KONKRIT BERTETULANG

UNIT55
UNIT

C 1004 / Unit5/ halaman 1

KONKRIT
BERTETULANG
OBJEKTIF
AM

Unit

Memahami pengetahuan asas mengenai konkrit

bertetulang dan penggunaannya di dalam industri
pembinaan

OBJEKTIF
KHUSUS
Di akhir unit ini anda dapat :
Mentakrifkan konkrit bertetulang.
Menerangkan sifat-sifat konkrit bertetulang.
Mengenali struktur-struktur konkrit bertetulang.
Menerangkan kelebihan tetulang keluli.
Menyatakan perbandingan konkrit dan keluli.
Menerangkan kaedah pembinaan konkrit
bertetulang.
Menjelaskan penggunaan kotak bentuk dalam
pembinaan konkrit bertetulang.

Unit 5-1

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 2

INPUT
INPUT
5.0 PENGENALAN KONKRIT BERTETULANG
5.1.1 Takrifan Konkrit Bertetulang
Konkrit bertetulang ialah suatu pembentukan hasil gabungan dari
sifat-sifat yang berbeza pada konkrit dan keluli. Gabungan ini dapat
menghasilkan satu kekuatan untuk menahan daya mampatan dan
tegangan.
Bahan-bahan ini merupakan bahan-bahan binaan

yang kuat dan

tahan lasak bagi menjadikannya sebagai suatu anggota bangunan.

Ia boleh dibentuk kepada bentuk-bentuk yang berbeza-beza dengan
saiz yang berubah-ubah. Misalnya dari suatu tiang segiempat yang
mudah hinggalah kepada bentuk kubah (dome) yang langsing dan
melengkung.
Gambar 5.1 : Pembinaan
menggunakan konkrit
bertetulang

Contoh-contoh ahli struktur konkrit

bertetulang

ialah

balak,

tiang,

tembok dinding, papak dan cerucuk.

Contoh struktur konkrit bertetulang
ialah bangunan, jambatan, tembok
penahan dan lain-lain.

5.2

Sifat-sifat Konkrit Tetulang

Unit 5-2

KONKRIT BERTETULANG

a)

C 1004 / Unit5/ halaman 3

Kekuatan tegangan konkrit bersamaan 10 % daripada kekuatan

mampatannya.

b)

Rekabentuk konkrit tetulang dibuat

beranggapkan konkrit tidak

dapat mengatasi rintangan daya-daya tegangan.

c)

Tetulang direkabentuk untuk mengambil daya-daya tegangan

yang dipindahkan melalui ikatan permukaan dua bahan tersebut iaitu
konkrit dan tetulang.

d)

Jika ikatan (dalam) lekatan permukaan kedua-dua bahan tidak

mencukupi, tetulang akan tergelincir dari konkrit dan tidak akan ada
tindakan gabungan konkrit dan keluli.

e)

Konkrit hendaklah dimampatkan / dipadatkan dengan baik di

sekeliling tetulang semasa pembinaannya.

f)

Sebagai tambahan, tetulang yang digunakan hendaklah terdiri

daripada tetulang yang mempunyai permukaan berpintal / bertindan
untuk mendapatkan cengkaman tambahan mekanikal (ribbed and
twisted bar).

5.3

Penentuan Bahan-bahan

a) Simen
Terdiri daripada simen baru (fresh). Bersih daripada ketulan-ketulan
mengeras dan disimpan di dalam bangunan simpanan (store) yang
kalis air / cuaca dengan lantainya yang dinaikkan dari permukaan
bumi.
b) Batu baur
Bahannya mestilah bersih, tajam dan mempunyai gred yang baik,
misalnya pasir sungai yang bebas dari segala kotoran. Bagi pasir
yang kotor (mengandungi lumpur, kelodak dan daun-daun mati), ia
mestilah dibasuh dahulu dan seelok-eloknya ditapis.

c) Batu baur kasar

Mestilah didatangkan dari kuari yang dibenarkan, misalnya batu
kelikir atau batu kapur. Ianya mesti dari gred yang baik dan sekata
Unit 5-3

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 4

dengan saiznya 6 12 mm. Bahan ini mestilah bebas dari kelodak,

lumpur atau semua jenis kotoran.
d) Air
Hendaklah bersih dan baru (dari jenis air yang boleh diminum).
Ianya diambil dari punca air yang sebenar.
5.3.1 Konkrit
Konkrit merupakan bahan campuran batu baur, simen dan air, dan
apabila bertindak antara simen dan air ia akan memejal dan padu.
Konkrit adalah keras dan merapuh. Kekuatannya bergantung kepada
kadar bancuhan, umur kematangannya dan lain-lain lagi.

Kekuatan ketara yang ada pada konkrit adalah lemah pada daya
tegangan iaitu kira-kira 1/10 daripada kekuatan mampatannya.

Konkrit akan terus bertambah kekuatannya terutamanya pada

peringkat awal beberapa minggu dan ia akan berterusan secara
perlahan selepas dari itu.

Di peringkat 28 hari, konkrit telah

mencapai tiga perempat (3/4) daripada kekuatan maksimumnya.

Sifat kekuatan inilah kerja binaan dapat dijalankan dengan lebih maju
(progress) lagi.
Kuantiti penggunaan air juga penting. Jika terlalu banyak air, ia akan
melemahkan sifat kekuatan konkrit dan jika terlalu berkurangan pula
ia akan menyebabkan konkrit sukar untuk dimampat dan dipadukan.
Kuantiti penggunaan air adalah bergantung kepada jenis batu baur
yang digunakan dan kuantiti simen itu sendiri. Tetapi biasanya ialah
lebih sedikit atau separuh daripada jumlah berat simen.

Unit 5-4

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 5

Bagi kerja kecil, simen biasanya boleh dibeli dalam kampit 50 kg dan
dengan beg simen ini bolehlah dijadikan sebagai satu kadar
bancuhan seperti berikut:

i) simen 50 kg
ii) pasir 85 kg
iii) kelikir 160 kg
iv) air 28 kg

Bagi kerja yang besar, simen dibekalkan dalam kelompokan besar 1

meter padu dan ini bolehlah juga dijadikan sebagai satu kadar
bancuhan seperti berikut:

i) simen 360 kg
ii) pasir 600 kg
iii) kelikir 1150 kg
iv) air 200 kg

Bancuhan yang diterangkan di atas adalah dikenali sebagai

bancuhan diterangkan (prescribed mix) dan dari bancuhan ini kiub
konkrit 150 mm dibentuk dan dibiarkan selama 28 hari.

Purata

kekuatan dari keputusan ujian kiub yang ada ialah 33 N/mm 2 dan
biasanya tidak ada yang kurang daripada 25 N/mm 2.
Jika ada yang mempunyai kekuatan yang kurang daripada 21 N/mm 2,
ini menunjukkan ada sesuatu yang diluar dari prosedur penyediaan
kiub iaitu simen, batu baur dan kadar bancuhan atau mungkin pada
kaedah ujian mampatan.

Biasanya kiub 150 mm pada peringkat umur 28 hari mempunyai

kekuatan

minima

25

N/mm2

dan

dengan

alasan

ini

kita

menamakannya sebagai konkrit gred 25 dan 25 N/mm 2 adalah

kekuatan ciri bagi konkrit (fcu) tersebut.

Bancuhan

rekabentuk

adalah

merupakan

bancuhan

yang

memerlukan data-data yang berkaitan dengan sejarah bahan-bahan

Unit 5-5

KONKRIT BERTETULANG

yang

C 1004 / Unit5/ halaman 6

digunakan,

penggunaan

jentera

pembancuh

dan

sistem

penyeliaan.
Konkrit lain juga digredkan mengikut sistem yang sama iaitu gred 20,
30, 40 dan lain-lain lagi. Konkrit gred 20 biasanya digunakan untuk
tiang / balak untuk superstruktur yang besar saiznya. Konkrit gred
40

biasanya

digunakan

di

keadaan

tertentu,

terutama

untuk

mengelakkan saiz yang terlalu besar bagi bangunan rendah atau bagi
struktur tinggi.

Konkrit gred 25 adalah dari jenis yang biasa digunakan pada struktur
yang kerap didapati pada hari ini dan penggunaan simennya
mestilah ekonomi dan keputusan kiub yang dihasilkan mencapai
matlamat tanpa menimbulkan kesukaran.

Terdapat dua (2) faktor di mana konkrit patut dikenakan tetulang

untuk kegunaan praktikal selain dari kemampuannya terhadap
kekuatan mampatannya iaitu:

i) Pertambahan kekuatan
Pertambahan

kekuatan

konkrit

berlaku

mengikut

pertambahan

umurnya iaitu ia bertambah dengan cepat di peringkat awal dan akan

berkurangan kemudiannya. Perubahan tipikal dalam kekuatan bagi
konkrit simen Portland yang dibenarkan dalam CP 110 ialah:
Jadual 5.1

Perubahan tipikal kekuatan Simen Portland dalam

CP 110
Umur
Kekuatan

7 hari
16.5

1 bulan
25.0

2 bulan
27.5

3 bulan
29.0

6 bulan
30.0

N/mm2
Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

ii) Ciri-ciri ketahanan (durability) konkrit

Unit 5-6

1 tahun
31.0

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 7

Struktur konkrit direkabentuk dan dikira untuk jangka masa panjang

dan memerlukan pemeliharaan yang sedikit. Sifat ketahanan konkrit
dipengaruhi oleh :
Keadaan pendedahannya.
Mutu konkrit
Tebal penutup (concrete cover)
Lebar permukaan keretakan
Pendedahan

struktur akan

mempengaruhi

campuran

simen

yang

diperlukan; penggunaan bahan dan nisbah air-simen; tebal minima

penutup konkrit serta penggunaan jenis simen misalnya simen rintangan
sulfat.
Mengadakan penutup konkrit adalah untuk bertujuan menghalang ejen
pengaratan

dari

merosakkan

tetulang,

melindungi

tetulang

dari

mengalami kenaikan suhu yang cepat serta menghilangkan kekuatannya

semasa kebakaran.
iii)

Kesimpulan

a)

Pemilihan

jenis

konkrit

dipengaruhi

oleh

kekuatan

yang

diperlukan.
b)

Kekuatan konkrit diperolehi dengan mengukur kekuatan hancur

contoh kiub yang diawetkan. Pada kebiasaannya kekuatan untuk 7
atau 28 hari diukurkan.

c)

Kekuatan konkrit diketahui melalui gred yang diberikannya.

5.3.2 Keluli / Bar Tetulang

Keluli bukanlah logam asli kerana keluli lembut biasanya mengandungi
90 % besi dan 10 % terdiri daripada setengah bahagian manganese,
suku bahagian karbon dan selebihnya ialah silikon, sulfur dan fosforus.
Dari bahan kandungan minor tadi, karbonlah yang terpenting.
a)

Jenis Keluli

Unit 5-7

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 8

Keluli lembut tergelek panas biasanya mempunyai pemukaan yang licin.

Oleh itu keluli jenis ini senang dibengkokkan dan memerlukan jejari yang
kecil. Contohnya dawai keluli pengikat tiang atau balak kecil.
Keluli alah tinggi tergelek panas ialah keluli yang mempunyai bahan
kandungan karbon yang lebih dari keluli lembut biasa. Ianya dikilangkan
dengan permukaan kasar yang bertindih.
Keluli alah tinggi kerja sejuk mempunyai permukaan bertindih-tindih
berbentuk pintal empat segi, juga disebut sebagai deformed bar atau
bar dibentuk.
Bentuk piawai bar dan cara menjadualkan tetulang ditentukan dalam BS
446.

Jenis tetulang (keluli) ditandakan dengan kod iaitu R bagi keluli

lembut dan Y bagi keluli tegasan tinggi.

Pengukuran bagi kekuatan berjenis-jenis keluli adalah sukar untuk
dinyatakan dalam bentuk mudah kerana timbulnya nilai-nilai kesesuaian
penggunaannya tetapi ia lebih dikenali sebagai:
i) Keluli lembut tergelek panas (Hot rolled mild steel) mempunyai
kekuatan 250 N/mm2 (fy)
ii) Keluli alah tinggi tergelek panas (Hot rolled high yield steel)
mempunyai kekuatan 410 N/mm2 (fy)
iii) Keluli alah tinggi kerja sejuk (Cold worked high yield steel)
mempunyai kekuatan 425 N/mm2 (fy)
b)

Sifat tetulang / bar

Jadual 5.2 : Sifat tetulang (bar)
Bar Keluli

Saiz nominal (mm)

Kekuatan
ciri (fy)

1. Hot rolled mild steel (BS 4449)

Semua saiz

N/mm2
250

2. Hot rolled high yield steel (BS

Semua saiz

410

Sehingga dan termasuk

460

16

425

4449
3.

Cold worked high yield steel

Unit 5-8

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 9

(BS 4461)

Melebihi 16

485

Sehingga dan termasuk

4. Hard drawn steel wire

16

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

Semua tetulang hendaklah bebas dan bersih dari karat, minyak, gris, cat
atau lapisan-lapisan keluli yang lain sebelum ia diletakkan dalam konkrit.
Tetulang yang digunakan hendaklah bersesuaian dengan penentuan
piawaian British yang terbaharu untuk rekabentuk struktur. Tetulang
tidak boleh dipanaskan atau dibakar. Semua tetulang yang cacat seperti
bengkok, cengkok, retak dan lain, jika ianya perlu dibaiki hendaklah
dibuat di dalam keadaan sejuk.
5.3.3 Jarak Tetulang CP 110
a)

Jarak minima antara bar keluli

Jarak tetulang di dalam ahli struktur adalah penting kerana sekiranya

terlalu dekat, sukar untuk kerja-kerja mampatan hendak dilakukan. Dari
itu kekuatan konkrit yang diperlukan tidak tercapai.

Sekiranya terlalu

jauh, kemungkinan kegagalan ricih akan berlaku. Oleh itu kod praktik
dalam CP 110 telah menyarankan perkara berikut:
i)

Bar Individu
Jarak mengufuk mestilah tidak kurang daripada H agg =

saiz

maksima batu baur.

ii)

Bar berpasangan
Jarak mengufuk mestilah tidak kurang dari H agg + 5 mm.
pugak mestilah tidak kurang daripada

Jarak

2/3 Hagg. Jarak pugak

sekiranya bar berpasangan tersebut adalah sebelah menyebelah

mestilah tidak kurang daripada Hagg + 5 mm.
iii)

Sekumpulan Bar
Jarak mengufuk dan pugak mestilah tidak kurang daripada H agg +
15 mm.

Jadual 5.3 : Tebal nominal penutup konkrit (concrete covers)

Unit 5-9

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 10

Tebal
Fungsi penutup

nominal

penutup

konkrit

mengikut gred (mm)

Gred konkrit
20

1. Melindungi daripada cuaca biasa

25

30

40

50 dan ke atas
25
20

15

15

15
2. Melindungi daripada hujan, cairan
air batu dan konkrit terendam.

20

40

30

25

25

50

40

30

3. Melindungi daripada hujan lebat,

hujan dan panas silih berganti dan
punca pengaratan.
4. Melindungi daripada air laut dan

60

50

aliran air di bawah tekanan.

5. Melindungi daripada garam bagi

50

40

30

kegunaan cairan air batu.

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

5.4

Perbandingan Konkrit dan Keluli

JADUAL 5.4 : Perbezaan Sifat-sifat (Ciri) Konkrit dan Tetulang

Sifat
1. Kekuatan
tegangan
2. Kekuatan

Konkrit
Lemah

Keluli
Baik

Baik

Baik (keluli langsing akan membengkok

mampatan

dan

3. Kekuatan ricihan

Sederhan

4. Ketahanan lasak

a
Baik

Mengembur)
Baik
Berkarat jika tidak dilindungi

Unit 5-10

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 11

5. Rintangan

Baik

Lemah (mengalami kehilangan

kebakaran

kekuatan dengan cepat pada suhu

yang tinggi)
Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

5.4.1 Kegunaan Tetulang untuk Zon Tegangan

Jika suatu balak disangga di atas dua sesangga pada kedua-dua
hujungnya dan dikenakan beban di atas bahagian tengahnya, maka
akan berlaku lenturan pada balak itu.

Apabila lenturan terjadi, maka

permukaan bahagian atas balak akan memampat akibat dari tegasan

mampatan

dan

di

bahagian

bawahnya

berkeadaan

tegang

dan

memanjang disebabkan oleh tegasan tegangan.

Tegasan maksima didapati berlaku pada lengkungan yang terbawah
sekali bagi permukaan bawah balak itu. Sekiranya balak itu terdiri tanpa
bertetulang, maka akan berlakulah keretakan pada bahagian bawah dan
kemungkinan akan terus patah.

Akan tetapi sekiranya balak tersebut

dilengkapi dengan tetulang di bawahnya, balak tersebut tidak akan

mengalami apa-apa kegagalan.
Rajah 5.1 : Lenturan balak konkrit

Unit 5-11

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 12

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

5.4.2

Kegunaan Tetulang Untuk Zon Ricihan

Suatu balak boleh dibuat dengan keupayaan menahan kesan

lenturan iaitu dengan mengadakan saiz konkrit yang sesuai
untuk menahan kesan mampatan dan dengan pemasangan
bar tetulang keluli untuk mengatasi kesan tegangan. Tetapi
balak yang sama ini mungkin akan gagal disebabkan oleh satu
tindakan yang dikenali sebagai ricihan.

Jumlah tindakan daya luaran yang bertindak melintang pada

paksi akan memanjangkan balak dan daya ini dikenali sebagai
daya ricihan.

Kekuatan ricihan sesuatu balak pula diadakan di sebahagian

balak iaitu yang menghubungkan antara kawasan mampatan
konkrit dengan kawasan tegangan keluli.

Rajah 5.2

: Prinsip asas ricihan pada satu balak konkrit

Unit 5-12

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 13

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

Salah satu cara untuk mengatasi tegangan sendeng pada

balak ialah dengan mengikatkan bar tetulang keluli dengan
sudut tepat dari arah retakan.

Bagaimanapun bar tetulang memanjang mesti diadakan pada

balak untuk memberi kekuatan menahan lenturan dan lebih
normal untuk menahan ricihan lebih-lebih lagi jika ianya
digabungkan dengan besi pengikat (rujuk Rajah 5. 3)

Satu cara lagi untuk mengatasi tegangan sendeng yang

berlaku pada balak ialah dengan mengadakan bar bengkokan
45o bagi merintangi satah yang mana dijangkakan keretakan
berkembang,

Cara ini adalah yang paling berkesan dan

kaedah yang terakhir bagi penyelesaian masalah ini.

Rajah 5.3

Daya ricihan menahan hasil dari gabungan bar

memanjang, bar pengikat

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

Rajah 5.4 : Bar Bengkokan, bar memanjang dan besi pengikat bagi
gabungan tetulang ricihan untuk balak berterusan

Unit 5-13

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 14

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

5.4.2.1 Balak Julur

Balak julur ialah balak yang terikat pada satu hujung sahaja. Apabila
balak seumpama ini dibebankan, maka akan berlakulah tegangan di
bahagian atas balak dan mampatan berlaku di bahagian bawahnya.
(Rujuk Rajah 5.5 )
Rajah 5. 5 : Balak Julur

5.4.2.2 Balak Terikat

Balak terikat ialah balak yang terikat pada kedua-dua hujungnya.
Pada kebiasaannya tetulang disediakan pada zon mampatan dan
juga pada zon tegangannya.
Rajah 5.6 : Balak Terikat

Unit 5-14

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 15

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

A, C dan E mengalami tegasan tegangan.

B, D dan F mengalami tegasan mampatan.
5.4.2.3 Balak Selanjar
Apabila satu batang balak diletakkan di antara beberapa penatang,
pergerakan lenturan positif akan terbentuk di antara penatang.
Begitu juga dengan pergerakan lenturan negatif.

Ini menunjukkan

tegangan dalam satu balak selanjar berterusan di atas penatang.

Oleh yang demikian tetulang dalam balak konkrit jenis ini hendaklah
ditempatkan di bahagian-bahagian yang diperlukan (Rujuk Rajah
5.7 ).
Rajah 5.7 : Balak Selanjar

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

Unit 5-15

KONKRIT BERTETULANG

5.5

C 1004 / Unit5/ halaman 16

Jenis-jenis Tetulang
Terdapat 2 jenis tetulang iaitu:
i)

tetulang dalam bentuk bar. (Rujuk Gambar 5.2)

ii)

tetulang dalam bentuk jejaring. (Rujuk Gambar 5.3)

Gambar

5.2

Tetulang

dalam

bentuk

bar

(Bar

Reinforcement)

5.5.1 Jenis bahan dan ciri-ciri tetulang keluli

5.5.1.1
a)

Tetulang dalam bentuk bar

Bar Keluli Lembut

Dibuat dengan haba panas menurut BS 449 : 1974. Ianya dibentuk

dalam keadaan permukaan yang licin dan berpintal. Ia mempunyai
kekuatan tegasan 250N/mm. Pemanjangan yang dibenarkan ialah
22.0%.
b)

Bar Tetulang Tegasan Tinggi Berpintal

Ianya dibuat daripada pancalogam BS 4449 :1978. Ia adalah berbeza

daripada keluli lembut kerana permukaannya yang berpintal dan
kekuatan tegasan 460N/mm. Pemanjangan minima sekurang-kurangnya
12% kecuali tetulang yang lebih besar daripada 16mm dimana kekuatan
tegasannya ialah 425N/mm dengan pemanjangan 14%.
c)

Bar Tetulang Tegasan Tinggi Buatan Sejuk

Unit 5-16

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 17

Ianya merupakan keluli lembut yang dipintal menurut BS 4461 : 1978.

Kekuatan

tegasan

ialah

460N/mm

dengan

pemanjangan

yang

dibenarkan 12%. Walaubagaimanapun, bagi tetulang yang besar,

kekuatan tegasannya ialah 425N/mm dengan pemanjangan yang
dibenarkan 14%.
Kesemua tetulang ini diperbuat dalam saiz metrik seperti berikut :
6,8,10,12,16,20,25,32 dan 40mm. Panjang keluli dibuat dalam bentuk
panjang piawai seperti 12 atau 5 meter.
5.5.1.2

Tetulang dalam bentuk jejaring.

Ianya adalah sejenis kawat yang dibuat dalam pelbagai saiz. Jejaring ini
biasanya mengandungi dawai-dawai halus dan dikimpal sebagai satu
jaring. Keutamaannya ia mesti senang digunakan dan jika perlu senang
untuk dibengkokkan terutamanya disudut-sudut tajam. Fungsi tetulang
jejaring ini adalah sebagai satu rangkai yang mudah untuk memberi
bentuk dan juga menyokong konkrit.
Tetulang jejaring ini terdiri daripada beberapa jenis iaitu :
i.

Tetulang jejaring dawai hexagonal.

Jejaring ini adalah yang mudah dikenali dan termurah sekali.
Jejaring ini juga dikenali sebagai chicken wire mesh dan dawai
yang biasa digunakan adalah bersaiz antara 10-25mm (diameter).

ii.

Tetulang jejaring dawai terkimpal.

Dawai yang membentuk jejaring ini dibuat daripada keluli yang
berkekuatan kecil dan sederhana. Dawai ini lebih kuat dan teguh,
daripada dawai jenis hexagonal. Jejaring jenis ini boleh dibentukkan
kepada bentuk lengkuk struktur. Keburukan jejaring ini ialah
merupakan kelemahan sambungan dua dawai kerana kimpalan
sering tidak dibuat dengan baik pada masa membuat jejaring ini.

iii.

Tetulang rangka.
Penggunaannya adalah untuk rangka struktur yang merupakan
lapisan-lapisan jejaring diikat. Tetulang rangka diletakkan dengan
Unit 5-17

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 18

jarak jauh sebanyak 30cm empat persegi. Saiz garispusat tetulang

4.20mm dan 6.25mm adalah yang paling biasa digunakan.
Gambar 5.3 : Tetulang Dalam Bentuk Jejaring

5.5.2 Penyimpanan Tetulang

Tetulang yang telah sampai di tapak bina perlulah diikatkan mengikut
saiz yang digunakan. Ianya disusun mengikut jenis, panjang dan saiz
tetulang tersebut. Jika tetulang tersebut berkarat, maka ianya hendaklah
dibuang dan diganti semula. Tetulang hendaklah sentiasa bersih dan
jauh dari kotoran minyak, karat, tanah dan bahan-bahan lain (Rujuk
Gambar 5.4).
Gambar 5.4 : Penyimpanan Tetulang Di Tapak Bina

Unit 5-18

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 19

5.5.3 Pemasangan Tetulang di Tapak Bina

Tetulang dipasang mengikut lukisan kejuruteraan yang disertakan untuk
sesuatu binaan tersebut. Adalah amat penting untuk memastikan
adanya penutup konkrit (concrete cover) bagi tetulang tersebut.
Oleh itu, setiap struktur hendaklah mengikut ketetapan jadual penutup
konkrit. Keluli ini diikat dengan besi pengikat gauge 16 atau 18. Besi
pengikat ini digunakan untuk tujuan menstabilkan dan memudahkan
peletakan rangkaian tetulang.
Di dalam CP 110, kita dapat ketahui kehendak-kehendak rekabentuk
tetulang di dalam bahagian struktur bangunan. Segala pembengkokan
hendaklah dibuat mengikut lukisan kejuruteraan dengan tolerans kerja
ialah 25% (Rujuk Rajah 5.8).
Rajah 5.8 : Kiraan Bagi Bengkokan Besi Tetulang

Unit 5-19

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 20

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

Unit 5-20

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 21

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

Unit 5-21

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 22

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

Unit 5-22

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 23

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

Unit 5-23

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 24

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

Untukmenguji
mengujikefahaman
kefahamananda,
anda,sila
silabuat
buat
Untuk
aktivitiberikut.
berikut.Jika
Jikaanda
andatidak
tidakberpuashati
berpuashati
aktiviti
dengan
jawapan
anda,
sila
buat
ulangkaji
dengan jawapan anda, sila buat ulangkaji
padainput
inputyang
yanganda
andarasa
rasamasih
masihkabur.
kabur.
pada
SELAMATMENCUBA
MENCUBA!!!!!!!!!!!
!!!!!!!!!!!
SELAMAT

Unit 5-24

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 25

AKTIVITI 5A

5.1

Nyatakan takrifan konkrit bertetulang?

5.2

Jadual di bawah menunjukkan perbezaan sifat-sifat konkrit dan

tetulang. Anda diminta mengisi di petak kosong dengan
jawapan baik atau lemah?
Sifat
1. Kekuatan tegangan
2. Kekuatan

Konkrit

Keluli

mampatan
3. Kekuatan ricihan
4. Ketahanan lasak
5. Rintangan
kebakaran
5.3

Berikan Takrif simbol bagi :

i.

R = ________________________________________

ii. Y = ________________________________________
5.4

Padankan gambar jenis tetulang dibawah

GAMBAR

JENIS TETULANG
tetulang dalam bentuk
jejaring
tetulang dalam bentuk
bar

MAKLUMBALAS 5A

Unit 5-25

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 26

5.1Konkrit bertetulang ialah suatu pembentukan hasil gabungan dari sifatsifat yang berbeza pada konkrit dan keluli dimana gabungan ini dapat
menghasilkan satu kekuatan untuk menahan daya mampatan dan
tegangan.
5.2
Sifat
1. Kekuatan

Konkrit
Lemah

Keluli
Baik

Baik

Baik

mampatan
3. Kekuatan ricihan

Sederhan

Baik

4. Ketahanan lasak
5. Rintangan

a
Baik
Baik

Lemah
Lemah

tegangan
2. Kekuatan

kebakaran
5.3

keluli lembut

keluli alah tinggi

5.4
GAMBAR

JENIS TETULANG
tetulang dalam bentuk
jejaring
tetulang dalam bentuk
bar

INPUT
INPUT
5.6 Pembinaan Konkrit Bertetulang
5.6.1 Kaedah Pembengkokan Bar Tetulang

Unit 5-26

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 27

kerja-kerja pembengkokan bar tetulang dijalankan setelah selesai

kerja-kerja pemotongan.
Ia menggunakan alat pembengkok tangan yang diletakkan di atas
meja.
Meja mestilah cukup panjang untuk meletakkan bar tetulang yang
panjang (Rujuk Gambar 5.5).
Sekiranya

bar

terlalu

panjang

dan

banyak,

maka

dua

alat

pembengkok digunakan.
Pembengkokan bar dilakukan dengan perlahan supaya tidak berlaku
retak rerambut.
Untuk bar yang bergarispusat besar, bar hendaklah dipanaskan
terlebih dahulu.
Untuk bar yang alah tinggi, tidak boleh dipanaskan sebelum
dibengkokkan.
Gambar 5.5 : Meja dan Mesin Bagi Kerja Membengkok
Tetulang (Bar)

5.6.2 Kaedah Susunan, Jarakkan Ikatan Dan Pemasangan Keluli.

Selepas pemotongan bar, kerja-kerja mengikat bar dengan dawai halus.
Tujuannya supaya tidak berlaku pergerakan terutama apabila kerja-kerja
concreting

dijalankan.

Dawai

pengikat

yang

digunakan

adalah

bergarispusat 0.8 mm hingga 1.6 mm. Untuk mendapatkan jarak antara

acuan dan bar tetulang yang sesuai maka blok-blok kecil konkrit (spacer
block) digunakan (Rujuk Rajah 5.9).

Unit 5-27

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 28

Rajah 5.9 : Cara Mengikat

Rajah

5.10

Spacer

Block

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

5.6.3 Kaedah Sambungan

Sambungan boleh dibahagikan kepada 3 jenis iaitu:
a)

Sambungan lekap

b)

Sambungan kimpal

c)

Sambungan kimpal tertekan

Rajah. 5.11 : Sambungan Lekap, Kimpal dan Kimpal

Tertekan
Sambungan Lekap

Sambungan Kimpal

Samb.

Kimpal

Tertekan

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

5.6.4 Sambungan Bagi Tiang

Sebaik-baik sambungan perlulah dibuat pada 1/3 ketinggian tiang dari
bawah
5.6.5 Sambungan Rasuk
Sambungan bagi rasuk perlu dibentuk jarak rasuk dari kedua-dua
hujung.

Unit 5-28

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 29

5.6.6 Tambatan
Berlaku apabila menyambung dua bahagian binaan konkrit tetulang
yang mana bar disampaikan ke dalam bahagian yang lain. Contohnya
ialah antara tiang dan rasuk atau antara asas dengan tiang (Rujuk Rajah
5.12).
Rajah 5.12 : Tambatan Bagi Tiang Dan Asas

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

5.6.7 Susunan dan Jarak Tetulang

Tetulang hendaklah ditempatkan di titik-titik di mana adanya tegasan
maksimum seperti di bawah permukaan struktur. Ini adalah kerana
kemasukan tetulang boleh menyebabkan bar / tetulang berkarat dan ini
akan melemahkan ikatannya dengan konkrit.

Jarak dari permukaan

konkrit ke tetulang dipanggih penutup (concrete cover) dan biasanya

berjarak 15 mm hingga 40 mm.
5.7.4 Pembinaan Kotak Bentuk (Formwork).
Bahan-bahan yang biasa digunakan ialah papan, papan lapis, keluli,
getah polystyrene, sistem thermo dan lain-lain lagi.
Untuk kerja-kerja pembinaan yang besar, kotak bentuk merupakan
sebahagian daripada sistem kerja.

Unit 5-29

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 30

Sistem tupang peranca (scaffolding) digunakan untuk menyokong

kotak bentuk.

Tujuannya adalah untuk menahan beban yang

dikenakan ke atasnya.
Peranca yang biasa digunakan ialah peranca keluli atau sangga
keluli.
Gambar 5.6 : Kotak Bentuk Menggunakan Keluli

Sumber : Fundamentals of Building Construction, Materials & Methods (Edward Allen)

5.7.4

Kegunaan Kotak Bentuk (Formwork)

i.

Untuk memasukkan konkrit basah sebelum dimampat supaya ia

boleh mencapai kekuatan yang diperlukan.

ii.

Mendapatkan ahli struktur konkrit mengikut bentuk dan juga saiz

yang dikehendaki.

iii.

Untuk memperolehi kemasan yang baik.

Unit 5-30

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 31

Rujuk Rajah 5.13 : Kotak Bentuk Bagi Tiang

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

Gambar 5.7 : Kotak Bentuk Bagi Rasuk (Beam)

5.7.4 Ciri-ciri kotak bentuk yang baik:

i.

Kotak bentuk hendaklah kuat untuk menahan dari berlakunya

pesongan semasa penempatan konkrit basah dilakukan.

ii.

Mesti kuat untuk menampung beban kerja (working load)

iii.

Mestilah dibina dengan tepat tanpa melebihi had-had yang

ditetapkan.

iv.

Semua sambungan hendaklah ketat untuk mengelakkan kehilangan

mortar dari konkrit basah.

Unit 5-31

KONKRIT BERTETULANG

v.

C 1004 / Unit5/ halaman 32

Saiz panel dan unit hendaklah mudah untuk dikelolakan dan

rekabentuk hendaklah mengambilkira kaedah penegakan dan juga
pembukaan.

5.7.4 Tempoh Minima Bagi Pembukaan Kotak Bentuk (Pampan) Untuk

Struktur
Tempoh pembukaannya kotak bentuk adalah bergantung kepada jenis
konkrit yang digunakan, cuaca,kaedah pengawetan dan lain-lain. Kotak
bentuk dibuka apabila ianya cukup kuat untuk menanggung beban berat
sendiri dan beban-beban yang akan dikenakan.
Jadual 5.5 : Tempoh Pembukaan Kotak Bentuk (Formwork)
Tempat Acuan

Tempoh

Lantai (floor) dengan kelebaran 3.3 meter

Lantai (floor) yang melebihi 3.3 meter
Balak Konkrit (Concrete Beam)
Tiang (Column)
Dinding (Wall)

Bukaan
21 hari
28 hari
28 hari
14 hari
7 hari

Sumber : Nota Panduan Politeknik Malaysia (Teknologi Konkrit)

Untukmenguji
mengujikefahaman
kefahamananda,
anda,sila
silabuat
buat
Untuk
aktivitiberikut.
berikut.Jika
Jikaanda
andatidak
tidakberpuashati
berpuashati
aktiviti
dengan
jawapan
anda,
sila
buat
ulangkaji
dengan jawapan anda, sila buat ulangkaji
padainput
inputyang
yanganda
andarasa
rasamasih
masihkabur.
kabur.
pada
SELAMATMENCUBA
MENCUBA!!!!!!!!!!!
!!!!!!!!!!!
SELAMAT

AKTIVITI 5B

5.5

Untuk mendapatkan jarak antara acuan dan bar tetulang yang sesuai
maka ___________________ digunakan.

Unit 5-32

KONKRIT BERTETULANG

5.6

C 1004 / Unit5/ halaman 33

Namakan gambar jenis sambungan tetulang keluli dibawah

_________________________ ____________________
5.7

___________________

Nyatakan 5 (LIMA) jenis bahan yang digunakan untuk membuat

kotakbentuk (formwork).

5.8

i.

_________________________________

ii.

_________________________________

iii.

_________________________________

iv.

_________________________________

v.

_________________________________

Nyatakan 3 (TIGA) kegunaan kotakbentuk (formwork).

i.

_________________________________

ii.

_________________________________

iii.

_________________________________

MAKLUMBALAS 5B

5.5

Untuk mendapatkan jarak antara acuan dan bar tetulang yang

sesuai maka blok konkrit (spacer block) digunakan.

5.6

Namakan gambar jenis sambungan tetulang keluli dibawah

Unit 5-33

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 34

Sambungan Lekap

Sambungan Kimpal

Samb. Kimpal

Tertekan
5.7

(LIMA)

jenis

bahan

yang

digunakan

untuk

membuat

kotakbentuk (formwork).

5.8

i.

Papan

ii.

Papan Lapis

iii.

Keluli

iv.

Getah Polystrene

v.

Plastik Thermo

3 (TIGA) kegunaan kotakbentuk (formwork).

i. Untuk memasukkan konkrit basah sebelum dimampat..
ii. Mendapatkan struktur konkrit mengikut bentuk dan saiz yang
dikehendaki.
iii. Untuk memperolehi kemasan yang baik.

PENILAIAN KENDIRI

UNTUK MENGUKUR PRESTASI ANDA, ANDA MESTILAH MENJAWAP

SEMUA SOALAN PENILAIAN KENDIRI INI UNTUK DINILAI OLEH
PENSYARAH ANDA.
Unit 5-34

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 35

1) Nyatakan Takrifan konkrit bertetulang mengikut pemahaman anda.

2) Jelaskan langkah-langkah di dalam kaedah pemotongan bar tetulang.
3) Nyatakan 3 (Tiga) jenis sambungan tetulang keluli.
4) Lakarkan ketiga-tiga jenis sambungan tetulang keluli yang anda
ketahui.
5) Terangkan apakah yang dimaksudkan dengan tambatan.
6) Lakarkan contoh tambatan yang anda fahami.

TAHNIAH!
Anda telah berjaya menyelesaikan
semua soalan dalam penilaian kendiri.
Sila semak jawapan anda pada
maklumbalas
untuk
memastikan
jawapan anda adalah betul.

MAKLUMBALAS KEPADA
PENILAIAN KENDIRI

1) Konkrit bertetulang ialah satu pembentukan hasil gabungan dari sifatsifat yang berbeza pada konkrit dan keluli serta ianya mampu menahan
daya mampatan dan daya tegangan.
2) Langkah-langkah pembengkokan tetulang :
i)
dijalankan setelah selesai kerja-kerja pemotongan.

Unit 5-35

KONKRIT BERTETULANG

ii)

C 1004 / Unit5/ halaman 36

menggunakan alat pembengkok tangan yang diletakkan di atas

meja.

iii)

meja mesti cukup panjang untuk letakkan bar tetulang yang

panjang.

iv)

dilakukan dengan perlahan supaya tidak berlaku retak rerambut.

v)

untuk bar yang bergarispusat besar, bar hendaklah dipanaskan

terlebih dahulu.

vi)

untuk bar yang alah tinggi, tidak boleh dipanaskan sebelum

dibengkokkan.

3) Tiga jenis sambungan iaitu :

i.
ii.
iii.

Sambungan Lekap
Sambungan Kimpa
Sambungan Kimpal Tertekan

4)

Sambungan Lekap

Sambungan Kimpal

Samb.

Kimpal

Tertekan

5) Tambatan ialah berlaku apabila menyambung dua bahagian binaan

konkrit bertetulang yang mana bar disampaikan ke dalam bahagian
yang lain. Contohnya di antara asas dengan tiang.

6)
Tiang

Asas

Unit 5-36

KONKRIT BERTETULANG

C 1004 / Unit5/ halaman 37

Anda sudah
berpuashati dengan
unit ini!!!!!!!
Kalau sudah mari kita
ke Unit 6.

Unit 5-37