Namokar Mahamantra Mahima (VGM-358)

Ceceeskeej ceneceb$e ceefncee
Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee
Jeerj %eeveesoe evLeceeuee kee heg<he veb. 358
ISBN 978-93-82071-36-5

-uesefKekeehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe
eer %eeveceleer ceeleepeer

MejohetefCe&cee ceneslmeJe-2012, hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer kes
61JeW leeieefoJeme kes DeJemej hej Ieesef<ele eeefj$eJeOe&veeslmeJe Je<e& 2012-2013
kes Devleie&le kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer kes
eLece heer"eOeerMe heoejesnCe kes DeJemej hej ekeeefMele
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve eje mebeeefuele
Jeerj %eeveesoe evLeceeuee

Fme evLeceeuee ceW efoiecyej pew ve Dee<e&ceeie& kee hees <eCe kejves Jeeues efnvoer,
mebmke=le, eeke=le, keVe[, Debespeer, iegpejeleer, ceje"er Deeefo Yee<eeDeeW
kes veee, efmeevle, DeOeelce, Yetieesue-Keieesue, JeekejCe Deeefo
efJe<eeeW hej ueIeg SJeb Je=nod ebLeeW kee cetue SJeb DevegJeeo meefnle
ekeeMeve neslee nw~ mecee-mecee hej Oeeefce&ke
ueeskeesheeesieer ueIeg hegefmlekeeSB Yeer
ekeeefMele nesleer jnleer nQ~
-: mebmLeeefhekee SJeb esjCeeeesle :-
hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer

(oes yeej [er.efued. keer ceeveo GheeefOe mes Deuebke=le)
-: ceeie&oMe&ve :-
e%eeeceCeer Deeefe&kee eer evoveeceleer ceeleepeer

(heerSe.[er. keer ceeveo GheeefOe mes Deuebke=le)
-: efveoxMeke SJeb mecheeoke:-
kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer
-ekeeMeke-
-: eyebOe mecheeoke :-
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve

pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.
heesve veb.- (01233) 280184, 280994
peerJeve ekeeMe pewve
Website : www.jambudweep.org, E-mail : jambudweeptirth@gmail.com

Facebook : jaintirthjambudweep
meJee&efOekeej ekeeMekeeOeerve
eLece mebmkejCe
Jeerj efve. meb. 2539
1100 eefleeeB ceieefMej ke=. oMeceer, 8 efomecyej 2012
cetue
20/-.
kecheesefpebie - %eeveceleer vesJeke&

pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.
(3)
heer"eOeerMe keer keuece mes..........

hetpe ieef CeveerecegKe Deeefe&kee eer %eeveceleer ceeleepeer ves yeer meJeeR-FkekeermeJeeR Meleeyoer
ceW meeefnle me=peve keer DeefJejue Oeeje kees eJeeefnle kejkes pewveOece& keer DeodYegle eYeeJevee
keer nw leLee pewve meeefnle peiele hej Yeer Deveble Ghekeej efkees nQ~ efJeMes<ehe mes Deehekeer
uesKeveer mes emetle hee meeefnle DeLee&led hetpee-efJeOeeve mes peve-peve kees DeceesIe Mee kes
he ceW Yeefe kee ceeie& eehle ngDee nw~
hetpe ceeleepeer eje efueefKele meeefnle kees melele ekeeefMele kejves kes efueS hetpe
ceeleepeer keer ner hegCe esjCee mes meved 1972 ceW mLeeefhele efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe
mebmLeeve, pecyeterhe-nefmleveehegj kes Devleie&le Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee keer Yeer mLeehevee
keer ieF&, leye mes ueieeleej Fme ebLeceeuee eje meeefnle ekeeMeve kee keee& efkeee pee
jne nw~ peneB Fme ebLeceeuee ves ueeKeeW eeJekeeW SJeb eeueg YeeeW kees %eeve kee ueeYe
eoeve efkeee nw, JeneR efJeefMe SJeb iegCeJeeehetCe& ekeeMeve kes ceeOece mes Fme ebLeceeuee
kees Yeer meceepe kes ceOe Ske efJeefMe Keeefle eehle ngF& nw~
Fme ebLeceeuee mes peneB hetpe ceeleepeer eje erkeeke=le <edKeC[eiece pewmes ceneve
efmeevle ebLeeW leLee efveecemeej, meceemeej, ieesccemeej, Demeneer, keeleb$e JeekejCe
Deeefo pewmes cetue Deeiece iebLeeW kee ekeeMeve neslee nw, JeneR cegKele: hetpe ieefCeveerecegKe
eer %eeveceleer ceeleepeer Je e%eeeceCeer Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer eje efueefKele
efJeefYeVe ye[s-ess hetpee-ceC[ue efJeOeeve Deeefo kee ekeeMeve Yeer meceepe kes efueS efJeMes<e
ceebie nsleg yevee jnlee nw~ Deepe nce Fme ebLeceeuee kees Delevle meewYeeieMeeueer ceeveles
nQ, efpemekes ceeOece mes ekeeefMele nes jns meled meeefnle kee Je<e& Yej hetjs 365 efove Yeejle
kes keneR ve keneR, efkemeer ve efkemeer cebefoj ceW ceC[ue efJeOeeve ee meeefnle efJelejCe Deeefo
kes efueS ceebie Deeleer jnleer nw Deewj pewveOece& Je Yeefeceeie& keer eYeeJevee ceW en ebLeceeuee
efvele ner lelhej jnleer nw~
efJeMes<ehe mes Fme ebLeceeuee eje meceepe kees ueeiele cetue mes Yeer kece jeefMe hej
meeefnle GheueyOe kejeves kee eeeme efkeee peelee nw, efpememes ef ke megefJeOeehetJe&ke peve-peve
leke meeefnle hengBe mekes ~ Deeies Yeer Fmeer ekeej en ebLeceeuee Dehevee oeefelJe efveYeeleer
jns, ener YeeJevee nw~ Jele&ceeve ceW ekeeefMele nes jner Fme hegmleke kes ceeOece mes Deehe
meYeer eeJekepeve efJeMes<e Oece&ueeYe kees eehle kejW leLee pewveOece& kee en %eeve Deehekes
mecekelJe kees { kejves ceW meoe menkeejer yevekej cees#eceeie& kees eMemle kejs, meYeer
YeeeW kees cesjer ener MegYekeeceveeSb SJeb cebieue DeeMeerJee&o nw~
-kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer
(4)
mecheeokeere
peerJeve ekeeMe pewve, eyebOe mecheeoke
pevce uesves kes yeeo cegKe mes yeesueves kee mecee Deeles ner ceneceb$e kee
GeejCe kejvee ceQves Yeer meerKee nw leLee ceelee-efhelee mes meoe ener ef Me#ee heeF& nw
efk e megKe-og:Ke keer efkemeer Yeer heefjefmLeefle ceW Ceceesk eej ceb$e kees peheles jnvee nw,
Gmes keYeer Yeer es[vee veneR nw~ Fmekee keejCe ener nw efke Cecees keej ceneceb$e ceW
Deefevle Meefe nw~
hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer pewmeer ceneve ieg ceeB kes heeme
Deekej Yeer meowJe ceQves Ceceeskeej ceneceb$e kee meeefleMee eYeeJe heeee nw~ eneB lees
Ceceeskeej ceneceb$e yeQke kee veee ner eehe osKekej oe ceW megKeo DevegYetefle
ngF&~ GmeceW eefleJe<e& mewke[eW YeeieCe cenJehetCe& nw~ ceQves DeveskeeW ceb$e uesKekeeW kes
cegKe mes Ceceeskeejceb$e uesKeve kee ecelkeej megvee nw~ DeYeer keg ner efove hetJe& Fboewj
keer Ske Deccee peer ves ye[s YeeJegke nesles ngS yeleeee efke cesjs meeLe oes yeej ecelkeej
ngDee nw efke ceQ Iej ceW peneB hej yew"er Ceceeskeej ceb$e efueKe jner Leer, JeneB jKes iewme
efmeuesC[j ceW Deeie ueie ieF&, efkevleg efkemeer keer jbecee$e Yeer neefve veneR ngF&, en meye
cesjs Ceceeskeej uesKeve kee ner eYeeJe Lee......Fleeefo~
hetpe ceeleepeer lees Deheves eJeeveeW ceW meowJe kenleer nQ efke eleske pewve eeJekeeW
kees Deheves Iej, ogkeeve, Dee@efheme, hewkeêr Deeefo meYeer peien eJesMe ej hej Ceceeskeej
ceb$e efueKeJeevee eeefnS, leeefke JeneB efkemeer ekeej kes Deefve DeLeJee neefve keer
mebYeeJevee ve jns~
DeeMee nw Fme hegmleke mes meYeer YeeieCe Ceceeskeej ceneceb$e kes eefle hetCe& ee
kee YeeJe ceve ceW eie kejWies~
pecyeterhe-nefmleveehegj kes Fme Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee mes Fme ekeej kes
melmeeefnle kee ekeeMeve kejkes nce ieewjJe kee DevegYeJe kejles nQ Deewj hetpe
%eeveceleer ceeleepeer kes efueS YeieJeeve efpevesv mes eeLe&vee kejles nQ efke Jes oerIe&keeue
leke mJemLe jnkej nceW Fmeer ekeej keer ueeskeesheeesieer hegmlekeW eoeve kejleer jnW~
Gve ieg ceeB kes eerejCeeW ceW Mele-Mele veceve~
N: M
(5)
(6)
emleeJevee
hegmleke keer uesefKekee, hejcehetpe ieefCeveer eceg Ke Deeef e& keeefMejesceef Ce

Deeefe&kee evoveeceleer
Ceceeskeej ceneceb$e ceef ncee veece keer Fme hegmleke ceW Deveeefoef veOeve, Dehejeef pele
Deewj Meeele ceb$e keer Deefevle Meefe kee JeCe&ve hetpe ieef Ceveer ecegKe Deeef e& keeef Mej
esceefCeeer
%eeveceleer ceeleepeer ves efkeee nw~
eer GceemJeeceer Deeeee& eje jefele Ceceeskeej ceb$e ceenelce efJeef<ue<eved
Ievekece&........Fleeefo mlees$e hee" FmeceW yengle ner cenlJehetCe& he"veere nw~ hetpe
ceeleepeer keer esjCee mes ceQves Fmekee efnvoer ceW heeevegJeeo efkeee nw, efpemekes he{ves mes
mlees$e kee hetje YeeJe mecePe ceW Dee peelee nw~
Fme hegmleke ceW Ceceeskeej ceb$e kee DeLe& SJeb ceefncee kee JeCe&ve yengle mejue
{bie mes emlegle efkeee ieee nw, efpemes he{kej Ceceeskeej ceb$e kes DeLe& kes meeLe-meeLe
heeBeeW hejcesefeeW kee mJehe, Gvekes iegCeDeeefo kee %eeve nesiee, meeLe ner Ceceeskeej
ceb$e ceW DeefjnbleeW kees efmeeW mes hetJe& ceW vecemkeej keeeW efkeee nw, Fmekee Deeieefceke
SJeb JeJeneefjke he#e eoefMe&le efkeee nw~
Fme ceneceb$e cebW 5 heo nQ, 35 De#ej nQ, 58 cee$eeSB nQ leLee 34 mJej Deewj
30 Jebpeve efceueekej cetueJeCe& keer mebKee 64 Deeleer nw pees 64 $e+ef kes meceeve
DeefleMeekeejer nQ~ Fve 64 cetueJeCeeX kees ueskej pees yeerme mebKee eceeCe egle%eeve kes
De#ej efvekeeues nQ, Gmekee he=. veb. 17 hej Dee he"veere efJe<ee nw~ Ceceeskeej
ceneceb$e Deveeefoefmeceb$e nw, en DeheefJe$e ee heefJe$e meYeer DeJemLeeDeeW ceW efevleveere
SJeb he"veere ceevee ieee nw~ Fmekee Deheceeve kejves Jeeues megYeewceeeJeleea ves peneB
vejkeieefle kes ceneog:KeeW kees eehle efkeee, JeneR Fmes efJeveehetJe&ke he{ves Deewj megveves
JeeueeW heMeg DeeWs leke kes eje Yeer meodieefle eehle kejves kes Deveskeeveske GoenjCe MeeeeW
ceW Yejs he[s nQ~ FmeerefueS Fme ceb$e kes efJe<ee ceW kene nwSmees heb e Ceceeseejes, meJJeheeJehheCeemeCees~
cebieueeCeb e meJJesefmeb, he{ceb nJeF cebieueb~~
DeLee&led en hebevecemkeej ceb$e mecemle heeheeW kee veeMe kejves Jeeuee nw Deewj
meYeer cebieueeW ceW henuee cebieue nw~
Fve meYeer efJe<eeeW kee Fme hegmleke ceW megvoj JeCe&ve nw~ Deble ceW FmeceW Ceceeskeej
ceb$e keer hetpeve SJeb eeueermee Yeer nw Dele: Fme meJeeieerCe hegmleke kee mJeeOeee kejkes
Ceceeskeej ceneceb$e hej Ketye ee jKeles ngS Deehe meYeer Gmekes Deeeflece heue kees
eehle kejW, ener cebieue keecevee nw~
eer %eeveceleer ceeleepeer kee mebef#ehle-heefjee

-e%eeeceCeer Deeefe&kee evoveeceleer
pevcemLeeve-efkewleveiej (yeejeyebkeer) G.e.
pevceefleefLe-Deemeespe megoer 15 (MejohetefCe&cee) efJe. meb. 1991, (22 Deketyej meved 1934)
peeefle-DeeJeeue efo. pewve, iees$e-ieeseue, veece-keg. cewvee
ceelee-efhelee-eerceleer ceesefnveer osJeer SJeb eer essueeue pewve
Deepevce yeeee& ele-F&. meved 1952 ceW yeejeyebkeer ceW MejohetefCe&cee kes efove
#egefu uekee oer#ee-ew$e ke=. 1, F&. meved 1953 kees ceneJeerjpeer DeefleMee #es$e (jepe.) ceW Deeeee&jlve
eer osMeYet<eCe peer cenejepe mes~ veece-#egefuuekee Jeerjceleer
Deeefe&kee oer#ee-JewMeeKe ke=. 2, F&. meved 1956 kees ceeOeesjepehegje (jepe.) ceW eeefj$eeeJeleea 108
Deeeee& eer Meebeflemeeiej peer keer hejcheje kes eLece heeOeerMe Deeeee& eer Jeerjmeeiej peer cenejepe kes
kejkeceueeW mes~
meeefnefleke ke=eflelJe-Demeneer, meceemeej, ef veecemeej, cetueeeej, keeleb$e-JeekejCe, <ed KeC[eiece
Deeefo ebLeeW kes DevegJeeo/erkeeSb SJeb 250 efJeefMe ebLeeW keer uesefKekee~
[er.efu ed. keer ceeveod GheeefOe-meved 1995 ceW DeJeOe efJe.efJe. (hewpeeyeeo) eje SJeb leerLekej ceneJeerj
efJeeefJeeeuee cegjeoeyeeo eje 8 Deewue 2012 kees [er. efued. keer ceeveo GheeefOe mes efJeYetef<ele~
leer Le& ef vecee&Ce esjCee-nefmleveehegj ceW pebyeterhe, lesjnerhe, leerveueeske Deeefo jeveeDeeW kes ef vecee&Ce, Meeele
leer Le& DeeesOee kee efJekeeme SJeb peerCeexej, eeeie-Fueeneyeeo (G.e.) ceW leerLekej $e+<eYeosJe lehemLeueer leerLe& kee
efvecee&Ce, leerLekej pevceYetefceeeW kee efJekeeme eLee-YeieJeeve ceneJeerj pevceYetefce kegC[ueheg j (veeueboe-efyenej) ceW
veb eeJele& cenue veeceke leerLe& efvecee&Ce, YeieJeeve heg<heobleveeLe keer pevceYetefce keekevoer leerLe& (efveke ieesjKehegjG.e.) kee efJekeeme, YeieJeeve heee&veeLe kesJeue%eeveYetef ce Deef n$e leerLe& hej leerme eewyeer meer cebefoj, nefmleveehegj ceW
pecyeterhe mLeue hej YeieJeeve MeebefleveeLe-kegbLegveeLe-DejnveeLe keer 31-31 heg Gegbie Ke[dieemeve eeflecee, ceebieerlegb ieer
ceW efvecee&CeeOeerve 108 heg Geb gbie YeieJeeve $e+<eYeosJe keer efJeMeeue eeflecee Fleeefo~
ceneslmeJe esjCee-hebeJe<eeae pecyeterhe ceneceneslmeJe, YeieJeeve $e+<eYeosJe Debleje&^ ere efveJee&Ce
ceneceneslmeJe, DeeesOee ceW YeieJeeve $e+<eYeosJe cenekegbYe cemlekeeefYe<eske, kegC[uehegj ceneslmeJe, YeieJeeve
heee& veeLe pevcekeueeCeke le=leere meneeefyo ceneslmeJe, efouueer ceW keuhegce ceneceC[ue efJeOeeve kee Ssefleneefmeke
Deeeespeve Fleeefo~ efJeMes<ehe mes 21 efomecyej 2008 kees pecyeterhe mLeue hej efJeeMeebefle DeeEnmee
meccesu eve kee Deeeespeve ngDee, efpemekee GodIeeve Yeejle keer je^heefle eerceleer eefleYee osJeerefmebn heeeru e
eje efkeee ieee~
Mew#eefCeke esjCee-pewve ieefCele Deewj ef$eueeske efJe%eeve hej Debleje&êre mebieeser, jeêre kegueheefle
meccesueve, Feflenemekeej meccesueve, veeeeOeerMe meccesueve SJeb Deve Deveske jeêre-Debleje&êre mlej kes
mesefceveej Deeefo~
jLe eJele&ve esjCee-pecyeterhe %eevepeesefle (1982 mes 1985), meceJemejCe eerefJenej (1998 mes
2002), ceneJeerj peesefle (2003-2004) kee Yeejle YeceCe~
Fme ekeej efvele vetleve YeeJeveeDeeW keer peveveer hetpe ceeleepeer efejkeeue leke Fme JemegOee kees
megMeesefYele kejleer jnW, ener cebieue keecevee nw~
(7)
(8)
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve-mebef#ehle heefjee
Jeerj %eeveesoe ievLeceeuee kes efMejesceefCe mebj#eke
-kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve keer mLeehevee hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer
keer esjCee mes meved 1972 ceW jepeOeeveer efouueer ceW ngF& Leer~ mebmLeeve kee cegKe keeee&uee meved 1974
mes nefmleveehegj cesW eejbYe ngDee~ Fme mebmLeeve kes Devleie&le Deveske ieefleefJeefOeeeB nefmleveehegj ceW leLee
Deve$e eue jner nQ1. meved 1972 mes Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee kes Devleie&le ueeKeeW ebLe ekeeefMele nes jns nQ~
2. meved 1974 mes Fme mebmLeeve kes cegKehe$e kes he ceW mecei%eeve efnvoer ceeefmeke heef$ekee kee
efvejblej ekeeMeve nes jne nw~
3. meved 1974 mes 1985 leke nefmleveehegj ceW pecyeterhe jevee kee efvecee&Ce keee& ngDee~
4. meved 1974 mes Deye leke pecyeterhe jevee kes Deefleefje Deveske efpevecebefojeW kee efvecee&Ce ngDee
nw-keceue cebefoj, leerve cetefle& cebefoj, Oeeve cebefoj, MeebefleveeLe cebefoj, Jeemeghetpe cebefoj, cebefoj,
meneket cebefoj, efJeeceeve yeerme leerLekej cebefoj, DeeefoveeLe cebefoj, Deeheo cebefoj, $e+<eYeosJe
keerefle&mlebYe, mJeefCe&ce lesjnerhe jevee, leerve ueeske jevee, veJeenMeebefle efpevecebefoj, eewyeerme cebefoj SJeb
eer MeebefleveeLe-kegbLegveeLe-DejnveeLe keer 31-31 heg Gegbie eefleceeDeeW keer mLeehevee ~
5. pecyeterhe hegmlekeeuee efpemeceW ueieYeie 15000 ebLe mebenerle nQ~
6. Ceceeskeej ceneceb$e yeQke efpemeceW YeeeW eje efu eKekej Yespes iees kejes[eW Ceceeskeej ceb$e pecee
efkees peeles nQ~
7. mecee-mecee hej efMe#eCe-eefMe#eCe efMeefJejeW leLee mebieesefeeW kes Deeeespeve efkees peeles nQ~
8. eeef$eeeW kes Meg Yeespeve kes efu eS jepee eseebme Yeespeveeuee kee mebeeueve~
9. eeef$eeeW kes "njves kes efu eS DeeOegefveke megefJeOeeege [eru ekeme heu ewdme Jeeueer keF& Oece&MeeueeDeeW
leLee keesef"eeW SJeb yebieueeW kee efvecee&Ce efkeee ieee nw~
10. pecyeterhe heefjecee kes efu eS veewkee efJenej, SsjeJele neLeer leLee ceveesjbpeve nsleg efceveer ^sve,
Petu es Deeefo nQ~
11. %eeveceleer keuee cebefojced ceW nefmleveehegj kes eeeerve Fefleneme mes mebbyebefOele PeeBefkeeeB nQ~
12. leerLekej pevceYetefceeeW keer Jebovee SJeb Oeeefce&ke efheuceeW kee eoMe&ve kejves Jeeues efLeesj mes
meceefvJele ieefCeveer %eeveceleer nerjke peebleer Skemeesme~
efouueer, cesj", cegpehehejveiej, nefjej, PeeBmeer, eflepeeje Deeefo mes pecyeterhe mLeue leke Deeves
kes efu eS efove Yej yemeW efceueleer jnleer nQ~
efo. pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve kes Devleie&le YeieJeeve ceneJeerj pevceYetefce kegC[uehegj (veeueboe)
efyenej ceW YeJe vebeeJele& cenue leerLe& leLee eeeie-Fueeneyeeo (G.e.) ceW efveefce&le leerLekej $e+<eYeosJe
lehemLeueer leerLe& kee Yeer mebeeueve neslee nw~
pecyeterhe SJeb Deve jeveeDeeW kes oMe&ve nsleg nefmleveehegj heOeejkej DeeOeeeflceke SJeb Yeewefleke
megKe keer eeefhle kejW~
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
eer celeer ef vece&}e pew ve Oe.he. mJe. eer hes ceevo pew ve, lelheg$e he oerhe keg ceej pewve,jerKeeyeeJe}er , efouueer-6~
eerceleer megceve pewve Oe.he. eer efoeqiJepee eEmen pewve, Fboewj~
eer ceneJeerj hemeeo pewve mebIeheefle, peer-19, meeTLe SkemesvMeve, veF& efouueer~
eer censv heeue njsv kegceej pewve, metjpece} efJenej, efouueer~
eerceleer ceesnveer pewve Oe.he. eer megveer} pewve, heerle efJenej, efouueer~
eer osJesvo kegceej pewve (Oeens[e Jee}s) ieg[ieeBJe (nefj.)~
eerceleer Meejoe jeveer pewve Oe.he. mJe. efjKeyeebo pewve, yeengyeueer SvkeuesJe, efouueer-92~
[e@. osJesv kegceej pewve, Yeesheeue (ce.e.)
eerceleer mebieerlee pewve Oe.he. eer mebpeerJe kegceej pewve, Mesjkees (efyepeveewj) G.e.
eer Deefveue kegceej pewve, oefjeeiebpe, efouueer
eer yeer. [er. ceoveeFke, cegcyeF&
eer Oevekegceej pewve, yeengyeueer SvkeuesJe, efouueer-92~
eer efpelesv kegceej pewve SJeb eerceleer megveerlee pewve keesef[ee, heueesefj[e, et. Sme.S.
eerceleer efJeceuee osJeer pewve Oe.he. eer DeesceekeeMe pewve, mJeeefueke veiej, nefjej (GejeKeb[)~
eer Deefcele pewve SJeb mebYeJe pewve megheg$e eerceleer Deveerlee pewve Oe.he. eer cetueebo pewve heeveer,
efomehegj (keecehe) Deemeece~
16. eerceleer Deefpele kegceejer pewve Oe.he. eer censv kegceej pewve, Deesyesoguueeiebpe (jeemesve) ce.e.~
17. eer veeefYekeg ceej pewve, pewve yegke ef[hees , meer-4, eher. Jeer.Deej. hueepee kes heer s, kevee@ huesme, veF& efouueer~
Jeerj %eeveesoe ievLeceeuee kes hejce mebj#eke

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
eer ceeBieer}e} yeeyet}e} hene[s, nwojeyeeo (DeevOe heosMe)~

[e@. hekeeMeevo pewve, 792 efJeJeskeevebohegjer, efmeefJe} }eFve, meerleehegj (G.he. )~
eer megcele hekeeMe pewve, ieppet keje, Meenoje, efouueer~
eer megveer} kegceej pewve, eje-megveer} wkemeeF&ume, mejOevee (cesj") G.he. ~
mJe. eer hekeeMe ebo Decees}ke ebo pewve meje&He, meveeJeo (ce.he. )~
eer he egcve kegceej peJesjer, jeskeef[ee}sve, yeesjerJe}er (Jesm) cegbyeF&~
eerceleer Ge|ce}e osJeer Oe.he. eer keevleer hemeeo pewve, $e+<eYe efJenej, efouueer~
eerceleer G<ee pewve Oe.he. eer efJece} hemeeo pewve, $e+<eYe efJenej, efouueer~
eer Deevevo hekeeMe pewve (meewjce Jee}s) , ieebOeerveiej, efouueer~
eerceleer meefjlee pewve Oe.he. eer jepekegceej pewve, efkeoJeF& veiej, keevehegj~
mJe. eerceleer kew}eMeJeleer Oe.he. eer kew}eMe ev pewve , leesheKeevee yeepeej, cesj"~
eer Yeevesv kegceej pewve, eje-eer efJeee pewve, Yeiele eEmen ceeie&, peehegj~
eer heoerhe kegceej Meeeqvle}e} efye}e}e, Devetheveiej, Fboewj, (ce.he. )~
eer megjsMeebo heJeve kegceej pewve, yeejeyebkeer (G.e.)~
eer veLeceue heejmeceue pewve, keuekeee-7~
eerceleer mJe. MeebleeyeeF& Oe.he. eer keceueebo pewve, meveeJeo (ce.e.)~
eer heebo pewve keeefjee, efouueer
eer DeeMeg pewve, keeuekee peer, veF& efouueer
eer eegcve kegceej pewve eser mee., eer Decejebo pewve meje&he, ueKeveT (G.e.)
eerceleer MeefMe pewve Oe.he. eer efovesMeebo pewve, efMeJeeefueke veiej, nefjej (GejeKeb[)~

Cecees DeefjnbleeCeb
DenleeW kees vecemkeej nes~
Cecees efmeeCeb
efmeeW kees vecemkeej nes~
Cecees DeeFefjeeCeb
DeeeeeeX kees vecemkeej nes~
Cecees GJepPeeeeCeb
GheeOeeeeW kees vecemkeej nes~
Cecees ueesS meJJemeentCeb
ueeske ceW meJe& meeOegDeeW kees vecemkeej nes~
Fme cev$e ceW Denl e, efme, Deeeee&, GheeOeee Deew j meeOeg Fve heeBe
hejcesefeeW kees vecemkeej efkeee ieee nw~
Ceceeskeej ceb$e kee ceenelce

(eer GceemJeeefce Deeeee&efJejefele)
efnvoer heeevegJeeo-Deeefe&kee evoveeceleer
ef Jeef<ue<eved Ievekece& jeefMeceMeefve: meb meejYetceer Ye=le:~

mJeefve&Jee&CehegjeJesMeieceves, efve:eleJeee: meleeb~~
ceesnebOeeJemebkes efveheleleeb, nmleeJeuecyeesn&leeb~
heeeeVe: me ejeejme peiele: mebpeer Jeveb cev$ejed ~~1~~
(2)
(1)
Ceceeskeej en ceb$ejepe, Ievekece& mecetn nelee nw~
en mebmeej ceneheJe&le, Yesove ceW Jee kenelee nw~~
melheg<eeW kees mJeie& cees#e os, mebke otj Yeieelee nw~
ceesn cenevOekethe ceW [tyes, kees DeJeuecyeve oelee nw~~
oesne- peerJeveoelee ceb$e en, kejs peiele Gej~
ces jer Yeer j#ee kejes, Ceceeskeej megKekeej~~
DeLe&-Den& vle Deeefo hebehejcesef eeW kee Jeeeke Ceceeskeej ceb$ejepe %eeveeJejCe
Deeefo kece& mecetn kees Deelcee mes neves Jeeuee nw, DeleSJe mebmeejheer heJe&le kees
lees[ves kes efueS Jee kes meceeve nw~ melheg<eeWW kees mJeie&-cees#e peeves ceW meneeke nw,
ceesnheer DebOekethe ceW efiejs ngS eeefCeeeW kees Gmemes yeenj efvekeeueves kes efueS
nmleeJeuecyeve (neLe kes menejs) kes meceeve nw, ej ($eme) Deewj Deej (he=LJeer,
Jevemheefle Deeefo mLeeJej) peiele kees peerJeve oelee nw, Ssmee en Ceceeskeej ceneceb$e
nceejer j#ee kejs~
Ske$e hebeieg ceb$eheoe#ejeefCe, efJee$eeb-hegvejvevleiegCeb hej$e~
ees Oeejes ef lkeue leg ueevegieleb leLeeefhe, Jebos ceneieglejb hejces ef cev$eb~~2~~
(2)
Ske lejepet kes heue[s hej, Ceceeskeejheo ceb$e jKees~
uees ke$ee kes iegCe Devevle, hegb peeW kees Yeer Fke Dees j jKees ~~
hejceser kes ceb$eeW kee, efhej Yeer heue[e Yeejer nesiee~
ieewjJeMeeueer ceneceb$e kees , veceve keB efMeJemegKe osiee~~
oesne-Ceceeskeej en ceb$e nw, peie ceW ieglej ceb$e~
vecetB Fmes meJe&$e ceQ, heeGB meewKe mJeleb$e~~
DeLe&-eefo keesF& Jeefe lejepet ceW Ske Deesj hebehejceser kes Ceceeskeej ceb$e
kes heo-De#ejeW kees Deewj otmejer Deesj Deveble iegCeelceke leerve ueeskeeW kees jKekej
leg uevee kejs, lees Yeer Jen Ceceeskeej ceb$e kees DeefOeke Jepeveoeve (Yeejer) DevegYeJe
kejsiee, Gme ceneve ieewjJeMeeueer Ceceeskeej ceb$e kees ceQ vecemkeej kejlee ntB~
(3)
es keseveeef he meg <eceeejkee Deveb lee, Glmeefhe&CeereYe= lee: eeegefJe& Jeee& :~

les<Jeheeb hejlejb eefLeleb heg jeefhe, ueyOJewveces Je ef n ielee: efMeJece$e uees kee:~~3~~
(3)
Glmeefhe&efCe DeJemeefhe&Ceer kes , meg<eceeefoke keeue Devevle jns~
Ceceeskeej en ceneceb$e ner, ngDee eefme meoe GveceW~~
keeue Deveeoer mes Devevle leke, ceb$ejepe en Meeele nw~
YeJe mes heej cegefe nslet, Jebove kej uetB YeJe meeLe&ke nw~~
oesne-Dehejeefpele en ceb$e nw, hebeheoeW mes ege~
Deb peve lemkej nes ieee, Fmekes yeue hej cege~~
DeLe&-Glmeefhe&Ceer, DeJemeefhe&Ceer Deeefo keeue kes pees meg<ecee, og:<ecee Deeefo
Devevle egie henues Jeleerle nes egkes nQ, GveceW Yeer en Ceceeskeej ceb$e meyemes DeefOeke
cenJeMeeueer eefme ngDee nw~ ceQ mebmeej mes yeefnYet&le (yeenj) cees#e eehle kejves kes
efueS Gme Ceceeskeej ceb$e kees vecemkeej kejlee ntB~
GefeefVeheleeueVeefhe Oeje-heer"s ueg"ved Jee mcejsledpeeee enmeved mJeheVeefhe Jeves efJeYeefVe<eeroVeefhe~
ieved Jelce&efve JesMceefve eefleheob, kece& ekegJe&Veefhe
e: hebeeYegceb$eceskeceefveMeb eEke leme vees Jeebefleced~~4~~
(4)
pees vej Fme Ceceeskeej ceb $e kees, meoe-meoe mcejCe kejs~
G"les-efiejles-eueles-he= LJeer, hej Yeer ueg{keles ceve ceW Oejs~~
peieles-meesles-nbmeles DeLeJee, Jeve ceW Yeer peye [j ueielee~
ceb$ejepe kees peheves mes nj, ceve Jeebefle heue nw efceuelee~~
oesne-cetueceb$e efpeveOece& kee, he{es kejes efvele peehe~
osKees iJeeuee Yeer ngDee, mes" megoMe&vejepe~~
DeLe&-pees Jeefe G"les ngS, efiejles ng S, eueles ngS, he=LJeer leue hej ueeslesueg{keles ngS, peeieles ngS, meesles ngS, nbmeles ngS, Jeve ceW [jles ngS, yew"les, ceeie& ceW
eueles, Iej ceWs jnles Je keesF& keee& kejles ngS heie-heie hej meoe Ceceeskeej ceb$e kee
(4)
mcejCe kejlee nw, Gmekeer meYeer Fe hetCe& nesleer nQ~

mebeecemeeiejkejervYegpebieefmebn-ogJee&efOeJeefvnefjhegyebOevemebYeJeeefve~
eew jenYe ceefveMeeejMeeefkeveerveeb , veMeefvle hebehejcesefheowYe&eeefve~~5~~
(5)
eg#es$e ceW ee meceg ceW, ce=leg meeceves efoKeleer nes~
neLeer-mehe&-efmebn-ogJee&efOe, leve ceW ee Deiveer Yeer nes~~
Me$eg leLee yebOeve SJeb, eewjeef o og en ogKe osles~
Meeefkeefve [eef keef ve DeeefokeYee, hejces ef heeB e meye nj uesles ~~
oesne-Fmeer ceb$e kes eJeCe mes, eeve ngDee e#esv~
he"ve eJeCe Deew j veceve mes, efvepe ceve kejes heefJe$e~~
DeLe&-Ceceeskeej ceb$e peheves mes eg, meceg, iepejepe (neLeer) mehe&, efmebn,
Yeeeveke jesie, Deefive, Me$eg, yebOeve (pesue Deeefo) kes leLee eesj, ogen, je#eme
eg[wue Deeefo kee Yee otj nes peelee nw~
ees ue#eb efpeveue#eyeoe:, megJeeJeCe&ececed~
eeJeeefvJeefpelesefvees YeJenjb, cev$eb pehesêJeke:~~
heg<hew: eslemeg ieefvOeefYe: megefJeefOevee, ue#eeceeCewjcegced~
e: mebhetpeeles me efJeeceefnlemleerLee&efOeveeLees YeJesled~~6~~
(6)
pees eeueg efpelesef ve eeJeke ceve ceW eYeg meg efcejve kejkes ~
Meg Meyo GeejCehetJe&ke Ceceeskeej kee pehe kejles~~
Ske ue#e ceb$eeW kees pehekej heg<he meheso e{eles nQ~
Ceceeskeej hetpeve mes Jes leerLee&efOeveeLe yeve peeles nQ~~
oesne-esle megiebefOele heg<he ues, hetpetB ceb$e ceneve~
peielhet pe heo eehle kej, yeve peeTB YeieJeeve~~
DeLe&-pees efpelesefve eeueg eeJeke oe ceW efpevesv YeieJeeve kee ue#e
jKekej mhe Meg GeejCe meefnle Ceceeskeej ceb$e kees Ske ueeKe yeej pehelee nw
leLee efJeefOehetJe&ke Ske ueeKe megiebefOele meheso hetueeW mes Ceceeskeej ceb$e kees hetpelee
(5)
nw~ DeLee&led Ceceeskeej ceb$e Meg mhe he{kej megiebefOele meheso hetue e{elee peelee
nw, Jen peielhetpe leerLekej heo eehle kejlee nw~
Fvogefo&Jeekejleee jefJeefjb oghe:, heeleeuecebyejefceuee meg jueeske SJe~
efkeb peefuhelesve yengvee YegJeve$eesefhe, eVeece leVe ef Je<eceb e meceb e lemceeled ~~7~~
(7)
Ceceeskeej kes ceb$e veece mes, ev mete& mece yeve mekelee~
MeefMe mece metjpe yeves leLee, heeleeue Yeer veYe mece yeve mekelee~~
Oejleer mJeie& meceeve megKeo yeve, Fefle heue os mekeleer nw~
Deewj kenW keee ? leerve ueeske keer, nj Jemlet ef ceue mekeleer nw~~
oesne-megKeoeeke Fme ceb$e mes, efceueles meYeer heoeLe&~
ogKe Yeer megKe ceW yeoueles , eeCeer neWe ke=leeLe&~~
DeLe&-Ceceeskeej ceb$e kes eYeeJe mes evcee mete& kes meceeve, mete& evcee
keer lejn, heeleeue DeekeeMe kes meceeve Deewj he=LJeer mJeie& kes meceeve nes peeleer nw~
yengle keee kenW ? leer ve ueeske ceW Ssmeer keesF& Yeer efJe<ece (ogKeoeeke-Deefve) Jemleg
veneR nw pees Ceceeskeej ceb $e kes eYeeJe mes mece (megKeoeeke-F) ve nes mekes~ DeLee& led
meYeer Deefve JemlegSB Ceceeskeej ceb$e kes eYeeJe mes Fhe heef jJeef le&le nes mekeleer nQ~
peicegef pe& veemleoheJeie& heob leow Je, ef Jeeb Jejekeefceoce$e keLeb efJeveemceeved~
lelmeJe&uees keYegJeveesjCeee Oeerjw-ce$eelcekeb efvepeJehegef ve&efnleb leo$e~~8~~
(8)
Oeerj Jeerj efpeveJej ves leye ner , MeerIe cegef e heo eehle efkeee~
peye ef vepe leve kees ceb$ehe kej, Deelce leJe ceW jcee ef ueee~~
ef$eYegJeve kes Gej nsleg pees, hejceser kee Oeeve kejW~
Jes ner peie ceW ece-ece mes, hejceser yeve efJeeece kejW~~
oesne-hejceser heo eeefhle kee, ener cetue DeeOeej~
Cecees keej kee Oeeve ner, kejlee YeJe mes heej~~
DeLe&-ke<eee efJepeslee eesieer leye ner cegefe heo eehle kej mekes, peyeefke
Gve Oeerj JeerjeW ves mecemle peiele kee Gej kejves kes efueS Dehevee Mejerj ceb$ehe kej
(6)
efueee~ Fmekes efyevee yeseeje mebmeej (mebmeejer peerJe mecetn) efkeme lejn keueeCe
eehle kejlee~ eeveer meeOeg Deeefo hejceser Ceceeskeej ceb$e kes Oeeve mes cege nesles nQ
leLee Gvekee heeBe hejceserhe nesvee Fme Ceceeskeej ceb$e kee cetue DeeOeej nw~
efnbmeeJeeveve=leefee: hejOeveb nee& hejeerjle:~
efkeb eeves <Jeefhe ueeskeieefn&leceefle: heehes<eg iee{esele:~~
cev$esMeb meheefo mcejse meleleb, eeCeelees meJe&oe~
og:kecee&efnleogie&efle#eleee: mJeieea YeJesvceeveJe:~~9~~
(9)
pees vej eEnmee Pet" Je eesjer, leLee hejeer ceW jle nw~
ueeske efvebe neskej ceneve, heeheeW ceW jnlee lelhej nw~~
Jen Yeer GvnW lepe eoer keoeef eled , ceb $ejepe meg efcejve kej ues~
lees kegkece& mes Deef pe& le og ie&ef le, yebOe yeoue ef oJeieef le Jej ues ~~
oesne-Ceceeskeej ceb$esMe en, kegieefle efveJeejke peeve~
meg ieefle eoelee nw Fmes, Mele Mele kejes eCeece~~
DeLe&-pees ceveg<e efnbmee, Demele Yee<eCe, eesjer, hejeer mesJeve kejves Jeeuee
nes leLee ueeskeefveefvole neskej Deve ceneve heehe keceeX ceW lelhej jnlee nes, Jen Yeer
eefo (heeheeW kees es[kej) efvejvlej-meoe Ceceeskeej ceb$e kee mcejCe kejlee jns,
lees kegkeceeX mes Gheeefpe&le Deheveer vejke Deeefo ogie&efle kees yeoue kej cejves hej
osJeieefle eehle kejlee nw~
Deeb Oece&: eseeVeeceefhe e osJees efpeveheeflee&leb ew<e eerceeVeeceefhe lehe: meJe&heueob~
efkecevewJee&ipeeuewye&ngefYejefhe
mebmeejpeueOeew,
vecemkeejeeeElke eefon MegYehees ve YeJeefle~~10~~
(10)
vecemkeej en ceb$e peiele ceW, meJe& efnlew<eer Oece& kene~
ener ceb$e efpevehe Je elecee heueoeeke efMeJeMece& kene~~
DeefOeke keLeve mes keee celeueye nw, kesJeue meej mecePe ueerpes~
Fmeer ceb$e keer ceefncee mes nj DeMegYe keee& Yeer MegYe keerpes~~
(7)
oesne-nw Deefevle ceefnceeceeer, Ceceeskeej en ceb$e~

Fmekees peheles ner efceueW, Yeewef leke meew Ke Demeb Ke~~
DeLe&-en heb evecemkeej ceb $e ner keueeCekeejer Oece& nw, en ceb$e ner
efp evesv YeieJeevehe nw, en ceb$e ner mecemle MegYe heueoeeke elehe nw~ otmejer
yengle meer yeeleW kejves mes keee ueeYe nw~ meb#eshe ceW eeW mecePe ueere fpeS efke mebm eej
ceW en Ceceeskeej ceb $e Ssmee cenlJeMeeueer nw, ef pemekes eYeeJe mes Ssm eer keesF & eerpe
veneR, pees MegYehe ve nes mekes~
mJeheved peeeefeVeLe heefLe eueved JesMceefve mKeueved~
Yeceved efkeueMeved ceeeved Jeveefieefj-mecegs<JeJelejved~~
vecemkeejeved hebe mce=e fleKeefveefveKeeleeefveJe meoe~
eMemleew efJevemleeefVeJe Jenefle e: mees$e megke=efle:~~11~~
(11)
pees ceveg<e meesles peieles, heLe ceW eueles en ceb$e he{W~
Iej ceW Yeer mKeueve mecee, Fme ceb$ejepe kees meoe he{W~~
Ye ceCe-efKeVe-Gvcee DeJemLee, Jeve heJe& le ee meeiej nes~
oe heue ceW Ceceeskeej en, ceb$e ner meoe Gpeeiej nes~~
oesne-helLej hej GlkeerCe& mece, Oejes oe ceW ceb$e~
heg CeJeeve ceeveJe pevece, heekej yevees mJeleb$e~~
DeLe&-pees ceveg<e meesles, peeieles, ceeie& ceW eueles, Iej ceW ue[Ke[eles, Ietceles,
KesoefKeVe nesles, Gvcee nesles, Jeve heJe&le ceW eueles, meceg ceW lewjles ngS, eeveer eleske
oMee ceW hebe vecemkeej ceb$e kees Deheves oe heue hej (mce=efle ceW) hee<eeCe eMeefmle
ceW GlkeerCe& (Kegos ngS) De#ejeW kes meceeve OeejCe efkeS jnlee nw, Jen hegCeJeeve nw~
og:Kes megKes YeemLeeves, heefLe ogiex jCesefhe Jee~
eerhebeiegcev$eme, hee": keee&: heos heos~~12~~
DeLe&-ceveg<e kees ogKe ceW, megKe ceW, YeeYeerle mLeeve ceW, ceeie& ceW, Jeve ceW
eg ceW heie-heie hej hebevecemkeej ceb$e kee hee" kejvee eeefnS~
(8)
(12)
oesne-ogKe-megKe Yeeeo ceeie& ee, Jeve nes egmLeeve~
hebevecemke=efle ceb$e kees, he{es uenes megKeKeeve~~
Ceceeskeej ceenelce en, GceemJeeefceke=le mlees$e~
Gmekee ner DevegJeeo en, he{es uenes megKeeesle~~1~~
%eeveceleer ieefCeveereceg Ke, ceele peieleefJeKeele~
Gvekeer efMe<ee evovee-celeer Deeefe&kee ceele~~2~~
efkeee hee DevegJeeo en, ieg Dee%ee ef mej Oeej~
Yeewefleke Deeeflceke meg Ke ef ceues, he{es ceb $e efnlekeej~~3~~
osJeoMe&ve efJeefOe
cebefoj kes ojJeepes ceW eJesMe kejles ner yeesu eW- pee pee pee, efve:mener efve:mener
efve:mener~ veceesmleg veceesmleg veceesmleg~
YeieJeeve kes meeceves Ke[s neskej oesveeW neLe pees[kej Ceceeskeej ceb$e he{W~ hegve: YeieJeeve keer
leerve eoef#eCee osJeW~ yeBOeer ceger mes DeBiet"e Yeerlej kejkes eeJeue kes hegBpe e{eJeW~
YeieJeeve kes meeceves Deefjnble, efme, Deeeee&, GheeOeee, meeOeg Ssmes heeBeeW heo yeesu eles
ngS ece mes yeere ceW, Thej, oeefnveer lejhe, veeres Deewj yeeF lejhe Ssmes heeBe hegBpe e{eJeW~
mejmJeleer kes meeceves eLeceb kejCeb ejCeb Jeb vece: Ssmes yeesu ekej ece mes eej heBgpe
ueeFve mes e{eJeW~

ieg kes meeceves meceioMe&ve, mecei%eeve, mecekedeeefj$e Ssmes yeesu ekej ece mes leerve hegBpe
ueeFve mes e{eJeW~
hegve: neLe pees[kej efvecve mlees$e yeesu eWns YeieJeved! ves$ee cesjs , meheue ng es nQ Deepe Denes~
leJe ejCeebyegpe kee oMe&ve kej, pevce meheue nw Deepe Denes~~
ns ef$ eYegJeve kes veeLe! Deehekes , oMe&v e mes ceeuetc e neslee~
en mebmeej peueefOe eguuet peue, mece nes ieee Denes Ssmee~~1~~
Den&eflmeeeee& Deew, hee"ke meeOeg ceneved~
hebe hejce ieg kees vecetB, YeJeYeJe ceW megKeoeve~~2~~
hegve: efJeefOeJeled he=LJeer leue hej cemleke skekej vecemkeej kejW~
(9)
Ceceeskeej ceb$e kee DeLe& SJeb ceefncee

Cecees DeefjnbleeCeb, Cecees efmeeCeb, Cecees DeeFefjeeCeb~
Cecees GJepPeeeeCeb, Cecees ueesS meJJemeentCeb~~1~~
DeefjnbleeW kees vecemkeej nes, efmeeW kees vecemkeej nes, DeeeeeeX kees vecemkeej
nes, GheeOeeeeW kees vecemkeej nes Deewj ueeske ceW meJe& meeOegDeeW kees vecemkeej nes~
(1) Cecees DeefjnbleeCeb

Deefjnveveeoefjnblee! Deefj DeLee&led Me$egDeeW kes nveveeled DeLee&led veeMe kejves
Jeeues nesves mes Deefjnble kenueeles nQ~
vejke, efleee, kegceeveg<e Deewj esle Fve heee&eeW ceW efveJeeme kejves mes nesves Jeeues
pees DeMes<e og:Ke nQ, Gve og:KeeW kees eehle kejeves ceW efveefcee keejCe nesves mes ceesn kees
Deefj DeLee&led Me$eg kene nw~
Mebkee-kesJeue ceesn kees ner Deefj ceeve uesves hej Mes<e keceeX kee Jeeheej
efve<heue nes peeJesiee ?
meceeOeeve-Ssmeer yeele veneR nw, keeeWefke yeekeer kes meYeer kece& ceesn kes ner
DeeOeerve nQ~ ceesn kes efyevee Mes<e kece& Deheves-Deheves keee& keer Glheefe ceW Jeeheej
kejles ngS veneR heees peeles nQ~ efpememes efke Jes Deheves keee& cesW mJeleb$e mecePes peeJeW~
FmeefueS meee Deefj ceesn ner nw Deewj Mes<e kece& Gmeer kes DeeOeerve nQ~
Mebkee-ceesn kece& kes ve nes peeves hej efkeleves ner keeue leke Mes<e keceeX keer
meee jnleer nw, FmeefueS Gvekee ceesn kes DeeOeerve nesvee veneR yevelee nw ?
meceeOeeve-Ssmee veneR mecePevee eeefnS, keeeWefke ceesnhe Deefj kes ve nes
peeves hej pevce-cejCe keer hejchejehe mebmeej kes Glheeove keer meeceLe& Mes<e keceeX
ceW veneR jnleer nw~ FmeefueS Gvekee meJe DemeJe kes meceeve nes peelee nw leLee
kesJeue%eeveeefo mechetCe& Deelce iegCeeW kes DeeefJeYee&Je kes jeskeves ceW meceLe& keejCe nesves
mes Yeer ceesn eOeeve Me$eg nw Deewj Gme Me$eg kes veeMe kejves mes Deefjnble en meb%ee
eehle nesleer nw~
jpeesnveveee Deefjnblee~ DeLeJee jpe DeLee&led DeeJejCe keceeX kes veeMe kejves
mes Deefjnble nesles nQ~ %eeveeJejCe Deewj oMe&veeJejCe kece& Oetefue keer lejn yeee Deewj
(10)
Deblejb ie mJehe mecemle ef$ekeeueieesej Deveble DeLe&heee&e Deewj Jebpeveheee&e mJehe

JemlegDeeW kees efJe<ee kejves Jeeues yeesOe Deewj DevegYeJe kes eefleyebOeke nesves mes jpe
kenueeles nQ~ ceesn kees Yeer jpe kenles nQ, keeeWefke efpeme ekeej efpevekee cegKe Yemce
mes Jeehle neslee nw, GveceW efpeeYeeJe-keee& keer ceoblee osKeer peeleer nw, Gmeer
ekeej ceesn mes efpevekeer Deelcee Jeehle nes jner nw, Gvekes Yeer efpeeYeeJe osKee peelee
nw DeLee&led Gvekeer mJeevegYetefle ceW keeueg<e, cebolee ee kegefuelee heeF& peeleer nw~ Mes<e
keceeX kee efJeveeMe Fve leerve keceeX kes efJeveeMe kee DeefJeveeYeeJeer nw~
jnmeeYeeJeee Deefjnblee~ DeLeJee jnme kes DeYeeJe mes Yeer Deefjnble nesles
nQ~ jnme Deblejee kece& kees kenles nQ~ Fme Deblejee kece& kee veeMe Mes<e leerve
Ieeefleee keceeX kes veeMe kee DeefJeveeYeeJeer nw Deewj Deblejee kece& kes veeMe nesves hej
DeIeeefleee kece& Ye yeerpe kes meceeve efve:Mee nes peeles nQ~
DeefleMeehetpeen&lJeeen&vle:~ DeLeJee meeefleMee hetpee kes eesie nesves mes Denle
nesles nQ, keeeWefke ieYe&, pevce, oer#ee, kesJeue%eeve Deewj efveJee&Ce Fve heeBeeW keueeCekeeW
ceW osJeeW eje keer ieF& hetpeeSB osJe, Demegj Deewj ceveg<eeW kees eehle hetpeeDeeW mes DeefOeke
DeLee&led ceneved nw, FmeefueS Fve DeefleMeeeW kes eesie nesves mes Den&vle nesles nQ~
Deveble%eeve, Deveb leoMe&ve, Devebl emeg Ke, DevebleJeer e&, #eeefeke-mecekel Je,
#eeefekeoeve, #eeefekeueeYe, #eeefekeYeesie Deewj #eeefekeGheYeesie Deeefo eie ngS
Deveble iegCe mJehe nesves mes efpevneWves eneR hej efmemJehe eehle kej efueee nw,
mheefke ceefCe kes heJe&le kes ceOe mes efvekeueles ngS mete& efyecye kes meceeve pees
osoerheceeve nes jns nQ, Deheves Mejerj eceeCe nesves hej Yeer efpevneWves Deheves %eeve kes eje
mechetCe& efJee kees Jeehle kej efueee nw, Deheves %eeve ceW ner mechetCe& ecese kes
eefleYeeefmele nesves mes pees efJeehelee kees eehle nes iees nQ, mechetCe& jesieeW kes otj nes
peeves kes keejCe pees efvejecee nQ, mechetCe& heeheheer Debpeve kes ve nes peeves mes pees
efvejbpeve nw Deewj oes<eeW keer keueeSB-mechetCe& oes<eeW mes jefnle nesves kes keejCe pees
efve<keuebke nQ, Ssmes Gve DeefjnbleeW kees vecemkeej nes~
(2) Cecees efmeeCeb

pees efveefle DeLee&led hetCe&le: Deheves mJehe ceW efmLele nQ, ke=leke=le nQ, efpevneWves
Deheves meeOe kees efme kej efueee nw Deewj efpevekes %eeveeJejCeeefo Dee" kece& ve nes
(11)
egkes nQ GvnW efme kenles nQ~

Mebkee-efme Deewj DeefjnbleeW ceW keee Yeso nw ?
meceeOeeve-Dee" keceeX kees ve kejves Jeeues ef me nesles nQ Deewj eej
Ieeefleee keceeX kees ve kejves Jeeues Deefjnble nesles nQ~ ener Gve oesveeW ceW Yeso nw~
Mebkee-eej Ieeefleee keceeX kes ve nes peeves hej DeefjnbleeW keer Deelcee kes
mecemle iegCe eie nes peeles nQ FmeefueS efme Deewj Deefjnble ceW iegCeke=le Yeso veneR nes
mekelee nw ?
meceeOeeve-Ssmee veneR nw, keeeWefke DeefjnbleeW kes DeIeeefleee keceeX kee Goe
Deewj meJe oesveeW efJeeceeve nQ~ FmeefueS Fve oesveeW ceW Yeso nw~
Mebkee-es DeIeeefleee kece& MegkeueOeevehe Deefive kes eje DeOepeues nes
peeves kes keejCe Goe Deewj meJe kes efJeeceeve jnles ngS Yeer Dehevee keee& kejves ceW
meceLe& veneR nQ ?
meceeOeeve-Ssmee Yeer veneR nw, keeeWefke eefo Deeeg Deeefo kece& Deheves keee&
ceW DemeceLe& ceeves peeeW, lees Mejerj kee heleve nes peevee eeefnS, hejvleg Mejer j Deeefo kee
heleve lees neslee veneR nw Dele: Deeeg Deeefo Mes<e keceeX kee keee& kejvee efme nw~
Mebkee-Gve keceeX kee keee& lees eewjemeer ueeKe eesefvehe pevce, peje Deewj
cejCe mes ege mebmeej nw~ Jen DeIeeefleee keceeX kes jnves hej Yeer Deefjnble hejceser kes
veneR heeee peelee nw leLee DeIeeefleee kece& Deelcee kes iegCeeW kes Ieele kejves ceW
DemeceLe& Yeer nQ~ FmeefueS Deef jnble Deew j efm e ceW ieg CeeW keer Dehes#ee keesF& Yeso
veneR nw ?
meceeOeeve-Ssmee veneR nw, keeeWefke peerJe kes TOJe&ieceve mJeYeeJe kee
eefleyebOeke Deeeg kece& kee Goe Gvekes efJeeceeve nw leLee meueshelJe Deewj efveuexhelJe
keer Dehes#ee lees Fve oesveeW ceW Yeso mhe ner nw~
Dee"eW keceeX mes jefnle, Dee" iegCeeW mes ege Deewj leerve ueeske kes cemleke hej
efJejepeceeve Ssmes efmehejcesefeeW kees eneB vecemkeej efkeee ieee nw~
(3) Cecees DeeFefjeeCeb

pees oMe&ve, %eeve, eeefj$e, lehe Deewj Jeere& Fve heeBe ekeej kes DeeeejeW kee
mJeeb DeeejCe kejles nQ Deewj otmejs meeOegDeeW mes DeeejCe kejeles nQ, GvnW Deeeee&
(12)
kenles nQ~ pees eewon efJeeemLeeveeW kes heejbiele nQ, ieejn Debie kes Oeejer nQ DeLeJee
Deeeejebie cee$e kes Oeejer nQ DeLeJee lelkeeueerve mJemecee Deewj hejmecee ceW heejbiele
nQ, ces kes meceeve efveeue nQ, he=LJeer kes meceeve menveMeerue nQ, efpevneWves meceg kes
meceeve ceue-oes<eeW kees yeenj heWke efoee nw Deewj pees meele ekeej kes Yee mes jefnle
nQ GvnW Deeeee& kenles nQ~
eJeeveheer meceg ceW DeJeieenve kejves mes efpevekeer yegef efvece&ue nes ieF& nw,
pees efveoex<ejerefle mes n DeeJeMekeeW kee heeueve kejles nQ, ces kes meceeve efve<keche
nQ, MetjJeerj nQ, efmebn kes meceeve efveYeeake nQ, efveoex<e nQ, osMe, kegue Deewj peeefle mes Meg
nQ, pees mebIe kes meben Deewj Devegen ceW kegMeue nQ, keerefle&ceeve nQ, pees meejCeDeeejCe, JeejCe-efve<esOe Deewj MeesOeve-eleeW keer Megef kejves Jeeueer efeeeDeeW ceW
efvele ner Gege nQ, GvnW Deeeee& hejceser kenles nQ, Ssmes DeeeeeeX kees eneB
vecemkeej efkeee ieee nw~
(4) Cecees GJepPeeeeCeb

eewon efJeeemLeeve-eewon hetJeeX kee JeeKeeve kejves Jeeues GheeOeee
hejceser nesles nQ~ DeLeJee lelkeeueerve hejceeiece kes JeeKeeve kejves Jeeues GheeOeee
nesles nQ~ Jes meben-efMe<eeW kees oer#ee osvee Deewj Devegen-Gvekee mebj#eCe kejvee,
Deeefo iegCeeW kees es[kej henues kens iees Deeeee& kes mecemle iegCeeW mes ege nesles nQ~
pees meeOeg eewon hetJe&heer meceg ceW eJesMe kejkes cees#eceeie& ceW efmLele nQ leLee
cees#e kes Fgke MeeruebOejeW DeLee&led cegefveeeW kees GheosMe osles nQ, Gve cegveerejeW kees
GheeOeee hejceser kenles nQ~ Ssmes GheeOeeeeW kees eneB vecemkeej efkeee ieee nw~
(5) Cecees ueesS meJJemeentCeb

ueeske ceW DeLee&led {eF& erheJeleea meJe& meeOegDeeW kees vecemkeej nes~ pees Deveble%eeveeefo
he Meg Deelcee kes mJehe keer meeOevee kejles nQ GvnW meeOeg kenles nQ~ pees heeBe
ceneeleeW kees OeejCe kejles nQ, leerve iegefhleeeW mes megjef#ele nQ, De"ejn npeej Meerue kes
YesoeW kees OeejCe kejles nQ Deewj eewjemeer ueeKe Gej iegCeeW kee heeueve kejles nQ, Jes
meeOeg hejceser nesles nQ~
efmebn kes meceeve hejeeceer, iepe kes meceeve mJeeefYeceeveer, yewue kes meceeve Ye
(13)
eke=efle, ce=ie kes meceeve mejue, heMeg kes meceeve efvejern ieesejer Je=efe kejves Jeeues,
heJeve kes meceeve efve:mebie, mete& kes meceeve lespemJeer, meeiej kes meceeve iebYeerj, megces
kes meceeve hejer<en Deewj GhemeieeX kes Deeves hej Dekeche, evcee kes meceeve Meebefleoeeke,
ceefCe kes meceeve eYeehegbpeege, he=LJeer kes meceeve meJe&yeeOeeDeeW kees menves Jeeues,
mehe& kes meceeve Deefveele Jemeeflekee Deeefo ceW efveJeeme kejves Jeeues, DeekeeMe kes
meceeve efvejeuebyeer Deewj meoe keeue cees#e kee DevJes<eCe kejves Jeeues meeOeg nesles nQ~
Ssmes mechetCe& kece&YetefceeeW ceW GlheVe nesves Jeeues ef$ekeeueJeleea meeOegDeeW kees vecemkeej
efkeee ieee nw~
heeBe hejcesefeeW kees vecemkeej kejves ceW Fme vecemkeej ceb$e ceW meJe& Deewj
ueeske heo nQ Jes Deble oerheke nQ, Dele: mechetCe& #es$e ceW jnves Jeeues ef$ekeeueJeleea
Deefjnble Deeefo osJeleeDeeW kees vecemkeej kejves kes efueS GvnW eleske vecemkeejelceke
heo kes DeLe& kes meeLe pees[ uesvee eeefnS~
Mebkee-efpevneWves DeelcemJehe kees eehle kej efueee nw, Ssmes Deefjnble Deewj
efmehejceser kees vecemkeej kejvee eesie nw, efkevleg Deeeeee&efoke leerve hejcesefeeW
ves DeelcemJehe kees eehle veneR efkeee nw, Dele: GveceW osJehevee veneR Dee mekelee nw,
FmeefueS GvnW vecemkeej kejvee eesie veneR nw ?
meceeOeeve-Ssmee veneR nw, keeeWefke Deheves-Deheves YesoeW mes Deveble Yesohe
jlve$ee ner osJe nw, DeleSJe jlve$ee mes ege peerJe Yeer osJe nQ, DeveLee (eefo
jlve$ee keer Dehes#ee osJehevee ve ceevee peees lees) mechetCe& peerJeeW kees osJe ceeveves keer
Deeheefe Dee peeesieer~ FmeefueS en efme ngDee efke Deeeeee&efoke Yeer jlve$ee kes
eLeeeesie Oeejke nesves mes osJe nQ~ keeeWefke Deefjnbleeefo mes Deeeeee&efo ceW jlve$ee
kes meodYeeJe keer Dehes#ee keesF& Devlej veneR nw~ DeLee&led efpeme lejn Deefjnble, efme ceW
jlve$ee kee meodYeeJe nw, Gmeer lejn Deeeeee&efo ceW Yeer jlve$ee kee meodYeeJe nw
Dele: DeebefMeke jlve$ee keer Dehes#ee mes FveceW osJehevee yeve peelee nw~
Deeeeee&efo ceW efmLele leerve jlveeW kee efmehejceser ceW efmLele jlveeW mes Yeer Yeso
veneR nw~ eefo oesveeW kes jlve$ee ceW meJe&Lee Yeso ceeve efueee peeJes, lees Deeeeee&efo ceW
efmLele jlveeW kes DeYeeJe kee emebie Dee peeJesiee~
Mebkee-mechetCe& jlve DeLee&led hetCe&lee kees eehle jlve$ee ner osJe nw, jlveeW kee
(14)
SkeosMe osJe veneR nes mekelee nw ?

meceeOeeve-Ssmee kenvee Yeer Gefele veneR nw, keeeWefke jlveeW kes SkeosMe ceW
osJehevee ve ceeveves hej jlveeW keer meceelee ceW Yeer osJehevee veneR yeve mekelee nw~
DeLee&led pees keee& efpemekes SkeosMe ceW veneR osKee peelee nw, Jen Gmekeer meceelee ceW
keneB mes Dee mekelee nw ?
Mbekee-Deeeeee&efo ceW efmLele jlve$ee mecemle keceeX kes #ee kejves ceW
meceLe& veneR nes mekeles nQ, keeeWefke Gvekes jlve SkeosMe nQ ?
meceeOeeve-en kenvee Yeer "erke veneR nw, keeeWefke efpeme ekeej heueeue
jeefMe kees peueeveshe keee& kejves ceW Deefivemecetn meceLe& nw, Gmeer ekeej mes Deefive
kee Ske keCe Yeer Gmekees peueeves ceW meceLe& nw~ Ssmes ner eneB hej Yeer mecePevee
eeefnS~ FmeefueS Deeeeee&efo Yeer osJe nQ, en yeele efveefele nes peeleer nw~1
DeefjnbleeW kees henues vecemkeej keeeW efkeee ?

Mebkee-meJe&ekeej kes kece&ueshe mes jefnle efmehejceser kes efJeeceeve jnles
ngS DeIeeefleee keceeX kes ueshe mes ege DeefjnbleeW kees Deeefo ceW vecemkeej keeeW efkeee
peelee nw ?
meceeOeeve-en keesF& oes<e veneR nw, keeeWefke meyemes DeefOeke iegCe Jeeues
efmeeW ceW ee keer DeefOekelee kes keejCe Deefjnble hejceser ner nQ, DeLee&led Deefjnble
hejceser kes efveefcee (GheosMe) mes ner DeefOeke iegCe Jeeues efmeeW ceW meyemes DeefOeke
ee GlheVe nesleer nw~ DeLeJee eefo Deefjnble hejceser ve nesles lees nce ueesieeW kees
Deehle, Deeiece Deewj heoeLe& kee heefj%eeve veneR nes mekelee Lee efkevleg Deefjnble
hejceser kes emeeo mes nceW Fme yeesOe keer eeefhle ngF& nw~ FmeefueS Ghekeej keer Dehes#ee
Yeer Deeefo ceW DeefjnbleeW kees vecemkeej efkeee peelee nw~
Mebkee-Fme ekeej Deeefo ceW Deef jnbleeW kees vecemkeej kejvee lees he#eheele nw ?
meceeOeeve-Ssmee veneR kenvee, keeeWefke ve he#eheelees oes<eee, MegYehe#eJe=es:
eseesnsleglJeeled~ en he#eheele oes<eeslheeoke veneR nw~ efkevleg MegYe he#e ceW jnves mes Jen
keueeCe kee ner keejCe nw leLee wle kees ieewCe kejkes Dewle keer eOeevelee mes efkees
1. Deefivemecetnkeee&me heueeuejeefMeoenme lelkeCeeohegheuecYeeled~ lemceeoeeeee&oeesefhe osJee Fefle efmLeleced~
(15)
iees vecemkeej ceW wlecetueke he#eheele yeve Yeer lees veneR mekelee nw~ DeLee&led he#eheele
JeneR mebYeJe nw peneB oes JemlegDeeW ceW mes efkemeer Ske keer Deesj DeefOeke Deeke<e&Ce
neslee nw~ hejvleg eneB hejcesefeeW kees vecemkeej kejves ceW ef eOeeveleee iegCeeW keer
Deesj jnleer nw, DeJemLeeYeso keer eOeevelee veneR nw~ FmeefueS eneB he#eheele efkemeer Yeer
ekeej mebYeJe veneR nw~
DeLeJee Deehle keer ee mes ner Deehle, Deeiece Deewj heoeLeeX kes efJe<ee ceW {
ee GlheVe nesleer nw, Fme yeele kees eefme kejves kes efueS Yeer Deeefo ceW DeefjnbleeW
kees vecemkeej efkeee ieee nw~ eer ieewlecemJeeceer Yeer kenles nQpemmebefleeb Oeccehenb efCeies, lemmeb efleeb JesCeefeeb heGb pes~
mekekeejS leb efmejhebeSCe, keeSCe Jeeee ceCemee e ef Ceeb ~~
efpevekes meceerhe ceQves Oece&ceeie& kees eehle efkeee nw Gvekes meceerhe efJevee ege
neskej eJe=efe kejlee ntB leLee Gvekee ceQ efMejhebeke DeLee&led oesveeW Iegves skekej,
oesveeW neLe pees[kej Deewj cemleke kees he=LJeer hej Pegkeekej hebeebie vecemkeejhetJe&ke
ceve-Jeeve-keee mes efvejvlej melkeej kejlee ntB~
Fme ceneceb$e kes DeLe& kees mecePekej en ef veefele nes peelee nw efke Cecees Deef jnbleeCeb
Deewj Cecees DejnbleeCeb oesveeW hee" Meg nQ leLee Deefjnble Deewj efmeeW ceW jlve$ee het Ce&
eke nes egkes nQ efkevleg Deeeee&, GheeOeee Deew j meeOeg ceW es jlve$ee SkeosMe ner
eke ngS nQ , efhej Yeer es leerveeW hejceser Yeer hetpe nQ , Jeb e nQ ~ efmeeW kes eeefhe mechet Ce&
kece& meceehle nes eg kes nQ efhej Yeer Deefjnble hejces er GheosMeke nesves mes meJeexhekeejernQ
FmeefueS GvnW henues vecemkeej kejves ceW oes <e veneR nw elegle iegCe ner nw, keeeWef ke MegYhe#e
e
ceW efkeee ieee he#eheele, he#eheele veneR kenueelee nw Jen efnle kes efueS ner neslee nw~ Fme
ceneceb$e kees he{les mecee eleske heoeW kes DeLe& kee efeb leJeve kejvee eeef nS~
ceneceb$e keer ceefncee

Cecees DeefjnbleeCeb, Cecees efmeeCeb, Cecees DeeFefjeeCeb~
Cecees GJepPeeeeCeb, Cecees ueesS meJJemeentCeb~~1~~
DeLe&-DenleeW kees vecemkeej nes, efmeeW kees vecemkeej nes, DeeeeeeX kees
vecemkeej nes, GheeOeeeeW kees vecemkeej nes Deewj meJe& meeOegDeeW kees vecemkeej nes~
hebehejceser Jeeeke Fme ceneceb$e ceW mechetCe& eoMeebie efveefnle nw~ eLee-
(16)
DeeeeeeX ves eoMeebie efpeveJeeCeer kee JeCe&ve kejles ngS eleske keer heomebKee
leLee mecemle egle%eeve De#ejeW keer mebKee kee JeCe&ve efkeee nw~ Fme ceneceb$e ceW
mecemle egle%eeve efJeeceeve nw keeeWefke hebehejceser kes Deefleefje Deve egle%eeve
keg veneR nw~ Dele: en ceneceb$e mecemle eoMeebie efpeveJeeCeerhe nw~ Fme ceneceb$e
kee efJeMues<eCe kejves hej efvecve efve<ke<e& meeceves Deeles nQFme ceb$e ceW 5 heo Deewj 35 De#ej nQ~ Cecees DeefjnbleeCeb7 De#ej, Cecees
efmeeCeb5, Cecees DeeFefjeeCeb7, Cecees GJepPeeeeCeb7, Cecees ueesS meJJemeentCeb
9 De#ej, Fme ekeej Fme ceb$e ceW kegue 35 De#ej nQ~ mJej Deewj JebpeveeW kee
efJeMues<eCe kejves hej Ssmee eleerle neslee nweLeeCedDecedDeesDejdFndDebledDeeCedDeb~
CedDecedDeesmedFodOedDeeCedDeb~
CedDecedDeesDeeFjdFedDeeCedDeb~
CedDecedDeesGJedDepedPedDeeedDeeCedDeb~
CedDecedDeesuedDeesSmedDeJedJedDemedDeendGCedDeb~
Fme lejn eLece heo ceW 6 Jebpeve, 6 mJej, efleere heo ceW 6 Jebpeve, 5 mJej,
le=leere heo ceW 5 Jebpeve, 7 mJej, elegLe& heo ceW 6 Jebpeve, 7 mJej, hebece heo ceW 8
Jebpeve, 9 mJej nQ~ Fme ceb$e ceW meYeer JeCe& Depeble nQ, eneB nuevle Ske Yeer JeCe& veneR
nw~ Dele: 35 De#ejeW ceW 35 mJej Deewj 30 Jebpeve nesvee eeefnS Lee efkevleg eneB
mJej 34 nQ~ Fmekee eOeeve keejCe en nw efke Cecees DeefjnbleeCeb Fme heo ceW 6 ner
mJej ceeves peeles nQ~ ceb$eMeee kes JeekejCe kes Devegmeej Cecees DeefjnbleeCeb heo kes
De kee ueeshe nes peelee nw~ eeefhe eeke=le ceW S*:1-veslevegJele&les~ Sef* lesoesleew~
Soeslees: mebmke=leese: mebefOe: eeke=les leg ve YeJeefle~ eLee osJees DeefnCeboCees, Denes
DeeefjDeb, Fleeefo~ met$e kes Devegmeej mebefOe ve nesves mes De kee DeefmlelJe peeW kee
leeW jnlee nw~ De kee ueeshe ee Keb[ekeej veneR neslee nw, efkevleg ceb$eMeee ceW
yengueced met$e keer eJe=efe ceevekej mJejeesjJeJeOeeves eke=efleYeeJees ueeshees Jewkeme~2
1. ef$eefJeece JeekejCe he=. 4, met$e 21/2~ 2. pewve efmeeble keewcegoer, he=. 4, met$e
1/2/2~
(17)
Fme met$e kes Devegmeej DeefjnbleeCeb Jeeues heo kes De kee ueeshe efJekeuhe mes nes
peelee nw Dele: Fme heo ceW 6 ner mJej ceeves peeles nQ~ Dele: ceb$e ceW kegue 35 De#ej
nesves hej Yeer 34 ner mJej ceeves peeles nQ~ FveceW pees e, pPee, JJe mes mebegee#ej nQ,
GveceW mes Ske-Ske Jebpeve uesves mes 30 Jebpeve nesles nQ~ Fme ekeej mes kegue mJej
Deewj JebpeveeW keer mebKee 343064 nw~ cetue JeCeeX keer mebKee Yeer 64 ner nw~
eeke=le Yee<ee kes efveeceevegmeej De, F, G Deewj S cetue mJej leLee pe Pe Ce le o Oe e
j ue Je me Deewj n es cetue Jebpeve Fme ceb$e ceW efveefnle nQ~ DeleSJe 64 Deveeefo
cetueJeCeeX kees ueskej mecemle eg le-%eeve kes De#ejeW kee eceeCe efvecve ekeej efvekeeuee
pee mekelee nw~ ieeLee met$e efvecve ekeej nweGmeefheob efJejefuee ogieb e oeTCe mebieg Ceb ef keee~
TCeb e keS hegCe megoCeeCemmekeKeje neWefle~~
DeLe&-Ge eeQme" De#ejeW kee efJejueve kejkes eleske kes Thej oes kee
Debke oskej hejmhej mechetCe& oes kes DebkeeW kee iegCee kejves mes ueyOe jeefMe ceW Ske
Iee osves mes pees eceeCe jnlee nw, Gleves ner egle%eeve kes De#ej nesles nQ~
Fme efveece mes iegCeekeej kejves hejSke e e e mmeeeb e e e megCCemeeefleemeee~
megCCeb CeJe heCe hebe e Skekeb kekes kekeiees e heCeeb e~~
DeLee&led Ske Dee" eej-eej-n-meele-eej-eej-Met ve-meele-leerve-meeleMet ve-veew-heeBe-heeB e-Ske-n-Ske-heeB e, en meb Kee Deeleer nw ~ Fme ieeLee met$e
kes Devegmeej 18446744073709551615 es mecemle egle%eeve kes De#ej nesles nQ~
Fme ekeej Ceceeskeej ceb$e ceW mecemle egle%eeve kes De#ej efveefnle nQ, keeeWefke
DeveeefoefveOeve cetuee#ejeW hej mes ner Ge eceeCe efvekeeuee ieee nw Dele: meb#eshe ceW
mecemle efpeveJeeCeerhe en ceb$e nw~ Fmekee hee" ee mcejCe kejves mes efkelevee ceneved
hegCe kee yebOe neslee nw leLee kesJeue%eeve ue#ceer keer eeefhle Yeer Fme ceb$e keer
DeejeOevee mes nesleer nw~ %eeveeCe&Je ceW eer MegYeeveeee& ves Fme ceb$e keer DeejeOevee
kees yeleeles ngS efueKee nwFme ueeske ceW efpeleves Yeer eesefieeeW ves cees#eue#ceer kees eehle efkeee nw, Gve
meyeves egle%eeveYetle Fme ceneceb$e keer DeejeOevee kejkes ner eehle efkeee nw~ Fme
(18)
ceneceb$e kee eYeeJe eesefieeeW kes Deieesej nw~ efhej Yeer pees Fmekes cenlJe mes
DeveefYe%e neskej JeCe&ve kejvee eenlee nw, ceQ mecePelee ntB efke Jen Jeeegjesie mes
Jeehle neskej ner yeke jne nw~ heeheheer hebke mes mebegle Yeer peerJe eefo Meg ngS nQ,
lees Fme ceb$e kes eYeeJe mes ner Meg ngS nQ~ ceveer<eerpeve Yeer ceb$e kes eYeeJe mes ner
mebmeej kes keuesMe mes tles nQ~1
FmeefueS Fme ceneceb$e keer ceefncee kees Deefevle ner mecePevee eeefnS~
Deeb ceneceb$e: cebieueeejCehesCee$e mebenerleesefhe DeveeefoefveOeve:,
ve leg kesveeefhe jefelees eefLelees Jee~
Geb e Ceceeskeejceb$ekeuhes eermekeuekeerefle&Yeejkew:cenehebeiegjesvee&ce, vecemkeejmegmecYeJeced~
ceneceb$eb peieppes-ceveeefoefmeceeefooced2~~63~~
cenehebeiegCeeb, hebeef$ebMeo#ejececed~
GdJeemewef eefYejskeee-eslemee YeJenevees3~~68~~
eerceogceemJeeefceveeefhe eesecedes keseveeefhe meg<eceeejkee Devevlee, Glmee|heCeer-eYe=lee: eeegefJe&Jelee&:~
les <Jeheeb hejlej: eefLeleeYeeJees, ueyOJeecegces Je ef n ielee: efMeJece$e ueeskee:4~~3~~
DeLeJee Jeeef Le&keveeehes#eeeveeefoeJeenhesCeeielees eb ceneceb$eesveeefo:,
heee& eeefLe&keveeehes#eee ngb[eJemeefhe&Ceerkeeueoes<eehes #eee le=leerekeeuemeevles
leerLekejefoJeOJeefvemecegodiele: meeefoeeefhe mebYeJeefle~
en ceb$e efkemeer kes eje jefele ee ietBLee ngDee veneR nw~ eeke=efleke he mes
Deveeefokeeue mes euee Dee jne nw~
Ceceeskeej ceb$ekeuhe ceW eer mekeuekeerefle& Yeejke ves kene Yeer nwMueeskeeLe&-vecemkeej ceb$e ceW jnves Jeeues heeBe ceneiegDeeW kes veece mes
efve<heVe en ceneceb$e peieled ceW pes-meyemes ye[e Deewj ceneve nw, Deveeefoefme nw
Deewj Deeefo DeLee&led eLece nw~~63~~
1. efeeceeleefvlekeeR eehlee eesefievees es$e keseve~ DecegcesJe ceneceb$eb, meg meceejeOe
kesJeueced~~ (%eeveeCe&Je) cebieueceb$e Ceceeskeej : Ske Devegefebleve hegmleke kes DeeOeej mes~
2. Deeefoob-eLeceefceleLe&:~ 3-4. Ceceeskeejceb$ekeuhes~
(19)
heeBe ceneiegDeeW kes heQleerme De#ej eceeCe ceb$e kees leerve eemeesdJeemeeW ceW
mebmeej YeceCe kes veeMe nsleg Skeeeefee neskej meYeer YeJepeveeW kees pehevee eeefnS
DeLeJee Oeeve kejvee eeefnS~~68~~
eerceled GceemJeeceer Deeeee& ves Yeer kene nwMueeskeeLe&-Glmeefhe&Ceer, DeJemeefhe&Ceer Deeefo kes pees meg<ecee, og:<ecee Deeefo
Devevle egie henues Jeleerle nes egkes nQ GveceW Yeer en Ceceeskeej ceb$e meyemes DeefOeke
cenJeMeeueer eefme ngDee nw~ ceQ mebmeej mes yeefnYet&le (yeenj) cees#e eehle kejves kes
efueS Gme Ceceeskeej ceb$e kees vecemkeej kejlee ntB~~3~~
DeLeJee JeeefLe&ke vee keer Dehes#ee mes Deveeefo eJeenhe mes euee Dee jne
en ceneceb$e Deveeefo nw Deewj heee&eeefLe&ke vee keer Dehes#ee ngb[eJemeefhe&Ceer keeueoes<e
kes keejCe le=leere keeue kes Deble ceW leerLekej keer efoJeOJeefve mes GlheVe nesves kes
keejCe en meeefo Yeer nw~
N: M
eeeefj cebieueb-Deefjnble cebieue, efme cebieueb, meent cebieueb,

kesJeefue heCCeees Oeccees cebieueb ~ eeeefj uees iegecee, Deefjnble ueesieg ecee,
efme ueesiegecee, meent ueesiegecee, kesJeefue heCCeees Oeccees uees iegecee~
eeeefj mejCeb heJJeppeeefce, Deefjnble mejCeb heJJeppeeefce, efme
mejCeb heJJeppeeefce, meent mejCeb heJJeppeeefce, kesJeefue heCCeees
Oeccees mejCeb heJJeppeeefce~
(20)
Deveeefoefme Ceceeskeej ceb$e

mebmeej ceW pevce uesves Jeeuee eleske ceeveJe efkemeer ve efkemeer he ceW Deheves
FosJe kee mcejCe kejlee nw~ eens Jen pewve nes ee yeew, efmekeKe nes ee F&meeF&,
efnvot nes ee cegmeueceeve, DeejeOeosJe meYeer ves ceevee nw~ ueieYeie meYeer Oece& Je
peeefle kes ueesie Deheves mes Thej keesF& ceneMeefeceeved F&ej kes DeefmlelJe kees mJeerkeej
kejles nQ~ GvneR ceW mes pewveOece& kee cetue ceb$e Ceceeskeej ceb$e nw~ Deehe meYeer ueesieeW
kees eeo nesiee en ceb$eCecees DejnbleeCeb, Cecees efmeeCeb, Cecees DeeFefjeeCeb~
Cecees GJepPeeeeCeb, Cecees ueesS meJJemeentCeb~~
Fme ceb$e kee DeLe& en nw-DejnbleeW kees vecemkeej nes, efmeeW kees vecemkeej
nes, DeeeeeeX kees vecemkeej nes, GheeOeeeeW kees vecemkeej nes Deewj ueeske ceW
meJe&meeOegDeeW kees vecemkeej nes~ heeBe heoeW ceW Fve hebehejcesefeeW kees vecemkeej
efkeee ieee nw~ FmeceW keesF& Jeefe efJeMes<e kee veece ve ueskej iegCeeW kees ner veceve
efkeee nw~
pees eej Ieeefleee keceeX kee veeMe kej egkes nQ GvnW Denle hejceser kenles nQ
Deewj efpevneWves mebhetCe& Dee"eW keceeX kee veeMe kej cees#e DeJemLee eehle kej efueee nw
Jes efme kenueeles nQ~ Dejnble, efme heo kees eehle kejves kes Fgke 36 iegCeeW kee
heeueve kejves Jeeues elegefJe&Oe mebIe kes veeeke Deeeee& hejceser nesles nQ~ mebIe ceW
efMe<eeW kees he"ve-hee"ve kejeves Jeeues 25 iegCeeW kees OeejCe kejves Jeeues GheeOeee
hejceser kens peeles nQ leLee jlve$ee keer meeOevee ceW ueerve 28 cetueiegCeeW kees heeueves
Jeeues meeOeg hejceser nesles nQw~
Jele&ceeve ceW Fve heeBeeW hejcesefeeW ceW mes leerve hejceser kes oMe&ve ele#e he ceW
nes jns nQ~ hebecekeeue ceW Fme kece&Yetefce ceW Dejnble nesles veneR Deewj peye Dejnble ner
veneR nQ lees efme heo keer eeefhle kewmes nesieer~ Dele: Dejnble, efme keer mLeehevee Oeeleg
ee hee<eeCe keer eefleceeDeeW ceW kejkes Gvekeer hetpee keer peeleer nw~ Fme ceneceb$e kees
G"les-yew"les eueles-efhejles eefle#eCe pehevee eeefnS efpememes efke keesF& Yeer Decebieue
cebieue ceW heefjJeefle&le nes peelee nw~
(21)
Deehe eefleefove cebefoj ceW he{les Yeer nQDeheefJe$e: heefJe$ees Jee megefmLelees og:efmLeleesefhe Jee~
Oeeeslhebevecemkeejb meJe&heehew: ecegeles~~
DeLee&led DeheefJe$e DeJemLee ceW Yeer Ceceeskeej ceb$e kees ceeveefmeke he ceW
ncesMee peheves mes heeheeW kee #eeueve neslee nw~ heeBe heo Jeeuee en cetue ceb$e 35
De#ejer ceb$e kenueelee nw~ Fmekees mebef#ehle he ceW peeveves kes efueS eleske heo kee
eLece De#ej ueskej DeefmeDeeGmee en ceb$e yeveeee ieee nw~ Fme DeefmeDeeGmee
ceb$e kees peehe kejves mes heeBeeW hejcesefeeW kees vecemkeej nes peelee nw~ Deehe meye Fme
ceb$e keer ceefncee peeveles nQ efke Ske cejles ngS keges kees peerJebOej kegceej ves Ceceeskeej
ceb$e megveeee Lee efpemekes eYeeJe mes kegee cejkej e#esv (osJe) nes ieee Lee Deewj
Gme ceneceb$e kes Deheceeve kee heue Yeer ceeuetce ner nw~
megYeewce veeceke Ske <ed Keb[eefOehe eeJeleea Lee~ Jen Ske efove Deheves jmeesF&Iej
ceW Yeespeve kejves ieee, Gmekes jmeesFS ves iejce-iejce Keerj hejesme oer~ Gme iejce
Keerj kes Keeves mes eeJeleea kee cegbn peue ieee Deewj Fme iegmmes kes keejCe Gmeves
Keerj kee yele&ve G"e kej jmeesFS kes efmej hej heke efoee efpememes jmeesFee legjble cej
ieee Deewj cejkej JeblejosJe nes ieee~ ceQ Deehekees en yelee egkeer ntB efke Jewj Deewj
mvesn kes mebmkeej pevce-pevceevlej leke eueles nQ~ Jeblej osJe kees kegDeJeefOe%eeve
mes hetJe& YeJe kee meeje Je=leevle %eele nes ieee leye Gmekes oe ceW jepee mes yeouee
uesves keer YeeJevee peeie=le nes G"er~ osJe lees Jen Lee ner, efJeefeee mes DeveskeeW he
yeveeves keer #ecelee Leer Dele: Ske efove Jen ceveg<e kes Jes<e ceW megvoj megmJeeog heue
ueskej jepeojyeej ceW Dee ieee Deewj efJeveehetJe&ke jepee kees YeW efkeee~
jepee megYeewce ves Ssmes ceOegj heue peerJeve ceW keYeer veneR Keees Les Dele: GvnW
ueeuee Dee ieee~ GvneWves Gme Jeefe mes hete efke es heue keneB efceueles nQ? yeme
efhej keee Lee Gme Jeblej kees lees Deheveer meheuelee vepej Deeves ueieer, Gmeves kenejepeved! Deehe cesjs meeLe eefueS, meceg kes Gme heej yengle ye[e yeieeree nw JeneB Ssmes
yengle meejs heue efceueWies~ Gmekes keLeve hej cebef$eeeW kees keg DeeMebkee ngF&, Gve
ueesieeW ves jepee kees ieghle ceb$eCeeSB oer efke jepeved! Fmekes keLeve ceW keg ceeeepeeue
eleerle neslee nw Deehe meeLe ceW ve peeJeW efkevleg efpeeueesuegheer jepee ves efkemeer keer Ske
(22)
ve megveer Deewj eue efoee Jes<eOeejer Jeblej kes meeLe heueeW kees eehle kejves~ yegef
kecee&vegmeeefjCeer DeLee&led kece& kes Devegmeej Gmekeer yegef nes ieF& Leer~
jepee Deewj Jeblej oesveeW meceg kes yeere ceW hengBe iees~ Deye lees Jeblej kees
Dehevee ceveessjLe efme kejves kee mJeCe& DeJemej efceue ieee~ Gmeves Dehevee Demeueer
he eie kej jepee mes Deheves hetJe& YeJe kee meceeeej yeleeee Deewj yeesueejepeved! pewmes legceves cegPes ceeje Lee Jewmes ner Deye ceQ legcnW peerefJele veneR es[tbiee~ Fme
DeLeen meceg ceW Deye legce yee veneR mekeles~ jepee megYeewce mecePeoej Lee~ Dele:
efJeheefe kes mecee Jen ceneceb$e Ceceeskeej kees ceve ceW he{ves ueiee~ osefKeS! Gme
hejceyee he ceb$e kee eYeeJe, Jeblej osJe keer ceejke Meefe Yeer kegbef"le nes ieF&~
Jen megYeewce kees ceej venber mekee~ JeblejosJe ves mecePe efueee efke en Deheves FosJe
kee mcejCe kej jne nw FmeerefueS cesjer Meefe kegefC"le nes ieF& nw~ Dele: Gmeves keg
ketveereflehetJe&ke jepee mes keneDejs cetKe& jepeved! eefo legPes Deheves eeCe efee nQ lees ceve ceW efebeflele ceb$e kees
heeveer ceW efueKekej hewj jKe os leye ceQ legPes es[ mekelee nBt DeveLee let Jeeheme
jepecenue veneR hengBe mekelee~ eeefhe jepee efveece ceW { Lee efkevleg Jeblej keer
ceeeeJeer yeeleeW ceW Deekej peerJeve kee ueesYe Dee ieee Gmeves meesee efke peerJeve jnsiee
lees hegve: Oece&meeOevee kej uetBiee~ ceve ceW Fme ekeej meesekej jepee ves JeneR peue ceW
Ceceeskeej ceb$e efueKekej hewj jKe efoee, yeme Jeblej keer ceejke Meefe peeie=le nes ieF&
Deewj Gmeves megYeewce eeJeleea kees meceg ceW [gyees efoee~
ceneceb$e kes Deheceeve keer YeeJevee mes megYeewce eeJeleea cejkej meeleJeW vejke
euee ieee~
mejmJeleer kee Deheceeve kejves Jeeuee Jeefe Yeuee Deer ieefle kees kewmes
eehle kej mekelee nw? kece&efmeevle keYeer jepee ee jbke kees veneR osKelee Jen lees
Dehevee keee& kejlee nw~ Deepe Yeer nce osKeles nQ efke ueesie Oeeefce&ke kewuesC[jeW kee
DeefJevee kejles ngS [jles veneR nQ efkevleg Oeeve jKees efke efpeme efkemeer hegmleke,
kewuesC[j, eeyeer kes iegs Deeefo ceW YeieJeeve kes heeses neW ee Ceceeskeej Deeefo ceb$e
efueKeW neW lees GvnW keYeer FOej-GOej veeres mLeeveeW ceW veneR jKevee eeefnS meowJe
Gvekeer efJevee kejveer eeefnS~
(23)
Ceceeskeej ceb$e kees ceQves Deehekees DeefmeDeeGmee kes heeBe De#ejer ceb$e he
Yeer yeleeee~ De mes Dejnble hejceser, efme mes efme, Dee mes Deeeee&, G
Meyo mes GheeOeee Deewj mee mes meeOeg Fme ekeej heeBeeW hejceser kee oe ceW
efebleve kejles ngS DeefmeDeeGmee kee peehe kejvee eeefnS~
Fmeer ekeej mes ceneceb$e kee Jeeeke Meyo Yeer nw~ pees hejbyee hejceelcee
kee meteke nesves mes meJe&meceoee ceeve nw~ eleske ceb$e kes eejbYe ceWs peg[e
neslee nw~ en Skee#ejer ceb$e nw, Fmekee Oeeve kejves mes ceefmle<ke kes mecemle leveeJe
otj nes peeles nQ~ YeieJeeved leerLekej keer efoJeOJeefve Yeer keej he ceeveer ieF& nw~
en Meyo kewmes yevee nw Fmekeer eefeee osefKeSCecees DejnbleeCeb kee Dekeej ues ueW, Cecees efmeeCeb heo ceW efme peerJe DeMejerjer
efyevee Mejerj kes nesles nQ Dele: DeMejerjer kee De ues efueee lees DeDeDee yevee~
Deeies Cecees DeeFefjeeCeb kee DeeDeeoerIe& Dee ner jne, Cecees GJepPeeeeCeb kee G,
DeeGDees yevee, Cecees ueesS meJJemeentCeb ceW meeOeg mes cegefve Meyo kees enCe efkeee
nw Dele: cegefve kee cekeej ueskej Deesced yeve ieee~ Fmes Deesced Deewj oesveeW
ekeej mes efueKee peelee nw~ heeBeeW heoeW kee meej Fme ceb$e keer ner ceeuee hesj
uesves mes ceneve hegCeyebOe neslee nw~ Deheveer Deewj otmejeW keer Meebefle kes efueS eefle#eCe
Fmekee GeejCe kejvee eeefnS~
Deehe ueesie jeceeeCe osKeles nQ GmeceW megeerJe Deewj jeceev keer kewmeer efce$elee
efoKeeF& ieF& nw~ keYeer Deeheves pewve jeceeeCe kee mJeeOeee efkeee nes lees %eele nesiee
efke Fme Ske Ceceeskeej ceb$e kes efveefcee mes oesveeW kee mebyebOe pevce-pevceevlej leke
jne nw~
cenehegj veiej ceW Ske eeJeke heeefe mes" efkemeer mecee Iees[s hej e{kej
Deheves ieeskegue keer lejhe pee jns Les~ GvneWves Gme mecee he=LJeer hej he[s ngS Ske
cejCeemeVe yewue kees osKee~ heeefe Iees[s mes Glejkej oeeyegef mes Gmekes heeme
yew"kej keeve ceW Ceceeskeej ceb$e megveeves ueies~ Gme ceb$e kees megveles ngS yewue keer
Deelcee Mejerj mes efvekeue ieF& Deewj ceb$e kes eYeeJe mes Gmeer veiej kes jepee $eee
keer jeveer kes ieYe& ceW Dee ieee Deewj veJe ceeme kes yeeo heg$e GlheVe nes ieee~ Gmekee
veece Je=<eYeOJepe jKee ieee~
(24)
Deveblej hetJe& mebmkeejJeMe Gmes hetJe& pevce kee mcejCe nes ieee~ yewue heee&e kes
yeesPee {esvee Deeefo og:KeeW leLee cejles mecee ceneceb$e eJeCe kee Me Gmekes mce=efle
heue hej Petueves ueiee~ Jen yeeheve mes ner Ceceeskeej ceb$e kees meoe he{e kejlee
Lee~ efkemeer Ske efove Jen Ietcelee ngDee Gmeer mLeeve hej hengBee peneB Gme yewue kee
cejCe ngDee Lee~ peeeflemcejCe kes keejCe Jen JeneB kes meYeer mLeeveeW kees heneeve kej
Deheves Ghekeejer kees {tB{ves kee Gheee meeseves ueiee~ keg meesekej Gmeves Gmeer
mLeeve hej yengle ye[e efpevecebefoj yeveJeeee~ GmeceW oerJeeueeW hej DeveskeeW efe$e Yeer
yeveJeeS~ Gmeer cebefoj kes ej hej Deheves ejheeueeW kees efveege kej efoee efke pees
Jeefe Fme efe$e kees ye[s Oeeve mes osKes cegPes Gmekes oMe&ve keje osvee~
mebeesie keer yeele Ske efove Jebovee keer Fe kejles ngS heeefe eeJeke Gme
cebefoj ceW Dee iees Deewj Deeee&eefkele nes Gme efe$e kees osKeves ueies Deewj ceve ceW
meeseves ueies efke Ceceeskeej ceb$e megveeles ngS en cesje ner efe$e efkemeves yeveeee nw~
DeleefOeke Skeeelee mes Fvekees efe$ehe osKeles ngS Fvekes ceveesYeeJe kees mecePekej
ejheeueeW ves MeerIe ner Je=<eYeOJepe jepekegceej kees en meceeeej hengbee efoee~
Je=<eYeOJepe MeerIe ner JeneB Deekej hejceeshekeejer heeefe mes" kees heneeve
kej Gvekes ejCeeW ceW efiej ieee Deewj en yeleeee efke en yewue kee peerJe ceQ ner ntB~
Gmeves kene efke ns hejce oeeueg mes"! ce=leg kes mebke ceW Deeheves nceW ceneceb$e heer
Deew<eefOe oskej Fme Gece YeJe kees eehle kejeee nw~ Fme ceb$eoeve kee cetue eeefhe
ceQ veneR egkee mekelee, efhej Yeer Dee%ee oes ceQ Deehekee keee Ghekeej keB? Fme
ekeej oesveeW hejceefce$e yeve iees~ keg YeJeeW kes heeeled heeefe kee peerJe ceee&oe
heg<eesece jeceev ngDee, yewue kee peerJe megeerJe ngDee nw~ megeerJe efJeeeOej ves
meerlee keer Keyej cebieeves ceW Deewj jeJeCe kes meeLe eg ceW jeceev keer yengle
meneelee keer nw~ Deveblej es jeceev, megeerJe, nvegceeve Deeefo ceneheg<e owiecyejer
oer#ee ueskej IeesjeefleIeesj leheejCe kejkes legbieer efieefj heJe&le mes cees#e iees nQ~ nce
ueesie eefleefove efveJee&Cekeeb[ ceW Fve efmemJehe ceneheg<eeW keer Jebovee kejles nQjece nCet megeerJe meg[erue, ieJe ieJeeKe veerue ceneveerue~
keesef efveveeveJes cegefeheeeve, legbieerefieefj JeboeW OejOeeve~~
osKees! nceW efkeleves GoenjCe osKeves Deewj megveves kees efceueles nQ efke Ceceeskeej
(25)
ceb$e kes mcejCe mes efkeleves ner peerJe eflej iees~ DeefOeke veneR lees kece mes kece eewyeerme
Iebs ceW DeeOee Iebe mecee efvekeeuekej Deheveer Deelcee kee efebleve DeJeMe kejvee
eeefnS efpemeceW 9 yeej keej keer OJeefve kejles ngS efmLejleehetJe&ke hebehejceser kee
DeJeuebyeve uesvee eeefnS~ eleske keee& kes eejbYe ceW, meceeheve ceW, jeef$e kees meesles
mecee, meeskej G"les ner efvele Ceceeskeej ceb$e kee mcejCe DeJeMe kejvee eeefnS~
keYeer efkemeer kees leere Jesovee nes jner nes, Ske keesjer ceW vee ngDee Meg peue
meeceves eewkeer hej jKekej Ceceeskeej ceb$e keer Ske ceeuee hesjkej Gme peue kees
efheuee oerefpeS Jesovee legjble otj nes peeesieer~ efJe%eeve Yeer Deepe Fme yeele kees efme
kej egkee nw efke peue kes meeceves he{s peeves Jeeues ceb$e kees peue Gve hegodieue Meyo
Jeie&CeeDeeW kees KeeRelee nw Deewj Gmemes Mejerj kes Deboj Yeer eYeeJe he[lee nw FmeerefueS
DeeeeeeX ves eb$e-ceb$e kee cenlJe yeleueeee nw~ etB lees yeejn YeeJevee ceW kene nwceefCe ceb$e leb$e yeng nesF&, cejles ve yeeeJes keesF&~
eeefhe en mele nw efke cejles ngS peerJe kees keesF& ceb$e-eb$e peerefJele veneR kej
mekeles efhej Yeer osJeieefle Deeefo Gece ieefle kees eehle keje osles nQ Deewj keYeer
Dekeeuece=leg kees Yeer eue osles nQ~ Oevebpee keefJe pewmes Yee ves ceb$eew<eefOe mes ner
yeeueke kes Thej e{s mehe& efJe<e kees otj kej Gmes peerJeveoeve efoee Lee~ Ceceeskeej
ceb$e kes ceenelce ceW ner yeleueeee nw efke Fme ceb$e kes efJeefJeOe eeesieeW mes efyet
Deeefo kes efJe<e Yeer Glej peeles nQ~
FmeerefueS Fme ceb$e kes efJe<ee ceW ken efoee nwSmees hebeCeceeseejes, meJJeheeJehheCeemeCees~
cebieueeCeb e meJJesefmeb, he{ceb nJeF cebieueb~~
DeLee&led en hebevecemkeej ceb$e mecemle heeheeW kee veeMe kejves Jeeuee nw Deewj
meYeer cebieueeW ceW henuee cebieue nw~ Dele: Deheves peerJeve ceW cebieue keer keecevee kejves
Jeeues eleske ceeveJe kees Fme ceneceb$e kee mcejCe DeJeMe kejvee eeefnS~
N: M
(26)
yevoj keer ueeruee

uebkee kes jepee efJeeglkesMe Deheveer jeveer eereve kes meeLe eceoJeve ceW eer[e
kej jns Les~ keg #eCe yeeo eereve heefleosJe mes keg otj henBgekej Jeve keer
eeke=efleke e kee DeJeueeskeve kej jner Leer efke Fmeer yeere Ske yevoj JeneB Deeee
Deewj eereve kees osKekej KeesKeves ueiee~ eereve Ieyejekej FOej-GOej osKeves
ueieer leye yevoj ves Gmekeer mee[er heke[ ueer~ veeKetveeW mes Gmekes Mejerj hej KejeWeW
yevee oeR~ Jen jeveer peesj-peesj mes jesves ueieer~
jeveer kes jesves keer DeeJeepe megveles ner jepee efJeeglkesMe oew[s Deees Deewj Gmekes
Mejerj ceW peneB-leneB veKeeW kes IeeJe osKekej Ieyejees~ jeveer ves kene-mJeeefceved!
Fme yevoj ves efyevee keejCe ner cegPes meleeee nw~ jepee kees osKeles ner Jen yevoj JeneB
mes Yeeiee efkevleg jepee ves eesOe ceW Deekej Gme hej yeeCe kee efveMeevee ueieeee~ yeeCe
mes Ieeeue ngDee Jen yevoj Jesie mes Yeeielee ngDee Deeies keg otj peekej efiej he[e
Deewj heeves ueiee~ JeneR hej DeekeeMeieeceer $e+ef mes meefnle Ske cenecegefve
efJejepeceeve Les~ Jes Gme yevoj kees Jewmeer cejCeemeVe efmLeefle ceW osKekej Gmekes
efveke Deees~ keCeeyegef mes Gmes GheosMe efoee Deewj kenens Jeevej! legceves hetJe& ceW keg heehe-kece& efkeee nesiee efpemekes heuemJehe
Fme efleee eesefve ceW yevoj ngS nes~ peneB keesF& efkemeer kee veeLe ee j#eke veneR nw~
Deye Fme mecee legcnejer efmLeefle cejves kes mevcegKe nw, Dele: Deye legce mechetCe&
heoeLeeX kee leeie kej oes, Yeespeve-heeveer Deeefo kee leeie kejkes meuuesKevee
mJeerkeej kejes efke efpememes Deieues YeJe ceW legce Fme efleee eesefve mes tkej Deer
ieefle eehle kej uees~ Mejerj keer Jesovee mes ceve kees neDees Deewj ceQ cenecev$e megvee
jne nBt legce Skeeeceve mes megvees~ en cev$e legcnW meJe&og:KeeW mes g[e osiee~ Flevee
kenkej cegefvejepe Gmes Ceceeskeej cev$e megveeves ueiesCecees Deef jnb leeCeb , Cecees efmeeCeb , Cecees DeeFefjeeCeb ~
Cecees GJepPeeeeCeb, Cecees ueesS meJJemeentCeb~~
DeefjnbleeW kees vecemkeej nes, efmeeW kees vecemkeej nes, DeeeeeeX kees vecemkeej
nes, GheeOeeeeW kees vecemkeej nes Deewj ueeske ceW meJe&-meeOegDeeW kees vecemkeej nes~
(27)
Fme cev$e kees megveles-megveles ner yevoj kes eeCe efvekeue iees Deewj Jen Fme
eEvee Mejerj kees es[kej De[leeueerme efceve kes Yeerlej-Yeerlej ceW ner YeJeveJeemeer
osJeeW ceW cenesoefOe kegceej veece kee osJe nes ieee~
FOej jepee efJeeglkesMe Gme yevoj kees ceejkej Deeme-heeme ceW Kesueles ngS
Deve yevojeW kees Yeer ceejves kes efuees leweej nes iees~
GOej cenesoefOe osJe efoJe Jewefeefeke Mejerj eehle kej meeseves ueiee efkeceQ keewve nBt? Deewj keneB mes Deeee ntB? en mLeeve keee nw?
Gmeer #eCe Gmes efoJe DeJeefOe%eeve eie nes ieee efpemekes efveefcee mes Gmeves
meejer Ievee peeve ueer~ Jen meeseves ueiee-Deesn! osKees, en jepee efkelevee
efveo&eer nw~ Deheveer jepe-meee kes ceo ceW etj nes jne nw~ Dejs! yevoj mJeYeeJe mes ner
ebeue nesles nQ~ eefo ceQves yevoj keer heee&e ceW Fmekeer helveer kees veeWe-Kemees
efoee lees keee Gmekee oC[ eeCeeW mes ner Kelce kej osvee Lee~ Deewj efhej Deye Jen
efveo&eer Deve Deveske efvejhejeOeer yevojeW kees keeeW ceej jne nw?
Ssmee meesekej Jen cenesoefOe osJe JeneB Dee henBgee Deewj Gmeves Ske #eCe ceW
Deheveer efJeefeee mes yengle ye[er Jeevej mesvee yevee ueer~ Gve meYeer JeevejeW kes cegKe
oe{eW mes efJekejeue Les, Gvekeer YeeQnW e{er ngF& LeeR Deewj efmevotj kes meceeve ueeueueeue Gvekee JeCe& Lee~ Jes meYeer jepee kes meeceves Dee iees~ efkemeer ves neLe ceW heJe&le
G"e efueee, efkemeer ves ye[s-ye[s Je=#e GKee[ efuees Deewj keesF& neLeeW mes he=LJeer kees
ner ketves ueies~ Gme mecee Jes meYeer yevoj yengle ner efJekejeue efoKe jns Les~ Ssmes
ceeeeceeer JeevejeW ves kegefhele ngS jepee efJeeglkesMe mes kene-Dejs cetKe& efJeeeOej!
Deye lesjer ce=leg Dee ieF& nw Ssmee mecePe, Dees heeheer! JeevejeW kees ceejkej let efkemekeer
MejCe ceW peeesiee?
Flevee kenles ngS Gve meYeer JeevejeW ves Yetefce Deewj DeekeeMe ceC[ue kees Flevee
Jeehle kej efoee efke JeneB megF& jKeves keer Yeer peien veneR jn ieF&~ Fme Me kees
osKekej jepee efJeeglkesMe kes Deeee& kee ef"keevee ner ve jne~ Jen meeseves ueieeen JeevejeW kee yeue veneR nw Deewj ve ner Jeevej Ssmeer ceveg<eeW keer Yee<ee ceW yeesue
mekeles nQ, en lees keg Deewj ner nesvee eeefnes~
Jen jepee Deheves peerJeve keer DeeMee es[kej ceOegj JeeCeer ceW efJeveehetJe&ke Gve
(28)
JeevejeW mes hetves ueiee-ns melheg<eeW! kenes, Deehe ueesie keewve nes? legcnejs Mejerj
Delevle eceke jns nQ Deewj legcnejer Yee<ee ceveg<eeW pewmeer nw~ es meYeer eesieleeeW
Jeevej efleeeeW ceW lees mecYeJe veneR nQ~
efJ eeeOej jepee kees vece ngDee osKekej ceneso efOe osJe kenves ueieens jepeved! heMeg peeefle kes mJeYeeJe mes eheue Jeevej ves pees Deehekeer eer kees ke
efoee Lee Deewj efhej efpemes letves ceeje Lee, Jen ceQ ner ntB~ meeOeg kes emeeo mes ceQves Fme
osJeheo kees eehle kej efueee nw~ Fme heee&e mes ceQ ceneve Meefe Deewj JewYeJe mes
mecheVe nes egkee ntB~ legce cesjer efJeYetefle kees osKees~
Flevee kenkej osJe ves Dehevee leceece JewYeJe Gmekees efoKeueeee~ en osKe
jepee efJeeglkesMe Yee mes keeBheves ueiee~ leye osJe Gmes Jewmee osKe oee& neskej kenves
ueiee-[jes cele, [jes cele~
Fme efmLeefle ceW meevlJevee eehle kej jepee kenves ueiee-ns osJe! Deye ceQ
keee keB? Deehe pees Dee%ee oW, ceQ heeueves kees leweej ntB~
leye osJe ves kene-jepeved! efpevneWves cegPes hebe vecemkeej cev$e megveekej
owJeere mecheoe eehle kejeF& nw~ euees, nce Deewj Deehe GvneR kes heeme eueW Deewj
Gvekes emeeo mes heefJe$e oeeceeer Oece& kees enCe kejW~
jepee Deheveer jeveer eereve kees meeLe ueskej osJe kes meeLe cegefvejepe kes
meceerhe henBges~ leerveeW ves ye[er Yeefe mes ieg keer eoef#eCeeeW keeR Deewj GvnW efJeefOeJeled
vecemkeej efkeee~ hegve: cenesoefOe kegceej kenves ueiee-ns DeMejCe kes MejCe!
ns og:efKepeveJelmeue! ns oeeefmevOees! Deeheves DeYeer keg #eCe hetJe& efpeme Jeevej kees
GheosMe efoee Lee Deewj hebe vecemkeej cev$e megveeee Lee, Jen ceQ ner ntB~ ns iegosJe!
Deehekeer ke=hee emeeo mes ceQ Fme eEvee heee&e mes tkej efoJe osJe heee&e kees
eehle ngDee ntB~
Flevee kenkej osJe ves ceneceeueeDeeW mes cegefvejepe kes ejCeeW keer hetpee keer
leLee yeej-yeej Gvekes eerejCeeW ceW vecemkeej efkeee~ en meye Deeee& osKekej
jepee efJeeglkesMe Skeoce Meevle nes ieee Lee Dele: Deye Jen iegosJe kes ejCeeW ceW
vecemkeej kej hetlee nw-ns veeLe! ceQ keee keB? cesje keee kee&Je nw?
Flevee megvekej cegefvejepe Deheves cegKeev mes Dece=le keer Je<ee& kejles ngS kes
(29)
meceeve yeesues-eej %eeve kes Oeejer nceejs ieg eneR heeme ceW efJeeceeve nQ, mees nce
ueesie GvneR kes meceerhe eueW, ener meveeleve Oece& nw keeeWefke Deeeee& kes efveke
efJeeceeve nesves hej Yeer pees efMe<e Deehe mJeeb GheosMe Deeefo Deeeee& kee keece
kejlee nw Jen efMe<e ve efMe<e jnlee nw Deewj ve Deeeee& ner kenueelee nw~
cegefvejepe kes Ge Jeeve megvekej osJe Deewj jepee hejce Deeee& kees eehle ngS~
Jes meeseves ueies-Denes! lehe kee kewmee Deefevle ceenelce nw efke Ssmes cenemeeOeg
Yeer Deheves ieg kees Flevee mecceeve osles nQ!
meYeer ueesie cegefvejepe kes meeLe ieg kes heeme henBges~ iegosJe keer leerve eoef#eCeeSB
oeR Deewj Yeefe mes GvnW vecemkeej efkeee~ Jes cegefve Yeer ieg keer Jevovee kejkes Gvekes
efveke efJevee mes yew" iees~ leye osJe Deewj efJeeglkesMe jepee ves neLe pees[kej
efJeveehetJe&ke ieg mes Oece& kee mJehe hete~ ieg ves oeeceeer hejceOece& kee
GheosMe efoee~ Devevlej osJe Deewj efJeeglkesMe jepee oesveeW ves cegefvejepe mes Deheves
hetJe&YeJeeW kees hete~ cegefvejepe kes cegKe mes YeJe-YeJeeblejeW kees megvekej jepee efJeeglkesMe
mebmeej kes YeesieeW mes efJeje nes iees Dele: GvneWves Deheves heg$e megkesMe kees jepeYeej
meeQhekej Gve cegefveveeLe kes heeme efoiecyejer oer#ee enCe kej ueer~
cenesoefOe kegceej osJe Yeer heehe mes Yeercevee neslee ngDee Oece& ceW DeefleMee eerefle
kees eehle ngDee~ hegve: hegve: cegefveeeW kees vecemkeej kejkes Jen Deheves mLeeve kees
euee ieee~
mee nw Oece& kee ceenelce DeeEele nw~ osKees, Ske ebeue eeCeer yevoj
cejCeemeVe efmLeefle ceW iegceg Ke mes Oece& kees eJeCe kej Deewj cenecev$e kees eehle kej
GeceosJe nes ieee~ hegve: ieg emeeo mes meoe kes efuees Oece& ceW Devegjeieer yeve ieee nw~
N: M
Smees hebeCeceeseejes, meJJe heeJehheCeemeCees~
cebieueeCeb e meJJeseEme, he{ceb nJeF cebieueb~~
DeLe&-en hebe vecemkeej ceb$e meye heeheeW kee veeMe kejves Jeeuee nw
Deewj meye cebieueeW ceW henuee cebieue nw~
(30)
Ceceeskeej ceneceb$e hetpee

jeefe$eer-ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer
-mLeehevee (ieerlee bo)-
Deveghece Deveeefo Deveble nw, en ceb$ejepe ceneve nw~

meye cebieueeW ceW eLece ceb ieue, kejle DeIe keer neve nw~~
Denle efmeeeee& hee"ke, meeOegDeeW keer Jebovee~
Fve Meyocee hejyee kees, LeehetB keB efvele Dee&vee~~1~~
eR DeveeefoefveOeve-hebevecemkeejceb$e! De$e DeJelej DeJelej mebJeew<ed Deeeveveb~
eR DeveeefoefveOeve-hebevecemkeejceb$e! De$e efle efle ": ": mLeeheveb~
eR Deveeef oefveOeve-hebevecemkeejceb$e! De$e cece meefVeefnlees YeJe YeJe
Je<ed meefVeOeerkejCeb~
-DeLeeke (Yegpebieeeele bo)-
ceneleerLe& iebieeveoer veerj ueeTB~

ceneceb$e keer efvele hetpee jeeTB~~
Ceceeskeej ceb$ee#ejeW kees pepetB ceQ~
ceneIeesj mebmeej og:Ke mes yeetB ceQ~~1~~
eR DeveeefoefveOeve-hebevecemkeejceb$eee pevcepejece=legefJeveeMeveee peueb
efveJe&heeceerefle mJeene~
kehetjeefoebove ceneiebOe ueekes~
hejb Meyo yeee keer hetpee jeekes~~
eR Deveeefo efveOeve-hebevecemkeejceb $eee mebmeejleeheefJeveeMeveee eboveb
efveJe&heeceerefle mJeene~
heeesefmebOeg kes hesve mece De#eleeW kees~
efueee Leeue ceW hegBpe mes hetpeves kees~~
(31)

eR DeveeefoefveOeve-hebevecemkeejceb$eee De#eeheoeehlees De#eleb efveJe& heeceerefle mJeene~
pegner kegbo DejefJebo ceboej ceeuee~
e{eTB legcnW keece kees ceej [euee~~
eR Deveeefoef veOeve-heb evecemkeejceb$eee keeceyeeCeef JeOJeb meveee heg<heb ef veJe&heeceer emJeene~
f le
keueekeb o ue Fcejleer yeveeTB~
legcnW hetpeles YetKe JeeOeer veMeeTB~~
eR Deveeef oefveOeve-heb evecemkeejceb $eee #eg OeejesieefJeveeMeveee vewJes eb ef veJe& heeceere emJeene~
fl
ef MeKee oerhe keer peesefle ef Jemleejleer nw~
cenecees n Deb O esj meb nejleer nw ~ ~
eR Deveeef oef veOeve-heb evecemkeejceb $eee cees nevOekeejef JeveeMeveee oer heb efveJe&heeceer
e mJeene~
efl
megiebOeer ye{s Oethe Kesles Deieefve ceW~
meYeer kece& keer Yemce nes Ske #eCe ceW ~~
eR Deveeef oefveOeve-hebevecemkeejceb$eee Dekece&onveee Oetheb efveJe&heeceerefle mJeene~
Devebveeme Debietj Deceo ueeee~
cenecees#emebheefe nslet e{eee~~
eR DeveeefoefveOeve-hebevecemkeejceb$eee cees#eheueeehlees heueb ef veJe&heeceer eflemJeene~
(32)
Goke ieb Oe Deeef o ef ceuee DeIe& ueeee~

ceneceb$e veJekeej kees ceQ e{eee~~
eR DeveeefoefveOeve-hebevecemkeejceb$eee DeveIe& heoeehlees DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
-oesne-
Meeb leerOeeje ceQ keB, ef lengB peie Meebleer nsle~

YeJe-YeJe Deelehe Meeb le nes, het pet B Yeefe meces le~~10~~
Meeblees MeebefleOeeje~
Jekegue ceefuuekee heg<he ues , hetpeBt ceb$e ceneve~
heg <heeb peef ue mes het peles , mekeuemeew Ke Jejoeve~~11~~
efoJe heg<heebpeefue:~
peehe- eb Cecees DeefjnbleeCeb~ eR Cecees efmeeCeb~ B
Cecees DeeFef jeeCeb~ eQ Cecees GJepPeeeeCeb~ : Cecees ueesS meJJemeentCeb ~
(108 megiebefOele esle heg<heeW mes ee ueJebie DeLeJee heerues lebogueeW mes peehe
kejvee)
peeceeuee
-meesj"e-
hebehejceiegosJe, vecetB vecetB vele Meer Me ceQ~

kejes Deceb ieue s Je, ieeTB leg ce ieg Ceceeefuekee~~1~~
eeue-ns oerveyebOeg.....
pewJeble ceneceb$e cetefle&ceble Oeje ceW~
pewJeble hejceyee Meyoyee Oeje ceW~~
pewJeble meJe&cebieueeW ceW cebieueerke nes~
pewJeble meJe&ueeske ceW legce meJe&es nes~~1~~
$ewueeskee ceW nes Ske legcneR MejCe nceejs~
ceeB Meejoe Yeer efvele ner legce keerefle& Geejs~~
(33)
efJeIveeW kee veeMe neslee nw legce veece peehe mes~

mechetCe& GheJe veMes nQ legce eleehe mes~~2~~
eeueerme megiegCe kees OejW Deefjnble efpevesMee~
meye oes<e Deejn mes jefnle ef$epeie censMee~~
es Ieeefleee kees Ieele kes hejceelcee ngS~
meJe&%e Jeerlejeie Deew efveoex<e ieg ngS~~3~~
pees De kece& veeMe kes ner efme ngS nQ~
Jes De iegCeeW mes meoe efJeefMe ngS nQ~~
ueeskeee ceW nQ jepeles Jes efme Devevlee~
meJee&Le&efmeef osles nQ Jes efme cenvlee~~4~~
eerme iegCe kees Oeejles Deeeee& nceejs~
eGmebIe kes veeeke nceW YeJeefmebOeg mes leejW~~
heeerme iegCeeW ege GheeOeee keneles~
YeJeeW kees cees#eceeie& kee GheosMe he{eles~~5~~
pees meeOeg DeeF&me cetueiegCe kees Oeejles~
Jes Deelce meeOevee mes meeOeg veece Oeejles~~
es hebehejceosJe Yetlekeeue ceW ngS~
nesles nQ Jele&ceeve ceW Yeer hebeieg es~~6~~
neWies YeefJe<e keeue ceW Yeer megieg Devevles~
es leerve ueeske leerve keeue kes nQ Devevles~~
Fve meye Devevleevevle keer ceQ Jebovee keB~
efMeJeheLe kes efJeIve heJe&leeW keer KeC[vee keB~~7~~
Fke Deesj lejepet hes DeefKeue iegCe kees e{eTB~
Fke Deesj ceneceb$e De#ejeW kees OejeTB~~
Fme ceb$e kes heue[s kees G"e vee mekes keesF&~
ceefncee Devevle en Oejs vee Fme meMe keesF&~~8~~
(34)
Fme ceb$e kes eYeeJe eeve osJe nes ieee~

Fme ceb$e mes Devevle kee Gej nes ieee~~
Fme ceb$e keer ceefncee kees keesF& iee veneR mekes~
FmeceW Devevle Meefe heej hee veneR mekes~~9~~
heeBeeW heoeW mes ege ceb$e meejYetle nw~
heQleerme De#ejeW mes ceb$e hejcehetle nw~~
heQleerme De#ejeW kes pees heQleerme ele kejW~
GheJeeme ee SkeeMevee mes meewKe kees YejW~~10~~
efleefLe mehleceer kes meele hebeceer kes heeBe nQ~
eewoMe kes eewon veJeceer kes Yeer veJe efJeKeele nQ~~
Fme efJeOe mes ceneceb$e keer DeejeOevee kejW~
Jes cegefe JeuueYeeheleer efvepe keecevee JejW~~11~~
-oesne-
en efJe<e kees Dece= le kejs , YeJe-YeJe heehe efJeotj~

hetCe& %eeveceefle nsleg ceQ, pepet B Yejes megKe het j~~12~~
eR DeveeefoefveOeve-hebevecemkeejceb$ eee peeceeuee DeIe efveJe&heeceerefle
mJeene~
Meeblees MeebefleOeeje~ efoJe heg<heebpeefue:~
-meesj"e-
ceb $ejepe megKekeej, Deelece DevegYeJe osle nw~

pees het peW ef eOeej, mJeie& cees #e kes megKe uenW~~13~~
~~FleeMeerJee&o:~~
N: M
Ceceeskeej eeueermee
-oesne-
JebotB eer Deefjnble heo, efme veece megKekeej~

metjer hee"ke meeOegieCe, nQ peie kes DeeOeej~~1~~
Fve heeBeeW hejcesef mes, meefnle cetue en ceb$e~
Dehejeefpele Je Deveeefo nw, Ceceeskeej MegYe ceb$e~~2~~
Ceceeskeej ceneceb$e kees, veceve keB Meleyeej~
eeueermee he{kej uentB, mJeelceOeece meekeej~~3~~
-eewheeF&-
nes pewJevle Deveeefoceb$eced, Ceceeskeej Dehejeefpele ceb$eced ~~1~~

hebe heoeW mes ege megeb$eced, meJe&ceveesjLe efmeef megleb$eced~~2~~
heQef leme De#ej ceeves FmeceW , DeeJeve cee$eeSB Yeer nQ ~~3~~
DeefleMeekeejer ceb$e peiele ceW , meye ceb ieue ceW kene eLece nw~~4~~
efpemeves Fmekee Oeeve ueieeee, ceveceefvoj ceW Fmes efye"eee~~5~~
Gmekee yes[e heej nes ieee, YeJeoefOe mes Gej nes ieee~~6~~
Debpeve yevee efvejvpeve #eCe ceW, Metueer yeoueer efmebnemeve ceW~~7~~
veeie yevee hetueeW keer ceeuee, nes ieF& Meerleue Deiveer pJeeuee~~8~~
peerJevOej mes Fmeer ceb$e kees, megvee eeve ves cejCeemeVe nes~~9~~
MeebleYeeJe mes keeee lepekej, heeee heo e#esv ngDee leye~~10~~
Ske yew ue ves ceb$e meg vee Lee, jepeIejeves ceW pevcee Lee~11~~
peeeflemcejCe ngDee peye Gmekees, Gmeves Keespee Ghekeejer kees~~12~~
heodceeer kees ieues ueieeee, Deeies cew$eer YeeJe efveYeeee~~13~~
keeueevlej ceW Jener heodceefe, jece yeves leye yengle Oece&ef e~~14~~
yewue yevee megeerJe yevOegJej! oesveeW kes mecyevOe efce$eJej~~15~~
(35)
(36)
jeceeeCe keer mele keLee nw, Ceceeskeej mes efceer JeLee nw~~16~~
Ssm eer ner ef keleveer IeveeSB, veS hegjeves evLe yeleeSB~~17~~
Fmeeref ueS Fme ceb$e keer ceefncee, kener meYeer ves Fmekeer ieefjcee~~18~~
nes DeheefJe$e heefJe$e oMee ceW, meoe kejW mebmcejCe oe ceW~~19~~
peheW Megleve mes pees ceeuee, Jes heeles nQ meewKe efvejeuee~~20~~
Devlece&ve heeJeve neslee nw, yeenj kee DeIeceue Oeeslee nw~~21~~
Ceceeskeej kes heQefleme ele nQ, eeJeke kejles eeegle nQ~~22~~
nj Iej kes ojJeepes hej legce, ceneceb$e kees efueKees pewveieCe~~23~~
pewveer mebmke=efle oMee&Siee, megKe mece=ef Yeer efoueJeeSiee~~24~~
Ske lejepet kes heue[s hej, meejs iegCe Yeer jKe osves hej~~25~~
otpee heue[e ceb$e meefnle pees, G"e ve heeS keesF& Gmekees~~26~~
G"les eueles meYeer #eCeeW ceW, pebieue heJe&le ee cenueeW ceW~~27~~
ceneceb$e kees keYeer ve es[es, meoe Fmeer mes veelee pees[es~~28~~
osKees! Fke megYeewce eeer Lee, Gmeves ceve ceW Fmes pehee Lee~~29~~
osJe ceej veefnb heeee Gmekees, leye ue egefe yeleeF& ve=he kees~~30~~
Gmekes ebiegue ceW hebme kejkes, efueKee ceb$e jepee ves peue ceW~~31~~
peeW ner Gme hej keoce jKe ef oee, os Je keer Meeer eie kej ef oee~~32~~
osJe ves Gmekees ceej efiejeee, vejke Oeje kees ve=he ves heeee~~33~~
ceb$e kee en Deheceeve keLeeveke, meeceg e ner nw oe ef Jeoejke~~34~~
YeeJeeW mes Yeer ve Deef Jevee kejvee, meoe ceb$e hej ee kejvee~~35~~
Fmekes uesKeve ceW Yeer heue nw , neLe ves$e nes peeSb meheue nw~~36~~
Ceceeskeej keer yeQke Kegueer nw, %eeveceleer esjCee efceueer nw~~37~~
pecyeterhe-nefmleveehegj ceW, ceb$eeW kee Jeeheke meben nw~~38~~
Fmekeer efkejCe eYee mes peie ceW, hewues megKe Meebleer peve-peveceW~~39~~
ceve-Jee-leve mes Fmes veceve nw, ceneceb$e kee keb mcejCe ceQ~~40~~
(37)
(38)
-MebYeg bo-
en ceneceb$e kee eeueermee, pees eeefueme efove leke he{les nQ~

DeLeJee DeefmeDeeGmee ceb$e, ee hetCe& ceb$e pees peheles nQ~~
keejceeer efoJeOJeefve kes, Jes Fke efove mJeeceer yeveles nQ~
hejceser heo kees heekej Jes, Kego Ceceeskeejcee yeveles nQ~~1~~
heefeme meew yeeFme Jeerj Deyo, Deeefeve Megkeuee Skece efleefLe ceW~
je efoee %eeveceefle ieefCeveer keer, efMe<ee evoveeceleer ceQves~~
ceQ Yeer hejces er heo heeTB, eYeg keye Ssm ee efo ve DeeSiee~
peye cesje ceve Devlece&ve ceW, jcekej heeJeve yeve peeSiee~~2~~
N: M
DeLe Jeehebpejmlees$eced
hejcesefvecemkeejb, meejb veJeheoelcekeced~
Deelcej#eekejb Jee-hebpejeKeb mcejecenced~~1~~
Cecees DejnbleeCeb, efMejmkevOejmeb efmLeleced~
Cecees efmeeCeb, cegKes cegKeheecyejced~~2~~
Cecees DeeFefjeeCeb, Debiej#eeefleMeeefeveer~
Cecees GJepPeeeeCeb, DeeegOeb nmleesees&{ced~~3~~
Cecees ueesS meJJemeentCeb, ceesekes heoees: MegYes~
Smees hebe Ceceeseejes, efMeuee Jeeceeer leues~~4~~
meJJeheeJehheCeemeCees, Jeees Jeeceees yeefn:~
cebieueeCeb e meJJesefmeb, KeefojebieejKeeeflekee~~5~~
mJeenevleb e heob %eseb, he{ceb nJeF cebieueced~
Jeeesheefj Jeeceeb, efheOeeveb osnj#eCes~~6~~
ceneeYeeJej#eseb, #egesheJeveeefMeveer~
hejceserheoesodYetlee, keefLelee hetJe&metefjefYe:~~7~~
eewJeb kegles j#eeb, hejcesefheow: meoe~
leme ve meeod Yeeb JeeefOe-jeefOeeeefhe keoeeve~~8~~
N: M
Yepeve
-Deeefe&kee eboveeceleer
lepe&-leve [esues...........
Ceceeskeej yeesuees, efhej DeeBKe Keesuees, meye keee& efme nes peeSBies,
vej pevce meheue nes peeSiee~~
eele:keeue G<ee yesuee ceW, yeesuees cebieue JeeCeer~
nj Iej ceW KegefMeeeB eSBieer, nesieer veF& efoJeeueer~~ js YeeF&.......
eYeg veece yeesuees, efvepeOeece Keesuees, meye keee& efme nes peeSBies,
vej pevce meheue nes peeSiee~~1~~
hejceyee hejceser keer Mekeleer, en ceb$e yeleelee~
Ceceeskeej kes GeejCe mes, Devlece&ve peie peelee~~ js YeeF&......
veew yeej yeesuees, meew yeej yeesuees, meye keee& efme nes peeSBies,
Meyo kee Oeeve evovee ceve kees mJemLe yeveelee~
Fmekes Oeeve mes ceeveJe Fke efove, hejceser heo heelee~~ js YeeF&....
veew yeej yeesuees, meew yeej yeesuees, meye keee& efme nes peeSBies,
MM6NN
(39)
(40)
Yepeve
Deejleer
efMeKeefjCeer bo
Cecees DeefjnbleeCeb, veceve nw Deefjnble eYeg kees~

Cecees efmeeCeb ceW, veceve kej uetB efme eYeg kees~~
Cecees DeeFefjeeCeb, veceve nw Deeeee& ieg kees~
Cecees GJepPeeeeCeb, veceve nw GheeOeee ieg kees~~~1~~
Cecees ueesS meJJe-meentCeb heo yeleelee~
veceve peie kes meye, meeOegDeeW kees keB pees nQ $eelee~~
hejceheo ceW efmLele, kenW heeBe hejcesef Fvekees~
veceve Fvekees kejkes, uentB Fke efove cegefeheo kees~~2~~
meYeer kes heeheeW kees, Meceve kejlee ceb$e en ner~
leYeer meye cebieue ceW, eLece ceevee ceb$e en ner~~
peheW pees Yeer Fmekees, Jeeve ceve kej Meg eCeefle~
uenW Jes Fefle heue, oe vele nes evoveeceefle~~3~~
MM6NN
lepe&-ceeF& js ceeF&...........
Ceceeskeej ceneceb$ejepe keer Deejefle kejves Deees~
heeBeeW hejceser kee Jevove, hegCeOeece efoueJeees~~
pee nes ceb$ejepe keer pee, pee nes Ceceeskeej keer pee~
hebeheoer Ceceeskeej ceb$e ceW, heeBeeW hejceser nQ~
Den&led efmeeeee& GheeOeee meeOeg GvnW kenles nQ~~
hejceesece heo ceW efmLele es, hejceser kenueees~
pee nes ceb$ejepe keer pee, pee nes Ceceeskeej keer pee~~1~~
Ceceeskeej ceneceb$e ceW heQefleme De#ej ceeves peeles~
DeeJeve cee$ee mJej-Jebpeve eeQme" JeCe& nQ Deeles~~
eoMeebie kee yeerpee#ej en, egle kee meej yeleees~
eewjemeer ueKe ceb$eeW kee en, cetue eesle kenueelee~
FmeerefueS evoveeceleer, ceele=kee ceb$e kenueelee~~
Ie=le oerheke mes Deejefle kejkes, Deejle keuesMe veMeeSB~
MM6NN

Namokar Mahamantra Mahima (VGM-358)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Namokar Mahamantra Mahima (VGM-358)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ceceeskeej ceneceb$e ceefncee

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee kee heg<he veb. 358

Ceceeskeej ceneceb$e ceefncee

eer %eeveceleer ceeleepeer

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve eje mebeeefuele

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee

-: mebmLeeefhekee SJeb esjCeeeesle :-

hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer

e%eeeceCeer Deeefe&kee eer evoveeceleer ceeleepeer

-: efveoxMeke SJeb mecheeoke:-

kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve

peerJeve ekeeMe pewve

Website : www.jambudweep.org, E-mail : jambudweeptirth@gmail.com

kecheesefpebie - %eeveceleer vesJeke&

heer"eOeerMe keer keuece mes..........

-kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer

hegmleke keer uesefKekee, hejcehetpe ieefCeveer eceg Ke Deeef e& keeefMejesceef Ce

eer %eeveceleer ceeleepeer kee mebef#ehle-heefjee

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve-mebef#ehle heefjee

Jeerj %eeveesoe ievLeceeuee kes efMejesceefCe mebj#eke

-kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer

Jeerj %eeveesoe ievLeceeuee kes hejce mebj#eke

eer ceeBieer}e} yeeyet}e} hene[s, nwojeyeeo (DeevOe heosMe)~

Ceceeskeej ceneceb$e ceefncee

Ceceeskeej ceneceb$e ceefncee

Ceceeskeej ceb$e kee ceenelce

ef Jeef<ue<eved Ievekece& jeefMeceMeefve: meb meejYetceer Ye=le:~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Ceceeskeej ceneceb$e ceefncee

es keseveeef he meg <eceeejkee Deveb lee, Glmeefhe&CeereYe= lee: eeegefJe& Jeee& :~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

mcejCe kejlee nw, Gmekeer meYeer Fe hetCe& nesleer nQ~

Ceceeskeej ceneceb$e ceefncee

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Ceceeskeej ceneceb$e ceefncee

oesne-nw Deefevle ceefnceeceeer, Ceceeskeej en ceb$e~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

ueeFve mes e{eJeW~

Ceceeskeej ceneceb$e ceefncee

Ceceeskeej ceb$e kee DeLe& SJeb ceefncee

(1) Cecees DeefjnbleeCeb

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Deblejb ie mJehe mecemle ef$ekeeueieesej Deveble DeLe&heee&e Deewj Jebpeveheee&e mJehe

(2) Cecees efmeeCeb

Ceceeskeej ceneceb$e ceefncee

egkes nQ GvnW efme kenles nQ~

(3) Cecees DeeFefjeeCeb

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(4) Cecees GJepPeeeeCeb

(5) Cecees ueesS meJJemeentCeb

Ceceeskeej ceneceb$e ceefncee

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

SkeosMe osJe veneR nes mekelee nw ?

DeefjnbleeW kees henues vecemkeej keeeW efkeee ?

Ceceeskeej ceneceb$e ceefncee

ceneceb$e keer ceefncee

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Ceceeskeej ceneceb$e ceefncee

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Ceceeskeej ceneceb$e ceefncee

eeeefj cebieueb-Deefjnble cebieue, efme cebieueb, meent cebieueb,

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

nes pewJevle Deveeefoceb$eced, Ceceeskeej Dehejeefpele ceb$eced 1