Adnan GRR

Duran dalga

1 / 21

DURAN DALGA
Uygulamalarda, iletim hatt boyunca fazr voltaj veya akmnn genliini izmek ok
kolaydr. Bunlara ksaca duran dalga (DD) denir ve
Kaypsz Hat

Kaypl Hat

V (d ) = V + 1 + (d )

V ( d ) = V + e d 1 + ( d )

V+
I (d ) =
1 (d )
Z0

V + e d
1 (d )
I (d ) =
Z0

eklinde elde edilir. DD, hat boyunca gelen ve yansyan voltaj veya akm dalgalarnn
zamana baml giriimlerinin sonucunu veren zarflardr. Baka bir deyile, bilinen yk ve
kaynak iin, DD iletim hattnn her noktasnda oluan voltaj veya akmn maksimum
deerlerini gsterir. Yani, DD bir iletim hattndaki dalga giriiminin ak bir temsilidir. Ardk
maksimum ve minimumlar gsterir. Bu maksimum ve minimumlar, gelen ve yansyan
dalgalar arasndaki yapc ve yok edici giriimler nedeniyle, /2 peryodu ile uzayda
tekrarlanr. Kaypsz hat iin DD, tam olarak /2 peryodu ile tekrarlanarak, uzayn

Adnan GRR

koordinatlarna

Duran dalga

gre

periyodiktir.

Dikkat

edilmelidir

2 / 21

ki;

DDnn

maksimum

ve

minimumlarndan bahsetmemize ramen, her hangi bir osilasyon periyodu sresince iletim
hattnn bir yerinde voltaj veya akmn ulaabilecei maksimum deeri her zaman gz
nnde tutmamz gereklidir.
imdi tartmay, kaypsz iletim hatlar ile snrlayalm. Daha nce belirtildii gibi,
genelletirilmi yansma katsays,

(d ) = Le j 2 d = L e j L e j 2 d
eklinde deiir. Biliyoruz ki, imajiner argmanl bir stel terimin genlii daima birdir. Bu
nedenle,

e j L e j 2 d = 1
yazlabilir. Yine, kaypsz iletim hattnn her hangi bir yerinde,

(d ) = L
eitlii daima dorudur. d uzunluu ykten kaynaa doru arttka, kompleks dzlemde
genelletirilmi yansma katsays,
ibresi ynnde hareket eder.

L 2 d asyla L yarapl bir daire zerinde saat

Adnan GRR

Duran dalga

||

3 / 21

L - 2d

Genelletirilmi yansma katsaysnn reel ve pozitif olduu yerlerde, yani,

(d ) = L
e j L e j 2 d = 1

L 2 d = 2 n

olduunda, voltaj DD (VDD) paterni maksimuma sahiptir. Bu noktalarda,

Adnan GRR

Duran dalga

4 / 21

1 + (d ) = 1 + L

Vmax = V (d max ) = V + (1 + L )

dr. Bir maksimumdan bir sonraki maksimum noktasna giderken

L 2 d faz as 2

kadar deiir. Bu deiim, ardk iki maksimum nokta arasndaki mesafenin /2 olduu
anlamna gelir.
Genelletirilmi yansma katsaysnn reel ve negatif olduu yerlerde, yani,

(d ) = L
e j L e j 2 d = 1

L 2 d = (2n + 1)

olduunda, voltaj DD (VDD) paterni minimuma sahiptir. Bu noktalarda,

1 + (d ) = 1 L

Vmin = V (d min ) = V + (1 L )

dr. Bir minimumdan bir sonraki minimum noktasna giderken

L 2 d faz as 2 kadar

deiir. Bu deiim, yine ardk iki minimum nokta arasndaki mesafenin /2 olduu
anlamna gelir.

Adnan GRR

Duran dalga

5 / 21

VDD paterni iletim hatt devresi hakknda hemen u bilgileri salar:

Yk empedans iletim hatt ile uyumlu ise

(ZL=Z0) VDD paterni dzdr ve genlii V +

dr.

ZL= Z0

Z0

d
|V|
|V+|

Adnan GRR

Duran dalga

Yk empedans reel ve ZL >

6 / 21

Z0 ise, VDD paterni ykte bir maksimumla balar.

ZL> Z0

Z0

d
|V|

Adnan GRR

Duran dalga

Yk empedans reel ve ZL <

7 / 21

Z0 ise, VDD paterni ykte bir minimumla balar.

ZL < Z0

Z0

d
|V|

Adnan GRR

Duran dalga

Yk empedans kompleks ve

8 / 21

Im [ZL] > 0 (indktif reaktans) ise, VDD paterni ykten

kaynaa doru gittike artar ve nce bir maksimuma ular.

ZL=R+jX

Z0

d
|V|

Adnan GRR

Duran dalga

Yk empedans kompleks ve

9 / 21

Im [ZL] < 0 (kapasitif reaktans) ise, VDD paterni ykten

kaynaa doru gittike azalr ve nce bir minimuma ular.

ZL=R - jX

Z0

d
|V|

Adnan GRR

Duran dalga

10 / 21

Mmkn olan btn durumlarda,

(d ) 1
olduundan,

V (d ) = V + (1 + (d ) )
eklindeki VDD paterni, kaypsz iletim hattnda

2 V + deerini aamaz. Yk ksa devre,

ak devre yada saf reaktif ise, ykte her hangi bir g harcanamayacandan,

(d ) = 1
eklinde bir tam yansma oluur. Bu durumlarda VDD paterni,

Vmax = 2 V + ve Vmin = 0
deerlerine sahip olur.

Adnan GRR

Z0

Duran dalga

ZL=

ZL=0

Z0

d
|V|

|V|

Vmax

11 / 21

Vmax

Adnan GRR

Duran dalga

12 / 21

1+(d) bykl, genel olarak, kompleks dzlemde bir vektr oluturabilecek bir
kompleks saydr. 1 says kompleks dzlemde 1+j0 eklinde gsterilir ve Reel eksen
zerinde konumlanm, koordinatlar (1,0) olan bir vektrdr. (d) yansma katsays,

(d ) 1 olacak ekilde bir kompleks saydr.

Adnan GRR

Duran dalga

13 / 21

V (d ) = V + (1 + (d ) )
ile tanmlanan VDD paterninin davrann canlandrmak iin bir geometrik yap
oluturabiliriz. Bunun iin, basite
gerekir.

(1 + (d ) )

teriminin bir vektr diyagramna bakmak

V + , kaynaktan sabitlenen bir lekleme faktrdr. Kolaylk asndan, (1,0)

vektrnn ucundaki yansma katsaysn gsteren kompleks dzlemi referans olarak

yerletirelim.

RNEK: ndktif
Bileenli YK
L

Adnan GRR

Duran dalga

Voltaj
DD Paterninin
Maksimumu

14 / 21

L
2 dmax

(d) = L - 2 dmax= 0
Voltaj
DD Paterninin
Minimumu

(d) = L - 2 dmin= -

2 dmin

Adnan GRR

Duran dalga

15 / 21

Voltaj Duran Dalga Oran (VSWR VDDO), mhendislik uygulamalarnda yaygn olarak
kullanlan yk uyumunun, yani maksimum enerji transferinin bir gstergesidir ve S harfi ile
gsterilerek,

1+
V
VSWR = VDDO = S = max =
Vmin 1

L
L

eklinde ifade edilebilir. Yk empedans iletim hattna mkemmel uyumlu ise,

L = 0

S =1

olur. Yk ksa devre, ak devre veya saf reaktans ile sonlandrlm ise,

L = 1

olur. Ayrca yansma katsays da, DDO cinsinden,

L =

VSWR 1 S 1
=
VSWR + 1 S + 1

eklinde ifade edilebilir.

Voltaj Duran Dalga paterninin maksimum ve minimumlar,

Adnan GRR

Duran dalga

16 / 21

ndktif Reaktansl Yk
Im {Z L } > 0

Yk yansma
katsays bu blgede

Z Z0
Im{L } = Im L
>0
ZL + Z0
Im [ ]

Z0

ZL=R+jX
|V|

Re [ ]
1

Bu durumda VDD paterninin ilk maksimumu yke en yakn extrem noktasdr. Bu noktann
yke uzakl,

(d ) = L 2 d max = 0

d max = L eitlii ile hesaplanr.

4

Adnan GRR

Duran dalga

17 / 21

Kapasitif Reaktansl Yk
Im {Z L } < 0

Yk yansma
katsays bu blgede

Z Z0
Im{L } = Im L
<0
ZL + Z0
Im [ ]
1

Z0

Re [ ]

ZL=R - jX
|V|

Bu durumda VDD paterninin ilk minimumu yke en yakn extrem noktasdr. Bu noktann
yke uzakl,

(d ) = L 2 d max =
eitlii ile hesaplanr.

L
d min =

Adnan GRR

Duran dalga

18 / 21

Bylece, VDD paterninin lm, ilk voltaj maksimumunun ve ilk voltaj minimumunun
ykten uzakln belirleme imkan salar. Bu noktalardaki voltaj genliklerinin oran, yani
maksimum voltajn minimum voltaja oran Voltaj Duran Dalga Oran (VSWR VDDO)n
verir.

YK EMPEDANSININ HESABI
Hattn karakteristik empedans Z0 biliniyorsa, ZL yk empedansn belirlemek iin
VSWR VDDO yeterlidir. Bunun iin,

1. ADIM: Bilinen DDO yardmyla yk yansma katsaysnn genlii,

L =

S 1
S +1

eitliinden bulunur.

2. ADIM: lk voltaj maksimumu veya minimumunun ykten uzakl (yani, dmax veya
dmin) yk yansma katsaysnn fazn verir.
ndktif reaktans iin, yke en yakn ekstrem nokta voltaj maksimumu olduundan,
yansma katsaysnn faz

Adnan GRR

L = 2 d max =

Duran dalga

19 / 21

4
d max

eklinde yazlabilir.

ndktif Yk

|V|

Vmax

Vmin
dmax
L =

4
d max

Adnan GRR

Duran dalga

20 / 21

Benzer ekilde, kapasitif reaktans iin, yke en yakn ekstrem nokta voltaj minimumu
olduundan, yansma katsaysnn faz

L = + 2 d min = +

4
d min

eklinde elde edilir.

Kapasitif Yk

|V|

Vmax

Vmin
dmin
L = +

4
d min

Adnan GRR

Duran dalga

3. ADIM: Yansma katsays,

L = L e

j L

ZL Z0
=
ZL + Z0

eklinde yazlabileceinden, bu eitlikten

ZL = Z0

1 + L e j L
1 L e j L

eklindeki yk empedans elde edilir.

21 / 21