SEMINARSKI RAD

OSNOVI FARMAKOLOGIJE SA TOKSIKOLOGIJOM

TEMA:
HORMONI GONADE I NJIHOVI INHIBITORI

Mentor:
Doc.dr. Jasmina Krehi

Student:
Bogdana Marijanac-Poli
Index br: 134-14/RS
Banja Luka, Maj 2016.

Sadraj:
UVOD............................................................................................................................... 2
1.

ESTROGENI................................................................................................................ 3
1.1.

Mehanizam dijelovanja........................................................................................ 3

1.2.

Dejstvo................................................................................................................ 4

1.3.

Estrogenski receptor............................................................................................ 4

1.4.

Osteoporoza........................................................................................................ 5

2.

GESTAGENI................................................................................................................. 5
2.1.

Progesteron......................................................................................................... 5

2.2.

Indikacije............................................................................................................. 6

3.

4.

HORMONSKI ORALNI KONTRACEPTIVI.....................................................................7

3.1.

Mehanizam dijelovanja........................................................................................ 7

3.2.

Dobrobiti oralnih kontraceptiva...........................................................................8

3.3.

Nuspojave oralnih kontraceptiva.........................................................................8

3.4.

Nepoeljni simptomi.......................................................................................... 10

DEJSTVO HORMONISKIH KONTRACEPTIVA................................................................11

4.1.

5.

Kontracepcija pomou progestina.....................................................................12

ANDROGENI............................................................................................................. 13

ZAKLJUAK..................................................................................................................... 14
LITERATURA.................................................................................................................... 15

UVOD
U hormone gonade spadaju estrogeni, gestageni i androgeni. Estrogeni su supstancije sa dejstvom
enskih polnih hormona. Gestageni su supstancije koje pripremaju uterus za nidacije oploenog
jajeta. Androgeni su hormoni koji pomau razvoj i odravanje mukih sekundarnih seksulanih
karakteristika.
Pored opisanih hormona, u ovom poglavlju su opisani i njihovi antagonisti, kao i oralni (hormonski)
kontraceptivi. enski polni hormoni spadaju u steroidne hormone. Glavni izvori estrogena i
progesterona su jajnici, kora nadbubrene lijezde i placenta. U sredini menstrualnog ciklusa koji
traje 28 dana dolazi do peskarija Grafovog folikula tj do ovulacije a ostatci prsnutog folikula stvaraju
uto tijelo ije granulomatozne elije veim dijelom lue progesteron a manjim dijelom estrogene.
Nakon izluivanja enski polni hormon se u plazmi veu za albumin, a u manjoj mjeri za globulin
koji vezuje estrogene i progesteron. U roku od 5-30 minuta se otputaju u tkiva i razgrauju se u
jetri.

1. ESTROGENI
Estrogeni su enski polni hormoni i druge supstancije koje pomau razvoj enskih polnih organa i
enskih sekundarnih seksualnih karakteristika.
Prirodni estrogeni su:

estradiol

estron

estriol.

Sintetiki estrogeni su:

dietilstrilbestrol

heksestrol

metestrol i dr.

Prirodni estrogeni se primjenjuju parenteralno, dok se sintetski primjenjuju oralno i to je njihovo

glavno preimustvo.
Estradiol je glavni fizioloki sekretorni produkt, a iz njega se u jetri stvaraju estron i estriol. U prvoj
fazi ciklusa estradiol se lui u folikulu jajnika, u drugoj fazi lui se u utom tijelu, a za vrijeme
graviditeta lui se u fetusu i placenti. Kod normalne zdrave ene, estradiol se produkuje brzinom koja
se mijenja u toku ciklusa. Najnie koncentracije u plazmi iznose 50 pg/ml u ranoj folikulnoj fazi, dok
se u preovulatornoj fazi dostiu koncentracije od 350 do 850 pg/ml. U plazmi se estradiol vezuje za
jedan alfa2-globulin. Estradiol se u jetri pretvara u estron i estriol, koji se zatim izluuje u mokrai u
obliku glukuronida i sulfata. Bioloko poluvrijeme estradiola iznosi oko 50 minuta.
1.1. Mehanizam dijelovanja
Estradiol iz plazme ulazi u ciljanu eliju difuzijom, a zatim se transportuje u jedro gdje se vezuje za
estrogenski receptor. Ovi re ceptori se nalaze u jedru vezani za nekoliko razliitih proteina ( heat
shock proteins). Hormon-receptorni kompleks ini jedan homodimer koji se vezuje za estrogenski
element na genu i reaguje sa razliitim specifinim elijskim proteinima. Posljedica ovog je
aktivacija transkripcije i regulacija produkcije specifine messanger-RNA. Svi efekti estradiola i
drugih estrogena mogu biti posljedica indukcije sinteze proteina u eliji. Meutim, neki efekti
estrogena su parakrinog porijekla i zavise od dejstva raznih faktora rastenja i citokina koji se
oslobaaju u susijednim elijama.

1.2. Dejstvo
Estrogeni su neophodni za normalno rastenje i sazrijevanje jedinke enskog pola. Oni stimuliu
razvoj vagine, uterusa i Falopijevih tuba, kao i razvoj sekundarnih seksulanih karakteristika. Od njih
zavisi ubrzano rastenje i zatvaranje epifiza dugakih kostiju u pubertetu.
Estrogeni imaju bitnu ulogu u razvoju endometrijuma. Produeno izlaganje estrogenima prouzrokuje
hiperplaziju endometrijuma, to se obino manifestuje nepravilnim krvarenjem. Ako se primjenjuje u
toku dueg vremena, pa se zatim naglo prestane sa njihovim davanjem, pojavljuje se karakteristino
krvarenje iz uterusa (withdrawal bleeding). Ako se kombinuje sa gestagenima, onda se mogu izazvati
regularna ciklina krvarenja sa odbacivanjem hiperplazijskog dijela endometrijuma.
Metaboliki efekti estrogena su odravanje normalne strukture koe i krvnih sudova ene, zatim oni
smanjuju brzinu resorbicije kostiju, sudjeluju u produkciji i funkcionisanju mnogih enzima.
Estrogeni poveavaju koagulaciju krvi. Zna se na primjer da poveavaju koncentraciju holesterola u
plazmi. Pored toga to stimulie sintezu enzima i faktora koji pomau rastenje i diferencijalnu
uterusa, estrogeni mjenjaju produkciju i aktivnost mnogih drugih proteina u organizmu. Tako na
primjer estrogeni u jetri poveavaju sintezu transkortina, globulina koji vezuje tiroksin (TBG),
globulina koji vezuje seksualne hormone (SHBG), transferina, reninskog supstrata i fibrinogena.
Zbog ovog se krvi poveavaju koncentracije tiroksina, estrogena, testosterona, gvoa i bakra.
1.3. Estrogenski receptor
Estrogeni ispoljavaju svoje dijelovanje u ciljnim organima na taj nain to se vezuje za specifini
makromolekul- estrogenski receptor. Visoke koncentracije ovog proteina tj estrogenskog receptora ,
nalaze se u uterusu, vagini i mlijenim ljezdama ali i u mnogim drugim tkivima.
Osnovna funkcija svih steroidnih hormona, ukljuujui estrogene, jeste regulacija sinteze proteina. Iz
tog razloga kompleks hormon-receptor mora biti prenesen u jedro elije gdje zatim nastaje poveana
sinteza RNA i proteina.
Ovaj receptor je prisutan i u metastazama karcinoma dojke. Da bi se odredila osjetljivost malignog
tkiva prema hormonu, neophodno je odrediti gustinu estrogenskih receptora u metastaznom tumoru.
Reakcija prema hormonskom lijeenju je mogua ako se pokae prisustvo estrogenskog receptora u
tumoru. Ako ovog receptora nema, metastaze ne reaguju na hormonsko lijeenje.
Indikacije- Najvanije indikacije za estrogene su stanja u kojima postoji nedostatak estrogena u
organizmu ene kao to su : - primarna insuficijencija ovarijuma

Menopauza i

Kastracija

Za supsticionu terapiju dovoljne su male doze estrogena, na primjer 5-10jg estradiola ili etinilestradiola. Za terapiju postmenopauzalnog sindroma daleko najee se koristi kombinacija
estrogena i gestagena.
U cilju odravanja pravilnog menstrualnog ciklusa, estrogeni se primjenjuju ciklino (21 dan
estrogeni+ 7 dana pauze) ili se kombinuju sa gestagenim po formuli 23 dana estrogeni + 5 dana
gestrogeni.
1.4. Osteoporoza
Estrogeni antagonizuju resorpciju kosti koju izaziva parathormon. Kosti su glavni rezervoar
kalcijuma u organizmu, i parathormon direktnim dijelovanjem na kosti oslobaa kalcijum u
ekstracelularnu tenost, i to stimulacijom osteoklastne resorpcije kosti. Usljed izostajanja dejstva
estrogena u menopauzi, nastaje osteoporoza. Primjena estrogena zaustavlja gubitak kostnog tkiva u
menopauzi, ali ne poveava novo stvaranje kosti. U te svrhe se moraju primjeniti vee doze
estrogena na primjer 1.25 mg konjugovanih estogena.
Supresija laktacije-Estrogeni se koriste u cilju prekidanja laktacije kada je to klinika indikovano
(mrtvoroenost, zapaljenski procesi u dojci). Meutim, daleko je uspjenija primjena bromokriptina
jednog od polusintetikih derivata alkaloida iz rane glavnice.

2. GESTAGENI
Gestageni su supstancije ije se dijelovanje manifestuje pripremanjem uterusa za nidaciju oploenog
jajeta. Pored toga, ove supstancije imaju i druga dejstva. Postoje prirodni i sintetiki geni.
Prirodni gestagen je progesteron.
Sintetiki gestageni su

Linestrenol,

Etisteron,

Metisteron i

Medroksiprogesteron

2.1. Progesteron
Ovaj hormon se sintetie u jajnicima, testisima, nadbubrenim ljezdama i u placenti. Pored toga to
ispoljava odreena dejstva, progesteron slui i kao prekursor za sintezu estrogena, androgena i
adrenokortikalnih stereoida.
Progesteron se prvenstveno proizvodi u utom tijelu. Normalni mukarci produkuju dnevno 1-5mg
progesterona, to u plazmi ini koncentraciju od 0.03 jg/100ml. Samo malo vie je koncentracija
progesterona u plazmi kod ena u folikulnoj fazi ciklusa, kada ena produkuje samo nekoliko
6

miligrama progesterona dnevno. Meutim u lutealnoj fazi ciklusa koncentracija progesterona u

plazmi dostie 0.5 do 2jg/100ml.
Progesteron se resorbuje iz digestivnog trakta, ali se vrlo brzo metabolizuje ve prilikom prvog
prolaska kroz jetru. Njegovo poluvrijeme eliminacije iz plazme iznosi svega 5 minuta. Odatle je
progesteron potpuno neefikasan ako se primjenjuje oralno, pa se iskljuivo primjenjuje paranteralno.
U jetri se progesteron metabolizuje u pregnandiol, koji se konjuguje sa glukuronskom kiselinom i u
obliku glukuronida izluuje u mokrai. Odreivanje pregnandiola u mokrai pouzdan je indeks
sekrecije progesterona. Sintetiki gestageni imaju drugaiji metaboliku sudbinu i mogu se
primjenjivati oralno.

Mehanizam dijelovanja
Mehanizam dijelovanja progesterona je slian kao i kod ostalih steroidnih hormona. Gestageni ulaze
u eliju i vezuju se za progesteronske receptore koji su rasporeeni izmeu jedra i citoplazme.
Hormon-receptorni kompleks se zatim vezuje za jedan reaktivni element ime se aktivira
transkripcija gena. Progesteron receptoni kompleks stvara jedan dimer pre nego to se vee za DNA.

Dejstvo

Progesteron smanjuje kontraktilnost utrusa miia. On je bitan za sektretornu (drugu) fazu razvoja
endometrijuma ime je omoguena nidacija oploenog jajeta i razvoj placente. Ovaj hormon
omoguuje alveolobularnu proliferaciju u mlijenoj ljezdi.
Ostala dejstva progesterona su:

-poveanje tijelesne temperature, vijerovatno nekim centralnim mehanizmom,

supresija ovulacije,

-pojaano izluivanje Na ( jer dijeluje kompetitivno sa aldosteronom)

2.2. Indikacije
Najvanije indikacije za gestagene su nedovoljna sekrecija i hormonska kontracepcija. Ovi lijekovi
se koriste i za dugotrajnu supresiju funkcije jajnika kad za to postoje odgovarajue indikacije ( na
primjer, dismenoreja, endometrioza, hirzutizam, poremeaji krvarenja). Jedna jedina doza
medroksiprogesterona (150 mg intramuskularno) prouzrokuje anovulaciju i amenoreju u toku tri
mjeseca. Glavni problem kod ovog naina terapije je jako produeno vrijeme za koje se uspostavlja
funkcija ovarijuma po prestanku terapije. Kod djevojica sa pubertas precox primjenjuje se
medroksiprogesteron (10-20 mg, dva puta nedeljno) u cilju usporavanja ili zaustavljanja ubrzanog
7

sazrijevanja. Medroksiprogesteron se koristi u terapiji karcinoma endometrijuma. Tada se

primjenjuje doze od 600mg nedeljno do postizanja remisije. Doze odravanja su 450mg jedanput
dvonedeljno ili mjeseno. Nasuprot ranijim shvatanjima i praksi, danas se smata da gestageni nemaju
znaaja za terapiju preteeg ili hibitualnog abortusa, jer njihovo zatitno dejstvo u ovoj indikaciji nije
pouzdano utvreno.
Progesteronski test
Progesteronski test se izvodi za dokazivanje sekrecije estrogena. Ako ona zaista postoji, onda
primjena medroksiprogesterona (10mg dnevno u toku 5-7 dana) prouzrokuje krvarenje kod
amenoroinih ena. Krvarenje nema ako je sekrecija estrogena bila nedovoljna da bi se pripremio
endometrijum.
Neeljeni efekti- Sintetiki gestageni ponekad prouzrokuju pojavu akni, opadanje kose, poveanu
dlakavost i dugotrajnu amenoreju.
Kontraindikacije- Gestageni se ne smiju primjeniti ako ve postoji tromboflebitis, ili ako je bolesnik
ve doivio emboliju plua, ako postoje poremeaji funkcije jetre i krvarenja.
3. HORMONSKI ORALNI KONTRACEPTIVI
Hormonska oralna kontracepcija se najee sprovodi na dva naina primjenom preparata u kojima
su kombinovani estrogeni gestageni, ili kontinuiranom primjenom gestagena bez pratee primjene
estrogena. Svi ovi preparati se primjenjuju oralno.
3.1. Mehanizam dijelovanja
Osnovni mehanizam dijelovanja ovih preparata je inhibicija ovulacije. Oni se postiu inhibiui
sekreciju gonadotropnih hormona hipoifize, prvenstveno FSH.
Pored ovog osnovnog mehanizma dijelovanja, ovi preparati mijenjaju konzistenciju cervikalnog
mikusa, mijenjajui sekreciju i mortilitet Fallopievih tuba, to sve doprinosi smanjenju vjerovatnoe
zaea. Svi ovi mehanizmi su od posebnog znaaja za kontinuiranu primjenu gestagena.
Oralna hormonska kontracepcija (OHK) naziv je za preparate u obliku tableta koji sadravaju
hormone jajnika (estrogen, progesteron), uzimaju se na usta i koriste u svrhu sprjeavanja neeljene
trudnoe.
Radi se o vrlo pouzdanoj metodi kontracepcije koja se danas smatra uvarom eninog
reprodukcijskog zdravlja, jer stavlja jajnike u fazu mirovanja te na taj nain smanjuje rizik od niza
bolesti, a osim toga smanjuje tegobe menstrualnog ciklusa i poboljava kvalitetu ivota.
Dananji oralni kontraceptivi sadre ak 5 puta manju koncentraciju hormona nego oni prije
pedesetak godina te samim time imaju puno manje nuspojava. Naalost, svijest o tetnim uincima
koji su se povezivali sa starijim generacijama oralnih kontraceptiva ostala je ukorijenjena, iako je
znanstveno neutemeljena.
8

Smatra se da trenutno ovu metodu kontracepcije u svijetu koristi oko 100 milijuna ena, i to najvie u
razvijenim zemljama gdje ju koristi gotovo 40% ena u dobi izmeu 15 i 45 godina, dok ju u
Hrvatskoj koristi tek oko 6% istih.
Oralni hormonski pripravci djeluju na nekoliko naina sprjeavaju ovulaciju (izbacivanje jajaca
sredinom ciklusa), zgunjavaju sluz u rodnici i smanjuju prodiranje spermija te stanjuju sluznicu
maternice i smanjuju mogunost prianjanja jajaca za stijenku. Navedeni uinci ine ovu metodu
jednom od najuinkovitijih metoda kontracepcije. Tablete mogu sadravati estrogen i progesteron, pa
govorimo o kombiniranoj OHK ili samo progesteron. Takoer razlikujemo jednofaznu i viefaznu
oralnu hormonsku kontracepciju.
Jednofazna OHK pakiranje sadri tablete istog sastava i doze hormona
Viefazna OHK doza estrogena i progesterona se mijenja
Pakiranje moe sadravati 21-u ili 28 tableta:
Pakiranje sa 21-om tabletom 1. tableta se poinje uzimati 1. dan menstruacije i nastavlja piti u isto
vrijeme naredna tri tjedna. Nakon popijene 21-e tablete slijedi pauza od 7 dana, unutar kojeg se javlja
krvarenje, a 8. dan se poinje piti 1. tableta iz slijedee kutije ak i ako krvarenje jo traje
Pakiranje sa 28 tableta sadri 21-u tabletu sa hormonima i 7 tableta koje sadre neaktivnu tvar
(placebo) ili 24 tablete sa hormonima i 4 placebo tablete. Placebo tablete slue da bi se zadrala
rutina svakodnevnog uzimanja tableta. Piju se kontinuirano, svaki dan u isto vrijeme
Bitno je naglasiti da kontraceptivno djelovanje traje i tokom sedmodnevne stanke kod uzimanja
pakiranja sa 21-om tabletom i tokom uzimanja placebo tableta kod pakiranja sa 28 tableta. Prestati s
koritenjem oralne hormonske kontracepcije ena moe kada god to eli. Nakon prestanka nastupiti
e krvarenje.
U usporedbi s kondomom vjerojatnost neeljene trudnoe je puno manja. Mogunost neeljenje
trudnoe uz koritenje OHK je manja od 0,3 % to znai da e 3 na 1000 ena zanijeti tijekom jedne
godine koritenja OHK. Naime, prilikom koritenja kondoma pri svakom odnosu vjerojatnost
neeljenje trudnoe je 2 %, a neredovitim koritenjem vjerojatnost raste na ak 15 %. Najei uzrok
neuinkovitosti OHK je nepravilno i neredovito uzimanje tableta, a rjee su to probavne smetnje ili
poremeaji ( proljev i povraanje ) te lijekovi koji mogu omesti apsorpciju, a navedeni su u uputama
o lijeku.
3.2. Dobrobiti oralnih kontraceptiva
Oralni kontraceptivi imaju zatitni uinak na reprodukcijski sustav ene : pravilnije i oskudnije
krvarenje, smanjenje menstrualne boli i simptoma PMS-a, smanjuju uestalost cisti jajnika ( koriste
se kao terapija kod sindroma policistinih jajnika ), smanjuju uestalost raka jajnika, sluznice
maternice ( endometrija ) i debelog crijeva, dobroudnih tumora dojke i osteoporoze.

3.3. Nuspojave oralnih kontraceptiva

Veina ena, njih oko 70% nemaju nikakve nuspojave, a veina od preostalih 30% ima blage
simptome kao to su munina, povraanje, blagi porast tjelesne mase, napetost dojki, glavobolje,
intermenstrualno krvarenje ( blago krvarenje izmeu dvije menstruacije spotting ). Navedene
tegobe uglavnom nestaju u prva tri mjeseca koritenja OHK.
Rijetko se javljaju blago povienje krvnog tlaka, poremeaji lipida, akne i ubrzan rad lijezda lojnica
kod tableta koje ne sadre antiandrogen, rak dojke, adenom jetre, duboka venska tromboza i
tromboembolija.
Niskodozirani OHK ne povisuju rizik za pojavu sranih i modanih udara u zdravih ena koje ne
pue duhan, bez obzira na dob.

10

3.4. Nepoeljni simptomi

Nepoeljni simptomi su:

bol u prsitu, oteano disanje i prisustvo neuobiajenog kalja

izraena bol u trbuhu

svake neuobiajene i teke glavobolje uz vrtoglavicu, povraanje

poremeaj vida ili govora

iznenadne promjene sluha, mirisa ili okusa

slabost ili ukoenost u bilo kojem dijelu tijela

izraena bol i trnci u nogama

Kontraindikacije za uzimanje oralne hormonske kontracepcije su trudnoa, dojenje, oteena

funkcija jetre, tumori jetre, preboljela tromboembolijska bolest, dijabetes, karcinom dojke,
krvoilne bolesti, povieni tlak, migrena, puenje nakon 35. godine ivota, dugotrajna
imobilizacija i nerazjanjeno krvarenje iz genitalnih organa.

Oralna hormonska kontracepcija idealna je ako su ene zdrave i nemaju veih zdravstvenih rizika.
Prije zapoinjanja koritenja kontracepcije lijenik bi eni trebao dati informacije o dobrobitima i
rizicima koritenja, te savjetovati o nuspojavama i potekoama koje ena moe oekivati.

11

4. DEJSTVO HORMONISKIH KONTRACEPTIVA

Dejstvo na ovarijum- Hronina primjena oralnih kontraceptiva deprimira funkciju ovarijuma. Razvoj
folikula je minimalan, a potpuno isezavaju corpora lutea i edem strome koji postoje kod ena sa
norlmalnom ovulacijom. Ovarijumi se znaajno smanjuju. Veina ovih promjena se restituie po
prestanku uzimanja lijekova. Oko 75% ena doivljava normalnu ovulaciju ve u prvom ciklusu po
prestanku uzimanja kontraceptiva, u treem ciklusu su ak 97%. Meutim, oko 2% lijeenih ena
ostaju amenoroine ak i po nekoliko godina po prestanku uzimanja hormonskih kontraceptiva.
Dejstvo na uterus- Produena primjena hormonskih kontraceptiva prouzrokuje hipertrofiju cerviksa i
fomiranje polipa na njemu. Cervikalni mukus postaje manje gust i manje oblina.
Dejstvo na dojke- Kod najveeg broja ena nastaje poveanje dojki. Kod ena koje doje, nastaje
smanjenje laktacije. Ovaj efekt moe biti skoro zanemarljiv ako se primjenjuje niskodozani
kontraceptiv.
Dejstvo na centralni nervni sistem- Estrogenska komponenta poveava razdraljivost mozga, dok
progestin ima suprotan efekat. Ovi podatci su dobijeni u eksperimentu, ali nisu dovoljno proueni
kod ena. Promijenje u ponaanju kao i emocionalni efekti su mogui.
Dejstvo na endokrine funkcije Kontraceptivi srijeavaju sekreciju gonodropnih hormona i to je
njihov glavni mehanizam dejstva. Meutim, kontraceptivi mijenjaju strukturu i funkciju nadbubrene
lijezde. Estrogeni koji se nalaze u kontraceptivnim preparatima poveavaju u plazmi koncentraciju
alfa2- globulina koji vezuje kortizol. Kontraceptivni preparati mijenjaju sistem angitenzin-aldesteron.
Reninska aktivnost u plazmi se poveava, uz istovremeno poveanje u sekreciji aldosterona.
U toku uzimanja ovih preparata poveava se i koncentracija globulina koji vezuje tiroksin. To je
razlog da se ukupni T4 u plazmi poveava do nivoa koji se inae vide za vrijeme graviditeta.
Dejstvo na krv- Hormonski kontraceptivi poveavaju koncentraciju faktora VII, VIII, IX i X, a
smanjuju koncentraciju antitrobina III. Potrebne su poveane doze kumarinskih derivata da bi se
produilo protrombinsko vrijeme kod osoba koje uzimaju oralnu kontracepciju. Vrijeme koagulacije
i vrijeme krvaranje nisu znaajno promjenjeni.
Dejstvo na jetru- Hormonski kontraceptivi znaajno mijenjaju funkciju jetre. Estrogeni utiu na
sintezu alfaglobulina i fibrinogena. Smanjuju se i serumski haptoglobini koji potiu iz jetre.
Estrogeni smanjuju oticanje ui i poveavaju incidenciju holelitijaze.
Dejstvo na metabolizam lipida Estrogeni poveavaju trigliceride u serumu, kao i slobodni i
esterifikovani holesterol. Fosfolipidi i HDL su poveani, dok su LDL obino smanjeni. Progestini
ova dejstva obino antagonizuju.
Dejstvo na metabolizam ugljenih hidrata- Metabolizam ugljenih hidrata se mijenja u istom smislu
kao i za vrijeme graviditeta. Brzina resorbcije ugljenih hidrata iz gastrointestinalnog trakta se
smanjuje. Progesteron poveava bazalno vrijednosti insulina. Preparati sa snanijim progestinima
progresivno smanjuju toleranciju prema ugljenim hidratima.
12

Dejstvo na kardiovaskularni sistem- Hormonski kontraceptivi poveavaju sistolni i dijastolni

pritisak, ubrzavaju frekvenciju sranog rada, pa zbog toga poveavaju i minutni volumen srca.
Povienje krvnog pritiska je kod nekih ena znaajno pa zbog toga tenzija mora povremeno da
kontroliu.
Dejstvo na kou Hormonski kontraceptivi pojaavaju pigmentaciju koe ( kloazma). Ovo je
posebno izraeno kod ena sa tamnijom bojom koe, ili poslije izlaganja UV- zracima.
Nain primjene- Kombinacije estrogena i gestagena uzimaju se od petog dana ciklusa (raunato od
prvog dana menstruacije), pa sve do 24-og dana. Tri do etri dana po prestanku davanja ovih
preparata javlja se karakteristino krvarenje (whitedrawal bleeding). Niskodozani gestageni, na
primjer, hlormadinon, primjenjuje se kontinuirano u toku ciklusa. Zatitna mo hormonske
kontracepcije je skoro kompletna. Smatra se da je mogu jedan promaaj na sto enskih aktivnih
godina.
4.1. Kontracepcija pomou progestina
Za kontracepciju se mogu koristiti male doze samih progestina, bilo oralno, bilo implantacijom pod
kou. Ovaj tip kontracepcije je posebno podesen za ene koje ne mogu podnjeti preparate sa
estrogenima. Po efikasnosti progestinskih kontracepcija je ravna onoj kod kombinovanih preparata.
Ipak, postoji visoka incidencija nenormalnih krvarenja.
Ve je odobrena potkona implatacija kapsule sa nekim od snanih progestina ( na primjer,
norgestrela). Ove kapsule postepeno oslobaaju priblino petinu do treinu oralno unesene doze.
Efikasnost je pouzdana, a efekat traje 5-6 godina. Ovako niski nivoi hormona ne mjenjaju znaajno
metabolizam ugljenih hidrata i lipoproteina,a ne mijenjaju ni krvni pritisak. Ostaje da se vidi koliko
e ovakvih metoda biti opte prihvaena.

13

5. ANDROGENI
Androgeni su muki polni hormoni koji pomau razvoj i odravanje mukih sekundarnih seksualnih
karakteristika. Po porijeklu androgeni se dijele na prirodne i sintetike.
Prirodni androgeni su:

-testosteron

-metil-testosteron

Sintetii androgeni su:

-mesterolon

-fluoksimesteron

Oralna primjena testosterona nije mogua jer se on kompletno razgrauje u jetri, pa se primjenjuje
iskljuivo paranteralno. Esterifikovani polusintetski preparati testosterona ( na primjer, metiltestosteron) mogu se primjenjivati oralno. Mukarci lue oko 8mg testosterona dnevno. Kod ena se
takoe nalazi testosteron u krvi, dodue u dvadeset puta manjoj koncentraciji nego kod mukarca.
Ovaj testosteron kod ena potie iz nadbubrene lijezde i ovarijuma, a delom nastaje konverzijom iz
drugih hormona. Produkcija testosterona kontrolie luteinizirajui hormon (LH), a produkcija LH
kontrolie poseban oslobaajui faktor iz eminentia mediana hipotalamusa (LHRH).
Dejstva- Najvanija dejstva testosterona su:

-razvoj i odravanje mukih primarnih i sekundarnih seksulnih karakteristika

-anabolitiki efekt.

Testosteron prouzrokuje pozitivan balans azota, a takoe i kalijuma, fosfora i natrijuma. Ovaj efekt
nije posljedica dijelovanja na transport aminokiselina, ve nastaje usljed dijelovanja na ribozomnu
RNA.
Indikacije- Hipogonadizam i hipopituitarizam kod mukaraca su najvanije indikacije. Ovde se u
stvari sprovodi supstituciona terapija testosterona (oko 50mg nedeljno). Kod ena se testosteron
primjenjuje u terapiji karcinoma dojke (potrebne su velike doze, koje uvijek prouzrokuju i znake
maskulinizacije) i u zaustavljanju postmenopauzalnih krvarenja ( obino u kombinaciji sa
estrogenima). U supresiji andogena u terapijske svrhe vidi uokvireni tekst. U anabolitike svrhe se
umijesto testosterona koriste anabolitiki steroidi.
Kontraindikacije To su graviditet i karcinom prostate. Obazrivost je potrebna kod osoba sa
oboljenjima srca i bubrega, jer kod takvih bolesnika testosteron prouzrokuje retenciju natrijuma i
pojavu edema.
14

15

ZAKLJUAK
Polne lijezde i testisi kod mukaraca i ovariji kod ena, su parni organi koji obavljaju dvostruku
funkciju u organizmu a to je reproduktivna i endokrina. U polnim ljezdama u okviru reproduktivne
funkcije stvaraju se i sazrijevaju polne elije i to u testisima spermatozoidi a u ovarijumu jajne elije.
Izluivanje hormona pod potpunim je nadzorom hipofize dok je hipofiza pod nadzorom
hipotalamusa, te postoji negativna povratna sprega izmeu koncentracije polnih hormona i luenja
hipofiznih i hipotalamikih hormona. To znai: ako je koncentracija, recimo, testosterona u krvi
prevelika tada se smanjuje luenje LH (lutinizirajui hormon) i FSH (folikulostimuliui hormon) iz
hipofize, hormona koji podstiu luenje polnih hormona iz gonada (polnih lezda), i obrnuto, ukoliko
se koncentaracija testosterona ili estrogena smanji ispod kritinog nivoa dolazi do poveanog luenja
LH i FSH.

16

LITERATURA
1. Farmakologija Vladislav M. Varagic,Milenko P. Milosevic

17