bn lm vic ca con ngi
nhm to iu kin v khch l h tha mn cc nhu cu mt cch tt nht.
II. CC THUC TNH CA C CU T CHC
1. Chuyn mn ho cng vic
Nh kinh t hc Adam Smith m u cun sch Ca ci cc dn tc bng mt v
d ni ting v chuyn mn ha lao ng trong mt x nghip sn xut kim khu. Miu t
cng vic trong x nghip ng vit, Mt ngi ko st thnh si mnh, mt ngi lm
thng si st, ngi th 3 ct kim, ngi th t to l xu kim, ngi th 5 mi da
to thnh cy kim. 10 ngi trong mt ngy lm c 4.800 cy kim, cn nu lm vic
c lp, mi ngi trong mt ngy ch lm c 20 cy kim, mi ngi nh vy lm
c 200 cy kim. Li th c bn ca chuyn mn ha lao ng l thng qua vic phn
chia cng vic phc tp thnh nhng cng vic n gin, mang tnh c lp tng i
giao cho mi ngi, tng nng sut thc hin ca nhm s tng ln gp bi.
Tuy nhin chuyn mn ha cng c nhng hn ch. Nu nh cc nhim v b chia ct
thnh nhng khu nh, tch ri nhau v mi ngi ch chu trch nhim v mt khu, h
nhanh chng cm thy cng vic ca mnh l nhm chn. Bn cnh tnh trng xa l,
i ch gia nhng ngi lao ng c th s gia tng. khc phc hn ch ca chuyn
mn ha ngi ta s dng cc k thut a dng ha v phong ph ha cng vic.
Nu chuyn mn ha qu mc s d dn n mc bnh ngh nghip. Trong nhng t
chc kinh doanh nh, ch s hu c th thc hin ton b cng vic. Tuy nhin, khi t
chc tng trng, m rng th cn thit chuyn mn ho cng vic nhng ngi khc
c th thc hin chng.
Cng vic c chuyn mn ho l b phn quan trng ca s tng trng ca t
chc. Hin nhin n c nhng thun li, v d, cng vic chuyn mn ho s d dng
trong vic o to, hc hi v c th thc hin c hiu qu so vi cng vic khng c
chuyn mn ho v n cng d dng tm ngi thay th cho ngi ri t chc. Ni cch
khc, chuyn mn ho cng vic c tnh nhy cm nht trong cng tc t chc. Nu nh
cng vic c xc nh qu hp, ngi lao ng c th tr nn bun chn, t c s hi
lng tho mn t cng vic ca h.
2. Cc m hnh c cu t chc
75
C cu t chc th hin hnh thc cu to t chc, bao gm cc b phn mang tnh
c lp tng i thc hin nhng hot ng nht nh. Vic hnh thnh cc b phn ca
c cu phn nh qu trnh chuyn mn ha v hp nhm cc cng vic, nhim v v
chc nng hot ng ca t chc theo chiu ngang giao cho nhng nh qun tr ph
trch.
Trn thc t cc b phn trong t chc c hnh thnh da trn cc tiu ch khc
nhau, lm xut hin cc m hnh t chc khc nhau.
M hnh trc tuyn
M hnh ny xy dng da trn nguyn l sau: Thng nht ch huy; Mi quan h c
thit lp ch yu theo chiu dc; Cng vic qun tr c tin hnh theo tuyn.
Hnh 11 M hnh c cu t chc trc tuyn
u im
Tun th nguyn tc thng nht ch huy;
To ra s thng nht tp trung cao ;
Ch trch nhim r rng;
Thng tin trc tip v nhanh
Nhc im
Khng chuyn mn ho cho nn i hi nh qun tr phi c kin thc ton
din;
Hn ch vic s dng cc chuyn gia c trnh ;
D dn n cch qun l gia trng;
p dng trong cc t chc nh.
M hnh chc nng
Gim c
Ph Gim c sn xut Ph Gim c kinh doanh
Phn
xng
I
Phn
xng
II
Phn
xng
III
Cc
ca
hng
Cc
kho
hng
K
ton
bn
hng
76
T chc theo chc nng l hnh thc to nn b phn trong cc c nhn thc hin
cc hot ng mang tnh cht tng ng (k nng, cng c, k thut ging nhau), c
hp thnh nhm trong cng mt n v c cu. Khi nim v tuyn chc nng ca
F.Taylor l kt qu ca vic c s tham gia ca cc chuyn gia - nhng ngi c giao
Hnh 12
M hnh c cu t chc chc nng
mt phn quyn lc. Vic phn chia quyn hn theo chc nng bt ngun t nguyn
tc Mi ngi c mt v tr, mi v tr cho mt ngi, iu i hi phm vi chnh
xc v nng lc ca mi b phn.
C cu ny c thc hin da trn nguyn l: C s tn ti ca cc n v chc
nng; khng theo tuyn; Cc n v chc nng c quyn ch o cc n v trc tuyn,
cho nn mi ngi cp di c th c nhiu cp trn trc tip ca mnh
u im
c s tr gip ca cc chuyn gia;
Khng i hi nh qun tr phi c kin thc ton din;
Cng nhn c th hc hi t nhng ngi khc lm cng vic ging nhau;
QTV d gim st v nh gi cng nhn;
Gi c uy tn v sc mnh cc chc nng ch yu...
+ Bt li
Gim c
Ph Gim c sn xut Ph Gim c kinh doanh
Phn
xng
I
Phn
xng
II
Phn
xng
III
Ca
hng
I
Ca
hng
II
Ca
hng
III
Phng
kinh
doanh
Phng
sn
xut
Phng
k
ton
Phng
nhn
s
Phng
Mar-
keting
77
Vi phm nguyn tc mt th trng;
Ch trch nhim khng r rng
Phng ban kh thng t vi nhau;
QTV qu bn rn vi phng ban, qun i cng vic cng ty;
Mu thun gia cc b phn...
Trong h thng cu trc chc nng ng vn ng ca vic giao nhim v ra mnh
lnh v thng bo khng c xc nh theo mt ng thng m theo hinh thc nhim
v
M hnh ny c hu ht cc t chc s dng trong mt giai on pht trin no
, khi t chc c quy m va v nh, hot ng trong mt lnh vc, n sn phm, n
th trng.
M hnh trc tuyn - chc nng
y l kiu hn hp ca hai c cu trc tuyn v c cu chc nng. Vi c im c
bn l, vn tn ti cc b phn chc nng nhng ch n thun v chuyn mn, khng c
quyn ch o cc n v trc tuyn. Nhng ngi lnh o trc tuyn chu trch nhim
v kt qu hot ng v c quyn quyt nh trong n v mnh ph trch.
Hnh 13 M hnh c cu t chc chc nng
Gim c
Ph Gim c sn xut Ph Gim c kinh doanh
Phn
xng
I
Phn
xng
II
Phn
xng
III
Ca
hng
I
Ca
hng
II
Ca
hng
III
Phng
kinh
doanh
Phng
sn
xut
Phng
k
ton
Phng
nhn
s
Phng
Mar-
keting
78
u im
C nhng u im ca 2 c cu trn
To iu kin pht trin ti nng nhn s.
+ Bt li
Nhiu tranh lun xy ra
Hn ch s dng kin thc chuyn mn
Vn c xu hng can thip ca cc b phn chc nng.

M hnh t chc theo ma trn (Matrix Structure)
phn nhm con ngi ng thi theo chc nng v cc nhm sn phm.
M hnh t chc ma trn l s kt hp ca hai hay nhiu m hnh t chc khc nhau.
Hnh 14 - M hnh t chc theo ma trn trong k thut
- u im:
+ nh hng cc hot ng theo kt qu cui cng.
+ Tp trung ngun lc vo khu xung yu.
+ Kt hp c nng lc ca nhiu cn b qun tr v chuyn gia.
+ To iu kin p ng nhanh chng vi nhng thay i ca mi trng.
- Nhc im:
+ Hin tng song trng lnh o dn n s khng thng nht mnh lnh.
+ Quyn hn v trch nhim ca cc nh qun tr c th trng lp to ra cc xung
t.
+ C cu phc tp v khng bn vng
Tng giam
c
Pho TG
Marketin
g
Pho TG
ky
thut
Pho TG
tai
chnh
Pho TG
san
xut
Trng
phong
thit
k
Trng
phong
c kh
Trng
phong
in
Trng
phong
thuy
lc
Chu
nhim
an
A
Chu
nhim
an
B
79
+ C th gy tn km.
Trong thc t, ngoi nhng m hnh trn, cc b phn ca c cu cn c th c
hnh thnh theo qu trnh cng ngh, theo cc dch v h tr, theo nhm,... Tuy nhin,
cn nhn mnh rng khng c cch duy nht xy dng t chc. Ngc li, m hnh
c la chn ph thuc vo nhiu yu t khc nhau trong mi hon cnh nht nh. Cc
yu t ny bao gm cc loi cng vic phi lm, cch thc tin hnh cng vic, cng
ngh c s dng, i tng phc v, phm vi phc v, ... bt k mc no, vic
la chn mt cch phn chia c th cn c tin hnh sao cho c th t c cc mc
tiu ca t chc mt cch c hiu qu. thc hin c iu phn ln cc t chc
u cn n cc hnh thc phn chia b phn hn hp, trong kt hp hai hay nhiu m
hnh t chc thun tu ni trn. Thng thng t chc ly mt loi m hnh no lm
c s v a thm vo cc m hnh t chc khc nu cn thit.
3. Mi quan h quyn hn trong t chc
Mt cu hi quan trng cn phi tr li ca bt k mt t chc no l: Ai l ngi
ra quyt nh? Cu tr li hu nh khng tp trung vo mt c nhn hoc thm ch vo
mt nhm ngi. Cu tr li xc ng hn c (accrate answer) c cho l ch th
bc ra quyt nh qun tr. Nhng hot ng ca mt t chc cn c phn chia gia cc
chc v v b phn khc nhau. Nhng chn la m tt c cc nh qun tr thng gp
trong khun kh ca t chc c xem xt nh hai cc ca mt chui lin tc an xen
vo nhau.
Quyn hn l quyn t ch trong qu trnh quyt nh v quyn i hi s tun th
quyt nh gn lin vi mt v tr thay chc v qun tr nht nh trong c cu t chc.
Nh vy, quyn hn qun tr s c giao cho ngi no nm gi c v tr , quyn
hn khng gn vi c nhn ca qun tr vin no . Khi mt ngi ri khi chc v,
quyn hn khng i theo anh ta m chuyn cho ngi khc ln thay th.
Khi cc nh qun tr c trao quyn hn h s phi chu trch nhim, l bn phn
phi hon thnh nhng hot ng c phn cng. Quyn hn khng gn lin vi trch
nhim tng ng s to c hi cho s lm dng v ngc li cng khng th mt nh
qun tr phi chu trch nhim v mt vic no nu anh ta khng c quyn hn
thc hin n.
Cac quyn han trong c cu t chc
Quyn hn l cht kt dnh trong c cu t chc, l si dy lin kt cc b phn vi
nhau. Trong t chc quyn hn chia lm 3 loi: quyn hn trc tuyn, quyn hn tham
mu, quyn hn chc nng.
Quyn hn trc tuyn l quyn hn cho php ngi qun tr ra quyt nh v gim
st trc tip i vi cp di. l mi quan h quyn hn gia cp trn v cc cp di
tri di t cp cao nht xung cp thp nht trong t chc. L mt mc xch trong dy
chuyn ch huy, mi nh qun tr vi quyn hn trc tuyn c quyn ra quyt nh cho
cp di trc tip v nhn s bo co t h.
Pho TG
Marketing
Giam c
quan tr
nhn s
Tng giam
c
Tr ly TG
Pho TG
San xut
Pho TG
Tai chnh
Giam c
quan tr
san xut
Giam c
quan tr
vt t
Quan c
A
Quan c
B
Quan c
C
80
Hnh 15 - S mi quan h quyn hn trc tuyn v tham mu
Thut ng trc tuyn c th c hiu theo nhiu ngha, trc tuyn cn ch cc b
phn c mi quan h trc tip vi vic thc hin cc mc tiu ca t chc. Ngi ng
u b phn trc tuyn c gi l nh qun tr trc tuyn hay qun tr tc nghip.
Quyn hn tham mu
Bn cht ca mi quan h tham mu l c vn. Chc nng ca b phn tham mu l
iu tra, kho st, nghin cu, phn tch v a ra nhng kin t vn cho nhng ngi
qun tr trc tuyn m h c trch nhim phi quan h sn phm lao ng ca cn b hay
b phn tham mu l nhng li khuyn ch khng phi l quyt nh cui cng.
Hin nay vai tr ca cc tham mu ngy cng gia tng cng vi tnh phc tp ngy
cng cao ca cc hot ng trong t chc v ca mi trng. D l trong doanh nghip,
c quan Nh nc hay cc t chc khc, nhng nh qun tr khi ra quyt nh lun cn
n kin thc ca cc chuyn gia, trong cc lnh vc kinh t, chnh tr, x hi, php l, ...
Cc tham mu c kin thc chuyn su s tin hnh thu thp s liu, phn tch v a
ra cc phng n quyt nh khi nh qun tr trc tuyn do qu bn vi cng vic qun tr
khng th lm c. thc hin tt quyn hn tham mu cn tun th cc yu cu sau:
+ Nhn thc ng n mi quan h quyn hn. Trc tuyn c ngha l ra cc quyt
nh v thc hin chng. Ngc li, mi quan h tham mu li cha ng quyn h tr
v c vn. Trc tuyn c th ra lnh, cn tham mu phi xut nhng kin ngh ca
mnh.
+ Lm cho trc tuyn lng nghe tham mu v lm cho vic s dng tham mu tr
thnh thng l trong i sng t chc.
+ Bo m cho tham mu c thng tin.
+ m bo tham mu ton din. Tham mu ton din bao hm vic a ra c v
trnh by r rng phng n quyt nh ti u trn c s xem xt y vn , lm r
81
nhng kha cnh c lin quan, la chn xc ng t nhng kh nng hnh ng v
phng tin c th sao cho nh qun tr c th chp nhn hay t chi xut m khng
mt nhiu cng nghin cu, khng phi hi hp nhiu hay khng cn n cc cng vic
khng cn thit khc. Nhng ngi cng v tham mu lm c nhng iu trn s t
khng nh c mnh v s c nh gi cao.
Quyn hn chc nng l quyn trao cho mt c nhn ra quyt nh v kim sot
nhng hot ng nht nh ca cc b phn khc. Nu nguyn l thng nht mnh lnh
c thc hin v iu kin, quyn kim sot cc hot ng ny ch thuc v ngi ph
trch tr tuyn m thi. Tuy nhin, trong nhiu trng hp do s hn ch v kin thc
chuyn mn, thiu kh nng quan st qu trnh, quyn hn ny li c giao cho mt cn
b tham mu hay ngi qun tr mt b phn no khc.
- Giao ph quyn hn chc nng: Ta c th hiu r hn quyn hn chc nng khi coi
l mt phn quyn hn ca ngi ph trch trc tuyn.
V d: Mt tng gim c c ton quyn iu hnh cng ty, ch ph thuc vo
nhng hn ch c t ra bi cc c quan quyn hn cao hn nh hi ng qun tr v
cc qui nh ca Nh nc. Trong tnh hung tham mu n thun, nhng c vn v cc
vn lin quan n nhn s, k ton, mua sm hay quan h giao dch khng c cht
quyn hn trc tuyn no, ngha v ca h ch l a ra nhng li khuyn. Nhng khi
tng gim c giao cho nhng ngi c vn ny quyn a ra ch th trc tip cho cc b
phn khc, nh cho thy Hnh 16, th quyn c gi l quyn hn chc nng.
82
Quyn hn trc tuyn ca Tng gim c
Quyn han sau khi thc hin uy quyn
Hnh 16 - Uy quyn chc nng
Ghi ch : Quan h trc tuyn thng thng
U quyn chc nng t quyn hn trc tuyn ca Tng gim c
- Phm vi quyn hn, chc nng: Vic hn ch phm vi quyn hn chc nng l rt
quan trng duy tr tnh ton vn ca cc cng v qun tr, duy tr tnh nht qun trong
mnh lnh ca cc u vin qun tr trc tuyn. thu c kt qu tt nht trong vic
giao ph quyn hn chc nng, ngi lnh o t chc cn m bo rng phm vi quyn
hn c ch r cho ngi c u quyn v c nhng ngi chu s tc ng ca
quyn hn ny.
4. Tm hn qun tr
Tm hn qun tr l s lng nhn vin c quan h bo co trc tip cho mt nh qun
tr. Ti mt thi im tn ti mt tm hn qun tr tng ng no , nhng cc nh qun
tr ngy nay nhn ra rng tm hn qun tr thay i theo mt lot cc bin s. Tnh phc
tp ca cng vic, qui m ca t chc, nhng thay i ca mi trng, nng lc ca cc
nhn vin v nh qun tr s l cc nhn t quan trng tc ng n tm hn qun tr
Nguyn nhn c cc cp qun tr trong t chc l bi gii hn ca tm qun tr. Tm
qun tr rng s cn t tng nt qun tr, cn tm qun tr hp dn n nhiu tng nt.
* Cc yu t xc nh tm qun tr.
- Tm qun tr v trnh cu cc cn b qun tr c quan h t l thun. Trong
tnh hnh cc yu t khc khng i, nh qun tr c trnh cao s c tm qun tr rng
v ngc li.
- Tnh phc tp ca hot ng qun tr v tm qun tr c quan h t l nghch.
- Trnh v thc tn trng, tun th mnh lnh ca cp di vi tm hn qun
tr c quan h t l thun. Thuc cp cng c o to tt v c thc cao th cng cn
t quan h tc ng gia cp trn v cp di.
Thu tuc
k
toan
Thu tuc
nhn
s
Tng giam
c
Thu tuc
mua
sm
Thu tuc
quan h
giao dch
K toan
trng
Trng
phong vt
t
Trng
phong i
ngoai
Giam c
khu vc
min Bc
Giam c
khu vc
min Trung
Trng
phong
nhn s
Giam c
khu vc
min Nam
83
- Nng lc ca h thng thng tin c nh hng n tm qun tr. Mt h thng c
kh nng cung cp v truyn t thng tin cng nh quyt nh mt cch nhanh chng,
chnh xc, y s rt ngn khong cch gia cp trn v cp di.
5. Tp trung hay phn quyn trong t chc
- Quyn hn trong t chc chng qua l mc c lp dnh cho mi ngi thng
qua vic trao cho h quyn ra cc quyt nh. Vy quyn hn nn tp trung hay phn tn
trong mt t chc mc no?
- Tp trung l phng thc t chc trong mi quyn ra quyt nh c tp
trung vo cp qun tr cao nht ca t chc.
- Phn quyn l xu hng phn tn quyn ra quyt nh cho nhng cp qun tr
thp hn trong h thng th bc. Phn quyn l hin tng tt yu khi t chc t ti quy
m v trnh pht trin nht nh lm cho mt cp qun tr khng th m ng mi
cng vic qun tr.
- U quyn l hnh vi ca cp trn trao cho cp di mt s quyn hn nht nh
h nhn danh mnh thc hin nhng cng vic nht nh.
Mc phn quyn trong t chc
Mc phn quyn cng ln khi:
- T trng cc quyt nh c ra cp qun tr thp hn cng ln.
- Cc quyt nh c ra cp thp cng quan trng.
- Phm vi tc ng bi cc quyt nh c ra cp di cng ln.
- Mt ngi qun tr cng c lp trong kim tra qu trnh quyt nh.
Nhng ch dn tin hnh u quyn c hiu qu
- Cc nh qun tr phi t gic trao cho cp di quyn t do h c th hon
thnh nhim v.
- Cn xy dng mt h thng truyn thng m gia cp trn v cp di.
- Cc nh qun tr phi c kh nng phn tch cc yu t nh mc tiu ca t chc,
nhng i hi ca nhim v v nng lc ca nhn vin thc s lm ch qu trnh u
quyn.
Nhng iu kin trn l iu kin tin quyt t c mc phn quyn mong
mun.
thc hin c hiu qu qu trnh u quyn cn m bo cc iu kin sau:
- Quyt nh nhim v c th u quyn v kt qu cn t c.
- La chn con ngi theo nhim v.
- Cung cp cc ngun lc.
- Duy tr cc knh thng tin m.
- Thit lp h thng kim tra c nng lc.
- Khen thng i vi vic u quyn c hiu qu v vic tip thu tt quyn hn
III. QU TRNH THIT K T CHC
Mc tiu: Xy dng mt b my qun tr gn nh v c hiu lc, xy dng nn vn
ha t chc, t chc cng vic khoa hc, pht huy ht sc mnh cc ngun ti nguyn
84
vn c trong t chc, to v th cho doanh nghip thch ng vi mi hon cnh ca mi
trng bn, hoc trn c s m iu chnh c cu t chc cho ph hp vi iu kin
mi trng.
Yu cu:
- Tnh mc tiu. Mt c cu t chc c coi l hiu qu nu
thc s tr thnh cng c hiu qu thc hin cc mc tiu ca t chc.
- Tnh ti u. Khng tha nhng khng thiu, gia b phn v
cc cp t chc iu thit lp c nhng mi quan h hp l vi s cp nh nht.
- Tnh tin cy. C cu t chc phi m bo tnh chnh xc, kp
thi, y ca tt c cc thng tin s dng trong t chc.
- Tnh linh hot. C cu t chc phi c kh nng thch ng linh
hot vi bt k tnh hung no xy ra tc ng n t chc.
- Tnh hiu qu. Thc hin mc tiu ca t chc vi chi ph thp
nht.
Nguyn tc thit k c cu t chc:
- Nguyn tc xc nh theo chc nng. Mt v tr cng tc hay b
phn c nh ngha cng r rng theo cc kt qu mong i, cc hot ng cn tin
hnh cc quyn hn c giao v mi lin h thng tin vi cc v tr cng tc hay b phn
khc, th nhng ngi chu trch nhim cng c th ng gp xng ng hn cho vic
hon thnh mc tiu ca t chc.
- Nguyn tc giao quyn theo kt qu mong mun. Vic giao
quyn nhm trang b cho cc qun tr vin cng c thc hin mc tiu, v do quyn
c giao cho tng ngi cn phi tng xng vi nhim v, m bo cho h kh nng
thc hin kt qu mong mun.
- Nguyn tc bc thang. Tuyn quyn hn t ngi qun tr cao
nht trong t chc n mi v tr bn di cng r rng hn th v tr chu trch nhim ra
quyt nh cng r rng v cc qu trnh thng tin trong t chc cng c kt qu. Vic
nhn thc y nguyn tc bc thang rt cn thit cho vic phn nh quyn hn mt
cch ng n, bi v, cp di phi bit ai giao quyn cho h v nhng vn vt qu
quyn hn h phi gii quyt nh th no? Trnh cho ai? Chu trch nhim trc tip vi
ai?
- Nguyn tc tng xng gia quyn hn v trch nhim.
- Nguyn tc v tnh tuyt i trong trch nhim. Cp di phi
chu trch nhim trong vic thc hin nhim v trc cp trn trc tip ca mnh mt khi
chp nhn s phn cng v quyn hn thc thi cng vic, cn cp trn khng th ln
trnh nhim v cc hot ng c thc hin bi cp di ca mnh trc t chc.
- Nguyn tc thng nht mnh lnh. Mi quan h trnh bo ca
tng cp di ln cp trn duy nht cng hon ho, mu thun trong cc ch th cng t v
thc trch nhim ca c nhn trong kt qu cng tt hn.
- Nguyn tc mnh lnh theo cp bc. Quyt nh trong phm vi
quyn hn ca ai th chnh ngi phi a ra khng c y ln cp trn.
Thit k t chc l qu trnh la chn v trin khai mt c cu t chc ph hp vi
chin lc v nhng iu kin mi trng ca t chc.
85
Nghin cu va d bao cac yu t anh
hng ln c cu t chc nhm xac nh
m hnh c cu tng quat.
Chuyn mn hoa cng
vic
Xy dng cac b phn va phn
h cua c cu
Th ch hoa c cu
t chc
D l hnh thnh mt c cu mi, hon thin hay i mi c cu ang tn ti, cc
nh qun tr cng s cn thc hin cc bc c bn sau
Hnh 17 - Qu trnh thit k c cu t chc
1. Cc yu nh hng n c cu t chc
Trn c s phn tch chin lc v cc yu t bn trong cng nh bn ngoi c nh
hng n c cu t chc, s xc nh nhng c trng c bn nht ca c cu vi nhng
cu hi cn phi tr li.
- Nhng nhim v phc tp s c phn chia thnh cc cng vic ring bit n
mc no?
- S s dng m hnh no hp nhm cng vic thnh cc b phn ca c cu?
- S s dng m hnh no phn chia quyn hn trong t chc?
- S la chn tm qun tr l bao nhiu?
- Thm quyn ra quyt nh nm u?
- S s dng c ch phi hp no?
Nhng quyt nh mang tnh nguyn tc trn s cho php xc nh m hnh tng
qut ca c cu. l c s xy dng c cu c th cho t chc.
Chin lc. Bt c chin lc mi no cng c la chn trn trn c s phn
tch SWOT v trong c cu t chc. Ngc li c cu t chc l cng c thc hin
cc mc tiu chin lc. ng lc thay i c cu t chc l s yu km, khng hiu
qu ca nhng thuc tnh c trong vic thc hin chin lc. Cc nghin cu cho thy
qu trnh pht trin ca mt t chc phi m bo s tng thch vi chin lc:
Xy dng thng hiu mi;
Pht sinh cc vn qun tr;
C cu t chc mi, thch hp hn c xut v trin khai;
t c thnh tch mong i
Qui m doanh nghip. nh hng trc tip n c cu t chc b my qun tr
doanh nghip. Doanh nghip c qui m cng ln, c cu t chc cng phc tp, i hi
phi hnh thnh nhiu cp qun tr hn v mi cp cng bao gm nhiu ni lm vic
hn, nhiu th tc chnh thc hn so vi doanh nghip c qui m nh. Trong nhiu
86
trng hp: qui m doanh nghip cn nh hng trc tip v c tnh cht quyt nh n
kiu c cu t chc c th, chng hn cc doanh nghip c qui m nh c c cu t chc
b my rt n gin.
Yu t con ngi ngy cng tc ng trc tip v mnh m n c cu t chc
b my qun tr doanh nghip. Con ngi trong mi doanh nghip khc nhau v nng lc
v ng c thc y; khc nhau v kinh nghim, hc vn v s rng buc ngh nghip.
Do vy, cn c s hi ho gia con ngi v c cu t chc.
Thi ca i ng lnh o cp cao v nng lc i ng nhn lc
Mi trng
2. Chuyn mn ho
Kt qu ca giai on ny l danh mc cc chc nng, nhim v, cng vic cn thit
thc hin mc tiu chin lc. Qu trnh chuyn mn ho c th hin theo s
sau:
Hnh 18 - Qua trnh chuyn mn hoa cng vic
Nhng cu hi c bn cn tr li.
- thc hin mc tiu ca t chc cn tin hnh nhng nhm hot ng mang
tnh c lp tng i no? Cc chc nng c quan h vi nhau nh th no?
- Mi chc nng bao gm nhng nhim v no? Cc nhim v c mi quan h
vi nhau nh th no?
- thc hin mi nhim v cn tin hnh nhng cng vic no? Cc cng vic
c mi quan h vi nhau nh th no?
- Mi cng vic c tin hnh u?
- Thi gian tin hnh mi cng vic trong mt chu k hot ng?
- Nhng phm cht v nng lc cn thit tin hnh cng vic?
3. Xy dng cc b phn v phn h ca c cu
Nu nh tp hp cc chc nng, nhim v cng vic cn thc hin trong t chc c
hnh thnh thng qua qu trnh chuyn mn ho, th cc b phn v phn h ca c cu
li c hnh thnh thng qua qu trnh tng hp cng vic.
Trn c s ca cc quyt nh mang tnh nguyn tc v tiu ch hp nhm, cc mi
quan h quyn hn, tm qun tr v mc phn quyn, giai on ny cn tin hnh cc
cng vic sau:
- B phn ho cc cng vic: Hp nhm cc cng vic c mi quan h gn gi theo
cch hp l nht to nn cc b phn. Xc nh s ngi cn thit trong b phn.
Phn tch cac
muc tiu
chin lc
Phn tch
chc nng
hoat ng
Phn tch
cng vic
T
chc
Chc
nng
hoat
ng
Chc
nng
hoat
ng
Chc
nng
hoat
ng
Nhim
vu
Nhim
vu
Cng
vic
Cng
vic
Cng
vic
87
Phn chia cng vic
Hnh 19 - B phn hoa cng vic
- Hnh thnh cc cp bc qun tr: Cc cp qun tr trung gian c hnh thnh cn c
vo quyt nh v tm qun tr v tiu ch hp nhm cc b phn.
- Giao quyn hn: Cn thit cho nhng ngi ng u cc nhm tin hnh qun
tr cc hot ng.
- Phi hp: Xy dng c ch phi hp hot ng ca cc b phn v c ch gim st
kt qu s phi hp .
4. Th ch ho c cu t chc
Cho d c cu t chc c xy dng c tt n u cng cn c th ch ho mt
cch r rng mi ngi c th hiu v lm cho n tr nn c hiu lc. Cc cng c
thng c s dng thc hin mc tiu trn l: S t chc, m t v tr cng tc,
s giao quyn quyt nh.
S t chc
- Mi c cu t chc u c th c biu din bng s , trong xc nh cc
b phn, v tr qun tr quan trng ca c cu v mi quan h gia cc v tr, cc b phn
theo cc tuyn quyn hn ch yu.
- S c cu t chc ch cho cc nh qun tr v nhn vin h ang u trong t
chc, gn b vi nhng b phn khc nhau v vi ton t chc ra sao. N l cng c hu
hiu loi b s mp m, trn trnh trch nhim, thiu phi hp, trng lp cng vic.
Bn cnh , s cn cho thy nhng im bt hp l cn phi hon thin, i mi ca
c cu t chc.
Tuy nhin s ch cho bit cc mi quan h quyn lc chnh thc m khng ni
nhiu v mi quan h khng chnh thc.
M t v tr cng tc
L ti liu xc nh cc v tr trong c cu t chc vi nhim v, quyn hn, trch
nhim, iu kin lm vic v nhng yu cu c trng i vi nhn s m nhim cc v
tr .
B phn B phn B phn
Cng
vic
88
Sau y l mt v d v m t v tr qun c phn xng
V tr: Qun c phn xng.
n v: Sn xut cht do.
B phn sn xut.
Gii thiu v tr cng tc: Qun c phn xng lm vic di quyn ngi qun tr
phn h sn xut, chu trch nhim lp k hoch, gim st cng nhn, m bo thc hin
mc tiu, phi hp vi nhng ngi v b phn khc s dng ti u ngun lc ca
doanh nghip.
Quyn hn v trch nhim:
i hi ca cng vic:
Trnh ti thiu:
Nhng m t nh vy c th gip ch nhiu cho cng tc t chc. Khi v tr c phn
tch, nhim v v trch nhim c lm r th nhng cng vic chng cho ln nhau hay
b b st c pht hin. Li ch su xa ca cng tc m t v tr nm s hng dn
dnh cho cng tc bi dng nhng nh qun tr mi.
S phn b quyn hn quyt nh
L cng c hiu qu nht xc nh r cc mi quan h quyn hn trong t chc, qua
cho thy ai c quyn k duyt cc quyt nh c lin quan ti vic thc hin mt
nhim v nht nh.
Nhim
vu
Quyn han cua cac v tr quan tr
Trng
b phn
Trng
phong nhn
s
Giam c
1. Quan tr
nhn s
- Tuyn
nhn vin
- Tin
lng
- Chon
ngi c
tham gia thi
tuyn
- ngh
danh sach
tng lng
- Quyt nh
danh sach trung
tuyn
- Quyt nh
danh sach tng
lng
- Ph chun
quyt nh
tuyn.
- Ph chun
quyt nh tng
lng.
89
CU HI N TP CHNG BN
1. Chc nng t chc c hiu nh th no? Hy hnh dung hot ng qun
tr nu khng c chc nng t chc s ra sao?
2. C cu t chc l g? Mt c cu t chc s th hin nhng ni dung g?
3. Trnh by cc m hnh c cu t chc? u nhc im ca tng m hnh?
4. Chuyn mn ha l g? Ti sao chuyn mn ha l ni dung quan trng
trong thit k t chc?
5. Trnh by qu trnh thit k c cu t chc? Khi thit k c cu t chc cn
ch nhng vn g?
6. Tm hn qun tr l g? V sao cn phi xem xt tm hn qun tr trong t
chc?
7. Quyn hn l g? C my loi quyn hn trong t chc?
8. Nu nhng nhn t nh hng n vic thit lp mt c cu t chc?
90
Chng nm - Lnh o
C
E
O
91
I. MT S VN C BN CA CNG TC LNH O
1. Khi nim
Lnh o l vic nh ra ch trng ng li, mc ch, tnh cht, nguyn tc hot
ng ca mt h thng trong cc iu kin mi trng nht nh. Nh vy, Lnh o l
qu trnh gy cnh hng n cc hot ng ca mt c nhn hay mt nhm nhm t
c mc ch trong tnh hung nht nh.
Phng thc gy nh hng n ngi khc: Bng quyn lc, bng nhng tc ng
nh hng n quyn li ca nhng ngi khc, bng uy tn, s thuyt phc, bng s
gng mu, s ng vin, th on,
T nh ngha trn ta c th rt ra cc c im cn lu ca khi nim lnh o.
- Lnh o l mt h thng t chc, n gm nm yu t: Ngi lnh o, ngi b
lnh o, mc ch ca h thng, cc ngun lc v mi trng.
+"Ngi lnh o" l ngi hoc tp th thuc ch th qun tr, gi v tr vch ra
ng li, mc ch ca h thng, h khng ch, chi phi h thng.
+ Ngi b lnh o l c nhn, tp th v cc con ngi trong h thng phi phc
tng v thc hin cc mc tiu v nguyn tc t chc m ngi lnh o ra.
+ Mc ch ca h thng (hay t chc) l nhng mc tiu di hn mang tnh nh
hng lu di m h thng phn u t ti trong tng lai xa, n c c th ho thnh
cc mc tiu c th v ngn hn nhm qui t mi ngun lc v con ngi trong h thng.
+ Cc ngun lc l cc yu t u vo cn thit v thuc phm vi chi phi, s dng
ca h thng, c ngi lnh o s dng t n cc mc tiu c th.
+ Mi trng ca h thng l cc rng buc, cc ro cn, cc h thng m h
thng c quan h tc ng hiu chng (c lc h thng l thuc n, c lc h thng tc
ng mang tnh lin kt vi n cng tn ti v pht trin, c lc h thng tm cch
khng ch v loi b n)
- Lnh o l mt qu trnh, n bin chuyn tu thuc vo mi quan h v cch x
l gia nm yu t trong mt thi gian v khng gian nht nh, c lc ngi lnh o
ch ng khng ch cc yu t kia, c lc ngc li ngi lnh o b chi phi bi cc
yu t .
- Lnh o l hot ng qun tr mang tnh phn tng. l qu trnh ngi lnh
o thng qua quyn lc v nh hng ca mnh to ra mt b my tin hnh cc hot
ng qun tr.
- Lnh o gn lin vi s phc tng ca ngi di quyn. Ngi lnh o l
ngi phi c cp di tun th mnh lnh ca mnh. Mt khi ngi lnh o khng
cn c kh nng bt ngi khc phc tng th s nghip lnh o ca h coi nh kt
thc.
Cc hot ng lnh o c bn l:
+ Ch o: Cung cp cc ch dn v gim th vic hon thnh nhim v ca nhn vin
mc cao nht
+ Gi : Hng dn, gii thch cc quyt nh, vch ra hng tc nghip v gim st
nhn vin thc hin.
92
+ H tr - ng vin: To iu kin thun li v mi mt cho cc c gng ca nhn
vin nhm hon thnh nhim v v chia s trch nhim vi h trong vic la chn quyt
nh, to cho nhn vin c hi tho mn cao nht trong cng vic.
+ n c: Thc y nhn vin hon thnh cng vic
+ Lm gng trong mi s thay i
+ U quyn: Trao trch nhim, quyn quyt nh v gii quyt vn cho nhn vin.
Nhng nh lnh o thnh cng nht bit h l ai v s khng c gng "un" mnh
tr thnh nhng ngi khng phi l h.
2. Ni dung lnh o
Mt nh lnh o mun thnh cng phi hiu r v thc hin thnh cng cc ni dung
sau:
Hiu r con ngi trong h thng
y l ni dung u tin ht sc quan trng m ngi lnh o phi nm vng
c th a ra cc quyt nh v la chn ng cc phng php lnh o. Hiu r con
ngi l mt iu kh, nhng p ng hp l cc i hi ca con ngi cng kh
khn hn. iu ny do cc nguyn nhn sau:
- Tnh a dng v nhu cu ca con ngi.
- Kh nng c hn ca ngi lnh o h thng.
- Vic p ng nhu cu ca tng ngi b rng buc bi cc chi phi ca nhu cu
chung ca c h thng v ca cc h thng bn ngoi c lin quan.
- Cc con ngi trong h thng b phn tch theo cc nhm c tnh c lp tng
i trong h thng, chnh s tc ng trong nhm cng lm cho nhu cu v ng c ca
mi ngi b tc ng nht nh, rt kh lng ht x k c hiu qu.
a ra cc quyt nh lnh o thch hp
Sn phm ca ngi lnh o suy ti cng l cc quyt nh nhng chng ta bit,
quyt nh l hnh vi sng to ca ngi lnh o nhm nh ra chng trnh, tnh cht
hot ng ca cc b phn v c nhn trong h thng nhm t ti mc tiu nh.
Xy dng nhm lm vic
y cng l mt ni dung quan trng ca hot ng lnh o h thng. Trong iu
kin hot ng vi quy m ng ngi, vic phn cp v phn cng qun tr l mt yu
t khch quan, y l nguyn tc chuyn mn ho trong qun tr.
Trong mi h thng thng thng c phn chia thnh nhng phn h v nhm
nh, mi phn h v nhm ny bao gm mt s ngi hot ng theo cng mt nhm
chc nng nghip v. Mi nhm, mi phn h ny khng c t chc tt v khng c
hnh thnh mi dy lin h cht ch vi cc nhm v phn h th kh c th em li kt
qu hot ng chung tt p ca c h thng. c cc nhm v phn h tt l trch
nhim khng nhng ca ngi lnh o.
D kin cc tnh hung v tm cch ng x tt
Qu trnh lnh o h thng hot ng l qu trnh hng ti mc tiu, vin cnh
trong tng lai; m tng lai th ngi lnh o kh c th khng nh c, v n tu
thuc vo din bin xy ra trong ni b h thng cng nh mi trng y li bn ngoi.
93
Cho nn ngi lnh o phi tnh to vch ra mi tnh hung c th xa ra, i chiu vi
mc ch v mc tiu mong mun, cn c vo thc t kh nng, c hi v ngun lc c
th c c i ph vi mi tnh hung.
Giao tip v m phn
y cng l mt ni dung quan trng ca ngi lnh o khi thc hin chc nng
lnh o. Qu trnh lnh o l qu trnh tip xc v lm vic vi con ngi thng qua
hot ng giao tip v m phn, cho nn ngi lnh o khng thc hin tt ni dung
ny th kh c th a h thng ginh ly cc mc tiu mong mun.
II. NHU CU V NG C THC Y
1. Nhu cu
Nhu cu l trng thi tm l m con ngi cm thy thiu thn khng tho mn v
mt ci g mong c p ng n. Nhu cu gn lin vi s tn ti v pht trin ca
con ngi cng ng, tp th v x hi.
Nhu cu c nhiu loi v c th gp thnh ba nhm ln: Nhu cu tinh thn, nhu cu
vt cht, nhu cu x hi. Vic tha mn cc nhu cu c th c p ng qua nhiu
phng thc khc nhau: Cng ng tp th, c nhn, x hi t hnh thnh nu cc li
ch ca con ngi.
i vi con ngi c th khc nhau trong x hi, vic thc hin nhu cu mang nhng
dng v khc nhau, vi nhng quan im khc nhau v c ch ch khc nhau. Vic x l
nhu cu khc nhau.
- Li ch l kt qu m con ngi c th nhn c qua cc hot ng ca bn
thn, cng ng, tp th, x hi nhm tho mn nhu cu ca bn thn.
- Li ch bao gm nhiu loi v c th gp thnh li ch tinh thn li ch vt cht,
li ch c nhn, li ch tp th, li ch cng ng, li ch x hi.
- Li ch c vai tr to ln trong qun tr, n to ra ng lc mnh m, cho cc hot
ng nht nh ca con ngi, n buc con ngi phi ng no, cn nhc, tm ti cc
phng thc thc hin c hiu qu nht cc mc tiu tho mn nhu cu ca mnh.
2. ng c thc y
ng c l mc ch ch quan ca hot ng ca con ngi l ng lc thc y con
ngi hnh ng nhm p ng cc nhu cu t ra.
Nu mc ch t ra khng phng hi n mc ch ca ngi khc v ca x hi th
thc hin mc ch c x hi chp nhn. Cn nu mc ch t ra gy thit hi
n mc ch ca ngi khc ca cng ng, ca x hi th n s b cn ph, ln n.
Vic qun tr con ngi ch c th thnh cng khi con ngi lnh o to ra c mt
ng c chung, mt li ch chung, mt mc tiu chung gn b ng o con ngi trong
h thng li m thi.
Qu trnh con ngi, thc hin nhu cu l mt qu trnh phc tp tch cc v ph hp
vi cc i hi ca cc quy lut khch quan.
Nhu cu con
ngi
Chun mc cua
h thng
Kha nng cu
th
Muc tiu
ng c
Phng thc hoat
ng
Hiu qua
Con
ngi
Mi trng bn
ngoai
Hnh 20 - Qua trnh thc hin nhu
cu
94
Trong :
- Chun mc: L nhng yu cu, rng buc m tng th h thng nh ra, i hi
con ngi phi tun th trong mi giai on pht trin nht nh ca h thng. Chun
mc ny gm nhng gi tr t tng mang tnh bao qut nht c i a s con ngi
trong h thng v x hi mi giai on pht trin nht nh tn ng hnh thnh cc
quan nim v ci li, ci hi, ci ng, ci sai, ci tt, ci p, ci xu.
- Kh nng: Bao gm nng lc c nhn, v tr v mi quan h ca h trong h
thng mi thi im.
- Mc tiu: L kt qu d nh cho cc hot ng ca con ngi trong nhng
khong thi gian nht nh.
- Phng thc hnh ng: L th on, cch thc con ngi hot ng t c
mc tiu ra.
- Hiu qu hnh ng: L cch nh gi phng thc hnh ng ca con ngi.
Qu trnh qun tr chnh l qu trnh ngi lnh o tc ng ln cc bc ca qu
trnh x l nhu cu ca mi c nhn, nhm, theo hng to c ng lc mnh v cng
chiu cho h thng. l vic hon thin khng ngng cc chun mc bao gm cc hot
ng nhm lm cho con ngi nh gi c chun xc nng lc ca mnh v cc rng
buc quy nh, cc iu c lm, cn lm trong phng thc hot ng ca con ngi.
Nhu cu v ng c mi con ngi trong qun tr s chi phi h trong qu trnh hot
ng. C ngi t cho mnh mt mc tiu nhu cu qu ln vt qu kh nng ca h v
do s phi xm ln, chim ot li ch ca ngi khc. C ngi hot ng v ng c
ch k; ci n, ci ti ca h ln t ci siu ti v v th h tr thnh c c, tn bo, ch
p ng loi t c mc tiu xu xa ca mnh,... Tt c nhng iu trn phi c
cc nh qun tr lu tm x l, bo m duy tr s cng bng ca vic pht trin; ng
thi vn phi to ng lc cho h thng i ln.
III. CC L THUYT V NG C THC Y
1. Hc thuyt phn cp nhu cu
95
Theo A. Maslow (nh tm l hc ngi M), nhu cu ca con ngi ph hp vi s
phn cp t nhu cu thp nht n cao nht. Khi mt nhm cc nhu cu c tho mn
th loi nhu cu ny khng cn l ng c thc y na.
- Nhu cu sinh l (vt cht): L nhng nhu cu c bn c th duy tr bn thn cuc
sng con ngi (thc n, mc, nc ung, nh ...) A.Maslow quan nim rng nhng
nhu cu ny cha c tho mn n mc cn thit c th duy tr cuc sng th
nhng nhu cu khc s khng thc y c mi ngi.
- Nhu cu v an ton: L nhng nhu cu trnh s nguy him v bn thn v s e
da mt vic, mt ti sn.
- Nhu cu x hi (v lin kt v chp thun): Do con ngi l thnh vin ca x hi
nn h cn c ngi khc chp nhn.
- Nhu cu c tn trng: Theo A. Maslow, khi con ngi bt u tho mn nhu cu
c chp nhn l thnh vin trong x hi th h c xu th t trng v mun c ngi
khc tn trng. Nhu cu loi ny dn ti s tho mn nh quyn lc, uy tn, a v v
lng t tin.
- Nhu cu t hon thin: A. Maslow xem y l nhu cu cao nht trong cch phn
cp ca ng. l s mong mun t ti ch m mt ngi c th t ti. Tc l lm
cho tim nng ca mt ngi t ti mc ti a v hon thnh c mt mc tiu no .
Nh vy, theo thuyt ny, th trc tin cc nh lnh o phi quan tm n cc nhu
cu vt cht, trn c s m nng dn ln cc nhu cu bc cao.
M t v d
Tim nng ca mt ngi Dng kh nng n mc
cao nht
Cm nhn tt v bn thn Thng chc & nhn bit
Tng tc x hi, tnh yu ng phi, nhm
Bo him, n nh m bo cng vic, sc kho
n, nc ung, nh caLng c bn mua
2. Hc thuyt ERG (Existence Relatedness Growth)
Clayton Alderfer gio s i hc Yale tin hnh sp xp li nghin cu ca
A.Maslow a ra kt lun ca mnh. ng cho rng hnh ng ca con ngi bt ngun t
nhu cu - cng ging nh cc nh nghin cu khc - song ng cho rng con ngi cng
mt lc theo ui vic tho mn 3 nhu cu c bn: Nhu cu tn ti, nhu cu quan h, nhu
cu pht trin.
- Nhu cu tn ti (Existence needs) Bao gm nhng i hi vt cht ti cn thit cho
s tn ti ca con ngi, nhm nhu cu ny c ni dung ging nh nhu cu sinh l v
nhu cu an ton ca A.Maslow.
Thap nhu cu cua
Maslow

T
hoan thin
c tn
trong
Xa hi
An toan
Nhu cu sinh l
96
- Nhu cu quan h (Relatedness needs) L nhng i hi v quan h tng tc qua
li gia cc c nhn. Nhu cu quan h bao gm nhu cu x hi v mt phn nhu cu t
trng ca A.Maslow.
Nhu cu pht trin(Growth needs) L i hi bn trong ca mi con ngi cho s pht
trin c nhn, n bao gm nhu cu t th hin v mt phn nhu cu t trng.
iu khc bit hc thuyt ny l Clayton Alderfer cho rng con ngi cng mt lc
theo ui vic tho mn tt c cc nhu cu ch khng phi ch mt nhu cu nh quan
im ca A.Maslow. Hn na, thuyt ny cn cho rng khi mt nhu cu no b cn tr
v khng c tho mn th con ngi c xu hng dn n lc ca mnh sang tho mn
cc nhu cu khc. iu ny gii thch khi cuc sng kh khn con ngi c xu hng gn
b vi nhau hn, quan h gia h tt hn v h dn n lc u t cho tng lai nhiu
hn.
3. Hc thuyt hai yu t
Frederick Herzberg pht trin mt l thuyt v ng c thc y ph bin khc l
thuyt hai yu t. Trn c s phng vn hng trm nhn vin vo nhng thi im khc
nhau, khi h c kch thch cao lm vic v nhng lc khng c kch thch,
ng thi xem xt tc ng ca nhng kch thch ny em li s tha mn hay khng
tha mn ca h trong cng vic nh th no t a ra nhng khm ph v l ni
dung c bn ca hc thuyt hai yu t ca ng.
L thuyt ny c minh ha trong m hnh sau y
Nhn t thc y Nhn t duy tr
- Thnh tu
- S cng nhn
- Bn thn cng vic
- Trch nhim
- S thng tin
- S pht trin
- Gim st
- Chnh sch cng ty
- Mi quan h vi gim st vin
- iu kin lm vic
- Lng
- Mi quan h vi ng nghip
- Mi quan h vi nhn vin
- S an ton
Hon ton tha mn Trung lp Hon ton bt mn
Th nht l nhng nhn t duy tr, n lin quan n s khng tha mn ca nhn
vin i vi cng vic. Khi cc yu t duy tr khng c thc hin th nhn vin khng
c tha mn. Tuy nhin, cc yu t duy tr c m bo tt th iu ch n gin l
loi b s khng tha mn, ch khng phi t n em li s tha mn hay n lc trong
cng vic ca ngi nhn vin.
Th hai l nhng nhn t thc y, l nhng yu t lin quan n nhu cu cp cao.
F.Herzberg cho rng, khi khng c ng lc thc y th nhn vin vn lm vic bnh
thng, nhng khi c s hin din ca cc yu t thc y th nhn vin tch cc v tha
mn hn.
97
Hai yu t hon ton khc nhau ny gp phn to nn hnh vi ca nhn vin v nh
hng n thi ca h i vi cng vic. Nm gia hai yu t ny l s trung lp, iu
c ngha l nhn vin khng th hin r s tha mn hay khng tha mn ca mnh.
IV. CC L THUYT V HNH VI
1. Thuyt X, Y
Da trn gi thit v bn cht ca con ngi m Douglas McGregor a ra hc thuyt
X v hc thuyt Y vo nm 1957.
Cc gi thit ca hc thuyt X
- Mt ngi bnh thng c c cm v cng vic v lng trnh n nu c th
- V c im khng thch lm vic ca con ngi, nn mi ngi u b p buc,
iu khin, hng dn v e da bng cc hnh pht buc h phi ht sc c gng
t c nhng mc tiu ca t chc.
- Ngi bnh thng bao gi cng thch b lnh o, mun trn trnh trch nhm,
c t hoi bo v ch mun an thn.
Do vy, buc h lm vic cc nh qun tr phi tc ng n t bn ngoi i vi
hnh vi ca nhn vin thm ch e da bng cc hnh pht. Qun tr vin phi gim st
cht ch, to nn lut l v phn thng i vi nhn vin.
Cc gi thit ca hc thuyt X
- iu khin t bn ngoi hoc e da bng hinh pht khng phi l cch duy nht
buc con ngi lm vic. Con ngi s t ch v t lnh o bn thn t nhng
mc tiu ca t chc m h c giao ph.
- Cc phn thng lin quan n kt qu ca nhn vin ng vai tr quan trng
trong vic giao ph trch nhim thc hin mc tiu
- Trong nhng iu kin thch hp, ngi bnh thng khng ch chu trch nhim
m bit cch chp nhn trch nhim v pha mnh.
- Khng t ngi c kh nng pht huy tt tr tng tng, ti nng v s sng to.
Trong iu kin nn cng nghip hin i, ch c mt phn tr thc ca con ngi bnh
thng c s dng.
T cc gi thit ny hnh vi ca nh qun tr l
Nh qun tr phi chu trch nhim cho vic sp xp cc yu t nh ti chnh,
nguyn vt liu, trang thit b, con ngi trong doanh nghip
Nhn vin s khng th ng hay i ngc vi yu cu ca t chc. H tr nn c
nhiu kinh nghim trong qu trnh cng tc ti t chc ca mnh. Hy cho h t iu
khin, t ch huy ly bn thn hng n t c mc tiu ca t chc.
Nh qun tr khng p t i vi nhn vin, h phi pht hin v hng mi
ngi theo hng mnh cn.
Nhim v thit yu ca nhng nh qun tr l sp xp cc phng thc v iu
kin trong vic iu hnh mi ngi t c mc tiu mt cch tt nht. Bng cch ny
h phi hng chnh bn thn mnh n vic t c cc mc tiu ra.
2. Cc hnh vi lnh o (Phong cch lnh o in hnh)
a, Phong cch c on
Nh lnh o c khuynh hng tp trung quyn lc, cng b phng php lm vic,
ra quyt nh n phng v hn ch s tham gia ca nhn vin. Phong cch lnh o
98
ny thng thch hp i vi nhn vin mi, nhn vin cp thp, nhn vin khng chu
trch nhim cao v thng c dng nhiu trong cc tnh hung khn cp.
b, Phong cch dn ch
Nh qun tr c khuynh hng i hi s tham gia ca nhn vin vo qu trnh ra
quyt nh, khuyn khch s tham gia trong vic quyt nh mc tiu v phng php
lm vic, v s dng thng tin phn hi nh l c hi hng dn nhn vin. Kiu dn
ch c th c phn loi su hn theo hai cch l t vn v tham gia.
Nh lnh o t vn dn ch tm kim u vo, lng nghe s quan tm v nhng vn
ca nhn vin nhng quyn quyt nh cui cng vn thuc nh lnh o.
Nh lnh o tham gia dn ch thng cho php nhn vin quyn tham gia quyt nh
vn , ti y, quyt nh c a ra bi nhm v nh lnh o cung cp mt u vo
cho nhm.
c, Phong cch t do
Nh lnh o thng giao ton quyn ra quyt nh cho nhn vin, cho php h hon
thnh cng vic theo cch thc h thy thch hp. Nh lnh o khng can thip m n
gin ch cung cp ti liu cn thit v tr li nhng cu hi.
99
CU HI N TP
1. Th no l nh lnh o? hot ng lnh o c nhng ni dung g?
2. iu g lm cho nh lnh o ny khc bit i vi cc nh lnh o khc?
3. Th no l nhu cu v ng c thc y? Tm hiu nhu cu v ng c thc y c
ngha nh th no trong cng tc lnh o?
4. Trnh by ni dung cc hc thuyt v ng c thc y. C th a ra nhng nhn
xt g i vi cc hc thuyt ny?
5. Trnh by ni dung cc hc thuyt v hnh vi. Trong cc phong cch lnh o in
hnh hin nay, nh lnh o nn s dng phong cch no l ph hp nht?
6. iu g s xy ra nu tch ri khi chc nng lnh o ra khi chc nng qun tr?
7. Phn bit nh lnh o v nh qun tr? im khc nhau c bn l g?
8. Cch vn dng hc thuyt phn cp nhu cu ca A.Braham Maslow vo t chc?
Mt ngi mi n v mt ngi lu trong t chc th chc nng no thng tr nn
ni tri i vi h?
100
Chng su - Kim tra
101
I. KIM TRA V VAI TR CA KIM TRA
1. Khi nim
Kim tra l thc hin quy trnh o lng, nh gi sai lch v iu chnh vic thc
hin nhm t c cc mc tiu d kin.
Kim tra l chc nng quan trng ca nh qun tr. Tnh cht quan trng ca kim tra
c th hin trn c hai mt. Mt mt kim tra l cng c quan trng nh qun tr
pht hin ra nhng sai st v c bin php iu chnh. Mt khc thng qua kim tra, cc
hot ng s c thc hin tt hn v gim bt c sai st c th ny sinh. Thng
thng ngi ta ch ch n ngha th nht ca kim tra v cho rng mi hot ng
u khng trnh khi nhng sai st v kim tra l bc cui cng hn ch tnh trng
ny. iu ng nhng cha v trong thc t kim tra c tc ng rt mnh ti cc
hot ng. Mt cng vic s chc chn ny ra nhiu sai st hn nu n khng c theo
di, gim st thng xuyn. iu khng nh rng kim tra khng ch l giai on
cui cng trong qu trnh hot ng ca h thng hay l khu sau cng ca chu trnh qun
tr kim tra khng phi l hot ng an xen m l mt qu trnh lin tc v thi gian v
bao qut v khng gian. N l yu t thng trc ca nh qun tr mi ni, mi lc.
2. Vai tr
- Kim tra l nhu cu c bn nhm hon thin cc quyt nh trong qun tr, kim tra
thm nh tnh ng sai ca ng li, chin lc, k hoch, chng trnh v d n, tnh
ti u ca c cu t chc qun l, tnh ph hp ca cc phng php m cn b qun tr
s dng a doanh nghip tin ti mc tiu ca mnh.
- Kim tra m bo cho cc k hoch c thc hin vi hiu qu cao. Trong thc t,
nhng k hoch tt nht cng c th khng c thc hin nh mun. Cc nh qun tr
cng nh cp di ca h u c th mc sai lm v kim tra cho php ch ng pht
hin sa cha cc sai lm trc khi chng tr nn nghim trng mi hot ng ca
doanh nghip c tin hnh theo ng k hoch ra.
- Kim tra gip h thng theo st v i ph vi s thay i ca mi trng. Thay i
l thuc tnh tt yu ca mi trng th trng lun bin ng, cc i th cnh tranh lin
tc gii thiu cc sn phm mi thu ht khch hng, cc vt liu v cng ngh mi
c pht minh; cc k hoch, chnh sch v php lut nh nc c ban hnh, iu
chnh.
Chc nng kim tra gip cc nh qun tr lun nm c bc tranh ton cnh v mi
trng v c nhng phn ng thch hp trc cc vn v c hi thng qua vic pht
hin kp thi nhng thay i ang v s nh hng n sn phm v dch v ca doanh
nghip.
- Kim tra to tin cho qu trnh hon thin v i mi. Vi vic nh gi cc hot
ng. Kim tra khng nh nhng gi tr no s quyt nh s thnh cng ca doanh
nghip trong sn xut kinh doanh. Nhng gi tr s c tiu chun ho tr thnh
mc ch, mc tiu, quy tc, chun mc cho hnh vi ca cc thnh vin trong h thng
(hay doanh nghip)
102
Tm li, kim tra khc phc tnh ngu nhin trong h thng qun tr, m bo cho s
y quyn, l iu kin khng th thiu c trong qu trnh qun tr theo mc tiu
(MBO)
II. TIN HNH KIM TRA
1. Xy dng h thng cc tiu chun ca kim tra
Tiu chun kim tra l nhng chun mc m cc c nhn tp th v doanh nghip phi
thc hin m bo cho ton b doanh nghip hot ng c hiu qu.
Cc tiu chun ca kim tra rt phong ph do tnh cht c th ca doanh nghip, cc
b phn v con ngi, do s a dng ca cc sn phm v dch v c to ra v do
v vng cc k hoch, chng trnh xy dng. C cc dng tiu chun kim tra c bn
sau:
- Cc mc tiu ca doanh nghip, lnh vc, b phn v con ngi mc tiu l nhng
tiu chun kim tra tt nht v l thc o s thnh cng ca cc k hoch; l cn c
nh gi kt qu hot ng ca doanh nghip v mc hon thnh ngha v c giao
ca cc tp th, cc phn h v c nhn.
- Cc tiu chun thc hin chng trnh: L c s nh gi vic thc hin cc chng
trnh mc tiu nh chng trnh pht trin sn phm mi, chng trnh ci tin cht
lng sn phm chng trnh thay i nhn hiu. Ngoi mc tiu, ngi ta c th dng
cc ch tiu thi hn v chi ph cc ngun lc thc hin chng trnh theo thi gian.
- Cc ch tiu cht lng i vi sn phm v dch v
- Cc nh mc kinh t k thut i vi qu trnh sn xut v phn phi sn phm; nh
s gi lao ng cho mt n v sn phm. Chi ph cho mt n v sn phm hoc dch v.
- Cc tiu chun v vn: L c s o lng s thc hin vn u t trong cc doanh
nghip nh khon thu hi trn vn u t, t l gia cc khon n hin c vi ti sn hin
c, gia cc khon u t c nh v tng u t.
- Cc tiu chun thu nhp nh lng bn trung bnh trn mt khch hng trong mt
khu vc th trng cho trc.
* Yu cu ca h thng kim tra:
H thng kim tra cn c thit k theo cc k hoch
Kim tra phi mang tnh ng b
Kim tra phi cng khai, chnh xc v khch quan.
Kim tra cn ph hp vi t chc v con ngi trong h thng
kim tra cn phi linh hot v c a dng hp l.
kim tra cn c hiu qu
kim tra c trng im
a im kim tra.
2. o lng v nh gi s thc hin
- d bo c nhng sai lch trc khi chng tr nn trm trng, ngoi kt qu
cui cng ca hot ng, vic o lng nhiu khi phi thc hin i vi u vo ca hot
ng, nhng du hiu v thay i c th nh hng n kt qu ca tng giai on hot
ng nhm tc ng iu chnh kp thi.
103
- rt ra nhng kt lun ng n v hot ng v kt qu thc hin cng nh
nguyn nhn ca nhng sai lch, vic o lng c lp i lp li bng nhng cng c
hp l. Tn s ca s o lng ph thuc vo dng hot ng b kim tra.
- C th ngi tin hnh gim st, o lng s thc hin vi ngi nh gi v ra
quyt nh iu chnh c th khc nhau nn phi xy dng c mi quan h truyn
thng hp l gia h.
Cc ngun thng tin dng o lng kt qu thc hin:
Kt qu quan st c nhn
Cc bo co thng k
Bo co ming
Bo co bng vn bn
Thng bo kt qu o lng
Kt qu o lng phi c thng bo n cc i tng sau:
Ngi ph trch trc tip b phn hay cng vic v ang kim tra bi
chnh h s thc hin cc cng vic iu chnh cn thit.
Cp trn trc tip ca b phn hay ngi c kim tra h bit gip
cp di khi cn thit.
Cc n v c lin quan, nh hng n hnh ng iu chnh sau ny.
Cng vic y l xem xt s ph hp gia kt qu o lng so vi h tiu chun
- Nu s thc hin ph hp vi cc tiu chun, nh qun tr c th kt lun mi vic
vn din ra theo ng k hoch v khng cn s iu chnh.
- Nu kt qu thc hin khng ph hp vi tiu chun th s iu chnh c th l cn
thit. Lc ny phi tin hnh phn tch nguyn nhn ca s sai lch v nhng hu qu ca
n i vi hot ng ca doanh nghip i ti kt lun cn thit iu chnh hay khng
v nu cn th xy dng mt chng trnh iu chnh c hiu qu.
- Nu cc tiu chun c vch ra mt cch thch hp v nu cc phng tin o
lng c kh nng xc nh mt cch chnh xc kt qu hot ng th vic nh gi s
thc hin thc t hoc tng lai l vic tng i d dng. Tuy nhin, c nhiu hot ng
kh xc nh tiu chun chnh xc v cng kh o lng, d bo s thc hin.
3. iu chnh cc hot ng
iu chnh l nhng tc ng b sung qu trnh qun tr khc phc nhng sai lch
gia s thc hin hot ng so vi mc tiu, k hoch nhm khng ngng ci tin hot
ng.
Qu trnh iu chnh phi tun th nhng nguyn tc sau:
- Ch iu chnh khi tht s cn thit.
- iu chnh ng mc , trnh tu tin, trnh gy tc dng xu.
- Phi tnh ti hu qu sau khi iu chnh
- Trnh l thi c, trnh bo th
- Tu iu kin m kt hp cc phng php iu chnh cho hp l.
hot ng iu chnh t kt qu cao cn xy dng mt chng trnh iu chnh,
trong tr li cc cu hi sau:
- Mc tiu iu chnh?
- Ni dung iu chnh?
104
- Ai tin hnh iu chnh?
- S dng nhng bin php, cng c iu chnh?
- Thi gian iu chnh?......
Nh vy quyt nh iu chnh cng l mt dng quyt nh thng xuyn xy ra
trong qun tr. i khi ch mt quyt nh nh m kp thi cng c th em n cho qun
tr hiu qu cao.
III. CC HNH THC KIM TRA
1. Xt theo qu trnh hot ng
- Kim tra trc hot ng: c tin hnh m bo ngun lc cn thit cho mt
hot ng no c ghi vo ngn sch v c chun b y c v chng loi,
s lng, cht lng.
- Kim tra kt qu ca tng giai on hot ng: c tin hnh c th iu chnh
kp thi trc khi xy ra hu qu nghim trng. Dng kim tra ny ch c hiu lc nu
cc nh qun tr c c thng tin chnh xc, kp thi v nhng thay i ca mi trng
v v hot ng.
- Kim duyt (kim tra c hoc khng): L hnh thc kim tra trong cc yu t
hay giai on c bit ca hot ng phi c ph chun hay tho mn nhng iu kin
nht nh trc khi s vn hnh c tip tc.
- Kim tra sau hot ng: o lng kt qu cui cng ca hot ng.
Bn dng kim tra trn u l cn thit v c p dng tng hp thc hin cc
mc tiu ca doanh nghip. Tuy nhin hin nay ngi ta c bit nhn mnh ti tm quan
trng ca nhng dng kim tra lng trc.
2. Theo mc tng qut ca ni dung kim tra
- Kim tra ton b: Nhm nh gi vic thc hin mc tiu, k hoch ca doanh
nghip mt cch tng th.
- Kim tra b phn: Thc hin i vi tng lnh vc, b phn, phn h c th ca
doanh nghip.
- Kim tra c nhn: Thc hin i vi nhng con ngi c th trong doanh nghip.
3. Theo tn sut ca cc cuc kim tra
- Kim tra t xut.
- Kim tra nh k c thc hin theo k hoch nh trong tng thi gian.
- Kim tra lin tc: L gim st thng xuyn trong mi thi im i vi i tng
kim tra.
4. Theo mi quan h gia i tng v ch th cuc kim tra
- Kim tra: L hot ng kim tra ca lnh o doanh nghip v cc cn b chuyn
nghip i vi i tng qun tr.
- T kim tra: L vic pht trin nhng nh qun tr v nhn vin c nng lc v c
thc k lut cao, c kh nng gim st bn thn v p dng thnh tho kin thc, k
nng, k xo hon thnh cc mc tiu k hoch vi hiu qu cao.
105
CU HI N TP
1. Th no cng tc kim tra trong t chc? V sao ni kim tra l mt qu trnh?
2. C phi kim tra l chc nng cui cng trong cc chc nng qun tr, c ngha l
khi cc chc nng khc hon thnh xong th mi n kim tra?
3. Trnh by tin trnh tin hnh kim tra?
4. Cc hnh thc kim tra? Nh qun tr trong mi trng nng ng nh ngy nay
cn ch g n cc hnh thc kim tra trong t chc?
5. Vai tr ca kim tra? Yu cu ca mt h thng kim tra l g?
106
Chng by - Vn ho cng ty v nhm
107
I. VN HO CNG TY
1. Khi nim
Mi t chc u c mt n np nh hng cho phn ln cng vic ni b. N nh
hng n phng thc quyt nh ca nh qun tr, quan im ca h i vi cc chin
lc v iu kin mi trng ca t chc. N np c th l cc nhc im gy ra s
cn tr cho t chc trong vic hoch nh v thc hin chin lc hoc l u im thc
y cc hot ng . Cc t chc c n np mnh, tch cc c nhiu c hi thnh
cng so vi cc t chc c n np yu hoc tiu cc.
Vn ho t chc l tng hp cc gi tr, chun mc, kinh nghim, c tnh v bu
khng kh ca t chc m khi lin kt vi nhau to thnh "phng thc m chng ta hon
thnh cng vic ". Thc cht vn ho ca t chc l cch t chc tng tc vi mi
trng.
Trong t chc mi ngi phi tun theo nhng gi tr, chun mc c th no v
thc hin theo n, xem n nh ci "o" thc hin. Theo , mi t chc l mt khng
gian vn ho, c bn sc ring, l nhng gi tr c gy dng ln trong sut qu trnh
tn ti v pht trin ca t chc. Nhng gi tr n su vo hot ng ca doanh nghip
chi phi tnh cm, np suy ngh v hnh vi ca mi thnh vin trong t chc trong vic
theo ui v thc hin cc mc ch.
2. Cu trc
Vn ho t chc c cu thnh bi nhng nhn t sau:
H thng nim. Gm tp hp nhng khi nim v biu tng m da vo cc
thnh vin t chc l gii chnh mnh v gii thch th gii, i tm o l sng.
H thng cc gi tr lin quan n cc chun mc cho php phn bit thc gi,
nh gi tt xu, nhn nh cc tnh hung hot ng c th.
H thng biu hin, bao gm th thc, hnh thc trnh by, k hiu, biu tng,
ngh thut, phong tc tp qun, l hi,... m qua cc tnh cm, nim bc l ra v c
th cm nhn mt cch c th, to nn s ng nht v vn ho trong t chc.
H thng hot ng. Bao gm h thng cc tri thc cng ngh hc (gm c cng
ngh qun l) nhm m bo hiu qu ti u cho cc hot ng thc tin ca t chc.
Mt cch tip cn khc chia cu trc vn ho t chc thnh ba tng:
Tng th nht: bao gm nhng yu t hu hnh, l nhng yu t c th quan st
c, l c s vt cht ca vn ho t chc. Biu hin l lg, ng phc, cch sp xp,
thit k, kin trc,...
Tng th hai: L nhng gi tr c th hin, bao gm nhng nguyn tc, nhng
quy tc ca hnh vi ng x, th ch lnh o, tiu chun ho hot ng ca t chc, nim
tin, gi tr v cch c x. Biu hin l chin lc, quan im, phong tc, tp qun kinh
doanh, nhng quy tc, quy nh chung, mc tiu,...
Tng th ba: l nhng gi thuyt c bn c ngm nh lin quan n mi trng
xung quanh, n nhng mi quan h gia nhng con ngi trong t chc, l tr ct tinh
thn ca t chc. Biu hin l quan nim chung, nim tin, nhn thc,... c mc nhin
cng nhn.
108
3. Vai tr
Vn ho chnh l cch thc mi ngi giao tip vi nhau v vi bn ngoi, th hin
cch m h lm nh th no; un nn, hng dn hnh vi ca mi ngi trong t chc;
to ra nhng nguyn tc v hnh m nu ai khng thc hin s b mi ngi khng chp
nhn v thm ch loi b. Mc d tc ng ca vn ho i vi t chc c c hai hng
tch cc v cn tr nhng rt nhiu chc nng ca n l gi tr i vi t chc cng nh
c nhn hot ng trong t chc.
Vai tr ca vn ho t chc i vi hot ng qun tr
Hot ng qun tr l hot ng ca ch th qun tr tc ng ln i tng b qun tr
thng qua t c mc tiu. Mun lm tt iu ny th nh qun tr cn dng cng
c vn ho thc hin cng vic ca mnh. Mi ngi, nhn vin ca bn s chia s
iu g? iu g l thing ling h c th cng hin ht mnh cho t chc? Vn ho s
dn ng cho bn, cho nh qun tr thnh cng.
Vn ho nh hng n hot ng qun tr ni chung v n tt c cc hot ng chc
nng ca qun tr nh qun tr chin lc, qun tr nhn s, qun tr marketing, qun tr
ti chnh,...
Mt t chc c vn ho mnh s lm tng quyt tm ca cc thnh vin phn u v
gi tr chung, chin lc ca t chc. Tri li, mt nn vn ho yu lm cho nhn vin
cm thy m h, quyt tm v nhit tnh ca nhn vin gim st, mu thun, hn n mt
phng hng. Ni chung, vn ho cho php mi ngi tip cn v trin khai chin lc
nh th no, lm th no thu hiu trong t chc, li ko nhn vin cam kt thc hin
ch khng phi s tham gia n thun theo nhim v. Mt lin kt chin lc - vn ho
l n by mnh cho vic to ra cch ng x nht qun v gip mi ngi lm vic trong
cch thc h tr tm chin lc tt hn. Hnh vi c mi trng vn ho cng ty
chp nhn s pht trin mnh, trong khi , nhng hnh vi khng c chp nhn s b
loi b v chu pht. Mi lin kt gia chin lc - vn ho nui dng, to ng lc cho
mi ngi lm vic ht kh nng ca mnh: cung cp c cu, tiu chun v h thng gi
tr m n hot ng trong , khuch trng hnh nh cng ty mt cch mnh m. Tt c
nhng iu ny lm cho nhn vin cm nhn tt hn v xc thc hn v cng vic v mi
trng lm vic ca h, khuyn khch h cng hin cho s thnh cng ca t chc.
Trong hot ng qun tr nhn lc lm th no thu ht v gi chn ngi ti? Lm
th no pht huy ngun lc con ngi cao nht? Cu tr li s khng loi tr yu t
vn ho t chc m nhng ngi h lm vic hoc sp n lm vic.
Ngay trong lnh vc qun tr ti chnh, uy tn ca cng ty i vi nh nc, cc t
chc tn dng, cc c ng th tnh minh bch, trung thc v thng tin thc trng ti
chnh cng phn nh tm cao ca vn ho t chc. T chc ca bn c th to c nim
tin cho c ng, cc nh u t hay cc t chc tn dng khc hay khng nu anh c mt
bn sc vn ho m h bit rng l cch thc m cng ty bn i x vi bn ngoi.
Vai tr ca vn ho t chc i vi hiu qu hot ng ca t chc
Vn ho t chc tc ng ton din ln cc hot ng ca t chc, to nn c trng,
nhn dng ring ca t chc, xy dng nn tn tui ca mnh. S khc bit th hin
nhng ti sn v hnh nh s trung thnh ca nhn vin, s cam kt, tinh thn ng
109
i,...Vn ho to nn s cam kt v mc tiu chung v gi tr ca t chc, n ln hn li
ch c nhn, gip t chc gii quyt nhng mu thun trong hnh ngy. Vn ho to nn
s n nh trong t chc, gip mi ngi nh hng lm g v khng lm g. C th:
Vn ho gp phn gii quyt mu thun, xy dng khi on kt;
Vai tr trong vic phi hp v kim sot hnh vi ca cc c nhn, b phn hng
n t mc tiu chung;
Gim ri ro trong cng vic hng ngy, trnh mu thun v quyn li, kim sot
cc hot ng trong doanh nghip;
To ng c lm vic ho cc thnh vin trong t chc;
Vn ho cng lm tng li th cnh tranh.
II. NHM
1. Khi nim
Mt nhm c xem l mt tp hp gm hai hay nhiu c nhn c mi quan h ph
thuc v nh hng n nhau t c mc tiu chung. Theo cc hiu thng thng
th mt nhm bao gm cc c trng sau y: nhiu ngi, c tc ng qua li v nh
hng ln nhau, c mc ch chung.
Cc thnh vin ca nhm ph thuc ln nhau, h ph thuc vo nhau hon thnh
mc ch chung ca nhm. S ph thuc ny ch ra rng, cc thnh vin phi tc ng
qua li thng qua i thoi hoc hot ng. Mt nhm c c trng bi iu kin nh
hng qua li ln nhau hn l nh hng v quyn lc c nm gi bi s t ngi.
Trong t chc cc nhm chia lm hai loi l nhm chnh thc v nhm khng chnh
thc. Nhm khng chnh thc hnh thnh da trn cc nhu cu v quan h x hi. Nhng
nhm ny c th h tr, ngn cn hoc khng nh hng n thc hin mc tiu ca t
chc. Nhm chnh thc c hnh thnh do quy ch chnh thc ca t chc to thnh.
Trong gii hn mn hc, chng ta ch nghin cu nhm chnh thc. Tuy nhin, qun
tr h thng thnh cng, nh qun tr phi ch n c hai loi nhm ny.
2. c im thng gp ca nhm
Lan truyn tm l
Lan truyn tm l l hin tng tm l ph bin trong nhm, biu th tc ng
tm l th ng gia cc thnh vin trong nhm v cc s kin, hin tng, c nhn,
nhm hoc h thng. Lc u ch l kin xut ca mt ngi no v mt vn
g . Nu kin ph hp trong mt mc no vi kin ca nhng ngi khc,
n s nhanh chng lan to trong nhm. Lan truyn tm l c th tc ng theo hai hng:
tch cc hoc tiu cc. Nu vic lan truyn tm l tch cc th a li kin c li cho
nhm, v vy, ngi ph trch nhm cn to iu kin cho vic lan truyn thun li.
Ngc li, vic lan truyn cc kin khng c li cho nhm v h thng th cn phi lm
r vn v cng khai gii thch, thuyt phc xo b hin tng i.
Bu khng kh tm l trong nhm
Bu khng kh trong nhm l hin tng tm l biu hin mc hot ng, ho
nhp v cc phm cht tm l ca c nhn con ngi trong nhm, n c hnh thnh t
thi con ngi trong nhm i vi cng vic, ng nghip v ngi lnh o trong h
thng.
110
Bu khng kh trong nhm c th l tt p, th hin s hi ho trong nhm ch
c s thng cm ln nhau trong cng vic, s h hi quyt tm trong hot ng m nh
nng cao nng sut, cht lng, hiu qu lao ng. Ngc li bu khng kh trong
nhm c th l xu, biu hin bi s khng hi lng, s kh hp tc vi nhau trong
nhm.
Hnh vi nhm
Cc nhm l phn h nh nht nm trong h thng, nhm c th xy ra mt hoc
nhiu hnh vi sau:
Hnh vi hng v cng vic: l s nht tr mc tiu, li ch ca nhng ngi
trong nhm cng nhau thc hin thnh cng nhim v ca nhm m h thng giao
ph.
Hnh vi cng c h thng: l hnh vi gn kt mi ngi trong nhm mt
mt lm tt nhim v ca nhm m h thng phn cng, mt khc quan tm cc vic
chung ca h thng, to thun li cho cc nhm khc trong h thng.
Hnh vi cc b c nhn: Trong cc c nhn ca nhm hoc gn kt vi nhau,
bo v nhau trong phm vi nh ca nhm i ngc vi li ch ca c h thng; hoc c
nhn mu thun, xung t ln nhau.
Tm trng nhm:
L trng thi cm xc ca nhm, n c hnh thnh mt cnh t pht, th hin tng
i bn vng sc ca h thn kinh.
Tm trng nhm c th l tch cc (ho hng, phn khi), c th l tiu cc (bi quan,
chn nn, tr tr) nh m tc ng hiu sut lao ng tng hoc gim. Vic hnh thnh
mt tm trng tch cc trong nhm l cng vic c ngha to ln i vi nh qun tr.
Mt nhm cc thi h tt xu ca ngi lnh o nhm h hng, ph hoi (tham ,
lng ph, nnh trn nt di, mu m st hi ln nhau, bao che k xu,) khng th trnh
khi to ra mt tm trng lo u, mt hy vng trong nhm, trit tiu mi ng lc lm vic
trong nhm.
3. Lnh o theo nhm
Lnh o theo nhm l vic u quyn ca ngi lnh o h thng cho cc ngi
ph trch nhm vi s phn cng r rng v quyn hn, trch nhim v li ch i vi
ngi ph trch v nhm c giao.
Trong lnh o theo nhm c mt s nguyn tc sau:
Ngi ph trch nhm phi tho mn nhng iu kin nht nh, c nhn thc
chnh xc v li ch ca nhm v ca h thng, c uy tn, c kh nng tp hp v iu
khin cc thnh vin trong nhm.
Ngi ph trch nhm c phn giao quyn hn, trch nhim v li ch tng
xng.
Ngi ph trch nhm c t do sng to thc hin nhim v ca mnh trong gii
hn ca s u quyn.
Ngi lnh o h thng phi gip cho ngi ph trch nhm to ra cc bin i
theo nh hng pht trin v cng c nhm.
111
4. Xy dng nhm lm vic hiu qu
Nhm lm vic hnh thnh nn mt n v hot ng c bn thng qua mt qu trnh.
Ni dung di y cp n nhng vn c bn ca mt nhm lm vic v xut
nhng cch thc to ra s pht trin.
Pht trin nhm
Thng thng, ngi ta coi s pht trin ca mt nhm c 4 giai on: Hnh thnh,
Xung t, Bnh thng ho, Vn hnh.
Hnh thnh l giai on nhm c tp hp li. Mi ngi u rt gi gn v rt r.
S xung t him khi c pht ngn mt cch trc tip, ch yu l mang tnh cht c
nhn v hon ton l tiu cc. Do nhm cn mi nn cc c nhn s b hn ch bi nhng
kin ring ca mnh v nhn chung l khp kn. iu ny c bit ng i vi mt
thnh vin km quan trng v lo u qu. Nhm phn ln c xu hng cn tr nhng
ngi ni tri ln nh mt ngi lnh o.
Xung t l giai on tip theo. Khi , cc b phi c hnh thnh, cc tnh cch va
chm nhau, khng ai chu li mt bc trc khi gi nanh ma vut. iu quan trng
nht l rt t s giao tip v khng c ai lng nghe v mt s ngi vn khng sn sng
ni chuyn ci m. S tht l, s xung t ny dng nh l mt thi cc i vi nhm
lm vic ca bn nhng nu bn nhn xuyn qua ci b ngoi t t v thy c nhng
li ma mai, cng kch, m ch, c th bc tranh s r hn.
Giai on bnh thng ho: giai on ny, nhm bt u nhn thy nhng li ch
ca vic cng tc cng vi nhau v s gim bt xung t ni b. Do mt tinh thn hp
tc mi hin hu, mi thnh vin bt u cm thy an ton trong vic by t quan im
ca mnh v nhng vn ny c tho lun ci m bn vi ton b nhm. S tin b
ln nht l mi ngi c th bt u lng nghe nhau. Nhng phng php lm vic c
hnh thnh v ton b nhm u nhn bit c iu .
Giai on hot ng tri chy: y l im cao tro, khi nhm lm vic n nh
trong mt h thng cho php trao i nhng quan im t do v thoi mi v c s h tr
cao ca c nhm i vi mi thnh vin v vi cc quyt nh ca nhm.
Theo kha cnh hot ng, nhm bt u mt mc hot ng nh hn mc hot
ng ca mi c nhn cng li v sau t ngt gim xung im thp nht trc khi
chuyn sang giai on Bnh thng h v sau l mt mc hot ng cao hn nhiu
so vi lc mi bt u. Chnh mc hot ng c nng ln ny l l do chnh gii
thch cho vic s dng nhm lm vic ch khng phi n thun l nhng tp hp cc
nhn vin.
K nng lm vic nhm
Nhm lm vic l mt lot nhng thay i din ra khi mt nhm nhng c nhn tp
hp li v hnh thnh mt n v hot ng gn kt v hiu qu. Nu hiu r qu trnh
ny, c th y mnh s hot ng ca nhm.
C hai tp hp k nng m mt nhm cn phi c:
- K nng qun tr
- K nng giao tip gia cc c nhn
112
V vic tng cng hot ng ca mt nhm n gin ch l vic tng cng nm bt
nhng k nng ny
L mt n v t qun, mt nhm phi m nhim mt cch tp th phn ln nhng
chc nng ca mt ngi lnh o nhm. V d nh t chc cc cuc hp, quyt nh
ngn qu, vch k hoch chin lc, thit lp mc tiu, gim st hot ng... Ngi ta
ngy cng nhn ra rng tht l mt iu sai lm khi trng i mt c nhn bt cht phi
m nhim vai tr qun l m khng c s tr gip; trong mt nhm lm vic th iu ny
cng tr nn ng hn. Ngay c khi c nhng nh qun l thc s trong nhm, u tin
h cng phi ng vi mt phng thc v sau l thuyt phc v o to nhng
ngi cn li trong nhm.
L mt tp hp nhiu ngi, mt nhm cn phi n li mt s cung cch v k nng
qun l c bn. V trnh tnh trng khng tun lnh v xung t, ngi cn nm
c nhng cch thc qun l tt v c nhm cn phi bit cch thc hin nhng cch
thc ny m khng gy ra tnh trng i u thiu tnh xy dng.
Thc y s pht trin
Mt thc tin thng thy trong vic thc y s pht trin ca nhm l ch nh, v
nu cn thit, o to mt "ngi h tr nhm". Vai tr ca ngi ny l lin tc tp trung
s ch ca nhm vo hot ng ca nhm v gi nhng c cu cng nh bin php
h tr v pht huy nhng k nng lm vic nhm. Tuy nhin, iu ny nht nh ch l
mt chin lc ngn hn v s ton ca mt ngi h tr nhm n l c th ngn cn
nhm nhn nhng trch nhim chung cho hot ng ca c nhm. Mc ch ca bt k
mt nhm no cng l s h tr c thc hin bi tt c cc thnh vin mt cch cng
bng v lin tc. Nu trch nhim ny mi ngi c nhn bit v thc hin ngay t
u, s trnh c giai on Xung t v nhm s pht trin thng ln giai on Bnh
thng ho.
Trng tm
Hai trng tm c bn l nhm v nhim v
Nu c iu g c quyt nh, chnh nhm l ni quyt nh c sinh ra.
Nu c mt vn no , nhm s gii quyt n. Nu mt thnh vin lm vic khng
t mc mong i, chnh nhm s yu cu anh ta thay i. Nu nhng xung t c nhn
pht sinh, hy nhn chng di gc nhim v. Nu ban u c thiu mt c cu hoc
mc ch trong cng vic, hy t chng trn kha cnh nhim v. Nu c nhng tranh
ci gia nhng phng thc hnh ng khc nhau, hy tho lun chng cng theo hng
nhim v.
Lm minh bch
Trong bt k cng tc qun l no, tnh minh bch ca cc tiu ch l cc k quan
trng trong nhm lm vic, iu thm ch cn tr nn quan trng hn rt nhiu. Gi
s rng c 80% xc sut mt c nhn c th hiu c nhim v mt cch r rng (mt t
l rt cao). Nu c 8 thnh vin trong nhm, lc xc sut ca ton b nhm lm vic
vi cng mt nhim v ch l 17%. V tt c nhng quyt nh v hnh ng trong sut
thi gian ton ti ca nhm u c chung mt nguyn nhn nh vy.
Trch nhim u tin ca nhm l xc nh mt cch r nhim v ca mnh v ghi li
n lun xem xt n mt cch thng xuyn. Bn cam kt nhim v ny c th c
113
sa cha hay thay th nhng lun lun phi l mt tiu im cho nhng mc ch xem
xt v hnh ng ca nhm.
Nhn t chm
Trong bt k nhm no cng lun c mt ngi im lng v khng pht biu nhiu. C
nhn l nhn t t c s dng nht trong ton nhm v iu th hin r nht s
hiu qu ca n lc ti thiu ca nhm. Trch nhim ca ngi l phi pht biu v
ng gp. Trch nhim ca nhm l khuyn khch v pht trin c nhn a anh ta
vo nhng cuc tho lun v hot ng v c nhng h tr tch cc mi khi c nhng
tho lun v hot ng .
Ngi tch cc c kin
Trong bt k nhm no cng c mt ngi ni bt, kin ca ngi lun chim
phn ln trong cuc tho lun. Trch nhim ca mi c nhn l xem xt xem h c thin
v kin ca ngi hay khng. Trch nhim ca c nhm l hi xem liu ngi ny
c th trnh by vn ngn gn li v yu cu anh ta trnh by v mt kin khc.
Ghi li trn giy
Thng thng mt quyt nh khng c ghi li s tr nn nht dn v phi tho
lun li. iu ny c th trnh c n gin bng cch ghi li trc s chng kin ca
nhiu ngi ni quyt nh c a ra. Cch ny c u im hn l mi quyt nh phi
c trnh by di mt hnh thc r rng v chnh xc m bo n c xem xt k.
Hi m (Tiu cc)
Tt c nhng li ph bnh phi trung lp: tp trung vo nhim v ch khng phi c
nhn. Do , thay v gi ai l ngi kh kho, tt hn ht l ch ra sai st ca anh ta
v gip anh ta sa cha. iu cn thit l phi p dng chnh sch ly phn hi mt cch
thng xuyn, c bit l i vi nhng vn nh - iu ny c th c xem nh l
vic hun luyn chung v gim nhng tc ng tiu cc ca vic ph bnh gy ra khi mi
vic din ra khng sun s.
Tt c mi li ph bnh phi km theo mt li gi thay i.
Phn hi (tch cc)
Nu mt ai lm tt vic g , ng ngn ngi khen. iu ny khng ch cng c
nhng vic lm ng khen ngi m cn lm gim nhng phn hi tiu cc c th c sau
ny. S tin trin trong nhim v cng nn c nhn mnh.
Gii quyt nhng sai lm
S thnh cng lu di ca mt nhm ph thuc vo vic nhm gii quyt nhng sai
lm nh th no. Bt k mt sai st no cng nn c c nhm tm hiu. Lm th khng
phi li cho ai (v sai lm l do c nhm v mt ngi no ch lm theo
nhim v c giao) m kim tra nhng nguyn nhn v tm kim phng php kim
sot v ngn chn s lp li sai lm . Mt li lm ch xy ra mt ln khi n c gii
quyt mt cch ng n.
Mt thc tin c bit hu dng l y quyn thc hin mt gii php sa cha
c thng nht cho chnh c nhn hay nhm con mc li. Bin php ny cho php
nhm c c s tin tng v s t gic sa i.
Gii quyt b tc
114
Nu hai quan im i lp tn ti trong cng mt nhm th phi c mt hnh ng g
gii quyt ngay. Nhiu chin lc kh thi cng tn ti. Mi nhm con c th tho
lun quan im ca nhm khc hiu r hn n. Mt nguyn tc chung nn c nhn
mnh v s khc bit cn phi c nhn thy c mt chin lc thay th khc. Mi
nhm c th tho lun trn nn ca mt nhim v ban u. Nhng trc ht nhm nn
quyt nh dnh bao nhiu thi gian tho lun nhng li ch thc t v sau gii
quyt xong vn sau thi gian , nu vn khng quan trng, hy tung ng xu.
nh hng
Khi mi vn nh c tho lun, bc tranh ln hn s m i. Do , nn thng
xuyn nhc nh nhm: y l ni m chng ta xut pht, y l ni m chng ta phi n,
y l ni m chng ta nn n.
Trnh nhng gii php n l
Nhng kin u tin thng khng phi l tt nht. i vi bt k vn g c
nu ra, nhm phi c c nhng bin php thay th, nh gi chng theo gc nhim
v, chn ly mt phng php v thc hin n. Nhng quan trng nht, chng phi kim
sot c kt qu, lp k hoch cho vic xem xt li v c s chun b cho vic thay i
k hoch.
Ch ng thng tin
Thng tin l trch nhim ca c ngi ni v ngi nghe. Ngi ni phi ch ng
tm kim c hi th hin nhng tng theo mt cch chnh xc v r rng - ngi nghe
phi ch ng tm cch hiu nhng iu c ni v yu cu xc minh r nhng iu
cha chc chn. Cui cng, c hai bn phi chc chn rng nhng tng c
truyn t mt cch chnh xc, c th bng cch ngi nghe tm tt li nhng g c
truyn t theo mt cch khc.
Cc nhm ging nh nhng mi quan h bn phi lm vic trn nhng mi quan h
. ni lm vic, chng to thnh mt n v hot ng quan trng trong nhng nhu
cu tr gip lun lun c nhn bit. Bng vic khin chnh nhm c trch nhim vi
s h tr ca mnh, trch nhim tr thnh mt cng c thc y cho cng vic ca mt
nhm. iu quan trng l nhng nhu cu phi c nhn bit v c c nhm gii
quyt mt cch cng khai. Thi gian v ngun lc phi c nhm v ban qun l cao
hn phn b cho yu t ny v hot ng ca nhm phi c lp k hoch, theo di v
xem xt li ging nh nhng hot ng c qun l khc.
115
CU HI N TP CHNG BY
1. Bn hiu nh th no v vn ho cng ty? V sao ni vn ho cng ty l cch thc
giao tip ca t chc vi bn ngoi?
2. Vn ho t chc c cu thnh bi nhng nhn t no? c biu hin ra sao?
3. Vai tr ca vn ho t chc n hot ng qun tr v hiu qu hot ng ca t
chc? Theo bn, vai tr ca vn ho t chc i vi x hi nh th no?
4. Nhm l g? V sao cn phi thnh lp cc nhm trong t chc?
5. Hy nu v phn tch nhng c im thng gp nhm. Lm th no pht
huy mt tch cc trong c im ca nhm v hn ch mt cn tr a nhm ln mt
tm cao mi trong hot ng ca t chc?
6. Lnh o theo nhm l g? Lm th no lnh o theo nhm hiu qu?
116
TI LIU THAM KHO
1. Qun tr hc PGS-TS L Th Gii (ch bin). NXB Ti chnh
2007
2. Qun tr hc - Nguyn Hi Sn NXB Thng k 2007
3. Nhng iu ct yu ca qun l O'Donnell & Koonzt
4. Qun tr hc; TS. Phan Thng, TS. Nguyn Thanh Hi; NXB Thng
k, 2007
5. TS. Nguyn Mnh Qun. Gio trnh o c kinh doanh v VHDN.
NXB lao ng x hi- HKTQD- khoa QTDN, 2004.
6. http://www.vhdn.com.vn
7. http://www.nhaquantri.com.vn
117