Upravljanje Otpadom

UPRAVLJANJE OTPADOM U
REPUBLICI SRPSKOJ
ANALIZA POSTOJEEG STANJA SA POSEBNIM
OSVRTOM NA KOMUNALNA PREDUZEA
Meunarodno udruenje naunih radnika

AIS Banja Luka
Institut za geograju i regionalno

istraivanje / Univerzitet u Gracu - Austrija
Fond za zatitu ivotne sredine i

energetsku ekasnost Republike Srpske
CIP -

,
628.4(497.6 )

Upravljanje otpadom u Republici Srpskoj
[Elektronski izvor] : Analiza postojeeg stanja sa
posebnim osvrtom na komunalna preduzea / [autori
Milan Topi ... [et al.]]. - Banja Luka :
Meunarodno udruenje naunih radnika - AIS ; Grac
: Institut za geografiju i regionalno istraivanje
Karl Frances, 2013. - 1 elektronski optiki disk
(CD-ROM) : tekst ; 12 cm
Bibliografija: str. 221-227.
ISBN 978-99955-699-8-3
1. , [] 2. ,
[] 3. , [] 4. ,
[] 5. , [] 6.
, [] 7. ,
[] 8. , []
COBISS.BH-ID 3740440
UPRAVLJANJE OTPADOM
U REPUBLICI SRPSKOJ
ANALIZA POSTOJEEG STANJA SA POSEBNIM
OSVRTOM NA KOMUNALNA PREDUZEA
Projekat Upravljanje otpadom u Republici Srpskoj Analiza postojeeg stanja sa posebnim

osvrtom na komunalna preduzea nastao je kao internacionalna saradnja Meunarodnog
udruenja naunih radnika AIS i Instituta za geografiju i regionalno istraivanje Karl Frances
Univerziteta u Gracu Republika Austrija, sufinansiran od strane Fonda za zatitu ivotne sredine i
energetsku efikasnost Republike Srpske, prema Javnom pozivu za finansijsku podrku programima
i projektima za zatitu ivotne sredine u Republici Srpskoj za 2011. godinu.
Uesnici u izradi projekta Projektni tim:

Koordinator projekta
Prof. dr Ljubia Preradovi; Meunarodno udruenje naunih radnika AIS, profesor na
Arhitektonsko-graevinskom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci
Glavni istraiva u projektu:
Mr. Milan Topi; Institut za geografiju i regionalno istraivanje, doktorand na Fakultetu za
okolinu, regionalni razvoj i obrazovanje Karl Frances Univerziteta u Gracu/Austrija
Struni tim:
Prof. dr Milenko Stankovi; Arhitektonsko-graevinski fakultet Univerziteta u Banjoj Luci,
Prof. Dr. Fridrich Zimmermann; Direktor Instituta za geografiju i regionalno istraivanje Karl
Frances Univerziteta u Gracu/Austrija
Prof. Dr. Wolfgang Fischer; Ekspert u oblasti upravljanja otpadom, Institut za geografiju i
regionalno istraivanje Karl Frances Univerziteta u Gracu/Austrija
Gordana Preradovi, dipl. pravnik; magistrand na Pravnom fakultetu Univerziteta u Banjoj
Luci, oblast Meunarodno pravo
Dr Duica Peevi, vii asistent na Prirodno-matematikom fakultetu Univerziteta u Banjoj
Luci
Duko Topi, dipl. turizmolog, magistrand na Ekonomskom fakultetu Univerziteta u Banjoj
Luci, oblast Svjetska trgovina i Evropska unija
SADRAJ
1.PREDGOVOR............................................................................................................................ 11
2.UVOD U OBLAST UPRAVLJANJA OTPADOM ........................................................................ 15
3.CILJEVI I METODOLOGIJA IZRADE PUBLIKACIJE.................................................................. 23
3.1.Ciljevi i zadaci studije . ................................................................................................................. 23
3.2.Metodologija ................................................................................................................................ 25
4.INSTITUCIONALNE I ORGANIZACIONE STRUKTURE............................................................ 29

5.ZAKONSKA REGULATIVA U OBLASTI UPRAVLJANJA OTPADOM......................................... 39
5.1.Postojea zakonska regulativa u oblasti zatite ivotne sredine i upravljanja otpadom u
Republici Srpskoj................................................................................................................................... 39
5.1.1.Podzakonski akti.........................................................................................................................50
5.1.2.Zakonska regulativa na nivou jedinica lokalne samouprave......................................................57
5.2.Zakonodavsto EU u oblasti upravljanja otpadom......................................................................... 58
6.VRSTE, KOLIINE I SASTAV OTPADA...................................................................................... 65

6.1.Vrste otpada ................................................................................................................................. 66
6.1.1.Komunalni otpad......................................................................................................................... 69
6.1.2.Industrijski otpad........................................................................................................................75
6.1.3.Medicinski otpad ....................................................................................................................... 78
6.2.Dodatak ........................................................................................................................................ 82
7.SAKUPLJANJE I TRANSPORT OTPADA.................................................................................... 85

7.1.Komunalna preduzea .................................................................................................................. 88
7.1.1.Analiza zaposlenih ...................................................................................................................... 92
7.1.2.Finansijska analiza preduzea.....................................................................................................94
7.1.3.Pokrivenost usluga .....................................................................................................................96
7.1.4.Frekvencija sakupljanja .............................................................................................................. 97
sadraj
7.1.5.Analiza mehanizacije i tehnike opemljenosti za sakupljanje i transport otpada.....................100

7.1.6.Analiza naplate i obrauna usluga.............................................................................................105
7.1.7.Sakupljanje komunalnog otpada iz privrede............................................................................. 110
8.RAZVRSTAVANJE, RECIKLAA I TRETMAN OTPADA........................................................... 115

8.1.Primjeri uvoenja reciklanih procesa u Republici Srpskoj . ...................................................... 118
8.2.Reciklaa otpada u privatnom sektoru....................................................................................... 119
8.3.Vrste i koliine reciklanog otpada ............................................................................................ 126
8.3.1.Metalni otpad...........................................................................................................................128
8.3.2.Papir i karton ........................................................................................................................... 129
8.3.3.Plastini otpad (ambalaa i ambalani otpad)..........................................................................130
8.3.4.Staklo (stakleni otpad) .............................................................................................................131
8.3.5.Tekstilni otpad.......................................................................................................................... 131
8.3.6.Neopasna ljaka i pepeo........................................................................................................... 131
8.3.7.Opasni otpad.............................................................................................................................132
8.4.Obrada ili tretiranje otpada u Republici Srpskoj......................................................................... 133
9.DEPONOVANJE OTPADA....................................................................................................... 137

9.1.Regionalne deponije ................................................................................................................... 140
9.1.1.Regionalna sanitarna deponija Ramii Banja Luka................................................................ 143
9.1.2.Regionalna sanitarna deponija Brijesnica Bijeljina ............................................................148
9.2.Lokalne optinske deponije......................................................................................................... 150

9.3.Problem divljih deponija u Republici Srpskoj.............................................................................. 157
10.PREVENCIJA NASTAJANJA OTPADA I JAANJE SVIJESTI GRAANA............................... 163

11.UPRAVLJANJE KOMUNALNIM OTPADOM U REPUBLICI SRPSKOJ PREGLED PO
REGIJAMA........................................................................................................................... 173
11.1.Prijedorska regija....................................................................................................................... 173
11.2.Banjaluka regija....................................................................................................................... 177
11.3.Regija Mrkonji Grad ................................................................................................................ 180
11.4.Dobojska regija ......................................................................................................................... 184
11.5.Bijeljinska regija......................................................................................................................... 187
11.6.Zvornika regija......................................................................................................................... 190
11.7.Sarajevsko-romanijska regija..................................................................................................... 193
11.8.Istonohercegovaka regija...................................................................................................... 198
12.ZAKLJUAK.......................................................................................................................... 203
13.PRILOZI................................................................................................................................ 213
13.1.Anketni upitnik.......................................................................................................................... 213
14.LITERATURA........................................................................................................................ 221

Analiza postojeeg stanja sa posebnim osvrtom na komunalna preduzea
1.PREDGOVOR
Upravljanje vrstim komunalnim otpadom u posljednjih nekoliko decenija postalo je prioritet za

mnoge zemlje irom svijeta. Konstantan rast koliina proizvedenog otpada, poveanje ekolokih
i zdravstvenih problema prouzrokovanih neadekvatnim rukovanjem otpadom, smanjivanjem
mogunosti i lokacija za deponovanje otpada i promjena zakonodavnih i institucionalnih okvira
imaju znaajan uticaj na planiranje sistema upravljanja otpadom. tavie, mnoge regije i jedinice
lokalne samouprave, posebno u zemljama u razvoju, suoavaju se sa odgovornostima razvoja i
implementacije funkcionalnog, adoptivog i ekoloki prihvatljivog sistema upravljanja otpadom.
Neadekvatno skupljanje, transport i odlaganje otpada predstavlja jedan od najveih ekolokih
problema u Republici Srpskoj. Problem odrivog upravljanja otpadom nije novijeg datuma i,
kao i u veini zemalja Istone i June Evrope, moe se vezati za periode poveane urbanizacije
i industrijalizacije, koju nije pratila odgovarajua politika zatite ivotne sredine. Pored toga rat,
ratna deavanja i teka ekonomska situacija nakon rata na prostorima Republike Srpske imali su za
posljedicu ozbiljno pogoranje u oblasti upravljanja otpadom. Naalost i danas, osamnaest godina
nakon zavretka rata, problem zbrinjavanja otpada je i te kako izraen i treba ga u to skorije vrijeme
rijeiti. Glavni problemi nalaze se u nedostaku pravnog i institucionalnog okvira, nedosljednoj
primjeni i propustima prilikom primjene zakona i drugih akata, nedostatku infrastrukture, visokim
trokovima, neracionalnoj organizaciji, niskom kvalitetu usluga, ali i nedovoljnoj brizi za zatitu
ivotne sredine, kao i nedovoljnoj ukljuenosti javnosti u rjeavanje ovog problema. U ovoj oblasti
nijedan problem se ne javlja zasebno, nego su svi meusobno povezani. to hitnije rjeavanje
pitanja upravljanja otpadom ne samo da bi smanjilo nivo zagaivanja ivotne sredine, nego bi
u velikoj mjeri uticalo i na ekonomski i drutveni razvoj. Razvoj infrastrukture u ovoj oblasti
predstavlja mogui izvor prihoda, obezbjeuje nova radna mjesta i direktno utie na smanjenje
nivoa siromatva, to opet pozitivno utie na drutveni razvoj.
Bosna i Hercegovina, a samim tim i Republika Srpska, odluila se za pridruivanje Evropskoj uniji. Na
ovom putu jedan od glavnih uslova je rjeavanje problema upravljanja opadom. Veina razvijenih
zemalja se sa ovom problematikom uspjeno suoila, adekvatno rijeila probleme i napravila
uspjene privrede koje zapoljavaju veliki broj radnika, te posluju u skladu sa ekolokim kriterijima
i zatitom ivotne sredine. Pomaci u parcijalnom rjeavanju problema otpada u Republici Srpskoj
poinju se nazirati u posljednjih desetak godina, a posebno oni zakonodavne i institucionalne
1.predgovor
11
prirode. Osnovna zakonska i podzakonska akta su adaptirana i usvojena, infrastruktura za

zbrinjavanje otpada nalazi se u procesu razvoja i nadogradnje, postepeno se uvode procesi
reciklae, komercijalizacija sektora se djelimino uspostavlja i uvodi se sistem regionalizacije koji
bi trebao izgradnjom regionalnih sanitarnih deponija rijeiti problem neadekvatnog i ekoloki
neprihvatljivog deponovanja otpada na otvorene, neureene deponije. Ipak, proces modernizacije
sektora se odvija relativno sporo, te je za njegovo ubrzanje potrebno ukljuenje itavog spektra
aktera koji se nalaze u direktnoj ili indirektnoj vezi, kao to su naune istitucije, lokalne samouprave,
nevladine organizacije, komunalna preduzea, privreda, industrija, udruenja graana itd.
Projektom Upravljanje otpadom u Republici Srpskoj Analiza postojeeg stanja s posebnim
osvrtom na komunalna preduzea izraena je nauna studija u kojoj je detaljno istraeno
upravljanje otpadom na teritoriji Republike Srpske. Fokus istraivanja usmjerio se na zbrinjavanje
komunalnog vrstog otpada i komunalna preduzea koja su uglavnom nadlena za njegovo
prikupljanje, transport i deponovanje. S obzirom na potekoe i probleme koji su zastupljeni
u ovoj grani privrede, kao i nedostatak podataka i naunih publikacija, javila se potreba za
implementacijom ovakvog projekta. Studija je namijenjena ne samo identifikovanju problema i
detaljnoj analizi sistema nego i praktiarima i teoretiarima koji ele da dobiju irok uvid u trenutno
stanje u oblasti upravljanja otpadom u Republici Srpskoj. Otpad predstavlja veliki problem za zatitu
ivotne sredine, a samim tim i razvoja Republike Srpske. Provedenim istraivanjem stvorena je
potrebna baza za dalji razvoj i rjeavanje aktuelnih problema. Pravilnim planiranjem i analiziranjem
problema postavljaju se temelji za dalji razvoj sistema upravljanja komunalnim otpadom. Pored
toga, adekvatno i savremeno upravljanje otpadom ne znai samo korist u oblasti zatite ivotne
sredine, nego donosi nove tehnologije i razvoj odrive grane privrede, te kreira kvalitetna radna
mjesta, kakva su Srpskoj i te kako potrebna.
Iz potrebe da se sistem upravljanja komunalnim otpadom detaljno analizira, te da se identifikuju
kljuni problemi, ostvarena je kooperacija izmeu naunoistaivakih organizacija u zemlji i
inostranstvu. Projekt je nastao kao internacionalna kooperacija Meunarodnog udruenja naunih
radnika AIS i Instituta za Geografiju i regionalno istraivanje Karl Frances Univerziteta u Gracu
Republika Austrija, a sufinansiran je od Fonda za zatitu ivotne sredine i energetsku efikasnost
Republike Srpske prema Javnom pozivu za finansijsku podrku programima i projektima za zatitu
ivotne sredine u Republici Srpskoj za 2011. godinu.
Meunarodno udruenje naunih radnika AIS iz Banje Luke aktivno se bavi naunoistraivakim
projektima. Osnovni zadaci i aktivnosti udruenja ogledaju se u naunoj, edukativnoj i istraivakoanalitikoj aktivnosti, izdavakoj djelatnosti, organizovanju seminara, medijskom djelovanju,
udruivanju sa asocijacijama istih programskih cileva. Udruenje se ne ograniava samo na ove
akcije, nego provodi i aktivnosti edukacije iz drugih jezika, bavi se organizacijom i realizacijom
tribina i foruma, softverskim podrkama, softverskom edukacijom, ekologijom i zatitom ivotne
sredine, promocijom turistikih potencijala i organizovanjem turistikih putovanja, organizacijom
i realizacijom pomoi i podrke programima aktivnosti u razvoju mladih i talentovanih ljudi u
oblasti nauke, sporta i kulture, kao i saradnjom sa odgovarajuim nacionalnim i internacionalnim
udruenjima i organizacijama istih ili slinih programskih ciljeva.
Drugi partner u realizaciji projekta je Institut za geografiju i regionalno istraivanje Univerziteta
u Gracu iz Austrije. Karl Frances Univerzitet u Gracu osnovan je 1585 godine, drugi je po starosti
univerzitet u zemlji, te sa 31.500 studenata i 3.900 lanova nastavnog i nenastavnog osoblja
predstavlja jedan od najveih univerziteta u Austriji. U sklopu Univerziteta nalazi se est fakulteta:
12
Katoliko-teoloki fakultet, Pravni fakultet, Fakultet socijalnih i drutvenih nauka, Fakultet za

okolinu, regionalni razvoj i obrazovanje, Fakultet humanistikih nauka i Fakultet prirodnih nauka.
U Gracu pitanja zatite ivotne sredine zauzimaju kljuna mjesta, to je na Univerzitetu rezultiralo
stvaranjem posebnog fakulteta (Fakultet za okolinu, regionalni razvoj i obrazovanje) koji se bavi
iskljuivo stvaranjem kadrova i aktivnim ueem u naunoistraivakim projektima u ovoj oblasti.
Fakultet je podijeljen na devet akademskih institucija, meu kojima se nalazi i Institut za geografiju
i regionalno istraivanje. Institut se bazira u istraivanjima, nastavi i obuci, na principima odrivog
razvoja, reagujui preko naunih saraja, metoda i tehnikih inovacija na promjene u oblasti zatite
ivotne sredine, drutva i ekonomije. Istraivanje i nastava na Institutu se fokusiraju na oblasti:
(1)Urbano i regionalno istraivanje (Strukturne politike Evropske unije i periferne regije;
Upravljanje i razvoj regija, gradova i optina; Turizam; Kvalitet ivota i mobilnost i
Prostorno planiranje i participacija)
(2)Istraivanje planina i klime (Urbana, mikro i regionalna klimatologija; Monitoring
ivotne sredine i istraivanje; Istraivanje visokih planina, gleera i permafrosta;
Hidrogeografska istraivanja i istraivanje geolokih i morfolokih procesa)
(3)Istraivanje u oblasti geografskih tehnologija (Digitalna kartografija, Geografski
informacioni sistemi GIS; Remote sensing; Statistika i modeliranje ivotne sredine)
(4)Obrazovanje za oblast odrivog razvoja (Odrivi razvoj i E-uenje; socijalne mree
odrivog razvoja; Interkulturno i meugeneracijsko uenje, Metodika nastave
geografije i ekonomije)
Iz pomenutih oblasti razvijeni su sljedei nastavni pravci: Osnovni studij geografije, Osnovni studij
zatite ivotne sredine sa fokusom na geografiji, Master studij urbanog i regionalnog razvoja,
Master studij geografije planina i klimatologije, Master studij zatite ivotne sredine sa fokusom
na geografiji, Master studij geoprostornih tehnologija (u saradnji sa Tehnikim univerzitetom u
Gracu), Master studij odrivog razvoja (Meunarodni Joint Degree program sa pet univerziteta
partnera); Nastavni studij geografije i Doktorska kola geografije. Glavni istraiva na projektu i
kontakt osoba na Institutu bio je Mr. Milan Topi, koji se nalazi na doktorskim studijima sa temom
Upravljanje otpadom u Republici Srpskoj strategije i mjere za budue sakupljanje, tretman,
reciklau i odlaganje otpada i obavlja funkciju naunog radnika. Saradnja izmeu Meunarodnog
udruenja naunih radnika AIS i Instituta za geografiju i regionalno istraivanje uspostavljena
je 2010. godine kroz zajednika interesovanja i sline programske ciljeve. Realizacijom projekta
potvrena je kooperacija i budua saradnja.
Kao drugi partner iz Republike Srpske i sufinansijer projekta izabran je Fond za zatitu ivotne
sredine i energetsku efikasnost Republike Srpske. Fond u sklopu svojih djelatnosti izrauje
plan rada i finansijski plan, kojim planira poslove za kalendarsku godinu. Saglasnost s planovima
daje Vlada Republike Srpske uz prethodno pribavlena milenja nadlenih ministarstava.
Finansijskim planom Fonda utvruje se raspodjela sredstava Fonda za finansiranje pripreme,
provoenja i razvoja programa, projekata i slinih aktivnosti u oblasti zatite ivotne sredine, te za
finansiranje energetske efikasnosti i korienja obnovlivih izvora energije u skladu sa namjenom
utvrenom Zakonom o Fondu. Fond je na osnovu plana rada i finansijskim planom za period od
1.1. do 31.12.2011. godine i na osnovu lana 5. Zakona o zatiti ivotne sredine (Slubeni glasnik
Republike Srpske br. 51/02 i 53/07), lana 12. statuta za zatitu ivotne sredine (Slubeni glasnik
Republike Srpske br. 12/07 i 91/07), lana 8. stav 2. Pravilnika o nainu i kriterijima za dodjelu
finansijskih sredstava za programe i projekte iz oblasti zatite ivotne sredine, broj 02-87/08, od
1.predgovor
13
29.7.2008. godine, te Odlukom Upravnog odbora br. 02-13.1/11 od 16. 8. 2011. raspisao javni poziv
za finansijsku podrku programima i projektima za zatitu ivotne sredine u Republici Srpskoj.
Predmet javnog poziva bila je dodjela sredstava Fonda radi ulaganja u programe, projekte i druge
aktivnosti u podrujima:
(1)Izrada projektne dokumentacije za sanaciju lokalnih deponija;
(2)Sanacija divljih deponija;
(3)Izrada projektne dokumentacije za sanitarnu zatitu izvorita;
(4)Zatita vodotokova i priobalja;
(5)Monitoring kvaliteta zemljita i
(6)Finansiranje projekata nevladinih organizacija iz oblasti zatite ivotne sredine.
Meunarodno udruenje naunih radnika AIS i Institut za geografiju i regionalno istraivanje
aplicirali su i odobrena su im sredstva za realizaciju projekta. Ukljuivanjem Fonda za zatitu
ivotne sredine i energetsku efikasnost Republike Srpske u projekat kao partnera ostvareni su svi
pravni i institucionalni uslovi za saradnju.
Bitno je napomenuti da bez sredstava i nesebine institucionalne podrke Fonda provedeni
projekat, prikupljanje potrebnih podataka i uraena nauna studija ne bi mogli biti realizovani.

14
2.UVOD U OBLAST UPRAVLJANJA OTPADOM
Jednu od najznaajnijih svjetskih paradigmi s kraja prolog i poetka ovog vijeka predstavlja odrivi
razvoj. Definisan u izvjetaju poznatom po nazivu Brundbund Report, objavljenom na Oxford
University-ju 1987. godine, odnosi se na razvoj koji zadovoljava potrebe sadanjice ne ugroavajui
sposobnost buduih generacija da zadovolje svoje potrebe1. Odrivi razvoj predstavlja program
akcije za globalne i lokalne promjene u ekonomskom, drutvenom i institucionalnom razvoju, te
zatitu ivotne sredine. Kad govorimo o odrivom razvoju, kao neizostavan i izuzetno vaan dio
ove tematike istiemo i upravljanje otpadom. Upravljanje otpadom podrazumijeva sprovoenje
propisanih mjera za postupanje s otpadom u okviru njegovog sakupljanja, transporta, skladitenja,
tretmana i odlaganja. Osim toga, ono ukljuuje nadzor nad tim aktivnostima, te brigu o postrojenjima
za upravljanje otpadom poslije zatvaranja2.
U argonu obinog graanina otpad predstavlja svaki materijal koji je nepoeljan i nema
upotrebnu vrijednost, te je na razliite naine odbaen. Ipak u literaturi nalazimo nekoliko definicija
otpada koje uglavnom proizilaze iz zakonskih akata, te su se mijenjale tokom vremena. Naroito
dolazi do promjena prilikom prilagoavanja zakonske regulative novim normama Evropske unije
i sve veem uticaju ovog problema na zatitu ivotne sredine. Tako imamo definiciju Zakona o
upravljanju otpadom iz Savezne Republike Njemake iz 1993. godine, gdje se otpad definie kao
pokretne stvari koje su odbaene od vlasnika3. Meutim, usklaivanjem i prilagoavanjem zakona
dolazi se do nove definicije. Austrijskim zakonom o upravljanju otpadom iz 2002. godine definie
se otpad kao pokretne stvari koje spadaju u grupu otpada, definisane zakonom, kojih se vlasnik
eli rijeiti, te je potrebno njihovo sakupljanje, skladitenje, transport i obrada kako ne bi uticale na
javne interese i zdravlje ljudi4. Praenjem razvoja definicije uvia se razvoj problematike vezane za
otpad te nuno uspostavljanje sistema za upravljanje njime. Nacionalni zakoni o oblasti upravljanja
otpadom tako definiu razliite grupe otpada, te reguliu sistem upravljanja ovom privrednom
granom. Za potrebe Zakona o upravljanju otpadom Republike Srpske, objavljenog u Slubenom
glasniku 2002. godine, izraena je definicija otpada. Prema Zakonu, otpad se odnosi na sve
materijale koje vlasnik odlae, namjerava odoiti ili mora odloiti u skladu sa jednom od kategorija
1 (UNDP, 1987)
2 (COLD-LANDWEHR, 1994)
3 (BILITEWSKI, 1997)
4 (AWG, 2002)
2.Uvod u oblast upravljanja otpadom
15
navedenih u podzakonskom aktu koji donosi ministar nadlean za zatitu ivotne sredine, a nalaze
se u Katalogu otpada usvojenom u posebnom zakonskom propisu. Takoe, zakonom je data
opirna definicija upravljanja otpadom.
Upravljanje otpadom je sistem djelatnosti i radnji koji podrazumijeva prevenciju nastanka
otpada, smanjivanje koliine otpada i njegovih opasnih karakteristika, tretman otpada,
planiranje i kontrolu djelatnosti i procesa upravljanja otpadom, transport otpada, uspostavljanje,
rad, zatvaranje i odravanje ureaja za tretman otpada nakon zatvaranja, monitoring,
savjetovanje i obrazovanje u vezi s djelatnou i radnjama na upravljanju otpadom. 5
Osim definicije otpada i upravljanja otpadom, Zakon je definisao nekoliko grupa otpada i pojmova
u ovoj oblasti:
Biorazgradni otpad svaki otpad koji je pogodan za aerobnu ili anareobnu razgradnju,
kako to je hrana, vrtni otpad, papir i karton;
Inertni otpad otpad koji nije podloan znaajnim fizikim, hemijskim ili biolokim
promjenama;
Komunalni otpad otpad iz domainstava, kao i drugi otpad koji je zbog svoje prirode ili
sastava slian otpadu iz domainstava;
Neopasni otpad otpad koji nije definisan kao opasni otpad;
Opasni otpad svaki otpad koji je utvren posebnim propisom i koji ima jednu ili vie
karakteristika datih u podzakonskom aktu koji donosi ministar nadlean za zatitu ivotne
sredine, koji prouzrokuje opasnost po zdravlje ljudi i ivotnu sredinu, po svom porijeklu,
sastavu ili koncentraciji, kao i onaj otpad koji je naveden u Katalogu otpada kao opasan i
regulisan posebnim propisima;
Deponija mjesto na povrini ili ispod povrine zemljita gdje se otpad odlae, ukljuujui:
unutranja mjesta za odlaganje (npr. deponije gdje proizvoa otpada zbrinjava vlastiti
otpad na mjestu nastanka) i stalna mjesta koja se upotrebljavaju za dugogodinje
odlaganje otpada, iskljuujui objekte gdje nije dozvoljeno skladitenje otpada, a otpad je
spreman za dalji transport u cilju ponovnog koritenja, tretmana ili odlaganja na drugom
mjestu i prethodno skladitenje otpada za ponovnu upotrebu ili tretman za odlaganje u
periodu manjem od jedne godine;
Imalac svako fiziko ili pravno lice koje posjeduje otpad;
Odlaganje bilo koja djelatnost propisana podzakonskim aktom koji donosi ministar
nadlean za zatitu ivotne sredine;
Pravno ili fiziko lice pravno ili fiziko lice odgovorno za bilo koji vrstu djelatnosti
upravljanja otpadom;
Povrat komponenti svaka djelatnost data podzakonskim aktom koji donosi ministar
nadlean za zatitu ivotne sredine, ukljuujui ponovno koritenje;
5 (Zakon o upravljanju otpadom Republike Srpske, 2002)

16
Ponovno koritenje (recikliranje) svaka djelatnost kojom se otpad upotrebljava za

namjenu za koju je prvobitno zamiljen;
Proizvoa pravno ili fiziko lice ijom djelatnou se proizvodi otpad ili pravno ili fiziko
lice koje obavlja predtretman, sortiranje ili druge operacije koje dovode do promjena
fizikih karakteristika ili sastava otpada;
Skladitenje ostavljanje otpada koje vri proizvoa unutar postrojenja i pogona, na
period ne dui od tri godine;
Skupljanje djelatnost sistematskog skupljanja i po mogunosti sortiranja otpada u cilju
olakanja budueg tretmana;
Teni otpad otpad u tenoj formi, ukljuujui otpadne vode, ali iskljuujui mulj;
Transport kretanje otpada van postrojenja;
Tretman predstavlja fizike, termalne, hemijske ili bioloke procese, ukljuujui
sortiranje, koji mijenjaju karakteristike otpada u cilju smanjenja koliine ili opasnih
osobina, olakavaju rukovanje ili poveavaju povrat komponenti otpada;
Jo od postanka, ovjek je proizvodio i deponovao otpad. Meutim, industrijalizacijom i razvojem
modernog drutva, te neracionalnim koritenjem prirodnih resursa, poveava se koliina otpada
i javlja se potreba za organizovanim pristupom ovom problemu. Veina razvijenih zemalja se s
ovom problematikom uspjeno suoila, adekvatno rijeila probleme i napravila uspjene privrede
koje zapoljavaju veliki broj radnika, te posluju u skladu sa ekolokim kriterijima i zatitom ivotne
sredine. Sistemsko rjeavanje pitanja zatite ivotne sredine u zemljama lanicama Evropske unije
zapoeto je poetkom 70-tih godina 20. vijeka, kada su doneseni prvi zakoni i propisi u oblasti
zatite ivotne sredine. Izmeu ostalog, ovim zakonskim aktima uspostavljen je sistem zbrinjavanja
i ponovnog iskoritavanja otpada, odnosno uspostavljena je nova privredna grana privreda
otpada. Njemaka, Austrija i vajcarska spadaju u grupu zemalja sa visokim stepenom razvoja
upravljanja otpadom, gdje se sav otpad mora razvrstati, iskoristiti ili eliminisati, odnosno otpad se
smije deponovati samo ako je prethodno obraen.6
Neadekvatno skupljanje, transport i odlaganje otpada predstavlja jedan od najveih ekolokih
problema u Republici Srpskoj. Problem upravljanja otpadom nije novijeg datuma i, kao i u veini
zemalja istone i june Evrope, moe se vezati za periode poveane urbanizacije i industrijalizacije,
koju nije pratila odgovarajua politika zatite ivotne sredine. Osim toga, rat i teka ekonomska
situacija na prostorima Republike Srpke imali su za posljedicu ozbiljno pogoranje stanja u oblasti
upravljanja otpadom. Osnovna priroda predratne prakse, udruena sa degradiranjem standarda
u ratu i nakon rata, rezultirala je postepenim narastanjem negativnih uinaka po javno zdravlje.
Ovi uinci su se akumulirali preko direktne izloenosti radnika koji rukuju otpadom, naselja u
neposrednoj blizini deponija ili preko zagaivanja voda, bilo onih koje slue za vodozahvate pitke
vode, bilo onih koje se koriste za navodnjavanje usjeva i napajanje stoke. Pored toga, neadekvatno
odloen otpad izvor je zaraznih bolesti, iji se uzronici prenose na ljude i ivotinje direktnim
kontaktom ili putem vode i kroz tlo. Ukoliko bi se ova nepoeljna praksa nastavila, postoji velika
opasnost od jo veih i ozbiljnijih posljedica po zdravlje.
6 (KRANERT I CORD-LANDWEHR, 2010)
17
Sadanje stanje upravljanja otpadom, kako na prostorima cijele Bosne i Hercegovine, tako
i u Republici Spskoj, ogleda se u loem stanju finansija, nedovoljnom uvanju ivotne sredine,
te niskoj svijesti graana. Glavni problemi nalaze se u nedostaku pravnog i institucionalnog
okvira, nedosljednoj primjeni i propustima prilikom primjene zakona i drugih akata, nedostatku
infrastrukture, visokim trokovima, neracionalnoj organizaciji, niskom kvalitetu usluga, ali i
nedovoljnoj brizi za zatitu ivotne sredine, kao i nedovoljnoj ukljuenosti javnosti u rjeavanje ovih
problema. U ovoj oblasti nijedan problem se ne javlja zasebno, nego su svi meusobno povezani.
Bosna i Hercegovina, a samim tim i Republika Srpska, odluila se za pridruivanje Evropskoj uniji.
Na ovom putu jedan od glavnih uslova je rjeavanje problema upravljanja otpadom. Jedan od
kljunih koraka u pravcu rjeavanja ovog pitanja predstavlja sistematsko rjeavanje problema koje
je zapoeto Strategijom razvoja upravljanja otpadom u Bosni i Hercegovini. Osnovni principi ili
naela na kojima se zasniva Strategija identini su principima na kojima se zasniva zatita okoline
u Evropskoj uniji i odnose se na7:
Princip odrivog razvoja
Osnovno naelo odrivog razvoja odnosi se na razvoj koji se odvija na takav nain da se
u zadovoljavanju sadanjih potreba, ne smiju dovesti u pitanje mogunosti zadovoljavanja
potreba budue generacije. Osim toga, odrivi razvoj predstavlja usklaeni sistem
tehnikih, tehnolokih, ekonomskih, drutvenih, ekolokih i institucionalnih aktivnosti u
ukupnom razvoju u kojem se prema naelima ekonominosti, razumnosti i racionalnosti
koriste prirodne i stvorene vrijednosti, sa ciljem da se ouva kvalitet ivotne sredine za
postojee i nadolazee generacije. Potovanjem ovog principa stvaraju se pretpostavke za
odrivo upravljanje otpadom, to znai efikasnije korienje resursa i smanjenje koliina
proizvedenog otpada, a kada je ve proizveden, postupanje s njim na nain koji e doprinijeti
optim ciljevima odrivog razvoja.
Princip blizine i regionalni pristup upravljanju otpadom
Naelo blizine podrazumijeva da se tretman ili odlaganje otpada vri u najbliem adekvatnom
postrojenju ili lokaciji, uzimajui u obzir ekoloku i ekonomsku profitabilnost. Osnovni cilj
ovoga naela jeste izbjegavanje neeljenih uticaja transporta otpada na ivotnu sredinu.
Meutim, princip blizine zavisi od lokalnih uslova i mora se uspostaviti ravnotea ovog
principa i ekonominosti, to najee podrazumijeva regionalno organizovanje poslova
upravljanja otpadom. Regionalno upravljanje otpadom podrazumijeva da odreene regije
treba da razviju svoje strateke planove za upravljanje otpadom na bazi politike i principa
upravljanja otpadom na entitetskom nivou, uvaavajui druge regionalne strategije i planove.
Pri tom se ne misli na region kao administrativnu cjelinu, ve interesno povezanu grupu
optina koje u zajednikom pristupu rjeavanju problema upravljanja otpadom pronalaze
interes dugorone saradnje. Primjena ovoga naela direktno zavisi od lokalnih uslova i
okolnosti, vrste otpada, njegove zapremine, naina transporta i odlaganja, kao i mogueg
uticaja na ivotnu sredinu. Tako se veina proizvedenog i prikupljenog otpada tretira ili
odlae u oblasti tj. regionu u kojem je nastala. Regulacija i razvoj regionalnog upravljanja
otpadom obezbjeuje se razvojem i primjenom regionalnih stratekih planova zasnovanih
na zakonodavstvu Evropske unije i entitetskoj politici.
7 (AEO TECHNOLOGY, 2000)

18
Princip prevencije i opreznosti

Princip prevencije podrazumijeva spreavanje pojava zagaivanja okoline ili tetnih uticaja,
a ne da se oni otklanjaju kada se zagaivanje ve dogodi. Drugim rijeima, da bi se smanjio
rizik po zdravlje ljudi i ivotnu sredinu, prilikom planiranja i rukovoenja djelatnostima u
upravljanju otpadom treba izbjegavati nastajanje otpada ili smanjiti koliine i tetnost
nastalog otpada. Osim toga, ukoliko postoji mogunost ozbiljne tete, nedostatak naune
istraenosti ne moe biti razlog za nepreduzimanje mjera spreavanja degradacije ivotne
sredine u sluaju moguih ili postojeih znaajnih uticaja na ivotnu sredinu.
Princip zagaiva plaa
Ovim principom se definie da proizvoa ili imalac otpada snosi sve trokove prevencije,
tretmana, odlaganja i monitoringa otpada, kao i trokove sanacionih mjera zbog teta
prouzrokovanih ivotnoj sredini ili tete koju e otpad najverovatnije prouzrokovati. Veoma
je bitan u pogledu realizacije mjera za smanjenje emisija zagaujuih materija, kako u smislu
stimulacije smanjenja emisija, tako i u smislu obezbjeivanja prihoda nadlenih institucija.
Primjena ovoga naela u svakodnevnoj privrednoj i drutvenoj praksi stvara mnogobrojne
probleme i predstavlja predmet bezbrojnih diskusija. Ono ne predstavlja samo model
organizacije i raspodjele trokova prilikom teta, nego se odnosi i na zabrane, naredbe i
zahtjeve koje namee zakonodavno tijelo prema odgovornom drutvu ili licu. Primjena naela
da zagaiva plaa, meutim, dovodi do porasta trokova proizvodnje i time proizvedene
robe.
Princip hijerarhije
Hijerarhija upravljanja otpadom predstavlja redosljed prioriteta u fazi upravljanja otpadom.
Prevencija stvaranja otpada i redukcija, odnosi se na minimizaciju koritenja
resursa i smanjenje koliina kao i opasnih karakteristika otpada. Predstavlja prvi
korak u hijerarhiji koji se esto definie kao idealno rjeenje upravljanja otpadom.
Postie se primjenom savremenije proizvodnje kao i promjenama potroakih
navika i pakovanja;
Ponovna upotreba, odnosno ponovno koritenje proizvoda za istu ili drugu
namjenu;
Reciklaa otpada, odnosi se na ponovni tretman otpada radi koritenja proizvoda
kao sirovine u proizvodnji istog ili razliitog proizvoda. Zauzima centralno mjesto u
hijerarhijskom nizu,te se predstavlja kao preporuka kojoj se posveuje maksimalna
panja;
Iskorienje iskorienje vrijednosti otpada kroz kompostiranje, proizvodnju/
povrat energije i druge tehnologije;
Odlaganje otpada ukoliko ne postoji drugo odgovarajue rjeenje, odlaganje
otpada deponovanjem ili spaljivanjem bez iskorienja energije.
19
Slika 2.1.: Hijerarhija upravljanja otpadom; lini prikaz
Princip primjene najpraktinijih opcija za ivotnu sredinu

Princip primjene najpraktinijih opcija za ivotnu sredinu odnosi se na sistematski i
konsultativni proces donoenja odluka vezanih za zatitu i ouvanje ivotne sredine. Proces
najpraktinijih opcija za ivotnu sredinu ustanovljava, za date ciljeve i okolnosti, opciju ili
kombinaciju opcija koja daje najveu dobit ili najmanju tetu za ivotnu sredinu u cjelini, uz
prihvatljive trokove, kako dugorono, tako i kratkorono.
Princip odgovornosti proizvoaa
Odgovornost proizvoaa je naelo koje definie da proizvoai, uvoznici, distributeri i
prodavci proizvoda koji utiu na porast koliine otpada, treba da snose kolektivnu odgovornost
za nastali otpad. Znaenje rijei proizvoa u ovom kontekstu je mnogo ire od uobiajenog.
S obzirom na ivotni vijek proizvoda, nije samo proizvoa onaj koji utie na stvaranje otpada,
ve i ostali u tom lancu imaju veliku ulogu. Meutim, proizvoa je sigurno najznaajniji, s
obzirom na to da utie na sastav i osobine proizvoda. Osim toga, proizvoai moraju biti
ukljueni u zatvaranje kompletnog ivotnog ciklusa proizvoda i komponenata njihove
proizvodnje sve dok ne postanu otpad. Kako bi se ostvarilo i unaprijedilo uspostavljanje
20
ovoga sistema, neophodna je uska saradnja i partnerstvo izmeu izvrne vlasti i proizvoaa.
Ovaj princip takoe ukazuje da proizvoai otpada treba da utiu na:
Smanjivanje koliina otpada,
Razvoj proizvoda koji se mogu reciklirati,
Razvoj trita za ponovno korienje i reciklau njihovih proizvoda.
Implementacijom osnovnih principa upravljanja otpadom datih u Zakonu o upravljanju otpadom u
Republici Srpskoj kao i Strategiji upravljanja otpadom u Bosni i Hercegovini, ispunjavaju se osnovni
principi EU u oblasti otpada. Osim toga, potovanjem definisanih naela mogue je smanjenje
koliina otpada kao i smanjivanje opasnosti po ivotnu sredinu za generacije koje dolaze.
21
3.CILJEVI I METODOLOGIJA IZRADE PUBLIKACIJE
Sistem upravljanja vrstim otpadom prema definicji podrazumijeva sakupljanje, transport,

reciklau, tretman i odlaganje produkovanih koliina otpada. Meutim, takav pristup sagledavanju
problematike mogue je napraviti i analizirati u okvirima ve postavljenih sistema, sistema koji
imaju svoju jasnu funkcionalnost i u okviru kojih za parcijalne cjeline sistema postoje jasne
obaveze i ingerencije. Kako je u Republici Srpskoj sistem upravljanja vrstim otpadom u veem
dijelu jednolinijski (prikupi->transportuj->odloi), to predstavlja ne samo zagaivanje ivotne
sredine, nego za posljedicu ima i nefunkcionalna i veinom prezaduena komunalna preduzea
koja obavljaju usluge sakupljanja, transportovanja i odlaganja otpada, neophodna je detaljna
analiza sistema radi planiranja i rijeavanja nagomilanih problema u ovoj oblasti privrede.
3.1.Ciljevi i zadaci studije

Projektom Upravljanje otpadom u Republici Srpskoj Analiza postojeeg stanja sa posebnim
osvrtom na komunalna preduzea izraena je nauna studija kojom se detaljno prouava
upravljanje otpadom na cijeloj teritoriji Republike Srpske. S obzirom na potekoe i probleme koji su
zastupljeni u ovoj grani privrede, kao i nedostatak podataka i naunih publikacija, javila se potreba
za izradom ovog projekta. Usklaivanje sa savremenim evropskim tendencijama za obezbjeenje
zdrave ivotne sredine sa odrivim razvojem, namee zahtjeve za razvijanje savremenih sistema
za sakupljanje, tretman i odlaganje komunalnog vrstog otpada na podruju drave. Polazna
osnova u procesu planiranja upravljanja otpadom jeste formiranje pouzdane baze podataka o
generatorima otpada, tipovima otpada koje oni stvaraju, koliinama otpada koje produkuju,
postojeem stanju upravljanja, nainu sakupljanja, tretmana i konanog odlaganja produkovanog
otpada. Identifikacijom generatora, tj. izvora nastajanja otpada, mogue je sprovoenje kampanje
podizanja svijesti u cilju sprovoenja programa prevencije nastajanja otpada. Naroito je vana
identifikacija izvora sa velikom koliinom otpada ili onih kod kojih nastaje otpad s opasnim
karakteristikama. U isto vrijeme, saznanje o generatorima kreira i platformu za postavljanje
zakonske osnove za specifine tokove otpada i zahtjeve za generatore.
3.Ciljevi i metodologija izrade publikacije
23
Glavni cilj projekta je izrada analize sadanjeg stanja upravljanja otpadom u Republici Srpskoj u
svrhu otkrivanja, potvrivanja i otklanjanja problema u kojima se nalazi ova grana privrede. Naini
sakupljanja, korienja i odlaganja komunalnog otpada variraju u zavisnosti od osposobljenosti
kadrovskih kapaciteta u lokalnim zajednicama i njihovim komunalnim preduzeima, i uglavnom
su nekonzistentni, nepotpuni. Kljunu ulogu u sistemu predstavljaju komunalna preduzea koja
su nosioci vrenja usluga sakupljanja, transporta i odlaganja otpada. Stoga je istraivanje sistema
posebno orijentisano na njihovu analizu.
Analiza stanja upravljanja otpadom treba da ukae i potvrdi postojanje nekoliko problema koji imaju
znaajan negativan uticaj na ljudsko zdravlje i okolinu. To su nizak stepen pokrivenosti uslugama i
nekontrolisano nelegalno odlaganje otpada u prostoru nepripremljenom za takve namjene. Osim
toga, studija treba da ukae na nedovoljan razvoj praktine implementacije naela upravljanja
otpadom, koja e biti prikazana kroz analizu o odvojenom prikupljanju, reciklai i kompostiranju.
Klju za efikasno upravljanje otpadom je jasno razumijevanje zapremine, mase i prirode svakog
proizvedenog tipa otpada. Takoe, jedan od najvanijih instrumenata za planiranje odrive i
dugorone implementacije sistema upravljanja vrstim otpadom jeste dobra baza podataka
o trenutnoj situaciji u oblasti proizvodnje otpada i njen kvalitet. Koliina proizvedenog otpada
znatno se razlikuje od koliine sakupljenog, tretiranog i deponovanog otpada. Bez vjerodostojnih
podataka odnosno detaljnih analiza ne mogu se odrediti potrebe za skladitenjem, skupljanjem,
tretmanom, mehanizmima odlaganja i funkcionisanja infrastrukture za upravljanje otpadom na
osnovu kojih bi se uspostavile mjere kojima bi se smanjilo, a zatim povratilo i recikliralo to je
mogue vie otpada na ekonomski isplativ nain.
Osim glavnog cilja, definisani su i programski zadaci:
1.Institucionalne i organizacijske strukture
Analiza organizacione strukture upravljanja otpadom u Republici Srpskoj
2.Zakonodavne strukture
Analiza postojee nacionalne zakonske regulative u oblasti zatite ivotne sredine
Analiza donesenih zakona, uredbi, pravilnika, propisa, optinskih odluka, licenci, primjena
kazni koje su u direktnoj vezi sa upravljanjem otpadom.
3.Upravljanje otpadom Vrste, koliine i sastav komunalnog vrstog otpada
Analiza vrste, sastav i koliina komunalnog (kunog) vrstog otpada
4.Sakupljanje i transport otpada
Analiza komunalnih preduzea
Analiza broja zaposlenih u oblasti upravljanja otpadom
Analiza transportne mehanizacije

24
Analiza ciklusa prikupljanja otpada

Analiza broja domainstava kod kojih se vri prikupljanje otpada
5.Obrada i odlaganje otpada
Analiza deponovanja otpada u Republici Srpskoj
6.Razvrstavanje i tretman otpada
Analiza postojeeg stanja reciklae otpada
7.Smanjivanje koliina otpada
Analiza mjera za smanjivanje otpada
Analiza projekata koji se odnose na smanjivanje otpada i zatitu ivotne sredine
3.2.Metodologija
Studija Upravljanje otpadom u Republici Srpskoj Analiza postojeeg stanja sa posebnim
osvrtom na komunalna preduzea predstavlja veoma sloen naunoistraivaki proces. Potreba
za tanim i odgovarajuim podacima zahtijeva utvrenu metodologiju, projektovanu tako da se
podaci prikupe i da se sa lakoom ima pristup prikupljenim podacima. U ovom procesu bilo je
neophodno ostvariti usku saradnju sa nadlenim dravnim institucijama u cilju to kvalitetnijeg
prikupljanja podataka i uvida u sadanje stanje upravljanja otpadom.
Metologija rada je prilagoena definisanim ciljevima i zadacima. Istraivanje upravljanja otpadom
je intredisciplinarno, odnosno obuhvata nekoliko naunih disciplina kao to su tehnike, geografske,
socioloke, ekonomske i druge. S tim u vezi u radu su koritene razliite metode istraivanja, analiza
i predstavljanja podataka, gdje se posebno mogu izdvojiti metode kvalitativnog i kvantitativnog
istraivanja, geografsko-informacione metode, kartografske metode, statistika analiza, metode
generalizacije, komparativne i deskriptivne metode.
Geografsko podruje obuvaeno analizom jeste teritorija Republike Srpske. U radu je posebno
analizirano sakupljanje, transportovanje, odlaganje, reciklaa i deponovanje vrstog otpada u
svih ezdeset i dvije optine Republike Srpske (karta 1). Svi dostupni podaci o sistemu upravljanja
otpadom u optinama prikupljeni su putem anketnih upitnika, posjeta i razgovora s relevantnim
organima, poput Ministarstva za prostorno ureenje, graevinarstvo i ekologiju, Privredne
komore Republike Srpske, Fonda za zatitu ivotne sredine i energetske efikasnosti Republike
Srpske, komunalnih preduzea, preduzea koja upravljaju regionalnim deponijama, zdravstvenih
ustanova i industrije. Detaljan pregled obavljenih intervjua s ekspertima prikazan je u prilogu 1.
Empirijski sistem analize sadanjeg stanja upravljanja otpadom prikupljen je pomou upitnika
koji je poslat svim jedinicama lokalne uprave i komunalnim preduzeima (pogledati prilog 2). Cilj
prikupljanja podataka upitnikom je bio utvrditi postojeu praksa postupanja s otpadom, kako bi se
na temelju takve spoznaje planirale smjernice u unapreivanju stanja na lokalnom nivou.
25
Slika 3.1.: Republika Srpska pregled po optinama; lini prikaz
Upitnik ukljuuje osnovne informacije kao to su:

Opte informacije, koje sadravaju: naziv i povrinu optine, broj stanovnika i prosjean
broj domainstava
Informacije o prikupljanju otpada odnosno pitanja o vrstama otpada koje se prikupljaju,
te ko provodi zbrinjavanje otpada na podruju administrativne jedinice.

26
Informacije o preduzeu koje vri prikupljanje i zbrinjavanje otpada: osnovne informacije

o preduzeu, djelatnosti kojima se bavi, ukupan broj zaposlenih, broj zaposlenih na
prikupljanju otpada, pregled i starost mehanizacije za transport otpada, kao i pregled i
starost ostale mehanizacije u sklopu preduzea.
Informacije o komunalnom otpadu: broj domainstava kod kojih se prikuplja otpad, vrste
i broj kontejnera u upotrebi, vremenski interval prikupljanja, postojanje selektivnog
prikupljanja otpada, koliine prikupljenog otpada, nain obrauna trokova i postotak
naplativosti usluga.
Informacije o industrijskom otpadu odnosno otpadu iz privrede: broj privrednih subjekata
kod kojih se prikuplja otpad, postojanje selektivnog prikupljanja otpada, vremenski
interval prikupljanja, koliine.
Informacije o zbrinjavanju opasnog i medicinskog otpada: broj privrednih subjekata od
kojih se prikuplja, nain odlaganja i koliine.
Informacije o deponovanju otpada: mjesta na kojima preduzee deponuje otpad,
udaljenost deponije od mjesta prikupljanja, informacije o ureenosti i raspoloivom
prostoru deponije, kao i trajanju odlaganja na deponiju
Informacije o reciklai otpada: postojanje reciklanih dvorita i postrojenja, vrste i koliine
otpada koje se recikliraju.
Informacije u vezi s projektima koji su realizovani ili su u toku realizacije
Identifikacija najvanijih tema na podruju upravljanja otpadom.
Nakon prikupljanja empirijskih podataka, uslijedila je detaljna analiza. Formirana je strukturalna
baza podataka po optinama, pomou programa za statistiku analizu SPSS, u koju su uneseni svi
prikupljeni podaci. SPSS je najrasprostranjeniji i najee koriteni programski paket namijenjen
statistikoj analizi podataka8. Osim koritenja softvera za statistiku analizu, koriteni su i softveri
za geografsko-informacionu analizu (Arc GIS) i kartografsku analizu (Macromedia Freehand i
Adobe Ilustrator).
8 IBM SPSS, http://www-01.ibm.com/software/at/analytics/spss/ od 25.05.2012
27
4.INSTITUCIONALNE I ORGANIZACIONE
STRUKTURE
Prvi korak u uspostavljanju efektivnog sistema upravljanja otpadom jeste uspostavljanje zakona,
propisa i odgovarajue upravljake prakse. Da bi se to uspjeno obezbijedilo, potreban je
funkcionalan institucionalni okvir. Uspjean sistem upravljanja otpadom zavisi od odgovarajue
raspodjele nadlenosti i odgovornosti organizacionih institucija, procedura, metoda, institucionalnih
kapaciteta i aktivnog uea privatnog sektora. Pored toga, da bi sistem odrivo funkcionisao, od
esencijalne je vanosti uska saradnja izmeu irokog spektra svih aktera: bilo kao korisnika usluga
(domainstva, privreda, industrija), davalaca usluga (komunalna preduzea, sanitarne deponije,
spalionice, reciklani centri), posrednika (nevladine organizacije) i regulatornih tijela (ministarstva,
jedinice lokalne samouprave). Tako su na primjer domainstva uglavnom zainteresovana da dobiju
to kvalitetniju i efektivniju uslugu za relativno nisku cijenu. U veini sluajeva domainstva nisu
zainteresovana za dalji proces usluga tj. nemaju potrebu da znaju gdje se otpad deponuje, osim u
sluaju da su naseljana u neposrednoj blizini deponije.
Ustavom Bosne i Hercegovine9, usvojenim 1995. godine, pitanja zatite ivotne sredine nisu
direktno ukljuena u deset taaka u kojima su definisane nadlenosti dravnih institucija, te stoga
spadaju pod sljedeu odredbu: Sve vladine funkcije i ovlasti, koje po ovome Ustavu nisu izriito
dodijeljene institucijama Bosne i Hercegovine, pripadaju entitetima. Nadlenost nad zatitom
ivotne sredine, a samim tim i upravljanjem otpadom u Republici Srpskoj ima Ministarstvo za
prostorno planiranje, graevinarstvo i ekologiju. Meutim, iako je upravljanje otpadom pod
entitetskom ingerencijom, nekoliko institucija na dravnom nivou imaju direktan i indirektan
uticaj, kao na primjer:
(1)Ministarstvo vanjske trgovine i ekonomskih odnosa Bosne i Hercegovine (MVTEO BiH)
dodijeljene su mu odreene nadlenosti nad zatitom ivotne sredine na temelju
Zakona o ministarstvima i drugim tijelima uprave Bosne i Hercegovine10. Ministarstvo
je podijeljeno na osam sektora, od kojih je jedan Sektor za prirodne resurse, energetiku
i zatitu okolia, koji se sastoji od est odsjeka: Odsjek za vodne resurse, Odsjek
9 Ustav BiH: lan 3, stav 3.
10 Slubeni glasnik BiH br. 5/03.
4.Institucionalne i organizacione strukture
29
za turizam, Odsjek za primarnu energiju i politiku, Odsjek za sekundarnu energiju i

projekte, Odsjek za zatitu okolia i Odsjek za implementaciju projekata.
(2)Ministarstvo komunikacija i prometa Bosne i Hercegovine (MKT BiH) uspostavlja
odnose sa meunarodnim organizacijama iz oblasti meunarodnih i meuentitetskih
komunikacija i prometa i vri poslove kontrole neometanog prometa u meunarodnom
saobraaju.
(3)Ministarstvo vanjskih poslova BiH, koje je mjerodavno za pripremu bilateralnih i
multilateralnih sporazuma i ugovora.
(4)Direkcija za evropske integracije Bosne i Hercegovine; usklaivanje aktivnosti tijela i
institucija BiH u podruju evropskih integracija.
(5)Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine (BHAS) je institucionalno tijelo nadleno za
obradu, distribuiranje i utvrivanje statistikih podataka Bosne i Hercegovine (Zakon
o statistici BiH)11, vri meunarodno predstavljanje i izvrava meunarodne obaveze
Bosne i Hercegovine kada je pitanju statistika. Prikuplja i objavljuje statistike podatke
vezane za koliine generisanog, prikupljenog i odoloenog otpada, kao i koliine
sekundarnih sirovina izvezenih (papir, metal, plastika, staklo) iz Bosne i Herzegovine.
Saradnja i koordinacija izmeu entiteta vezana za pitanja zatite ivotne sredine postignuta je
uspostavljanjem Meuentiteskog tijela za okoli. Ova institucija se sastoji od osam lanova, od
kojih su etiri imenovana od strane Vlade Republike Srpske, te etiri od strane Vlade Federacije
BiH. Glavna funkcija ovog tijela su pitanja iz oblasti ivotne sredine koja zahtijevaju usklaen
pristup oba entiteta, te je ono mjerodavno za usklaivanje zakona o okolini, propisa, standarda
i akcionih planova, meunarodnih sporazuma o pitanjima zatite okoline, kao i za njihovo
implementiranje. Pored toga, ovo tijelo sudjeluje u meunarodnim procesima i sarauje s
meunarodnim organizacijama; prati zatitu ivotne sredine, informacijske sisteme, razmjenu
informacija, kao i prekogranina i meuentitetska pitanja zatite ivotne sredine. Tako na primjer
prilikom planiranja projekata, ovo tijelo je duno osigurati da se u obzir uzmu interesi oba entiteta,
naroito u situaciji kada se radi o koliziji u koritenju prirodnih resursa i okoline na podruju koje
presijeca meuentitetska linija12.
Kljunu ulogu u razvoju sistema upravljanja otpadom u Republici Srpskoj imaju Narodna skuptina
i Vlada Republike Srpske sa svojim ministarstvima, tako to obezbjeuju zakonski okvir za odrivo
upravljanje otpadom, zatim pruaju finansijske instrumente za sprovoenje sistema, direktno utiu
na razvijanje svijesti graana, unapreuju i planiraju sis tem, te iniciraju razgovore zainteresovanih
strana u cilju uspostavljanja partnerstva u upravljanju otpadom (slika 4.1).
11 Slubeni glasnik BiH br. 26/04.

12 UNDP BiH, 2011.

30
Slika 4.1.: Struktura vlasti u Republici Srpskoj;Izvor AEO, lini prikaz.
Kao to je ve naglaeno, poslove upravljanja otpadom iz nadlenosti Republike Srpske primarno

vri Ministarstvo za prostorno planiranje, graevinarstvo i ekologiju u saradnji sa drugim
ministarstvima. Tako je na primjer Ministarstvo zdravlja i socijalne zatite nadleno za uspostavu
sistema za upravljanje otpadom iz zdravstvenih ustanova, a posebno medicinskim otpadom, ili
pitanje industrijskog otpada regulie Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva, zatim pitanja
otpadnih voda i ponovne upotrebe kanalizacijskog mulja je u direktnoj nadlenosti Ministarstva
poljoprivrede, umarstva i vodoprivrede (Tabela 4.1.).
31
Tabela 4.1.: Uloga ministarstava RS u upravljanju otpadom; AEO

Uloga ministarstava Republike Srpske u upravljanju otpadom
Ministarstvo
Ministarstvo za prostorno
ureenje, graevinarstvo
i ekologiju
Ministarstvo zdravlja
i socijalne zatite
Ministarstvo industrije,
energetike i rudarstva
Ministarstvo poljoprivrede,
umarstva i vodoprivrede
Ministarstvo saobraaja i veza
Ministarstvo pravde
Ministarstvo prosvjete i kulture
Ministarstvo nauke i tehnologije
Uloga/Nadlenost
Razina aktivnosti
Planiranje, zakonodavstvo i politika

upravljanja otpadom
Umjerena
Upravljanje medicinskim otpadom
Niska
Upravljanje industrijskim otpadom
Niska
Kontrola, promatranje i upravljanje

odljevom otpadnih voda
Kontrola prevoza opasnog otpada
Podrka izricanju kazni za neispunjavanje
uvedenih standarda
Pruanje programa obrazovanja i obuke
zaposlenima u sistemu upravljanja otpadom
Podrka istraivanjima u sistemu upravljanja
otpadom, informisanje javnosti i medijska podrka
Niska
Niska
Niska
Niska
Niska
Ministarstvo za prostorno planiranje, graevinarstvo i ekologiju

Zakonom o ministarstivima13 definisane su nadlenosti ministarstava u Vladi Republike Srpske;
prema njemu, Ministarstvo za prostorno ureenje, graevinarstvo i ekologiju vri upravne i druge
strune poslove koji se odnose na:
(1)integralno planiranje i ureenje prostora;
(2)izradu i primjenu prostornog plana Republike u skladu sa prostornim planom Bosne i
Hercegovine;
(3)reviziju, upravni nadzor i davanje saglasnosti na prostorne planove gradova, optina, i
posebnih podruja, kao i na urbanistike planove;
(4)reviziju prostorno-planske dokumentacije, razvojnih programa i investiciono-tehnike
dokumentacije od posebnog interesa za Republiku;
(5)urbanistiko planiranje i graenje;
(6)ureenje graevinskog zemljita, proizvodnju graevinskih materijala;
(7)razvoj i usluge u oblasti graevinarstva;
(8)stambenu izgradnju i njeno finansiranje;
(9)stambeno zadrugarstvo, stambene odnose i sticanje svojine nad stambenim zgradama
i stanovima u dravnoj svojini;
(10)odravanje i upravljanje zgradama i stanovima;
(11)komunalne djelatnosti; integralnu zatitu kvaliteta ivotne sredine i njeno unapreenje
putem istraivanja, planiranja upravljanja i mjera zatite;
13 Slubeni glasnik Republike Srpske br. 70/02.

32
(12)zatitu dobara od opteg interesa, prirodnih resursa, prirodnog i kulturnog nasljea;

(13)inspekcijski nadzor u oblasti prostornogureenja, graevinarstva, komunalnih
djelatnosti i zatite ivotne sredine;
(14)ostvarivanje saradnje s relevantnim ministarstvima i institucijama iz Federacije i
Bosne i Hercegovine;
(15)pruanje informacija putem medija i drugih vidova informisanja o svom radu, i vri
druge poslove u skladu sa zakonom i drugim propisima Republike Srpske i Bosne i
Hercegovine.
Odgovornost Ministarstva u pogledu upravljanja otpadom ogleda se u sprovoenju politike
RS, izvravanju zakona, propisa i akata koje usvaja Narodna skuptina; zatim donoenju uredbi,
pravilnika, odluka i ostalih pravnih akata koji su neophodni za primjenjivanje zakona; izadi
strategije upravljanja vrstim otpadom na period od et godina koju usvaja Narodna skuptina;
vri konsultacije sa ostalim relevantnim institucijama kao to su Meuentitetsko tijelo za zatitu
ivotne sredine, Vlada FBiH, predstavnici udruenja za zatitu ivotne sredine, predstavnici
optinskih ili gradskih organa uprave; donosi regionalni plan za upravljanje otpadom na osnovu
sporazuma dvije ili vie jedinica lokalne samouprave o zajednikom upravljanju otpadom na
teritoriji RS; izdaje dozvole i saglasnosti za obavljanje djelatnosti upravljanja otpadom.
Jedinice lokalne samouprave
Pruanje usluga upravljanja komunalnim otpadom u nadlenosti je jedinice lokalne samouprave.
Republika Srpska obuhvata 62 optine, i njihove odgovornosti su regulisane Zakonom o lokalnoj
samoupravi (vidi poglavlje 6). U skadu sa Zakonom o upravljanju otpadom14, Zakonom o
komunalnim djelatnostima15 i Zakonom o loklanoj samoupravi16, jedinice lokalne samouprave su
dune da pripremaju i predlau program razvoja, donose lokalne planove za upravljanje otpadom,
obezbjeuju uslove i staraju se o njihovom sprovoenju, ureuju i obezbjeuju obavljanje i razvoj
komunalnih djelatnosti, organizuju i sprovode upravljanje komunalnim otpadom i neopasnim
otpadom na svojoj teritoriji, obezbjeuju finasiranje obavljanja poslova iz svoje nadlenosti,
izrauju i rukovode tenderima kao i sklapanjima ugovora za komunalne usluge. Jedinice lokalne
samouprave, u skladu sa zakonom, dune su da obezbijede organizovano obavljanje komunalnih
djelatnosti. Za obavljanje komunalnih djelatnosti i drugih djelatnosti od javnog interesa, jedinica
lokalne samouprave moe osnovati javno komunalno preduzee ili te poslove moe povjeriti
drugim privrednim subjektima koji su duni da komunalnu djelatnost koja im je povjerena obavljaju
u skladu sa zakonom i drugim propisima. Na optinskom nivou, optinska odjelenja za urbanizam
i stambeno-komunalna pitanja odgovorna su za planiranje upravlanja otpadom. Preko ovih
odjelenja optine angauju komunalna preduzea za obavlanje pojedinih poslova u upravlanju
otpadom na nivou optine.
14 Slubeni glasnik Republike Srpske br. 53/ 02 i 65/08.

33
Komunalna preduzea
Usluge upravljanja otpadom mogu pruati javna ili privatna preduzea. Javne usluge za upravljanje
komunalnim otpadom obuhvataju:
(1)Prikupljanje otpada iz domainstava i drugih izvora koji proizvode komunalni otpad;
(2)Tretman komunalnog otpada, ukljuujuu upravljanje povratom sirovina ili odlaganjem;
(3)Rukovoenje mjestima za selektivno prikupljanje otpada.
Javne usluge obavljaju lica koja su ovlaena za pruanje usluga upravljanja otpadom i koja su
odabrana putem tendera. Tender raspisuje jedinica lokalne samouprave za jednu ili vie djelatnosti
upravljanja otpadom ili za sve djelatnosti upravljanja otpadom.
Slika 4.2.: Pregled nadlenosti i odgovornosti u upravljanju komunalnim otpadom u Republici Srpskoj;
lini prikaz
34
Regionalne sanitarne deponije

Strategijom upravljanja vrstim otpadom u BIH definisan je sistem regionalnosti, koji se posebno
ogleda u deponovanju otpada na regionalnu sanitarnu deponiju koja ispunjava savremene uslove
koritenja. U Republici Srpskoj predviena je izgradnja 8 ili 9 sanitarnih deponija, od kojih su do
danas u funkciji samo dvije, i to sanirana potojea deponija Ramii i regionalna sanitarna deponija
Bijeljina (poglavlje o deponovanju otpada). Uloga regionalnih deponija se ogleda u unapreenju
loe prakse odlaganja otpada na neodgovarajuim lokalnim deponijama koje ne ispunjavaju
minimalne tehnike standarde, izgradnji regionalnog reciklanog centra, koji slui kao privremeni
centar za zbrinjavanje opasnog otpada. Pored toga, javna preduzea koja rukovode regionalnim
deponijama mogu da organizuju razliite medijske kampanje za jaanje svijesti graana i edukaciju
stanovnitva.
Pregled nadlenosti i odgovornosti u upravljanju komunalnim optadom u Republici Srpskoj dat je
na slici 4.2.
U Republici Srpskoj takoe postoji odreeni broj strunih institucija koje se bave pitanjima vezanim
za upravljanje optadom.
Fond za zatitu ivotne sredine i energetsku efikasnost
Fond za zatitu ivotne sredine i energetsku efikasnost nastao je na osnovu Zakona o fondu i
finansiranju zatite ivotne sredine17 radi finansiranja, pripreme, provvoenja i razvoja programa,
projekata i slinih aktivnosti u podruju ouvanja, odrivog koritenja, zatite i unapreenja
ivotne sredine. Sredstva za finansiranje djelatnosti Fonda obezbjeuju se iz posebnih vodnih
naknada odnosno naknada za zatitu voda (1), naknada za zatitu voda koje plaaju vlasnici
transportnih sredstava koja koriste naftu ili naftne derivate, (2) naknada za isputanje otpadnih
voda. Na osnovu lana 194. stav 2. Zakona o vodama vri se raspodjela ovih naknada, te 15%
pripada Fondu. Pravilnikom o nainu i kriterijumima za dodjelu finansijkih sredstava za programe
i projekte iz oblasti zatite ivotne sredine Fond regulie raspodjelu sredstava. Tako se sredstva
fonda koriste za sljedee namjene18:
(1)zatitu, ouvanje i pobolanje kvaliteta vazduha, vode, zemlita i uma, kao i
ublaavanje klimatskih promjena i zatitu ozonskog omotaa;
(2)sanaciju odlagalita otpada, podsticanje smanjenja nastajanja otpada, reciklau i
ponovnu upotrebu otpada;
(3)tehnologije i proizvode koji smanjuju optereenje i zagaenje ivotne sredine;
(4)zatitu i ouvanje biodiverziteta i geodiverziteta;
(5)podsticanje odrivog korienja zatienih prirodnih dobara;
(6)podsticanje odrivog razvoja ruralnog podruja;
(7)podsticanje istijeg transporta;
17 Slubeni glasnik Republike Srpske br. 117/ 11.

18 FZS, 2010.
35
(8)unapreenje sistema informisanja o stanju ivotne sredine, praenje i ocjenjivanje

stanja ivotne sredine, kao i uvoenje sistema upravlanja ivotnom sredinom ;
(9)finansiranje programa ekolokog obrazovanja i jaanja javne svijesti o pitanjima
ouvanja ivotne sredine i odrivog razvoja.
Na osnovu ovog Pravilnika, korisnici sredstava Fonda mogu biti pravna lica, preduzetnici i fizika
lica koja ulau sredstva u programe, projekte i sline aktivnosti u oblasti zatite ivotne sredine.
Sredstva Fonda korisnici mogu da ostvare ako u skladu sa uslovima objavlenim u javnom pozivu
za korienje sredstava Fonda, prue garancije da mogu pratiti i realizovati ulaganja u projekte,
programe i druge aktivnosti za koje im Fond odobri sredstva. Projekti, programi i druge aktivnosti u
koje se ulau sredstva Fonda, poblie se utvruju programom rada Fonda za tekuu godinu. Javnim
pozivom za dodjelu sredstava Fonda poblie se utvruju projekti, programi i sline aktivnosti za
koje se dodjeluju sredstva, kategorije moguih korisnika tih sredstava, te kriterijumi i mjerila za
dodjelu sredstava.
Fond raspisuje javni poziv, po pravilu, jednom u kalendarskoj godini, odnosno prema dinamici
utvrenoj akcionim programom rada i finansijskim planom Fonda za tekuu godinu. Ako se na
osnovu prihvaenih prijava ne iskoriste sva finansijska sredstva planirana za programe i projekte
utvrene javnim pozivom, u toku godine moe da se za istu namjenu objavi novi javni poziv.
Republiki zavod za statistiku19
Republiki zavod za statistiku Republike Srpske je republika upravna organizacija s temeljnom
zadaom da proizvodi zvanine statistike podatke za sve kategorije korisnika, od Vlade i drugih
organa, preko poslovnih sistema, naunih institucija, medija, do najire javnosti i pojedinaca.
Prema godinjem Planu i etvorogodinjem Programu rada, Zavod provodi redovna i uvodi nova
istraivanja u oblasti statistike ivotne sredine, a jedan od sektora Zavoda je Sektor rada, cijena,
ivotnog standarda i zatite ivotne sredine, s Odjeljenjem statistike rada i zatite ivotne sredine.
Republika uprava za inspekcijske poslove Republike Srpske20
Republika uprava za inspekcijske poslove (Inspektorat Republike Srpske) i inspekcije u jedinicama
lokalne samouprave ine inspekcijski sistem Republike Srpske. Republika uprava za inspekcijske
poslove Republike Srpske ima dvanaest inspektorata, od kojih Republika urbanistiko-graevinska
i ekoloka inspekcija vri nadzor nad primjenom propisa u oblastima urbanizma i graenja, zatite
ivotne sredine i ureenja prostora, upravljanja otpadom i geodetskih poslova. Drugi relevantni
inspektorati ove Uprave su Poljoprivredna inspekcija, Inspekcija za umarstvo i lovstvo i Vodna
inspekcija.
Detaljan uvid u instutucionalnu organizaciju sistema upravljanja otpadom u Bosni i Hercegovini
daje sljedea slika:
19 RZS; 2013 http://www.rzs.rs.ba/

20 RUZIP, 2010.

36
Slika 4.3.: Institucionalna organizacija upravljanja otadom u Bosni i Hercegovini, Izvor:ISWA 201021,
preraen
21 ISWA, 2010.
37
5.ZAKONSKA REGULATIVA U OBLASTI

UPRAVLJANJA OTPADOM
Razvoj i mogunost implementacije dostupnog i odgovarajueg zakonodavstva bitne su

komponente uspostavljanja praktinog i ekoloki odrivog sistema upravljanja vrstim otpadom
koje treba da budu prihvatljive na dravnom, entitetskom i na lokalnom nivou. Kompleksnost i
znaaj ureivanja ove materije upuuje na potrebu preispitivanja postojeih zakonodavnopravnih
rjeenja i stvaranja novih okvira za pravno zaokruivanje tog sistema. Ustavom Republike Srpske
i njegovim amadmanima se definie da Republika Srpska obezbjeuje i regulie zatitu ivotne
sredine kao i da svaki ovjek ima puno pravo da ivi u zdravoj okolini i da je svaki ovjek obavezan
da pobolja i zatiti okolinu, koliko je u njegovoj moi i u skladu sa zakonom22. Upravljanje otpadom
ureeno je velikim brojem propisa i to kako onih koji su preuzeti i adaptirani iz bive drave tako
i onih koje je donijela Republika Srpska. Ovim propisima za upravljanje otpadom parcijalno se
ureuju (zavisno od vrste i svojstava otpada) i propisuju mjere zatite ivotne sredine od tetnog
dejstva otpada i opasnog otpada.
5.1.Postojea zakonska regulativa u oblasti zatite ivotne

sredine i upravljanja otpadom u Republici Srpskoj
Znaajan pomak u razvoju zakonske regulative u oblasti zatite ivotne sredine u Bosni i Hercegovini
deava se od 2000. godine kao rezultat granta Meunarodnog razvojnog fonda (IDF-a) Svjetske
banke za institucionalno jaanje u sferi zatite ivotne sredine i projekta finansiranog od strane
EU gdje su izraeni (1) Akcioni plan za zatitu ivotne sredine Bosne i Hercegovine (NEAP) i (2) set
okvirnih zakona koji su predstavljali ambiciozan pokuaj uvoenja modernog sistema zakona o
zatiti ivotne sredine po ugledu na model EU. Cilj NEAP-a BiH bio je identificiranje kratkoronih
i dugoronih prioritetnih aktivnosti i stvaranje osnove za pripremu dugorone strategije zatite
ivotne sredine u skladu sa privrednim i ekonomskim razvojem Bosne i Hercegovine i njenim
22 Slubeni glasnik Republike Srpske, br. 21/92, 28/94, 8/96, 13/96, 15/96, 16/96, 21/96, 21/02, 31/02, 31/03, 98/03 i 115/05.
5.Zakonska regulativa u oblasti upravljanja otpadom
39
drutveno-politikim ureenjem23. S obzirom na to da je u ratnom i poslijeratnom periodu zakonska

regulativa u oblasti zatite ivotne sredine bila prvobitno regulisana Zakonom o prostornom
ureenju, donesenim 1974. godine, a od 1996. godine Zakonom o ureenju prostora24, bilo je
neophodno njeno prilagoavanje savremenim pravnim tokovima. Kao rezultat toga izraen je set
novih zakona o zatiti ivotne sredine25, usaglaenih sa zakonodavstvom Evropske unije. Budui
da je zatita ivotne sredine prema Ustavu BiH u nadlenosti entitetskih nivoa vlasti, izraeni su
posebni zakoni za oba entiteta. U Republici Srpskoj sljedei set zakona direktno utie na sistem
upravljanja otpadom:
1.Zakon o zatiti ivotne sredine26
Zakonom o zatiti ivotne sredine ureuje se zatita ivotne sredine radi njenog ouvanja,
smanjivanja rizika za ivot i zdravlje ljudi, te osiguravanja i poboljavanja kvaliteta ivota, zatita
svih elemenata ivotne sredine, informisanje i pristup informacijama iz oblasti zatite ivotne
sredine, planiranje i zatita ivotne sredine, strateka procjena uticaja i procjena uticaja na ivotnu
sredinu, postupak izdavanja ekolokih dozvola i spreavanja nesrea velikih razmjera, sistem
eko-oznaavanja i upravljanje zatitom ivotne sredine, finansiranje aktivnosti u vezi sa ivotnom
sredinom, odgovornost za tetu nanesenu ivotnoj sredini, kao i prava i obaveze pravnih i fizikih
lica koja obavljaju djelatnosti utvrene ovim zakonom. Zahtjevi za visoki nivo zatite ivotne
sredine i poboljanje kvaliteta ivotne sredine sastavni su dio svih politika i strategija kojima je
cilj unapreivanje ivotne sredine, a osiguravaju se u skladu sa naelom odrivog razvoja. Svrha
integralnog pristupa je spreavanje ili svoenje na najmanju moguu mjeru rizika od tete po
ivotnu sredinu u cijelosti. Za projekte koji mogu imati znaajan uticaj na ivotnu sredinu s obzirom
na njihovu prirodu, veliinu ili lokaciju, mora se sprovesti procjena uticaja na ivotnu sredinu i
pribaviti rjeenje o odobravanju studije uticaja na ivotnu sredinu u skladu s ovim zakonom.
Procjena uticaja na ivotnu sredinu podrazumijeva identifikaciju, utvrivanje, analizu i ocjenu
direktnih i indirektnih uticaja projekta s obzirom na sljedee elemente: ljude, biljni i ivotinjski svijet;
zemljite, vodu, vazduh, klimu i pejza; materijalna dobra i kulturno nasljee, kao i meudjelovanje
svih navedenih faktora. Ekolokom dozvolom se nalau mjere za spreavanje ili, kada to nije
izvodljivo, smanjenje emisija u vazduh, vodu i zemljite i spreavanje stvaranja otpada, da bi se
ostvario visok nivo zatite ivotne sredine kao cjeline. Ministarstvo obavjetava zainteresovanu
javnost o donesenom rjeenju o ekolokoj dozvoli u jednom od dnevnih listova u Republici, o
troku podnosioca zahtjeva, kao i na svojoj internet stranici, a jedinica lokalne samouprave ovakvo
obavjetenje daje putem oglasne ploe i na svojoj internet stranici. Ekoloka dozvola se izdaje na
period od pet godina, tako da organ nadlean za izdavanje ekoloke dozvole vri svakih pet godina
reviziju i obnavljanje izdate ekoloke dozvole.
2.Zakon o upravljanju otpadom27
Zakonom o upravljanju otpadom, objavljenim u augustu 2002, izmijenjenim i dopunjenim 2008,
napravljana je vrsta osnova za rjeavanje nagomilanih problema i unapreenje sistema upravljanja
vrstim otpadom u Republici Srpskoj. Zakonom se posebno ureuju: pojmovi, definicije i osnovna
23 NEAP, 2003.
25 Zakoni uraeni u okviru PHARE programa EU.
27 Slubeni glasnik Republike Srpske br. 53/02 i 65/08.

40
naela, kategorije, vrste i liste otpada, postupci upravljanja otpadom, naela upravljanja otpadom,
planiranje upravljanja otpadom, podjela nadlenosti, izdavanje dozvola za aktivnosti tretmana
i odlaganja otpada, odgovornost u upravljanju otpadom i postupanje u sluaju vangraninog
prometa otpada. Ovim pravnim aktom se takoe definiu sve vrste djelatnosti, operacije i
postrojenja u upravljanju otpadom i sve kategorije otpada, osim sljedee liste otpada:
(1)radioaktivnog otpada;
(2)gasova koji se emituju u atmosferu;
(3)otpadih voda osim tenog otpada;
(4)muljeva iz kanalizacionih sistema i otpada septikih jama osim muljeva iz postrojenja
za tretman muljeva;
(5)otpada ivotinjskog porijekla iz objekata za uzgoj, dranje, klanje ivotinja, kao i objekata
za proizvodnju, skladitenje i promet proizvoda ivotinjskog porijekla, fekalnih materija
s farmi i drugih prirodnih, neopasnih supstanci koje se koriste u poloprivredi;
(6)otpada iz rudarstva koji nastaje istraivanjem, iskopavanjem, preradom i skladitenjem
mineralnih sirovina, kao i otpadaiz kamenoloma;
(7)otpada koji nastaje pri traenju, iskopavanju, prevozu i konanoj obradi ili unitavanju
minsko-eksplozivnih sredstava i drugih bojnih sredstava i eksploziva.
Cilj Zakona je podsticanje i obezbjeenje najvanijih uslova radi spreavanja nastajanja otpada, za
preradu otpada za ponovnu upotrebu i reciklau, izdvajanje sirovog materijala iz otpada i njegovo
koritenje za proizvodnju energije i sigurno odlaganje otpada. Radi postizanja zadatih ciljeva,
Zakon je definisao mjere koje je potrebno preduzeti:
(1)Smanjenje na minimum proizvodnje otpada, a posebno njegovih opasnih karakteristika;
(2)Smanjenje koliina otpada;
(3)Tretiranje otpada na nain kojim se osigurava povrat sirovinskog materijala iz njega;
(4)Spaljivanje ili odlaganje na deponije na ekoloki prihvatljiv nain onih vrsta otpada koje
ne podlijeu povratu komponenti.
Smanjivanje koliina otpada vri se na nain da se izbjegne ugroavanje zdravlja ljudi i bez stvaranja
tete ili prouzrokovanja znaajnih rizika po ivotnu sredinu, a naroito bez rizika po vode, vazduh,
tlo, ivotinje i bilje, zatim bez stvaranja smetnji putem buke ili mirisa, kao i bez tetnog uticaja po
prirodu ili mjesta koja su od posebnog interesa.
Zakon takoe ocrtava prioritete, definie osnovne pojmove i daje smjernice za planiranje
upravljanja otpadom. Tako, prema ovom zakonu, nadleni organi su duni izraditi planove za
upravljanje otpadom koji obuhvataju:
(1)Vrstu, koliinu i porijeklo otpada koji se proizvodi i koji treba tretirati i odloiti;
(2)Ciljeve upravljanje otpadom;
(3)Uslove koji se tiu tehniko-tehnoloke opremljenosti ureaja unutar prostora na
kojem se nalaze;
(4)Raspoloiv i podesan tretman i mjesta odlaganja i ureaje unutar odreene teritorije;
41
(5)Specijalno ureenje sistema za tretman i odlaganje otpada za vie optina;

(6)Specijalni sistem upravljanja za pojedine vrste otpada, kao to je opasni otpad, teni
otpad, ambalani otpad itd.;
(7)Strateki program sa razraenim proritetima u upravljanju otpadom i djelatnostima
koje treba preduzeti;
(8)Listu predloenih mjera koje treba preduzeti;
(9)Procjenu trokova za izvravanje zadataka u upravljanju otpadom.
Takoe, Zakonom je definisana izrada strategije upravljanja vrstim otpadom koju donosi
Narodna skuptina Republike Srpske na perod od est godina na prijedlog Vlade Republike Srpske.
Strategiju upravljanja otpadom priprema Ministarstvo za prostorno ureenje, graevinarstvo i
ekologiju u saradnji sa drugim nadlenim ministarstvima. Pored strategije, Vlada donosi regionalne
planove upravljanja otpadom na osnovu sporazuma dvije ili vie jedinica lokalne samouprave o
zajednikom upravljanju otpadom na teritoriji Republike Srpske. Jedinice lokalne samouprave su
dune da donose lokalne planove upravljanje otpadom, koji moraju biti u saglasnosti sa strategijom
upravljanja otpadom i koje usvajaju skuptine lokalne samouprave. Lokalni planovi upravljanja
vrstim otpadom donose se na period od est godina, s tim da se stavljaju na uvid javnosti svake
godine i moraju da sadre nekoliko elemenata kao to su:
(1)Program o sakupljanju opasnog otpada iz domainstava;
(2)Strateke planove za koritenje komponenti iz komunalnog otpada;
(3)Program za smanjivanje procenata biorazgradivog otpada i ambalanog otpada u
komunalnom otpadu;
(4)Programe za podizanje javne svijesti u upravljanju otpadom;
(5)Prostor namijenjen za lociranje postrojenja za upravljanje otpadom;
(6)Saradnju izmeu optina da bi se postigli zadati ciljevi.
Nadlenosti poslova upravljanja otpadom u Republici Srpskoj posebno su definisane Zakonom.
Tako je za obavljanje djelatnosti upravljanja otpadom potrebno pribaviti dozvolu koju donosi
Ministarstvo za prostorno ureenje, graevinarstvo i ekologiju. Pored urbanistike saglasnosti,
odobrenja za graenje i ekoloke dozvole propisane posebnim propisima, zakon nalae i
posjedovanje dozvole za upravljanje otpadom. Dozvola treba da sadri (1) tehniko-tehnoloke
uslove za rad, (2) vrstu i koliinu otpada koji treba tretirati i/ili odloiti, (3) opte tehnike zahtjeve
za rad, monitoring i sisteme praenja, (4) metode tretmana, (5) mjere predostronosti koje treba
preduzeti, (6) podatke o porijeklu, odreditu i tretmanu otpada, te vrste i koliine otpada.
Zakon, izmeu ostalog, definie (1) nadzor nad upravljanjem otpadom, (2) djelatnosti i odgovornosti
za upravljanje otpadom (odgovornost proizvoaa, odgovornost prodavaa, odgovornost imaoca
otpada, posebne odredbe o upravljanju komunalnim otpadom, tretman otpada, sakupljanje otpada,
koritenje otpada, transport otpada, odlaganje otpada), (3) prekogranino kretanje otpada (opti
zahtjevi prekograninog kretanja otpada, prekogranino kretanje zapoeto u Republici Srpskoj,
prekogranino kretanje u sluaju kada je Republika Srpska konano odredite, prekogranino
kretanje kada je Republika Srpska tranzitna zemlja i opte odredbe za sve vrste prekograninog
kretanja), (4) naknade tete, (5) kaznene odredbe i (6) prelazne i zavrne odredbe.

42
3.Zakon o komunalnim djelatnostima28

Ovim zakonom odreuju se komunalne djelatnosti i ureuju opti uslovi i nain njihovog
obavljanja. Komunalne djelatnosti u smislu ovog zakona jesu djelatnosti pruanja komunalnih
usluga od znaaja za ostvarenje ivotnih potreba fizikih i pravnih lica kod kojih je jedinica lokalne
samouprave duna da stvori uslove za obezbjeenje odgovarajueg kvaliteta, obima, dostupnosti
i kontinuiteta, kao i nadzor nad njihovim vrenjem. Komunalne djelatnosti jesu djelatnosti od
opteg interesa, i to su: (1) proizvodnja i isporuka vode; (2) preiavanje i odvoenje otpadnih
voda; (3) proizvodnja i distribucija toplotne energije; (4) zbrinjavanje otpada iz stambenih i
poslovnih prostora; (5) upravljanje javnim prostorima za parkiranje vozila; (6) odravanje javnih
toaleta, (7) upravljanje kablovskim kanalizacijama za komunikacijske kablove i sisteme; (8) trnika
djelatnost; (9) pogrebna djelatnost; (10) dimnjaarska djelatnost,; (11) javni prevoz lica u gradskom
i prigradskom saobraaju; (12) ienje javnih povrina u naseljenim mjestima; (13) odravanje,
ureivanje i opremanje javnih zelenih i rekreacionih povrina; (15) odravanje javnih saobraajnih
povrina u naseljenim mjestima; (16) odvoenje atmosferskih padavina i drugih voda sa javnih
povrina; (17) javna rasvjeta u naseljenim mjestima i (18) djelatnost zoohigijene.
Ovaj zakon daje znatna ovlaenja opinskim vlastima u odluivanju o vrsti i kvalitetu neophodnih
komunalnih usluga, nainu njihovog finansiranja, i kome e se te usluge pruati. Naroito su stavke
d, l i lj lana 2 ovog zakona u direktnoj povezanosti sa sistemom upravljanja vrstim otpadom i
odnose se na komunalne djelatnosti:
(1)zbrinjavanje otpada iz stambenih i poslovnih prostora obuhvata prikupljanje,
odvoenje, deponovanje, unitavanje ili preradu otpada, osim industrijskog otpada i
opasnih materija, kao i odravanje deponije,
(2)ienje javnih povrina u naselju obuhvata prikupljanje, odvoenje, deponovanje i
unitavanje otpada i padavina,
(3)odravanje, ureivanje i opremanje javnih zelenih i rekreacionih povrina obuhvata:
odravanje drvea, drvoreda i drugog umskog rastinja (potkresavanje, zalivanje,
zamjena stabala, saenje novih stabala, zatita od bolesti i tetoina i slino), sijanje
trave, odravanje i opremanje povrina i njihovo odravanje u funkcionalnom stanju
(parkovske klupe, rekviziti djeije zabave i drugi rekviziti, instalacije i ureaji i drugo) u
parkovima, drvoredima, skverovima, travnjacima, odravanje zelenila uz saobraajnice,
zelenih povrina uz stambene zgrade, povrina za rekreaciju, otvorenih plaa, obala
rijeka i jezera i slino.
Jedinice lokalne samouprave, u skladu sa ovim zakonom, obezbjeuju organizovano obavljanje
komunalnih djelatnosti, a svojom odlukom detaljnije propisuju:
(1)uslove i nain obavljanja komunalnih djelatnosti,
(2)materijalne, tehnike i druge uslove za finansiranje, razvoj, izgradnju i odravanje
komunalnih objekata,
(3)uslove za funkcionisanje i tehniko-tehnoloko jedinstvo sistema i ureaja,
(4)mogunosti za subvencionisanu cijenu komunalne usluge, kategorije korisnika i uslove
subvencionisanja i
43
(5)jedinicu obrauna za svaku vrstu komunalne usluge i nain naplate komunalnih usluga.
Za obavljanje komunalnih djelatnosti i drugih djelatnosti od javnog interesa jedinica lokalne
samouprave moe osnovati javno komunalno preduzee ili te poslove moe povjeriti drugim
privrednim subjektima koji su duni da komunalnu djelatnost koja im je povjerena obavljaju u
skladu sa ovim zakonom i drugim propisima. Pored toga, dvije ili vie jedinica lokalne samouprave
mogu da obezbijede zajedniko obavljanje komunalne djelatnosti pod uslovima koje sporazumno
utvrde nadleni organi jedinica lokalne samouprave. Obavljanje komunalne djelatnosti povjerava
se javnom preduzeu aktom o osnivanju, a drugim preduzeima obavljanje komunalne djelatnosti
povjerava se ugovorom kojim se reguliu meusobna prava i obaveze u obavljanju tih djelatnosti. U
sluaju kada se obavljanje komunalne djelatnosti povjerava davaocu komunalne usluge ugovorom,
izbor najpovoljnijeg davaoca usluga vri se nakon sprovedenog postupka javnih nabavki u skladu
sa Zakonom. lanom 13 ovog zakona davalac komunalne usluge duan je da obezbijedi:
(1)trajno i nesmetano pruanje komunalnih usluga korisnicima komunalnih usluga pod
uslovima, na nain i prema normativima koji su propisani zakonom i drugim propisima,
(2)ispravnost i funkcionalnost komunalnih objekata i ureaja i
(3)odreeni kvalitet komunalnih usluga, koji podrazumijeva naroito: zdravstvenu i
higijensku ispravnost prema propisanim standardima i normativima, zatitu okoline i
tanost u pogledu rokova isporuke.
Pored toga, davalac komunalne usluge odgovoran je za tetu koju prouzrokuje korisnicima ako ne
obezbijedi da se komunalna usluga vri pod uslovima koji su definisani zakonom.
Zakonom o komunalnim djelatnostima definisano je finansiranje komunalnih djelatnosti. Pruanje
i korienje komunalnih usluga vri se na osnovu ugovora zakljuenog izmeu davaoca komunalne
usluge i korisnika. Korisnik plaa utvrenu cijenu za pruenu komunalnu uslugu na osnovu rauna
koji ispostavlja davalac komunalne usluge i koji ima snagu vjerodostojne isprave. Sredstva za
obavljanje komunalnih djelatnosti individualne komunalne potronje obezbjeuju se iz cijene
komunalnih usluga. Cijenom komunalnih usluga obezbjeuju se sredstva za pokrie ukupnih
rashoda davaoca komunalne usluge i unapreivanje postojeih komunalnih objekata i ureaja,
prema normativima i standardima u komunalnim djelatnostima i trinim cijenama ulaznih
trokova. Cijenu komunalne usluge utvruje davalac komunalne usluge, a saglasnost na cijenu
daje nadleni organ jedinice lokalne samouprave. Ako nadleni organ jedinice lokalne samouprave
ne d saglasnost javnom preduzeu na utvrenu cijenu komunalne usluge i time dovede u pitanje
pruanje usluge korisnicima, jedinica lokalne samouprave moe iz svog budeta nadoknaditi razliku
izmeu postojee i ekonomske cijene komunalne usluge. Sredstva za obavljanje komunalnih
djelatnosti zajednike komunalne potronje obezbjeuju se iz budeta jedinice lokale samouprave
po osnovu prihoda ostvarenih iz: (1) komunalne naknade, (2) dijela naknade za korienje dobara
od opteg interesa, (3) dijela prihoda od poreza na nepokretnosti, (4) dijela naknada za date
koncesije. Nadzor nad obavljanjem komunalne djelatnosti vri organ jedinice lokalne samouprave
nadlean za komunalne poslove, i to kroz inspekcijski nadzor koji obavlja komunalna policija
jedinice lokalne samouprave.

44
4.Zakon o komunalnoj policiji29

Zakon o komunalnoj policiji ureuje organizovanje komunalne policije, obavljanje komunalnoinspekcijskog nadzora, nadlenost komunalne policije, nain i postupak vrenja komunalnoinspekcijskog nadzora, obaveze i ovlaenja komunalnog policajca, prava i obaveze subjekta
nadzora, kao i druga pitanja od znaaja za obavljanje komunalno-inspekcijske kontrole prema
vaeim propisima na podruju Republike Srpske. Jedinica lokalne samouprave organizuje
komunalnu policiju kao posebnu organizacionu jedinicu ili dio organizacione jedinice u sastavu
administrativne slube jedinice lokalne samouprave. Komunalna policija neposredno sarauje sa
Ministarstvom unutranjih poslova, kao i sa nadlenim inspektorom u jedinici lokalne samouprave.
Ta saradnja obuhvata, izmeu ostalog, meusobno obavjetavanje, razmjenu informacija, pruanje
pomoi i preduzimanje zajednikih mjera i aktivnosti od znaaja za obavljanje poslova komunalne
policije i inspekcijskih organa.
Komunalna policija vri komunalno-inspekcijski nadzor nad primjenom propisa kojima se ureuje
pruanje komunalnih usluga, kao i odravanje i korienje (izmeu ostalih, za ovaj rad znaajnih):
objekata za preiavanje i odvoenje otpadnih voda i odvoenje atmosferskih voda iz naselja,
javne kanalizacione mree, septikih i osonih jama, objekata za deponovanje otpadaka i vri
kontrolu nad odvoenjem, unitavanjem i preradom otpadaka..., odvoz otpada iz domainstava
i drugog komunalnog otpada, kao i graevinskog otpadnog materijala, postavljanje posuda
(kontejnera) i ulinih korpi za otpatke...
Ako komunalni policajac u vrenju komunalno-inspekcijskog nadzora utvrdi da je povrijeen
propis, on donosi rjeenje kojim se: nalae otklanjanje utvrene nepravilnosti i odreuje nain
i rok za njeno otklanjanje; zabranjuje vrenje ili preduzimanje radnji koje su u suprotnosti sa
propisima, do otklanjanja nepravilnosti; preduzima i druge mjere i radnje predviene posebnim
propisom. Komunalni policajac rjeenjem nareuje izvrenje odreenih mjera i odreuje rok za
njihovo izvrenje u skladu sa zakonom i odlukom skuptine jedinice lokalne samouprave.
5.Zakon o zatiti prirode30
Zakon ureuje obnovu, zatitu, ouvanje i odrivi razvoj pejzaa, prirodnih podruja, biljaka,
ivotinja i njihovih stanita, zemljita, minerala i fosila i drugih komponenti prirode koje ine dio
ivotne sredine, na nain i prema uslovima utvrenim ovim zakonom. Kao ciljevi Zakona definisani
su:
(1)Obnova, zatita, ouvanje i odriva upotreba ekolokog balansa u prirodi;
(2)Obnova, zatita, ouvanje i odriva upotreba obnovljivih prirodnih resursa;
(3)Obnova, zatita, ouvanje i odriva upotreba prirode i revitalizacija oteenih podruja
i dijelova prirode;
(4)Uspostavljanje sistema za planiranje, upravljanje, informisanje i finansiranje zatite
prirode;
(5)Uspostavljanje meuentitetske i meunarodne saradnje u domenu zatite prirode;
(6)Uee javnosti u oblasti zatite prirode;
30 Slubeni glasnik Republike Srpske br. 113/08 (preien tekst).
45
(7)Realizacija ciljeva propisanih u politici o zatiti prirode;

(8)Potrebno usklaivanje ekonomskih i drutvenih razvojnih planova i projekata sa
odravanjem svih postojeih obnovljivih prirodnih resursa;
(9)Smanjenje koritenja, optereenja i zagaivanja vrsta (ivotinja, biljaka, gljiva) i njihovih
stanita.
Zatiti nacionalnih parkova u Republici Srpskoj se posveuje odgovarajua posebna panja, pa
treba navesti da su u tu svrhu donijeti Zakon o nacionalnom parku Kozara31 i Zakon o nacionalnom
parku Sutjeska32.
6.Zakon o zatiti vazduha33
Ovim zakonom ureuje se zatita vazduha od zagaivanja radi zatite zdravlja ljudi, klime i ivotne
sredine od tetnog uticaja zagaenog vazduha. Zatita vazduha od zagaivanja prouzrokovanog
radioaktivnim materijama, industrijskim nesreama i elementarnim nepogodama, ureuje se
posebnim zakonom. Zatitom vazduha prema ovom zakonu obezbjeuje se:
(1)zatita kvaliteta vazduha radi izbjegavanja, spreavanja ili smanjivanja tetnog uticaja
zagaivanja vazduha na ljudsko zdravlje, klimu i ivotnu sredinu u cjelini;
(2)kontrola zagaivanja vazduha koje potie od ljudskog djelovanja i ograniavanje
intenziteta zagaivanja vazduha na izvorima zagaivanja;
(3)odravanje postojeeg stanja kvaliteta vazduha na podrujima nezagaenog (istog)
vazduha;
(4)poboljavanje kvaliteta vazduha u zonama u kojima je vazduh zagaen;
(5)proces zatite vazduha, kao dio sistema zatite ivotne sredine, s utvrenim pravima,
obavezama i odgovornostima fizikih i pravnih lica;
(6)informisanje stanovnitva o vrijednostima kvaliteta vazduha i mjerama za ouvanje i
poboljanje kvaliteta vazduha;
(7)uee javnosti u procesu zatite vazduha;
(8)ostvarivanje i drugih ciljeva zatite vazduha u skladu sa ovim zakonom.
7.Zakon o vodama34
Zakon o zatiti voda ureuje nain integralnog upravljanja vodama unutar teritorije Republike
Srpske. Integralno upravljanje podrazumijeva zatitu i koritenje voda, kao i zatitu od tetnog
djelovanja voda, ureenje vodotoka i drugih vodenih tijela i javnog dobra. Cilj Zakona je osiguravanje
integralnog upravljanja vodama, i to kroz:
(1)Postizanje dobrog stanja voda i spreavanje njihove degradacije;
(2)Podsticanje odrivog koritenja voda;
32 Isto.
34 Slubeni glasnik Republike Srpske br. 50/06, 92/09 i 121/12.

46
(3)Osiguranje pravinog pristupa vodama;

(4)Pruanje zatite akvatinim, poluakvatinim i kopnenim ekosistemima koji su zavisni
od voda;
(5)Organizovanje odbrane od poplava i od drugih negativnih uticaja koje moe da
prouzrokuje voda;
(6)Osiguranje uea javnosti u donoenju odluka koje se odnose na vode, ukljuujui i
pristup javnosti potpunim, tanim i pravovremenim informacijama o stanju voda, o
aktivnostima koje su preduzeli nadleni organi i institucije;
(7)Spreavanje i rjeavanje sukoba vezanih za zatitu i koritenje voda;
(8)Ispunjavanje obaveza iz meunarodnih ugovora koji su obavezujui za Bosnu i
Hercegovinu.
Pored toga, Zakonom se ureuje i finansiranje obavljanja djelatnosti, organi uprave, javne slube
i institucije u sektoru voda, vodni objekti i postrojenja i druga vana pitanja vezana za integralno
upravljanje vodama u Republici Srpskoj.
8.Zakon o fondu i finansiranju zatite ivotne sredine35
Ovim zakonom ureuje se status, djelatnost, organizacija, prihodi i nain korienja sredstava Fonda
za zatitu ivotne sredine i energetsku efikasnost Republike Srpske, kao i uslovi, postupak i nain
finansiranja zatite ivotne sredine i energetske efikasnosti. Djelatnost Fonda obuhvata poslove
u vezi sa prikupljanjem sredstava, kao i finansiranjem pripreme, sprovoenja i razvoja programa,
projekata i slinih aktivnosti u oblasti ouvanja, odrivog korienja, zatite i unapreivanja ivotne
sredine, te u oblasti energetske efikasnosti i korienja obnovljivih izvora energije, a naroito:
(1)strune i druge poslove u vezi sa pribavljanjem, upravljanjem i korienjem sredstava
Fonda,
(2)iniciranje, finansiranje, posredovanje i kontrolu realizacije projekata iz djelokruga rada
Fonda,
(3)posredovanje u vezi sa finansiranjem zatite ivotne sredine, energetske efikasnosti
i obnovljivih izvora energije iz sredstava meunarodnih organizacija, finansijskih
institucija i tijela, kao i stranih pravnih i fizikih lica,
(4)kontinuirano praenje programa, projekata i ostalih aktivnosti kroz mjerljive efekte
zatite ivotne sredine, koliinu uteene energije i novca, i smanjenje emisije
zagaivaa,
(5)voenje odvojenih baza podataka o programima, projektima i slinim aktivnostima iz
podruja zatite ivotne sredine, energetske efikasnosti i obnovljivih izvora energije,
te o potrebnim i raspoloivim finansijskim sredstvima za njihovo ostvarivanje,
(6)podsticanje, uspostavljanje i ostvarivanje saradnje sa meunarodnim i domaim
finansijskim institucijama i drugim pravnim i fizikim licima radi finansiranja zatite
ivotne sredine, energetske efikasnosti, kao i obnovljivih izvora energije u skladu sa
interesima zatite ivotne sredine Republike, stratekim dokumentima, akcionim
i sanacionim planovima i drugim planovima i programima, kao i zakljuenim
47
meunarodnim ugovorima za namjene utvrene ovim zakonom i

(7)obavljanje drugih poslova koji su u vezi sa podsticanjem i finansiranjem zatite ivotne
sredine, energetske efikasnosti i obnovljivih izvora energije, utvrenih propisima
kojima se regulie oblast zatite ivotne sredine, energetska efikasnost i obnovljivi
izvori energije.
9.Zakon o ureenju prostora i graenju36
Zakonom o ureenju prostora ureuju se sistem prostornog planiranja i ureenja prostora,
priprema, izrada i donoenje dokumenata prostornog ureenja, lokacijski uslovi, ureenje
graevinskog zemljita, izdavanje dozvola za graenje, vrste i sdaraj tehnike dokumentacije,
graenje objekata i meusobni odnos izmeu uesnika u graenju, upotreba i uklanjanje objekata,
legalizacija objekata, vrenje nadzora nad primjenom ovog zakona, te druga pitanja od znaaja za
ureenje prostora, graevinsko zemljite i graenje objekata.
Prostorno planiranje zasniva se na principima:
(1)zatite prostora u skladu sa principima odrivog razvoja;
(2)integralnog planiranja, koje objedinjuje sve znaajne faktore razvoja, uz sagledavanje
dinamike potreba i promjena u prostoru i uz rjeavanje sukoba interesa u prostoru
usaglaavanjem funkcionalnih, estetskih, energetskih, ekonomskih i drugih kriterijuma
u planiranju, projektovanju i graenju objekata;
(3)usaglaavanja prirodnih vrijednosti sa ljudskim djelovanjem (upotrebom obnovljivih
izvora energije, graenjem energetski efikasnih objekata, pravilnim izborom lokacije
i ukljuivanjem bioklimatskih faktora, uvaavanjem klimatskih promjena, zatitom od
zemljotresa i drugih prirodnih katastrofa i tehnikih havarija i drugo);
(4)zatite ivotne sredine,
(5)zatite kulturnog i prirodnog naslea,
(6)uvaavanja potreba djece i lica sa umanjem tjelesnim sposobnostima;
(7)usklaivanja interesa korisnika prostora i prioriteta djelovanja od interesa za Republiku
i jedinice lokalne samouprave,
(8)usklaivanja privatnog i javnog interesa,
(9)usklaivanja dokumenata prostornog ureenja Republike Srpske i Federacije BiH,
(10)usklaivanja prostornog ureenja Republike sa prostornim ureenjem susjednih
drava,
(11)javnosti i slobodnog pristupa podacima i dokumentima vanim za prostorno ureenje
i
(12)uspostavlanja jedinstvenog informacionog sistema o prostoru Republike u svrhu
planiranja, korienja zemlita i zatite prostora Republike.
Prostorno ureenje obuhvata: istraivanje, provjeru i ocjenu mogunosti odrivog razvoja na
prostoru Republike; zatitne mjere i nain upravljanja prostorom; izradu dokumenata prostornog

48
ureenja i sprovoenje i kontrolu sprovoenja dokumenata prostornog ureenja.

Pored navedenih zakona, sistem upravljanja vrstim otpadom u Republici Srpskoj je u direktnoj
vezi sa sljedeim zakonima:
10.Zakon o umama37
U lanu 58 ovog zakona se navodi da je u umama zabranjeno: odlaganje smea i drugih tetnih
i opasnih otpadaka, zapaljivih tenosti i materija, isputanje otpadnih voda, spaljivanje otpadaka,
piljevine i drugih materija koje zagauju vazduh, zemljite i vodu. Takoe se u istom lanu navodi
da se ume ugroene tetnim emisijama moraju drati pod stalnim posebnim mjerama nadzora
i za njih je potrebno utvrditi specifine sisteme gazdovanja. Iako postoji zakonska regulativa koja
zabranjuje odlaganje otpada u umama i stvaranje divljih deponija, istraivanja ukazuju da se na
velikom broju mjesta mnogi aspekti ovog zakona ignoriu.
11.Zakon o inspekcijama u Republici Srpskoj38
Ovim zakonom se ureuje obavljanje inspekcijskog nadzora u Republici Srpskoj u svrhu osiguranja
izvravanja zakona i drugih propisa i optih akata, organizacija organa za inspekcije, djelokrug
inspekcija, prava, obaveze i odgovornosti inspektora, meusobni odnosi inspekcija i druga
pitanja od znaaja za funkcionisanje inspekcijskih djelatnosti u Republici Srpskoj. Takoe, Zakon
pokriva veoma irok spektar aktivnosti u nastojanju da obezbijedi zatitu ovjekove okoline. Veliki
broj odredaba doprinosi regulisanju razliitih inspekcijskih aktivnosti, ukljuujui nadzor nad
obavljanjem poslova i izvravanjem propisa u oblasti: prometa robom i uslugama; poljoprivrede,
zatite bilja i slatkovodnog ribarstva; umarstva i lovstva; zdravstvene zatite ivotinja i veterinarske
djelatnosti; energetike, rudarstva, geologije, nafte i gasa, voda; saobraaja i veza; prostornog
ureenja i graenja, i zatite ivotne sredine; rada i zatite na radu; zdravstvene zatite ljudi,
sanitarne zatite, proizvodnje i prometa lijekova, zatite od jonizujueg i nejonizujueg zraenja
(zdravstveno-sanitarni nadzor). Preciznije, lan 13 definie da inspekcija u oblasti prostornog
ureenja, urbanizma, graenja, komunalnih usluga, ekologije i geodetskih poslova vri nadzor nad
primjenom niza propisa. Propisi vezani za zatitu ivotne sredine i upravljanje otpadom odnose se
na:
(1)ouvanje, zatitu, obnovu i poboljanje ekolokog kvaliteta i kapaciteta ivotne sredine,
kao i kvalitet ivota,
(2)mjere i uslove za upravljanje, ouvanje i racionalno korienje prirodnih resursa,
ouvanje, zatitu i poboljanje zatite ivotne sredine,
(3)obavljanje i drugih poslova nadzora u oblasti ivotne sredine i kvaliteta ivotne sredine
kada je to odreeno posebnim zakonom.
Inspekcijski nadzor nad izvravanjem zakona i drugih propisa iz oblasti prostornog ureenja,
urbanizma, graenja i ekologije obavljaju Republika urbanistiko-graevinska i ekoloka inspekcija
u sastavu Republike uprave za inspekcijske poslove Inspektorata, kao i urbanistiko-graevinske
i ekoloke inspekcije koje djeluju u sastavu jedinica lokalne samouprave.
38 Slubeni glasnik Republike Srpske br. 74/10, 109/12, 117/12.
49
12.Zakon o poljoprivrednom zemljitu39

Ovim zakonom ureuju se: planiranje, zatita, ureenje, koritenje i raspolaganje poljoprivrednim
zemljitem, kao i druga pitanja od znaaja za poljoprivredno zemljite kao dobro od opteg
interesa. Nekoliko odredaba ovog zakona ima direktan uticaj na upravljanje vrstim otpadom, a
naroito na deponovanje otpada. Otuda, lan 17 zabranjuje isputanje i odlaganje opasnih i tetnih
materija na poljoprivrednom zemljitu i u kanalima za navodnjavanje, u koliini koja moe da oteti
i promijeni proizvodnu sposobnost poljoprivrednog zemljita i kvalitet vode za navodnjavanje. Uz
saglasnost Ministarstva za urbanizam, stambeno-komunalne djelatnosti i graevinarstvo, utvruju
se, na osnovu meunarodnih i domaih normativa, dozvoljene koliine opasnih i tetnih materija
u zemljitu i vodi za navodnjavanje i metode njihovog ispitivanja. lan 19 o dekonatminaciji i
saniranju poljoprivrednog zemljita, nalae da ukoliko se isputanjem opasnih ili tetnih materija
zagadi poljoprivredno zemljite, tada onaj koji je prouzrokovao tetu snosi trokove radova na
dekontaminaciji, odnosno sanaciji poljoprivrednog zemljita.
5.1.1.Podzakonski akti
Kao to je ve spomenuto, navedeni zakoni predstavljaju okvirne zakone koji sadre opte
odredbe, za koje su potrebna detaljnija objanjenja putem podzakonskih akata koje dekretom
usvajaju nadlena ministarstva. Na primjer, Zakon o upravljanju otpadom, koji predstavljaja
zakon koji ima najvie uticaja na aktivnosti upravljanja otpadom, nalae donoenje niza setova
sprovedbenih pravilnika kako bi se sam Zakon mogao u potpunosti implementirati. Nedostatak
nekih podzakonskih akata koji su propisani navedenim zakonima predstavlja jedan od kljunih
problema zakonodavstva o zatiti ivotne sredine i upravljanju otpadom u Republici Srpskoj. Vlada
Republike Srpske izdaje etiri vrste podzakonskih akata: uredbe, odluke, rjeenja i zakljuke, dok na
dravnom nivou Vijee ministara Bosne i Hercegovine izdaje odluke, rjeenja i zakljuke. Uredbom
se reguliu najvanija pitanja kojima rukovodi vlada, odnosi u pogledu implementacije zakona,
uspostavljanje strunih i ostalih odjeljenja vlade, te se definiu principi unutranje organizacije
entitetskih vlasti. Odlukom se reguliu pojedinana pitanja ili se propisuju mjere vlade, daje se
odobrenje ili potvrda akata drugih rukovodstava ili organizacija i odluuje se o drugim pitanjima
koja nisu obuhvaena uredbom. Rjeenjem se reguliu imenovanja ili oslobaanje od dunosti, kao
i druga pojedinana pitanja pod ovlatenjem vlade. Zakljukom se definie miljenje o pitanjima
koja su bitna za implementaciju definisane politike, reguliu se unutranji odnosi u vladi i odluuje
se o zadacima dravne/entitetske vlasti i odjeljenja unutar vlade40. Pored akata koje donosi vlada,
primjenjuju se i podzakonski akti u formi pravilnika, koje donosi nadleni ministar i koji dodatno
reguliu zakone, odnosno znaajna pitanja u vezi sa zatitom ivotne sredine.
39 Slubeni glasnik Republike Srpske br. 93/06, 86/07, 14/10, 5/12.

40 UNEP, 2011.

50
Podzakonski akti koji se odnose na Zakon o upravljanju otpadom u Republici Srpskoj jesu:
1.Pravilnik o sadraju Plana prilagoavanja za postojea postrojenja i ureaje za djelatnosti
upravljanja otpadom i aktivnostima koje preduzima nadleni organ41
Ovim pravilnikom ureuje se sadraj plana prilagoavanja upravljanja otpadom za postojea
postrojenja i ureaje koji se bave djelatnostima povrata komponenti ili odlaganja otpada
definisanim l. 4. i 5. Pravilnika o kategorijama otpada, karakteristike koje ga svrstavaju u opasni
otpad, i djelatnosti povrata komponenti i odlaganja otpada za koje je potrebno pribaviti dozvolu
za upravljanje otpadom. Plan prilagoavanja sastoji se iz korektivnih mjera za koje vlasnik
postrojenja, ureaja ili lokacije smatra da su potrebne da se u odreenom periodu prilagode
specifinim uslovima u cilju smanjenja uticaja na zdravlje ljudi i ivotnu sredinu. Pravilnik se odnosi
na deponije i postojea postrojenja u sistemu upravljanja otpadom. Tako, na primjer, Pravilnik
propisuje sadraj plana prilagoavanja deponija u sluaju da postojea deponija nije u skladu sa
minimalnim uslovima propisanim za deponije. Plan prilagoavanja sadri faze programa sa fazama
potrebnih mjera da bi se deponija uskladila sa navedenim minimalnim zahtjevima, u roku ne
duem od tri godine od dana odobrenja plana prilagoavanja. Plan prilagoavanja mora da sadri:
(1)lokaciju deponije i informacije o odgovornom licu,
(2)opis lokacije i ivotne sredine, predloenu klasifikaciju deponije (deponija za opasni,
bezopasni, inertni otpad),
(3)trenutni uticaj deponije na ivotnu sredinu,
(4)procjenu oekivanog vijeka trajanja deponije, na osnovu njenog fizikog kapaciteta i
planiranih koliina odlaganog otpada,
(5)opis deponije, opis trenutnog naina upravljanja otpadom i mjera prilagoavanja,
(6)prijedlog mjera prilagoavanja po fazama i
(7)izjavu o tanosti navedenih podataka.
2.Pravilnik o vrstama otpada i djelatnostima upravljanja otpadom za koje je potrebna dozvola42
Ovim pravilnikom ureuju se vrste otpada i vrste obavljanja djelatnosti upravljanja otpadom za koje
je potrebno pribaviti dozvolu za upravljanje otpadom. Dozvolu za upravljanje otpadom potrebno
je pribaviti za sve kategorije otpada, ukljuujui i opasni otpad, osim radioaktivnog otpada, gasova
isputenih u atmosferu i otpadnih voda. Dozvola se izdaje u roku od 60 dana od dana podnoenja
zahtjeva.
Dozvolu za upravljanje otpadom potrebno je pribaviti za sljedee djelatnosti upravljanja otpadom:
(1)prikupljanje i transport otpada, osim za djelatnosti koje su izuzete od ove obaveze,
u skladu sa lanom 14. Zakona o upravljanju otpadom ili u skladu sa lanom 4. ovog
pravilnika,
(2)skladitenje otpada na svim mjestima, izuzev na mjestu gdje se otpad proizvodi, osim
za one djelatnosti koje su izuzete od obaveze pribavljanja dozvole za upravljanje
42 Slubeni glasnik Republike Srpske br. 39/05, 03/07.
51
otpadom u skladu sa lanom 4. ovog pravilnika,

(3)odlaganje otpada navedeno u lanu 5. Pravilnika o kategorijama otpada, karakteristikama
koje ga svrstavaju u opasni otpad, djelatnostima povrata komponenti i odlaganja
otpada, uz izuzetak djelatnosti koje su izuzete od obaveze pribavljanja dozvole za
upravljanje otpadom u skladu sa lanom 4. ovog pravilnika,
(4)povrat komponenti otpada kao to je navedeno u lanu 4. Pravilnika o kategorijama
otpada, karakteristikama koje ga svrstavaju u opasni otpad, djelatnostima povrata
komponenti i odlaganja otpada, uz izuzetak djelatnosti koje su izuzete od obaveze
pribavljanja dozvole za upravljanje otpadom, u skladu sa lanom 4. ovog pravilnika,
(5)odravanje i monitoring ureaja za upravljanje otpadom nakon zatvaranja.
3.Pravilnik o kategorijama otpada sa katalogom43
Ovim pravilnikom propisuju se kategorije otpada, prema osobinama otpada i djelatnostima iz kojih
potie otpad, te obaveze njihovog koritenja. Otpad se, prema Pravilniku, svrstava u dvadeset
grupa prema osobinama i djelatnosti iz koje potie. Grupe otpada i pojedinani naziv otpada
u katalogu otpada oznaeni su estocifrenim brojevima. Prve dvije cifre oznaavaju djelatnost iz
koje potie otpad. Druge dvije cifre oznaavaju proces u kome je otpad nastao. Zadnje dvije cifre
oznaavaju dio procesa iz koga otpad potie. Opasni otpad u katalogu ima oznaku zvjezdice (*). Za
potrebe upravlanja otpadom, proizvoa otpada je duan da klasifikuje otpad prema Listi otpada.
4.Pravilnik o kategorijama otpada, karakteristikama koje ga svrstavaju u opasni otpad,
djelatnostima povrata komponenti i odlaganje otpada44
Ovim pravilnikom utvruju se kategorije otpada, karakteristike koje ga svrstavaju u opasni otpad, djelatnosti povrata komponenti radi ponovnog korienja i djelatnosti odlaganja otpada. lan 2 ovog pravilnika
razvrstava u kategorije sve materije ili predmete koji su nastali kao ostaci u procesu proizvodnje i prerade,
istroene u toku koritenja, koji ne zadovoljavaju utvrene kriterije, ili im je rok upotrebe u odgovarajue
svrhe istekao, ili iz drugih razloga nisu za upotrebu, a moraju se odloiti u svrhu trajnog ili privremenog
zbrinjavanja.
5.Pravilnik o uslovima za rad postrojenja za spaljivanje otpada45

Pravilnikom se ureuju uslovi za rad i mjere za regulisanje emisija u vazduh, zemljite, povrinske
i podzemne vode i rizik po ljudsko zdravlje iz postrojenja za spaljivanje i saspaljivanje otpada.
Odredbe Pravilnika se ne primjenjuju na postrojenja za spaljivanje koja obrauju sljedee
vrste otpada: (1) biomasu iz poljoprivrede; (2) biomasu iz industrije za obradu hrane, ukoliko
se vri povrat proizvedene toplote; (3) biomasu u vlaknima od proizvodnje papira, ako se vri
saspaljivanje na mjestu proizvodnje i povrat proizvodnje energije; (4) drveni otpad; (5) otpadno
pluto; (6) radioaktivni otpad; (7) leeve ivotinja; i (8) otpad od ekspolatacije nafte i gasa iz
obalnih postrojenja koja se spaljuju unutar (na) postrojenja. lan 4. ovog pravilnika nalae da je za
obavljanje djelatnosti spaljivanja i kombinovanog spaljivanja otpada potrebno pribaviti dozvolu od
strane Ministarstva za prostorno ureenje, graevinarstvo i ekologiju Republike Srpske, kojom se
potvruju zadati uslovi rada postrojenja koje postrojenje mora da zadovolji.
43 Slubeni glasnik Republike Srpske br. 39/ 05.
44 Isto.
45 Isto.

52
6.Pravilnik o finansijskim garancijama kojima se moe osigurati prekogranino kretanje

otpada46
Ovim pravilnikom utvruju se vrste i sadraj finansijskih garancija kojima se moe osigurati
prekogranino kretanje otpada. Finansijska garancija kojom se moe osigurati prekogranino
kretanje opasnog otpada ili drugih vrsta otpada moe biti polisa osiguranja ili finansijska garancija
banke. Polisom osiguranja ili finansijskom garancijom banke ne osigurava se sam transport
opasnog otpada, koji mora biti pokriven drugim odgovarajuim osiguranjem prema propisima o
prevozu opasnih materija.
7.Pravilnik o transportu opasnog otpada47
Ovim Pravilnikom se utvruju pravila koja se odnose na transportnu dokumentaciju opasnog
otpada u drumskom, eljeznikom i vodnom saobraaju, pakovanje i oznaavanje takvih poiljki,
i to unutar Republike Srpske. Meudravno i meuentitetsko transportovanje opasnog otpada
podlijee pposebnim propisima.
Ovaj Pravilnik se odnosi na opasni otpad nastao u domainstvima ili drugim izvorima otpada
slinim po sastavu otpadu u domainstvima, koji se dostavlja optinskom ili drugom postrojenju
za prijem otpada.
8.Pravilnik o uslovima za prenos obaveza upravljanja otpadom sa proizvoaa i prodavaa na
odgovorno lice sistema za prikupljanje otpada48
Pravilnik propisuje uslove po kojima proizvoa i prodava mogu prenijeti svoje obaveze upravljanja
otpadom na odgovorno lice sistema za prikupljanje otpada putem ugovora. Obaveze proizvoaa
koje se mogu prenijeti na odgovorno lice jesu: (1) ispunjavanje minumuma ugovora u pogledu
sakupljanja, ponovnog koritenja i reciklae otpada, (2) ispunjavanje minimuma uslova iz ugovora
za odlaganje, posebno za deponije i (3) postupanje s otpadom na ekoloki prihvatljiv nain.
9.Pravilnik o upravljanju medicinskim otpadom49
Ovim pravilnikom se propisuje upravljanje medicinskim otpadom, sistem rukovanja i planiranja
tretmana medicinskog otpada u skladu sa dobrom praksom upravljanja medicinskim otpadom, da
bi bili smanjeni rizici za zdravstvene ustanove i druge radnike u dodiru sa medicinskim otpadom,
za stanovnitvo, ivotnu sredinu uopte i, istovremeno, da bi se uspostavila osnova za bezbjednije
upravljanje medicinskim otpadom.
10.Uredba o upravljanju ambalaom i ambalanim otpadom50
Uredbom o upravljanju ambalaom i ambalanim otpadom propisuje se nain postupanja i obaveze
uesnika sistema u upravljanju ambalaom i ambalanim otpadom. Uredba se odnosi na ambalau
koja se proizvodi (stavlja na triste), uvezenu ambalau i sav ambalani otpad koji je nastao u
50 Slubeni glasnik Republike Srpske br. 50/11, 7/12, 38/13.
53
industriji, zanatstvu, maloprodaji, uslunim i drugim djelatnostima, u domainstvima, ili nastao

na neki drugi nain, bez obzira na njegovo porijeklo, upotrebu i koriteni ambalani materijal. Cilj
Uredbe jeste da se u skladu sa prioritetima i nainima upravljanja otpadom obezbijedi ouvanje
prirodnih resursa, zatita ivotne sredine i ljudi, razvoj savremenih tehnologija proizvodnje
ambalae, uspostavi optimalan sistem upravljanja ambalanim otpadom, fukcionisanje trita kao
i spreavanje stvaranja trgovinskih prepreka i diskriminacije po vrsti ili sadraju ambalae.
11.Pravilnik o postupku klasifikacije i oznaavanja ambalae51
Ovim pravilnikom propisuju se sistem klasifikacije i oznaavanja ambalae, te nain numerisanja,
skraenice i simboli ambalanih materijala i ambalae.
12.Pravilnik o nainu upravljanja otpadnim gumama52
Ovim pravilnikom detaljnije se propisuju nain i postupak upravljanja otpadnim gumama u koje
se ubrajaju gume: motornih vozila (automobila, autobusa, kamiona, motocikala i drugih prevoznih
sredstava), poljoprivrednih i graevinskih maina, prikolica, letjelica, vunih maina, drugih maina
i ureaja i ostalih slinih proizvoda koje vlasnik odbacuje ili namjerava da odbaci zbog oteenja,
istroenosti, isteka roka trajanja ili drugih razloga. Upravljanje otpadnim gumama je skup mjera koje
obuhvataju: sakupljanje, transport, skladitenje i tretman otpadnih guma. Upravljanje otpadnim
gumama vri se na nain i po postupku kojim se obezbjeuje zatita zdravlja ljudi i ivotne sredine.
Otpadne gume ne mogu se paliti i odlagati na deponiju.
13.Pravilnik o smanjenju ambalanog otpada53
Ovim pravilnikom propisuju se ciljevi upravljanja ambalaom i ambalanim otpadom, sluajevi
u kojima se ne obezbjeuje propisano upravljanje ambalanim otpadom, koliina otpada za
koji je neophodno obezbijediti prostor za preuzimanje, sakupljanje, razvrstavanje i privremeno
skladitenje ambalanog otpada, kao i nain organizacije centara za sakupljanje, razvrstavanje i
privremeno skladitenje ambalanog otpada.
14.Uredba o naknadama za optereivanje ivotne sredine ambalanim otpadom54
Cilj uredbe je uspostavljanje sistema upravljanja ambalaom i ambalanim otpadom koji e osigurati
vraanje ambalae, ponovnom upotrebom ili reciklaom, prema propisanim ciljnim vrijednostima.
Jedan od ciljeva Uredbe je i uvoenje naknade za ambalau ili upakovan proizvod primjenom
principa zagaiva plaa, koja e omoguiti podsticanje smanjenja zagaenja i ulaganje u zatitu
ivotne sredine, to istovremeno predstavlja i preuzetu obavezu Republike Srpske u procesu
usklaivanja zakonodavstva u oblasti zatite ivotne sredine sa zakonodavstvom EU.
Ostali podzakonski akti vezani za zatitu ivotne sredine u Republici Srpskoj predstavljeni su
sljedeim tabelama:

54 Slubeni glasnik Republike Srpske br. 101/12, 38/13.

54
Tabela: 5.1.: Podzakonski akti u oblasti ivotne sredine

NAZIV PRAVNOG AKTA
Zakon o zatiti ivotne sredine
Slubeni glasnik
Republike Srpske br.
br. 71/12
Pravilnik o projektim z koje se sprovodi procjen uticj n ivotnu sredinu i kriterijumim z odluivnje o obvezi sprovoenj i obimu procjene uticj n ivotnu sredinu.
124/12
Pravilnik o postrojenjim koj mogu biti izgren i puten u rd smo ukoliko imju
ekoloku dozvolu
124/12
Uputstvo o sdrju studije uticj n ivotnu sredinu
118/05
Pravilnik o uslovima z obvljnje djeltnosti prvnih lic iz oblsti ztite ivotne sredine
28/13
Pravilnik o uslovima z podnoenje zhtjev z izdvnje ekoloke dozvole z pogone

i postrojenj koj imju izdte dozvole prije stupnj n sngu Zkon o ztiti ivotne
sredine
24/06
Pravilnik o rokovim z podnoenje zhtjev z izdvnje ekoloke dozvole z pogone

i postrojenj koj imju izdte dozvole prije stupnj n sngu Zkon o ztiti ivotne
sredine
24/06, 70/08
Pravilnik o metodologiji i nainu voenja registra postrojenja i zagaivaa
92/07
Pravilnik o njboljim rspoloivim tehnikm z postiznje stndrd kvlitet ivotne

sredine
22/08
Pravilnik o eko-oznkm i ninu uprvljnj eko-oznkm
22/08
Pravilnik o sadraju, utvrivanju i nainu sprovoenja mjera upravljanja zatienim

podrujima
56/09
Pravilnik o sadraju izvjetaja o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu
28/13
Pravilnik o kriterijumima za odluivanje o potrebi sprovoenja strateke procjene uticaja

na ivotnu sredinu
28/13
Tabela 5.2: Podzakonski akti u oblasti zatite vazduha

NAZIV PRAVNOG AKTA
Zakon o zatiti vazduha
Slubeni glasnik
124/11
Uredba o grninim vrijednostim emisije zgujuih mterij u vzduhu
39/05
Uredba o postepenom iskljuivnju supstnci koje oteuju ozonski omota
94/05
Pravilnik o monitoringu emisij zgujuih mterij u vzduh
39/05
Pravilnik o graninim vrijednostima emisije u vzduh iz postrojenja z sgorijevnje
39/05
Pravilnik o emisiji isprljivih orgnskih jedinjenj
39/05
Pravilnik o uslovima z rd postrojenj z spljivnje otpd
39/05
Pravilnik o ogranienju emisija u vzduh iz postrojenja z spljivnje biomse
85/05
Uredba o odreivanju zone i aglomeracija
100/12
Uredba o monitoringu kvlitet vzduh
124/12
Uredba o vrijednostim kvlitet vzduh
124/12
Uredba o uspostavljanju republike mree mjernih stanica i mjernih mjesta
124/12
55
Tabela 5.3.: Podzakoski akti u oblasti zatite prirode

Slubeni glasnik
113/08
NAZIV PRAVNOG AKTA

Zakon o zatiti prirode preieni tekst
1.
Pravilnik o sistemu prenj nmjernog drnj i ubijnj ztienih ivotinj
85/05
2.
Pravilnik o nainu uspostvljnj i uprvljnj informativnim

sistemom z zatitu prirode i sistemu prenj
85/05
3.
Pravilnik o registru zatienih prirodnih dobara
79/11
4.
Uredba o Crvenoj listi zatienih vrsta flore i faune Republike Srpske
124/12
5. Crvena lista zatienih vrsta flore i faune Republike Srpske

124/12
Tabela 5.4.: Podzakonski akti u oblasti voda

Slubeni glasnik
50/06, 92/09, 121/12
NAZIV PRAVNOG AKTA

Zakon o vodama
Pravilnik o nainu odravanja rijenih korita i vodnog zemljita
34/03, 22/06
Uredba o klasifikaciji voda i kategorizaciji vodotoka
42/01
Pravilnik o uslovima isputanja otpadnih voda u javnu kanalizaciju
44/01
Pravilnik o uslovima isputanja otpadnih voda u povrinske vode
44/01
Pravilnik o nainu i metodama odreivanja stepena zagaenosti otpadnih voda kao

osnovice za utvrivanje vodoprivredne naknade
44/01, 36/12
Pravilnik o uslovima koje moraju da ispunjavaju vodoprivredne laboratorije kao pravna

lica ili u okviru pravnih lica, koje vre odreenu vrstu ispitivanja povrinskih, podzemnih
i otpadnih voda
44/01
Pravilnik o tretmanu i odvodnji otpadnih voda za podruja gradova i naselja gdje nema
javne kanalizacije
68/01
Pravilnik o mjerama zatite, nainu odreivanja i odravanja zona i pojaseva sanitarne

zatite, podruja na kojima se nalaze izvorita, kao i vodnih objekata i voda namijenjenih
ljudskoj upotrebi
7/03
Odluka o utvrivanju granica oblasnih rijenih slivova (distrikta) i slivova na teritoriji

Republike Srpske
98/06
Uredba o nainu uea javnosti u upravljanju vodama
35/07
Odluka o stopama posebnih vodoprivrednih naknada
22/08, 53/11
Uredba o nainu, postupku i rokovima obraunavanja i plaanja posebnih vodnih

naknada
74/09, 53/11
Pravilnik o nainu i metodama odreivanja stepena zagaenosti otpadnih voda kao

osnovice za utvrivanje vodne naknade
79/11
Uredba o nainu, postupku i rokovima obraunavanja i plaanja posebnih vodnih

naknada
53/11
Odluka o stopama posebnih vodnih naknada
53/11
Uredba o izmjenama i dopuni Uredbe o nainu, postupku i rokovima obraunavanja i

plaanja posebnih vodnih naknada
uslovi
16/12

56
Tabela 5.5.: Podzakonski akti u oblasti Fonda i finansiranja zatite ivotne sredine
NAZIV PRAVNOG AKTA
Zakon o fondu i finansiranju zatite ivotne sredine
Slubeni glasnik
117/ 11
Pravilnik o nainu i kriterijumima za dodjelu finansijskih sredstava za programe i

projekte iz oblasti zatite ivotne sredine
96/08
Pravilnik o obliku, sadraju i nainu voenja evidencije obveznika plaanja naknada
34/12
5.1.2.Zakonska regulativa na nivou jedinica lokalne samouprave

lanom 102. Ustava Republike Srpske utveno je da optina, preko svojih organa, u skladu sa
zakonom: (1) donosi program razvoja, urbanistiki plan, budet i zavrni raun, (2) ureuje i
obezbjeuje obavljanje komunalnih djelatnosti, (3) ureuje i obezbjeuje korienje gradskog
graevinskog zemljista i poslovnog prostora, (4) stara se o izgradnji, odravanju i korienju lokalnih
puteva, ulica i drugih javnih objekata od optinskog znaaja, (5) stara se o zadovoljavanju potreba
graana u kulturi, obrazovanju, zdravstvenoj i socijalnoj zatiti, fizikoj kulturi, informisanju,
zanatstvu, turizmu i ugostiteljstvu, zatiti ivotne sredine i drugim oblastima, (6) izvrava zakone,
druge propise i opte akte Republike ije izvravanje je povjereno optini, obezbjeuje izvravanje
propisa i optih akata optine, (7) obrazuje organe, organizacije i slube za potrebe optine i
ureuje njihovu organizaciju i poslovanje, (8) obavlja i druge poslove utvrene Ustavom, zakonom
i statutom optine.
Lokalna samouprava ostvaruje se u optini, odnosno gradu, upravljanjem javnim poslovima od
neposrednog, zajednikog i opteg interesa za lokalno stanovnitvo. Na osnovu svojih ustavnih
i zakonskih ovlaenja, optina donosi propise i druga opta akta kojima ureuje pitanja iz okvira
svojih prava i dunosti. Znaajan dio odgovornosti i ovlatenja u oblasti upravljanja otpadom nalazi
se u nadlenosti optina ili gradova u Republici Srpskoj. Tako Zakon o lokalnoj samoupravi u lanu
12. definie samostalne nadlenosti jedinica lokalne samouprave na planu ureenja i obezbjeenja
obavljanja komunalnih djelatnosti: proizvodnja i isporuka vode, gasa, toplotne energije, javni
prevoz putnika, odravanje istoe, preiavanje i odvodnja otpadnih voda, odravanje grobalja i
pruanje pogrebnih usluga, odravanje ulica, saobraajnica, parkova, zelenih, rekreacionih i drugih
javnih povrina, odvoenje atmosferskih voda i drugih padavina i ienje javnih povrina. Bitno je
takoe naglasiti da su komunalna preduzea Zakonom o prenosu prava svojine na kapitalu Republike
Srpske u preduzeima koja obavljaju komunalne djelatnosti na jedinice lokalne samouprave
prela u veinsko vlasnitvo jedinica lokalne samouprave, tako da je njihov rad i nadlenost jasno
definisana i nalazi se u potpunoj odgovornosti jedinice lokalne samouprave. Osim toga, jedinice
lokalne samouprave u skladu sa Zakonom o komunalnoj policiji dune su da u svojoj upravi
organizuju rad komunalne policije. Naelnik optine duan je da prema pravilniku o organizaciji
optinske uprave utvrdi unutranju organizaciju i broj izvrilaca po kriterijumima datim u lanu 4.
Zakona o komunalnoj policiji.
57
5.2.Zakonodavsto EU u oblasti upravljanja otpadom

Potpisivanjem Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju (SSP) Bosna i Hercegovina, a samim tim i
Republika Srpska, zapoela je proces pribliavanja lanstvu u Evropskoj uniji. Jedna od kljunih
aktivnosti u procesu pridruivanja neke zemlje Evropskoj uniji (EU) jeste usaglaavanje nacionalnog
zakonodavstava sa zakonodavnim okvirom EU u svim sektorima. Promjene u okviru zakona
za zatitu ivotne sredine i upravljanje otpadom u Bosni i Hercegovini spadaju u najpozitivnije
promjene i prilagoavanja.
Razvojna politika Evropske unije zasniva se na principima odrivog razvoja. Naela odrivog
razvoja predstavljaju uzajamne odnose izmeu ekolokog, ekonomskog, kulturnog i
institucionalnog razvoja koji se moraju zajedno razvijati i obezbijediti odrivost sistema.
Tokom protekle decenije, esti Akcioni plan za zatitu ivotne sredine (20022012)
predstavljao je jednu od najznaajnih osnova razvoja zakonodavstva u oblasti zatite ivotne
sredine u EU i fokusirao se na etiri prioritetna podruja djelovanja: (1) klimatske promjene, (2)
biodiverzitet, (3) okolina i zdravlje i, kao posljednje (4) odrivo upravljanje resursima i otpadom.
Ovakav pristup zahtijevao je koritenje itavog niza instrumenata i mjera koje su uticale na
donoenje odluka od strane politikih aktera, poslovnih aktera i graana. Akcijskim programom
usvojeno je sedam tematskih strategija koje su pokrivale zagaivanje vazduha, morske sredine,
odrivo korienje resursa, prevenciju i recikliranje otpada, odrivo korienje pesticida, zatititu
zemljita i urbane sredine. Strategije su se zasnivale na globalnom pristupu, predstavljale su
dugorone ciljeve bazirane na procjeni ekolokih problema i sinergiji izmeu razliitih strategija i
pruile su priliku da se pojednostavi i razjasni postojee zakonodavstvo.
Prevencija nastajanja otpada i upravljanje otpadom identifikovani su kao prioriteti u estom
Akcionom planu. Primarni zadatak prioriteta je da se obezbijedi da ekonomski rast ne dovodi do
stvaranja veih koliina otpada, to je dovelo do stvaranja dugorone strategije o otpadu. Strategija
o spreavanju nastajanja otpada i reciklai, usvojena 2005. godine, definie dugoroni cilj da EU
postane drutvo koje reciklira, koje pokuava da izbjegne stvaranje otpada i da otpad koristi kao
resurs. U tom smislu Strategijom su definisane kljune aktivnosti za modernizaciju postojeeg
pravnog okvira, promocija prevencije nastajanja otpada, ponovna upotreba i reciklaa otpada.
Tek kao posljednja opcija, ukoliko nita od prethodnog nije ostvarljivo, otpad treba bezbjedno
deponovati na ureenim sanitarnim deponijama, ili spaliti bez iskorienja energije.
Upravljanje otpadom u Evropskoj uniji je odreeno zahtjevima koji su postavljeni od strane
njenih institucija: Vijea, Parlamenta i Komisije Evropske unije. Politika Evropske unije u oblasti
upravljanja otpadom se odnosi na racionalno koritenje prirodnih resursa i na spreavanje tetnih
uticaja loeg upravljanja otpadom na zdravlje i ivotnu sredinu. Institucije primarnog i sekundarnog
zakonodavstva EU nosioci su pravne organizacije i definiu potreban stepen prilagoavanja zemalja
lanica prema sljedeim aktima:
(1)Osnivaki ugovori (kao i svi dodaci uz te ugovore), opti pravni principi i obiajno pravo
EU ine primarno zakonodavstvo EU oni zacrtavajuju ciljeve i ovlauju institucije EU.
(2)Sekundarno zakonodavstvo EU ine:
uredbe (regulations) imaju direktnu primjenljivost, to znai da ne moraju da
se provedu kroz nacionalna zakonodavstva. One daju prava i propisuju obaveze
58
za sve stanovnike EU;

direktive (directives) zacrtavaju ciljeve, norme i rokove za donoenje
nacionalnih zakona u zemljama lanicama. Imaju obavezujuu snagu, s tim da
su drave slobodne da same odaberu formu i nain realizacije direktive. Ukoliko
drava ne ispotuje ostavljeni rok za transponovanje direktive u svoje nacionalno
zakonodavstvo, direktiva e biti direktno primijenjena, a dravi e biti odreena
kazna;
odluke (decisions) obavezuju subjekte na koje se konkretno odnose, dakle ne
djeluju erga omnes. Mogu se odnositi i na pojedinana pravna ili fizika lica, a ne
samo na drave;
preporuke i miljenja (reccomendations and opinions) iznose stav institucija
EU po odreenim pitanjima. Nisu obavezujui akti.
Faza razvoja sistema upravljanja otpadom u pojedinim zemljama lanicama Evropske unije odreuje
se u zavisnosti od implementacije EU direktiva vezanih za otpad. Direktive o otpadu Evropske
unije predstavljalju tano definisani okvir organizovanja i regulisanja sistema upravljanja otpadom
u zemljama lanicama, ali istovremeno slue kao preporuke za prilagoavanje zakonodavstva
zemljama koje su u procesu pridruivanja.
Direktive EU za sistem upravljanja otpadom organizovane su u etiri okvirne grupe direktiva,
u zavisnosti od toga da li propisuju: (1) okvir upravljanja otpadom, (2) posebne tokove otpada,
(3) objekte za obradu i odlaganje otpada ili (4) izvjetavanje zemalja lanica u vezi sa sistemom
upravljanja otpadom (grafik).
59
Slika 5.1.: Zakonodavstvo EU o otpadu Tipovi zakonodavstava, lini prikaz; EU Commision 2012
1.Direktiva 2008/98/EC o otpadu Waste Framework Directive55

EU Direktiva o otpadu evropskog parlamenta predstavlja osnovni pravni okvir za upravljanje
otpadom u Evropskoj uniji. Stupanjem na snagu ove direktive u decembru 2008. godine zamijenjene
su i dopunjene postojee direktive: Direktiva o otpadu (Directive on Waste 2006/12/EC), Direktiva
o opasnom otpadu (hazardous waste Directive 91/689/EEC) i Direktiva o otpadnim uljima (Waste
Oils Directive 75/439/EEC). Direktiva predstavlja osnovne koncepte i definicije u vezi s upravljanjem
otpadom i uspostavlja glavne principe koji predstavljaju obavezu da upravljanje otpadom ne smije
55 EU Commision: Directive 2008/98/EC.

60
da ima negativni uticaj na ivotnu sredinu i zdravlje ljudi, zatim potovanje principa hijerarhije
u skladu sa principom zagaiva plaa, i uslov da trokove deponovanja otpada moraju da
snose vlasnik otpada, prethodni vlasnik otpada ili proizvoa proizvoda od koga je otpad nastao.
Ovom direktivom se uvodi odgovornost zagaivaa i proirena odgovornost proizvoaa u zatiti
ivotne sredine, tj. dopunjuje se hijerarhija otpada na pet koraka, gdje je prevencija najbolji izbor,
nakon ega slijedi ponovno koritenje, recikliranje i ostali oblici iskoritavanja i, kao posljednja
mogunost, odlaganje otpada na deponiju.
Direktiva se fokusira na prevenciju nastajanja otpada i postavlja nove ciljeve koji e pomoi EU
u stvaranju drutva koje reciklira. Osnovni ciljevi direktive jesu (1) stvaranje drutva u kojem
je recikliranje prioritet European Recycling Society, (2) razdvajanje ekonomskog rasta od
rasta koliina otpada, (3) smanjivanje koliina otpada i poveanje kvota recikliranog otpada, (4)
stvaranje modernog sistema upravljanja otpadom u itavoj Evropskoj uniji i (5) pojednostavljivanje
i pojanjavanje relevantnog zakonodavstva. Direktiva je takoe donijela modernizirani pristup
kroz razmatranje otpada kao dragocjenog resursa, favorizujui poboljanu efikasnost resursa.
Kvalitativno i kvantitativno smanjivanje otpada (waste prevention) i poveanje postotaka
recikliranog i obnovljenog otpada treba postii implementiranjem mjera u procesu razvoja
proizvoda, proizvodnje, distribucije i adekvatnog ponaanja potroaa na kraju ivotnog ciklusa
proizvoda56. Postavljani ciljevi za reciklau i iskorienje jesu: 50% od ukupne koliine sakupljenog
komunalnog otpada i do 70% ostalog neopasnog otpada do 2020.
Od zemalja lanica se zahtijeva da ustanove integralnu i adekvatnu mreu postrojenja za odlaganje,
uzimajui u obzir najbolje raspoloive tehnologije koje ne ukljuuju prevelike trokove u skladu
sa specifinim ciljevima, kao to je princip blizine i samodovoljnosti u odlaganju otpada. Zemlje
lanice treba da prilagode planove za upravljanje koji pokrivaju posebno vrste, koliine i porijeklo
otpada koji treba tretirati ili odloiti, opte tehnike zahtjeve, sve specijalne aranmane koji se
odnose na sve specifine otpade, i odgovarajue lokacije i postrojenja za odlaganje.
2.Direktiva 99/31/EC o deponovanju otpada 57
Direktiva 1999/31/EC o deponijama otpada, iz 1999. godine, predstavlja jednu od najznaajnih
prekretnica u sistemu upravljanja otpadom u EU. Glavna karakteristika direktive jeste da ona
definie tehnike zahtjeve za deponije i otpad koji e se deponovati. Ovom direktivom regulisano
je odlaganje otpada tako to se zahtijeva da sav otpad bude tretiran prije deponovanja, tj.
zabranjuje se deponovanje netretiranog otpada. Pored toga, Direktivom se zabranjuje na teritoriji
EU deponovanje pojedinih vrsta otpada:
(1)biorazgradivi otpad predvieno je smanjenje koliine biorazgradivog otpada koji
e se deponovati u 2002. godini na 75% od ukupne koliine biorazgradivog otpada
nastalog u 1993, i dalje smanjenje na 50% do 2005, odnosno na 25% do 2010. godine;
(2)teni otpad
(3)inertni otpad
(4)eksplozivni otpad
56 ivotni ciklus otpada je faza ivotnog ciklusa proizvoda koja poinje kada se proizvod baci u smee, a zavrava se kada se
otpadni materijal razgradi, reciklira u nove proizvode ili trajno deponuje kao konaan otpad.
61
(5)infektivni medicinski otpad

(6)stare gume
Glavni cilj ove direktive je da se uvoenjem strogih tehnikih zahtjeva smanje negativni efekti
odlaganja otpada na ivotnu sredinu, naroito na zemljite, podzemne i povrinske vode, kao i
negativni efekti na zdravlje stanovnitva. Ovom direktivom o deponovanju otpada uvodi se
takoe klasifikacija deponija, prema vrsti otpada za koju su namijenjene, na deponije za opasan,
neopasan i inertan otpad.
3.Direktiva 2000/76/EC o spaljivanju otpada58
Stupanjem na snagu Direktive 2000/78/EC o spaljivanju otpada u decembru 2000. godine
zamijenjene su postojee direktive, Direktiva o spaljivanju opasnog otpada (Direktiva 94/67/EC) i
Direktiva o spaljivanju komunalnog otpada (Direktive 89/369/EEC and 89/429/EEC). Cilj Direktive
je da se sprijei ili smanji zagaenje ivotne sredine prouzrokovano spaljivanjem otpada. Ovom
direktivom se propisuje primjena propisanih uslova koji se odnose na projektovanje i funkcionisanje
postrojenja za spaljivanje, kao i propisanih vrijednosti emisija. Tako ova direktiva uvodi definisane
vrijednosti (takozvane pragove) za isputanje emisija u vazduh ili vodu, kao to su praina, azotni
oksid (Nox), sumpor dioksid (SO2), vodonik hlorid (HCI), vodonik fluorid (HF), teki metali, dioksini
i flurani iz postrojenja za spaljivanje otpada.
4.Regulativa 1013/2006/EC o nadzoru i kontroli kretanja otpada
Regulativom o nadzoru i kretanju otpada uspostavljen je sistem kontrole kretanja otpada unutar
Evropske unije. Ona definie odvojene reime kretanja otpada, kada se otpad uvozi ili izvozi iz EU
ili kada je EU tranzitno podruije. Takoe, Regulativom i njenim aneksima utveni su zahtjevi za
kretanje otpada zavisno od odredita gdje je otpad namijenjen, odnosno da li je krajnja destinacija
deponovanje ili obrada i recikliranje otpada. Cilj ove regulative jeste da pojednostavi, ojaa i uvede
kontrolu u kretanju otpada.
5.Direktiva 94/62/EC o ambalai i ambalanom otpadu59
Direktiva ima za cilj da harmonizuje nacionalne mjere za upravljanje ambalanim otpadom, zatim
da minimizira uticaje ambalae i ambalanog otpada na ivotnu sredinu i da izbjegne trgovinske
barijere u EU koje mogu da sprijee konkurenciju. Ova direktiva se odnosi na sve vrste ambalae i
ambalanog otpada, bilo da je otpad generisan od industrije, trgovine, domainstava..., bez obzira
na materijal od kojeg se sastoji. Direktiva:
(1)propisuje mjere usmjerene, prije svega, na spreavanje proizvodnje ambalanog
otpada, a osim toga, na poveanje ponovnog iskoritenja i reciklae takvog otpada.
(2)propisuje da se vri prerada/reciklaa i energetsko spaljivanje, kao i organska reciklaa
i odlaganje;
(3)propisuje da se ustanovi sistem garancija za povrat upotrijebljene ambalae i/ili
ambalanog papira.

62
(4)Direktiva zahtijeva od zemalja lanica da uspostave sisteme za vraanje, prikupljanje

i korienje ambalae. Uspostavljeni nacionalni sistemi moraju da omogue svakoj
zemlji da ispuni zacrtane ciljeve od 5065% iskorienja cjelokupne mase otpada od
ambalae.
(5)Direktivom se ustanovljava minimalni stepen reciklae za ambalau od 15%.
6.Direktiva 2006/66/EC o baterijama i akumulatorima koji sadre opasne supstance
Izglasavanje Direktive 2006/66/EC o baterijama i akumulatorima koji sadre opasne supstance
je rezultat napora EU da smanji zagaenja tekim metalima koji se koriste u proizvodnji baterija
i akumulatora. Direktiva ukida i zamjenjuje postojee zakonodavstvo o baterijama, i to Direktivu
91/157/EEC o baterijama i akumulatorima koji sadre opasne sustance, te dvije direktive o
prilagoavanju tehnikog procesa Direktivu 93/86/EEC i Direktivu 98/101/EC. Ona ima za cilj
smanjenje negativnih uticaja baterija i akumulatora na ivotnu sredinu i usklaivanje uslova za
nesmetano funkcioniranje trita EU. Direktivom se izriito nalae iskoritenje i kontrolisano
odlaganje utroenih baterija i akumulatora koji sadre odreene koliine ive, kadmijuma i olova,
te propisuje da se uvedu mjere za kontrolu odlaganja potroenih baterija i akumulatora koji sadre
opasne supstance i da se uvedu zabrane plasiranja na trite odreenih vrsta baterija i akumulatora.
Direktiva se odnosi na sve baterije i akumulatore bez obzira na njihov oblik, zapreminu, teinu,
materijal od kojeg su proizvedene, kao i njihovu upotrebu. Izuzetak je oprema povezana sa
bezbjednosnom zatitom lanica EU (oruje, municija, ratni materijal) i oprema dizajnirana za
koritenje u svemiru.
7.Direktiva 2000/53/EC o istroenim vozilima60
Direktiva 2000/53/EC o istroenim vozilima definie nain postupanja s vozilima kojima je proao
vijek trajanja, te definie gornje starosne granice vozila. Ona propisuje mjere koje imaju za cilj
prvenstveno prevenciju nastajanja otpada iz vozila, a zatim njihovu ponovnu upotrebu, recikliranje
ili drugi oblik oporavka starih i istroenih vozila kako bi se smanjile koliine deponovanog otpada.
Direktivom se obuhvataju sva vozila kao i njihove komponente, te se nalae da se:
(1)uspostavi sistem voenja podataka o nabavkama novih vozila i broju, vrsti postojeih
vozila i da se uspostavi sistem sakupljanja vozila koja su predviena za otpis, kao i
dijelova vozila koji se zamjenjuju, a prema vrsti materijala od kojih su ti dijelovi izraeni,
(2)obezbijedi sistem za razgradnju vozila u cilju sakupljanja reciklabilnih materijala, ili ako
to nije mogue, obezbijedi sistem za odnoenje i pravilno uklanjanje ove vrste otpada,
(3)po uspostavljanju trita sekundarnih sirovina obezbijedi sluba koja bi vrila njihovu
prodaju,
(4)obezbijedi da rukovanje dijelovima vozila koji spadaju u grupu opasnog otpada bude u
skladu sa domaim i inostranim propisima vezanim za upravljanje opasnim otpadom,
(5)da se podaci o sakupljenim vozilima, reciklabilnim materijalima i opasnom otpadu iz tih
vozila redovno dostavljaju nadlenim institucijama,
(6)da se razvije program edukacije zaposlenih.
63
8.Direktiva 2012/19/EU o otpadu od elektronske i elektronine opreme 61

Direktiva 2012/19/EU o otpadu od elektronine i elektronske opreme(EEO) zamjenjuje i nadopunjuje
postojeu Direktivu 2000/96/EC. Svrha ove direktive je da unaprijedi ponovno koritenje, reciklau
i druge oblike iskoritavanja elektronskog i elektronikog otpada u cilju smanjivanja koliina
ovog otpada i poboljanja performansi ivotne sredine. U odnosu na izmijenjenu direktivu, ona
podie ciljeve za prikupljanje ovog otpada na 85% od ukupno generisanog otpada, to bi trebalo
obezbijediti oko 10 miliona tona (20 kg po glavi stanaovnika) odvojeno prikupljenog otpada
do 2019. godine. Do sadanje kvote su bila 4 kg po stanovniku ili 2 miliona tona. Pored toga,
nova direktiva daje lanicama EU efektivnije alate za borbu protiv ilegalnog izvoza elektrinog i
elektroninog otpada. Trenutno ilegalni izvoz ovog otpada predstavlja ozbiljan problem unutar
EU. Novom direktivom se primoravaju izvoznici da testiraju i obezbijede dokumente o prirodi
njihovih poiljki kada postoji rizik da poiljka postane otpad. Dalje poboljanje Direktive je
harmonizacija nacionalnih registracija i izvjetavanja definisanih Direktivom. Direktiva se odnosi
na sljedee kategorije elektrinih i elektronskih ureaja: veliki i mali kuni ureaji, raunarska i
telekomunikacijska oprema, potroaka oprema i fononaponski paneli, oprema za osvjetljenje i
fluorescentne lampe, elektrini i elektroniki alati, igrake i sportska oprema, medicinska oprema,
instrumenti za monitoring i kontrolu i automatski rasprivai. Direktivom se obavezuju zemlje
lanice da prilagode potrebne mjere za smanjivanje deponovanja EE-otpada u obliku nesortiranog
komunalnog otpada, zatim da obezbijede pravilan tretman sveg prikupljenog otpada, te da
dostignu visok nivo odvojenog prikupljanja ovog otpada. Za (EEO) otpad iz domainstava direktiva
zahtijeva da se (1) uspostave sistemi za sakupljanje odnosno da distributeri i imaoci elektrine i
elektronske opreme treba da preuzmu ovakvu opremu od domainstava bez traenja naknade,
(2) kada dostavljalju novi proizvod distributeri su odgovorni za osiguravanje da proizvod moe
biti vraen distributeru bez naplaivanja usluge, (3) distributeri su duni da osiguraju prostor za
sakupljanje i skladitenje EEO.
61 EU Commision: Directive 2012/19/EU.

64
6.VRSTE, KOLIINE I SASTAV OTPADA
Uspjeno upravljanje otpadom na lokalnom, regionalnom, dravnom ili globalnom nivou zahtijeva
pouzdane i precizne statistike podatke o vrstama otpada, koliinama proizvedenog prikupljenog
tretiranog odloenog otpada i njihovim svojstvima koja odreuju njihov uticaj na ivotnu
sredinu. Pored toga, utvrivanje vrsta, koliina i sastava otpada kao i njihova fizika, hemijska i
bioloka svojstva su osnova planiranja svih stratekih dokumenata vezanih za sistem upravljanja
otpadom. Ovi podaci ine vrstu osnovu za razliite mjere unapeenja u svim sektorima sistema,
kao na primjer za:
(1)prikupljanje otpada (potreban broj vozila, kontejnera, planiranje putanja prikupljanja
itd.)
(2)planiranje postrojenja za tretman otpada (sortirnice otpada, reciklaa otpada,
spalionice)
(3)planiranje postrojenja za deponovanje otpada
(4)ekonomsku evaluaciju (nain naplaivanja komunalnih usluga)
(5)ekoloke ocjene (uticaj na ivotnu sredinu)
(6)pregled efikasnosti (udio sekundarnih sirovina u mijeanom otpadu)
(7)interpretaciju agregata ili sastava elemenata (veliina zrna, sadraj vode, kalorina
vrijednost)
(8)ocjenjivanje prema referentnim vrijednostima (Benchmarking) u upravljanju otpadom
Takoe, bitno je naglasiti veoma veliki znaaj tanosti podataka, jer to su precizniji podaci, to se
tanije mogu planirati i implementirati strategije i planovi za upravljanje otpadom. Nedostatak
pouzdanih (dugoronih i kratkoronih) kvalitativnih i kvantitativnih podataka predstavlja ozbiljnu
prepreku za uspostavljanje prioriteta za razvoj ekoloki sigurnog i ekonomski isplativog sistema
upravljanja otpadom. Naalost, dostupnost podataka je veoma ograniena, posebno u vezi s
dugoronim prognozama vezanim za pojedine tokove otpada. Za razvijene zemlje (pojedine
zemlje EU, USA, Kanada i Japan) podaci o otpadu ne predstavljalju veliki problem, budui da se
oni, to je zakonom definisano, redovno prikupljaju i objavljuju od strane statistikih agencija.
Pored statistikih izvjetaja, konstantno se objavljuju dugorone i kratkorone studije vezane za
6.Vrste, koliine i sastav otpada
65
sistem upravljanja otpadom koje daju uvid u koliine, sastav i vrste otpada. Meutim, problem
sa dostupnou podataka se javlja kod nerazvijenih zemalja i zemalja u razvoju, gdje u mnogim
sluajevima podaci ne postoje. Vrsta, porijeklo i koliine proizvedenog otpada u ovim zemljama
posebno zavise od niza parametara kao to su ekonomska razvijenost, od socijalne, etnike,
religiozne ili kulturoloke strukture stanovnitva, otvorenosti trita, povrine, godinjeg doba itd.
Osim problema s dostupnou podataka, javlja se problem neusklaenosti pojmova i definicija,
kao i jedinstvene klasifikacije i organizacije statistikog prikupljanja podataka od zemlje do zemlje.
Napori zakonodavnih tijela Evropske komisije u usklaivanju podataka u protekle dvije decenije
rezultirali su donoenjem nekoliko odluka usmjerenih na poboljanje statistika o otpadu, kvalitetu
statistikih podataka i harmonisanosti definicija i pojmova u sistemu upravljanja otpadom.
Najznaajnije odluke koje treba pomenti jesu:
(1)uspostavljanje harmonizovane liste otpada62;
(2)donoenje odluka o izvjetavanju o otpadu unutar Evropske unije koje se tiu baza
podataka, formata i upitnika za obaveze izvjetavanja drava lanica na sprovoenju
odreenih direktiva koje se odnose na ivotnu sredinu i upravljanje otpadom63, kao i
Direktive o izvjetavanju o opasnom otpadu64;
(3)donoenje odluke o kretanju otpada65 (izmijenjena i dopunjena Direktivom66
1013/2006/EC); o deponovanju otpada67; o posebnim tokovima otpada (npr.Direktiva
94/62/EC o ambalai i ambalanom otpadu)
(4)donoenje uredbe Evropskog parlamenta i Komisije o statistici otpada68
Znaajan napredak u mjerenju, predstavljanju i tumaenju podataka o otpadu predstavlja agencija
za statistiku Evropske unije EUROSTAT69, koja je odgovorna za prikupljanje i publiciranje svih
relevantnih statistikih podataka na nivou EU.
6.1.Vrste otpada
Pojam otpada definisan je u Zakonu o upravljanju otpadom RS i predstavlja svaki predmet odreen
kategorijama otpada propisanim provedbenim propisom Zakona koje vlasnik odbacuje, namjerava
ili mora odbaciti. Otpad se moe na razliite naine klasifikovati: (1) prema mjestu nastanka
(komunalni, industrijski i posebna kategorija u koju spadaju one vrste otpada ije upravljanje je
propisano posebnim pravilnicima i propisima) i prema osobinama (opasni, neopasni i inertni).
Prema Listi otpada70, otpad se u Republici Srpskoj svrstava u dvadeset grupa prema osobinama
62 EU Commision: Decision 2000/532/EC i 2001/118/EC
63 EU Commision: Direktive 91/692/EEC, 94/741/EC, 97/622/EC
64 EU Commision: Direktive 96/302/EC i 98/184/EC
65 EU Commision: Direktive 1999/412/EC
68 EU Commision: Regulation 2150/2002
69 http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home/
70 RZS, 2007

66
i djelatnosti iz koje potie. Grupe otpada i pojedinani naziv otpada oznaeni su estocifrenim
brojevima, gdje prve dvije cifre oznaavaju djelatnost iz koje potie otpad, druge dvije oznaavaju
proces u kome je otpad nastao a zadnje dvije cifre oznaavaju dio procesa iz koga otpad potie.
Pored toga, opasni otpad u Katalogu otpada ima oznaku zvjezdice (*). Za potrebe upravlanja
otpadom, proizvoa otpada je duan da klasifikuje otpad prema Listi otpada.
Tabela 6.1.: Klasifikacija otpada prema djelatnostima iz kojih otpad potie; Lista otpada RS 2007.
Grupa
Djelatnosti iz kojih potie otpad
01 00 00
Otpad koji nastaje kod istraivanja i kopanja ruda, iskopavanja i drobljenja kamenja i od fizikog i
hemijskog obraivanja ruda;
02 00 00
Otpad iz poljoprivrede, vrtlarstva, proizvodnje vodenih kultura, umarstva, lova i ribarstva,

pripremanja hrane i prerade;
03 00 00
Otpad od prerade drveta i proizvodnje ploa i namjetaja, celuloze, papira i kartona;
04 00 00
Otpad iz koarske, krznarske i tekstilne industrije;
05 00 00
Otpad od prerade nafte, preiavanja prirodnog gasa i pirolitike obrade ugla;
06 00 00
Otpad iz neorganskih hemijskih procesa;
07 00 00
Otpad iz organskih hemijskih procesa;
08 00 00
Otpad od proizvodnje, formulacija, prodaje i primjene premaza (boje, lakovi i staklasti emajli), lepila,
sredstava za zaptivanje i tamparskih boja;
09 00 00
Otpad iz fotografske industrije;
10 00 00
Otpad iz termikih procesa;
11 00 00
Otpad koji potie od hemijske povrinske obrade i zatite metala; hidrometalurgija obojenih metala;
12 00 00
Otpad od oblikovanja i povrinske fiziko-hemijske obrade metala i plastike;
13 00 00
Otpadna tena goriva i ula (osim jestivog ula i otpada iz grupa 05, 12 i 19);
14 00 00
Otpad od organskih materija koje se koriste kao rastvarai (osim 07 00 00 i 08 00 00);
15 00 00
Otpadna ambalaa; apsorbensi, materijali za brisanje i upijanje, filterski materijali i zatitna odjea
koja nije specifikovana na drugi nain;
16 00 00
Otpad koji nije nigdje drugo specifikovan u katalogu;
17 00 00
Graevinski otpad i otpad od ruenja objekata (ukluujui otpad od izgradnje puteva i otpad od
iskopavanja oneienog tla);
18 00 00
Otpad koji nastaje kod zatite zdravla ludi i ivotinja i/ili srodnih istraivanja (iskluujui otpad iz
domainstava i restorana koji ne potie iz neposredne zdravstvene zatite);
19 00 00
Otpad iz postrojenja za upravlanje otpadom, postrojenja za preiavanje gradskih otpadnih voda i

pripremu vode za pie i industrijsku upotrebu;
20 00 00
Komunalni otpad i slian otpad iz industrije, trgovine i zanatskih pogona, ukluujui odvojeno
prikuplene frakcije.
67
Svaka grupa se dalje klasifikuje na podgrupe, gdje se na primjer grupa 20 Komunalni otpad i
slian otpad iz industrije, trgovine i zanatskih pogona, ukluujui odvojeno prikuplene frakcije
dijeli dalje na:
Tabela 6.2.: Podgrupe komunalnog otpada, Lista otpada 2007.

Grupa
20 01
Djelatnost iz kojih potie otpad

odvojeno sakupleni sastojci (osim 15 01 Otpadna ambalaa)
20 01 01
papir i karton
20 01 02
staklo
20 01 08
biorazgradivi otpad iz kuhinja i kantina
20 01 10
odjea
20 01 11
tekstil
20 01 13*
rastvarai
20 01 14*
kiseline
20 01 15*
baze
20 01 17*
fotografske hemikalije
20 01 19*
pesticidi
20 01 21*
fluorescentne cijevi i ostali otpad koji sadri ivu
20 01 23*
odbaena oprema koja sadri fluoro-hlorouglenike
20 01 25
jestiva ula i masti
20 01 26*
ula i masti koji nisu navedeni pod 20 01 25
20 01 27*
boje, mastila, lepila i smole koje sadre opasne materije
20 01 28
boje, mastila, ljepila i smole koje nisu navedene pod 20 01 27
20 01 29*
sredstva za pranje koja sadre opasne materije
20 01 30
sredstva za pranje koja nisu navedena pod 20 01 29
20 01 31*
citotoksici i citostatici
20 01 32
lijekovi koji nisu navedeni pod 20 01 31
20 01 33*
baterije i akumulatori obuhvaeni pod 16 06 01, 16 06 02 ili 16 06 03 i nesortirane baterije i

akumulatori koji sadre ove baterije
20 01 34
baterije i akumulatori koji nisu navedeni pod 20 01 33
20 01 35*
odbaena elektrina i elektronska oprema koja nije navedena pod 20 01 21 i 20 01 23 koja sadri
opasne komponente
20 01 36
odbaena elektrina i elektronska oprema koja nije navedena pod 20 01 21 i 20 01 23
20 01 37*
drvo koje sadri opasne materije
20 01 38
drvo koje nije navedeno pod 20 01 37
20 01 39
plastika
20 01 40
metali
20 01 41
otpad od ienja dimnjaka
20 01 99
ostale frakcije/sastojci koji nisu specifikovani na drugi nain

68
20 02
otpad iz vrtova i parkova (ukluujui otpad sa grobla)
20 02 01
biorazgradivi otpad
20 02 02
zemla i kamenje
20 02 03
ostali otpad koji nije biorazgradiv
20 03
ostali komunalni otpad
20 03 01
mijeani komunalni otpad
20 03 02
otpad sa pijaca
20 03 03
ostaci od ienja ulica
20 03 04
mulevi iz septikih jama
20 03 06
otpad nastao ienjem kanalizacije
20 03 07
krupni otpad
20 03 99
komunalni otpad koji nije specifikovan na drugi nain
6.1.1.Komunalni otpad
Komunalni otpad prema definiciji datoj u Zakonu o upravljanju otpadom u RS71 predstavlja otpad iz
domainstava, otpad koji nastaje ienjem javnih povrina i otpad koji je po svojstvima i sastavu
slian otpadu iz domainstava, a koji nastaje u privredi, ustanovama i uslunim delatnostima. Kako
ova vrsta otpada nastaje najvie tokom svakodnevnih aktivnosti, rjeavanje odnosno postupanje
s komunalnim otpadom jedan je od najveih problema jedinica lokalne samouprave. Usljed
industrijskog rasta i rastue potronje biljei se stalni porast koliine nastalog otpada. Djelovanje
otpada moe uzrokovati emisije u vode, vazduh i tlo, koje mogu uticati na zdravlje ljudi i ivotnu
sredinu. Koliki e taj uticaj biti, zavisi od koliine i svojstava otpada, te naina na koji se njime
upravlja, te je zbog toga neophodno pratiti njegove tokove kako bi se na to moglo uticati.
Nastajanje, koliina i sastav komunalnog otpada zavisi od niza faktora, kao to su stepen
industrijskog razvoja, ivotni standard, nain ivota, socijalno okruenje, potronja i drugi parametri
svake pojedinane zajednice (tabela). Iz tog razloga se koliina nastalog otpada moe znaajno
razlikovati meu dravama, a takoe i u okviru jedne drave. Otpad se stvara na svim nivoima,
dravnom i lokalnom, u domainstvima, proizvodnim kapacitetima, organima javne uprave,
trgovinama, obrazovnim institucijama, turistikim organizacijama i subjektima, medicinskim
ustanovama, vojnim institucijama, i dr. Jedan od najvanijih instrumenata za planiranje odrive
i dugorone implementacije sistema upravljanja vrstim otpadom jeste dobra baza podataka
o trenutnoj situaciji u oblasti proizvodnje otpada i njen kvalitet. Koliina proizvedenog otpada
znatno se razlikuje od koliine sakupljenog, tretiranog i deponovanog otpada.
71 Slubeni glasnik RS br. 53/02.
69
Tabela 6.3.: Faktori koji utiu na koliine i sastav komunalnog otpada; CORD-LANDWEHR 2010
Faktori koji utiu na koliine i sastav komunalnog otpada

Pravni okvir
Socioekonomski okvir
ivotni standard
Ponaanje potroaa
Zakon o upravljajnu otpadom
Nivo ekoloke svijesti
Postojanje pravilnika o pojedinim vrstama otpada

(ambalani, elekroniki, organski otpad...)
Obrazovanje
EU smjernice(direktive, odluke)
Veliina domainstva
Sezona
Sistem upravljanja otpadom
Struktura mjesta gdje se vri prikupljanje otpada
Postojanje sistema odvojenog prikupljanja otpada

Frekvencija odvoza otpada
Veliina i vrste kontejnera
Vrsta naseljenog mjesta (ruralna ili urbana)

Broj stanovnika
Nain naplaivanja usluga za zbrinjavanje otpada

Poboljanje javne svijeti graana
Lokalne i regionalne ekonomske razlike,

socijalna struktura i koritenje zemljita
Postojanje alternativnih mjesta za

odlaganje otpada (reciklani centri)
Struktura privrede
Postotak komercijalnog otpada mijeanog

sa komunalnim otpadom
Metodologija prikupljanja podataka
Uticaj godinjeg doba, metoda uzorka, metoda sortiranja, dostupnost
statistikih podataka, klasifikovanje otpada u statistici
Prema Zakonu o upravljanju otpadom i Zakonu o komunalnim djelatnostima, prikupljanje i

tretiranje komunalnog otpada obavlja se shodno posebnom propisu o komunalnim djelatnostima.
Tako su, kao to je ve objanjeno u poglavlju zakonodavstvo (vidi poglavlje 5), za upravljanje
komunalnim otpadom odgovorne jedinice lokalne samouprave koje su dune da organizuju
pruanje komunalnih usluga. Optine su dune da osnuju komunalno preduzee ili angauju drugo
preduzee putem javnih tendera.
Upravljanje komunalnim otpadom iz domainstava u Republici Srpskoj se sastoji od najmanje tri
osnovne faze:
(1)skupljanje na mjestu nastajanja otpada (obino blizu stambenog objekta ili na
zajednikoj lokaciji za vie kontejnera);
(2)transport od podruja sakupljanja otpada do mjesta za tretman / odlaganje vozilima
za sakupljanje;
(3)odlaganje na odlagalitima/deponijama.
70
Uvid u postojee koliine komunalnog otpada i procjena sastava otpada te definisanje toka
komunalnog otpada, od mjesta njegovog nastanka do mjesta konanog zbrinjavanja predstavlja
jedan od najvanijih instrumenata za planiranje odrive i dugorone implementacije sistema
upravljanja vrstim otpadom. S obzirom na dugogodinje zanemarivanje praenja stanja na
podruju upravljanja otpadom kao i poznavanje koliina, sastava i kretanja otpada, tane koliine
komunalnog otpada nisu precizno utvrene i uglavnom se baziraju na procjenama.
U Republici Srpskoj podaci o nainu sakupljanja, korienja i odlaganja komunalnog otpada variraju u
zavisnosti od osposobljenosti kadrovskih kapaciteta u lokalnim zajednicama i njihovim komunalnim
preduzeima i uglavnom su nekonzistentni, nepotpuni, sa razlikama u nainu prikazivanja. Tako
se na primjer podaci o koliinama prikazuju u razliitim mjernim jedinicama (t/dan; m/dan i sl.).
U veini lokalnih samouprava raspoloivi podaci su zastarjeli, ali se i dalje koriste kao pouzdan
indikator pri izradi lokalnih i regionalnih planova upravljanja otpadom. Stoga su kao osnova za
ovu studiju preuzeti dostupni podaci Republikog zavoda za statistiku Republike Srpske, te podaci
iz relevantnih studijskih i planskih dokumenata izraenih u zadnjih par godina. Republiki zavod
za statistiku Republike Srpske objavljuje svake godine Statistiki godinjak, u kome se u poglavlju
ivotna sredina publikuju podaci vezani za prikupljeni i odloeni otpad u Republici Srpskoj.
Podaci o komunalnom otpadu objavljenji od strane ove institucije dobijeni su na osnovu redovnih
godinjih izvjetaja o prikuplenom i odloenom otpadu koje podnose komunalna preduzea koja se
bave prikuplanjem i odvozom otpada, kao i preduzea koja upravlaju deponijama i odlagalitima
otpada. Izvjetaji se zasnivaju na dokumentaciji i evidenciji, a tamo gdje to nije mogue, na procjeni.
U skladu sa preporukama i standardima evropske Regulative o statistici otpada (WStatR) broj
2150/2002, podaci o nastalom otpadu prikuplaju se i predstavlaju po ekonomskim djelatnostima
(agregiranim tamo gdje postoji potreba) i vrsti otpada. Opasni i neopasni otpad klasifikovan je
prema iframa Evropskog statistikog kataloga otpada (EWC-Stat)72.
Prema podacima Republikog zavoda za statistiku73, koliina proizvedenog komunalnog otpada u
Republici Srpskoj iznosila je 381 185 t, to je za 2,9% manje u odnosu na prethodu godinu, kada
je ukupno proizvedeno 392 891 t. U istoj godini javna preduzea prikupila su 67,6% proizvedenog
otpada ili 257 716 t. Takoe se moe primijetiti da se u 2011. godini na evidentirana optinska
i regionalna odlagalita deponovalo 303 679 t. Podaci dati u ovom Saoptenju dobijeni su na
osnovu Godinjeg izvjetaja o prikupljenom otpadu (KOM-6P) i Godinjeg izvjetaja o odloenom
otpadu (KOM-6aD). Ukupna koliina proizvedenog otpada se odreuje prema procjeni na osnovu
podataka o ukupnoj koliini prikupljenog otpada, procenta stanovnitva obuhvaenog javnim
odvozom i procjene stanovnika u izvjetajnoj godini. Takoe je primijetno smanjenje koliina
proizvedenog otpada za 17,2% od 2008. do 2011. godine, dok se kretanja koliina prikupljenog
i odoloenog otpada znatnije ne mijenjaju. U periodu poslije 2006. i 2007. godine primijetno je
smanjenje koliina prikupljenog i odloenog otpada, pa tako imamo smanjenje prikupljenih koliina
komunalnog otpada sa 323 448 t u 2007. godini, na 265 850 t u narednoj godini (17,8% manje u
odnosu na 2007) ili otpad odloen na evidentirana odlagalita u 2007. godini iznosio je 335 425 t,
dok se u 2008. godini ukupno deponovalo 304 046 t (9,4% manje).
72 RZS, 2011.
73 RZS, 2012.
71
Slika 6.1.: Proizvedeni, prikupljeni i odloeni otpad u Republici Srpskoj 20062011; RZS
Prosjena koliina komunalnog otpada prema podacima Agencije za statistiku Bosne i Hercegovine74
i Zavoda za statistiku Republike Srpske u cijeloj dravi iznosi 396 kg po glavi stanovnika na godinu
ili 1,08 kg/st./dan u 2010. godini, dok se u Republici Srpskoj proizvede 274 kg/st./god ili 0,75 kg/
st./dan. Kako proizvodnja komunalnog otpada direktno zavisi od ekonomske situacije drutva i
poveava se sa boljim standardom, tako je u EU u 2010. godini proizvedeno 502 kg/st./god ili
1,37 kg 0,75 kg/st./dan. Detaljan uporedni pregled koliina proizvedenog otpada u EU, Bosni i
Hercegovini i Republici Srpskoj prikazan je u tabeli 6.4.
Tabela 6.4.: Pregled proizvedenog komunalnog otpada po kg/stan/god u EU, BiH i RS, ASBiH
kg po glavi stanovnika
EU 27
BiH
RS
2003.
2004.
2005.
2006.
2007.
2008.
2009.
2010.
514
232
-
513
250
-
516
257
-
522
250
-
523
360
-
520
356
302
512
389
276
502
396
274
Veoma vaan faktor za projektovanje i planiranje buduih sistema upravljanja komunalnim

otpadom predstavlja poznavanje morfologije otpada. Morfoloki sastav otpada je maseni udio
pojedinih vrsta otpada u karakteristinom uzorku otpada. U Republici Srpskoj ne postoji zakonski
ureeno razdvajanje pojedinih vrsta komunalnog otpada, tako da komunalni otpad predstavlja
u stvari mjeavinu kunog, poslovnog (komercijalnog) otpada, otpada s trnica i otpada lokalnih
74 ASBiH, 2011.

72
industrijskih preduzea. Zbog toga je teko odrediti pravi primjer raznovrsnosti sastava otpada
za svaku optinu u RS, posebno tamo gdje postoje i iroke razlike u nivou ivotnog standarda, i
izmeu raznih zajednica i izmeu urbanih i ruralnih sredina.
U praksi postoji velika raznolikost metologija koje se koriste u cilju odreivanja sastava komunalnog
otpada. Jedan od naina je eksperimentalno na osnovu prosijavanja otpadaka, ili uzimanjem
srednjeg uzorka. Morfoloki sastav se takoe moe procijeniti na osnovu raspoloivih podataka za
gradove sa slinim brojem stanovnika, klimatskim uslovima, vrstom privredne delatnosti, slinim
stepenom standarda stanovnitva i iskustvenih podataka dobijenih od komunalne organizacije
koja prikuplja i distribuira otpad.
U Republici Srpskoj provedeno je nekoliko istraivanja za odreivanje sastava komunalnog otpada.
Za pominjanje su istraivanja Instituta zatite, ekologije i informatike75 sprovedena u septembru
1999. godine u naselju Borik grad Banja Luka, gdje je obuhvaeno 3.643 kilograma otpada.
Rezultati istraivanja dati su na slici 6.2. i prikazuju da se komunalni otpad u urbanom dijelu grada
Banja Luka sastoji od organskog otpada (22,4%), papira i kartona (20,2%), plastike i ambalanog
otpada (7%), tekstila (4,6%), stakla, metala, graevinskog otpada. Takoe, vie od jedne treine
(1.283,4 kg) otpada na otpad sitniji od 60
mm.
Pored sastava komunalnog otpada, u
pomenutoj publikaciji istraena je i srednja
gustina. Srednja gustina je jedan od
osnovnih parametara koji je neophodan
radi prorauna kapaciteta deponija,
utvrivanja veliine i broja kontejnera, tipa
transportnih sredstava itd. Srednja gustina
se odreuje laboratorijskim putem i to na
bazi srednjeg uzorka, a obino se izraava u
t/m3. Vrijednost srednje gustine zavisi od tri
faktora: (1) morfolokog sastava, (2) srednje
gustine pojedinih komponenata i (3) njihove
vlanosti. Gustina ukupnog komunalnog
otpada ovog podruja iznosi obino 0,10,3
t/m i znatno je nia od gustina pojedinanih
komponenata.
Slika 6.2.: Sastav komunalnog otpada u Banjoj

Luci, Septembar 1999; Institut zatite, ekologije i
informatike
Zakljuak ispitivanja jeste da urbani dio grada ima manje vrijednosti gustina vrstog komunalnog
otpada od dijela ruralnih podruja, a opte je prisutna tendencija smanjenja srednjih gustina
zbog sve veeg prisustva lakih frakcija otpada, kao to su papirna i plastina ambalaa. Nakon
uzorkovanja ispitivanog otpada po naprijed navedenoj metodi, dolo se do rezultata srednje
vrijednosti gustine i za produkovani komunalni otpad koji nastaje na podruju grada Banje Luke,
odnosno nasela Borik, ija vrijednost iznosi 0,2 T/m, i koja je uzeta kao referentna vrijednost za
grad Banju Luku.
Vlanost komunalnog otpada zavisi od prisustva pojedinih vrsta otpada zastuplenih u ukupnoj
produkovanoj masi, naroito od osnovnih komponenata kao to su papir, otpaci od hrane, kao i
75 UZRS, 2002.
73
od uslova lokaliteta gdje se one sakuplaju, odnosno uticaja atmosferilija. Istraivanje je pokazalo
da je za podruje grada Banja Luka vlanost otpada razliita i varira od jednog do drugog lokaliteta
sakuplanja, ali se moe usvojiti da se kree u granicama 4060%. U odnosu na godinje doba,
najvii stepen vlanosti se istie u kasnom jesenjem periodu i poetkom zime, to je i razumlivo ako
se uzme u obzir da je veliki dio otpada koji se sakupla izloen atmosferilijama odnosno ukupnim
vremenskim uticajima.
Novije istraivanje o sastavu komunalnog otpada provedeno je od strane JP DEP-OT76 Banja
Luka u okrobru i novembru 2010. godine. Analiza je obuhvatila dostavljeni komunalni otpad od
strane razliitih komunalnih preduzea na regionalnu sanitarnu deponiju u Ramiima Banja Luka.
Rezultati istraivanje prikazani su na sljedeoj slici.
U odnosu na prethodno istraivanje, primijetne su razlike u ambalai i ambalanom otpadu (22,3%
2010. u odnosu na 7% 1999), zatim smanjenje udjela papira i kartona na 10,8%, to se moe
objasniti poveanim udjelom iskoritavanja/recikliranja papira od strane komunalnih preduzea.
Udio organskog otpada je ostao skoro nepromijenjen i on iznosi 34,2%. Takoe se moe primijetiti
nizak udio elektronskog i elektronikog otpada u oglednom istraivanju od samo 0,2%, budui
da u Republici Srpskoj ne postoji uredba za
njegovo regulisanje i da veliki dio kabastog
otpada zavri na deponijama.
Slika 6.3. : Sastav vrstog komunalnog otpada na

sanitarnoj deponiji; DEP-OT 2010.
JP DEP-OT je takoe vrio elementarnu

analizu kompozitnog uzorka vrstog
komunalnog otpada u istom oglednom
periodu na istoj lokaciji u Ramiima. Ukupno
je ispitano pet oglednih uzoraka na nekoliko
parametara (toplotna mo, sadraj vlage,
isparivi ostatak, neisparivi ostatak i pepeo)
i odreen elemenatarni udio. Tako na
primjer toplotna mo uzoraka varira od
9,930 do 12,520 kj/kg (11,004 prosjena
vrijednost); zatim sadraj vlage je od 41 do
47%, prosjek neisparivog ostataka je 33,7%,
dok je prosjena vrijednost isparivog ostatka
20,9%. Detaljan pregled elementarne analize
prikazan je u sljedeoj tabeli.
76 JP DEP-OT je preduzee osnovano radi sanacije postojee deponije i izgradnje regionalne sanitarne deponije u Ramiima
(vidi poglavlje deponije).

74
Tabela 6.5.: Elementarna analiza kompozitnog uzorka(sumarna tabela); DEPOT 2010.
6.1.2.Industrijski otpad
Industrijski ili proizvodni otpad nastaje u proizvodnim procesima u industriji, proizvodnji i drugim
procesima i sastoji se od raznovrsnih stabilnih i nestabilnih elemenata organskog i neorganskog
porijekla. Proizvodnim otpadom ne smatraju se ostaci iz proizvodnog procesa koji se koriste u
proizvodnom procesu istog proizvoaa. Pojedini industrijski otpadi, koji nastaju u procesu
proizvodnje, mogu se ponovo koristiti u istom ili nekom drugom tehnolokom procesu kao
sekundarne sirovine, ukoliko zadovoljavaju odreene tehnike normative neophodne za njihovu
primjenu.
Industrijski otpad po svojim osobinama moe bit opasan i neopasan. Neopasan industrijski otpad
75
je svaki otpadni materijal koji nastaje u jednom industrijskom procesu, a koji po svojim osobinama
ne utie tetno na ivotnu sredinu i zdravlje ljudi, odnosno, ne sadri toksine supstance preko
dozvoljene koncentracije. Zahvaljujui svojoj prirodi, ova vrsta otpada se u cjelini, ili po izdvajanju
pojedinih njegovih komponenti koje se koriste kao sekundarne sirovine, moe ekoloki bezbjedno
odlagati na sanitarna odlagalita komunalnog otpada. S druge strane, opasni otpad je svaki otpad
koji se po svom sastavu ili koncentraciji navodi kao opasan prema Zakonu o upravljanju otpadom77,
te se kao takav mora tretirati u posebnim postrojenjima za obradu opasnog otpada i ne smije se
odlagati na sanitarne deponije komunalnog otpada. Pod opasnim otpadom podrazumijevaju se svi
otpaci u tenom, vrstom i gasovitom stanju, koji nastaju obavljanjem djelatnosti i sadre materije,
odnosno hemijske elemente i njihova jedinjenja koja svojim osobinama i hemijskim reakcijama
ugroavaju ivotnu sredinu, ivot i zdravlje ljudi.
Klasifikacija industrijskog otpada se vri prema podrujima djelatnosti. Detaljan uvid u listu
industrijskog otpada dat je u sljedeoj tabeli:
Tabela 6.6.: Podjela industrijskog otpada prema podrujima klasifikacije djelatnosti; AZBiH, 2011.
Grupa
C
DA
DB
DC
DD
DE
DF
DG
DH
DI
DJ
DK
DL
DM
DN
E
Podjela po podruijima klasifikacije djelatnosti

Vaenje ruda i kamena
Proizvodnja prehrambenih proizvoda, pia i duvana
Proizvodnja tekstila i tekstilnih proizvoda
Proizvodnja koe i proizvoda od koe
Proizvodnja drveta i proizvoda od drveta
Proizvodnja celuloze, papira i proizvoda od papira; Izdavaka i tamparska djelatnost
Proizvodnja koksa, derivata nafte i nuklearnog goriva
Proizvodnja hemikalija, hemijskih proizvoda i umjetnih vlakana
Proizvodnja proizvoda od gume i plastinih masa
Proizvodnja ostalih proizvoda od nemetalnih minerala
Proizvodnja baznih metala i metalnih proizvoda
Proizvodnja maina i ureaja, d. n.
Proizvodnja elektrinih i optikih ureaja
Proizvodnja saobraajnih sredstava
Ostala preraivaka industrija, d. n.
Proizvodnja i snabdijevanje elektrinom energijom, plinom, parom i vodom
Republiki zavod za statistiku Republike Srpske objavljuje u godinjem izvjetaju podatke o

koliini, vrstama i tokovima otpada nastalog u proizvodnim procesima u industriji, zanatstvu i
drugim procesima. Konsolidirani podaci o otpadu iz proizvodnih djelatnosti prikuplaju se
godinjim izvjetajima koje dostavlaju poslovni subjekti iz podruja: rudarstva, preraivake
industrije i proizvodnje i snabdijevanja elektrinom energijom, gasom i vodom tj. podaci o otpadu
iz proizvodnih djelatnosti prikuplaju se od preduzea ija je pretena djelatnost po Klasifikaciji
77 Slubeni glasnik RS br. 53/02.

76
djelatnosti (KD) razvrstana u podruja: vaenje ruda i kamena (C), preraivaka industrija (D) i
proizvodnja i snabdijevanje elektrinom energijom, gasom i vodom (E), a koja imaju deset i vie
zaposlenih. Preduzea iz oblasti 37 (Reciklaa) i 41 (Sakuplanje, preiavanje i distribucija vode)
nisu obuhvaena istraivanjem78.
Ukupna koliina neopasnog industrijskog otpada u Republici Srpskoj u 2010. godini , prema
podacima Republikog zavoda za statistiku iznosi 45.313.708 t. Najvea koliina potie iz podruja
vaenja rude i kamena na nju otpada 97,7% ukupne koliine, dok su najmanje koliine zabiljeene
u podruju proizvodnje i snabdijevanja elekrinom energijom, gasom i vodom od 412 040 t. U
procesima preraivake industrije nastalo je 608 767 t neopasnog industrijskog otpada.
U toku 2010. godine u procesima industrijske proizvodnje nastalo je 508 056 t opasnog otpada,
to zauzima 1,1% ukupne koliine proizvedenog otpada. ak 96,7 % proizvedene koliine opasnog
otpada potie iz proizvodnje i snabdijevanja elektrinom energijom, plinom, parom i vodom. U
podruju vaenja ruda i kamena nastalo je 10 541 t opasnog otpada.
Tabela 6.7.: Industrijski otpad iz proizvodnih djelatnosti u RS 20082010; RZS
Na slici 6.7. prikazan je proizvedeni industrijski otpad od 2008. do 2010. godine u Republici Srpskoj.
U toku 2009. godine proizvedene su najvee koliine otpada, i to 47 977 724 t, to je u odnosu na
2008. godinu poveanje od 3,17%, dok je u 2010. godini smanjena proizvodnja otpada za 4,49%,
na 45 821 764 t.
78 RZS, 2011.
77
Slika 6.8.: Industrijski otpad po proizvodnim djelatnostima; RZS
Prema trenutnoj praksi upravljanja industrijskim otpadom dio neopasnog proizvodnog otpada se
predaje ovlatenim preduzeima na dalje zbrinjavanje reciklaom ili odlaganjem. Sakupljanje i otkup
nekih sekundarnih sirovina djelomino je uspjean u Republici Srpskoj. Postoje specijalizovane
firme koje su nale svoj interes u prikupljanju i prometu otpadnih materija. Najuspjenije je
sakupljanje starog eljeza, obojenih metala i papira. Detaljan pregled preduzea dat je u poglavlju
8 razvrstavanje, reciklaa i tretman otpada. Takoe se komercijalni otpad i otpad od trgovine na
malo uglavnom skuplja i klasifikuje kao komunalni otpad i ne pravi se razlika izmeu volumena
otpada koji proizvode komercijalni objekti i objekti trgovine na malo i otpada koji proizvedu
domainstva.
U Republici Srpskoj ne postoje postrojenja za tretman ili deponovanje opasnog otpada. Znaajne
koliine opasnog otpada se izvoze u druge evropske zemlje na tretman i odlaganje, tj. u Austriju,
Njemaku i Sloveniju. Kako su industrijski pogoni/firme odgovorni za tretman i odlaganje opasnog
otpada, nastalog tokom proizvodnog procesa, oni ga izvoze ili u svojoj reiji ili preko ovlatenih
kompanija koje se bave takvim otpadom. Meutim, u praksi se esto pojavljuje problem
nepropisnog rukovanja industrijskim otpadom.
6.1.3.Medicinski otpad
Pod medicinskim otpadom podrazumijeva se sav otpad nastao u zdravstvenim ustanovama, bez
obzira na njegov sastav, osobine i porijeklo. To je heterogena masa komunalnog, infektivnog,
patolokog i labaratorijskog otpada, ambalae, lijekova, i drugog hemijskog otpada.79 Tako se
medicinski otpad moe podijeliti u dvije grupe otpada (1) komunalni i (2) opasni otpad. Komunalni
otpad sadri: papir i kartonsku ambalau, staklo, ostatke hrane i druge uobiajene otpatke koji
79 JAKI et al., 2001.

78
nastaju u administraciji, kuhinjama i praonicama. Opasni medicinski otpad sadri elemente

hemijske i bioloke opasnosti bilo da su oni u vrstom, tekuem ili gasovitom stanju; ima svojstva
tetnosti, toksinosti, kancerogenosti i infektivnosti i prema osobinama i mjestu nastanka dijeli
se na: patoloki otpad, infektivni otpad, otre predmete, farmaceutski otpad, hemijski otpad,
posude pod pritiskom i radioaktivni otpad. Prema Praviliniku o upravljanju medicinskim otpadom,
medicinski otpad definie se kao otpad koji nastaje u zdravstvenim ustanovama i koji je obuhvaen
jednom od kategorija navedenih u grupi 18 kataloga otpada. U zdravstvene ustanove se ubrajaju
ambulante, domovi zdravlja, apoteke, apotekarske ustanove, bolnice, Institut za zatitu zdravlja
Republike Srpske, specijalizovani zavodi, instituti, klinike, kliniki centri i poliklinike. U Republici
Srpskoj koristi se klasifikacija medicinskog otpada iz poglavlja 18 Liste otpada (tabela), gdje su
vrste opasnog otpada dodatno oznaene zvjezdicom.
Tabela 6.8.: Standardna klasifikacija medicinskog otpada u Listi otpada, Lista otpada SG.RS 39/05
Grupa 18 Otpad koji nastaje kod zatite zdravlja ljudi i ivotina i/ili srodnih istraivana (iskluujui otpad iz domainstava i restorana koji ne potie iz neposredne zdravstvene zatite)
18 01
otpad od njege novoroenadi, dijagnostike, lijeenja ili prevencije bolesti kod ludi
18 01 01
otri predmeti (osim 18 01 03)
18 01 02
dijelovi ludskog tijela i organi, vreice i konzerve krvi (osim 18 01 03)
18 01 03*
ostali otpad ije je sakuplanje i odlaganje podvrgnuto

specijalnim zahtjevima radi prevencije infekcije
18 01 04
otpad ije sakuplanje i odlaganje nije podvrgnuto specijalnim zahtjevima radi prevencije infekcije
(npr. ruble, zavoji od gipsa, postelina, odjea za jednokratnu primjenu, platno, pelene...)
18 01 06*
hemikalije koje se sastoje od opasnih materija ili sadre opasne materije
18 01 07
hemikalije koje nisu navedene pod 18 01 06
18 01 08*
18 01 09
18 01 10*
amalgamski otpad iz stomatoloke zatite
18 02
otpad od istraivanja, dijagnostike, lijeenja ili prevencije bolesti kod ivotinja
18 02 01
otri predmeti (osim 18 02 02)
18 02 02*
ostali otpad ije sakuplanje i odlaganje podlijee specijalnim zahtjevima radi prevencije infekcije
18 02 03
otpad ije sakuplanje i odlaganje ne podlijee specijalnim zahtjevima radi prevencije infekcije
18 02 05*
hemikalije koje se sastoje od opasnih materija ili sadre opasne materije
18 02 06
hemikalije koje nisu navedene pod 18 02 05
18 02 07*
18 02 08
79
Upravljanje medicinskim otpadom, koji po svojim osobinama moe biti opasan i/ili inertan, u Republici Srpskoj je regulisano nizom republikih zakona i podzakonskih akta. Pravna akta koja reguliu ovu oblast u Republici Srpskoj (RS) su:
(1)Zakon o zatiti ivotne sredine (Sl. glasnik RS 53/02),
(2)Zakon o upravljanju otpadom (Sl. glasnik RS 53/02),
(3)Zakon o zdravstvenoj zatiti (Sl. glasnik RS 18/99),
(4)Zakon o lijekovima (Sl. glasnik RS 19/01),
(5)Pravilnik o upravljanju medicinskim otpadom (Sl. glasnik RS 90/06),
(6)Pravilnik o kategorijama otpada, karakteristikama koje ga svrstavaju u opasni otpad,
djelatnostima povrata komponenti i odlaganja otpada (Sl. glasnik RS 39/05),
(7)Pravilnik o kategorijama otpada sa katalogom (Sl. glasnik RS 39/05),
(8)Pravilnik o transportu opasnog otpada (Sl. glasnik RS 86/05),
(9)Pravilnik o vrstama otpada i djelatnostima u oblastima upravljanja otpadom za koje je
potrebna dozvola (Sl. glasnik RS 39/05),
(10)Pravilnik o sadraju plana prilagoavanja za postojea postrojenja i ureaje za
djelatnosti upravljanja otpadom i aktivnostima koje preduzima nadleni organ (Sl.
glasnik RS 39/05) i
(11)Pravilnik o uslovima za rad postrojenja za spaljivanje otpada (Sl. glasnik RS 39/05).
Pravilnik o upravljanju medicinskim otpadom obavezuje zdravstvene objekte da imenuju odgovorno
tijelo koje e preraivati medicinski otpad, izraivati planove zbrinjavanja otpada, vriti razdvajanje
otpada, tretirati infektivni otpad hemikalijama ili toplom sterilizacijom na licu mjestu, te ugovoriti
sa specijaliziranim kompanijama njegov transport do postrojenja za tretman. Implementacija ove
uredbe je jo uvijek u toku, jer postojee prakse za tretman medicinskog otpada zahtijevaju dalje
poboljanje kako bi se na minimum sveli rizici po zdravlje i ivotnu sredinu.
U Bosni i Hercegovini su raene preliminarne procjene koliina medicinskog otpada koji nastaje
u zdravstvenim ustanovama, a prema standardima WHO. Prema tim preliminarnim procjenama
u BiH godinje nastaje izmeu 10 000 i 15 000 tona medicinskog otpada (bez starih zaliha).
Prema njemakom iskustvu medicinski otpad ima, pri ispravnom postupanju u zdravstvenim
ustanovama, sljedeu strukturu: otpad slian komunalnom otpadu 86.8%; potencijalno infektivni
(farmaceutski) otpad 7,3%; radioaktivni otpad 1,4%; ostali opasni otpad (hemijski) 1,2%;
iskoristivi otpad (papir) 3,3%. Novija su istraivanja pokazala da opasni bolniki otpad ini 0,3%
od ukupno nastalog otpada u nekoj drutvenoj zajednici. Procjene koliina opasnog medicinskog
otpada razlikuju se ovisno o klasifikaciji u pojedinoj dravi. Zbog toga postoje velike razlike, pa se
koliine kreu od 3% u Njemakoj do 68% u Velikoj Britaniji80.
U Republikom zavodu za statistiku ne postoje statistiki podaci o nastanku i koliinama
medicinskog otpada ili zastarjelim lijekovima, jer sistem registracije nastalog medicinskog otpada
jo uvijek nije adekvatno razvijen. Meutim, u ukupno 100 zdravstvenih ustanova u Republici
Srpskoj ima oko 4 400 bolnikih kreveta i ostvari se prema Zavodu za statistiku RS ukupno oko 1
80 CEE, 2011.

80
250 000 bolesnikih dana. Na osnovu ovih podataka posredno se mogu dobiti podaci o koliini
medicinskog otpada koji se stvara u ovim zdravstvenim ustanovama. Ako se uzme u obzir da
ukupna godinja proizvodnja otpada iz zdravstvenih ustanova u FBiH iznosi 2,2 kg po osobi (kg/
osobi) ili 5 000 tona godinje (t/g), od ega je oko 50% opasni medicinski otpad81 ili da su procjene
da se trenutno u Srbiji stvara 1,8 kg/krevet medicinskog otpada dnevno82, to je oko prosjeka
za Istonu Evropu, moe se uzeti srednja vrijednost za Republiku Srpsku i izraunati da se u RS
godinje proizvede oko 2 500 t medicinskog otpada. Prema informacijama dobijenim na osnovu
intervjua sa Ministarstvom zdravlja i socijalne zatite, trenutno se u RS po procjenama proizvede
oko 39 tona infektivnog medicinskog otpada na godinjem nivou, i to oko 33 t u bolnikom sektoru
i 23 tone u primarnoj zdravstenoj zatiti.
Tretiranje medicinskog otpada u Republici Srpskoj se vri prema kategorijama:
(1)Farmaceutski se sakuplja i odvozi preko posrednika (Sud-Mull, d. o. o. Tuzla ili Kemis
d. o. o. Doboj) u Austriju;
(2)Patoloki se sahranjuje (zakopava);
(3)Infektivni otpad se sterilie na razne naine, a neke zdravstvene ustanove ga spaljuju u
improvizovanim spalionicama;
(4)Hemijski otpad koji je u tekuem stanju se uglavnom nakon odreene neutralizacije
isputa u kanalizaciju;
(5)Mikrobioloki otpad se sterilizira i odlae na deponije kao komunalni otpad;
(6)Radioaktivni otpad je u ingerenciji Dravne regulatorne agencije za radijacijsku
i nuklearnu sigurnost od 2011. godine, dok se RTG filmovi i razvijai koji imaju
zdravstvene ustanove veinom prodaju firmama koje iz njih izdvajaju srebro.
U Republici Srpskoj ne postoje adekvatne spalionice i trenutno na osnovu koliina proizvedenog
otpada za to ne postoje ni potrebe. Ideja je da se primijeni tehnologija kombinacije zasiene
vodene pare i mikrovalova kojom bi se infektivni medicinski otpad koji je i najopasniji pretvorio
u neopasni, tj. neinfektivni otpad, koji se kao takav dalje klasifikuje kao komunalni i moe se
bezbjedno deponovati na regionalnim sanitarnim deponijama. Veina zdravstvenih ustanova kao
to su bolnice, kliniki centri i domovi zdravlja, poele su s odvajanjem i razvrstavanjem opasnog
medicinskog otpada u samoj ustanovi. Meutim, nakon razvrstavanja se samo mali procenat tog
otpada ispravno zbrinjava. Velike koliine medicinskog otpada, iako su odvojene i razvrstane,
predaju se komunalnim preduzeima i odvoze se na deponije, to predstavlja veliki rizik za
zdravlje svih osoba koje dolaze u kontakt s njim i uopte za ivotnu sredinu83. Postoji nekoliko
zdravstvenih ustanova u Republici Srpskoj koje koriste jednokomorne pei za spaljivanje otpada
na nekontrolirsan nain. Iako su Kliniki centar u Banjoj Luci i opta bolnica Sveti Apostol Luka
u Doboju ostvarili napredak prema sigurnijem tretmanu medicinskog otpada, jo uvijek postoje
rizici za javno zdravlje. Kliniki centar u Banjoj Luci spaljuje visoko infektivni otpad, kao to su
price i patoloki otpad (tj. dijelovi tijela i placente), na klinici pomou jednog starog incineratora
kapaciteta 1.000 kg na dan, na temperaturi od 800 C. Teko da stari kliniki incinerator moe
zadovoljiti savremene standarde i, tavie, stanovnici koji ive u ovom podruju se ale na smrad i
dim iz ovog objekta. Nema procedure za izdavanje dozvola ili nadziranje procesa spaljivanja. Zbog
81 CEE, 2011.
82 ILI et al, 2002.
83 CEE, 2012.
81
toga i usljed nemogunosti mjerenja, nije mogue sa sigurnou utvrditi da li se spaljivanje vri na
nepropisan nain84.
Prema Nacionalom akcionom planu za zatitu okolia85, poseban problem u Bosni i Hercegovini,
a samim tim i u Republici Srpskoj predstavlja zaostali farmaceutski otpad od donacija lijekova za
vrijeme rata iji je rok davno istekao. Koliina ovog otpada iznosila je oko 1.000 t i on se nalazi na
preko 90 lokacija irom BiH. Ovo samo potvuje da je problem upravljanja medicinskim otpadom
zapostavljen i od nadlenih organa marginalizovan, dok javnost nije dovoljno upoznata s ovim
problemom.
Upravljanje medicinskim otpadom u Republici Srpskoj predstavlja jedan od znaajnih problema
u sistemu upravljanja otpadom. U toku posljednje decenije dolo je do pozitivnih pomaka i
unapreenja zakonske regulative vezane za upravljanje otpadom iz zdravstvenih ustanova.
Meutim, iako postoji zakonska regulativa i tano je propisano na koji nain se mora sakupljati,
sortirati i tretirati medicinski otpad, veina zdravstvenih ustanova nije poela s primjenom
propisa. Jedan od razloga za neadekvatao upravljenje medicinskim otpadom jeste i nedostatak
inspekcijskog nadzora zdravstvenih ustanova koje ne primjenjuju nove zakonske propise te
odlau opasan medicinski otpad na komunalne deponije, jer im je to najjeftiniji nain njegovog
zbrinjavanja, a time dovode okolno stanovnitvo u opasnost od raznih oboljenja.
6.2.Dodatak
Upravljanje komunalnim
otpadom u Evropskoj uniji
Komunalni otpad u Evropskoj uniji obuhvata
manje od 10% ukupnog proizvedenog
otpada (Slika 1)186. Meutim, politiki znaaj
i uticaj na komunalni otpad je veoma visok
zbog sloenosti itavog sistema, njegovog
Slika 1: Proizvedeni otpad u EU po vrstama otpada
sakupljanja od proizvoaa otpada i direktne
veze sa potroakom politikom. Statistika
agencija EU EUROSTAT je zaduena sa
sakupljanje i objavljivanje statistikih podataka vezanih za komunalni otpad jo od 1995. godine.
Podaci se koriste za direktno poreenje koliina komunalnog otpada u razliitim zemljama EU,
zatim za prikaz naina tretmana otpada i kao pokazatelj za praenje politike EU o otpadu.
Slika 287 predstavlja proizvedeni komunalani otpad po zemljama Evropske unije, u vajcarskoj,
Norvekoj i zemljama koje su u procesu pridruivanje EU, izraen u kg/st. Da bi se ilustrovao
napredak u ovoj oblasti, prikazane su koliine proizvedene u 1995, 2002. i 2009. godini. Tako se
moe primijetiti da koliine komunalnog otpada u EU variraju od 831 kg/st/god u Danskoj, do
84 UN, 2011.
85 NEAP, 2003.
86 EUROSTAT, 2010
87 EUROSTAT, 2011

82
316 kg/st/god u ekoj Republici. Razlika

direktno pokazuje razliitosti u potroakom
ponaanju i ekonomskoj moi zemlje, ali
takoe zavisi i od organizacije sistema
upravljanja komunalnim otpadom.
Osim razlika u koliina komunalnog otpada,
izmeu zemalja EU postoje razlike i u nainu
tretiranja otpada. Tretiranje otpada se vri
na etiri osnovna naina (1) deponovanjem,
(2) spaljivanjem, (3) recikliranjem i (4)
kompostiranjem. Na slici 388 prikazan je
tretman komunalnog otpada prema nainu
tretmana otpada u 2009. godini.
Tako imamo zemlje kao to je Bugarska,
gdje se 100% komunalnog otpada jo uvijek
deponuje, dok se na primjer u Austriji
ne dozvoljava deponovanje otpada prije
tretiranja i ono u 2009. godini iznosi svega 1%.
Najvee stope reciklae otpada prijavljene su
u Njemakoj (48%, 274 kg/st/god), vedskoj
(36% 171 kg/st/god) i Belgiji (36% 175 kg/
st/god). Kompostiranje komunalnog otpada
predstavlja noviju metodu obrade otpada
u EU koji ne posjeduju sve zemlje lanice.
Tako se u Austriji kompostira 40% ili 235 kg/
st/god komunalnog otpada ili u Holandiji
28% ili 144 kg/st/god. Znaajan udio u
obradi komunalnog otpada zauzima metoda
spaljivanja, gdje se u vajcarskoj spali 50%
ukupne koliine otpada.
Morfoloki sastav komunalnog otpada
takoe varira od zemlje do zemlje u EU.
Na slici 489 prikazan je sastav komunalnog
otpada u austrijskoj pokrajini tajerska,
koja je priblino veliine kao Republika
Srpska. Najvei udio u sastavu komunalnog
otpada ine tokovi otpada koji se prikupljaju
odvojeno od 51,7% ukupne koliine
otpada, i to papir (19,9%), organski otpad
(18,7 %), staklo (6,9%), ambalani otpad
(5,1%) i metalna ambalaa (1,1%). Skoro
jednu treinu komunalnog otpada ini
Slika 2: Koliine komunalnog otpada u EU po glavi

slanovnika
Slika 3: Obrada otpada u EU u 2009. godini
Slika 4: Sastav komunalnog otpada u tajerskoj u

2009. godini
mijeani komunalni otpad (29,1% ).

88 EUROSTAT, 2011
89 L-AWP, 2010
83
7.SAKUPLJANJE I TRANSPORT OTPADA
Sakupljanje i transport otpada predstavlja jednu od najznaajnih karika u sistemu upravljanja

otpadom. Naini prikupljanja otpada variraju od drave do drave, odnosno od regiona do regiona
i mogu biti organizovani od strane dravnih komunalnih preduzea, privatnih preduzea ili javnoprivatnog partnerstva. U okviru ove studije posebno je analizirana oblast sakupljanja i transporta
komunalnog otpada u Republici Sprskoj. Upravljanje komunalnim otpadom u veini zemalja irom
svijeta pa tako i u Republici Srpskoj, sastoji se od tri osnovne faze:
(1)Sakupljanje otpada na mjestu nastanaka
(2)Transport otpada do mjesta odlaganja
(3)Trajno odlaganja otpada
U visoko razvijenim zemljama ovaj sistem je znatno unaprijeen, tako da je u fazi sakupljanja otpada
uveden proces razdvajanja komunalnog otpada, gdje se pojedine vrste otpada kao to su papir,
plastika ambalani otpad, metal, staklo i organski otpad prikupljaju selektivno od domainstava.
Ovakav sistem zahtijeva znatna dodatna finansijska sredstva za postavljanje dodatnog broja
kontejnera i kanti za sakupljanje, poveanje trokova transporta, za velike trokove odravanja
sistema itd. Meutim, s uvoenjem pomenutog procesa dolo je do unapreenja i poboljanja u
kvotama reciklae, to je nadomjestilo uloeni kapital. Danas, sistem razvrstavanje otpada se moe
podijeliti na dvije grupe (1) primarno razvrstavanje, gdje se otpad razvrstava na mjestu nastanka
(npr. u domainstvu) ili (2)sekundarno, gdje se iz ukupne koliine mijeanog komunalnog otpada
izdvajaju materijali koji se mogu dalje koristi za reciklau ili proizvodnju energije.
Pored sistema razdvajanja otpada, u praksi se razlikuju dva metoda sakupljanja otpada:
(1)Holsystem ili metod prikupljanja otpada na mjestu nastanka se odnosi na
prikupljanje otpada direktno od domainstava ili privrednih subjekata organizovanim
sistemom prikupljanja.
(2) Bringsystem proizvoa otpada duan je da proizvedeni otpad samostalno
transportuje do centralnog mjesta sakupljanja, kao to su reciklani centri, reciklana
dvorita, transferne stanice itd.
85
Slika 7.1: Koraci i mjere u procesu sakupljanja odvojenog i mijeanog komunalnog otpada, Izvor: CordLandwehr, 2010.
Sakupljanje komunalnog otpada u Republici Srpskoj nalazi se u nadlenosti jedinica lokalne

samouprave, saglasno odlukama o zbrinjavanju otpada i drugim djelatnostima u kojima je
definisan nivo usluga i nain formiranja cijene usluga. Od ezdest dvije optine koje se nalaze u
entitetu, organizovano zbrinjavanje komunalnog otpada odvija se u pedeset devet (59) optina. U
optinama Istoni Mostar, Kupres i Istoni Drvar se prikupljanje i odvoz otpada ne obavlja redovno,
odnosno po potrebi se kontaktiraju komunalna preduzea iz okolnih optina. Svako domainstvo
uglavnom vodi brigu o svom otpadu tako to transportuje otpad na neureenu lokalnu deponiju
ili vri insiniraciju.
Prikupljanje podataka za analizu sakupljanja i transporta otpada ukljuilo je kvantitativnu i
kvalitativnu metodu, gdje je veina podataka prikupljena pomou anketnog upitnika, dok su
se za dodatne informacije kontaktirala preduzea telefonski ili su obavljeni intervjui u samim
preduzeima. Od ukupnog broja optina prikupljeni su podaci iz 57 optina odnosno 50 preduzea
koja se bave poslovima upravljanja komunalnim otpadom. Procentualni dio udjela povrina optina
od kojih su prikupljeni podaci iznosi 96,12%, ili 95,87% udjela stanovnitva Republike Srpske, te se
moe zakljuiti da se naredna izlaganja odnose na itavu teritoriju Republike Srpske (Tabela 7.1)

86
Tabela 7.1: Pregled dostavljenih anketnih upitnika po regijama9091
Naziv regije
Prijedorska regija
Banjaluka regija
Regija
Mrkonji Grad
Dobojska regija
Bijeljinska regija
Zvornika regija
Sarajevsko-romanijska
regija
Istonohercegovaka
regija
Podaci
dostavljeni
Da
Ne
Ukupno
Da
Ne
Ukupno
Da
Ne
Ukupno
Da
Ne
Ukupno
Da
Ne
Ukupno
Da
Ne
Ukupno
Da
Ne
Ukupno
Da
Ne
Ukupno
Da
Ukupno
Ne
Ukupno
Povrina (km2)
Broj stanovnika90
1.623,1
557,05
2.180,15
4.730,45
/
4.730,45
2.075,54
/
2.075,54
2.862,04
229,3
3.091,34
1.191,57
169,16
1.360,73
2.339,11
/
2.339,11
5.084,98
/
5.084,98
3.753,79
/
3.753,79
23.660,58
(96,12%)
955,51 (3,88 %)
24.616,09
136.916
30.617
167.533
447.347
/
447.347
39.228
/
39.228
232.432
19.769
252.201
140.588
8.599
149.187
142.761
/
142.761
151.883
/
151.883
78.528
/
78.528
1.369.683 (95,87
%)
58.985 (4,13%)
1.428 668
Broj domainstava91
(%)
43.191 (81,73)
9.658 (18,27)
52.849 (100)
141.119 (100)
/
141.119 (100)
12.375 (100)
/
12.375 (100)
73.322 (92,16)
6.236 (7,84)
79.559 (100)
44.350 (94,24)
2.713 (5,76)
47.062 (100)
45.035 (100)
/
45.035 (100)
47.913 (100)
/
47.913 (100)
24.772 (100)
/
24.772 (100)
432.077 (95,87)
18.607 (4,13)
450.684 (100)
90 Procjena prema Republikom zavodu za statistiku Republike Srpske.

91 Anketa o potronji domainstava u BiH, 2004.
87
7.1.Komunalna preduzea
U Republici Srpskoj trenutno poslove sakupljanja i transporta otpada obavljaju pedeset tri
preduzea (detaljan prikaz preduzea dat je u tabeli 7.2). Pojedine optine u kojima se vri
organizovano zbrinjavanje komunalnog optada ne posjeduju preduzea za ovu namjenu nego se
angauju preduzea iz susjednih optina. Tako je, na primjer, u optini Otra Luka prikupljanje
otpada u nadlenosti Komunalnog preduzea Komunalne usluge iz Prijedora, dok je u Krupi
na Uni zadueno KP Komus iz Novog Grada, u Ugljeviku poslove obavlja privatno preduzee
Intermont iz Brkog. Ostale optine u kojima se vri zbrinjavanje komunalnog otpada od strane
zajednikog preduzea jesu Istono Novo Sarajevo, Istona Ilida i Trnovo od strane KP Rad iz
Istonog Novog Sarajeva, zatim u amcu je komunalno preduzee otilo u steaj te poslove obavlja
KP Komunalaciz Modrie koje je osnovalo radnu jedinicu u amcu, kao i u Pelagievu i Donjem
abaru, gdje usluge obavlja privatno preduzee Kosmos d. o. o. iz Obudovca.
Treba napomenuti da u gradovima Banja Luka i Bijeljina posluju privatna preduzea koja obavljaju
poslove zbrinjavanja otpada u prigradskim naseljima, kao i sakupljanje komunalnog otpada
iz privrede. Preduzeima su poslani anketni upitnici i pokuavan je lini kontakt, meutim,
bezuspjeno, tako da ova preduzea nisu analizirana i nisu ukljuena u ovu analizu.
Tabela 7.2: Komunalna preduzea koja vre zbrinjavanje komunalnog otpada u Republici Srpskoj, pregled
po optinama 929394
Optina
Banja Luka
Berkovii
Bijelina
Bilea
Bratunac
Brod
ajnie
elinac
Derventa
Doboj
Donji abar
Foa
Gacko
Povrina92 Broj stanovnika93

km
1.238,91
227.603
249,69
2.705
733,85
109.167
632,33
11.728
293,49
22.133
229,3
19.769
274,6
4.959
361,81
17.026
516,84
41.551
772,09
77.672
46,76
2.657
1.134,58
24.293
735,88
10.064
Prosjean broj
domainstava94
71.799
853
34.438
3.700
6.982
6.236
1.564
5.371
13.108
24.502
838
7.663
3.175
Komunalno preduzee
KP istoa
KP Vodovod
KP Komunalac
KP Komus
KP Gradska istoa
KP Komunalac
KP Vrelo-ajnie
KP istoa i zelenilo
KP Komunalac
KP Progres
Kosmos doo
KP Komunalac
KP Komus
92 Statistiki godinjak Zavod za statistiku Republike Srpske, 2009: u pojedinim optinama koje su podijeljene
meuentitetskom linijom razgranienja koja nije usaglaena na nivou BIH prikazane vrijednosti su pribline. U toku je
uspostava katastra nepokretnosti na podruju svih optina RS, te nakon toga bie mogue prikazati tane povrine svih
optina.
93 RZZS, 2011.
94 Zavod za statistiku BIH, 2004: Procjena je izvrena na osnovu uzorka, gdje se procjenjuje da se u Republici Srpskoj nalazi
450.684 domainstava ili 3,17 lanova po domainstvu

88
Gradika
Han Pijesak
Istona Ilida
Istoni Drvar
Istoni Mostar
Istoni Stari Grad
Istono Novo Sarajevo
Jezero
Kalinovik
Kneevo
Kostajnica
Kotor Varo
Kozarska Dubica
Krupa na Uni
Kupres
Laktai
Ljubinje
Lopare
Milii
Modria
Mrkonji Grad
Nevesinje
Novi Grad
Novo Gorade
Osmaci
Otra Luka
Pale
Pelagievo
Petrovac
Petrovo
Prijedor
Prnjavor
Ribnik
Rogatica
Rudo
amac
ekovii
ipovo
Sokolac
761,74
322,9
27,9
75,3
85,24
69,84
34,69
55,6
681,15
332,9
85,12
564,26
499,01
84,33
47,8
388,37
319,07
292,55
279,13
319,8
677,43
877,08
472,72
119
78,1
204,91
492,8
122,49
154,9
143,9
834,06
629,95
511,1
645
347,63
177,54
237,2
553,41
693,45
59.103
4.585
16.631
35
797
2.935
9.978
1.225
4.479
11.387
7.371
19.875
32.407
1.661
418
41.095
4.042
15.422
9.849
27.375
18.901
18.428
28.956
2.931
4.613
3.147
26.182
5.942
481
11.140
93.991
47.939
8.161
14.262
9.005
21.454
9.609
10.007
16.709
18.644
1.446
5.246
11
251
926
3148
386
1.413
3.592
2.325
6.270
10.223
524
132
12.964
1.275
4.865
3.107
8.636
5.962
5.813
9.134
925
1.455
993
8.259
1.874
152
3.514
29.650
15.123
2.574
4.499
2.841
6.768
3.031
3.157
5.271
KP Gradska istoa
KP Javor
KP Rad
/
/
KP Glog
KP Rad
KP Sinjakovo
KP Gradina
KP istoa i zelenilo
KP Komunalno
KP KP Bobas
KP Komunalac
/
/
KP Komunalac
KP Gradska istoa
KP Ekokom
KP Komunalno
KP Komunlac
KP Park
KP Komus
KP Komus
KP Novo Gorade
KP Rad-Sprea
/
KP Komunalno
Kosmos doo*
KP Uzor
KP Voda
KP Komunalne Usluge
KP Park
KP Ribnik
KP Komrad
KP Usluga
KP Komunalac *
KP Zelenilo i istoa
KP Lisina
KP Romanija Bour
89
Srbac
Srebrenica
Tesli
Trebinje
Trnovo
Uglevik
Viegrad
Vlasenica
Vukosavle
Zvornik
452,51
526,83
837,97
854,5
116,2
165,17
448,14
225,32
94,9
376,14
23.319
21.167
47.945
30.764
2.360
15.999
18.159
19.195
5.295
51.610
7.356
6.677
15.125
9.705
744
5.047
5.728
6.055
1.670
16.281
KP Komunalac
KP Polet
KP Komunalac
KP Komunalno
KP Rad*
Intermont 1 d. o. o.
KP Komunalac
KP istoa
KP istoa
KP Vodovod i kanalizacija
Napomena:
*KP Komunalac Modria; RJ amac
*Kosmos d. o. o. Obudovac opsluuje optine Donji abar, Pelagievo
*Za optine Istono Novo Sarajevo, Istona Ilida i Trnovo nadleno je KP Rad
Istoni Drvar nema organizovanog prikupljanja otpada
Istoni Mostar Komunalno preduzee Komus iz Nevesinja vri odvoz smea po potrebi
Krupa na Uni sakupljanje komunalnog otpada vri KP Komus iz Novog Grada
Kupres nema organizovanog prikupljanja otpada
Otra Luka sakupljanje komunalnog otpada vri KP Komunalne usluge iz Prijedora
Pravni status i organizaciona struktura preduzea su veoma razliiti. Posmatranjem vlasnikog

udjela u preduzeima koja obavljaju usluge zbrinjavanja komunalnog otpada, utvreno je
postojanje tri vrste preduzea:
(1)Komunalna preduzea koja se nalaze u vlasnitvu optina (48)
(2)Komunalna preduzea koja su privatizovana od strane fizikih lica (3)
(3)Privatna preduzea koja obavljaju poslove zbrinjavanja otpada (2)
Najvei broj preduzea koja zbrinjavaju komunalni otpad odnosi se na preduzea koja se nalaze
u veinskom vlasnitvu optina. Trenutno u Republici Srpskoj posluje etrdeset osam ovakvih
preduzea. Prema dostupnim podacima datim na Banjalukoj berzi, sva komunalna preduzea
su u veinskom vlasnitvu optina, sa udjelom kapitala veim od 50 %. Izuzetak se nalazi u KP
istoa iz Banje Luke, gdje udio Grada iznosi 30% kapitala, a ostatak je podijeljen na 306 ostalih
akcionara, od kojih se izdvajaju ZIF VB Fond AD Banja Luka sa 17,98% udjela, Zepter Fond AD
Banja Luka sa 10,1%, Pref AD Banja Luka sa 9,99%, ZIF BLB-Profit AD Banja Luka 7,23%, ZIF
Aktiva Invest Fond AD Banja Luka 6,19 i ZIF BORS Invesment Fond AD Banja Luka sa 5,05%
kapitala. U toku privatizacije tri javna komunalna preduzea su privatizovana od strane fizikih lica
i danas posluju kao akcionarska drutva. To su KP Progres iz Doboja, KP Komunalac iz Modrie,

90
zajedno sa radnom jedinicom u amcu, i KP Petrovo.

Djelatnosti komunalnih preduzea su raznovrsne, mnogobrojne i razlikuju se od preduzea do
preduzea. Primarna djelatnost veine preduzea odnosi se na prikupljanje, transportovanje i
odlaganje komunalnog otpada od domainstava i poslovnih subjekata. Pored pomenute djelatnosti,
identifikovane su sljedee funcije:
(1)distribucija vode za pie;
(2)kanalizacija i odvod otpadnih voda (pranjenje i ienje septikih jama i tankova,
servisiranje hemijskih toaleta);
(3)odravanje higijene grada;
(4)odravanje zelenila;
(5)hortikulturna proizvodnja;
(6)prikupljanje opasnog otpada;
(7)reciklaa (prerada) razvrstanih materijala;
(8) odravanje i popravka motornih vozila;
(9)trgovina na veliko otpadom i ostacima;
(10)ienje ulica i uklanjanje snijega i leda;
(11)pogrebne djelatnosti;
(12)odravanje groblja;
(13)rukovoenje i odravanje zelenih pijaca;
(14)dimnjaarske usluge;
(15)rukovoenje azilima za pse lutalice.
Treba napomenuti da se petnaest komunalnih preduzea bavi primarnim djelatnostima
preiavanja i distribucije vode do potroaa. Ovakva preduzea nalaze se u optinama: Petrovo,
Ribnik, Derventa, Lopare, Zvornik, Han Pijesak, Milii, Osmaci, ehovii, Srebrenica, Rudo, ajnie,
Kalinovik, Novo Gorade i Berkovii. Stoga se moe zakljuiti da sektor upravljanja otpadom nije
ni finansijski (uglavnom se ne prave posebni rauni i stanja za aktivnosti upravljanja otpadom)
ni organizacijski (zaposleni rade za razliite uslune djelatnosti, oprema se koristi za upravljanje
otpadom kao i za druge aktivnosti) odvojen od drugih usluga.
U Republici Srpskoj angaovana su dva privatna preduzea za zbrinjavanje komunalnog otpada,
i to u optinama Ugljevik, Donji abar i Pelagievo. Optina Uglevik je raspisala javni oglas za
pruanje usluga sakuplanja i odvoza komunalnog otpada sa podruja optine Uglevik i nakon
provedene kompletne procedure izabrala najpovolnijeg ponuaa D. O. O. INTERMONT iz
Brkog. Preduzee, pored pruanja komunalnih usluga, obavlja usluge niskogradnje, usluge rada
graevinskim mainama, usluge transporta, te trgovinu ljunkom, pijeskom i tucanikom. Na osnovu
ugovora o zbrinjavanju otpada u optinama Donji abar i Pelagievo, angaovano je privatno
preduzee Komus d. o. o. iz Obudovca. Ovo preduzee, takoe, pored pruanja komunalnih
usluga, posluje i u drugim djelatnostima, gdje se posebno izdvaja prevoz putnika u drumskom
saobraaju.
91
Pored podjele prema vlasnikoj strukturi, moe se izvrti klasifikacija komunalnih preduzea u
odnosu na njihovu veliinu. Tako se pravna lica razvrstavaju u zavisnosti od prosjenog broja
zaposlenih, ukupnog godinjeg prihoda i vrijednosti imovine uvedene na dan sastavljanja. Na
osnovu pomenutih kriterijumima za razvrstavanje iz lana 5. Zakona o raunovodstvu i reviziji
Republike Srpske95 pravnih lica, preduzea se dijele na velika, srednja i mala.
U mala pravna lica razvrstavaju se ona pravna lica koja na dan sastavljanja finansijskih izvjetaja
ispunjavaju najmanje dva od sljedeih kriterijuma:
(1)da im je prosjean broj zaposlenih u godini za koju se podnosi finansijski izvjetaj manji
od 50,
(2)da im prosjena vrijednost poslovne imovine na kraju poslovne godine iznosi manje od
1.000.000 KM i
(3)da im ukupan godinji prihod iznosi manje od 2.000.000 KM.
Pravna lica koja na dan sastavljanja finansijskih izvjetaja ispunjavaju najmanje dva od sljedeih
kriterijuma, razvrstavaju se na srednja preduzea:
(1)da im je prosjean broj zaposlenih u godini za koju se podnosi finansijski izvjetaj od
50 do 250,
(2)da im prosjena vrijednost poslovne imovine na kraju poslovne godine iznosi od
1.000.000 KM do 4.000.000 KM i
(3)da im ukupan godinji prihod iznosi od 2.000.000 KM do 8.000.000 KM.
U velika pravna lica razvrstavaju se pravna lica ije vrijednosti su vee od najveih vrijednosti kod
najmanje dva kriterijuma iz grupe srednjih preduzea, odnosno da imaju vie od 250 zaposlenih
radnika ili da im je prosjena vrijednost imovine vea od 4.000.000 KM ili da im ukupan godinji
prihod iznosi vie od 8.000.000 KM.
Prema dostupnim podacima o broju zaposlenih radnika iz anketnih upitnika i djelimino od
finansijskih izvjetaja preduzea sa Banjaluke berze, izvrena je podjela komunalnih preduzea
prema njihovoj veliini (detaljna analiza zaposlenih obraena je u poglavlju 7.1.1). Analizom je
obuhvaeno etrdeset sedam preduzea. Trenutno u Republici Srpkoj posluju 34 mala komunalna
preduzea koja zapoljavaju manje od 50 radnika ili 71% ukupnog broja analiziranih preduzea,
zatim 13 srednjih preduzea (27%) i jedno veliko preduzee. Komunalno preduzee istoa iz
Banje Luke jedino je klasifikovano kao veliko preduzee, koje primarno obavlja usluge zbrinjavanja
komunalnog otpada. U 2011. godini preduzee je zapoljavalo 268 radnika, imalo poslovne prihode
9.000.872 KM i prosjena vrijednost poslovne imovine mu je iznosila 18.989.602 KM.
7.1.1.Analiza zaposlenih
Analiza zaposlenih u komunalnim preduzeima obuhvatila je etrdeset osam preduzea koja su
dostavila podatke o broju zaposlenih u preduzeu i broju zaposlenih na poslovima prikupljanja
otpada. Analizom nisu ukljuena komunalna preduzea iz optina Kneevo, Brod, Pelagievo,
95 Slubeni glasnik Republike Srpske br. 39/05 i 52/11.

92
Srebrenica i Nevesenje zbog nedostavljanja podataka. Detaljan pregled analize prikazan je u tabeli
7.3. U analiziranim komunalnim preduzeima zaposleno je ukupno 2.137 radnika, od kojih 1.522
ili 71% obavlja poslove upravljanja otpadom. Najvie zaposlenih je u Banjalukoj regiji, koju prate
Dobojska i Prijedorska regija. Identian odnos nalazi se u komparaciji broja radnika na prikupljanju
otpada po regijama.
Ukranjem podataka o broju zaposlenih sa brojem stanovnika u oglednim optinama dolo se
do podataka da u Republici Srpkoj na 1.000 stanovnika otpada 0,57 zaposlenih u komunalnim
preduzeima. Najvei udio radnika nalazimo u Banjalukoj (0,79), Bijeljinskoj (0,76) i Dobojskoj
regiji (0,70), dok su najminimalniji udjeli u Istonohercegovakoj regiji i regiji Mrkonji Grad, sa
0,36 zaposlenih.
Ako se uzme u obzir broj radnika koji obavljaju poslove zbrinjavanja otpada, dolazi se do podatka
da u Republici Srpskoj jedan radnik vri zbrinjavanje otpada od 1.522 stanovnika. Posebno je
izraena optereenost radnika u Bijeljinskoj regiji, gdje na 2.232 stanovnika dolazi jedan zaposleni.
U ostalim regijama udio se kree od 1.734 u Banjalukoj regiji, do 859 u Istonohercegovakoj, to
predstavlja najniu vrijednost.
Tabela 7.3: Pregled broja radnika zaposlenih u komunalnim preduzeima, N=48969798
Broj
radnika
Broj radnika/
1.000 stanovnika
Broj radnika na
prikupljanju otpada
Broj radnika na prikupljanju otpada/broj stanovnika
BZKP96/
Prijedorska regija
Banjaluka regija
Regija Mrkonj Grad
Dobojska regija
Bijeljinska regija
Zvornika regija
284
553
109
315
186
247
0,59
0,79
0,36
0,70
0,76
0,49
109
258
24
147
63
77
1.537
1.734
1.218
1.581
2.232
1.579
1,28%
0,60%
1,81%
0,98%
0,74%
1,70%
0,49%
0,28%
0,49%
0,45%
0,25%
0,53%
regija
280
0,54
106
1433
1,17%
0,44%
163
0,36
69
859
1,27%
0,54%
2.137
0,57
853
1522
0,94%
0,37%
Naziv regije
Istonohercegovaka
regija
Ukupno/prosjeno
97
UBZ
ZPO98/
UBZ
Analizom je takoe izvreno izraunavanje udjela zaposlenih u komunalnim preduzeima (BZKP),

zaposlenih na poslovima prikupljanja otpada (ZPO) u odnosu na ukupan broj zaposlenih u
oglednim optinama. Rezultati su pokazali da je 0,94% zaposlenih u Republici Sprskoj zaposleno u
komunalnim preduzeima, od toga 0,37% na poslovima prikupljanja otpada. Vrijednosti variraju
od 1,81% u regiji Mrkonji Grad, do 0,60% u Banjalukoj regiji. Potrebno je takoe naglasiti da
zaposleni u komunalnim preduzeima, pored primarnog posla upravljanja otpadom, obavljaju
96 BZKP broj zaposlenih u komunalnim preduzeima.
97 UBZ ukupan broj zaposlenih.
98 ZPO zaposleni na prikupljanju otpada.
93
druge djelatnosti, kao to su ienje ulica, odravanje zelenih povrina, odravanje grobalja itd.
Poduzea ne provode formalnu procjenu efikasnosti koritenja radnika za sve usluge i zaposleni se
jedostavno rasporeuju po potrebi.
7.1.2.Finansijska analiza preduzea

Finansijska analiza komunalnih preduzea zasniva se na finansijskim i revizorskim izvjetajima
komunalnih preduzea koji su dostavljeni i dostupni na internet portalu Banjaluke berze. Ukupno
je prikupljeno dvadeset osam izvjetaja, meutim, zbog nekonzistentnosti i zastarjelosti podataka
(pojedini izvjetaji su iz perioda od prije 2010. godine) izvrena je analiza deset preduzea
razliite veliine, vlasnike strukture i sjedita. U tabelama 7.4. i 7.5. dat je saet prikaz finansijskih
pokazatelja kao to su Bilans uspjeha i Bilans stanja preduzea. Bilans stanja predstavlja pregled
imovine, obaveza i kapitala na odreeni dan, dok Bilans uspjeha predstavlja pregled prihoda,
rashoda i rezultata ostvarenih u odreenom periodu. S obzirom na to da preduzea obavljaju
razliite vrste i obim poslova, to se ona znaajno razlikuju po veliini ukupnog prihoda, broju
zaposlenih i opremljenosti.
Slika 7.2: Prikupljanje otpada u prigradskim

naseljima; Izvor: Bauer 2011
Slika 7.3: Odravanje zelenih povrina u Banjoj

Luci; Izvor: Glas Srpske
U Republici Srpskoj, kao to je u prijanjim izlaganjima ve naglaeno, ne postoji komunalno

preduzee koje se iskljuivo bavi djelatnou upravljanja otpadom. Stoga su u bilanse uspjeha
ukljuni prihodi od svih usluga koje preduzee prua i ne postoji mogunost analiziranja prihoda
po stavkama. Prema Zakonu o raunovodstvu i reviziji Republike Srpske, poslovni prihodi sastoje
se od prihoda od prodaje robe, proizvoda i usluga, prihoda od aktiviranja uinaka, prihoda od
subvencija, dotacija, regresa, kompenzacija i povraaja dabina po osnovu prodaje robe, proizvoda
i usluga, i drugih poslovnih prihoda koji su obraunati u knjigovodstvenoj ispravi, nezavisno od
vremena naplate, dok, sa druge strane, poslovne rashode ine rashodi direktnog materijala i robe
i drugi poslovni rashodi (trokovi ostalog materijala, proizvodne usluge, rezervisanja, amortizacija,
nematerijalni trokovi, porezi i doprinosi poslovnog subjekta nezavisni od rezultata, bruto zarade
i ostali lini rashodi, nezavisno od momenta plaanja).

94
Tabela 7.4: Finansijski pokazatelji komunalnih preduzea99100101102103

Vrijednosti u KM
Bilans uspjeha
Poslovni prihodi
Poslovni rashodi
Ukupan neto dobitak/gubitak u
obraunskom periodu
Bilans stanja
Aktiva
Stalna sredstva
Obrtna sredstva
Pasiva
Kapital
Akcijski kapital
Revalorizacione rezerve
Obaveze
Banja Luka99
(2011)
Bijeljina100
(2011)
Prijedor101
(2010)
Doboj102
(2010)
Trebinje103
(2010)
9.000.872
8.458.041
3.412.288
3.602.051
3.444.551
3.433.847
2.262.882
2.195.316
1.649.748
1.558.807
139.007
- 189.763
10.704
67.566
17.095
18.989.602
10.073.428
8.916.173
18.989.602
16.133.644
9.603.944
6.529.701
906.904
11.176.793
9.459.932
1.200.269
1.117.6793
1.039.9053
3.748.014
6.170.748
261.148
9.511.668
5.542.525
3.969.143
7.090.846
3.746.272
2.892.873
954.097
3.293.618
2.991.598
2.649.128
342.470
2.991.598
1.913.296
1.510.297
176.689
1.062.888
874.160
414.527
459.633
874.160
688.132
363.611
213.074
186.028
U Tabeli 7.4. izvrena je komparativna analiza etiri srednja i jednog velikog komunalnog preduzea.
Finansijski izvjetaji za KP istoa iz Banje Luke i KP Komunalac iz Bijeljine odnose se na 2011.
godinu, dok su podaci za ostala preduzea iz 2010. godine. Ukupni bilansi svih preduzea su bez
gubitka, sa zanamarljivim neto dobicima u odnosu na poslovne prihode ostvarene u poslovnoj
godini (Banja Luka 1,5%, Prijedor 0,3%, Doboj 2,9% i Trebinje 1,03%). Izuzetak predstavlja KP
Komunalac iz Bijeljine, koje je ostvarilo neto gubitak od 189.763,00 KM. Iskazivanje pomenutog
gubitka u finansijskom izvjetaju opravdano je poveanjem poslovnih rashoda za trokove
materijala, trokove zarada, naknada i ostalih linih rashoda i trokovima proizvodnih usluga.
Meutim, najvei udio rashoda se odnosi na poveanje rashoda po osnovu ispravke vrijednosti i
otpisa potraivanja (otpisane nenaplaane usluge) za 137.845,00 KM u odnosu na 2010. godinu.
U strukturama stalnih sredstava preduzea navee uee imaju graevinski objekti, zemljita,
oprema, dugoroni krediti i nematerijala ulaganja. Sva preduzea imaju kratkorone i dugorone
kreditne obaveze koje zauzimaju u Banjoj Luci 5,6%, u Bijeljini 2,5%, Prijedoru 87,9%, u Doboju
55,5% i u Trebinju 27% osnovnog kapitala. Posebno je uoljiv visok nivo obaveza u Prijedoru 3
293 618 KM, od ega se 1.364.585 KM odnosi na kratkorone a 1.929.033,00 KM na dugorone
obaveze. Najvei udio u obavezama se odnosi na reprogramiranje obaveza po osnovu neplaenih
poreza i doprinosa iz ranijeg perioda, koje iznose 1.515.773,00 KM. Reprogramirane obaveze
drutvo izmiruje u skladu sa odredbama potpisanog sporazuma sa Poreskom upravom Republike
Srpske.
99 AD istoa, 2012.
100 AD Komunalac, 2012.
101 Aditon, 2011.
102 Revizor, 2010.
103 Poslovni informator, 2011.
95
Tabela 7.5: Finansijski pokazatelji komunalnih preduzea104105106107108

Vrijednosti u KM
Bilans uspjeha
Poslovni prihodi
Poslovni rashodi
Ukupan neto dobitak/gubitak u
obraunskom periodu
Bilans stanja
Aktiva
Stalna sredstva
Obrtna sredstva
Pasiva
Kapital
Akcijski kapital
Revalorizacione rezerve
Obaveze
Srbac104
(2011)
Modria105
(2011)
Gacko106
(2011)
Mrkonji G. 107 K. Dubica108

(2011)
(2011)
512.463
503.948
892.489
863.715
79.2317
813.429
1.450.255
1.436.950
1.181.300
1.135.395
4.511
8.252
- 19.964
7.239
4.202
373.283
132.888
201.470
373.283
352.522
256.100
91.911
373.283
2.474.771
1.550.176
779.494
1.636.494
1.393.921
544.824
97.472
2.332.320
2.087.813
244.507
1.577.047
1.368.389
1.302.287
201.546
208.658
5.059.441
3.860.854
1.198.587
2.616.338
2.168.714
1.260.376
554.442
315.451
1.372.249
697.032
675.217
1.372.249
1.055.242
715.727
66.814
289.150
Analiza malih komunalnih preduzea pokazala je sline rezultete u finansijskim poslovanjima kao i
kod srednjih i velikih preduzea. Finansijski izvjetaji prikazani u tabeli 7.5. odnose se na komunalna
preduzea koja posluju u Srpcu, Modrii, Gacku, Mrkonji Gradu i Kozarskoj Dubici za poslovnu
godinu 2011. Najvee prihode ima komunalno preduzee u Mrkonji Gradu sa 1.450.255,00 KM.
Bilansi uspjeha u pomenutim preduzeima jasno pokazuju trend niskog neto dobitka na kraju
godine koji u svim preduzeima koja su pozitivno poslovala iznosi ispod 1% (primjer Kozarska
Dubica 0,35%). Gobici na kraju poslovne godine identifikovani su u Gacku. Takoe sva preduzea
posjeduju kratkorone i dugorone obaveze. Posebno se istie KP Komunalac iz Srpca, gdje
ukupne obaveze premauju kapital za 20.761,00 KM. Najvei udio obaveza se odnosi na obaveze
za zarade i naknade zarada, to predstavlja 40% ukupnih obaveza.
7.1.3.Pokrivenost usluga
Sakupljanje komunalnog otpada u Republici Srpskoj, kao to je ve naglaeno, obavljaju preduzea
na osnovu odluka ili javnih tendera raspisanih od strane lokalne jedinice samouprave. Proces
zbrinjavanja komunalnog otpada u svim optinama karakterie sakupljanje otpada od krajnjih
korisnika, transport do smetljita i odlaganje na deponiju. Organizovano prikupljanje razdvojenog
komunalnog otpada od domainstava u Republici Srpskoj ne postoji i nije u upotrebi. Urbani
dijelovi optina i prigradska naselja su veoma dobro obuhvaeni sistemom prikupljanja otpada
104 Tomakant, 2012.
105 BL Revizor, 2012.
106 Reviqual, 2012.
107 Prima, 2012.
108 BL Revizor, 2012.

96
uprkos nedostatku modernih vozila za sakupljanje otpada i nedovoljnom kapacitetu kontejnera,

kao i problemima sa finansiranjem. Meutim, problemi su izrazito izraeni u nepokrivenosti usluga
u ruralnim dijelovima optina, to je posljedica neodgovarajue infrastrukturne opremljenosti,
dostupnosti, organizacije i nedovoljnih finansijskih sredstava, te se moe konstatovati da je
pokrivenost uslugama prikupljanja otpada nedovoljna.
Prema podacima iz tabele 6.1 (poglavlje Vrste, koliine i sastav otpada), moe se procijeniti da
stopa prikupljanja otpada u Republici Srpskoj iznosi 67,6%, odnosno da je od ukupno 381.185 tona
proizvedenog otpada prikupljeno 257.716 tona od strane komunalnih preduzea. Meutim, na
osnovu drugih izvora (razgovori sa ekspertima, saoptenja za tampu itd.) procjenjuje se da je ovaj
procenat znatno nii. Ako se uporede podaci dobijeni anketnim upitnikom o broju domainstava
koja su ukljuena u sistem upravljanja komunalnim otpadom sa procijenjenim brojem domainstava
u Republici Srpskoj, dolazi se do prosjene pokrivenosti od 48,18%. U analizu je ukljueno 46
optina (74,2%) od ukupnog broja optina ili 86,77% od ukupnog broja domainstava. Pokrivenost
uslugama varira od optine do optine. Tako je na primjer pruanje usluga najnie u optinama
Osmaci (11,00%), Kalinovik (13,09%), Ribnik (14,76%) i Berkovii (14,06%), dok je, s druge strane,
pokrivenost najvia u Istonom Novom Sarajevu (88,92%), Mrkonji Gradu (72,03%), Gradici
(72,41%) i Han Pijesku (66,30%). Meutim, pomenute podatke treba uzeti sa rezervom, zbog
uzimanja refernetnog podatka o ukupnom broju domainstava na nivoima optina koji je nastao
na osnovu procjena. Poto stopa prikupljanja komunalnog otpada u BiH varira, moe se procijeniti
da je stopa prikupljanja u ruralnim podrujima niska, na nivou od oko 20 posto.
7.1.4.Frekvencija sakupljanja
Prikupljanje otpada predstavlja proces koji se sastoji od ispranjavanja kontejnera u specijala
vozila za prikupljanje otpada. Stoga je ovaj proces definisan kao uzajamna kombinacija tehnologije
i ljudskog rada. U praksi se koristi nekoliko metoda prikupljanja komunalnog otpada kao to su:
(1)jednostavni metod prikupljanja uobiajeni proces kod prikupljanja komunalnog
otpada od domainstava koja posjeduju predveene kontejnere, gdje se otpad
prikuplja od strane osoblja komunalnog preduzea direktno od korisnika usluga po
tano definisanim vremenskim intervalima.
(2)metod zamjene koristi se po pravilu kod velikih koliina otpada, posebno kod
industrijskog, graevinskog i kabastog otpada, gdje se kontjeneri postavljaju na
odreena mjesta i po predvienoj frekvenciji mijenjaju.
(3)jednosmjerni metod u ovom metodu komunalni otpad je odloen u plastine vree
koje se prikupljaju u redovnim vremenskim intervalima.
Vremenski intervali u kojima se vri sakupljanje otpada zaviseod frekvencije punjenja kontejnera
i kapaciteta vozila, a poboljanja u slubi skupljanja su izuzetno ovisna o poboljanjima u nainu
smjetanja otpada i nabavci opreme. Frekvencija sakupljanja otpada u Republici Srpskoj se razlikuje
od optine do optine, odnosno od urbanog i ruralnog dijela grada ili optina. U veini urbanih
dijelova optina komunalni otpad se prikuplja svakodnevno ili svaki drugi dan, dok se frekvencija
smanjuje na jednom sedmino u predgraima, do jednom ili dva puta mjeseno u ruralnim
podrujima. Tako se ruralna podruja esto izostavljaju iz redovnog procesa prikupljanja, to
97
dovodi do poveanog stvaranja divljih deponija. Pored toga, frekvenija prikupljanja otpada zavisi
od sezonskih varijacija zbog niza faktora. Tako na primjer vremenski faktori utiu na promjenu
frekvecije jer se zbog vremenskih uslova smanjuju ture za prikupljanje otpada (jedan od razloga
je onemoguavanje mehanizacije da funcionie pod niskim temperaturama). Osim toga, postoji
zavisnost od turistike sezone, gdje se, na primjer na Jahorini, u vrijeme zimske sezone poveavaju
koliine otpada i dolazi do potrebe poveanja tura za prikupljanje otpada.
Uestalost prikupljanja komunalnog otpada u Republici Srpskoj na uzorku od pedeset dvije
optine predstavljena je u tabeli 7.6. Prikupljanje komunalnog otpada u dvadest dvije (42,3%)
optine komunalna preduzea obavljaju svakodnevno, dok se u jednakom broju optina otpad
prikuplja dva ili tri puta sedmino (7). U Mrkonji Gradu, prema podacima iz analize, komunalno
preduzee prikupljanje otpada vri est puta u toku sedmice, to predstavlja jedinu optinu sa
takvom frekvencijom.
Komunalna preduzea duna su voditi evidenciju o prikupljenim koliinama komunalnog otpada.
Prema analizi anketnog upitnika, preduzea koja obavljaju poslove upravljanja otpadom u dvadeset
sedam optina redovno vre evidenciju tura i koliina prikupljenog otpada, dok dvadeset etiri
optine nemaju nikakvu evidenciju. Naalost, ni preduzea koja posjeduju podatke o koliinama
nisu dostavila podatke, tako da se detaljna analiza o koliinama prikupljenog otpada po optinama
nije mogla provesti. Jedno od najvanijih pitanja koje utie na frekvenciju skupljanja i koliine
otpada, identifikovano u Strategiji upravljanja komunalnim otpadom u BiH koji ni do danas nije
rijeen, jeste uobiajena praksa, i u urbanim i u ruralnim podrujima, da se kuni, industrijski
(posebno otpad komercijalnog sektora / otpad iz privrede), pa ak i zdravstveni otpad baca u iste
kontejnere, koji se potom skupljaju tokom iste ture skupljanja otpada.

98
Tabela 7.6: Frekvencija prikupljanja otpada, pregled po regijama (N predstavlja broj optina)
99
7.1.5.Analiza mehanizacije i tehnike opemljenosti

za sakupljanje i transport otpada
Da bi se otpad upjeno prikupio od strane komunalnih preduzea, potrebno ga je skladititi u
adekvatne posude. Problematika skladitenja vrstog otpada nije nastala u skorije vrijeme, ona se
razvijala sa razvojem drutva, drutvenog standarda, s industralizacijom i uopte urbanizacijom
gradova. Jedan od najveih problema ogleda se u tanom lociranju mjesta ili punktova za
sakuplanje otpada u urbanim sredinama, jer obino dijelovi visokog stepena naselenosti ispunjeni
su do te mjere drugim prateim sadrajima da jednostavno nekad nema slobodnog prostora za
lociranje i postavlanje potrebnih punktova.
Pokrivenost uslugama zbrinjavanja komunalnog otpada u Republici Spskoj, koja je uglavnom
orijentisana na urbane dijelove optina i prigradska naselja, u uzajamnoj je vezi sa opremom koja
se koristi za skladitenje otpada. Vrste i broj kontejnera koji se koriste za skladitenje komunalnog
otpada se razlikuju od mjesta do mjesta, meutim opteprihvaeni su tzv. EUROBIN kontejneri
zapremine 1,1 m u urbanim dijelovima grada i kante od 120 l i 240 l u prigradskim naseljima.
Pored pomenutih spremnika, komunalna preduzea posjeduju vee kontejnere od 5 m i 7 m,
koji se uglavnom koriste za prikupljanje komunalnog otpada iz privrede, industrijskog i kabastog
otpada. Ovakvi kontejneri se mogu nai ispred administrativnih zgrada, kola, poslovnih objekata,
zdravstvenih institucija itd. Komunalni otpaa iz domainstava u prigradskim naseljima i ruralnim
dijelovima optina stanovnitvo odlae i u plastine vree koje samo nabavlja. Analizom nije
zabiljeen sluaj da komunalna preduzea dostavljaju ili prodaju plastine vree za zbrinjavanje
komunalnog otpada.
Slika 7.4: Kontejneri od 1,1 i 7 m u optini Srbac; Izvor: Topi i Bauer 2012.
Pored pomenutih vrsta kontejnera, zabiljeeno je postojanje drugih vrsta kao to su kante od
80 l, kontejneri od 360 l, 420 kg, manje korpe u uim cenrima gradova, specijalni kontejneri za
reciklani otpad itd. Bitno je naglasiti da su pojedine optine u poslijeratnom periodu dobile kao
razne donacije evropskih zemalja specijalizovane kontejnere za reciklani otpad (slika 7.5), koji su u
veini sluajeva nefunkcionalni. Nefunkcionalnost se ogleda u nekoliko faktora, kao to su:

100
Slika 7.5: Kontejneri za odvojeno prikupljanje otpada, postavljeni u Srpcu; Izvor: Topi 2012.
(1)nepostojanje organizovanog sistema razdvajanja preduzea ne vre reciklau ili

trgovinu sekundarnim sirovinama, stoga i tako male koliine razdvojenog otpada
zavravaju na deponijama;
(2)neadekvatna lokacija gdje su kontejneri postavljeni;
(3)nepostojanje potrebne mehanizacije za transport pomenutih kontejnera komunalna
preduzea su dobila pomenute kontejnere kao donacije, meutim veina ih ne
posjeduje specijalizovana vozila za prikupljnje i pranjenje, to predstavlja veliki
problem.
Anketnim upitnikom prikupljeni su podaci o vrstama i broju kontejnera koje koriste komunalna
preduzea u Republici Srpkoj. Ukupno je dostavljeno etrdeset devet anketnih upitnika. Najvei
broj kontejnera koji su u upotrebi odnosi se na kante zapremine 120 l, i to u iznosu od 20.042
komada. Interesantno je da prijedorska regija prednjai u broju kontejnera koji su podijeljeni u
domainstvima, sa ukupnim brojem od 14.500, dok je sa druge strane u regiji Mrkonji Grad u
upotrebi samo 15 kanti od 120 l. Detaljani rezultati zbirne analize prikazani su u tabeli 7.7.
101
Tabela 7.7: Broj i vrste kontejnera u Republici Srpskoj, pregled po regijama (N predstavlja broj
komunalnih preduzea koja su dostavila podatke)
Naziv regije
Prijedorska regija
Banjaluka regija
Regija Mrkonj Grad
Dobojska regija
Bijeljinska regija
Zvornika regija
Sarajevsko-romanijska regija
Istonohercegovaka regija
Ukupno/prosjeno
4
8
5
6
3
7
12
4
49
Vrste kontejnere
80 l
120 l
240 l
1,1 m
5 m
7 m
/
/
/
/
/
/
/
220
220
10.000
500
15
4.530
1.000
2.015
1.612
370
20.042
4.500
1.200
/
74
0
0
1.000
0
6.774
240
2.271
240
488
530
751
1.545
495
6.560
100
131
38
143
60
39
23
141
675
68
24
/
/
/
/
19
10
121
Jedan od identifikovanih problema u Strategiji upravljanja otpadom u Bosni i Hercegovini odnosi se

na loe stanje kontejnera koji su u upotrebi koriste se na neodgovarajui nain. Tako je navedeno
da se problemi ogledaju u sljedeem:
(1)ne vri se sabijanje otpada prije stavljanja u kontejner,
(2)vrui pepeo se esto stavlja ravno u kontejnere, zbog ega se kontejneri zapale
(3)poklopci se rijetko stavljaju, tako da kinica ima direktan pristup otpadu, to uzrokuje
truljenje sadraja kontejnera i poveava teinu otpada, zbog ega je kontejnerima tee
rukovati, te se nepotrebno optereuju vozila za skupljanje otpada.
(4)zbog nedovoljnog broja kontejnera ili neadekvatne frekvencije prikupljanja esto se
otpad odlae pored kontejnera
(5)veliki udio organskog otpada u komunalnom otpadu stvara i iri neugodne mirise
(posebno u ljetnim mjesecima).
Deset godina nakon usvajanja strategije mora se naglasiti da se situacija nije drastino promijenila
nabolje. Jo uvijek su intezivno prisutni pomenuti problemi i komunalna preduzea ih sporo
rjeavaju. Pozitivni primjeri i pomaci postoje, meutim ako se analizira itav sistem, oni su
nedostatni.
Prikupljanje i prevoz komunalnog otpada od strane komunalnih preduzea od mjesta sakupljanja
do mjesta odlaganja se u skoro svim optinama Republike Srpske odvija specijanim vozilima za
sakupljanje. Izbor adekvatnog vozila za zbinjavanje otpada zavisi od niza faktora, kao to su lokacija
na kojoj se prikuplja otpad, vrsta otpada, koliina otpada itd. Tako se za sakupljanje komunalnog
otpada uglavnom koriste specijalna vozila tzv. smeari (slika 7.6), koja su prilagoena za
sakupljanje i pranjenje kontejnera zapremine do 1,1 m, kanti raznih veliina i vrea za smee. Ova
specijalna vozila su opremljena presom koja sabija otpad u posebno spremite. Pored uobiajenih
smeara, komunalna preduzea koriste druge vrste vozila za prikupljanje otpada. Za isticanje su
specijala vozila sa funkcijom zamjene kontejnera, tzv. autopodizai (slika 7.7), koja slue za prevoz
kontejnera veih od 5 m.

102
Slika 7.6: Specijalizovano vozilo za

prikupljanje komunalnog otpada smear;
Izvor: Topi 2012.
Slika 7.7: Autopodiza; Izvor: Palifinger
U Republici Srpskoj moe se nai irok spektar vozila za sakupljanje otpada, raliite starosti i
porijekla. Anketnim upitnikom obuhvaena su pitanja i oko mehanizacije koju koriste komunalna
preduzea. U veini optina mehanizacija je zastarijela i nedovoljna za obavljanje svakodnevnih
aktivnosti. Tako se nalaze pojedina vozila koja su preostala iz prijeratnog perioda, pojedina su
dobijena kroz razne donacije nakon rata, dok se nalaze i vozila koja su kupljena nakon rata, i to
uglavnom polovna. Treba napomenuti da se veina vozila pribliila kraju vijeka trajanja, zbog niza
faktora kao to su zastarijelost, neadekvatno odravanje, visok nivo radnih sati, neadekvatno
rukovanje itd. Tako, mnoga vozila nemaju mogunosti sabijanja otpada i zbog toga moraju ee
voziti do deponije kako bi se praznila, to dalje smanjuje raspoloivo vrijeme za skupljanje. Izuzetak
se nalazi u komunalnim preduzeima u veim centrima koja su u posljednjih nekoliko godina izvrila
zamjenu starih vozila za nova i savremenija (KP istoa iz Banje Luke).
U pedeset optina Republike Srpske poslove sakupljanja komunalnog otpada obavlja 107 smeara
razliite starosti. Najvei broj vozila u funkciji nalazi se u Banjalukoj regiji (33). Ona i opsluuju
najvei broj domainstava. Tako je naprimjer u ovoj regiji jedan smear zaduen za prosjeno
2.691. domainstvo. Najnii broj vozila, ali i najnia optereenost zabiljeena je u regiji Mrkonji
Grad, gdje na ukupan broj smeara dolazi 4.428 domainstava. Identian odnos primjeuje se i sa
autopodizaima. Pored zbirnih kalkulacija, izvreni su obrauni pokrivenosti povrina ukupnom
mehanizacijom za prikupljanje otpada. Rezultati pokazuju da u Sarajevsko-romanijskoj regiji
mehanizacija za prikupljanje otpada pokriva najveu povrinu, i to dvadeset specijalizovanih vozila
pokriva povrinu od 5.084,98 km, ili jedno vozilo na 254 km. Prosjeno u Republici Srpskoj jedno
vozilo pokriva 153 km, dok jedan smear vri odvoz komunalnog otpada od 1.807 domainstava.
Detaljan prikaz analize mehanizacije dat je u tabeli 7.8. Bitno je napomenuti da pojedina preduzea
ne posjeduju specijalizovana vozila za sakupljanje komunalnog otpada, nego prikupljanje vre u
improvizovanim vozilima. Tako se na primjer u Berkoviima koristi kamion kiper za prikupljanje, ili
u Petrovcu vozilo Lada Niva sa prikolicom, te po potrebi kamion kiper.
103
Tabela 7.8: Mehanizacija za sakupljanje i transport otpada, pregled po regijama109
Naziv regije
Broj
smeara
Broj smeara/ broj

Broj
109
domainstva
autopodizaa
Mehanizacija/povrinu
(km)
Prijedorska regija
Banjaluka regija
Regija Mrkonj Grad
Dobojska regija
Bijeljinska regija
Zvornika regija
13
33
4
14
9
11
1 .986
2.691
1.107
2.283
2.061
1.371
7
13
3
6
3
6
109
103
189
143
99
130
regija
16
1.526
254
1.428
199
107
1.807
48
153
Istonohercegovaka
regija
Ukupno/prosjeno
U procesu prikupljanja komunalnog otpada ostvaruju se dodatni trokovi transporta, koje ionako
finansijski slaba komunalna preduzea teko pokrivaju, to predstavlja jedan od osnovnih razloga
neobnavljanja mehanizacije. Postoji nekoliko razloga za poveanje trokova, kao to su:
(1)nepostojanje transfernih stanica dok se vozila za sakupljanje kreu prema deponiji,
nisu dostupna za aktivnosti sakupljanja, prema tome smanjuju efikasnost vozila.
(2)Trokovi prevoza vozilom za sakupljanje su visoki poto je km/t velik zato to:
a. Otpad (veinom) nije u potpunosti kompaktovan, tako da je neophodno izvriti vie putovanja (1 m nekompaktovanog optinskog vrstog otpada koji se sastoji od kunog i
komercijalnog/maloprodajnog otpada jednak je oko 0,5 m kompaktovanog otpada,
dok 1 m djelimino kompaktovanog otpada (u veini vozila za otpad) je jednak oko 0,7
m kompaktovanog otpada)
b. zaposleni na prikupljanju otpada putuju zajedno sa kamionom na deponiju, tako da se
troak njihovog vremena mora ukljuiti u ukupne trokove prevoza.
(3)neefikasnost u upotrebi vozila esto se koriste vozila koja nisu ekonomina za prevoz
otpada na due staze. Vozila za sakupljanje uglavnom nisu efikasna u pogledu goriva
kao kamioni za dua putovanja.
Takoe je bitno napomenuti da udaljenost od glavnog urbanog podruja gdje se uglavnom vri
zbrinjavanje otpada varira od optine do optine, to uveliko poveava trokove transporta.
Posebno je problem poveanja transporta izraen u regijama koje su prele na regionalni sistem
zbrinjavanja otpada. Komunalna preduzea ula su nespremna u sistem, to je izazvalo ogromna
poveanja trokova transporta. Tako na primjer u optini Srbac komunalno preduzee vri
prikupljanje komunalnog otpada specijanim vozilom smearom, te nakon popunjavanja kapaciteta
vozila transportuje otpad na regionalnu deponiju u Banju Luku, koja je udaljena 50 km. Sam proces
odvoza otpada, deponovanja i povratka u optinu traje nekoliko sati i izaziva ogromne trokove.
109 Broj domainstava koja su pokrivena redovnom uslugom zbrinjavanja otpada

104
Slika 7.8: Otvaranje pretovarne stanice u Gradici; Izvor: Glas Srpske
Identini primjeri primijeeni su i u ostalim optinama. Pojedina komunalna preduzea vre

stvaranje mini deponija, a zatim pretovar otpada u vee kamione. Meutim, i ovaj proces ima
dosta nedostataka i nije odriv. Izuzetak predstavlja optina Gradika, gdje je izgraena pretovarna
stanica kapaciteta 25 tona, to je ubrzalo proces prikupljanja otpada i smanjilo trokove transporta
do 70% (slika 7.8). Projektom je, pored izgradnje graevinskog objekta, izvrena nabavka specijanih
vozila kao to su kamion teglja i specijalizovana poluprikolica sa presom.
7.1.6.Analiza naplate i obrauna usluga

U sistemu upravljanja otpadom jednu od najznaajnijih komponenti predstavlja nain naplate i
obrauna usluga. Pod ovim nainom podrazumijeva se plaanje usluge za zbrinjavanje otpada.
Plaanjem naknade obuhvaeni su i pokriveni u pravilu svi trokovi koji nastaju u sistemu
upravljanja otpadom, poevi od prikupljanja, transporta, eventualne reciklae, tretmana i na
kraju deponovanja.
U posljednjih 20 godina u razvijenim zemljama znaajna unapreenja ostvarena su u razvoju
efikasnih shema i oblika naplate usluga zbrinjavanja komunalnog otpada od domainstava.
Iskustva govore da je jedan od najboljih oblika naplate usluga naplata po koliini ili tzv. Pay as
you trow oblik, odnosno da krajnji korisnik usluga plaa za onoliko otpada koliko je i proizveo.
Ovakav nain obrauna stimulie domainstva da proizvode manje otpada. Studije provedene u
Njemakoj pokazuju da se uvoenjem ovakvog sistema smanjuju koliine proizvedenog otpada za
105
20%. Meutim, ovakvi oblici su uspjeni u sistemima gdje je ve uvedeno razdvajanje komunalnog
otpada na mjestu nastanaka i gdje se obraun usluga odnosi samo na mijeani komunalni otpad.
Komunalna preduzea u Republici Srpskoj su nadlena ne samo za pruanje usluga zbrinjavanja
komunalnog otpada nego i za obraun i naplatu naknada za izvrenu uslugu koja se vri na
mjesenom nivou. Nain obrauna trokova varira od preduzea do preduzea. Takoe, varijacije su
uoene unutar samih preduzea razliit je obraun unutar urbanih i ruralnih sredina. Analizirana
je pedeset jedna optina, te je utrveno postojanje tri oblika obrauna usluga:
(1)obraun naknade po osobi
(2)obraun naknade po domainstvu
(3)obraun naknade po kvadraturi stambenog prostora.
Najuobiajeniji nain obrauna u Republici Srpskoj je prema domainstvu, koji se provodi u dvadeset
optina, u neto manje optina zastupljen je obraun po kvadraturi stambenog prostora (19) dok se
obraun po osobi obavlja u dvanaest optina. Regionalno gledano, ne moe se utvrditi jednolina
matrica, skoro su svi oblici prisutni u svim regijama. Jedino se moe primijetiti da komunalna
preduzea u Prijedorskoj regiji iskljuivo vre obraun po kvadraturi stambenog prostora. Detaljan
prikaz naina obrauna usluga prikazan je na sljedeoj slici. Naplata po koliini proizvedenog
otpada nije u upotrebi u Republici Srpkoj. Razlozi za postojanje staromodih naina naplate lee
u njihovoj jednostavnosti. Meutim, sa druge strane, ovakvi sistemi djeluju destimulativno za
prevenciju nastajanja otpada (prvenstveno nain naplate po kvadraturi stambenog prostora).
Slika 7.9: Nain obrauna usluga zbrinjavanja komunalnog otpada u Republici Srpskoj.
106
Tabela 7.9: Obraun usluga zbrinjavanja otpada ujedinjen sa drugim komunalnim uslugama, pregled po
regijama
107
Pored razlika u nainu obrauna, uoene su razlike i u broju usluga koje se obraunavaju na
pojednim raunima. Pojedina komunalna preduzea naknade za zbrinjavanje otpada naplauju
posebnim raunima za upravljanje otpadom, dok druga obraun ujedinjuju sa ostalim
komunalnim naknadama. U tridest etiri preduzea, to predstavlja 64,2% ukupno anketiranih
preduzea, obraun se ne ujedinjuje sa ostalim naknadama, te se dostavlja posebno korisnicima
usluga. U devetnaest ostalih preduzea zabiljeeno je pet oblika ujedinjavanja obrauna, i to:
(1)sa potronjom vode (6 preduzea)
(2)sa potronjom vode i kanalizacijom (8 preduzea)
(3)sa potronjom vode i odravanjem gradskog groblja (ajnie)
(4)sa potronjom vode i uslugama dispozicije otpadnih voda (Derventa)
(5)sa potronjom vode, kanalizacijom, grijanjem i komunalnom naknadom (Gradika)
Tabela 7.10: Nain obrauna usluga zbrinjavanja komunalnog otpada, pregled po optinama
Po osobi
Cijena u KM
Doboj
Tesli
amac
Vukosavlje
Lopare
elinac
ehovii
Srebrenica
Rogatica
Viegrad
ajnie
Kalinovik
2,60
3,10
2,00
2,00
2,50
2,28
1,45
/
1,96
2,90
0,65
0,82
Jezero
Ribnik
Petrovac
Modria
Petrovo
Ugljevik
Srbac
Laktai
Vlasenica
Osmaci
Milii
Foa
/
5,75
8,20
6,50
5,00
10,00
15,00
10,00
7,80
7,0
/
4,65
Po kv.
stambenog prostora
Mrkonji Grad
ipovo
Derventa
Bijeljina
Kostajnica
Kozarska Dubica
Prijedor
Banja Luka
Gradika
Prnjavor
Kneevo
Bratunac
Pale
10,00
Zvornik
Istona Ilida
9,40
Sokolac
0,140
Istono N. Sarajevo
9,40
Rudo
Trnovo
9,40
Nevesinje
Istoni Stari Grad
5,85
Trebinje
0,110
Gacko
0,130
Ljubinje
5,00
Bilea
0,090
Berkovii
4,68
Po domainstvu
Novo Gorade
Cijena u KM
Cijena u KM
0,110
0,100
0,75
0,098
0,100
0,100
0,137
/
0,120
/
0,100
0,100
Cijene pruanja usluga su uglavnom odreene optinskim odlukama, tako da se pojavljuju vidne
oscilacije u visini naknada za naplatu. Tarife u posmatranim optinama gdje se obraun vri po
osobi, na primjer, kreu se od 0,64 KM u ajniu, do 3,10 KM u Tesliu. Sa prosjenom cijenom od
2,02 KM mjeseno usluga zbrinjavanja otpada zauzima 0,25% prosjene plate u Republici Srpskoj
108
(799,00 KM/mart 2013). Varijacije su primijetne i u ostalim nainima obrauna usluga. Obraun
usluga po domainstvu varira od 4,60 KM u Foi do 15 KM u Srpcu, dok su kod obrauna po
kvadraturi stambenog prostora tarife priblino ujednaene. Izuzetak predstavlja optina Derventa,
sa 0,75 KM, meutim u ovu cijenu su uraunate naknade za potronju vode i usluge dispozicije
otpadnih voda. Naplata pruenih usluga nalazi se u nadlenosti komunalnih preduzea. U praksi
komunalna preduzea koriste vie naina naplate rauna:
(1)Prenos novca na potanski ili bankovni iro-raun
(2)Plaanje u gotovom novcu na alteru
(3)Naplata od vrata do vrata (inkasant)
(4)Voza vozila za prikupljanje otpada naplauje od vrata do vrata.
Problem sa kojim se sva komunalna preduzea u Republici Srpskoj bore predstavlja nizak nivo
naplate od krajnjih korisnika (detaljan prikaz na slici 7.10). Prosjeno komunalna preduzea naplate
oko 70% svojih usluga, to se vidno odraava na poslovenje preduzea. Stopa naplate tako varira
od samo 30% u Petrovu do 91% u Mrkonji Gradu. Visok nivo naplate u Mrkonjiu Gradu nastao
je kao posljedica naplaenih starih dugovanja. Primijetno je da se najvei broj preduzea nalazi u
opsegu 7180%. Komunalna preduzea izrazila su nemo i nedostatak zakonske regulative u vezi s
naplatom potraivanja. Tako su na primjer u ubanim sredinama gdje postoje zajedniki kontejneri
komunalna preduzea nemona da iskljue neplatie iz svog sistema. Pored toga, ako svoja
potraivanja trae preko suda, nerijetko im sudski trokovi prevazilaze trokove duga, a tome treba
dodati i dugi period do okonanja procesa. Razlozi za neplaanje rauna su razni, to je do sada ve
istraeno u drugim studijama, a odnose se na: (1) teku ekonomsku situaciju stanovnitva, (2) lou
organizaciju i poslovanje preduzea, (3) nedovoljnu prinudnu mo preduzea, (4) nezadovoljstvo
pruenim uslugama, (5) naviku itd.
Slika 7.10. Naplativost usluga zbrinjavanja komunalnog otapda od domainstava u Republici Srpskoj
109
7.1.7.Sakupljanje komunalnog otpada iz privrede

Komunalna preduzea u Republici Srpskoj, pored pruanja usluge odnoenja smea iz domainstava,
pruaju iste usluge privatnim i drutvenim preduzeima, javnim ustanovama i objektima. U
praksi se pokazalo da preduzea uglavnom ne vre razliku izmeu ove dvije grupe aktivnosti,
tako da se prilikom prikupljanja otpada zajedno vri sakupljanje od domainstava i od privrede.
U nekim optinama, posebno u centralnim dijelovima urbanih sredina, pojedina preduzea
stimuliu privredne subjekte kao to su trni centri, maloprodaja i vei proizvoai otpada od
papira, kartona i plastike da odlau otpad u posebne kontejnere radi dalje obrade i reciklae.
Anketnim upitnikom nije prikupljena dovoljna koliina podataka da bi se mogla izvriti detaljna
analiza pokrivenosti usluga i koliina prikupljanog otpada. Od ukupnog broja prikupljenih upitnika,
povratne informacije o broju privrednih subjekata koji su obuhvaeni redovnim odvozom otpada
dobijene su od petnaest komunalnih preduzea, to predstavlja 28%. Dio dostavljenih podataka
odnosio se na nain obrauna i visinu naknada.
Visina naknada za zbinjavanje komunalnog otpada od privrede formira se od strane komunalnih
preduzea koja moraju dobiti odobrenja od strane parlamenta jedinice lokalne samouprave.
Obrauni se vre na nekoliko naina: paualno po osnovu djelatnosti koju privredni subjekt
obavlja, po kvadraturi poslovnog prostora, po pozivu ili po koliini otpada koji se proizvede. U
zavisnosti od vrsta djelatnosti koje komunalno preduzee obavlja, formiraju se zasebne naknade.
Primjer formiranja cijena usluga komunalnog preduzea koje je odobreno od strane grada Bijeljina,
prikazan je na slikama 7.11 i 7.12.

110
Slika 7.11: Cijenovnik komunalnih usluga po pozivu u gradu Bijeljina
111
Slika 7.12.: Cjenovnik komunalnih usluga za odvoz

smea na osnovu paualnih odluka
112
Sva anketirana komunalna preduzea u Republici Srpskoj imaju problema sa naplatom svojih usluga
od pravnih lica. Najvei broj preduzea ima naplativost usluga u procentualnom iznosu izmeu 70
i 80%, dok postoje ak etiri preduzea koja uspiju naplatiti samo polovinu ili manje pruenih
usluga. Ako se uzme u obzir da privreda proizvodi vie otpada i da je usluga odvoza potrebna
svakodnevno te da se stvaraju dodatni trokovi transporta u odnosu na otpad iz domainstava,
jasno se dolazi do zakljuka koji problemi proizilaze iz slabe naplativosti usluga.
Tabela 7.11: Naplativost usluga za zbrinjavanje komunalnog otpada od pravnih lica
113
8.RAZVRSTAVANJE, RECIKLAA
I TRETMAN OTPADA
Vanost organizovanja odrivog sistema upravljanja otpadom je prepoznata u razvijenim zemljama

koje tee ka smanjivanju koliina otpada, ponovnoj upotrebi i reciklai. Takoe, strateki pristup
odrivom koritenju prirodnih resursa Evropske komisije predstavlja osnovu razvoja Evropske
unije koji bi trebao dovesti do bolje uinkovitosti i produktivnosti, dok se u isto vrijeme smanjuju
negativne ekoloke posljedice prekomjerne upotrebe pojedinih resursa. Odrivost sistema je
posebno naglaena u hijerarhiji upravljanja otpadom, gdje vaan segment obuhvata reciklaa
otpada.
Pod reciklaom se podrazumijeva izdvajanje sekundarnih sirovina iz otpada i njihova ponovna
upotreba, odnosno ona obuhvata proces kojim se otpad prerauje u osnovnu sirovinu koja moe
posluiti za proizvodnju istih ili nekih drugih proizvoda. Prema tome, reciklaa prati ivotni vijek
proizvoda i moe se posmatrati kao jedan zatvoren ciklus proizvoda. Ona pokuava na najmanju
mjeru smanjiti potronju primarnih sirovina kao i minimizirati zahtjeve za neodrivu preradu i
krajnje odlaganje otpada, uz stvaranje opte ekoloke koristi u poreenju s alternativama.
Recikliranje proizvoda predstavlja sloeni proces koji se sastoji iz niza koraka kao to su: sakupljanje
reciklanog otpada, separacija ili razdvajanje reciklanog materijala od ostalog otpada, sortiranje
u podgrupe, presovanje (baliranje) otpada, prerada sortiranog proizvoda i konana upotreba
proizvoda u daljoj proizvodnji. irom Evropske unije uveden je niz ekonomsko-ekolokih mjera
koje podstiu smanjivanje deponovanja i spaljivanja otpada, te stimuliu proces reciklae. Tako su
na primjer uvodeni razni tipovi dodatnih poreza za deponovanje, insineraciju, poveane naknade
za sakupljanje mijeanog otpada itd. S poveanjem trokova odlaganja otpada za proizvoaa ili
definisanjem regulatornih reciklanih ciljeva podstie se razvoj sistema reciklae i direktno utie
na proizvodnju proizvoda sa niskim udjelom otpada. U osnovi ovo predstavlja polluter pays
zagaiva plaa pristup koji je uveden u okviru Petog akcionog programa EU (1993), u kojem
proizvoa otpada ima podsticaj da razvija proizvodni proces koji minimizira otpad ili da uvea
nivo reciklae u cilju smanjivanja trokova proizvodnje.110
110 WILLIAMS, T. P. (2005)
8.Razvrstavanje, reciklaa I tretman otpada
115
Uvoenjem procesa reciklae postiu se veoma znaajni tehniko-tehnoloki i ekonomski efekti u

cilju ouvanja ivotne sredine. Naime, reciklaom otpada se spreava zagaivanje prirode opasnim
i otrovnim elementima i drastino smanjuje koliina otpada koja se mora konano odloiti na
deponije, ime se vrijeme iskorienja postojeih deponija praktino udvostruuje i smanjuje
potreba za izgradnjom novih. Tako se reciklaom postiu sljedei strateki ciljevi:
(1)tednja sirovinskih resursa (svi materijali potiu iz prirode i ima ih u ogranienim
koliinama),
(2)tednja energije (smanjanje troenja energije u primarnim procesima, kao i u transportu
koji te procese prati, a dobija se dodatna energija sagorijevanjem materijala koji se ne
recikliraju),
(3)Zatita ivotne sredine (otpadni materijali degradiraju ivotni ambijent, pa se reciklaom
titi ovjekova okolina),
(4)Smanjivanje trokova zbrinjavanja otpada (uvoenjem reciklanog procesa smanjuju
se trokovi deponovanja i ostvaruje se profit prodajom sekundarnih sirovina)
(5)Otvaranje novih radnih mjesta (procesi u reciklai materijala podrazumijevaju ulaganje
znanja i rada, to stvara potrebu za radnim mjestima).
Iz pomenutih ciljeva reciklae otpada direktno proizilaze i opti efekti reciklae:
(1)Redukcija zahtjeva za primarnim sirovinama,
(2)Redukcija zagaenja i koliine otpada kao posljedice ekstrakcije primarnih sirovina,
(3)Redukcija trokova transporta i zagaenja prilikom transporta i proizvodnje novih
proizvoda,
(4)Redukcija potronje energije,
(5)Redukcija emisije u vazduh i vode u proizvodnom procesu,
(6)Redukcija negativnih efekata zbrinjavanja otpada,
(7)Promovie se lina odgovornost.
Prema nainu vraanja materijala u proces ponovnog korienja, koji u sistemu upravljanja vrstim
komunalnim otpadom mogu biti reciklabilni, nereciklabilni i opasni, reciklaa se moe podijeliti na:
(1)Primarnu (reciklaa kojom se poslije odgovarajue pripreme materijala isti koristi za
dobijanje novih proizvoda ili se doradom korienih proizvoda omoguava njihova
ponovna upotreba). Iskustva razvijenih zemalja jasno ukazuju da je izdvajanje na
mjestu nastanka i selektivno sakupljanje otpada, odnosno izdvajanje reciklabilnog
materijala iz komunalnog otpada u velikoj prednosti u odnosu na izdvajanje reciklabilnih
komponeneti iz ukupne mase otpada.
(2)Sekundarnu (reciklaa u kojoj se konvencionalno nereciklabilni materijali prerauju
korienjem novih tehnologija do maksimalno mogueg iskorienja).
Sekundarne sirovine koje se procesom razvrstavanja najee recikliraju jesu: papir, plastika, staklo,
metal, stare automobilske gume, odreene vrste baterija, akumulatori, elektronski i elektroniki
otpad, biorazgradivi otpad. Razvrstavanje otpada predstavlja vaan segment procesa reciklae i
neophodan je radi adekvatnog tretmana otpada i moe biti na mjestu nastanka (za komunalni
116
otpad u domainstvima), u transfer stanicama ili reciklanim centrima.

Razdvajanje i reciklaa u Republici Srpskoj se moe karakterisati kao proces koji se nalazi u fazi
zaetka, ali su primijetna znaajna poboljanja komunalnih usluga, pogotovo kad je u pitanju
segment upravljanja komunalnim otpadom. Analizom je konstatovano da u entitetu ne postoji
primarna reciklaa ili organizovano prikupljanje selektiranog komunalnog vrstog otpada. Primarna
reciklaa temelji se na odvojenom sakupljanju iskoristljivih frakcija otpada i to na mjestu njegovog
nastanka. Na taj nain se formiraju odvojeni tokovi razliitih vrsta materijala koji se mogu koristiti
i opasnih komponeneti otpada. Odvojeni tokovi pojedinih vrsta otpada (npr. auto-guma, lijekova,
ulja, elektro otpada, graevinskog otpada, akumulatora, zelenog otpada i lako biorazgradivog
otpada, papira, starih automobila, stakla, metalne i plastine ambalae i dr.) garantuju kvalitetnu
reciklau.
Slika 8.1.: Optine u kojima postoje inicijative za razvrstavanje i reciklau otpada
117
Iz podataka dobijenih anketnim upitnicima moe se zakljuiti da postoji odreen broj inicijativa
komunalnih preduzea za razvrstavanje komunalnog otpada i reciklau. Prvenstveno se razvrstavaju
sekundarne sirovine: papir, plastika (PET ambalaa i plastina folija) i metal, koji se dalje prodaju
preduzeima za reciklau i promet otpada. U nekoliko optina postoje centri kojima upravljaju
komunalna preduzea u kojima se izvode postupci recikliranja (prikaz na slici 8.1). Meutim, mali
je broj centara koji zadovoljavaju kriterije Europske unije, odnosno vri se selektiranje otpada
runim putem uz zastarjelu mehanizaciju kao to su dizalice, prese za sabijanje otpada, maine za
guljenje itd. Pored inicijativa komunalnih preduzea, postoje incijative regionalnih deponija, gdje
se na samim deponijama u Banjoj Luci i Bijeljini vri razvrstavanje reciklanog otpada. Analizom je
identifikovan problem ilegalnih sakupljaa odnosno neformali sektor koji preuzima reciklabilni
otpad direktno iz posuda izvan legalnih tokova, a sa druge strane, ostavla razbacan preostali
otpad koji predstavla opasnost po zdravle stanovnitva.
8.1.Primjeri uvoenja reciklanih procesa u Republici Srpskoj

(1)Komunalno preduzee A. D. Progres Doboj111
Komunalno preduzee Progres a. d. Doboj predstavlja jedan od svijetlih primjera
privatizacije i upravljanja komunalnim preduzeem u Republici Srpskoj. Trenutno zapoljava
oko 130 radnika, raznih profila zanimanja, od kojih je 63 zaposleno na djelatnostima vezanim
za upravljanje otpadom. Primarna djelatnost preduzea je sakupljanje, odvoz i deponovanje
komunalnog otpada, odravanje istoe u gradskim, prigradskim i seoskim domainstvima.
Pored primarnih komunalnih djelatnosti, preduzee kontinuirano vri odravanje zelenih
povrina u gradu Doboju, upravljanje zelenom trnicom, pogrebnim djelatnostima i
upravljanjem hortikuturnom proizvodnjom.
Komunalno preduzee Progres predstavlja jednog od pionira uvoenja reciklanih procesa
u Republici Srpskoj, kada je pokrenuo selektivno sakupljanje otpada u 2002. godini, prvo s
papirom i kartonom a kasnije s PET ambalaom i plastikom. Selektivni otpad se sakupljao
veoma primitivnom opremom na nekih deset lokacija u gradu, gdje su postavljeni lagani
iani kavezi za plastiku, metalne konzerve i papir. Sadraj ovih kaveza se istresao runo
u kamione i transportovao do deponije. Pored toga, razdvajanje papira, plastike, metala i
drveta (posljednje koristi preduzee kao gorivo) se vrilo na deponiji.
Slika 8.2.: Centar za razdvajanje otpada; KP Progres

111 KP Progres, http://www.progres-doboj.net/index.html

118
U septembru 2012. godine preduzee je otvorilo Centar za razdvajanje komunalnog otpada,

koji je prvi ovakve vrste u Republici Srpskoj. Ukupna investicija iznosila je 1,5 miliona KM,
od koje je dio uloila lokalna zajednica, dio Vlada eke kroz donaciju i dio preduzee. eka
vlada je obezbijedila maine za rezdvajanje otpada, asfaltiranje kruga Centra i kamion
za sakupljanje komunalnog otpada. Kapacitet reciklanog centra iznosi 5 tona mijeanog
komunalnog otpada na sat. U prvoj fazi puteno je postrojenja za izdvajanje reciklanog
otpada iz mijeanog otpada, nakon toga planirana je proizvodnja kompostne sirovine
i RDF goriva (refuse derived fuel) koje se koristi kao zamjensko gorivo u spalionicama i
cementarama. Putanjem u rad postrojenja zaposleno je dodatnih 20 radnika u preduzeu.
(2)Centar za reciklau Derventa112
Centar za reciklau otpada u Derventi izgraen 2006. godine jeste u sklopu CARDS pilot
projekata za reciklau otpada u Bosni i Hercegovini. Projekat je finansiran od strane Evropske
unije kao jedan od CARDS projekata, grupe projekata koji ine asistenciju EU-a procesima
rekonstrukcije, demokratizacije i stabilizacije. Sufinansijer izgradnje i vlasnik objekta je optina
Derventa a korisnik Centra je komunalno preduzee Komunalac. U sklopu projekta, pored
Centra za reciklau koji predstavalja mjesto za razvrstavanje reciklanog i kabastog otpada,
izgraeno je i nekoliko zelenih ostrva na vie lokaciija u gradu i prigradskim naseljima.
Svrha pilot projekta za reciklau otpada u BiH jeste da razvije odrivi sistem upravljanja
otpadom naroito kroz definisanje i demonstraciju ekonomski odrivih naina organizacije
aktivnosti reciklae sekundarnih sirovina. Ove pilot inicijative uvode obnovu sirovina koje
je mogue reciklirati, te potiu trite koje podrava direktnu ponovnu upotrebu ili reciklau
sirovina; oekuje se da e ovakve aktivnosti pilot projekata proizvesti interes privatnih
poduzetnika i predstavnika svih nivoa vlasti.
8.2.Reciklaa otpada u privatnom sektoru

U Republici Srpskoj se u posljednjih par godina pojavljuje sve vei broj privatnih preduzea koja
su prepoznala poslovne mogunosti u oblasti recikliranja i regeneracije otpada. Prema podacima
dobijenim od Ministarstva za prostorno ureenje, graevinarstvo i ekologiju, u Republici Srpskoj
postoji 39 privatnih preduzea koja su dobila odgovarajue dozvole od ministarstva da se bave
djelatnostima upravljanja otpada i reciklae. Bitno je naglasiti da se u procesu dobijanja dozvola
nalazi jo nekoliko preduzea iz Republike Srpske. Osnovne djelatnosti preduzea su sakupljanje,
sortiranje i primarna prerada industrijskog otpada, odnosno reciklaa sekundarnih sirovina: eljeza,
bakra, aluminijuma, cinka, olova, papira, ambalanog otpada, starih guma itd. Kvantitativnom i
kvalitativnom analizom preduzea koja se bave sakupljanjem, preradom, reciklaom i prometom
sekundarnih sirovina utveno je da preduzea imaju nekoliko dobavljaa sirovina: samostalno
sakupljanje, otkup od graana, otkup od industrije, otkup od privrede, otkup od komunalnih
preduzea. Meutim, kao najvei nedostatak uoena je nestabilnost i nesigurnost trita
prouzrokovana nedovoljno razvijenom industrijom u Republici Srpskoj. Analizirana preduzea
se uglavnom bave industrijskim otpadom, od kojeg se posebno izdvaja metal koji se u veoj
mjeri sakuplja prilikom inkasacije i renoviranja starih fabrika, meutim koliine su nepouzdane
112 Centar za reciklau, http://www.derventasrcem.net/writePerm/UploadPhotos/Reciklaza.pdf
119
i nedovoljne. Tehniki podaci za pravilno projektovanje sistema za reciklau nedostaju. Otpad se

nikada nije precizno mjerio ili vagao, stoga se sastav, sezonske i sedmine promjene u sastavu
otpada mogu samo grubo procijeniti. Pored toga, identifikovani su problemi niskog ivotnog
standarda graana koji se direktno odraava na koliine proizvedenog recikliranog otpada. Jedan
od daljih problema se nalazi u nedostajanju povoljnih pravnih okvira i stimulativnih ekonomskih
mjera od strane dravnog nivoa (npr. stimulacije za industriju reciklae).
Detaljan prikaz privatnih preduzea koja su dobila dozvole da se bave upravljanjem otpadom,
sakupljanjem reciklabilnih materijala i reciklaom dat je u sljedeoj tabeli.
Tabela 8.1.: Preduzea kojima je odobrena djelatnost upravljanja otpadom i reciklaom u Republici
Srpskoj; Izvor: Ministarstvo za prostorno ureenje, graevinarstvo i ekologiju
16.
Preduzee
Sladabonid. o. o.
Bill Colour Metal d. o. o.
EKO-EURO TIM d. o. o.
034 NNM d. o. o.
Sr Prizma Komerc d. o. o.
Nova Sirovina A. D.
Boro d. o. o.
DMG Company d. o. o.
Ekologija Spros
Metal Trade RS
Milkus Doo Pale RJ Bijeljina
Operativa d. o. o.
Otpad d. o. o.
Omorika reciklaa d. o. o.
Sirovinaprodukt A. D.
Sekundarac d. o. o.
17.
Eko-Trade d. o. o.
18.
22.
Mulali d. o. o.
Euro-Hem d. o. o.
Rj. Eko Centar-Boac Jezero
DIS&A d. o. o.
Erb Komerc d. o. o.
KTL d. o. o.
23.
Promal d. o. o.
24.
Topmetal d. o. o.
Boksit A. D.
Amar Plast d. o. o.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
19.
20.
21.
25.
26.
Optina
Banja Luka
Banja Luka
Banja Luka
Banja Luka
Banja Luka
Banja Luka
Bijeljina
Bijeljina
Bijeljina
Bijeljina
Bijeljina
Bijeljina
Bijeljina
Doboj
Doboj
Gradika
Gradika
Gradika
Kneevo
Laktai
Laktai
Laktai
Laktai
Laktai
Milii
Modria
Djelatnost
Trgovina dijelovima i priborom za motorna vozila
Trgovina na veliko ostacima i otpacima
Ostale uslune djelatnosti
Reciklaa metalnih ostataka i otpadaka
Trgovina dijelovima i priborom za motorna vozila
Prikupljanje, prerada i plasman sekundarnih sirovina
Reciklaa nemetalnih otpadaka i ostataka
Industrijski i komunalni otpad
Trgovina sekundarnim sirovinama
Reciklaa metala i metalnih ostataka
Komunalne usluge
Reciklaa PET ambalae
Preduzee za promet i preradu sekundarnih sirovina
Industrijsko ienje, sakupljanje i prerada otpada, izvoz
opasnog otpada
Zbrinjavanje plutajueg otpada
Protektiranje guma
Sakupljanje, prerada i promet metalnih i nemetalnih otpadaka i ostataka
reciklaa, otkup i prerada svih vrsta sekundarnih sirovina.
Reciklaa nemetalnih ostataka i otpadaka

120
28.
PNP Jankovi d. o. o.
Gumatekt AG d. o. o.
Osmaci
Pale
29.
Kemokop d. o. o.
30.
34.
Auto uti d. o. o.
Fermo d. o. o.
Instalo Komerc d. o. o.
D.D. Komerc d. o. o.
NP Company d. o. o.
Petrovo
Prijedor
Prijedor
Prijedor
Prnjavor
amac
35.
Kemis SRS d. o. o.
36.
Bis Protekt d. o. o.
37.
Intermont d. o. o.
38.
Sinma Promet d. o. o.
Dagum d.o.o
27.
31.
32.
33.
39.
amac
Srbac
Ugljevik
Viegrad
Zvornik
Protektiranje guma
Protektiranje spoljnih guma
Pogon za sakupljanje, tretman i privremeno deponovanje
opasnog otpada
Odravanje i popravak motornih vozila
Otkup sekundarnih sirovina
Vadenje sljunka i pijeska
Sakupljanje i privremeno skladitenje svih vrsta opasnog
otpada do konanog zbrinjavanja
Protektiranje guma
Podizanje zgrada (visokogradnja) i izgradnja objekata niskogradnje
Protektiranje guma
Neke od najznaajnih firmi u Republici Srpskoj predstavljene su u daljem tekstu:

(1)Omorika Reciklaa113 Doboj
Omorika Reciklaa je prva fabrika za recikliranje PET ambalae u Bosni i Hercegovini.
Preduzee je osnovano 2007. godine i nalazi se u Juhovcu kod Doboja. Koristi otpadnu
PET ambalau kao sirovinu i reciklira je u savremenom pogonu za reciklau sa instaliranim
kapacitetom 400 tona mjeseno. Djelatnosti i servisi fabrike su:
otkup PET ambalae
sortiranje i prerada PET ambalae u PET mljevenac
prerada PET mljevenca u granule
prerada PET granula u kristalni R-PET sa poveanje IV
distribucija PET poluproizvoda i proizvoda.
Slika 8.3.: Fabrika za reciklau PET ambalae OMORIKA RECIKLAA

113 Omorika Reciklaa, http://reciklaza.ba/
121
Oprema za reciklau je njemake kompanije B+B za reciklau PET ambalae koja iz rabljene
ambalae proizvodi PET mljevenac (PET flakes) visokog stepena istoe iz koga se proizvodi
PET regranulat i to sljedeim postupcima: debaliranje, rastresanje s odvajanjem krupnih
neistoa, automatskim razdvajanjem PET-a od druge plastike (S+S separator), automatskim
razvrstavanjem PET boca po boji (S+S separator); kontrolna traka, detektor metala, mljevenje,
suho (frikciono) pretpranje sa odvajanjem papira i drugih neistoa, pretpranje vodom,
toplo pranje 8595o C (sa moguim doziranjem NaOH), toplo ispiranje, suenje, hladno
ispiranje, flotacija, centrifugalno suenje, dvostruka kontrola na metal, pakovanje istog
mljevenca kao poluproizvoda. Preduzee se snabdijeva sirovinama od raznih dobavljaa,
kao to su komunalna preduzea, preduzea za promet sekundarnih sirovina, proizvoai
PET ambalae, proizvoai sokova, piva i vode koji koriste PET ambalau, deponija, raznih
ekolokih organizacija i privatnih sakupljaa. Trenutno je zaposleno u fabrici dvadesetak
radnika koji prerade oko 500 tona PET ambalae mjeseno.
(2)Nova sirovina A. D. Banja Luka114
Preduzee Nova sirovina A. D. Banja Luka jedno je od najstarijih preduzea u Republici
Srpskoj koja se bave sakupljanjem, razvrstavanjem, otkupom i prodajom sekundarnih
sirovina. Prvobitna firma osnovana je rjeenjem biveg Narodnog odbora sreza Banja
Luka broj 19359/40 od 11. 9. 1948. godine pod nazivom OTPAD sresko preduzee za
prikupljanje otpadaka. U toku rada u preduzeu su u skladu sa zakonima vrene mnogobrojne
organizacione promjene i transformacije. Tako je 2000. i 2001. godine izvrena privatizacija
i transformacija preduza kojom je ovo preduzee iz osnovnog dravnog preduzea
transformisano u akcionarsko drutvo.
Slika 8.4.: Nova sirovina A.D. Banja Luka
Akcionarsko drutvo NOVA SIROVINA Banja Luka je registrovano 19. 9. 2001. godine.
Akcionarsko drutvo je nastavilo da obavlja djelatnost skupljanja i prerade otpadnih
materijala koji se plasiraju kao sekundarne sirovine. Pored pomenutih djelatnosti, preduzee
114 Nova sirovina AD, http://www.novasirovina.com/?p=18

122
obavlja i druge djelatnosti kao to su prerada lima, promet na veliko i na malo graevinskim
materijalom i druge djelatnosti.
Nova sirovina u sklopu preduzea posjeduje reciklano dvorite gdje su smjetene i upravne
zgrade. Trenutno je u firmi zaposlen 31 radnik, od kojih 26 radi na reciklai otpada. Primarna
djelatnost preduzea je prikupljnje, prerada i plasman otpadnih materijala, meutim
preduzee takoe vri prikupljanje otpadnih akumulatora, otpadnog elektonikog otpada,
starog papira, otpadnog najlona, PET ambalae i otpadne koe. U krugu preduzea se vri
sortiranje otpada po klasama gdje se presuje i prodaje daljim kupcima. Sav preraeni metal
(npr. eljezo klasa E1, E3, E3+, E5, E8, otpadni bakar, bronza, otpadni mesing, otpadno
olovo, otpadni aluminijum) i otpadni papir se izvoze u inostranstvo.
Nova sirovina A. D. 10. 11. 2012. godine imala je sljedei cjenovnik za otkup reciklanih
materijala.
Tabela 8.2.: Cjenovnik reciklanih materijala
R.B
Naziv robe
Jed. mjere
Cijena u KM
9,50
1.
Otpadni bakar I klasa
2.
Otpadni bakar III klasa
kg
kg
3.
Otpadni mesing
kg
5,00
4.
Stari hladnjaci MS i CU oieni
kg
4,50
5.
Otpadni aluminijum
kg
1,80
6.
Otpadna bronza
kg
5,00
7.
Mesing pena ista
kg
4,50
8.
Aluminijum pena ista
kg
1,00
9.
Olovo meko
kg
1,80
10.
Rostfraj prokrom
kg
2,00
11.
Otpadni cink
kg
1,00
12.
Otpadno eljezo preko 3 mm sjeeno
kg
0,40
13.
Otpadno eljezo preko 3 mm nesjeeno
kg
0,35
14.
Otpadno eljezo mijeano
kg
0,32
15.
Otpadni lim
kg
0,30
16.
Otpadni gus
kg
0,35
17.
Stari akumulatori bez kiseline
kg
0,70
18.
Stari papir ljepenka arhiva
kg
0,08
19.
Stari papir novine
kg
0,10
20.
Otpadna folija
kg
0,25
21.
Otpadna eljezna pena
kg
0,25
9,00
123
(3)Kemis SRS d. o. o. amac115

Kemis SRS d. o. o. je najvei izvoznik opasnog otpada iz Bosne i Hercegovine u zemlje
Evropske unije. Za skladitenje opasnog otpada do njegovog konanog zbrinjavanja u
spalionicama Zapadne Evrope raspolae se specijalnim skladinim kapacitetima ukupne
povrine oko 10.000 m. Na teritoriji Bosne i Hercegovine postoje dvije poslovnice, i to
u amcu i Lukavcu, a preduzee djeluje u sklopu koncerna Kemis Slovenija, koji se nalazi
u vlasnitvu grupacije Gorenje iz Velenja, Republika Slovenija. Firma se bavi skupljanjem,
skladitenjem i zbrinjavanjem opasnog otpada u industriji, ivotnoj okolini i domainstvima,
specijalnim ienjima u industriji, obradom medicinskog otpada (infektivni, potencijalno
infektivni, otri predmeti), proizvodnjom, inenjeringom i konsaltingom. Djelatnost KEMIS-a
u Bosni i Hercegovini je sljedea:
Sakupljanje i privremeno skladitenje svih vrsta opasnog otpada do konanog zbrinjavanja,
osim radioaktivnog otpada, a to su posebno:
Otpadna ulja, emulzije i zauljene vode
Zauljeni kruti otpad (zemlja, piljevina, pijesak)
Otpadna otapala, otpadne boje i lakovi
Otpadne druge kemikalije (laboratorijske i slino)
Drugi organski i anorganski kruti i tekui otpad
Lijekovi sa isteklim rokom trajanja
Druge opasne materije koje se upotrebljavaju u procesu proizvodnje ili nastaju
tokom proizvodnog procesa
Plinske i sprej boce
Rabljene gume
Elektronski i elektrini otpad
Otpadni freon i drugi opasni plinovi
Zatitna sredstva u poljoprivredi i voarstvu
Kemikalije koje zahtijevaju posebnu panju
PCB kondenzatori i transformatori
Akumulatori i druge vrste baterija
Ambalaa opasnih materija
Graevinski i izolacijski otpad koji sadri azbest
Obrada medicinskog otpada sterilizacijom ureajem Converter serije H. U ureajima se
obrauje infektivni, potencijalno infektivni otpad, otri predmeti.
Skladitenje prema propisima za odreenu vrstu
Zbrinjavanje opasnog otpada, po pravilu u inostranstvu (Austrija, Njemaka)
115 Kemis SRS, http://kemis.ba.loopiadns.com/o-nama/

124
Specijalna ienja u industriji gdje se upotrebljavaju mehanike metode, biotehnologije,

ultrazvuk, hemijske metode i druge metode koje su za odreenu vrstu ienja
optimalne
Posebne metode antikorozivne zatite specijalnih elika
Pored uluga sakupljanja, Firma nudi i preuzimanje menedmenta sa svim otpadom koji se
stvara u krugu naruioca (opasni otpad, sekundarne sirovine, komunalni otpad).
Slika 8.5.: Kemis SRS;
(4)Milkus d. o. o. Pale116
Preduzee za proizvodnju, promet i usluge Milkus d. o. o. osnovano je sredinom osamdesetih
godina dvadesetog vijeka. U sklopu preduzea posluju tri poslovne jedinice: Pale, Bijeljina i
Banja Luka. Osnovna djelatnost preduzea je otkup, prodaja i priprema sekundarnih sirovina
za preradu. Proces reciklae metala, prije svega eljeza i obojenih metala, vri se na nain
to metalni otpad, koji slui kao sirovina, firma obrauje u poluproizvode i proizvode koje
prosljeuje krajnjim korisnicima eljezarama i livnicama. Proizvodi su specifikovani na osnovu
Evropske klasifikacije metalnog otpada. Nude se sljedei proizvodi
Otpadno eljezo E3, E1, E2, E8, E60, E40, E5H, E5M, EHRB, EHRM i E46
Otpadni aluminijum (meki aluminijum, tvrdi aluminijum)
Otpadni bakar
Otpadni mesing
Otpadno olovo
Ostali karakteristini metalni otpad
Kao dopunsku djelatnost preduzee obavlja sve vrste prodaje i prometa robe srodne naem
osnovnom zanimanju i prevoz robe i putnika u zemlji i inostranstvu.
116 Mlikus doo, http://www.milkus-pale.com/milkus/
125
Slika 8.6.: Reciklano dvorite firme Milkus d. o. o. Pale
(5)Promal d. o. o. Laktai
Promal d. o. o. je preduzee registrovano u optini Laktai sa primarnom djelatnou
sakupljanja, prerade i prometa nemetalnih otpadaka i ostataka. Preduzee se specijalizovalo
za sakupljanje i promet otpadnog papira i plastike, u emu je postalo jedna od vodeih firmi
u Republici Srpskoj. Firma posjeduje reciklano dvorite gdje se prikupljene sekundarne
sirovine razdvajaju, obrauju, baliraju i dalje prodaju kupcima u inostranstvu (Srbija,
Hrvatska, Austrija, Njemaka, Slovenija, Kina i Francuska). Trenutno je u preduzeu zaposleno
pet radnika, od kojih etiri rade na reciklai. Preduzee vri otkup sekundarnih sirovina od
graana, od komunalnih preduzea, od idustrije i privrede i vri samostalno prikupljanje,
i reciklira oko 400 t sirovina mjeseno. Pored centralne poslovne jedinice u Laktaima, u
sklopu preduzea posluju radne jedinice u amcu i Brkom.
8.3.Vrste i koliine reciklanog otpada

Podaci o vrstama i koliinama reciklanog otpada (sekundarne sirovine) u Republici Srpskoj dobijeni
anketnim upitnicima nekonzistentni i nepotpuni su, te se kvantitivna analiza ovih podataka na
teritoriji Republike Srpske nije mogla sprovesti. Meutim, kako se reciklani otpad u Republici
Srpskoj i Bosni i Hercegovini u neznatnoj koliini reciklira i ponovo obradi, nego se u reciklanim
centrima, privatnim preduzeima za reciklau otpada, industriji itd. usitni, balira i na kraju izvozi,
dobijene su mogunosti sa se u znatnoj mjeri prikau koliine ovih sirovina na nivou Bosne i
Hercegovine.
Zbog nedostatka podataka u Bosni i Hercegovini o uvozu/izvozu neopasnog otpada prema
Regulativi 259/93/EEC o prekograninom prometu otpada, Odjeljenje za statistiku ivotne sredine
Agencije za statistiku BiH je preduzelo aktivnosti na obradi dostupnih podataka statistike vanjske
trgovine. U svom godinjem tematskom biltenu Okoli, energija i saobraaj117 Agencija publikuje
podatke spoljne trgovine vezane za izvoz sekundarnih sirovina iz Bosne i Hercegovine. Razvoj i
proizvodnja statistike spoljne trgovine u BiH se odvija kroz tri statistike institucije: (1) Agencija za
statistiku Bosne i Hercegovine, (2) Republiki zavod za statistiku Republike Srpske i (3) Federalni
zavod za statistiku. Osnova razvoja je definisana evropskim propisima i stoga je statistika spoljne
trgovine u velikoj mjeri usklaena sa zemljama EU. Osnovni izvor podataka za ovu publikaciju
predstavljala je Jedinstvena carinska isprava (JCI) Bosne i Hercegovine koja je duna da prikuplja
117 Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine, 2011.

126
i dostavlja statistikim agencijama podatke. Agencija za statistiku BiH dobija potrebne podatke iz
jedinstvenih carinskih isprava od Uprave za indirektno oporezivanje BiH, u skladu sa Protokolom o
saradnji potpisanim izmeu ove dvije institucije.
Podaci o izvezenim/uvezenim koliinama neopasnog i opasnog otpada dobijeni su na osnovu
obrade baze podataka statistike vanjske trgovine. Baza sadri podatke koji su relevantni za
statistiku o uvozu i izvozu otpada. Ovi podaci ukljuuju slijedee elemente:
(1)Opis robe
(2)Koliine kojima se trguje u tonama
(3)Zemlju porijekla i odredite
(4)Dostupne su i druge informacije kao to je vrijednost robe, ali one nisu relevantne za
statistiku uvoza i izvoza otpada u kontekstu Regulative o statistici otpada 2150/2002/EC.
Unutar Evropske unije uvedena je Kombinovana nomenklatura (CN) za klasifikaciju robe unutar
EU za potrebe prikupljanja carina, statistiko praenje vanjske trgovine, te za primjenu posebnih
mjera u okviru trgovake, poljoprivredne, fiskalne i monetarne politike EU. Ona se zasniva na
meunarodnoj klasifikaciji harmonizovanog sistema, koju sastavlja Svjetska carinska organizacija, a
Evropska unija dopunjava svojim potpodjelama tzv. CN podnaslovima. Kombinovana nomenklatura
se sastoji od oko 10.000 razliitih kodova koji opisuju robu. Od tih kodova, oko 250 su kodovi
koji se sastoje od otpada ili sadre otpad, a koji bi mogli biti osnova za prikupljanje statistikih
podataka o uvozu i izvozu otpada za razliite materijale. Obradom baze podataka statistike vanjske
trgovine Bosne i Hercegovine su ekstrahovani tarifni brojevi (CN kodovi) koji sadre otpad i
prezentovani u publikaciji. Izbor tih kodova bio je zasnovan na procjeni i identifikaciji koju je uradio
Njemaki zavod za statistiku, kao i dopunama koje je predloila Savezna agencija zatite okoline
UBA (Federal Environment Agency). Meutim, svi izabrani kodovi nisu bili pogodni za prikupljanje
statistikih podataka o uvozu i izvozu otpada i taj broj je morao biti smanjen zbog toga to (1) Neki
kodovi sadre i otpad i proizvod u istom kodu i (2) Neki kodovi sadre otpad koji je u potpunosti
ili djelomino obuhvaen izvjetavanjem u skladu s Regulativom 259/93/EEC o prekograninom
prometu otpada.
Agencija prilikom obrade podataka o kretanjima neopasnog i opasnog otpada donosi niz zakljuaka
o prikladnosti koritenja spoljnotrgovake statistike za potrebe statistike uvoza/izvoza otpada.
Pojedini zakljuci odnose se na:
(1)Za neke vrste otpada, kao to je metalni otpad, papir i karton, staklo i plastini otpad,
tekstilni otpad i otpad od sagorijevanja (pepeo i ljaka), statistika spoljne trgovine
omoguava relevantne podatke o uvozu i izvozu otpada, i ti podaci se mogu koristiti
kao dopuna podacima zasnovanim na Regulativi o prekograninom prometu otpada.
(2)Za druge vrste otpada, kao to su iskoritene gume, otpad elektronske opreme i
otpad iz poljoprivredno-prehrambene industrije, vanjskotrgovaka statistika ne prua
dobru osnovu za statistiku o uvozu i izvozu otpada, budui da se podaci o otpadu i
proizvodima obino kombinuju u istom kodu Kombinovane nomenklature.
(3)Podaci statistike spoljne trgovine imaju eu frekvenciju proizvodnje podataka u
odnosu na frekvenciju koja je zahtijevana u Regulativi o statistici otpada, dostupni su
na vrijeme i uz potovanje rokova.
127
(4)Potrebni podaci o uvozu i izvozu otpada se mogu lako izvaditi iz postojee baze podataka
statistike vanjske trgovine, i stoga koritenje tih podataka za potrebe Regulative o
statistici otpada, ukljuuje malo ili nimalo dodatnih trokova.
(5)Metodologija koja se primijenjuje u Njemakoj bi se u naelu mogla koristiti od strane
svih drava lanica EU i ire.
Obraeni podaci statistike spoljne trgovine predstavljalju dobar nain da se stekne uvid u tokove
pojedinih vrsta otpada u Bosni i Hercegovini. Podaci predstavljeni u izvjetaju Agencije se odnose
na posebne tokove est vrsta neopasnog otpada: metalni otpad, papir i karton, plastini otpad,
staklo, tekstilni otpad i otpad od sagorijevanja (pepeo i ljaka).
8.3.1.Metalni otpad
Izvoz metalnog otpada u periodu 20062010. godina iz Bosne i Hercegovine prikazan je na slici
8.7. Za potrebe izraunavanja statistike o izvozu metalnog otpada predloeni su kodovi koji
predstavljaju najbolje procjene koje se mogu povezati sa EWC-Stat klasifikacijom, na agregiranom
nivou ifre 6 neopasni metalni otpad. CN kodovi 79031000 (cink praina), 79039000 (cink prah) i
81121300 (otpad berilija i ostaci) nisu ukljueni jer mogu djelomino biti obuhvaeni Regulativom o
prekograninom prometu otpada. Analiza podataka o izvozu metalnog otpada prikazuje smanjivanje
izvezenih koliina, to potvruje nestabilnost trita i nedostatak industrijske proizvodnje. U 2010.
godini primjeuje se znaajan porast izvoza metalnog otpada, i to 85,6% vie u odnosu na 2009.
godinu. Nizak izvoz u 2009. godini se moe objasniti direktnom vezom sa svjetskom ekonomskom
krizom nastalom krajem 2008. i poetkom 2009. godine i ovisnou BiH trita otpada od trenutne
ekonomske situacije u Evropskoj uniji. Najvee koliine metalnog otpada izvezene su 2006. godine,
i to preko 130 000 tona.
Najznaajniji partneri u trgovini metalnim
otpadom nalaze se u Sloveniji, u koju su i
izvezene najvee koliine (38%), Italiji (18%)
i Rumuniji (18%). Pored navedenih zemalja,
metalni otpad se takoe izvozi u Njemaku,
Srbiju, eku, Austriju, Hrvatsku i druge zemlje
(prikaz na slici 8.8).
Slika 8.7.: Izvoz metalnog otpada iz BiH, 2006

2010, u tonama; Izvor: Agencija za statistiku BiH
(2011)
ak dvije treine od ukupne koliine izvezenog

otpada se odnosi na otpatke i lomljevinu
eljeza ili elika. Metalni otpad od aluminijuma
i bakra predstavlja znaajnije koliine izvezenog
otpada, dok su izvezene koliine ostalih metala
zanemarljive (slika 8.9).

128
Slika 8.8.: Drave u koje se izvozio metalni otpad,

2010; Agencija za statistiku BiH (2011)
Slika 8.9.: Struktura izvezenog metalnog otpada,

2010; Agencija za statistiku BiH (2011)
8.3.2.Papir i karton
Trgovina otpadnim papirom i kartonoma u posljednjih par godina dobija na znaaju, to potrvuje
i sve vei broj privatnih firmi koje se bave otkupom ovih sirovina i broj komunalnih preduzea koja
ih djelimino odvojeno sakupljaju ili ih razdvajaju u svojim reciklanim centrima. U posmatranom
periodu primijetan je znaajan porast izvoza otpadnog papira i kartona iz Bosne i Hercegovine.
U 2010. godini koliina izvezenog otpadnog papira i kartona je za 155% vea u odnosu na 2009.
godinu (CN 4707 Papir i karton namijenjeni ponovnoj preradi (reciklai)) i desegnula je skoro 40
000 tona. Primijetan je i kod ove sirovine pad izvezenih koliina u 2009. godini. Skoro 60% otpadnog
papira izvezeno je u Hrvatsku, koja predstavlja najzaajnijeg partnera u trgovini otpadnim paipirom
i kartonom. Pored Hrvatske, znaajan izvoz ostvaren je i u Austriju, i to neto vie od 8 000 tona, i
Sloveniju, 9% izvoza od ukupne koliine.
Slika 8.10.: Izvoz otpadnog papira i kartona, 2006

(2011)
Slika 8.11.: Drave u koje se izvozio otpadni papir

i karton, 2010; Izvor: Agencija za statistiku BiH
(2011)
129
8.3.3.Plastini otpad (ambalaa i ambalani otpad)

Analiza podataka o izvozu plastinog otpada u periodu 20062010, kao i u sluaju papira i kartona,
generalno ukazuje na rast izvezenih koliina. Meutim, moe se primijetiti da su koliine izvezenog
plastinog otpada male. U 2010. godini izvezeno je oko 2 600 tona plastinog otpada iz Bosne i
Hercegovine, to predstavlja porast od 1,5% u odnosu na 2009. godinu. Ako se uzme u obzir da
prema procjenama koliina ambalanog otpada obuhvata oko 30% komunalnog otpada, kojeg
je u Bosni i Hercegovini u 2010. godini prikupljeno 1 155 948 tona, primijetan je veoma nizak
nivo reciklae ili izvoza ove sirovine koja uglavnom zavrava na deponijama. Tokom 2010. godine
najvee koliine plastinog otpada izvezene su u Hrvatsku, 65% od ukupno izvezene koliine
plastinog otpada.
Vlada Republike Srpske usvojila je 18. 4. 2013. godine Uredbu o izmjenama i dopunama Uredbe
o naknadama za optereivanje ivotne sredine ambalanim otpadom, to bi trebalo doprinijeti
uspostavljanju efikasnijeg sistema upravljanja ambalaom i ambalanim otpadom sa manjim
ekonomskim optereenjem za privredu SRS. Cilj Uredbe je uspostavljanje sistema upravljanja
ambalaom i ambalanim otpadom koji e osigurati vraanje ambalae, ponovnom upotrebom
ili reciklaom, prema propisanim ciljnim vrijednostima, saopteno je iz Vlade RS. Takoe je jedan
od ciljeva Uredbe i uvoenje naknade za ambalau ili upakovan proizvod primjenom principa
zagaiva plaa, koja e omoguiti podsticanje smanjenja zagaenja i ulaganje u zatitu ivotne
sredine, to istovremeno predstavlja i preuzetu obavezu RS u procesu usklaivanja zakonodavstva
u oblasti zatite ivotne sredine sa zakonodavstvom EU. Pored pomenute
Uredbe, Vlada RS usvojila je i Uredbu o izmjenama i dopunama Uredbe o upravljanju ambalaom
i ambalanim otpadom, to e doprinijeti ispunjenju obaveze RS u procesu usklaivanja sa
zakonodavstvom EU, kao i ostvarivanju cilja Zakona o upravljanju otpadom. Ovom Uredbom
propisuje se nain postupanja s ambalaom i ambalanim otpadom, i to ambalaom koja se
proizvodi, odnosno stavlja na trite, uvezenom ambalaom i ambalanim otpadom koji je nastao
u industriji, zanatstvu, maloprodaji, uslunim i drugim djelatnostima, u domainstvima ili na neki
drugi nain, bez obzira na njegovo porijeklo, upotrebu i korieni ambalani materijal, kao i obaveze
uesnika sistema za upravljanje ambalaom i ambalanim otpadom.
Slika 8.12.: Izvoz plastinog otpada iz BiH, 2006

(2011)
Slika 8.13.: Izvoz staklenog otpada, 20062010, u

tonama; Izvor: Agencija za statistiku BiH (2011)

130
8.3.4.Staklo (stakleni otpad)

U Republici Srpskoj ne postoji organizovano
selektivno prikupljanje staklenog otpada.
Jedan od najvanih razloga tome jeste
nedostatak infrastrukture i finansijskih
sredstava odnosno ekonomska neisplativost
razvrstavanja ove vrste optada zbog
nepostojanja fabrika za reciklau. Fabrika
Greja u Aleksincu u Srbiji predstavlja
jedinu fabriku za reciklau slaklenog otpada
u Srbiji, Bosni i Hercegovini i Makedoniji.
Postojea problematika se diretno odraava Slika 8.14.: Izvoz staklenog otpada, 20062010, u
i na koliine izvezenog staklenog otpada iz tonama; Izvor: Agencija za statistiku BiH (2011)
Bosne i Hercegovine. Analiza podataka o
izvozu staklenog otpada u periodu 2006
2010. generalno ukazuje na rast izvezenih koliina. Meutim, izvezene koliine od 700 tona
staklenog otpada u 2010. godini su zanemarljive.
8.3.5.Tekstilni otpad
Tekstilni otpad prema klasifikaciji otpada moe se svrstati u nekoliko podgupa, kao to su (1) otpad
iz tekstilne industrije, (2) tekstilna ambalaa, (3) otpad iz mehanike obrade otpada i (4) komunalni
otpad - podgrupa odjea i tekstil. Za potrebe izraunavanja statistike o uvozu i izvozu tekstilnog
otpada Agencija za statistiku predloila je kodove koji predstavljaju najbolje procjene koje se
mogu povezati sa EWC-Stat klasifikacijom, na agregiranom nivou ifre 7.6 tekstilni otpad. Analiza
podataka o izvozu tekstilnog otpada u periodu 20062010. generalno ukazuje na pad izvezenih
koliina koje su takoe zanemarljive u odnosu na proizvedene i prikupljene koliine otpada.
Najvei izvoz tekstilnog otpada ostvaren je u 2007. godini i iznosio je oko 1 000 tona. U 2010.
godini koliina izvezenog tekstilnog otpada je za 37,2% manja u odnosu na 2009. godinu. Tokom
2010. godine najvee koliine tekstilnog otpada izvezene su u Hrvatsku, 65% od ukupne koliine
izvezenog tekstilnog otpada.
8.3.6.Neopasna ljaka i pepeo

Neopasna ljaka i pepeo predstavljalju sekundarni materijal nastao kao nusproizvod sagorijevanja
uglja u termolektranama. U Bosni i Hercegovini u pogonu su termoelektrane u Tuzli, Kaknju,
Ugljeviku i Gacku, koje u okviru osnovnog procesa proizvodnje elektrine energije stvaraju velike
koliine pepela i ljake.118 Ovi materijali predstavljaju veliki balast za deponije u neposrednim
blizinama termoelektrana, gdje pored transportnih trokova, izazivaju i velike ekoloke probleme,
degradaciju poljoprivrednog zemljita i direktno zagaivanje vazduha.
118 IPSA, 2003.
131
Dio proizvedene neopasne ljake i pepela se izvozi iz Bosne i Hercegovine. Analiza podataka o izvozu predstavljena na slici jasno ukazuje na porast izvezenih koliina, i to sa oko 30 000 tona u 2006.
godini na skoro 200 000 tona u 2010, to predstavlja porast od 666,6%. Tokom 2010. godine firme
iz Bosne i Hercegovine izvozile su neopasnu ljaku i pepeo u tri zemlje. Najvee koliine izvezene
su u Rumuniju 46%, zatim Hrvatsku 33% i Maarsku 21%.
Slika 8.15.: Izvoz neopasne ljake i pepela, 2006

(2011)
8.3.7.Opasni otpad
Slika 8.16.: Drave u koje se izvozila neopasna

ljaka i pepeo, 2010; Izvor: Agencija za statistiku
BiH (2011)
Pored reciklanog otpada iz Bosne i Hercegovine, izvozio se i opasni otpad za koji ne postoje
adekvatni sistemi reciklae i obrade. Tokom posljednje tri godine uoen je izvoz nekih vrsta otpada
koje nisu bile prisutne u prekograninom prometu otpada do tada. Rije je o otpadnim uljima i
mastima, kontaminiranoj zemlji, otpadnim fluorescentnim cijevima i transformatorima, otpadnoj
plivajuoj ljaki i graevinskom otpadu koji sadri azbest. Glavne izvozne destinacije su Austrija,
Francuska i Slovenija.
Izvoz opasnog otpada iz Bosne i Hercegovine varira iz godine u godinu. Primijetan je bio znaajan
porast izvezenih koliina opasnog otpada poetkom oglednog perioda, kada se sa 1 830 tona iz
2001. godine koliina poveala na 6 295 tona u 2002. godini i 7 094 tona u 2003, to je i predstavljalo
najvee koliine. Podaci su obraeni na osnovu izvjetaja o izvezenim koliinama koje su kompanije
izvoznici opasnog otpada dostavile
nadlenim entitetskim ministarstvima. Dvije
treine izvezenog otpada u 2010. godini se
odnosi na otpad koji sadri olovo i spojeve
otpada (otpadne baterije i akumulatori), dok
dalje znaajnije koliine opasnog otpada
predstavljalju otpadni materijali koji sadre
PCB, odnosno PCT i PBB sa 17% i otpadna
nafta neupotrebljiva za namjeravanu
primjenu sa 8%. Pored navedenih kategorija
opasnog otpada, iz Bosne i Hercegovine su
izvezeni i otpadni farmaceutski proizvodi,
Slika 8.17.: Izvoz opasnog otpada iz BiH, 20062010, u
preparati i lijekovi, zatim ostaci nastali pri
tonama; Izvor: Agencija za statistiku BiH (2011)
odlaganju industrijskog otpada, otpad koji
132
Slika 8.18.: Struktura izvezenog opasnog otpada iz BiH; Izvor: Agencija za statistiku BiH (2011)
sadri estovalentne spojeve hroma, otpad koji sadri ivu i otpad koji sadri halogenirane organske
rastvarae.
Odreene vrste otpada izvoznici su u izvjetaju prijavili pod kljunim brojem kojim su u katalogu
otpada definisane otpadne olovne baterije (16 06 01*), iako je prema opisu otpada rije o izvozu
otpadnih akumulatora. Preko 66% ukupne koliine izvezenog otpada u 2009. godini izvezeno je u
Sloveniju, slijede Austrija sa 18% i Francuska sa 16%. U Sloveniju, na obradu postupkom R4 izvozile
su se otpadne baterije i akumulatori, kao i otpad koji sadri spojeve olova. Sav otpad koji sadri
ekoloki toksine materije, kao i graevinski materijal koji sadri azbest, izvozio se u Francusku, na
odlaganje postupkom D10.
8.4.Obrada ili tretiranje otpada u Republici Srpskoj

Uvoenje koncepta integralnog upravljanja otpadom podrazumijeva razvoj i implementaciju
alternativnih opcija obrade otpada i proirivanje jednolinijskog sistema upravljanja otpadom
odnosno opcija prikupi transportuj odloi. Pod alternativnim opcijama tretmana ubrajaju se
one tehnologije koje imaju minimalan uticaj na ivotnu sredinu. Savremeni sistemi zbrinjavanja
otpada obuhvataju razliite tehnologije obrade i iskoriavanja otpada koje imaju za cilj da se
smanje koliine otpada koje se moraju odloiti ili uklone ili smanje tetni uticaji otpada na okolinu
(emisije gasova nastalih razgradnjom otpada, procjedne vode i sl.). Tehnologije mogu imati bioloki
ili termalni tretman i u njih se ubrajaju kompostiranje, anaerobna digestija, mehaniko-bioloka
obrada, insineracija, piroliza, gasifikacija itd. Da bi se sagledao itav sistem upravljanja otpadom u
Republici Srpskoj, neophodno je sagledati zastupljenost svih opcija tretmana otpada.
Kompostiranje
S obzirom na Direktivu EU o deponijama gdje se zabranjuje odlaganje organskog otpada na
deponije, kompostiranje je dobilo na znaaju kao alternativna opcija tretmana organskog otpada.
133
Kompostiranje se definie kao brzo, ali djelimino, razlaganje vlane, vrste organske materije,
otpada od hrane, batenskog otpada, papira, kartona, pomou aerobnih mikroorganizama i pod
kontrolisanim uslovima. Kao proizvod dobija se koristan materijal, slian humusu, koji nema
neprijatan miris i koji se moe koristiti kao sredstvo za kondicioniranje zemljita ili kao ubrivo119.
Postoji nekoliko prednosti ove tehnologije, a najznaajnije su (1) da krajnji proizvod ima odreenu
trinu vrijednost, koja treba da rezultira u vraanju izvjesnog dijela uloenih sredstava; (2) prostor
koji je potreban za lokaciju postrojenja je relativno mali i cijene transporta nisu tako velike. Kvalitet
kompostiranog proizvoda je vaan ukoliko za njega postoji trite. U Republici Srpskoj na osnovu
kvantitativne i kvalitativne analize nije utvreno postojanje postrojenja za kompostiranje kao
nain tretmana otpada uprkos tome to postoji dosta mogunosti za njegovo uvoenje.
Anaerobna digestija
Razlaganje organskog dijela vrstog otpada u gasove s visokim udjelom metana moe se ostvariti
putem anaerobnog razlaganja ili anaerobne fermentacije. Poslije fermentacije organskog otpada
izdvojenog na izvoru, ostatak fermentacije se normalno tretira aerobno do komposta. Na taj
nain je konani rezultat fermentacije otpada u veini sluajeva slian aerobnom kompostiranju.
Procesom razlaganja nastaju biogas, kompost i voda. Tretman vrstog otpada anaerobnom
digestijom u Republici Srpskoj nije zastupljen.
Mehaniko-bioloko tretiranje otpada
Zabranom odlaganja netretiranog otpada na deponije proces mehaniko-biloke obrade otpada
u zemljama EU dobija na znaaju. Ovaj proces je razvijen i primijenjen u Njemakoj kao odgovor
na zahtjeve za koliinsko smanjenje biorazgradive komponente otpada koji se odlae na deponije,
kao i na zahtjeve za to vee izdvajanjee korisnih komponenti iz otpada. Pod mehaniko-biolokom
obradom otpada podrazumijeva se postrojenje sastavljeno od dva odvojena procesa, mehanikog
i biolokog, koja nude rjeenja za vrlo vane segmente odrivosti integralnog sistema upravljanja
otpadom. Tretman ovom tehnologijom ima za cilj120 (1) najvie mogue smanjenje obima i mase
otpada koji zavrava na deponiji, (2) izvlaenje sekundarnih sirovina iz mijeanog otpada, (3)
smanjivanje negativnih uticaja deponija na ivotnu sredinu, (4) smanjivanje tetnih gasova koji
se proizvode u tijelu deponije. Promatrajui odvojeno mehaniku i bioloku fazu MBO tretmana,
mogue je primijeniti razliite vrste procesa:
Mehanika
obrada
Rotacijsko sito separacija otpada

Usitnjavanje otpada
Drobljenje i mljevenje
Magnetno razdvajanje otpada
Zrano sortiranje
Bioloka
obrada
Presovanje baliranje
Kompostiranje
Biostabilizacija
Biosuenje
Anaerobna digestija
119 Strategija upravljanja

120 CORD-LANDWEHR, K., 2010.

134
Funkcija i grafiki prikaz procesa obrade otpada u postrojenju za mehaniko-bioloki tretman

predstavljen je na sljedeoj slici.
Slika 8.19.: Shema postrojenja za MBT; Izvor: FMOT, 2011.
Strategijom upravljanja otpadom u Bosni i Hercegovini predvieno je uvoenje MB tehnologije

u regionalnim centrima za zbrinjavanje otpada, odnosno na regionalnim deponijama. Meutim,
u postojee dvije regionalne deponije u Banjoj Luci i u Bijeljini jo nisu uspostavljeni sistemi za
mehaniko-bioloku obradu otpada.
Termalno tretiranje otpada
Termalne opcije tretmana u koje se ubrajaju piroliza, gasifikacija i kombinovani sistemi pomenutih,
razvijaju se u zemljama EU kao pouzdana alternativna ekoloko-ekonomski prihvatljiva opcija
tretmana otpada. Pomenute opcije imaju nekoliko prednosti u odnosu na isto deponovanje
otpada. Tako se u zavisnosti od tehnologije otpad moe tretirati ne samo da proizvodi energiju
nego i gas ili naftne proizvode za upotrebu kao petrohemijske sirovine. Kod svih opcija termalnog
tretmana otpad se za odreeni vremenski period izlae visokim temperaturama, pri emu se
stvara energija.
Insineracija otpada je proces kontrolisanog sagorijevanja otpada, sa ciljem unitavanja ili
transformisanja otpada u sastojke koji su manje opasni, manje kabasti, i sastojke koje je lake
kontrolisati. Insineracija predstavlja proces koji se moe koristiti za tretiranje raznih tipova otpada,
ukljuujui komunalni vrsti otpad, komercijalni, kao i odreene tipove industrijskog otpada. Pored
deponovanja, insineracija predstavlja najzastupljeniji postupak upravljanja vrstim komunalnim
135
otpadom. Spaljivanje materijala koji u svojoj osnovi sadre ugljik u okruenju bogatom kisikom,
tipino na temperaturama veim od 850C, rezultira stvaranjem otpadnog plina koji se primarno
sastoji od CO2 i vode, te duikovih oksida, SO2, itd. Cilj ove metode je smanjenje volumena otpada
uz istovremeno iskoritavanje energije. Energija moe biti koritena za grijanje, proizvodnju pare
i el. energije. Tipine koliine ukupne energije koje mogu biti proizvedene po toni komunalnog
otpada jesu 0,7 MWh struje i 2 MWh daljinskog grijanja.
Piroliza predstavlja postupak termike dekompozicije, pri kojoj se materijal zagrijava spoljanjim
izvorom toplote tipino na temperaturama od 450750C bez prisustva vazduha, a kao rezultat
se dobija mjeavina vrstog, tenog i gasovitog goriva. Jedan dio dobijenog goriva koristi se kao
izvor toplotne energije za pirolizu. Tokom procesa pirolize organske estice se tranformiu u
gasove, male koliine tenosti, i vrste ostatke koji sadre ugljenik i pepeo. Gasovi koji se isputaju,
uglavnom se tretiraju u sekundarnoj jedinici za termiku oksidaciju.
Gasifikacija je visokotemperaturni proces tretmana otpada u prisustvu vazduha ili vodene pare
u cilju dobijanja gorivih gasova. Ovim precesom se materijali kao to je ugljen, biomasa, mulj i
komunalni otpad prevode u sintetski gas koji onda moe biti koriten za proizvodnju elektrine
struje, te proizvoda kao to su fertilizatori, hemikalije, zamjenski prirodni gas i sl.
U Republici Srpskoj ne postoji izgraeno nijedno postrojenje za insineraciju, gasifikaciju i pirolizu
vrstog otpada, tako da ovi postupci tretmana nisu zastupljeni.

136
9.DEPONOVANJE OTPADA
Veliki dio proizvedenog otpada u svijetu zavri svoj ivotni vijek na deponiji. Deponija predstavlja
pojam koji se koristi da bi se opisala lokacija i tehniki objekat koji se korisiti za odlaganje vrstog
otpada i ostataka mijeanog otpada na povrini zemlje.121 Jedan od krajnjih cileva odlaganja je
da odloeni otpad bude zbrinut na takav nain da nema nikakvog uticaja na prirodne elemenate.
Bez obzira koliko je dobro razvijena svjest graana u oblasti selekcije otpada na mjestu nastanka,
kolika je trina vrijednost sakuplene sekundarne sirovine, kakvo je funkcionisanje sistema za
sakuplanje i transport, kao i reciklanih kapaciteta, na kraju uvijek ostaje dio prikupljenog otpada
koji nema upotrebnu vrijednost i koji se mora trajno odloiti na deponiju.
U Evropskoj uniji se u protekloj deceniji javlja povean interes zaustavljanja ovakvog trenda.
Tako se u veini zemalja lanica smanjuju koliine otpada koji zavrava na deponiji, prvenstveno
zbog striktnih i pojaanih zakonskih regulacija, poboljanih mjera za smanjenje otpada, proirene
ponovne upotrebe, recikliranja i proizvodnje energije. Jedna od kljunih zakonskih regulativa koja je
dovela do uspostavljanja regulisanog sistema odlaganja otpada bila je Direktiva Evropske komisije
o odlaganju otpada izglasana 1999. godine Ovom direktivom odlaganje otpada je preusmjereno
sa deponija i uspostavljena je nova hijerarhija u upravljanju otpadom. Razlozi za uspostavljanje
Direktive bili su mnogobrojni, poevi od nedovoljih kapaciteta postojeih deponija do rjeavanja
negativnog uticaja postojeih deponija na ivotnu sredinu. Postavljeni su ciljevi za progresivno
smanjenje odlaganja biorazgradivog komunalnog otpada na deponijama do 2016. godine, i to:
(1)do 2006. ukupna koliina biorazgradivog komunalnog otpada koja se skladiti na
deponijama (nivo iz 1995) treba da se smanji na 75%;
(2)do 2009. na 50%;
(3)do 2016. na 35%.
Direktivom je takoe uvedena klasifikacija deponija prema vrsti otpada koji zavrava na tijelu
deponije: (1) na deponije za opasni otpad, (2) deponije za neopasni otpad i (3) deponije za inertni
otpad. Ova direktiva je predstavljala bitan element u politici EU za unapreenje korienja resursa,
smanjenje uticaja otpada na ivotnu sredinu i dovela je do donoenja niza dokumenata koji se
odnose na upravljanje otpadom i zatitu ivotne sredine u EU.
121 TCHOBANGLOUS, G i KREITH, F., 2002.
9.Deponovanje otpada
137
Danas, nakon etrnast godina od donoenja Direktive, moe se zakljuiti da je u veini zemalja
uspostava urodila plodom i donijela pozitivne rezultate u procesu usmjeravanja tokova otpada
u druge mogunosti obrade122. Iako se Evropska unija smatra jednom cijelinom, jasno je da
postoje znaajne razlike u sistemima upravljanja otpadom. Razlike se ne nalaze samo u koliinama
produkovanog otpada nego i u organizaciji itavog sistema. Tako je deponovanje otpada kao
primarna funkcija tretmana jo uvijek prisutno u nekoliko zemalja EU kao to su Bugarska, Rumunija,
Litvanija itd., prvenstveno zbog niske cijene deponovanja u odnosu na druge mogunosti tretmana.
Internacionalno gledano, deponije predstavljalju primarni nivo tretmana otpada i njihov tehnoloki
nivo razvoja razliit je od zemlje do zemlje. Jedan jednistveni standard u izgradnji deponije ne
postoji ni u Evropskoj uniji. Tako se, na primjer, razlikuju tehniki parametri123:
(1)da volumen deponije varira od 5 000m do 20 miliona m,
(2)da povrina deponije moe biti od 1 ha do preko 100 ha,
(3)da imaju razliite geografske lokacije,
(4)da imaju razliite visine deponijskog tijela (od 1 m do preko 100 m),
(5)da deponije prihvataju razliite vrste otpada ili samo jednu vrstu,
(6)da pojedine imaju dok druge nemaju postrojenja za preiavanje otpadnih voda,
(7)da imaju ili nemaju tretman deponovanog otpada,
(8)da tijelo deponije moe biti otvoreno ili zatvoreno itd.
Veoma vaan faktor u izgradnji deponije predstavlja izbor geografske lokacije deponije. Tako,
pored nezadovoljstava i protivljenja lokalnog stanovnitva, javljaju se problemi u vezi s gustinom
saobraaja, bukom, mirisom, jainom i smjerom vjetra, uticajem na pad vrijednosti nekretnina u
ukolini, oneienjem podzemnih voda itd. Prilikom planiranja odabira lokacije planeri uzimaju u
obzir nekoliko faktora kao to su124:
(1)optimalna udaljenost poeljna je minimalna udaljenost,
(2)ogranienja lokacije dostupne povrine i direktan pristup,
(3)sastav zemljita i topografija lokalno zemljite treba da bude pogodno za pokrov
deponije,
(4)klimatski uslovi prosjena koliina padavina, temperature,
(5)hidrologija povrinskih voda,
(6)geografski i hidrografski uslovi zatita podzemnih voda,
(7)postojea upotreba zemljita,
(8)loklani uslovi za zatitu ivotne sredine,
(9)potencijalne mogunosti za upotrebu zemljita nakon zatvaranja,
(10)stav javnosti prema izgradnji deponije.
122 EEA Report, No 7 /2009.
123 CORD-LANDWEHR, 2010.
124 McDOUGALL et all, 2001.

138
Neureene deponije predstavljaju ogroman negativni uticaj na ivotnu sredinu i jednu vrstu
ekolokih bombi. Ukoliko se otpad direktno deponira na neureenu i tehniki nepripremljenu
lokaciju, dolazi do mnogobrojnih ekolokih teta:
(1)zbog nestabilnosti i lakoe otpada koji se nepreraen deponuje (papir, plastika), dolazi
do rasipanja otpada u okolini,
(2)organski otpad predstavlja hranu za mnogobrojne ivotinje koje mogu oboljeti i
prenositi oboljenje na okolinu,
(3)esto na neureenim deponijama dolazi do zapaljenja materijala, a mogunosti
proirivanja poara u takvim sluajevima jesu veoma velike,
(4)zbog nepostojanja drenae u tijelu deponije moe doi do zagaivanja pitke vode od
strane opasnih materija iz deponije.
(5)tijela deponije su uglavnom nestabilna, te esto dolazi do pomjeranja,
(6)obino neureene deponije zauzimaju velike povrine zbog niske gustine tijela
deponije,
(7)zbog nedovoljne kontrole na neureene deponije se odlau opasne vrste otpada koje
izazivaju nesagledive posljedice na okolinu.
U Republici Srpskoj se trenutno kao najprihvatljivija mogunost upravljanja otpadom, kako
komunalnim tako i industrijskim, medicinskim i opasnim otpadom nudi odlaganje na deponije,
pri emu je veina tih odlagalita na neadekvatnim lokacijama i/ili tehniki neopremljena. Dok se
sakupljanje komunalnog otpada u Republici Srpskoj u urbanim sredinama obavlja dobro uprkos
problemima kao to su nedostatak mehanizacije, nedovoljan kapacitet kontejnera i nizak nivo
naplate usluga (posebno obraeno u poglavlju 7), problem predstavlja odlaganje otpada. Nakon
detaljne analize moe se konstatovati da se u Republici Srpskoj ogranizovano odlaganje vrstog
otpada vri na tri naina:
(1)regionalne sanitarne deponije Banja Luka i Bijeljina,
(2)slubene optinske deponije one koje djeluju ili su djelovale prema dozvoli koju su
dobile od optine i ministarstva,
(3)neslubene one koje su nastale za vrijeme ili nakon rata zbog promjene granica i koje
nikad nisu dobile dozvolu.
Pored organizovanog deponovanja otpada (od strane komunalnih preduzea), u Republici Srpskoj
postoji veliki problem divljih deponija, odnosno mjesta na kojima se vri ili se vrilo odlaganje
otpada na prethodno nepripremljenu lokaciju, koja u najveem broju sluajeva nije ni pogodna za
odlaganje otpada, odnosno ne zadovoljava osnovne kriterijume lokacije na kojoj je mogue graditi
deponiju.
139
9.1.Regionalne deponije
Slika 9.1.: Podjela Republike Srpske na regije za

sistematsko upravljanje vrstim otpadom; Prostorni
plan Republike Srpske do 2015; lini prikaz.
Strategijom upravljanja otpadom u Bosni i

Hercegovini predviena je regionalizacija
sistema upravljanja otpadom odnosno
podjela drave na regije u kojima e biti
izgraene regionalne sanitarne deponije.
Izgradnja regionalnih deponija predstavlja
preduslov za sistematsko rjeenje tretiranja
otpada u BiH. Strategijom su predloene
dvije varijante prelaznog rjeenja formiranja
regionalnih deponija sa 16 (entitetska
varijanta) i 14 (meuentitetska varijanta)
lokacija. Vlada Republike Srpske je 2002
godine donijela zakljuak o usvajanju
Strategije upravljanja vrstim otpadom sa
predloenim konceptom regionalizacije. S
tim u vezi, za Republiku Srpsku planirana
je podjela na 8 regija (slika) u kojima e se
izgraditi regionalni centri za zbrinjavanje
otpada. U sklopu ovih regija predviena je
izgradnja i putanje u funkciju regionalne
sanitarne deponije iji su akcionari optine
koje se nalaze u okviru regije koja treba
da zadovolji sve standarde EU koji se tiu
odlaganja otpada.
Odlaganje otpada na sanitarne deponije je sastavni dio sloenog procesa upravljanja otpadom
koji obuhvata tretiranje otpada od nastanka do konanog odlaganja finalnog ostatka na deponiju.
Sanitarna deponija125 komunalnog vrstog otpada predstavlja savremeno tehniko-tehnoloko
rjeenje odlaganja vrstog otpada. Postupci tehniko-tehnolokog karaktera podrazumijevaju
primjenu niza mjera kojima se obezbjeuje kontrolisano odlaganje vrstog otpada, uz istovremenu
potpunu zatitu ivotne sredine od zagaenja koje mogu izazvati izdvojeni otpadni gasovi, neprijatni
mirisi, procjedne vode itd. Sanitarne deponije su infrastrukturni objekti u kojima postoji jedan ili
vie posebno ureenih prostora (najee u obliku kade) za odlaganje otpada, gdje se odreenim
tehnolokim postupcima otpad kompaktuje i pokriva slojem zemlje ili drugog inertnog materijala
i na taj nain trajno zbrinjava.
Posmatrano u cjelini, svaka sanitarna deponija kao jedan komunalni sistem sastoji se iz skupa
inenjerskih objekata. Objekti su opremljeni neophodnom tehnolokom, hidrotehnikom,
mainskom i elektroopremom razliite namjene, prateim transportnim sredstvima i drugim
ureajima koji su u funkciji sprovoenja tehnologije. Pored toga, sanitarna deponija je objekat koji
zahtijeva upravu i finansiranje, te treba da omogui126:
125 RCZSZCIE, 2004.
126 ICVA, 2007.

140
(1)Adekvatan pristup transportnih vozila;

(2)Kontrolu dovezenog otpada;
(3)Sanitarno odlaganje;
(4)Racionalno koritenje zemljita;
(5)Minimalne emisije tetnih materija u okolinu;
(6)Stalnu kontrolu emisija;
(7)Minimalno kotanje preiavanja emisija;
(8)Sigurnost na radu i zdravstvenu sigurnost zaposlenika;
(9)Zatitu od poara
(10)Adekvatan smjetaj zaposlenika;
(11)Adekvatan smjetaj i servis mehanizacije;
(12)Maksimalnu mehanizaciju svih vrsta radova.
Sanitarno odlaganje otpada, grubom podjelom se moe prikazati kroz 3 faze, i to:
(1)Rasprostiranje otpadnog materijala u tankom sloju;
(2)Sabijanje tog materijala do minimalno mogue zapremine;
(3)Svakodnevno prekrivanje deponovanog i sabijenog otpada inertnim materijalom.
Pored pomenutih faza, kljuni principi sanitarne deponije su primjena dnevnog pokrivaa, zatita
povrinskih i podzemnih voda od procjednih voda (filtrata) iz deponije; kontrola deponijskog gasa;
zabrana otvorenog paljenja otpada. Bitan kvalitet sanitarne deponije u odnosu na nekontrolisana
odlagalita jeste koritenje specijalnih tehnolokih procesa i sanitarnih pravila odlaganja otpada
koja smanjuju emisije u okolinu. Jedan od najvanijih zadataka vezanih za odlaganje otpada jeste
planiranje naina korienja rekultivisanog zemljita. Tako je koncepcija sanitarnog deponovanja
upotpunjena sanacijom sredine, rekultivacijom odabranog prostora i njegovog privoenja eljenoj
namjeni po zavretku eksploatacije, kao i eliminisanjem neeljenih prateih pojava (koje nastaju
pri deponovanju) kao to je nastajanje biogasa i zagaenih otpadnih voda, naruavanje izgleda
okolnog pejzaa i sl. Po zatvaranju deponije, vri se rekultivacija degradiranog prostora, ime se
on ponovo uklapa u prirodnu cjelinu.
U Republici Srpskoj su, prema Strategiji upravljanja otpadom, predloene lokacije za sljedee
regionalne deponije: Banja Luka, Bijeljina, Doboj, Foa, Gacko, Prijedor, Zvornik i Mrkonji Grad.
Predloeni lokaliteti nisu konane lokacije regionalnih deponija, nego e to biti definisano izradom
tehno-ekonomske analize u okviru studija izvodivosti.
141
Tabela 9.1.: Planirane lokacije regionalnih sanitarnih deponija u Republici Srpskoj; Prostorni plan RS do
2015. godine. 127
Lokacija sanitarne
deponije
Optine koje sainjavaju regiju
Procjena broja stanovnika

(2011)125
Krupa na Uni, Novi Grad, Kozarska Dubica, Kostajnica, Prijedor

i Otra Luka
167 533
Banja Luka, Srbac, Gradika, Laktai, Prnjavor, Kotor Varo,

elinac i Kneevo
447 347
Mrkonji Grad, Istoni Drvar, Ribnik, Jezero, ipovo, Petrovac
38 810
Doboj, Tesli, Derventa, Brod, Modria, amac, Petrovo i Vukosavlje
252 201
Bijeljina
Bijeljina, Ugljevik, Lopare, Donji abar i Pelagievo
149 187
Zvornik
Zvornik, Osmaci, ehovii, Vlasenica, Han Pijesak, Milii, Srebrenica i Bratunac
142 761
Foa, Sokolac, Rogatica Viegrad, Rudo, ajnie, Kalinovik, Pale,

Istono Novo Sarajevo, Istona Ilida, Trnovo, Istoni Stari Grad,
Novo Gorade
152 883
Gacko, Trebinje, Bilea, Ljubinje, Berkovii, Nevesinje i Istoni

Mostar
78 528
Prijedor
Banja Luka
Mrkonji Grad
Doboj
Foa
Gacko
Pregledom regija uoava se razliitost po broju optina i populacionom obuhvatu, tako imamo
regiju Mrkonji Grad sa est optina i populacijom od 38 810 stanovnika, dok regija Banja Luka
obuhvata 8 optina sa 447 347 stanovnika. Praksa regionalizacije sistema upravljanja vrstim
otpadom u razvijenim zemljama je potrvdila da je ovakav model racionalan i finansijski isplativ
ukoliko je u posmatranoj regiji nastanjeno vie od 200 000 stanovnika. Prema datoj analizi zadate
kriterijume zadovoljavaju samo dvije regije u Republici Srpskoj: Banjaluka i Dobojska regija.
Do danas su u Republici Srpskoj izgraene, adaptirane i stavljene u funkciju dvije regionalne
sanitarne deponije:
(1)Regionalna sanitarna deponija Ramii Banja Luka,
(2)Regionalna sanitarna deponija Brijesnica Bijeljina,
dok se deponije u Prijedoru, Zvorniku i Doboju nalaze u procesu izgradnje, ili u procesu izrade studija izvodivosti u Gackom i Foi. Identifikovani kljuni razlozi zbog kojih implementacija koncepta regionalizacije
kasni ve vie od jedne decije nalaze se u:
(1)nedovoljnoj odlunosti izvrne vlasti RS da se implementira regionalni koncept

(2)pasivnost i neodlunost jedinica lokalne samouprave u politikoj podrci
(3)finansijska podrka
(4)nedovoljna ukljuenost i informisanost graana o projektima regionalnog upravljanja
otpadom.
127 Republiki zavod za statistiku Republike Srpske, 2012.

142
9.1.1.Regionalna sanitarna deponija Ramii Banja Luka128

Regionalna sanitarna deponija Ramii locirana je u sjeverozapadnom dijelu Banje Luke, na
lokalitetu Crkvine u naselju Ramii, na lijevoj strani magistralnog puta (M4) Banja Luka Prijedor.
Deponijom upravlja Javno preduzee DEP-OT iz Banje Luke koje je osnovano 6. 3. 2003. godine
sa ciljem sanacije postojee u izgradnje sanitarne deponije u Ramiima. Preduzee su osnovali
Grad Banja Luka i optine banjaluke regije: Gradika, Prnjavor, Laktai, Srbac, Kotor Varo, elinac
i Kneevo.
Tabela 9.2.: Osnivai i osnivaki udio u JP DEP-OT, Izvor: DEP-OT, 2013.129
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Grad Banja Luka
62,03%
osnivakog uloga
Optina Gradika
14,00%
osnivakog uloga
Optina Prnjavor
10,00%
osnivakog uloga
Optina Laktai
8,00%
osnivakog uloga
Optina elinac
4,00%
osnivakog uloga
Optina Srbac
1,92%
osnivakog uloga
Optina Kotor Varo
0,03%
osnivakog uloga
Optina Kneevo
0,01%
osnivakog uloga
Osnovna djelatnosti preduzea su:

38.2
38.21
38.3
38.31
38.32
39.00
43.11
43.12
45.20
46.77
49.41
71.12
71.20
Obrada i odlaganje otpada

Obrada i odlaganje neopasnog otpada
Reciklaa (prerada materijala)
Rastavljanje olupina
Reciklaa (prerada) razvrstanih materijala
Djelatnost sanacije (remidacije) ivotne sredine i ostale usluge upravljanja otpadom
Uklanjanje objekata
Pripremni radovi na gradilitu
Odravanje i opravka motornih vozila
Trgovina na veliko otpadima i ostacima
Drumski prevoz robe
Inenjerske djelatnosti i sa njima povezano tehniko savjetovanje
Ostalo istraivanje i eksperimentalni razvoj u prirodnim, tehnikim i tehnolokim naukama
Spoljnotrgovinski promet u navedenim djelatnostima
Lokacija sadanje sanitarne deponije koristi se jo od 1976. godine kao optinska deponija. Inicijativa
za pronalaenje odgovarajue lokacije za prvobitnu deponiju javila se 19731974. godine, gdje je
analizirano oko 20 potencijalnih lokacija na prostoru grada Banja Luka. Za najpovoljniju lokaciju,
128 DEP-OT, http://www.dep-ot.com
129 DEP-OT, 2013.
143
sa stanovita lokalnih uslova, morfologije terena, hidrogeolokih, hidrolokih, klimatskih uslova,

mogunost provoenja zatite ivotne sredine, te transportnih udaljenosti odobren je sadanji
lokalitet u Ramiima130. Za predmetni lokalitet provedena su obimna namjenska hidrogeoloka
ispitivanja u cilju definisanja stepena vodonepropusnosti podine deponije, a u cilju definisanja
mogueg zagaenja podzemnih i povrinskih voda. Predmetna ispitivanja izvrilo je preduzee
INDUSTROPROJEKT iz Zagreba 1974. godine, a naruilac radova bila je K.R.O. istoa Banja
Luka, u to vrijeme zaduena ispred grada za prikupljanje i deponovanje komunalnog otpada. Na
osnovu gore navedenih istranih radova zakljueno je da je teren na odabranoj lokaciji podoban
za izgradnju sanitarne deponije za odlaganje komunalnog otpada. Odabranu lokaciju, a na osnovu
u to vrijeme potrebnih saglasnosti, verifikovala je Skuptina optine Banja Luka 1975. godine. Za
predmetnu lokaciju Urbanistiki zavod Banja Luka uradio je idejno rjeenje i urbanistiko-tehnike
uslove na osnovu kojih je uraen izvedbeni projekat od strane projektnih organizacija SMELT
Ljubljana i PROJEKT Banja Luka tokom 19751976. godine.
Funkcionisanje i odravanje deponije uspjeno se vrilo do 1990. godine, dok se poslije pojave
ratnih deavanja na prostorima Republike Srpske njeno odravanje svelo na minimum, a
dogradnja je izostala, zbog ega nastaje pojava nekontrolisanog odlaganja. Kako se na deponiju
nisu primjenjivale potrebene mjere zatite od zagaenja vode, vazduha, tla i raznoenja otpada
po terenu, identifikovani su znaajni problemi, prvenstveno u neodravanju i dogradnji drenanog
sistema, koji se izazvali nepovoljne efekte po ivotnu sredinu. Tako je dolo do zaepljenja
odvodnog sistema procjednih voda iz tijela deponije, kao i povrinskih voda koje se slijevaju sa
terena uzvodno od deponije131.
Deponijom je do jula 2004. godine upravljalo KP istoa iz Banje Luke, nakon ega ona prelazi
u vlasnitvo novonastalog JP DEP-OT. Preuzimanjem deponije od strane ovog preduzea znatno
se poboljavaju uslovi na tijelu deponije, gdje se deponija ograuje, uvodi se kontrola odlaganja,
izgrauju se propratni objekti za radno osoblje i izgrauje se vaga za mjerenje otpada, pri emu se
vri i vizuelna kontrola dovezenog otpada. Pored rukovoenja deponijom, JP DEP-OT je zadueno,
u okviru kredita Svjetske banke, za zatvaranje divljih deponija na regiji Banja Luka. Plan aktivnosti
za izgradnju je odobren od strane nadlenog ministarstva. Oiene su i 32 divlje deponije, a
pokrenuta je i javna kampanja na regionalnom nivou za podizanje svijesti o potrebi zatite ivotne
sredine putem poboljanog upravljanja otpadom. Ukupan kredit od Svjetske banke iznosio je 5,2
miliona USD (7,12 KM). Obveznik povrata kredita je BiH zajmoprimac, Vlada RS potpozajmljiva,
a obaveza povrata je pravno definisana putem kreditnog sporazuma izmeu Vlade RS i JP Depot.
Procjena ukupnih investicija je iznosila oko 18,6 miliona KM. S obzirom na to da iznos kredita ne
moe pokriti sve trokove, osigurana su dodatna sredstva iz drugih izvora, donesena je odluka
Vlade RS o sufinansiranju projekta.
Sanacijom i proirenjem postojee deponije Ramii zadovljeni su kriterijumi Zakona o upravljanju
otapdom RS i Direktive EU o deponovanju otpada. Urbanistiko-tehnikim uslovima obuhvaen je
prostor postojee deponije od 29 ha i proiren je na prostor ukupne povrine 44 ha. U skladu sa
Zakonom o upravljanju otpadom i Pravilnikom o kategorijama otpada sa katalogom, regionalna
deponija se svrstava u klasu deponija za bezopasni otpad. Odlaganje otpada na deponiji je
dozvoljeno za komunalna preduzea, pravna i fizika lica prema cjenovniku (tabela) odobrenom
na osnovu lana 30. i 32. Statuta JPDEP-OT.
130 GWCC, 2006.
131 PEEVI, 2009.

144
Tabela 9.3.: Cjenovnik usluga deponovanja otpada od 1. 1. 2013. godine; izvor: DEP-OT, 2013.
Rb.
Vrsta otpada
1.
Komunalni otpad
1.1
Mijeani komunalni otpad
2.
Ostale vrste otpada
2.1.
Jed. mjere
Cijena (KM)
tona
28,00
Neopasni tehnoloki otpad ukluujui nerazvrstani/graevinski otpad

(graevinski otpad izmijean sa smeem)
tona
12,00
2.2.
Otpad sa zelenih povrina
tona
12,00
2.3.
Graevinski otpad sa betonom dp duine 0,4m (beton, armirani beton,

kamenje, cigla, asfalt, uta, crijep) bezopasnog i azbestnog otpada
tona
6,00
2.4.
ista graevinska uta bez betona (kamenje, uta, cigla, crijep) bez
udjela smea, plastike, drva i sl. bez opasnog i azbestnog otpada
tona
3,60
2.5.
isti iskopi zemlje i kamenja bez opasnog i azbestnog otpada
tona
1,20
2.6.
Klaoniki i ivotinjski otpad
tona
120,00
2.7.
Neupotrebljiva roba iz trgovakih i drugih preduzea
tona
120,00
3.
Posebni otpadni materijali
3.1.
Usluge vaganja vozila za trea lica
kom
18,00
Ulaz/izlaz po vozilu
Krupna stoka
3.2
Leevi uginulih ivotinja
Sitna stoka
24,00
kom
Psi
3.3
Olupine automobila
Cijela
Dio
6,00
kom
Traktori i graevinske maine

3.4.
Auto-gume
Kamioni i leperi
9,60
30,00
9,60
6,00
kom
Automobili
2,40
1,20
poreti
3.5.
Kabasti otpad iz domainstva
Ve maine
kom
6,00
Dijelovi namjetaja
Napomena:
Za deponovanje ostalih vrsta otpadnih materijala i ostalih usluga koje nisu obuhvaene cjenovnikom cijene se
posebno ugovaraju.
U cijenu usluga nije uraunat PDV.
Prema Bilansu stanja132 za 2012. godinu, preduzee posjeduje ukupnu aktivu od 15.646.420 KM,
to predstavlja uveanje u odnosu na proteklu godinu od 2.127.492 KM, dok je za isti period
ukupna pasiva iznosila 13.518.929 KM, od ega najvei udio zauzimaju dugorone (7.736.146 KM)
i kratkorone obaveze (2.149.096 KM). Preduzee je u toku 2012. godine ostvarilo ukupan prihod
od 2.051.465 KM i ukupan neto rezultat u obraunskom periodu od 39.044 KM.
Od 2005. godine vodi se detaljna analiza deponovanog otpada po vrstama i koliinama. Do jula
mjeseca 2012. godine na sanitarnu deponiju deponovano je ukupno 726 838, 69 tona otpada, od
132 ADION, 2013.
145
ega najvie komunalnog mijeanog otpada. Na slici 9.2. su prikazane koliine otpada odloenog na
tijelo deponije. U prvih pet godina primijetan je znaajan porast koliina deponovananog otpada
sa 66 668,20 tona u 2006. na 111 071,05 tona u 2009. godini, to je iznosilo i najvee koliine
deponovanog otpada. Od 2009. godine primijetan je neznatan pad, prvenstveno mijeanog
komunalnog otpada. Razlozi su mnogobrojni, ali treba napomenti da su komunalna preduzea
iz regije pokrenula inicijative za razdvajanje i reciklau otpada i time djelimino smanjila koliine
deponovanog otpada i iz toga proizale trokove deponovanja.
Slika 9.2.: Otpad odloen na regionalnu deponiju Ramii od 2006. do jula 2012. godine; izvor: DEP-OT,
2012.
Slika 9.3.: Sastac otpada odloenog na regionalnu deponiju Ramii u 2011. godini
146
Analizom sastava deponovanog otpada u 2001. godini, prikazanog na slici, jasno se vidi znaajan
udio deponovanog mijeanog komunalnog otpada od 80,20%. Pored toga, desetina odloenog
otpada se odnosi na graevinski otpad i otpad od ruenja, gdje su najvei dio zauzeli isti iskopi
zemlje i kamenja. Bitno je napomenuti da se dio ovoga otpada koristi i kao pokrov deponije.
Zanemarljive su koliine deponovanog kabastog komunalnog otpada i otpadih guma.
Na deponiji se takoe redovno vri monitoring vazduha koji je definisan i propisan kolokom
dozvolom koju je izdalo Ministarstvo za prostorno ureenje, graevinarstvo i ekologiju Republike
Srpske (28. 1. 2008. god.)133. Monitoring vri ovlatena firma Institut zatite, ekologije i informatike
iz Banje Luke, pokretnom ekolokom laboratorijom. U cilju utvrivanja kvaliteta vazduha u 2011.
godini, na lokaciji regionalne deponije vrena su mjerenja kvaliteta vazduha jednom mjeseno,
u trajanju od 24 sata na dvije lokacije u zoni uticaja deponije: (1) na platou iznad kontejnera
radnika i (2) na parkingu kod ulazne kapije. Pored mjerenja imisionih koncentracija polutanata
(sumpor-dioksida, azot-dioksida, azot-monoksida, ugljen-dioksida itd.), vrena su i mjerenja
mikrometeorolokih parametara kao to su: brzina i smjer vjetra, temperatura, vazduni pritisak
i relativna vlanost vazduha. Izmjerene koncentracije praenih polutanata su uporeivane sa
zakonom propisanim vrijednostima iz Pravilnika o graninim vrijednostima kvaliteta vazduha
(Slubeni glasnik RS br. 39/05) i Odluke o zatiti vazduha na podruju Optine Banja Luka (Slubeni
glasnik BL br. 13/89).
Slika 9.4.: Regionalna sanitarna deponija Ramii; Izvor: DEP-OT, 2013.
133 DEP-OT, 2012.
147
9.1.2.Regionalna sanitarna deponija Brijesnica Bijeljina134

Regionalnom sanitarnom deponijom Brijesnica u Bijeljini upravlja Javno preduzee Eko-Dep
Bijeljina, osnovano u maju 2005. godine, na osnovu odluke Meuoptinskog vijea. Osnivai
preduzea su optine Bijeljina, Ugljevik, Lopare, Teoak i eli. Iako su u regionalnoj podjeli optine
Pelagievo i Dolji abar pripojene Bijeljinskoj regiji, pomenute optine nisu potpisnici ugovora
o osnivanju, nisu akcionari pomenutog preduzea i ne odlau otpad na deponiju. Cilj osnivanja
Eko-Dep-a bio je izgradnja moderne sanitarne ekoloke deponije za Regiju Bijeljina i sanacija
postojeeg nesanitarnog smetljita u Brijesnici. Preduzee je registrovano u Osnovnom sudu
Bijeljina po rjeenju broj 1-5864 od 9. 5. 2005. godine, s osnovnom djelatnou 90020, prikupljanje
i obrada ostalog otpada. Godine 2011. uraeno je usklaivanje s novom klasifikacijom djelatnosti
(objavljenom u Sl. gl. RS 74/10); po obavjetenju br. 27780 Republikog zavoda za statistiku,
nova ifra djelatnosti je 38.21, obrada i odlaganje neopasnog otpada, i isto je registrovano kod
Okrunog privrednog suda po rjeenju 059-0-reg-11-000689 od 1. 11. 2011. god. Matini broj
preduzea je 01991388, s upisanim i uplaenim osnovnim kapitalom od 20.000,00 KM. Stalna
imovina preduzea u 2011. godini iznosila je 7 069 542,68 KM i inile su je sljedee stavke: (1)
graevinski objekti (poslije obrauna amortizacije), (2) postrojenja i oprema (poslije obrauna
amortizacije) i (3) OS u pripremi.
Izgradnja deponije Brijesnica je zapoeta u okviru projekta Upravljanja vrstim otpadom u BiH,
koji se dijelom finansira iz IBRD i IDA zajmova i kredita, a dijelom iz sredstava Vlade RS i sredstava
optina osnivaa. Ukupno kreditno zaduenje ove regije iznosi 4,62 mil USD (6,3 mil KM). Obveznik
povrata kredita je JP Eko-Dep Bijeljina i obaveza vraanja je pravno definisana putem Odluke
o davanju garancija na zaduenje Preduzea od strane optina. Nadlene vladine institucije su
podrale ovaj projekat, i to putem izdavanja sljedeih dokumenata: Odluke Narodne skuptine RS;
Projektnog sporazuma izmeu Meunarodne asocijacije za razvoj i RS; Supsidijarnog finansijskog
sporazuma izmeu BiH i RS; Odluke Vlade RS o odobravanju sredstava za sufinansiranje projekta;
Zakljuka Vlade RS o usmjeravanju dijela kredita SB za Eko-Dep; Zakljuka Vlade RS broj 02/1020-1024/05; Odluke Narodne skuptine RS o prihvatanju zaduenja RS prema Svjetskoj banci.
Podruje sa kojeg se sakuplja i deponuje otpad je meuentitetskog karaktera i ini ga pet optina
(Bijeljina, Ugljevik, Lopare, eli i Teoak) u kojima prema procjenama ivi oko 218 000 stanovnika.
Lokacija na kojoj je deponija Brijesnica smjetena je i usvojena 2006. godine i odnosi se na
sanaciju i pretvaranje postojee deponije Brijesnica u sanitarnu. Deponija Brijesnica se nalazi u
zapadnom dijelu Optine Bijeljina, a udaljena je oko 2 km od periferije grada (sa istone strane)
i oko 1,5 km od najbliih naselja sa sjeverozapadne strane i zapadne strane. Ukupna povrina
deponije iznosi 220.755,78 m i pravac pruanja je severozapad-jugoistok. Na sjevernom dijelu
lokacije nalazi se staro gradsko smetljite na koje se jo uvijek odlae smee. Povrina tog smetljita
je oko 4.400 m.
Trenutno je zavrena prva faza izgradnje regionalne sanitarne deponije koja je obuhvatila
izgradnju dvije od ukupno etiri sanitarne elije i izgradnju drugih graevinskih objekata, te
nabavku specijalizovane opreme i maina. Prva faza izgradnje Regionalne deponije Brijesnica u
potpunosti je uraena u skladu sa direktivama Evropske unije koje reguliu oblast zatite ivotne
sredine, odnosno upravljanja vrstim komunalnim otpadom. U tu svrhu uraeno je sljedee:
134 EKO-DEP, http://www.ekodep.com/latn/?page=1

148
(1)Ograena je kompletna povrina lokacije deponije, dovedena je niskonaponska

mrea, izgraena trafo-stanica i izgraen cjevovod pitke vode na koji je prikljuen dio
stanovnitva iz mjesnih zajednica koje gravitiraju lokaciji deponije.
(2)Izgraena je savremena ulazno-izlazna zona sa ugraenom digitalnom vagom nosivosti
60 t i postrojenjem za pranje i dezinfekciju tokova i donjeg postroja vozila prije izlaska
sa deponije.
(3)Izgraene su prva i druga sanitarna elija za zbrinjavanje vrstog komunalnog otpada
ukupne povrine cca 4,5 ha. U sanitarne elije ugraeni su zatitni izolacioni materijali
specijalne geofolije i drugi materijali koji garantuju zatitu podzemnih voda, sistem za
prikupljanje procjednih voda, sistem za sakupljanje biogasa, kao i interna saobraajnica
na deponiji.
(4)Izgraen je egalizacioni bazen za prihvat procjednih voda iz tijela deponije, sa sistemom
za recirkulaciju i povrat procjedne vode u elije. Na ovaj nain e se u poetnih 57
godina rada deponije obezbijediti uslovi potrebni za tretiranje procjedne vode iz
otpada.
(5)Deponija je opremljena savremenom mehanizacijom za rad: kompaktorom (kapaciteta
kompaktovanja do 200 t otpada dnevno), buldoer, kamion kiper i traktor sa razliitim
prikljucima.
(6)Izgraen je objekat za smjetaj radnika i mehanizacije na deponiji, sa savremenim
prostorom za odravanje mehanizacije. Izgradnjom ovog objekta zaposlenim radnicima
na lokaciji deponije obezbijeeni su kvalitetni higijenski uslovi za rad.
(7)Izgraen je hidrantski protivpoarni sistem koji obezbjeuje kompletnu lokaciju
deponije.
(8)Izgraen je i tzv. zeleni pojas oko deponije u okviru koga je zasaeno cca. 1.100
sadnica razliitog sadnog materijala.
Slika 9.5.: Regionalna deponija Brijesnica Bijeljina; Izvor: Eko-Dep, 2013.
149
Na regionalnoj sanitarnoj deponiji mogu se odlagati sve vrste otpada koje su propisane dozvolom
za upravlanje otpadom izdatog od strane nadlenog ministarstva. Trokovi deponovanja na
deponiju se donose na osnovu optinskih odluka gdje je do 15. 4. 2011. godine primjenjivana
cijena za vrsti komunalni otpad (20,00 KM/t) odobrena od strane SO Bijeljina po rjeenju br. 02380-3/09 od 9. 12. 2009. godine, a za fekalni (5,00 KM) i klaoniki (20,00 KM) otpad po rjeenju br.
02-380-1/10 od 18. 1. 2010. godine. Od 16. 4. 2011. god. poelo se s primjenom novog cjenovnika
u skladu sa odlukom NO br. 07-07/11 od 29. 3. 2011. godine a na osnovu rjeenja br. 02-380-2/11,
izdatog od strane Administrativne slube SO Bijeljina gdje je deponovanje komunalnog otpada
iznosilo 25 KM/t.
Trenutno se preduzee susree sa brojnim potekoama, od kojih je najvea nedovoljna koliina
komunalnog otpada odnosno niska cijena deponovanja. Prema planu poslovanja predviene su
dnevne koliine od oko 200 tona deponovanog komunalnog otpada, a trenutne koliine iznose
manje od 90, pri emu optine eli i Teoak do sada nisu dovozile otpad, a grad Bijeljina,
optine Ugljevik i Lopare ne dovoze sav otpad koji nastaje na njihovom podruju. Ovakav razvoj
situacije utie tako da ne postoji mogunost redovnog izmirenja preuzetih kreditnih obaveza,
to je posljedica nedovoljnog prihoda u poslovanju preduzea. Pored toga, problem predstavlja
i staro nesanitarno smetljite, te je osjetan njegov uticaj na sve aspekte ivotne sredine: vazduh,
povrinske i podzemne vode, zemljite itd., kao i odlaganje fekalnog i klaonikog otpada na ovom
dijelu, to je i osnovni uzrok za nastanak smrada na deponiji.
9.2.Lokalne optinske deponije

U regijama Republike Srpske u kojima nisu izgraene regionalne sanitarne deponije, otpad se
odlae na lokalne optinske deponije. Kvalitativnom analizom je identifikovano da postoje dvije
vrste deponija kojima upravljaju optine:
(1)slubene deponije odnosno one koje djeluju ili su djelovale prema dozvoli koju su
dobile od strane jedinice lokalne samouprave ili nadlenog ministarstva,
(2)neslubene deponije odnosno one koje su nastale za vrijeme ili nakon rata zbog
promjene granica i nikada nisu dobile potrebne dozvole.
Prema podacima Republikog Zavoda za statistiku135, u Republici Srpskoj je u 2011. godini
registrovana ukupno 41 deponija komunalnog otpada. Upravljanje pomenutim odlagalitima
je u nadlenosti optina, odnosno preneseno je na lokalna komunalna preduzea. Komunalna
preduzea vre odlaganje otpada na deponije, podmiruju trokove deponovanja i vre odravanje i
potrebne sanacije tijela deponije. Meutim, zbog teke ekonomske situacije, nedostatka potrebne
mehanizacije i nedovoljne angaovanosti pojedinih komunalnih preduzea lokalne deponije se
nalaze u veoma loem stanju i uglavnom ne zadovoljavaju osnovne kriterijume sanitarnih deponija
niti su propisno pripremljene za takvu namjenu. Otpad odloen na zvaninim i nezvaninim
deponijama razliitog je sastava, tako da se na deponije veoma esto prihvata razliiti otpad
(industrijski, opasni, organski, graevinski itd.) ije zajedniko odlaganje nije dozvoljeno prema
nacionalnim propisima i propisima EU. Pored toga ne vri se mjerenje, evidentiranje i monitoring
odloenog otpada.
135 RZS, 2011.

150
Veina odlagalita se nalazi na neadekvatnim i sa ekoloke stake gledita neprihvatljivim

lokacijama, gdje postoje negativni uticaji na ivotnu sredinu koji se kreu od umjerenih (tj. uticaji
koji se lako mogu umanjiti koritenjem adekvatnih tehnikih i upravnih poboljanja) do tekih (tj.
tehnika poboljanja neophodna da se umanje uticaji na okolinu jesu kompleksna i veoma skupa).
Zatim, otpad se u veini sluajeva ne kompaktira niti se redovno natkriva radi smanjenja nastanka
procjednih voda, spreavanja odnoenja vjetrom ili onemoguavanja pristupa tetoinama. Tako
se na primjer pojedine deponije nalaze u neposrednoj blizini naseljenih mjesta, plavnih i rijenih
podruja, gdje otpad prilikom poveane koliine padavina zavrava u oblinjim potocima i rijekama,
a i veoma je malo uinjeno na spreavanju da podzemne vode, koje se skupljaju unutar slivnog
podruja susjednih brda, prodru do otpada. Neke od legalnih deponija imaju ogranienu i esto
nekontinuiranu, graevinsku podrku. Na primjer, neke deponije mogu koristiti buldoere, koji se
upotrebljavaju za prebacivanje i djelomino sabijanje otpada i, ne ba esto, ogranieno zasipanje
zemljom odloenog otpada na dijelu radnog prostora. Na nekim lokacijama se moe uoiti bolje
upravljanje i nadgledanje, znatna su sredstva uloena u pristupnu cestu i /ili za ograivanje
podruja odlaganja otpada.
Pored problema sa vodom, identifikovani su problemi od opasnosti od poara. Tijela deponija su
otvorenog tipa te redovito dolazi do zapaljenja, bilo spontano, bilo da te poare podmeu ljudi koji
preturaju po smeu, kako bi izdvojili metal iz mjeovitog otpada. Osim jasne opasnosti koju poar
predstavlja za susjedna podruja, ukljuujui tetu od velikih umskih poara, dim koji potie od
otpada koji izgara vrlo vjerojatno sadri otrovne smjese tetne za zdravlje.136 Zbog otvorenog tipa
deponija na kojima se uglavnom ne vri obrada i sabijanje otpada postoji opravdana zabrinutost
za zdravstveni i sigurnosni rizik zbog mogueg irenja bolesti i infekcije zbog pristupa moguih
prenosnika zaraze (muve, glodari, ptice itd.) otvorenom otpadu. Mogui zdravstveni rizik za ljude
je znatan, posebno kod osoba koje ive blizu ovakvih deponija. Postoji i znatan rizik za zdravlje i
sigurnost koji potie od nekih vrsta otpada koji se odlae na deponijama, posebno za ljude koji na
deponiju ulaze bez odgovarajue zatitne opreme (na primjer, bez odgovarajue odjee, obue
itd.). Nepokriveni opasni ili otrovni otpad, ukljuujui zarazni bolniki otpad, ambulantne price,
otrovne metale, ivotinje u stanju raspadanja itd., sve smo ovo mogli vidjeti kao otvoreni otpad
kojem se odmah moe prii na mnogim legalnim i divljim deponijama. Pomenuti zdravstvenosigurnosni rizici nastali zbog neadekvatnog i nekontrolisanog deponovanja otpada dodatno se
poveavaju zbog rijetko prisutne ikakve kontrole nedozvoljenog pristupa deponiji.
136 AEO TECHNOLOGY, 2000.
151
Projektom je izvrena detaljna kvalitativna i kvantitativna analiza deponovanja otpada u Republici

Srpskoj. Kontaktiralo se sa svim komunalnim preduzeima i pomou anketnog upitnika prikupljeni
su potrebni podaci. Anketa je ukljuivala sljedea pitanja:
(1)Da li vae preduzee vri deponovanje otpada?
(2)Lokacije na koje odlaete otpad (ureena regionalna deponija, neureena regionalna
deponija, ureena lokalna deponija, neureena lokalna deponija, spalionica, ostala
mjesta).
(3)Udaljenost deponije od naselja.
(4)Koliko se dugo vri odlaganje na deponiju?
(5)Koliki je raspoloivi nezauzeti prostor deponije u ha?
(6)Ko podmiruje trokove deponovanja?
(7)Opremljenost deponije.
(8)Da li se vri sortiranje otpada na deponiji?
Prema podacima dobijenim iz anketnog upitnika, izvrena je klasifikacija oblika deponovanja
i opremljenosti lokalnih deponija u Republici Srpskoj. Podjela je izvrena u etiri kategorije:
(1) regionalna deponija, (2) ureena lokalna deponija, (3) prosto ureena lokalna deponija, (4)
neureena lokalna deponija. Pod ureenom lokalnom deponijom podrazumijevale su se lokacije
koje su djelimino sanirane, gdje postoji kontrolisano odlaganje otpada, zatim pripremljenost tla
deponije (drenaa), upravna zgrada, ograda itd., dok su kod klasifikacije prosto ureene deponije
uzimani u obzir samo osnovni parametri kao to je ograda ili drenaa. Od ukupno 37 lokacija koje
su klasifikovane kao lokalne deponije, 49% se odnosi na potpuno neureene deponije, odnosno
deponije na kojima ne postoji graevinsko-tehnika opremljenost niti kontrola deponovanja
otpada. U devet optina Republike Srpske postoje ureene lokalne deponije, koje su djelimino
sanirane i posjeduju osnovne mjere kontrole deponovanja. Ovakve deponije se nalaze u Trebinju,
Gacku, Foi, Palama, Doboju, Tesliu, Mrkonji Gradu, Prijedoru i Kostajnici. Bitno je napomenuti
da su sve lokalne deponije privremenog karaktera i na njima se vri odlaganje otpada do
uspostave plana realizacije regionalnog deponovanja. Sortiranje i izdvajanje sekunadarnih sirovina
se u Republici Srpskoj ne vri na lokalnim deponijama od strane komunalnih preduzea, izuzev
optine Doboj, gdje se prije putanja u rad centra za razdvajanje reciklani otpad (papir i plastika)
djelimino razdvajao na deponiji. Detaljan prikaz oblika deponovanja otpada u Republici Srpskoj
dat je u sljedeoj slici:

152
Slika 9.6.: Deponovanje otpada u Republici Srpskoj
Analizom podataka utvrena je neravnomjerna udaljenost od mjesta prikupljanja otpada do mjesta

deponovanja otpada. Lokacije deponija od mjesta prikupljanja otpada tako variraju od 1 km do
65 km. U 9 optina Republike Srpske otpad se prikuplja i deponuje u neposrednoj blizini naselja,
odnosno do 2 km udaljenosti, dok se kod jedne etvrtine optina otpad transportuje vie od 15 km
(prikaz na slici 9.7). Sistem regionalizacije upravljanja otpadom i izgradnja regionalnih sanitarnih
deponija uveli su kontrolisano i po EU standardima prihvatljivo deponovanje otpada. Meutim,
komunalna preduzea zbog niza faktora nisu pratila razvoj regionalizacije te se nisu adekvatno
pripremila za ovaj proces. Uvoenje regionalizacije donijelo je dodatne trokove komunalnim
153
preduzeima, prvenstveno uvoenje naknade na deponovanje otpada na sanitarnim deponijama,

ali i ogromne trokove transporta otpada od mjesta prikupljanja do mjesta deponovanja. Kao to
je u prethodnom poglavlju naglaeno, jedino je u optini Gradika izraena transferna stanica, gdje
se prikupljeni otpad presuje i pretovara u specijalno vozilo vee nosivosti i tako transportuje na
regionalnu deponiju. U sluaju ostalih optina, otpad se prikuplja specijalnim vozilima smearima
nosivosti do 7,5t, koji direktno odlaze na deponiju i odlau otpad. Zbog zastarjelosti mehanizacije
pojavljuju se ogromni trokovi prevoza i amortizacije vozila koja po nekoliko puta na dan prelaze
udaljenosti vee od 50 km.
Slika 9.7.: Udaljenost deponija od mjesta

sakupljanja otpada
Pored problema neopremljenosti i udaljenosti

deponija, bitno je takoe naglasiti da se kod
veine deponija otpad odlae dugi niz godina.
Tako se, na primjer, u 8 optina Republike
Srpske otpad na lokalne deponije odlae vie
od 30 godina (Han Pijesak, Bilea, ipovo,
Rogatica, Bratunac, Tesli, Pale i Doboj), dok
je lokalna deponija u Modrii u funkciji ve
50 godina. Sljedei identifikovani problem
se nalazi u kontroli trokova odravanja,
saniranja i deponovanja otpada. Trokovi za
aktivnosti odlaganja na svojim deponijama
su veini komunalnih preduzea zapravo
nepoznati. U sklopu finansijskih odredaba
tako ne postoje odreeni budeti za trokove
odlaganja odpada, to je tipino za gotovo
sve optine koje posjeduju lokalnu deponiju.
Zbog dugotrajnog odlaganja i neadekvatnog
saniranja, raspoloivi prostor za deponovanje
otpada na postojeim lokalnim deponijama je
veoma mali i potrebna je to hitnija sanacija ili
regionalizacija deponovanja otpada.
Primjer lokalne ureene deponije

Iako je ukupna situacija u oblasti deponovanja otpada u Republici Srpskoj alarmantna i potrebno ju
je u to skorije vrijeme rijeiti, postoji nekoliko primjera dobre prakse i inicijative lokalnih zajednica
i komunalnih preduzea da se postojee zvanine deponije saniraju, te da se njima rukovodi na
odriv nain. U sljedeim izlaganjima predstavljena su takva dva primjera u Prijedoru i Trebinju.
(1)Lokalna deponija Kurevo Prijedor137
Na teritoriji optine Prijedor, u mjestu Ljeskare pored magistralnog pravca Prijedor
Ljubija, nalazi se zvanina lokalna deponija Kurevo, koja je poela sa radom 1984. godine.
Deponijom upravlja Komunalno preduzee Komunalne usluge iz Prijedora. Na deponiju
pored se odlau sve vrste komunalnog i industrijskog otpada (kuni otpad, ulini otpad, mjeoviti
industrijski otpad, industrijski otpad, graevinski ut i glomazni otpad) iz optina Prijedor, Otra
Luka i Kozarska Dubica. Pored navedenih vrsta otpada, takoe se deponuju talog i mulj iz
137 KOMUNALNE USLUGE, http://www.komunalneusluge.com/html/deponija.html

154
otpadnih voda, kanalizacije, septikih jama i ulinih slivnika, otpad iz bolnica i drugi septiki
otpad, veterinarski i klaoniki otpad, odbaene automobilske gume i drugo.
Lokacija deponije je udaljena oko 8 km od naseljenog mjesta, povrine 60 000 m, sa
kapicitetom od 1 000 000 metara kubnih, a popunjenost je 50%, to omoguava dalje
skladitenje otpada do 2025. godine. Deponija je graena planski, prema potrebnoj projektnoj
dokumentaciji. Planovi za unapreenje i prilagoavanje savremenim standardima za ovu
oblast su napravljeni, odobreni i sprovode se u potpunosti. Deponija posjeduje osnovnu
graevinsko-tehniku infrastrukturu, mehanizaciju i kontrolisano deponovanje otpada.
Koliine deponovanog otpada u 2010. i 2011. godini prikazane su u sljedeoj tabeli.
Tabela 9.4: Pregled deponovanog otpada na lokalnu deponiju Kurevo u 2010. i 2011. godini; Izvor: KP
Komunalne usluge Prijedor
Koliine deponovanog otpada u
2010. godini u m
Komunalni otpad
58 169
Medicinski otpad
1 540
ivotinjski otpad
448
Industrijski otpad
1 834
Otpad iz drugih optina
13 009
Ukupno
75 020 m
Vrsta otpada
Koliine deponovanog otpada u

2011. godini u m
53 383
1 246
612
2 149
10 454
67 844 m ili 22 800 tona
(2)Sanacija lokalne optinske deponije u Trebinju138

Od 1965. godine otpad sa podruja optine Trebinje nekontrolisano se deponovao na lokalnu
deponiju Obodina. Mjere zatite nisu postojale, te se koritenje ovog lokaliteta obavljalo
bez ikakvih prethodnih graevinskih radova, pa je sama lokacija okarakterizirana kao divlje
odlagalite smea, i tako je predstavljala potencijalnu opasnost za ivotnu sredinu. Stoga se
pristupilo sanaciji i izgradnji sanitarne lokalne deponije.
Situacija prije sanacije se ukratko moe opisati slijedeim rijeima:
(1)prostor na kojem je poeto odlaganje i na kojem se i vrilo odlaganje nije tehniki
niti tehnoloki pripremljen za navedenu namjenu;
(2)u toku eksploatacije smetljita registrirano je tinjanje i plameno gorenje smea
sa jako neugodnim mirisom, koji se moe osjetiti jako daleko i to posebno u
ljetnim mjesecima;
(3)nije izgraena ograda na lokaciji deponije-smetljita i kao takva deponija je
visokorizian prostor za kontakt sa domaim i divljim ivotinjskim svijetom;
(4)nije vreno klasificiranje otpada tokom eksploatacije, a prostor se nekontrolisano
koristio, bez mjera zatite vazduha, vode i zemljita;
Ovakvo stanje imalo je za posljedicu niz negativnih kolateralnih pojava i posljedica na ovjeka
i ivotnu sredinu.
138 SEENET, 2006.
155
Projektom za sanaciju deponije Obodina i izgradnju sanitarne deponije, izvreni su

neophodni zahvati na obnavljanju i razvoju postojeeg odlagalita, kao i uvoenju sanitarne
deponije za odlaganje otpada na odlagalitu Obodina. Povrina starog odlagalita od 14
911,32 m je u potpunosti zatvorena (blindirana), a nova sanitarna deponija povrine 21
000 m izvedena je neposredno uz staru deponiju. Projektna dokumentacija, iju je izradu
finansirala Optina Trebinje, uraena je na Graevinskom fakultetu u Sarajevu, a u okviru
projekta italijanske nevladine organizacije UKODEP, Udruenja italijanskih optina regije
Toskana i Ministarstva spoljnih poslova BiH, koji su, u ove svrhe, izdvojili 135 hiljada evra.
Evropska unija je obezbijedila oko milion i 300 hiljada evra za radove na sanaciji i izgradnji
ove sanitarne deponije, kao i dodatnih 170 hiljada evra za trokove nadzora nad radovima.
Radove na sanaciji deponije Obodina je izvodilo preduzee Integral Inenjering iz Laktaa.
U prvoj fazi sanacije tijela postojeeg odlagalita, idejnim rjeenjem je predloeno paralelno
izvoenje nekoliko etapa graevinskih radova
(1)izvoenje zatitne ograde oko tijela postojeeg odlagalita i nove povrine
sanitarnih deponija;
(2)izvoenje obodnih kanala oko tijela postojeeg odlagalita i nove povrine
sanitarnih deponija;
(3)nasipanje, planiranje i zbijanje materijala od iskopa obodnih kanala na tijelo
postojeeg odlagalita;
(4)izvoenje drenanog sistema za prikupljanje procjednih voda iz tijela postojeeg
odlagalita.
Na lokaciji sanirene deponije Obodina napravljena je upravna zgrada sa hidroforskim
postrojenjem za napajanje pitkom i protivpoarnom vodom. Pored toga je obezbijeeno
napajanje elektrinom energijom, a uraena je i kolska vaga za mjerenje kamiona koji
dovoze otpad. Osnovni ugraeni materijali na Obodini su nasipni za izravnavanje dna
nove deponije, saniranje i zatvaranje nove deponije, izradu obodnog nasipa, postavljanje
izolacione PEHD folije debljine dva i po milimetra, postavljanje geotekstila, bentonita debljine
jedan centimetar, drenanih cijevi dijametra 315 milimetara, filterskog ljunanog materijala
krupnoe osam do 32 milimetra, debljine 30 centimetara, i postavljanje iane ograde.
Slika 9.8.: Sanacija lokalne deponije Obodina u Trebinju; Izvor: Trebinje info139
139 Trebinje Info; http://www.trebinje.info/index.php?option=com_content&task=view&id=1462&Itemid=56

156
Organizacija rada na sanitarnoj deponiji je metoda administrativne i operativne kontrole

dovoza, odlaganja i deponovanja prikupljenog otpada, uposlenog osoblja i mehanizacije. To
znai da je svaki kamion sa dovezenim otpadom registrovan u zgradi ulazne partije, izvagan i
upuen na mjesto odlaganja otpada za taj dan. Neorganizirani dovoz otpada za privatna lica
se odvija u odreenim danima u toku sedmice. Taj nain prikupljanja otpada i zbrinjavanja
na sanitarnoj deponiji izvodi se po planu operativnog osoblja deponije. Dovezeni otpad se
deponuje do 15 asova, nakon ega se prekriva inertnim prekrivnim materijalom debljine
0,2 m. Tehnologija rada je metoda konanog zbrinjavanja komunalnog otpada u kome se
komunalni otpad kontrolirano odlae na prethodno tehniki i tehnoloki pripremljen teren.
Pored kontrolisanog deponovanja otpada, na lokaciji deponije predviena je izgradnja
reciklanog centara. U septembru 2012. godine potpisan je ugovor o izgradnji reciklanog
postrojenja u sastavu sanitarne deponije Obodina. Realizacija ovoga projekta ukupne
vrijednosti milion KM planirana je kroz javno-privatno partnerstvo izmeu grada Trebinja
i firme ECO-PRESS SYSTEM iz Istonog Sarajeva.140 Implementacijom ovoga projekta
planirano je potpuno zbrinjavanje komunalnog otpada sa podruja optine Trebinje, gdje e
se dio otpada plasirati za dalju obradu, dok e se ostatak koristiti kao zamjensko gorivo u
odreenim fabrikama.
Prema planu regionalizacije upravljanja otpadom u Republici Srpskoj, regionalna sanitarna
deponija za regiju Istona Hercegovina predviena je u optini Gacko. Izgradnjom regionalne
deponije u Gacku lokalna sanitarna deponija na Obodini kod Trebinja, iako ispunjava sve
propisane uslove o upravljanju vrstim otpadom, prestae da funkcionie, jer bi trebinjska
optina, prema postojeoj zakonskoj regulativi, morala da se prikljui na buduu regionalnu
deponiju.
9.3.Problem divljih deponija u Republici Srpskoj

Problem divljih deponija prisutan je u svim optinama Republike Srpske. Lokacije divljih odlagalita
otpada su raznovrsne i mogu se nai u svim dijelovima optina (urbanim-ruralnim), zavisno od
razvijenosti putne mree i pristupnih puteva do rijenih tokova. Najee se nalaze neposredno uz
putne komunikacije u blizini naseljenog mjesta, u koritima rijeka i rijenih tokova ili u naputenim
kopovima kamena i ljunka. Deponovani materijal je razliitog sastava: od komunalnog preko
kabastog (automobili, kamioni, bijela tehnika, stare gume) do organskog (esto leevi uginulih
ivotinja), medicinskog i opasnog otpada (ostaci ambalae opasnih hemikalija koritenih u
poljoprivredi).141
Institut za graevinarstvo iz Banje Luke proveo je u toku 2010. godine opseno istaivanje o
identifikaciji, kategorizaciji i izradi baze podataka lokalnih i divljih deponija na teriroriji Republike
Srpske sa procjenom finansijskih sredstava potrebnih za njihovu sanaciju142. U toku realizacije
projekta identifikovano je ukupno 270 divljih i lokalnih deponija. Projekat se sastojao od terenskog
140 Trebinje danas, http://www.trebinjedanas.com/node/12545
141 PEI, 2009.
142 IG,2010.
157
i kabinetskog istraivanja. Obilazak terena je organizovan na osnovu ranije napravlene regionalne

podjele teritorije Republike Srpske, te na osnovu izraenog dinamikog plana. Prije dolaska na
podruje optine na kojoj se vrilo snimanje lokalne deponije i divlih deponija, kontaktirano je sa
ovlatenim licima u optinama, uz ije se prisustvo vrio obilazak terena, lociranje divlih deponija
i prikuplanje drugih podataka.
Postupak identifikacije divlih i lokalnih deponija sastojao se od sljedeih aktivnosti i radnji:
(1)Dolazak na lokaciju deponije.
(2)Obilazak deponije GPS ureajem, gdje se osoba koja vri identifikaciju kretala po
samom obodu deponije, pri emu je vrila snimanje taaka u prostoru.
(3)Za odreivanje kontura deponija koristili smo opciju snimanja taaka u prostoru kojima
smo zatvorili konturu deponije, te nakon povezivanja ovih taaka linijama, dobijamo
zatvoreni poligon, preko kojeg vidimo oblik i povrinu deponije.
(4)Istovremeno je pravlen i fotozapis deponije i njene okoline.
Istovremeno se vrilo prikuplanje i definisanje podataka kao to su:
(1)ID (identifikacioni broj deponije),
(2)Naziv optine,
(3)Naziv nasela ili naselenog mjesta,
(4)Naziv lokacije deponije,
(5)Prosjena dubina otpada na deponiji,
(6)Koeficijent pokrivenosti otpadom deponije,
(7)Prilazni put (kategorija i prohodnost),
(8)Blizina rjenog toka ili izvora,
(9)Vrsta vrstog otpada koji se nalazi na deponiji,
(10)Mogunost ienja lokacije,
(11)Opis lokacije na kojoj se nalazi deponija,
(12)Stepen opasnosti mali/srednji/visok (od plavlenja, od prodora podzemnih voda,
poara, od degradacije ivotne sredine i opasnost za zdravle ludi,)
(13)Vrijeme u upotrebi,
(14)Foto-zapis,
Broj odlagalita znaajno je varirao od optine do optine, s obzirom na to da pojedine optine
redovno vre sanaciju divlih deponija na teritoriji svoje optine, uklanjanjem otpada i njegovim
transportom na gradsku deponiju. Takoe na broj divlih deponija po optinama veliki utacaj su
imala ratna deavanja, u smislu da na teritoriji optina gdje su bila ratna dejstva i razaranja postoji
vei broj divlih deponija. Na broj divlih deponija veliki uticaj ima i broj stanovnika koji ivi na
ruralnom podruju unutar optina. Optine koje imaju vei broj stanovnitva koje ivi na ruralnom
podruju imale su i vei broj divlih deponija, to jasno ukazuje na slabu pokrivenost ruralnog
podruja komunalnim uslugama, odnosno neredovnog ili nikakvog odvoza otpada sa ruralnih

158
podruja. Meutim, projektom nisu identifikovana sva divlja odlagalita i ovaj broj je u znaajnoj
mjeri uvean. Veliki problem predstavlja evidentiranje divljih deponija, s obzirom na to da se nakon
uklanjanja jedne deponije, druga divlja deponija ve pojavi na nekoj drugoj lokaciji, itd. Bitno je
naglasiti da je u regijama koje su ukljuene u sistem regionalizacije i gdje su izraene regionalne
deponije ostao nerijeen problem starih deponija odnosno lokalnih deponija koje su koritene za
deponovanje otpada. Pomenute lokacije nisu adekvatno sanirane i predstavljaju znaajan ekoloki
problem i negativno utiu na ivotnu sredinu.
Istraivanjem je potvren veliki problem neorganizovanog sakupljanja otpada u ruralnim
podrujima veine optina Republike Srpske i niska svijest graana o potrebi zatite ivotne
sredine. Mnoge divle deponije se nalaze u blizini izvorita koja slue za snabdijevanje stanovnitva
vodom, ime je direktno ugroeno zdravle stanovnitva. Zabileene su divle deponije koje se
nalaze i u urbanim sredinama, ak u samom gradskom jezgru.
Ukupna zapremina lokalnih i divljih deponija u Republici Srpskoj iznosila je 2,3 milona m, od ega se
13,7% odnosi na divlje deponije. Najvei broj registrovanih divljih i lokalnih deponija registrovan je
u regiji Mrkonji Grad 55, s ukupnom zapreminom od 102 619 m, dok je najmanje identifikovano
u Istonohercegovakoj regiji. Projektom je, pored identifikacije i kategorizacije divljih i lokalnih
deponija, izvrena procjena mjera i sredstava potrebnih za remedijaciju. Procijenjeno je da je za
sanaciju odlagalita potrebno izdvojiti neto vie od 20 000 000 KM, i to najvie u Dobojskoj regiji
7,9 miliona, prvenstveno zbog sancije deponije u optini Doboj.
Tabela: Divlje i lokalne deponije u Republici Srpskoj u 2010. godini; Izvor IG,2010.
Divlje i lokalne deponije u Republici Srpskoj
Broj odlagalita
Regije
Prijedorska regija
Banjaluka regija
Regija Mrkonji Grad
Dobojska regija
Bijeljinska regija
Zvornina regija
Ukupno
35
51
55
44
13
18
37
17
270
Zapremina lokalnih
deponija (m)
157 400
376 500
85 440
1 095 500
79 900
115 000
113 550
650
2 023 940
Zapremina divljih
odlagalita
(m)
44 938
26 570
17 175
44 395
5 292
7 925
116 140
15 345
277 780
Potrebna sredstva za
sanaciju (KM)
1 726 000
3 337 500
1 551 500
7 960 500
1 349 500
832 000
2 840 000
748 000
20 345 000
159
Slika 9.9.: Poloaj divljih i lokalnih deponija u Republici Srpskoj; Izvor: IG,2010
Slika 9.10.: Primjeri divljih i lokalnih deponija u Republici Srpskoj; Izvor: IG, 2010.

160
Sadanja situacija u Republici Srpskoj kada je u pitanju deponovanje vrstog otpada nosi mnogo
rizika po zdravlje ljudi i ivotnu sredinu, gdje se zbog neadekvatnog odlaganja javljaju mogunosti
zagaivanja vodnih resursa, kvaliteta vazduha i pojavljivanje bolesti. Sumirano, najvei problemi
u oblasti deponovanja otpada ogledaju se u sljedeem:
(1)veina lokalnih deponija ne odgovara prostorima predvienim za odlaganje otpada,
odnosno ne ispunjava tehnoloko-tehnike uslove prema propisima EU za odlaganje
otpada
(2)veliki broj lokalnih deponija je bez ekoloke, graevinske i upotrebne dozvole
(3)odlaganje otpada na deponije se vri veoma dugo (na pojedine i preko 40 godina) i
raspoloivi prostor na deponijama je veoma ogranien
(4)veina deponija je otvorena i ne posjeduje adekvatnu mehanizaciju
(5)na deponijama se u najveem broju odlae pored komunalnog i medicinski, klaoniki i
industrijski otpad
(6)na lokalnim optinskim deponijama se ne vri organizovana separacija otpada, a
ukoliko se formalno i vri, obavlja se od strane privatnih lica.
(7)U Republici Srpskoj ne postoji deponija za odlaganje opasnog otpada.
(8)postojanje velikog broja divljih deponija za koje su potrebna znatna finansijska sredstva
za sanaciju.
161
10.PREVENCIJA NASTAJANJA OTPADA

I JAANJE SVIJESTI GRAANA
Uspjean sistem upravljanja otpadom poinje prevencijom nastajanja otpada, odnosno ono to
se i ne proizvede nije potrebno ni deponovati. Prevencija nastajanja otpada je postala globalna
tema, te predstavlja jedan od osnovnih elemenata zatite ivotne sredine i odrivog razvoja.
Aktivnosti na smanjenju rizika od zagaivanja ivotne sredine deponovanjem ili tretmanom otpada
u razvijenim zemljama dosegnule su do sada nezaviene nivoe. U veini zemalja lanica Evropske
unije smjernice za smanjivanje i prevenciju nastajanja otpada su regulisane zakonskim aktima i
posebno su nadgledane. Tako je, na primjer, u hijerarhiji otpada definisan princip da zagaiva
plaa, ili su u pojednim zemljama uvedeni sistemi razdvajanja otpada na mjestu nastanka, radi to
veeg obima reciklae i smanjenja otpada.
Potreba za prevencijom nastanka otpada nastala je iz nekoliko relevantnih faktora, kao to su: (1)
potreba za smanjivanjem tetnosti otpada po ivotnu sredinu, (2) smanjivanje koliina proizvedenog
otpada gdje se proizvoai ohrabruju da proizvode proizvode koje je lake reciklirati (3) smanjivanje
trokova u sistemu upravljanja otpadom. Za realizaciju uspjenog procesa smanjivanja otpada
neophodno je ukljuivanje i uzajamna saradnja nekoliko razliitih aktera: zakonodavna i izvrna
tijela, obrazovni sistem, industrija, trgovina, uslune djelatnosti i na kraju domainstva. Tako je,
na primjer, vaan zahtjev za stvaranje i odranje odgovarajueg i efikasnog sistema upravljanja
otpadom, edukacija i obrazovanje, odnosno da ljudi koji rade u tom sistemu steknu odgovarajui
nivo znanja i razumijevanja naina na koji otpad utie na ivotnu sredinu i javno zdravlje. Zatim, za
radnike koji vre skupljanje, tretman i odlaganje otpada je neophodno da imaju visoki nivo tehnike
osposobljenosti. Za proizvoae otpada domainstva, industrijske i zdravstvene objekte jeste
vano da razumiju kako otpad treba drati i njime rukovati prije nego to se odveze. Za vladine
slubenike potrebno je da imaju osnovni nivo tehnike kompetencije, kako bi se osiguralo da
zakonodavne i financijske odluke koje donose budu podrka dobrom upravljanju otpadom.
Vanost poveanja efikasnosti upravljanja resursima u Evropskoj uniji posebno je naglaena u
strukturnim dokumentima Tematka strategija odrivog koritenja prirodnih resursa143, Akcioni
143 EUROPEAN COMMISION, 2005.
10.Prevencija nastajanja otpada i jaanje svijesti graana
163
plan za odrivost proizvodnje i potronje144 i Inicijativa za koritenje sirovina.145 Takoe su, u

skladu s Okvirnom direktivom za otpad, zemlje lanice EU dune da donesu planove za prevenciju
nastajanja otpada i da prijavljuju i izvjetavaju o napretku i implementaciji svake tri godine. Planovi
treba da sadre (1) tano definisane ciljeve za smanjivanje otpada, (2) opis postojeih preventivnih
mjera, (3) da ukljuuju ocjenu primijenjenih mjera, (4) opis buduih preventivnih mjera i (5) da
predstave kvalitativne i kvantitativne ciljeve/zadatke/indikatore za praenje i evaluaciju usvojenih
preventivnih mjera. Zadatak planova za prevenciju nastajanja otpada jeste da usklade sve
nacionalne inicijative za prevenciju otpada, te da im obezbijede jedan pravni okvir i zajedniki
pravac.
Slika 10.1.: Primjer planiranja razvoja nacionalnog plana za prevenciju otpada u EU, izvor:
Lebensministerium, 2011.
Pored stratekih dokumenata, postoje i nacionalni programi za smanjivanje nastanka otpada u

mnogim razvijenim zemljama EU, koji pomau da se smanji negativan uticaj otpada na ivotnu
sredinu. Ovo su neki od primjera programa u EU146:
(1)Nacionalni industrijski simbioza program u Velikoj Britaniji: Ovaj program je stvorio
trite koje povezuje proizvoae otpada sa preraivaima otpada koji su spremni
platiti najvie za njega. Tako se pretvaranjem organskog otpada u elektrinu energiju
ili pretvaranjem masnih kiselina i ulja u biodizel ostvari godinja dobit u budetu od 3
milijarde evra.

164
(2)Program prevencije nastajanja otpada u Beu (Austrija): Fokus je na troenju javnog

novca na zelene proizvode i usluge (tzv. zelena javna nabava), pomaganju malim
firmama da postanu eko-efikasnijim, zatim promociji ponovne upotrebe proizvoda i
popravke robe, te podizanju svijesti graana o pitanjima zatite ivotne sredine. Kao
rezultat toga graani kupuju i prodaju koritene ureaje preko internet platforme, te
time spreavaju nastajanje oko 1 000 tona elektronskog otpada godinje.
(3)Stop-pub (Francuska): Francuska domainsta godinje prime oko 15 kg otpadne pote
(reklamna pisma), proizvodei oko milion tona otpada. Program Stop-pub je pokrenut
u sklopu nacionalnog plana za smanjivanje otpada, u okviru kojeg se od Ministarstva
za energiju i ivotnu sredinu besplatno dobijaju naljepnice koji se postavljalju na
potansku sanduad na kojima stoji napomena da se ne prima neadresirana pota.
Upotreba naljepnica dovela je do znaajnog smanjenja otpadne pote u otpadu iz
domainstava.
(4)Eco-point inicijativa (Italija): Inicijativa za prodaju suve hrane u rinfuzi u italijanskim
supermarketima radi smanjenja trokova oko ambalae i smanjenja koliina
ambalanog otpada.
(5)Menu Dose Certa (Portugal): Projekat Menu Dose Certa (tana veliina menija) ima
za cilj pomo restoranima prilikom stvaranja odgovarajueg menija radi stvaranja
to manjih koliina otpada od hrane. Tako ovom akcijom organizacija za upravljanje
otpadom u gradu Portu eli da smanji organski otpad iz restorana za 48,5 kg po
gostu restorana, promoviui uravnoteenu prehranu i diui svijest stanovnita o
proizvedenom otpadu iz ugostiteljskih objekata.
(6)Kringloop Re-use centri (Belgija): Kringloop Re-use centri promoviu ponovno
koritenje proizvoda. U ovim centrima se mogu nai koriteni i odbaeni proizvodi kao
to su garderoba, kuni aparati, posue, namjetaj, knjige, bicikli itd. U 2008. godini
oko 50 000 tona odbaenih stvari je prikupljeno i vraeno u ponovnu upotrebu.
Jedan od najveih problema politike za zatitu ivotne sredine u Republici Srpskoj predstavlja
neadekvatno i nedovoljno razvijeno postupanje sotpadom. Ovakvo stanje je prvenstveno
posljedica slabog i nedovoljno izgraenog stava drutva prema otpadu, kao i neobrazovanosti
i nerazumijevanja pitanja zato je vaan sistem odrivog upravljanja otpadom, te neshvatanja
pozitivnih efekata ovog procesa. Jedinstven i funkcionalan sistem upravljanja otpadom nije
mogue realizovati ako se zanemaruje dimenzija ekoloke edukacije stanovnitva (podizanja
ekoloke svijesti graana) i razvoja ljudskih resursa za odgovarajue i odrivo upravljanje otpadom.
Ekoloka svijest predstavlja sastavni dio ekoloke kulture, te obuhvata steena znanja i navike, kao
i usvojene stavove i vrijednosti. Ona podrazumijeva prihvatanje normi o tome ta je u ivotnoj
sredini zdravo i korisno , a ta nije. Takoe ukazuje na koji nain u postojeim uslovima se moe
poboljati svijest i ivot ljudi. Vaspitanje i obrazovanje o ivotnoj sredini je nezaobilazan segment
svakog integralnog sistema upravljanja otpadom. Izmeu eko-edukacije i eko-kulture postoji
uzajamni odnos s uzrono-posljedinim vezama. Ekolokom edukacijom omoguava se sticanje
ekolokih znanja i vjetina s ciljem poveanja nivoa svijesti svakog pojedinca radi efikasnog uea
u sprovoenju sistema upravljanja otpadom. Ekoloka edukacija kod ljudi razvija nova saznanja
i stvara nove vrijednosti koje e ih uputiti na promjene u ponaanju. Stoga su, za ostvarivanje
postavljenih razvojnih ciljeva i zadataka, potrebne bitne promjene u socijalnom, privrednom,
obrazovnom i kulturnom smislu.
165
Prevencija nastajanja otpada je, za razliku od drugih funkcija u hijerarhiji otpada, specifina i direktno
zavisi od razvijenosti sistema upravljanja otpadom. U opciju smanjenja koliina otpada moraju biti
ukljueni svi relevantni faktori koji utiu na stvaranje otpada, odnosno ona mora biti zastupljena u
fazi planiranja itavog sistema. Strategijom upravljanja otpadom u Bosni i Hercegovini je definisano
da Vlada Republike Srpske odnosno nadlena ministarstva treba da budu nosilac politike prevencije
otpada. Takoe, Strategijom se naglaava da je podupirua struktura u upravljanju otpadom
potreba za podizanjem nivoa strunosti profesionalaca koji rade u ovoj industriji kroz uvoenje
tehnika i tehnologija u obrazovni sistem buduih radnika u ovoj industriji. Sutinski je neophodno
pokazati javnosti uticaj pogrenog upravljanja otpadom na ivotnu sredinu, na zajednicu u kojoj
ivimo i, konano, dugorono, na nae zdravlje i kvalitet ivota. Sistem upravljanja otpadom se
moe unaprijediti razvojem ljudskih resursa za odgovarajue i odrivo upravljanje otpadom. Razvoj
ljudskih resursa se dalje dijeli u tri glavne oblasti147:
(1)profesionalna obuka kadrova (ukljuujui i obuku generatora industrijskog i
zdravstvenog otpada),
(2)obrazovanje,
(3)razvijanje javne svijesti.
Cilj obuke kadrova i razvijanja javne svijesti je stvaranje preporuka za akcije koje e:
(1)poveati nivo svijesti najireg stanovnitva o problemima ivotne sredine, a posebno
kod djece i mladih ljudi, ime se stvara podloga za budue akcije i odrivo upravljanje
otpadom
(2)osigurati adekvatnu tehniku i profesionalnu kompetentnost na svim nivoima u
institucijama i organizacijama, ukljuujui i kompanije iz privatnog sektora, sa
odgovornou za upravljanje vrstim otpadom.
Strategijom se tako definie da profesionalnu obuku kadrova treba izvriti u sljedeim kategorijama:
Pravni i ugovorni (ukljuujui i pregovaranje s izvriocima ugovora)
(1)Financijski sistemi i voenje knjigovodstva
(2)Ekonomsko planiranje i budetiranje
(3)Priprema konkursa / procedure
(4)Licenciranje, nadgledanje i provoenje propisa (za svu praksu, procedure i objekte
dranje otpada, skupljanje, tretman i odlaganje)
(5)Zdravlje i sigurnost
(6)Praksa / procedure upravljanja zdravstvenim otpadom
(7)Praksa / procedure upravljanja opasnim otpadom
Javnu svijest o otpadu i zatiti ivotne sredine treba uveati kroz medije, obrazovanje u kolama
i kampanje visokog profila. U Republici Srpskoj, model upravljanja obrazovanjem se temelji
na centralnoj ulozi vlasti na entitetskom nivou. Ministarstvo obrazovanja odreuje politiku i
zakone na podruju obrazovanja, a vlada RS odluuje o stvaranju novih obrazovnih institucija.
Za upravljanje kolama nadleni su kolski odbori, koje ine predstavnici osnivaa i roditelji.
147 AEO Technology, 2000.

166
Obrazovanje i obrazovne institucije se financiraju iz budeta Ministarstva obrazovanja. Naalost, u

Republici Srpskoj ne postoji nacionalni plan za edukaciju o ivotnoj sredini kojim bi se dale osnovne
pretpostavke za uspjenu i adekvatnu zatitu ivotne sredine. Ovakav plan bi stvorio kog graana
osjeaj odgovornosti za probleme ivotne sredine od lokalnog do globalnog nivoa, te osigurao
prepoznavanje problema neadekvatno odbaenog otpada i podstaknuo preduzimanje adekvatnih
mjera.
Problem otpada polako poinje da biva tema u Republici Srpskoj. Meutim, veina aktera u
ovom sistemu ne osjea i ne doivljava ovaj problem kao svoj nego kao tui, za ije rjeavanje
je uvijek odgovoran neko drugi drava, lokalna samouprava, industrija, komije itd... Jedinice
lokalne samouprave u Republici Srpskoj nedovoljno su motivisane da se bave aktivnostima
koje su usmjerene ka poboljanju javne svijesti, smatrajui to dodatnom, nepotrebnom i
preoptereujuom aktivnou. Pored toga, trenutna finansijska kriza u veini optina RS ne
dozvoljava dodatna sredstva koja bi se usmjerila u ovakve kampanje. Aktivnosti lokalnih
samouprava na podizanju nivoa svijesti za upravljanje otpadom se mogu okarakterisati, u naelu,
kao povremene, nesinhronizovane, motivisane promovisanjem politikih elita na vlasti u lokalnim
zajednicama samim time ogranienog domaaja i dejstva.148 Industrija, mala i srednja preduzea
predstavljaju neke od najveih proizvoaa otpada u Republici Srpskoj. Ipak u aktivnostima
vezanim za proces upravljanja otpadom jasno je vidljiva nedovoljna panja poklonjena razvijanju
svijesti kod upravljaih struktura, zaposlenih i krajnjih korisnika o otpadu koji nastaje kao rezultat
proizvodnih aktivnosti. Program razvijanja javne svijesti za ovaj sektor je u ovoj fazi procesa
upravljanja otpadom od sutinskog znaaja, posebno kada je u pitanju opasan otpad. Nevladine
organizacije odnosno organizacije civilnog drutva aktivno utiu na podizanje ekoloke svijesti
graana sprovodei razne medijske kampanje, projekte i ekoloke radionice. Njihove aktivnosti su
orijentisane na kokretne probleme proizale iz neodgovarajueg upravljanja posebnim tokovima
otpada, kao to su, na primjer, ienja rijenih tokova od raznih vrsta otpada. Naalost, nedostatak
donatorskih sredstava u Republici Srpskoj je oigledan i direktno utie na rad ovakvih organizacija.
Posljednji, ali ne i nevani dio u lancu aktera predstavljaju sami graani. Tema otpada u srpskim
domainstvima jo uvijek nije zastupljena. Na samom vrhu su egzistencija, socijalni problemi,
zdravlje i politike teme.
U Republici Srpskoj su u proteklom periodu realizovani mnogobrojni projekti na podizanju svijesti
graana o problemima otpada. Projekti su finansijski podravani od strane Vlade, Fonda za zatitu
ivotne sredine i energetske efikasnosti, jedinica lokalne samouprave, privrede, iz stranih donacija
itd... U nastavku su navedeni neki od projekata koji su realizovani u proteklom periodu:
(1)Kampanja za podizanje javne svijesti i pozitivne promjene u percepciji upravljanja
vrstim otpadom149
Nosilac ove kampanje je Ministarstvo za prostorno ureenje, graevinarstvo i ekologiju Republike
Srpske. Ona se najveim djelom finansira iz sredstava vedske, u okviru projekta Optinski
program upravljanja vrstim otpadom, i dijelom iz sredstava Svjetske banke, u okviru projekta
Drugi projekat upravljanja vrstim otpadom. Ova kampanja e biti realizovana tokom 2013.
godine i njena ukupna vrijednost iznosi 150 000 . Cilj kampanje je doprijeti do svijesti stanovnitva
o opasnostima koje sa sobom nosi neureen sistem upravljanja vrstim otpadom, te kroz
unapreenje znanja, podizanje svijesti i informisanje javnosti ukazati na prednosti uspostavljanja
148 CEI, 2011.
149 vrsti otpad, http://www.cvrstiotpad.com/
167
Slika 10.2.: Broura za djecu
Slika 10.3: Broura za odrasle
kvalitetnog sistema upravljanja vrstim otpadom. Kljune aktivnosti kampanje koja e se provoditi
u narednoj godini su, izmeu ostalog, istraivanje percepcije javnosti i obrada dobijenih podataka,
kreiranje medijske kampanje projekta, organizacija edukativnih radionica i seminara, radionica sa
novinarima, kreiranje vizuelnog identiteta, prirunika, internet aplikacija i njihova promocija.
(2) Akcija April mjesec istoe Bijeljina150
Sastankom predstavnika optinske uprave sa nevladinim organizacijama koje se bave zatitom
ivotne sredine i saenjem drveta na centralnom gradskom trgu, oznaen je poetak tradicionalne
akcije April mjesec istoe u Bijeljini. U okviru akcije proljenog spremanja i ureenja Semberije
predvien je niz aktivnosti na ienju ivotnog okruenja i edukaciji graana svih generacija.
Aktivnosti su se ogledale u uklanjanju divljih deponija, oranizovana je akcija besplatnog odvoza
kabastog otpada iz domainstava, uklanjanje kontejnera za otpad sa javnih povrina u gradu i
njihovo prebacivanje na predviena mjesta ili ureivanje prilaza do kontejnera, jaanje svijesti
graana, prikupljanje PET ambalae u kolama itd.
(3)Akcija ist primjer A. D. istoa Banja Luka151
U organizaciji istoe, A. D. Banja Luka, u periodu od 10. do 30. aprila 2013. godine sve osnovne
kole sa teritorije grada Banja Luka uestvovale su u akciji prikupljanja papirne i PET ambalae.
150 Cvrsti otpad, http://www.cvrstiotpad.com/2013/04/veliko-aprilsko-spremanje/
151 Cvrsti otpad , http://www.cvrstiotpad.com/2013/04/banjalucki-osnovci-u-akciji-prikupljanja-sekundarnih-sirovina/

168
Slika 10.4. : Detalj sa akcije prikupljanja sekundarnih sirovina u banjalukim osnovnim kolama,
Cilj ove akcije je bio je da se kolama, kako uenicima, tako i nastavnom osoblju, ukae na bitnost
odvajanja otpada na mjestu nastanka. Na ovaj nain utie se na smanjenje koliine otpada koji
zavrava na deponiji, ime se umanjuje negativan uticaj na ivotnu sredinu. Akciji prikupljanja
papirne i PET ambalae prethodila je edukacija uenika banjalukih osnovnih kola o odvojenom
prikupljanju otpada koju je organizovala istoa.
(4)Prikupljanje, koritenje i odlaganje plutajueg otpada iz jezera Boac152
Godine 2001. preduzee Euro-Hem d. o. o. iz Banje Luke osnovalo je Eko centar na podruju
jezera Boac, pod nazivom Eko centar Boac jezero, u okviru kojeg je pokrenut ekoloki projekat:
Prikupljanje, koritenje i odlaganje
plutajueg otpada iz jezera Boac. Jezero
teritorijalno pripada optinama Mrkonji
Grad, Kneevo i gradu Banja Luka. Udaljeno
je 50 km od grada Banja Luka i 20 km od
optine Jajce. Ovaj ekoloki projekat zatite
voda jezera Boac i rijeke Vrbas dobio
je podrku Ministarstva poljoprivrede,
umarstva i vodoprivrede Republike Srpske,
Republike direkcije za vode RS, Grada Banja
Luka, Hidroelektrane Boac, kao i optina:
Laktai, Mrkonji Grad, Srbac, Kneevo
i Gradika. Rezultati koje je Eko centar
ostvario do danas jasno su vidljivi. U periodu
od 2003. do 2012. godine prikupljeno je i
sortirano cca 100 000 m3 otpada. Rijeka
Vrbas je u svom toku prema Banjoj Luci,
u duini od 50 km, najistiji dio rijeke u
Bosni i Hercegovini. Tako ista rijeka Vrbas
je bila preduslov za odravanje Svjetskog
prvenstva u raftingu 2009. godine. U Eko
centru je u septembru 2006. godine poela Slika 10.5.: Eko Centar Boac jezero, internet
sa radom i jedna od prvih eko kola u Bosni i prezentacija
152 Eko Centar Boac jezero, ekocentar-bocacjezero.com
169
Hercegovini, koja obuhvata program edukacije o ekologiji i zatiti ivotne sredine, a namijenjena je
obrazovnim institucijama od kola i vrtia za najmlai uzrast do visokokolskih ustanova.
(5)Ekoloka akcija Recikliraj Profitiraj153
lanovi ekoloke sekcije osnovne kole
Branko opi Prnjavor pokrenuli su akciju
sakupljanja PET plastine ambalae u cilju
podizanja svijesti stanovnitva o vanosti
reciklae otpada. Akcija je sprovedena 10.
novembra 2012. godine u pet osnovih kola
na podruiju optine Prnjavor i podrana je
od strane Fonda z ztitu ivotne sredine
i energetsku efiksnost Republike Srpske. U
toku ove jednodnevne akcije formirani su
punktovi za prikupljanje PET ambalae na
koje su graani mogli odloiti PET otpad.
Prikupljena ambalaa proslijeena je u
fabriku za reciklau PET plastike u Doboju.
Glavni cilj prikupljanja PET ambalae bio je
ukazivanje na njenu tetnost po okolinu, a
ujedno i podizanje ekoloke svijesti mladih,
kako bi se u budunosti vie panje posvetilo
ouvanju ivotne sredine.
Slika 10.6.: Info letak za ekoloku akciju Recikliraj

Profitiraj
(6)ODVOJI I RECIKLIRAJ OTPAD NIJE SMEE A. D. istoa Banja Luka i Vodeni park
Akvana154
Vodeni park Akvanai i Javno preduzee A. D. istoa sproveli su zajedniku akciju prikupljanja
otpada pod nazivom ODVOJI I RECIKLIRAJ OTPAD NIJE SMEE za posjetioce bazena. Akcija se
sastojala od toga da posjetioci koji svakog ponedjeljka, u toku ljetnih mjeseci od 10.00 do 11.00
sati, donesu pet praznih limenki i boca PET ambalae, dobiju besplatnu ulaznicu za bazen. Cilj
projekta je bio da se zatiti ivotna sredina i da podignemo svijest najmlaeg narataja, koji je
ciljna grupa vodenog parka.
153 Radio Prnjavor, http://radioprnjavor.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1282:akcija-
qrecikliraj-profitirajq
154 Glas Srpske, http://www.glassrpske.com/banjaluka/gradske_teme/Plasticne-flase-ulaznice-za-bazen/lat/82653.
html
170
Slika 10.7.: Ulaz u Vodeni park Akvana za vrijeme akcije ODVOJI I RECIKLIRAJ OTPAD NIJE SMEE
(7)Lets do it Oistimo Prijedor za jedan dan, Prijedor155

Projekat je odran 29. 7. 2012. godine. U njemu je uestvovalo 50 dobrovoljaca, a iene su zelene
povrine, koena trava, ureivana obala Sane, te ieno korito Sane uz pomo ronilaca. Oieno
je pet divljih deponija i u Sani, pored dosta opasnog otpada, stakla, eljeza i ice, na gradskom
kupalitu poznatom kao Kiin, pronaene su i etiri bombe, koje su uspjeno obezbijeene.
Projekat je podran od strane optine Prijedor, preduzea Komunalne usluge, Oruanih snaga
BiH kasarna Prijedor, Ronilakog kluba Sana, Crvenog krsta i lokalnog stanovnitva.
(8)Javna kampanja Jaanje javne svijesti o odvojenom prikupljanju otpada DEP-OT
Banja Luka156
Godine 2007. otpoela je javna kampanja za podizanje svijesti o potrebi zatite ivotne sredine
putem poboljanog upravljanja otpadom, koju je realizovalo JP DEP-OT. Osnovni cilj kampanje
bio je, edukacija graana o potrebi odvojenog sakupljanja otpada i spreavanju nastanka divljih
deponija, kao i informisanje graana o tetnom djelovanju divljih deponija na ivot i zdravlje ljudi.
Javna kampanja obuhvata i produkciju koja se sastojala od: postera, informativnog letka, TV spota,
bilborda i City Light plakata. U okviru projekta Upravljanje vrstim otpadom za regiju Banja
Luka, realizovan je dio programa edukacije u osnovnim kolama na temu Jaanje javne svijesti o
odvojenom prikupljanju otpada. Programom su bile obuhvaene osnovne kole optina elinac,
Gradika, Laktai, Srbac, Prnjavor, Kneevo, Kotor Varo i grada Banje Luke. Edukacija je poela
s osnovcima na podruju optine Gradika. Predavanja uz video prezentaciju je pratilo oko 70
uenika sedmih i osmih razreda. Nakon predavanja, uenicima je podijeljen edukativni materijal.
155 caf.ba, http://www.cafe.ba/vijesti/69889_Prijedor-Tokom-ciscenja-rijeke-Sane-pronadjene-cetiri-bombe.html
156 DEP-OT, http://www.dep-ot.com/javna-kampanja.html
171
Slika 10.8 i 10.9.: Javna kampanja JP DEP-OT, Banja Luka
(9)MEDWASTE, Banja Luka157

Projekat MEDWASTE rjeavanje problema medicinskog otpada na podruju grada Banja Luka,
finansiran je od Evropske unije i podran od Grada Banje Luke. Pored aktivnosti na unapreenju
ekolokih i ekonomskih rjeenja za upravljanje medicinskim otpadom u Banjoj Luci, projekat je imao
za cilj i da preko tampanih i elektronskih medija, te raznih oblika edukacije podigne nivo javne
svijesti, kao i nivo znanja o medicinskom otpadu i rizicima koje on predstavlja. Ciljne grupe za ovaj
projekat bile su: klinike, bolnice, instituti, zavodi, domovi zdravlja, poliklinike, ambulante porodine
medicine, ordinacije, apoteke, veterinarski zavodi, veterinarski instituti i veterinarske ambulante,
kako u dravnom, tako i u privatnom vlasnitvu. Pored toga, projektom su bile obuhvaene i sve
firme koje se bave otpadom. Oekivani rezultati projekta bili su organizacija radionica, tampanje
broura i letaka, poveanje svijesti o zdravstvenim i sigurnosnim opasnostima koje dolaze od
medicinskog otpada.
Slika 10.10.: Detalj sa radionice u okviru projekta MEDWASTE, SEWE

157 SEWE, http://www.sewe.ba/5/MedWaste/projekt

172
11.UPRAVLJANJE KOMUNALNIM OTPADOM U

REPUBLICI SRPSKOJ PREGLED PO REGIJAMA
11.1.Prijedorska regija
Prijedorsku regiju ine optine Krupa na Uni, Novi Grad, Kostajnica, Kozarska Dubica i Otra Luka i
grad Prijedor. Na 2 180,15 km povrine nastanjeno je, prema procjenama Republikog zavoda za
statistiku Republike Srpske, 167 533 stanovnika.
Upravljanje komunalnim otpadom obavljaju
etiri komunalna preduzea u kojima
su ukupno zaposlena 284 radinika, od
kojih 109 radi na poslovima upravljanja
otpadom. Prikupljanje komunalnog otpada
u optinama Otra Luka i Krupa na Uni vre
komunalana preduzea iz Novog Grada i
Prijedora, i to za Otru Luku KP Komunalne
usluge iz Prijedora a za Krupu na Uni KP
Komus iz Novog Grada. Veinski vlasnici
svih komunalnih preduzea su optine u
kojima se nalaze i ona uglavnom imaju
funkciju opteg interesa za jedinicu lokalne
samouprave, to je i definisano razliitim
djelatnostima koje obavljaju. Tako su, pored
osnovne djelatnosti prikupljanja, obrade i
deponovanja otpada, zastupljene i druge
djelatnosti. Na primjer u KP Komus iz Novog
Grada izdvajaju se sljedee djelatnosti:
odravanje ukrasnog bilja i zelenih povrina,
Slika 11.1.: Prijedorska regija; lini prikaz
11.Upravljanje komunalnim otpadom u Republici Srpskoj pregled po regijama
173
vaenje kamena i pijeska, reciklaa otpada, poslovi visokogradnje i niskogradnje,trgovina na veliko

i na malo i sanitarne, komunalne, pogrebne i druge vrste djelatnosti. KP Komunalne usluge iz
Prijedora rukovodi i azilom za pse lutalice.
Prema podacima dobijenim iz anketnih upitnika, 25 822 domainstva u regiji su obuhvaena
redovnim uslugom odvoza komunalnog otpada, to ini oko 60 %. Urbani dijelovi optina, itavo
podruije grada Prijedora i pojedine mjesne zajednice su veoma dobro pokriveni uslugom, dok se
problem javlja u ruralnim sredinama. Razlozi za nepokrivenost usluga nalaze se u tekoj ekonomskoj
situaciji i nepostojanju adekvatne komunalne infrastrukture. Postojei vozni parkovi i mehanizacija
su nedovoljni i zastarjeli. Za prikupljanje komunlanog otpada u regiji je u upotrebi 13 specijanih
vozila smeara i 7 autopodizaa za kontejnere vee od 5 m, prosjene starosti od 20 do 30 godina.
U vlasnitvu komunalnih preduzea nalazi se 240 kontejnera zapremine 1.1 m, 100 kontejnera
od 5 m i 68 od 7 m, koji su rasporeeni ispred stabmenih zgrada, javnih institucija ili slue za
prikupljanje industrijskog otpada. Pored toga, komunalna preduzea u Prijedoru i Kozarskoj Dubici
posjeduju 10 000 kontjenera od 120 l i 4 500 od 240 l, koji su podijeljeni domainstvima.
Razdvajanje komunalnog otpada na mjestu nastanka nije zastupljeno u regiji, meutim komunalna
preduzea iz Prijedora, Kozarske Dubice i Novog Grada vre selektivno prikupljanje i razdvajanje
papira i ambalanog otpada u krugu svojih preduzea. Kod starog papira trend rasta prikuplenih
koliina je izraeniji.Tako je na primjer KP Komunalac iz Kozarske Dubice u 2009. godini prikupio
200 tona koritenog papira i kartona. Najvee koliine reciklabilnog otpada prikupe se u letnim
mjesecima, jer je tada na raspolaganju jedan dio oskudnog voznog parka komunalnog preduzea
samo za ove svrhe. U regiji ne postoje objekti za reciklau, nego se prikupljene sekundarne sirovine
prodaju privatnim preduzeima koja vre njihov izvoz.
Slika 11.2.: Pregled upravljanja komunalnim otpadom u Prijedorskoj regiji

174
Usluge zbrinjavanja komunalnog otpada za domainstva se naplauju na osnovu optinskih odluka,

i to u Prijedoru, Kostajnici i Kozarskoj Dubici po kvadraturi stambenog prostora u iznosu od 0,10
KM/m. Jedan od problema koji je identifikovan u itavoj Republici Srpskoj jeste naplativost usluga
zbrinjavanja otpada. Najnia naplativost u regiji je u Kostajinici, koja je za komunalni i industrijski
otpad odnosno otpad iz privrede u 2012. godini iznosila svega 65%, dok je u Kozarskoj Dubici
naplativost 85% za komunalni otpad.
Komunalna preduzea u regiji takoe vre zbrinjavanje otpada iz privrede i industrijskog otpada.
Komunalni otpad se prikuplja od 2 419 poslovnih subjekata. Naknade za zbrinjavanje komunalnog
otpada kod privrednih subjekata regulisane su optinskim odlukama, gdje se obraun trokova
vri paualno po djelatnostima. Pored toga, KP Komunalne usluge iz Prijedora vri naplatu
industrijskog otpada po koliini prikupljanog otpada, i to 165,33 KM za kontejner od 7 m, i po
kvadraturi poslovnog prostora od 0,38 km/m. Naplativost usluga varira od 75% u Kostajnici do
89% u Kozarskoj Dubici.
Deponovanje otpada u regiji se obavlja na tri lokalne optinske deponije. Na deponiju u Novom
Gradu, povrine 2,7 ha, koja je udaljena 5 km od naseljenog mjesta, odlae se otpad sa prostora
optina Novi Grad i Krupa na Uni. Lokalna deponija Kurevo u Prijedoru lokacija je na koju se
odlae otpad iz grada Prijedora i optina Otra Luka i Kozarska Dubica. KP Komunalac iz Kozarske
Dubice ima potrebe za formiranjem sanitarne pretovarne stanice na podruju optine kojom bi se
utedjelo oko 200 000 KM samo na cijeni transporta komunalnog vrstog otpada. KP Komunalac
iz Kostajnice deponuje otpad na lokalnu deponiju Palijin park, koja je udaljena 5 km od centra
grada. Postojea zona odlaganja, deponija Palijin jarak, formirana je na niveleti + 275 mNV i
dimenzija je oko 110 x 50 metara, tj. ima povrinu oko 5 500 m2. Za ovu lokaciju nisu prethodno
uraena geoloka istraivanja, poto za deponiju nije uraen projekat. Optina Kostajnica i KP
Komunalno je 2007. godine iz razloga pobolanja prikuplanja odnosno zbrinjavanja otpada na
lokalnom nivou putem Rudarskog instituta iz Prijedora uradilo Plan prilagoavanja lokalne deponije
u skladu sa zakonom i pravilnikom do uspostavlanja zbrinjavanja otpada na regionalnom principu.
Na osnovu uraenih i predloenih mjera u planu prilagoavanja od strane Rudarskog instituta
iz Prijedora, KP Komunalno je od strane Ministarstva za prostorno ureenje, graevinarstvo i
ekologiju iz Banje Luke dobilo odobrenje na period od pet (5 ) godina, sa mogunosti produavanja.
Osim samog odobravanja rada lokalne deponije, uz pomo Udruenja UnaSana iz Bihaa i SDC
(vajcarske agencije za razvoj), optina Kostajnica je izvrila zahvate (graevinske i druge radove
) na lokalnoj deponiji. Izvreno je ograivanje deponije, uraeni su obodni kanali, izvreno je
zacjevlivanje povremenog vodotoka, izmjeten je pristupni put, izvreno je dovoenje elektrine
energije na deponiju. Plan prilagoavanja je podijelen u tri faze, a zadnja faza bi trebala da lokalnu
deponiju prilagodi do njenog zatvaranja odnosno do prelaska na regionalni princip zbrinjavanja
krutog otpada.
Kao jedan od problema identifikovano je postojanje divljih deponija. Prema istraivanju Instituta
za graevinarstvo, u regiji je identifikovano 35 odlagalita otpada sa zapreminom od 202 338 m,
od kojih se 44 938 m odnosi na divlje deponije i za iju je sanaciju potrebno 1 726 000 KM.
175
Tabela 11.1.: Pregled divljih deponija u Prijedorskoj regiji; Izvor: IG, 2011
Prijedorska regija
Optina
Broj odlagalita
Novi Grad
6
Krupa na Uni
1
Otra Luka
0
Prijedor
6
Kostajnica
7
Kozarska Dubica
15
Ukupno
35
Zapremina lokalnih
deponija (m)
140.000
0
0
0
0
17.400
157.400
Zapremina divljih
deponija (m)
2.580
350
0
25.637
2.468
13.903
44.938
Potrebna sredstva
za sanaciju (KM)
617.700
30.000
0
323.300
120.000
635.000
1.726.000
Unapreenje sistema upravljanja komunalnim otpadom u prijedorskoj regiji u zadnjih par godina
dobija na znaaju, to se moe primijetiti po realizovanim projektima i projektima koji su u toku
implementacije. Tako su, na primjer, u Prijedoru trenutno u realizaciji projekti Plan upravljanja
otpadom optine Prijedor za period 20122017, izgradnja regionalne sanitarne deponije Stara
pruga Kurevo, uvoenje reciklae izgradnjom zelenih ostrva, proirenje podruja prikupljanja
komunalnog vrstog otpada; ili u Novom Gradu projekti
(1)Stvaranje mimimuma uslova za sanitarno odlaganje otpada u urbanom dijelu optine
Novi Grad i uvoenje selektivnog prikupljanja otpada. Projekat podrazumijeva
obezbjeivanje posuda za odlaganje otpada u urbanom dijelu, mjesnoj zajednici
Novi Grad, gdje e biti obuhvaeno 9 naselja, i to: Vidorija, Urije, Jablanica, Repovac,
Prekosanje, Buljuk, Tunjica, Meinovac i Mlakve. Za ova naselja je planirana nabavka
kanti od 120 l koje su predviene i za komunalni otpad, kao i za selektivno prikupljanje
otpada, ime e se poveati broj domainstava obuhvaenih organizovanim sistemom
prikupljanja otpada, ali i uspostaviti osnovni sistem za selektivno odlaganje i prikupljanje
otpada koji trenutno ne postoji na podruju optine Novi Grad.
(2)Rad na unapreenju usluga Ovim projektom nastoje se smanjiti trokovi prikupljanja
otpada tako to bi se smanjio broj sadanjh vozila koja prikupljaju otpad sa dva na jedno
vozilo. Putem ovog projekta se planira nabavka kamiona za odvoz otpada veliine od
12m, koji bi pokrio potrebe za prikupljanje otpada na teritoriji optine.Ovim projektom
planirano je proirenje usluga na teritoriji optine kako na urbanom tako i na ruralnom
dijelu, s tim da se u urbanom dijelu planira proirenje usluga dodjeljivanjem plastinih
kanti sadanjim a i buduim korisnicima usluga, a na ruralnom dijelu kontejnerima od
5m koji bi bili postavljeni na odreenim lokacijama (raskrima) i bili dostupni svim
korisnicima na tom dijelu optine. Za urbani dio optine je planirana nabavka 4 000
kanti za 2 000 korisnika (domainstava), zbog toga to se planira odvajanje komunalnog
(mokrog) otpada i otpada za reciklau (karton, papir, plastika), pa bi se po domainstvu
djelile dvije kante za prikupljanje otpada. Za ruralni dio grada se planira nabavka 20
kontejnera od 5 m za prikupljanje otpada, kojima bi se smanjila divlja odlagalita koja
se nalaze na tim podrujima
(3)Reciklaa nabavka prese i stvaranje uslova za reciklau papira i plastike; popravka
starog kamiona za obavljanje posla reciklae papira i plastike

176
Prema informacija prikupljenim anketnim upitnikom, najvanije teme po miljenju komunalnih

preduzea na podruiju upravljanja komunalnim otpadom u prijedorskoj regiji jesu uvoenje
sistema razdvajanja otpada i obezbjeenje plasmana sekundarnih sirovina, opremanje komunalnih
preduzea adekvatnim sredstvima za sakupjanje i transport otpada, proirivanje usluga na cijelo
podruije regije i uvoenje zakonske regulative u naplati pruenih usluga od neredovnih platia.
11.2.Banjaluka regija
Princip regionalizacije upravljanja komunalnim otpadom u banjalukoj regiji je s potekoama zaivio
otvaranjem regionalne sanitarne deponije
Ramii u Banjoj Luci. Regiju sainjavaju
grad Banja Luka i optine Gradika, Srbac,
Laktai, Prnjavor, elinac, Kotor Varo
i Kneevo. Sa procijenjenih 447 347
stanovnika, predstavlja najmnogoljudniju
regiju u Republici Spskoj, koja se prostire na
ukupno 4 730,45 km.
U okviru svake jedinice lokalne samouprave
djeluje po jedno komunalno preduzee koje
je zadueno za zbrinjavanje komunalnog
otpada. U gradu Banjoj Luci, pored KP
istoa, poslove organizovanog zbrnjavanja
komunalnog i industrijskog otpada obavlja i
privatno preduzee Eko-Euro tim d. o. o. iz
Banje Luke. Preduzee Eko-Euro tim bavi
se sakupljanjem otpada iz prigradskih naselja
grada Banja Luka, komunalnog i industrijskog
otpada od pravnih lica, ienja i odravanja
vodotokova na podruju grada i zimskim Slika 11.3.: Banjaluka regija, lini prikaz
odravanjem
lokalnih
saobraajnica.
Prikupljeni otpad preduzee transportuje i
odlae na regionalnu deponiju. Djelatnosti preduzea u ostalim optinama se odnose prvenstveno
na prikupljanje i transportovanje otpada, zatim odravanje javne higijene i zelenih povrina,
odravanje lokalnih puteva (Laktai), upravljanje gradskim grobljem (Laktai, Srbac), rukovoenje i
odravanje javnih parkiralita (Gradika) itd. KP Bobas iz Kotor Varoae, pored poslova u vezi sa
zbrinjavanjem komunalnog otpada, vri pruanje usluga vode i kanalizacije.
U regionalnim komunalnim preduzeima koja su u vlasnitvu optina158 ukupno su zaposlena 553
radnika, od kojih je 258 zaposleno na poslovima zbrinjavanja komunalnog otpada. Mehanizacija
za sakupljanje otpada kao i u ostalim regijama poprilino je zastarijela, sa prosjekom preko 20
godina starosti. Meutim, u pojedinim komunalnim preduzeima je u posljednjih par godina
dolo do osavremenjavanja voznih parkova. Tako su, na primjer, u optini Gradika nabavljena dva
158 Izuzev KP istoa i zelenilo iz Kneeva nisu dostavljeni podaci.
177
Slika 11.4.: Pregled upravljanje komunalnim otpadom u Banjalukoj regiji
specijalna vozila za prikupljanje komunalnog otpada sa godinama proizvodnje 2004. i 2007, ili u
KP Gradska istoa iz Banje Luke je u posljednjih nekoliko godina vozni park osavremenjen sa
40 vozila starosti do 12 godina. Prema podacima iz anketnog upitnika, u banjalukoj regiji posao
zbrinjavanja komunalnog otpada se vri pomou 33 smeara i 13 autopodizaa, dok se jo 35
vozila razliitih namjena nalazi u vlasnitvu preduzea.
Upravljanje komunalnim otpadom je u svim urbanim sredinama pokriveno 100%, dok se problemi
javljaju u ruralnim mjestima. Prema prikupljenim podacima, u banjalukoj regiji (izuzev Laktaa)
organizovanim prikupljanjem komunalnog otpada je obuhvaeno ukupno 72 665 domainstava.
Najrasprostranjeniji kontejneri u upotrebi su od 1.1 m (2 276) i od 5 m (131), dok su 24 kontejnera
od 7 m rasporeena u Gradici, Srpcu i Prnjavoru. Pored navedenih oblika kontejnera, u vlasnitu
KP Komunalac iz Laktaa nalazi se 500 kontejnera zapremine 120 l i 1 200 od 240 l.
Organizovano prikupljanje razdvojenog komunalnog otpada ne postoji u regiji, meutim
komunalna preduzea u Banjoj Luci, Gradici, Laktaima i Prnjavoru vre rezdvajanje papira,
kartona i ambalanog otpada u svojim preduzeima. Takoe se u ovim optinama i u optini
Srbac komunalni otpad iz privrede u pojedinim sluajevima razdvaja na mjestu nastanka, gdje se
pomenute sekundarne sirovine odvojeno prikupljaju.
Obraun trokova zbrinjavanja otpada razlikuje se od optine do optine, tako se u Banjoj Luci,
Gradici, Prnjavoru, Kotor Varou i Kneevu vri prema kvadraturi stambenog prostora, u Srpcu i
Laktaima po domainstvu (15 i 10 KM) i u elincu po osobi (2,28 KM). Problem naplativosti usluga
je naroito izraen u Kotor Varou, gdje se u protekloj godini od domainstava uspjelo naplatiti
samo 51% potraivanja.
178
Slika 11.5.: Pregled upravljanje komunalnim otpadom u Banjalukoj regiji
Nita bolja situacija nije ni u Laktaima (52%) i Kneevu (60%). Sva komunalna preduzea vre
odvoz i prikupljanje komunalnog otpada iz privrede i industrijskog otpada. Nain obrauna
trokova je u svim komunalnim preduzeima na osnovu optinskih odluka, kojima se paualo
odreuje cijena po djelatnostima. Tako se na primjer u Gradici na osnovu djelatnosti vri obraun
trokova po m i cijene variraju od 0,48 KM/m i 0,73 KM/m za zanatske djelatnosti i 0,36 KM/m
za ostale djelatnosti ili za odvoz otpada kontejnerom od 7 m po cijeni od 162,81 KM. Nivo stepena
naplate industrijskog otpada i komunalnog otpada iz privrede u regije je neto vii u odnosu na
domainstva i varira od 60% u Kotor Varou i Kneevu, do 91% u Gradici.
U banjalukoj regiji ne postoje aktivne lokalne deponije, nego se sav komunalni otpad transportuje
i odlae na regionalnu deponiju. Sistem regionalizacije, kao to je ve objanjeno u prethodnim
poglavljima, zaivio je u banjalukoj regiji, meutim moraju se naglasiti problemi koji su nastali nakog
njegovog uvoenja. Veina komunalnih preduzea nespremna je ula u preces, sa neadekvatnom
mehanizacijom i nepostojanjem potrebne infrastrukture, zbog ega su se pojavili ogromni trokovi
transporta i deponovanja otpada. Izuzetak je optina Gradika, koja je izgradila pretovarnu stanicu
i smanjila dodatne trokove. Pored toga, u optini Gradika, Srbac, elinac i Kotor Varo ostale su
deponije koje nisu vie u upotrebi, sa ukupnom zapreminom od 376 500 m otpada, koje su samo
djelimino sanirane. Izuzev lokalnih deponija, u itavoj regiji identifikovano je i 47 divljih deponija
sa 26 570 m zapremine. Sredstva za sanciju pomenutih odlagalita su procijenjena na preko 3.3
miliona KM.
179
Tabela 11.2.: Pregled divljih deponija u Banjalukoj regiji; Izvor: IG, 2011
Banjaluka regija
Optina
Broj odlagalita
Banja Luka
/
Gradika
14
Srbac
6
Laktai
9
Prnjavor
5
elinac
6
Kotor Varo
1
Kneevo
10
Ukupno
51
Zapremina lokalnih
deponija (m)
/
170.000
30.000
0
0
79.000
97.500
0
376.500
Zapremina divljih
deponija (m)
/
15.395
490
2.520
1.115
4.490
0
2.560
26.570
Potrebna sredstva
za sanaciju (KM)
/
1.179.700
272.000
131.300
51.400
564.400
900.000
238.700
3.337.500
Komunalna preduzea iz banjaluke regije u posljednjih nekoliko godina pokuavaju da unaprijede

svoje usluge i poboljaju sistem zbrinjavanja otpada. Pomaci su znatno vidljivi u procesima
razdvajanja komunalnog otpada, izdvanja sekundarnih sirovina i smanjenja finalnog deponovanja na
regionalnu deponiju. Moe se izdvojiti nekoliko razloga za pomenuta unapreenja, sa jedne strane
samanjenje trokova deponovanja, a sa druge strane ostvarivanje finansijske dobiti kroz prodaju
reciklanih materijala. Od realizovanih projekata i projekata koji su trenutno u impelmentaciji, mogu
se pomenuti Projekat upravljanja vrstim otpadom u Gradici, Izrada projektne dokumentacije
za sanaciju lokalne deponije Duratovci u Kotor Varou, sanacija divljih deponija u 2011. godini
na podruju optine Laktai, akcija ist primjer KP istoa iz Banje Luke koja ima za cilj podizanje
svijesti graana o znaaju odvajanja otpada na mjestu nastanka itd. Prema podacima dobijenim
iz anketnog upitnika, najznaajnije teme u
oblasti upravljanja komunalnim otpadom
su razvijanje ekoloke svijesti kod graana
i razdvajanje otpada na mjestu nastanka
(elinac), zakonsko poboljanje naplate
usluga i unapreenje preduzea sistemima
i potrebnom mehanizacijom za razdvajanje
i reciklau komunalnog otpada (Gradika),
sanacija divljih deponija, nabavka novih
kontejnera i mehanizacije za odvoz otpada
(Kotor Varo).
11.3.Regija Mrkonji Grad

S procijenjenim brojem stanovnika od
38 810, regija Mrkonji Grad predstavlja
populacijski najmanju regiju za zbrinjavanje
komunalnog otpada u Republici Srpskoj. Na
Slika 11.6.: Regija Mrkonji Grad, lini prikaz

180
povrini od 2 075,54 km smjeteno je 7 jedinica lokalne samouprave, od kojih su samo optine

Mrkonji Grad i ipovo prijeratne optine, dok su optine Jezero, Kupres, Ribnik, Istoni Drvar i
Petrovac proglaene optinama nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma.
Nastanak novih optina koje su uglavnom ruralnog karaktera, reflektirao se i na sistam upravljanja
komunalnim otpadom. Novonastale optine Jezero, Ribnik i Petrovac osnovale su komunalna
preduzea koja vre pruanje komunalnih usluga na podruju ovih optina, dok se u optini Istoni
Drvar, koja je naseljena sa samo 35 stanovnik, i optini Kupres (418) organizovano zbrinjavanje
komunalnog otpada uopte ne obavlja. Djelatnosti preduzea su, pored sakupljanja, transporta i
deponovanja otpada, orijentisane i na zimsko odravanje puteva, higijenu u gradu (Mrkonji Grad),
distribuciju vode (ipovo, Ribnik) itd.
U komunalnim preduzeima zaposleno je ukupno 109 radnika, od kojih 24 rade na poslovima
upravljanja komunalnim otpadom (u podatke nije ukljueno KP Lisina iz ipova zbog nedostatka
podataka). Oskudnost se ogleda i u mehanizaciji za sakupljanje otpada, gdje su u funkciji po 2
specijalizovana smeara u Mrkonji Gradu i ipovu , dok se u Ribniku koristi kamion koji nije
uslovan za trasport otpada, u Petrovcu se koristi Lada Niva s prikolicom za sakupljanje otpada i u
Jezeru ovaj posao se obavlja traktor koji je nabavljen 2009. godine. Pokrivenost pruanja usluga u
urbanim djelovima optina Mrkonji Grad i ipovo je dobro organizovana. U njima je obuhvaeno
Slika 11.7.: Pregled upravljanje komunalnim otpadom u regiji Mrkonji Grad
181
Slika 11.8.: Pregled upravljanje komunalnim otpadom u regiji Mrkonji Grad
4 020 domainstava, to predstavlja oko 50% ukupnog broja domainstava. U ostalim optinama
udio organizovanog zbrinjavanja komunalnog otpada je znatno manji.
Naplata usluga se u optinama Mrkonji Grad i ipovo vri po kvadraturi stambenog prostora i
iznosi 0,11 KM/m u Mrkonji Gradu i 0,10 KM/m u ipovu, dok se u Jezeru, Ribniku (5,75 KM) i
Petrovcu (8,20 KM) zaraunava po domainstvu. Interesantan je veoma visok procenat naplate
komunalnih usluga u Mrkonji Gradu od 96%. U ostalim optinama, istovremeno, ovaj se procenat
kree od 60% u Jezeru do 85% u Petrovcu. Komunalna preduzea su u posjedu 240 kontejnera
zapremine 1.1m, 38 od 5m, 3 kontejnera od 7 m. Selektivno prikupljanje komunalnog otpada
iz domainstava, komunalnog otpada iz privrede, industrijskog otpada, kao i razvrstavanje
sekundarnih sirovina u itavoj regiji nije zastupljeno.
Zbrinjavanje komunalnog otpada iz privrede i industrijskog otpada vre sva preduzea iz regije,
gdje se obraun trokova vri paualno po djelatnostima. Tako se na primjer u Mrkonji Gradu
usluga odvoza otpada iz kola i bolnica naplauje 0,2 KM/m, industriji 0,4 KM/m i trgovinama i
ugostiteljskim objektima 0,70 KM/m. Procenat naplate je skoro identian kao kod domainstava.
Deponovanje otpada u regiji Mrkonji Grad se obavlja na lokalne optinske deponije koje se,
izuzev Mrkonji Grada, mogu klasifikovati kao neureene. Odlaganje otpada na lokalnoj deponiji
u ipovu poelo je 1983. godine i ne vri se planski (nema polaganja pokrivke), a sama deponija
je neureena, nezatiena, neograena i tijelo deponije je u direktnom kontaktu sa okolinom.
Deponija je locirana u predjelu planine Lisina na nadmorskoj visini od 1.244 metara i od rijeke Plive
udaljena je 5 km, a od centra grada 7 km, i predstavlja permanentnu opasnost i izvor zagaenja pitke

182
vode, za stanovnitvo ipova, ali i Mrkonji Grada, koje se snabdijeva pitkom vodom sa obronaka
Lisine. Pretpostavlja se da je do sad odloeno oko 35.000 tona otpada na lokaciji deponije. O
samoj deponiji ne postoji niti jedan pravni akt, osim odluke optine. Pored problema neureenosti
lokalnih deponija, u regiji je identifikovan veliki broj divljih odlagalita (51), i to najvie u Ribniku
(19) i Mrkonji Gradu (19).
Tabela 11.3.: Pregled divljih deponija u regiji Mrkonji Grad; Izvor: IG, 2011
Regija Mrkonji Grad
Optina
Broj odlagalita
Petrovac
0
Istoni Drvar
4
Ribnik
20
Mrkonji Grad
19
ipovo
11
Jezero
1
Kupres
0
Ukupno
55
Zapremina lokalnih
deponija (m)
0
0
3.800
60.000
21.000
640
0
85.440
Zapremina divljih
deponija (m)
0
545
1.948
12.352
2.330
0
0
17.175
Potrebna sredstva
za sanaciju (KM)
0
22.700
154.500
994.200
350.100
30.000
0
1.551.500
Osnovni problemi u oblasti upravljanja otpadom u regiji Mrkonji Grad se ogledaju u:

(1)Neureenosti lokalnih deponija
(2)Niskoj pokrivenosti uslugama prikupljanja otpada
(3)Nepostojanju evidencije koliina otpada
(4)Odlaganju opasnog i inertnog otpada zajedno sa komunalnim otpadom
(5)Nepostojanju reciklae
(6)Neopremljenosti komunalnog preduzea
(7)Neureenosti prostora gdje su smjeteni kontejneri (ne vri se dezinfekcija i pranje
kontejnera i prostora oko njih)
(8)Postojanju velikog broja divljih deponija.
183
11.4.Dobojska regija
Dobojska regija nalazi se u centralnom dijelu
Republike Srpske i zauzima povrinu od 3
091,34 km. Prema procjenama Zavoda za
statistiku, 252 201 stanovnika nastanjeno je u
osam optina Doboj, Derventa, Tesli, Brod,
Petrovo, Modria, Vukosavlje i amac.
Usluge zbrinjavanja komunalnog otpada u
regiji obavljaju komunalna preduzea koja su
osnovana od strane optina. Izuzetak je optina
amac, gdje je komunalno preduzee otilo u
steaj, a poslove upravljanja otpadom preuzelo
KP Komunalac iz Modrie otvaranjem radne
jedinice u gradu amcu. U provedenoj analizi
nije ukljueno KP Komunalac iz Broda,
koje se nakon bezbrojnih poziva i kontakata
nije odazvalo pozivu da sudjeluje u studiji i
dostavi potrebne podatke. U dobojskoj regiji Slika 11.9.: Dobojska regija, lini prikaz
se primjeuje da su pojedina komunalna
preduzea djelimino prola kroz proces privatizacije (KP Progres Doboj, KP Komunalac
Modria sa R. J. amac) i nalaze se u veinskom vlasnitvu fizikih lica. Moe se zakljuiti da je
ovaj proces pozitivno djelovao na razvoj preduzea. Posebno je potrebno istaii KP Progres iz
Doboja, koje u zapoljava 136 radnika i, kao to je ve napomenuto, uvodi nove tehnologije u
sistem razdvajanja komunalnog otpada otvaranjem Centra za razdvajanje otpada.
Djelatnosti komunalnih preduzea u dobojskoj regiji takoe nisu samo orijentisane na prikupljanje,
transport i odlaganje komunalnog otpada, nego ukljuuju odravanje javne higijene i zelenih
povrina, pogrebne usluge i odravanje grobalja (Doboj, Modria, Derventa, Tesli), rukovoenje
gradskim pijacama (Derventa, Doboj, Modria, Tesli, amac), vodosnadbijevanje i kanalizaciju
(Derventa, Petrovo), zimsko odravanje i ostalo. KP Eko-istoa iz Vukosavlja planira proirenje
pruanja usluga distribucije vode i kanalizacije. Trenutno se prave buotine za bunar.
Komunalna preduzea veinski prikupljaju otpad iz urbanih podruja i okolnih sela. Ruralna podruja
i manja sela su esto izostavljena iz usluga prikupljanja otpada. Iako bi trokovi prikupljanja otpada
u ovim udaljenim podrujima bili vei od prihoda, treba uzeti u obzir injenicu da nepruanje
usluga moe proizvesti vee trokove u budunosti prilikom sanacije divljih deponija ili obnavljanja
zagaenog zemljita i podzemnih voda. Komunalna preduzea u Doboju, Derventi, Tesliu, Modrii,
amcu i Petrovu raspolau sa 14 specijalizovanih vozila smeara za prikupljanje komunalnog otpada
iz domainstava i 6 autopodizaa za kontejnere vee od 5 m, prosjene starosti od 15 do 29
godina. Pored pomenutih primarnih vozila za zbrinjavanje otpada, preduzea posjeduju dodatnu
mehanizaciju, tako na primjer u Modrii komunalno preduzee posjeduje cisternu za vodu (g.
p. 2003), ista ulica (1987), specijalno vozilo za orezivanje drvea (1983); u Doboju 3 pogrebna
vozila, specijalno vozilo za proepljavanje kanalizacije, 3 kamiona kipera, vozilo za prevoz fekalija,
2 cisterne za prevoz pitke vode, 2 rovokopaa, utovariva, buldoer.

184
Slika 11.10.: Pregled upravljanje komunalnim otpadom u Dobojskoj regiji
Komunalni otpad sa teritorije urbanih dijelova optina Doboj, Tesli, Derventa, Modria, amac se
sakuplja svakodnevno po unaprijed definisanim rutama, dok se kod prigradskih naselja i mjesnih
zajednica koje su ukljuene u sistem zbinjavanja otpada dinamika odvija jednom sedmino
ili jednom do dva puta mjeseno. U optini Vukosavlje komunalni otpad se prikuplja jednom
sedmino. Broj domainstava obuhvaen redovnom uslugom prikupljanja komunalnog otpada u
optinama Doboj, Derventa, Tesli, amac i Vukosavlje iznosi 22 829, to znai oko 45% pokrivenosti.
Komunalni otpad se sakuplja u kontejnerima i individualnim kantama, tipiziranim i netipiziranim.
U dijelovima grada gdje preovlauje kolektivno stanovanje otpad se sakuplja u kontejnerima, dok
u dijelovima individualnog stanovanja svako domainstvo ima svoju posudu, koja je u Doboju,
Derventi i Tesliu djelimino vlasnitvo komunalnih preduzea. Komunalna preduzea u regiji
raspolau kontejnerima zapremine 1.1 m (108), 5 m (143), 7m (13) i posudama od 120 l (4 530)
i 240 (74). U optini Vukosavlje ne postoje javni kontejneri, te je svako domainstvo zadueno da
posjeduje potrebnu posudu za odlaganje otpada. U proteklom periodu preduzee je prodavalo
posude od 80 l domainstvima.
Selektivno prikupljanje komunalnog otpada u regiji ne postoji, meutim u Doboju i Derventi postoje
reciklani centri gdje se komunalni otpad razvrstava i plasira na trite sekundarnih sirovina159. U
Tesliu se otpad prikuplja i odvozi na klasian nain, tako da je sakupljanje sekundarnih sirovina
orijentisano samo na prikupljanje starog eljeza i ostalih metala. Nain obrauna usluga je razliit
u regionu: (1) po osobi u Doboju (2,6 KM), Tesliu (3,10 KM), amacu (2 KM) i Vukosavlju (2 KM),
(2) po kvadraturi stambenog prostora u Derventi (0,75 KM/m) i (3) po domainstvu u Modrii (6,5
159 Oba reciklana centra su detaljno objanjenja u poglavlju razdvajanje, reciklaa i tretman otpada.
185
Slika 11.11.: Pregled upravljanje komunalnim otpadom u Dobojskoj regiji
KM) i Petrovu (5 KM). Treba napomenuti da je cijena obrauna trokova u Vukosavlju prosjena i
odreuje se na osnovu broja lanova domainstava, tako da iznosi za 12 osobe 4 KM, za 3 osobe
5.85 KM, 4 osobe 7.02 KM i 5 ili vie osoba 8,19 KM. Procenat naplate usluga od domainstava, ako
se izuzmu optine Tesli (90%) i Modria (91%), veoma je nizak. Posebno je izraena niska naplata
u Petrovu 30%, to ugroava poslovanje preduzea.
Industrijski otpad i komunalni otpad iz privrede zbrinjavaju sva komunlana preduzea. Prema
dostupnim podacima, sistemom su obuhvaena 2 439 preduzea u 6 optina. Obraun se kao i u
drugim regijama vri po djelatnostima na osnovu optinskih odluka. Tako na primjer KP Voda iz
Petrova ima cjenovnik koji je regulisan po registraciji preduzea za: d. o. o. 23.40 KM, SUR i STR
17.55 KM, SZR 11.70 KM, SC 35.10 KM, Dom zdravlja i optina 100,00 KM. Naplativost usluga
je skoro identina kao i od domainstava, s tim to je u Petrovu procenat naplate uvean na 60%,
dok se u amcu primjeuje pad naplate na 59%.
Deponovanje otpada u regiji komunalna preduzea vre na lokalne deponije. Na dobojskoj deponiji
Karabegovac, koja od marta 2011. godine posjeduje ekoloku dozvolu izdatu od strane nadlenog
Ministarstva u Banjoj Luci, kojom upravlja KP Progres, uraeni su osnovni graevinski radovi da
se deponija unaprijedi, da se stvori stabilnost, smanji mogunost nastanka poara i slijeganja i da
se osigura da se novoispunjena podruja tretiraju na ispravan nain (s regularnim natkrivanjem i
neto kompaktovanja). Ovo je ukljuivalo gradnju potpornog zida i novog pristupnog puta da se
omogui sigurnije odlaganje otpada. Postoje postrojenja za prijem, pristup se kontrolira pomou
ograde i otpad se odlae na deponiji, tako da se posebno prikupljaju plastika, drvo i staklo.
Ovako sakupljen otpad se onda reciklira. Ostale lokalne deponije su otvorenog tipa i djelimino
186
su ureene, meutim nijedna ne zadovoljava kriterijume sanitarne deponije. U svim optinama

identifikovani su problemi divljih deponija sa ukupnom zapreminom od 44 395 m otpada. Proces
izgradnje regionalne deponije je u toku i sve optine su se opredijelile za sistem regionalizacije.
Uvoenjem ovog procesa bie potrebno sanirati postojee lokalne deponije koje zauzimaju 1 095
500 m zapremine.
Tabela 11.4.: Pregled divljih deponija u Dobojskoj regiji; Izvor: IG, 2011.
Dobojska regija
Optina
Broj odlagalita
Brod
3
Derventa
5
Doboj
15
Tesli
3
Petrovo
2
Vukosavlje
4
Modria
5
amac
7
Ukupno
44
Zapremina lokalnih
deponija (m)
126.000
150.000
500.000
190.000
8.500
14.000
42.000
65.000
1.095.500
Zapremina divljih
deponija (m)
1.860
9.800
16.083
614
470
6.150
7.164
2.254
44.395
Potrebna sredstva
za sanaciju (KM)
932.000
1.246.000
2.817.900
1.360.000
162.000
356.000
567.100
519.500
7.960.500
11.5.Bijeljinska regija
Regionalnom podjelom Bijeljinskoj regiji
pripalo je 5 optina Republike Srpske:
Bijeljina, Ugljevik, Lopare, Pelagievo i Donji
abar. Meutim, uvoenjem regionalizacije
deponovanja otpada i izgradnjom regionalne
sanitarne deponije u Bijeljini, optine Donji
abar i Pelagievo nisu uvrtene u regiju.
Povrina regije iznosi 1 360,73 km, sa
procijenjenim brojem stanovnika od 149
187.
Zbrinjavanje komunalnog otpada u
optinama Donji abar i Pelagievo obavlja
privatna firma Kosmos d. o. o., ija je
primarna djelatnost prevoz putnika u
drumskom saobraaju. S javljanjem potrebe
da se u pomenutim optinama obezbijedi
usluga prikupljanja i deponovanja otpada,
preduzee je na osnovu optinskih odluka
Slika 11.12.: Bijeljinska regija, lini prikaz
187
Slika 11.13.: Pregled upravljanje komunalnim otpadom u Bijeljinskoj regiji
preuzelo poslove. Meutim, nakon viemjesenih kontaktiranja i razgovora s nadlenim osobama

iz preduzea, nisu se uspjele prikupiti potrebne informacije, tako da analiza nije ukljuila ove
optine.
Poslovima upravljanja komunalnim otpadom u gradu Bijeljini rukovodi KP Komunalac iz Bijeljine.
Redovnim odvozom otpada obuhvaeni su svi graani na podruju grada Bijeljine, kao i pojedine
seoske mjesne zajednice (MZ Velika Obarska, MZ Hase, MZ Patkovaa dio, MZ Dvorovi
prigradski dio, MZ Amajlije prigradski dio). Ukupno je odvozom vrstog otpada od strane ovog
preduzea obuhvaeno oko 16.000 domainstava. Prema Programu odvoza vrstog otpada, odvoz
i deponovanje vrstog otpada vri se:
(1)za domainstva u individualnim stambenim objektima, odvoz se vri jednom sedmino;
(2)za domainstva koja ive u stambenim zgradama, gdje se smee odlae u kontejnere,
odvoz se vri vie puta nedjeljno, a u uem gradskom podruju i dva puta dnevno;
(3)za pravna lica odvoz se vri svaki dan, a u uem podruju grada i dva puta dnevno.
Pored gradskog komunalnog preduzea koje pokriva vei dio grada, postoje jo 3 privatna preduzea
iste djelatnosti, koja pokrivaju ostale seoske mjesne zajednice, tako da je podruje itave optine
pokriveno odvozom vrstog otpada. Meutim, nisu sva seoska domainstva ukljuena u odvoz
otpada. Informacije dobijene od komunalnih preduzea govore da je u prosjeku oko 40% seoskih
domainstava ukljueno u odvoz otpada, to znai da je ukupno, na podruju cijele optine Bijeljina,
oko 70% domainstava ukljueno u proces odvoza vrstog otpada. U Komunalcu je zaposleno
ukupno 150 radnika, od kojih 53 direktno na poslovima upravljanja otpadom.

188
U Ugljeviku urbani dio optine kompletno je pokriven uslugom sakupljanja i odvoza komunalnog
otpada, dok je u pet ruralnim mjesnih zajednica sistem samo djelimino pokriven. Poslove
upravljanja komunalnim otpadom u Ugljeviku obavlja privatno preduzee Intermont iz Brkog,
koje je dobilo posao kao najpovoljniji ponua na javnom tenderu raspisanom od strane optine.
Preduzee se ugovorom obavezalo da e odvoziti otpad najmanje dva puta sedmino, obezbijediti
40 novih poncinanih kontejnera zapremine 1.1 m, sakupljati i transportovati otpad namjenskim
vozilom. U optini postoji privatno preduzee Orbid d. o. o., koje posjeduje reciklano dvorite
i bavi se trgovinom sekundarnih sirovina. Trenutno je u radnoj jedinici preduzea u Ugljeviku
zaposleno 6 radnika.
KP Ekokom iz Lopara obavlja poslove upravljanja komunalnim otpadom u optini Lopare. Pored
toga, preduzee se bavi drugim djelatnostima kao to su sakuplanje, prerada i distribucija vode u
naselenim mjestima Lopare, Priboj, Mirosavci i Koraj; odravanje kanalizacione mree; ureenje
zelenih povrina; odravanje i upravlanje pijacama u Loparama, Priboju i Koraju i odravanje i
upravlanje groblima u Loparama i Priboju. Komunlano preduzee zapoljava ukupno 30 radnika,
od kojih je 6 na poslovima prikupljanja i transporta otpada.
U ovoj regiji komunalna preduzea raspolau sa 9 smeara, 3 autopodizaa i 2 vozila drugih namjena
razliitih godina starosti. Tako na primjer KP Komunalac posjeduje 7 smeara (1991, 1992, 1996,
1996, 1999, 2001 i 2008 g.p.) i 2 autopodizaa (1998, 2000), dok se u Loparama optad prikuplja
jednim smearom (2000) i tako transportuje na regionalnu deponiju. D. o. o. INTERMONT
posjeduje vozni park od dva teretna motorna vozila, i to autopodiza marke SKANIJA proizveden
1988. godine i autosmear marke VOLVO proizveden 1984. godine.
Komunalni otpad u bijeljinskoj regiji se redovno prikuplja od 18 547 domainstava. Pruaoci usluga
posjeduju razliite vrste kontejnera; tako na primjer Komunalac posjeduje 350 kontejnera od 1.1
m i 20 od 5 m, Intermont 30 (1.1 m) i 40 (5 m), dok Ekokom ima 150 (1.1 m) i 1 000 kanti od
120 . Usluga zbrinjavanja otpada u Bijeljini se naplauje po kvadraturi stambenog prostora (0,098
KM/m), u Ugljeviku po domainstvu (10 KM) i u Loparama po osobi u domainstvu, gdje se cijene
kreu u rasponu od 5 do 10 KM, zavisno od broja lanova. Svi pruaoci uluga vre zbrinjavanje
komunalnog otpada iz privrednih djelatnosti, koje naplauju po odlukama optina. U Bijeljini
ovom uslugom pokriveno je 1.550 korisnika sa 75% naplate, dok u Ugljeviku ovu uslugu koristi 180
subjekata.
Prikupljeni otpad iz svih optina se transportuje i deponuje na regionalnu deponiju u Bijeljini.
Lokalna deponija koja se nalazi na lokaciji Sarije u optini Ugljevik je koritena za odlaganje otpada
samo u 2009. godini. Lokalna deponija se ne koristi od 1. 1. 2010. godine i ista je djelimino sanirana
na nain da je deponovani otpad razgrnut i sabijen. Deponija nije presvuena slojem inertnog
materijala, te je potrebno obezbijediti dodatna sredstva za njenu potpunu sanaciju. Nadzor nad
navedenom lokacijom vri Odjelenje za prostorno ureenje i stambeno-komunalne poslove preko
komunalne policije i ekoloke inspekcije.
Divlje deponije su u manjoj mjeri prisutne u regiji. Prema istraivanjima Instituta za graevinarstvo,
broj odlagalita u regiji iznosi 13, ukupne zapremine 122 925 m, za ta je potrebno izdvojiti 832
000 KM za sanaciju.
189
Tabela 11.5.: Pregled divljih deponija u Bijeljinskoj regiji; Izvor: IG, 2011
Bijeljinska regija
Optina
Broj odlagalita
Pelagievo
3
Donji abar
0
Bijeljina
5
Ugljevik
2
Lopare
3
Ukupno
13
Zapremina lokalnih
deponija (m)
0
0
115.000
0
0
115.000
Zapremina divljih
deponija (m)
2.700
0
1.860
2.980
385
7.925
Potrebna sredstva
za sanaciju (KM)
168.000
0
526.000
117.000
21.000
832.000
Prema podacima iz anketnog upitnika, najzastupljeniji problemi u regiji predstavlja slaba naplata
usluga, visoki trokovi deponovanja na regionalnu deponiju, nedovoljna pokrivenost usluga i
nepostojanje selektivnog prikupljanja komunalnog otpada.
11.6.Zvornika regija
Na povrini od 2 339,11 km zvornike regije,
prema procjenama nastanjeno je 142 861
stanovnika. Regiju ini 7 prijeratnih optina
(Zvornik, Milii, Vlasenica, Han Pijesak,
Srebrenica, Bratunac i ehovii) i optina
Osmaci, koja je formirana od dijelova optine
Kalesija koji su pripali Republici Srpskoj
nakon Dejtonskog sporazuma.
Upravljanje komunalnim otpadom u
zvornikoj regiji obavljaju komunalna
preduzea iji su veinski vlasnici optine.
Djelatnosti preduzea su razliite; tako su
u optinama Zvornik, Han Pijesak, Milii,
Osmaci, ehovii i Srebrenica, pored usluga
prikupljanja, transporta i deponovanja
otpada, primarne djelatnosti distribucija
vode za pie i odravanje kanalizacije.
Ukupan broj zaposenih u ovom sektoru
iznosi 226160, od kojih 77 radi na poslovima
upravljanja komunalnim otpadom.
Slika 11.14.: Regija Zvornik, lini prikaz
160 Podaci ne ukljuuju optinu Srebrenica.

190
Slika 11.15.: Pregled upravljanja komunalnim otpadom u Zvornikoj regiji
Slika 11.16.: Pregled upravljanje komunalnim otpadom u Zvornikoj regiji
191
Mehanizacija za zbinjavanje otpada je uglavnom zastarjela i nedovoljana. U regiji je u funkciji 11

smeara i 6 autopodizaa. Komunalni otpad se od strane komunalnih preduzea ne prikuplja
selektivno, dok se u Zvorniku vri odvjanje ambalanog otpada koji se plasira kao sekundarna
sirovina. Rauni za zbrinjavanje otpada se u optinama Zvornik, ehovii, Milii i Han Pijesak
ujedinjuju sa ostalim komunalnim trokovima kao to su voda i kanalizacija. Zbog toga nailazimo
na razliite metode obrauna trokova, kao na primjer u Zvorniku se obraun vri na tri naina po
domainstvu, po osobi i po kvadratu stambenog prostora, u Osmacima, Vlasenici i Miliima po
domainstvu, u ehoviima i Srebrenici po osobi i, na kraju, u Bratuncu po kvadraturi stambenog
prostora.
Naplativost usluga takoe varira. Najvei problem naplate ima KP istoa iz Vlasenice, sa samo
46% naplate od domainstava i 60% od privrede, dok je u Zvorniku nivo naplate od domainstava
83% najvei. Komunalna preduzea obavljaju prikupljanje i odlaganje otpada iz privrede, meutim
zbog nedostavljanja podataka iz svih optina nije mogue analizirati postotak pokrivenosti usluga.
Obraun trokova se vri prema djelatnostima po unaprijed definisanim cjenovnicima.
Regiju prate uglavnom isti problemi kao kod drugih dijelova Republike Srpske. Posebno treba
spomenuti odlaganje otpada na lokalne deponije, koje su uglavnom smjetene na neadekvatnim
lokacijama, neograene su (izuzev Zvornika), otvorenog su tipa, ne vri se pokrivanje inertnim
materijalom i nemaju rijeen problem procjednih voda. Gradska deponija u Zvorniku, na kojoj
se svakodnevno vri spalivanje otpada, smjetena je u industrijskoj zoni Karakaj, na samoj obali
rijeke Drine, to je ini veoma ekoloki rizinom po ivotnu sredinu u ovom podruju. Odvoz i
odlaganje otpada iz optine ehovii vri se na privremeno odlagalite Mali Lug, koje se nalazi 4
km od centra naselja i zauzima povrinu od 0,85 ha. Lokalitet deponije moe se ocijeniti kao jako
nepovoljan, jer je smjeten izmeu lokalnog puta R-455 ekovii i vodotoka Drinjaa. KP istoa
iz Vlasenice odlae otpad na privremenu gradsku deponiju smjetenu u mjesnoj zajednici Simii,
ukupne povrine 4 ha. Godinje se na deponiju odloi oko 3 690 tona mijeanog otpada. Za
odlaganje otpada u optini Milii se koristi neureena deponija koja se nalazi na lokalitetu rudnika
boksita gdje se ne obavlja eksploatacija rude. Posebno su izraeni problemi deponovanja otpada u
zimskom periodu zbog loe saobraajne infrastrukture koja vodi na deponiju.
Trenutno je u izgradnji regionalna sanitarna deponija Crni vrh u pograninom dijelu optina
Osmaci i Zvornik, godinjeg kapaciteta 41 500 tona. Poetkom rada planirano je da se komunalni
otpad deponuje na ovo odlagalite, ime e se za buduih 30 godina rijeiti problem odlaganja
komunalnog otpada na teritoriji optina Zvornik, Vlasenica, Milii, Bratunac, Srebrenica, ekovii,
Osmaci, Sapna, Kalesija. Regionalna deponija e ispunjavati sve kriterijume higijensko-sanitarnih
uslova za odlaganje i deponovanje otpada. Nenom izgradnjom dugorono bi se rijeio problem
odlaganja vrstog otpada u zvornikoj regiji.
Problem u oblasti upravlanja otpadom predstavlaju este pojave nekontrolisanog odlaganja
otpada, takozvane divle deponije. U zvornikoj regiji registrovano je vie divlih deponija kao i
pojava odlaganja otpada direktno u rijena korita.

192
Tabela 11.6.: Pregled divljih deponija u Zvornikoj regiji; Izvor: IG, 2011.
Zvornika regija
Optina
Broj odlagalita
Zvornik
4
Osmaci
3
ehovici
3
Vlasenica
1
Han Pijesak
1
Milii
/
Bratunac
2
Srebrenica
3
Ukupno
17
Zapremina lokalnih
deponija (m)
14.200
9.700
0
10.000
40.000
/
6.000
0
79.900
Zapremina divljih
deponija (m)
1.530
480
3.282
0
/
330
1.120
6.742
Potrebna sredstva
za sanaciju (KM)
312.000
201.500
123.000
140.000
340.000
/
185.000
48.000
1.349.500
11.7.Sarajevsko-romanijska regija
Sarajevsko-romanijska regija, sa 5 084,83
km, predstavlja povrinski najveu regiju
za upravljanje otpadom u Republici Srpskoj.
U svom sastavu ima 13 optina: Sokolac,
Rogatica, Viegrad, Rudo, ajnie, Foa,
Kalinovik, Pale, Istono Novo Sarajevo,
Istona Ilida, Trnovo i Novo Gorade, u
kojima je prema procjenama nastanjeno 151
883 stanovnika.
Upravljanje komunalnim otpadom u regiji
obavlja 11 komunalnih preduzea koja
se nalaze u veinskom vlasnitvu optina
kojima pripadaju. KP Rad sa sjeditem u
Istonom Novom Sarajevu obavlja usluge
zbrinjavanja i deponovanja otpada gradske
optine Istono Novo Sarajevo, Istone Ilide
i Trnova. Primarna djelatnost komunalnih
preduzea je prikupljanje, transportovanje
i odlaganje otpada. Meutim, komunalna Slika : Sarajevsko-romanijska regija, lini prikaz
preduzea u optinama Rudo, Novo
Gorade, ajnie i Kalinovik pruaju usluge
vodosnadbijevanja i kanalizacije. Dodatna djelatnost u optinama ajnie, Foa, Sokolac i Novo
Gorade predstavlja odravanje lokalnih grobalja i pruanje pogrebnih usluga.
193
Slika 11.17.: Pregled upravljanje komunalnim otpadom u Sarajevsko-romanijskoj regiji
Pokrivenost pruanja usluga zbrinjavanja komunalnog otpada u svim optinama je orijentisana na

urbane dijelove, gdje su u pojednimin optinama ukljuene pojedine prigradske mjesne zajednice.
Tako je na primjer urbani dio optine Pale najveim dijelom pokriven organizovanim sakuplanjem
otpada i predstavla oko 90% obuhvata na kome se vri sakuplanje komunalnog otpada, dok je
ruralni dio optine uglavnom izostavlen iz organizovanog sakuplanja otpada, to predstavla
oko 10% obuhvata. U odnosu na ukupan broj stanovnika optine, organizovanim sakuplanjem
komunalnog otpada obuhvaeno je manje od polovine stanovnika, 9.708 (2.942 domainstva) ili
37%. Takoe se moe konstatovati da je organizovanim sakupljanjem u svim optinama obuhvaen
otpad iz nekoliko izvora:
(1)domainstva,
(2)ustanove (izvori nekomercijalnog tipa),
(3)otpad iz komercijalnih izvora (komercijalnog tipa), otpad po sastavu ne odstupa
znaajno od komunalnog otpada i nema karakteristike opasnog otpada,
(4)medicinski otpad (zajedno bezopasan i opasan otpad),
(5)otpad nastao kao produkt rada komunalne slube, otpad od ienja ulica, ureenja
zelenih povrina.
Komunalna preduzea u regiji zapoljavaju ukupno 280 radnika. Analizom broja radnika koji su
zaposleni na poslovima upravljanja otpada dolazi se do broja 106, to dalje znai da je jedan radnik

194
zaduen za zbrinjavanje otpada od 1.433 graanina. Sakupljanje otpada od mjesta nastanka do

mjesta deponovanja u regiji vri se mehanizovanim specijanim vozilima. Ukupan broj smeara
u regiji iznosi 16, prosjene starosti vie od 20 godina. Svako vozilo u prosjeku opsluuje 9 493
graana ili 2 498 domainstava.
U urbanim dijelovima optina koji su pokriveni organizovanim prikupljanjem otpada razmjeteni su
kontejneri i kante. Nihov raspored uslovlen je brojem stanovnika i koliinom stvorenog otpada.
Opremu koju koriste komunalna preduzea za sakuplanje komunalnog otpada na podruiju regije
sainjavaju kontejneri od 1,1 m (1 545 kom), 5 m (23) i 7 m (38) i kante od 120 l (2 572) i
240 l (1 000). U optini Viegrad koriste se kontejneri zapremine 420 kg. Odvojenog sakupljanja
sekundarnih sirovina u regiji nema. Izdvaja se samo KP Rad, koje selektirano prikuplja papir koji
dalje plasira na trite.
Obraun trokova zbrinjavanja otpada u regiji je razliit od optine do optine. Komunalna preduzea
iz Pala i Ruda obraunavaju po kvadraturi stambenog prostora, Rogatica, Viegrad, ajnie
i Kalinovik po osobi, dok sva ostala preduzea vre obraun po domainstvu. Komparacijskom
analizom uoavaju se razlike u obraunima, tako cijene obrauna po osobi variraju od 0,65 KM u
ajniu do 2,9 KM u Viegradu, ili po domainstvu od 4,65 KM u Foi do 10 KM u Palama. Varijacije
su primijetne i u postocima naplate usluga. Najnia naplata je identifikovana u Novom Goradu
samo 35%, a slijede ajnie, Sokolac, Trnovo i Kalinovik (50%, 52%, 55% i 57%).
195
Industrijski otpad i otpad iz privrednih djelatnosti prikupljaju sva komunalna preduzea izuzev KP
Novo Gorade. Zbog nedovoljnih podataka nije mogue dati taan broj subjekata od kojih se vri
redovno prikupljanje otpada. Naplativost usluga u ovom segmentu varira od 50% u Viegradu,
preko 70% (KP Rad) do 90% u Foi. Industrijski otpad koji nastaje u proizvodnim procesima
obrade drveta u optini Pale redovno se prikuplja i isporuuje u Gradsku toplanu po dogovorenoj
cijeni ili se prodaje kod proizvodnih kapaciteta u graevinarstvu ili drugim kupcima kao energent
ili sirovina za proizvodnju peleta ili briketa.
Prikupljeni otpad u regiji se odlae na 11 lokalnih optinskih deponija. Optine Sokolac i Novo
Gorade ne posjeduju deponije, te svoj otpad odlau na lokalnu deponiju u Rogaticu. Deponije u
regiji su privremenog karaktera bez minimalnog ureenja i kao takve ne mogu zadovoliti ekoloke
uslove i potrebe graana u narednom periodu. Izdvajaju se lokalne deponije u Foi, Palama i
Rogatici koje su djelimino sanirane i posjeduju osnovne uslove za deponovanje otpada. Optina
Foa je finansirala izgradnju postojee deponije Babin Potok, koja se nalazi u upotrebi od 2005.
godine. Na deponiju se prema podacima KP Komunalac odlae oko 30 m mijeanog otpada,
to predstavlja oko 150 tona mjeseno. Deponovanje otpada u optini Pale se vri na deponiju
Staniia dolovi, koja je udaljena pet kilometara od centra urbanog naselja Pale i 1 200 m od
lokalnog puta LjubogotaPale. Deponija se sastoji od dva meusobno povezana dijela, ukupne
povrine 41.660 m. Odlaganje otpada na lokaciju se vri od 1979 godine, meutim 2009. godine
uraen je Plan prilagoavanja, uraeni tehniki zahvati i dobijena ekoloka dozvola do izgradnje
regionalne deponije.

196
U regiji je izraen problem odlaganja otpada od strane graana sa niskim nivoom ekoloke svijesti
na mjesta koja nisu predviena za tu namjenu, kao to su korita rijeka, pojas magistralnog,
regionalnog i lokalnih puteva, oko izvorita, u umama i na poljoprivrednom zemljitu. Komunalna
preduzee dobrim dijelom saniraju divlje deponije na podruju kojim posluju, ali stanovnitvo i
dalje zadrava naviku odlaganja otpada na sanirane lokacije. Jedan od razloga je i to to nema
organizovanog odvoza otpada iz ruralnih dijelova optina, kao i nedostatak finansijskih sredstava
za saniranje. Posebno se istie problem divljih odlagalita na planini Jahorini. Planina u toku ljetnih
mjeseci predstavlja veliko gradilite i velike koliine graevinskogotpada: zemla iz iskopa, kamen,
malter, ploice, materijal od starih sruenih objekata deponuju se na divle deponije pored
prilaznih puteva. Najkritinija situacija je na deponiji pored regionalnog puta za Vrhprau, gdje se
deponuje najvea koliina komunalnog i graevinskog otpada.
Analizom je utvreno da komunalno preduzee u regiji ima potrebu da se u skorije vrijeme realizuje
i uvede sistem regionalizacije i izgradnje centralne regionalne deponije na koju bi se adekvatno i
po evropskim standardima odlagao otpad.
Tabela 11.7.: Pregled divljih deponija u Sarajevsko-romanijskoj regiji; Izvor: IG, 2011.
Optina
Broj
odlagalita
Sokolac
6
Rogatica
8
Visegrad
1
Rudo
2
ajnice
2
Foa
1
Kalinovik
1
Pale
2
Istoni Stari Grad
0
Istono Novo Sarajevo
3
Istona Ilida
0
Trnovo
10
Novo Gorade
1
Ukupno
37
Zapremina lokalnih Zapremina divljih Potrebna sredstva

deponija (m)
deponija (m)
za sanaciju (KM)
0
8.910
329.000
4.400
1.903
240.000
8.000
0
160.000
0
435
21.000
0
8.000
245.000
11.000
0
130.000
0
74
3.000
86.000
350
602.000
0
0
0
0
94.200
850.000
0
0
0
3.600
2.268
220.000
550
0
40.000
113.550
116.140
2.840.000
197
11.8.Istonohercegovaka
regija
Regija Istona Hercegovina predstavlja
najjuniju regiju Republike Srpske, ukupne
povrine 3 753,79 km, u kojoj je naseljeno
78 528 stanovnika. Regiju sainjava pet
prijeratnih optina: Trebinje, Bilea, Ljubinje,
Nevesinje i Gacko i dvije optine nastale
nakon Dejtonskog sporazuma otine
Berkovii i Istoni Mostar.
U svim optinama regije trenutno kao jedina
mogunost upravljanja, kako komunalnim,
tako i industrijskim i opasnim otpadom
(medicinski, industrijski i ostali opasni otpad)
nudi se odlaganje na lokalne deponije, pri
emu su deponije uglavnom nedovoljno Slika 11.20.: Istonohercegovaka regija, lini prikaz
tehniki opremljene i ureene. Sakupljanje
komunalnog otpada vre komunalna
preduzea koja se nalaze u veinskom
vlasnitu optina u kojima posluju. Izuzetak je optina Istoni Mostar, koja nema organizovanog
zbrinjavanja komunalnog otpada i gdje se po potrebi angauje KP Komus iz Nevesinja. Djelatnosti
preduzea su prikupljanje, transportovanje i odlaganje otpada, odravanje higijene grada, ienje
ulica, odravanje grobalja, odravanje i gazdovanje gradskim deponijama, uzgoj i odravanje
gradskog zelenila.
Prema podacima dobijenim anketnim upitnikom, u komunalnim preduzeima iz Trebinja, Gackog,
Berkovia, Ljubinja i Bilee ukupno su zaposlena 163 radnika, od kojih 69 radi na poslovima
upravljanja otpadom. Odvoz otpada se obavlja specijalnim vozilima za transport otpada (smeari) u
kojima se vri sabijanje otpada. Preduzea posjeduju 6 ovakvih vozila, koja su uglavnom zastarijela
s prosjenom vijekom trajanja veim od 20 godina. Tako na primjer KP Komunalac iz Trebinja
posjeduje etiri smaara razliitih godina proizvodnje (1985, 1989, 1990 i 1995), tri autopodizaa
za kontejnere vee od 5 m (1983, 1986, 1993) i sedam ostalih vozila koja se uglavnom koriste na
deponiji kao to su kompaktor, buldoer i kombinovana maina. KP Komus iz Bilee posjeduje
14 vozila, a otpad se odvozi sa dva vozila koja su dotrajala i stara preko 20 godina, to ih ini
neefikasnim i zahtijeva stalne popravke. Komunalnom preduzeu Vodovod iz Berkovia pruanje
usluga vodosnadbijevanja predstavlja primarnu aktivnost, tako da su poslovi zbrinjavanja otpada
sekundarne prirode. Preduzee ne posjeduje adekvatan vozni park za sakupljanje i sabijanje
otpada, nego se otpad prikuplja i odvozi kamionom TAM kiper iz 1983. Jedan radnik je zaposlen na
odvozu i naplaivanju, a jedan po ugovoru na utovaru otpada.
Odvoz komunalnog otpada u regiji se u urbanim sredinama dobro odvija, dok se problemi javljaju
u ruralnim mjestima koja nisu ukljuena u organizovani sistem zbrinjavanja otpada. Kao nuspojava
dolazi do stvaranja divljih deponija koje optine i komunalna preduzea nisu u mogunosti
samostalno sanirati. Sakupljnje otpada u gradskim sredinama se vri vie puta sedmino u
198
Slika 11.21.: Pregled upravljanje komunalnim otpadom u Istonohercegovakoj regiji
kontejnerima i kantama razliitih vrsta od 1.1 m (495 kom.), 5 m (141), 7m (10). Obraun trokova
za domainstva se u Nevesinju , Trebinju, Gackom i Bilei vri po kvadraturi stambenog prostora,
gdje cijene variraju od 0,09 KM/m (Bilea) do 0,13 KM/m (Gacko). U Ljubinju i Berkoviima usluga
se naplauje po domainstvu. Najvei problem naplate usluga ima KP Komus iz Nevesinja, koje
uspije naplatiti samo polovinu svojih usluga. Organizovano prikupljanje razdvojenog komunalnog
otpada ne postoji u regiji, meutim komunalno preduzee u Gackom vri odvojeno prikupljanje
papira i kartona kombijem, kao i djelimino razdvajanje.
Industrijski otpad i komunalni otpad iz privrede zbrinjavaju sva komunalna preduzea redovno.
Usluga se naplauju na osnovu optinskih odluka paualno po djelatnosti ili po koliini, tako to
se na primjer u Ljubinju naplauje 29,30 KM po kontejneru. U Trebinju se fakturisanje rauna
pravnim licima vri prema kvadraturi poslovnog prostora, a privatnim radnjama (STR, SUR
i dr.) prema djelatnosti, po cjenovniku koji donosi naelnik optine. KP Vodovod iz Berkovia
mjesenu uslugu odvoenja otpada od privrede obraunava po 35,10 KM, dok samostalnim
zanatskim radnjama zaraunava 11,70 KM. Industrijski otpad koji nastaje sagorijevanjem uglja u
rudniku i termoelektrani Gacko je u nadlenosti RITE Gacko, koji za to imaju ureenu deponiju
u rudnikom prostoru.
Deponovanje otpada u regiji se vri na lokalne otinske deponije koje su djelimino ureene.
U optini Gacko otpad se odlae na lokaciji Zlatice i to je regulisano posebnom optinskom
odlukom o odreivanju lokacije za deponovanje. Trenutno je u procesu prenos prava svojine
na kapitalu Republike Srpske tj. prenos vlasnitva nad akcijama u preduzeima koja obavljaju
komunalnu djelatnost na jedinice lokalne samouprave (optine). Po zavretku ovog prenosa,
199
Slika 11.22.: Pregled upravljanje komunalnim otpadom u Istonohercegovakoj regiji
upravljanje otpadom e u potpunosti prei u nadlenost optine. Bez obzira na trenutni proces
prenosa vlasnitva, optina odreuje nain i kontrolu upravljanja otpadom. Optina Gacko, kroz
program zajednike potronje, finansira nabavku kanti i kontejnera, obezbjeuje odvoz otpada
sa zelenih povrina i neizgraenog graevinskog zemljita, te djelimino finansira odvoz otpada i
ureenje optinske deponije. Deponovanje otpada sa podruja optine Trebinje se vri na saniranoj
gradskoj deponiji OBODINA, koja se nalazi na istoimenoj lokaciji, a ija je povrina 21 000 m (vidi
poglavlje o deponijama).
KP Komus iz Bilee vri deponovanje otpada na deponiji u selu Mirilovii, kojom i upravlja, te
nema trokova deponovanja. Deponija Mirilovii je udaljena 6 km od grada i njena povrina je 18
970 m. Prilaz deponiji je lokalni asfaltni put, a mjesto gdje se otpad odlae je mjeovitog porijekla.
Deponija je ograena ianom ogradom a na njenoj lokaciji se nalazi improvizovani objekat za
radno osoblje. Deponija nema prikljuak elektrine energije kao ni sanitarne vode. Od mehanizacije
na deponiji postoji utovariva za razgrtanje otpada, a otpad se ne kompaktira. Na deponiji rade tri
zaposlena, a otpad se odlae 5 dana u sedmici sa dva vozila.

200
Otpad prikupljen od korisnika usluga KP Vodovod iz Berkovia odlae se na deponiju Kuba (2.000
m). Pri tome se stvara difuzno zagaenje koje vri pritisak na rijeke Bregavu, Opaicu i potok
Suhavi kao i na brojne pojedinane izvore koji su izvor pitke vode za domainstva. Pretpostavlena
koliina otpadne vode koja odlazi direktno u zemlite ovih deponija iznosi 5.074 m3/godinje.
Problem koji je vezan za procjedne vode deponije otpada Kuba je nepostojanje tehnikotehnolokih mjera na deponiji kojima bi se onemoguilo difuzno zagaenje kroz procjeivanje
otpadnih voda sa deponije.
Sve optine imaju problema sa postojanjem divljih odlagalita u ruralnim dijelovima svojih teritorija.
U Bilei na nekoliko lokacija u gradu postoje divlje deponije na kojima se odlae kako komunalni
tako i otpad od obrade kamena. Kamene ploe se vade na vie povrinskih lokacija u optini i
transportuju do grada gdje se obrauju. Otpad od kamena se uglavnom nekontrolisano odlae na
vie lokacija, od kojih su tri glavne: Drakuljica, na izlazu iz grada pored puta BileaNiki, zapadni
dio grada. Komunalno preduzee KOMUS uklanja nelegalna smetljita, a po nalogu nadlenog
optinskog organa (Odjeljenja za komunalne poslove). Meutim, nema adekvatnog sistema
preventivnog djelovanja na spreavanju nekontrolisanog odlaganja i ponovnog nastanka divljih
deponija, te se smetljita ponovo pojavljuju na istim ili drugim lokacijama u blizini.
Tabela 11.8.: Pregled divljih deponija u Istonohercegovakoj regiji; Izvor: IG, 2011.
Optina
Broj odlagalita
Istoni Mostar
0
Nevesinje
5
Gacko
3
Bilea
3
Berkovii
3
Ljubinje
1
Trebinje
2
Ukupno
17
Zapremina lokalnih
Zapremina divljih
deponija (m)
deponija (m)
0
0
0
4.915
0
1.590
0
7.870
650
287
0
460
0
223
650
15.345
Potrebna sredstva
za sanaciju (KM)
0
209.500
128.000
321.000
56.000
15.000
18.500
748.000
Problem rjeavanja deponovanja otpada u Istonohercegovakoj regiji trebao bi biti rijeen

izgradnjom regionalne sanitarne deponije na teritoriji optine Bilea, za koju su pripremni radovi u
toku. Pored problema deponovanja, komunalna preduzea su identifikovala niz dodatnih problema
koji bi se trebali rjeavati u to skorijem periodu, kao to su:
(1)Nabavka dodatne komunalne opreme (vozila za prikupljanje otpada) kao i namjenskih
kontejnera i posuda za odlaganje odreenih vrsta otpada, dotrajala i neadekvatna
oprema kojom raspolae komunalno preduzee
(2)Poboljanje svijesti graana o pravilnom upravljanju otpadom
(3)Proirivanje usluge na cjeokupne teritorije optina
(4)Sanacija divljih i lokalnih deponija
(5)Uvoenje reciklanih procesa u sistem upravljanja otpadom.
201
12.ZAKLJUAK
Odrivi razvoj (sustainable development),jedna od najznaajnijih paradigmi s kraja prolog i

poetka ovog vijeka, odnosi se na program akcije za globalne i lokalne promjene u ekonomskom i
drutvenom razvoju te zatitu ivotne sredine. Zatita ivotne sredine postaje sve vie kolektivna,
ukljuivanjem svih aktera u procese razvoja i zatite. Neizostavan i veoma vaan segment
ordivog razvoja i zatite ivotne sredine jeste upravljanje otpadom. Problem otpada predstavlja
svakodnevicu i obuhata sve osobe, bilo u poslovnom ili u privatnom okruenju. Ipak svaki ovjek,
bio on potroa, proizvoa, direktno zaposleni u oblasti upravljanja otpadom ili kao graanin koji
uredno plaa porez, moe i mora svojim postupcima doprinijeti uspjenijem upravljanju otpadom.
Sistem upravljanja otpadom moe se definisati kao sprovoenje propisanih mjera za postupanje
s otpadom u okviru sakupljanja, transporta, skladitenja, tretmana i odlaganja otpada. Osim toga,
on ukljuujuje nadzor nad tim aktivnostima te brigu o postrojenjima za upravljanje otpadom i
deponijama poslije njihovog zatvaranja. Konstantan rast proizvodnje otpada, poveanje ekolokih
i zdravstenih problema prouzrokovanih neprimjernim rukovanjem otpadom, smanjivanjem
kapaciteta za odlaganje otpada, kao i razliiti zakonodavni i politiki uslovi imaju znaajan uticaj
na praksu upravljanja otpadom.
Neadekvatno sakupljanje, transport i odlaganje otpada predstavlja jedan od najveih ekolokih
problema u Republici Srpskoj. Problem upravljanja otpadom nije novijeg datuma i, kao i u veini
zemalja istone i june Evrope, moe se vezati za periode poveane urbanizacije i industrijalizacije,
koje nije pratila odgovarajua politika zatite ivotne sredine. Osim toga, rat i teka ekonomska
situacija na prostorima Republike Srpke imali su za posljedicu ozbiljno pogoranje u oblasti
upravljanja otpadom. Sadanje stanje, kako na prostoriua cijele Bosne i Hercegovine, tako u
Republici Spskoj, ogleda se u nedovoljnoj aktivnosti institucionalnih i organizacionih struktura,
pasivnosti velikog broja prualaca usluga, loem stanju finansija, nedovoljnom ouvanju ivotne
sredine te niskoj svijesti graana.
Institucionalne i organizacione strukture
Prvi korak uspostavljanja efektivnog sistema upravljanja otpadom jeste uspostavljanje zakona,
propisa i odgovarajue upravljake prakse. Da bi se to uspjeno obezbijedilo, potreban je
funkcionalan institucionalni okvir. Institucionalni aspekti se tiu raspodjele funkcija i odgovornosti,
12.zakljuak
203
i odgovaraju organizacionim strukturama, postupcima, metodama, intitucionalnim kapacitetima i

ukljuenju privatnog sektora. Nadlenosti nad zatitom ivotne sredine, a samim tim i upravljanjem
otpadom u Bosni i Hercegovini nalaze se na nivoima entiteta. U Republici Srpskoj, Vlada i Narodna
Skuptina su odgovorni za pitanja upravljanja otpadom i imaju obavezu da obezbede potrebne
zakonske regulative za odrivo upravljanje otpadom, ekonomske instrumente za sprovoenje
upravljanja otpadom, kao i da utiu na razvijanje javne svesti u drutvu, da iniciraju razgovore
zainteresovanihstrana u cilju uspostavljanja partnerstva u upravljanju otpadom.Ministarstvo za
prostorno planiranje, graevinarstvo i ekologiju predstavlja resorno ministarstvo Vlade Republike
Spske u ijoj je direktnoj nadlenost upravljanja otpadom i komunalne djelatnosti; integralnazatitu
kvaliteta ivotne sredine i njeno unapreenje putem istraivanja, planiranja upravljanja i mjera
zatite. Pored Ministarstva, upravljanje komunalnim otpadom na koji se baziralo istraivanje
provedeno u ovoj studiji nalazi se u nadlenosti jedinica lokalne samouprave koje su dune
da pripremaju i predlau program razvoja, donose lokalne planove za upravljanje otpadom,
obezbjeuju uslove i staraju se o njihovom sprovoenju, ureuju i obezbjeuju obavljanje i razvoj
komunalnih djelatnosti, organizuju i sprovode upravljanje komunalnim otpadom i neopasnim
otpadom na svojoj teritoriji, obezbjeuju finasiranje obavljanja poslova iz svoje nadlenosti,
izrauju i rukovode tenderima kao i sklapanjima ugovora za komunalne usluge. Meutim, iako
su nadlenosti i obaveze jasno definisane, analiza pokazuje probleme sporog i tromog dravnog
aparata u donoenju odluka i implementaciji projekata. Tako je, na primjer, prolo jedanaest godina
od usvajanja strategije upravljanja otpadom u Bosni i Hercegovini koja je prihvaena od strane
Narodne skuptine, a znaajnih pomaka u organizovanju sistema praktino nema. Do danas nije
zaivio u potpunosti sistem regionalizacije i veoma sporo tee implementacija druge faze projekta
Svjetske banke Solid Waste Management.
Zakonodavstvo
Upravljanje otpadom ureeno je velikim brojem propisa i to kako onih koji su preuzeti i adaptirani
iz bive drave tako i onih koje je donijela Republika Srpska. Propisima za upravljanje otpadom
parcijalno se ureuju (zavisno od vrste i svojstava otpada) i propisuju mjere zatite ivotne
sredine od tetnog dejstva otpada i opasnog otpada. Sagledavanjem itavog sistema upravljanja
otpadom, moe se kontastovati da su u segmentu zakonodavstva u oblasti ivotne sredine uinjeni
znaajni pomaci. Pomak se posebno moe primijetiti nakon 2000. godine i usvajanja Nacionalnog
ekolokog akcionog plana (NEAP) i seta entitetskih zakona u sferi zatite ivotne sredine. Tako
su na primjer doneseni i usvojeni zakoni o zatiti ivotne sredine, o upravljanju otadom, o
komunalnim djelatnostima, o zatiti prirode, o zatiti vazduha, zatiti voda itd. Najvei uticaj na
sistem upravljanja otpadom imao je Zakon o upravljanju otpadom koji je napravio vrstu osnovu za
rjeavanje nagomilanih problema. Zakonom su se definisale nadlenosti, obaveze i odgovornosti
uesnika u sistemu, prihvatili principi integralnog upravljanja otpadom odnosno princip hierarhije
i nain transporta otpada preko teritorije Republike Srpske. Pored pomenutog zakona, veliki uticaj
na organizaciju upravljanja komunalnim otpadom ima i Zakon o komunalnim djelatnostima, koji je
jasno definisano nadlenosti jedinica lokalne samouprave nad komunalnim poslovima. Optine su
prema zakonu obavezne organizovati zbrinjavanje komunalnog otpada osnivanjem svoga javnog
komunalnog preduzea ili povjeravanjem posla drugim privrednim subjektima koji zadovoljavaju
potrebne zakonske uslove. Meutim, zakoni predstavljaju opte odredbe za koje su potrebna
dalja detaljna objanjenja putem podzakonskih akata (pravilnici, odluke, rjeenja i zakljuci) koje
dekretom usvajaju nadlena ministarstva ili parlamenti jedinica lokalne samouprave. Nadleni
dravni organi u proteklom periodu donijeli su niz podzakonskih akata koji su direktno uticali
204
na poboljanje itavog sistema. Za isticanje je da su akti donoeni radi usklaivanja lokalnog

zakonodavstva sa zakonodavstvom Evropske unije u procesu pribliavanja.
Ipak, iako su uoeni znaajni pomaci u prilagoavanju zakonodavstva, potrebno je istai da
jo uvijek nedostaju i nisu ureeni mnogi segmenti sistema upravljanja otpadom. Nedostatak
nekih podzakonskih akata koji su propisani zakonima predstavlja jedan od kljunih problema.
Kao primjer moe se navesti zakonodavno ureenje posebnih tokova otpada. Pored donoenja
zakona i usvajanja niza podzakonskih odredaba, na kojima je bio naglasak u proteklom periodu,
potrebno je obratiti panju na njihovu implementaciju. Provoenjem istraivanja i analiza uoena
su mnogobrojna odstupanja od zakonom regulisanih normi u praksi. Tako je, na primjer, Zakonom
o upravljanju otpadom regulisano da jedinice lokalne samouprave donose planove za upravljanje
otpadom svakih est godina. Meutim, usvojeni planovi mogu se nai samo u nekoliko optina,
iako njihovo donoenje nije zavisilo od prateih podzakonskih akata. Problem se moe pripisati i
nepostojanju dovoljno izgraene javne svijesti ukljuenih aktera (optina, komunalnih preduzea,
proizvoaa i preraivaa otpada), koji nisu svjesni postojanja niza zakona o zatiti ivotne sredine
i prateih pravilnika, ili nisu upoznati s njihovim sadrajem, ali i neodgovornosti i nedovoljne
politike volje da se pomou relevantnih inspekcijkih slubi ponu rjeavati nagomilani problemi.
Resorna ministarstva i jedinice lokalne samouprave predstavljaju glavna odgovorna tijela koja su
duna upoznati sve relevantne stranke sa obavezama sa kojima one treba da se suoe prema
donesenim zakonima, te aktivirati inspekcijske slube na kanjavanju onih koji ne potuju zakonske
odredbe.
Vrste, koliine i sastav otpada
Uspjeno upravljanje otpadom na lokalnom, regionalnom, dravnom ili globalnom nivou
zahtijeva pouzdane i precizne statistike podatke o vrstama otpada, koliinama proizvedenog
prikupljenog tretiranog odloenog otpada i njihovim svojstvima koja odreuju njihov uticaj
na ivotnu sredinu. Sadanje stanje koliina, vrsta i sastava otpada u Republici Srpskoj veoma je
teko tano utvrditi. Osnovni razlog je nedostatak podataka o kvalitativnoj i kvantitativnoj analizi
otpada, tanije u voenju evidencije o koliinama, utvrivanju karakteristika i sastava. Nedostatak
pouzdanih (dugoronih i kratkoronih) kvalitativnih i kvantitativnih podataka predstavlja ozbiljnu
prepreku za uspostavljanje prioriteta za razvoj ekoloki sigurnog i ekonomski isplativog sistema
upravljanja otpadom. Pomak u Republici Srpkoj napravljen je usvajanjem kataloga otpada kojim
su jasno definisane kategorije otpada prema djelatnostima iz kojih potiu.
Podaci o nainu sakupljanja, korienja i odlaganja komunalnog otpada u Republici Srpskoj
variraju u zavisnosti od osposobljenosti kadrovskih kapaciteta u lokalnim zajednicama i njihovim
komunalnim preduzeima i uglavnom su nekonzistentni, nepotpuni, sa razlikama u nainu
prikazivanja. Tako se na primjer podaci o koliinama prikazuju u razliitim mjernim jedinicama
(t/dan; m/dan i sl.).U veini lokalnih samouprava raspoloivi podaci su zastarjeli, ali se i dalje
koriste kao pouzdan indikator pri izradi lokalnih i regionalnih planova upravljanja otpadom. Stoga
su kao osnova za ovu studiju preuzeti dostupni podaci Republikog zavoda za statistiku Republike
Srpske, te podaci iz relevantnih studijskih i planskih dokumenata izraenih u zadnjih par godina.
Republiki zavod za statistiku Republike Srpske objavljuje svake godine Statistiki godinjak, u kome
se u poglavlju ivotna sredina publikuju podaci vezani za prikupljeni i odloeni otpad u Republici
Srpskoj. Podaci se dobijaju na osnovu redovnih godinjih izvjetaja o prikuplenom i odloenom
otpadu koje podnose komunalna preduzea koja se bave prikuplanjem i odvozom otpada, kao
i preduzea koja upravlaju deponijama i odlagalitima otpada. Meutim, treba napomenuti da
12.zakljuak
205
veliki broj anketiranih komunalnih preduzea ne vri redovnu evidenciju o koliinama prikupljnog
i odloenog otpada, te da se podaci uglavnom baziraju na procjenama. Razlozi su razni, a mogu se
izdvojiti: neureenost lokalnih deponija i nepostojanje vage na ulazu u deponije, te neadekvatna i
neispravna mehanizacija za prikupljanje otpada. Analizom dostupnih podatka uoena je znaajna
razlika izmeu proizvedenog, prikupljenog i odloenog otpada, to nagovjetava da veliki
udio otpada zavri na mjestima koja nisu predviena za deponovanje otpada ili na tzv. divljim
odlagalitima.
U Republici Srpskoj ne postoji zakonski ureeno razdvajanje pojedinih vrsta komunalnog otpada,
tako da komunalni otpad predstavlja u stvari mjeavinu kunog, poslovnog (komercijalnog)
otpada, otpada s trnica i otpada lokalnih industrijskih preduzea. Zbog toga je teko odrediti pravi
primjer raznovrsnosti sastava otpada za svaku optinu u RS, posebno tamo gdje postoje i iroke
razlike u nivou ivotnog standarda, i izmeu raznih zajednica i izmeu urbanih i ruralnih sredina. U
proteklom periodu provedeno je nekoliko istraivanja za odreivanje sastava komunalnog otpada
koja su potvrdila veliki udio reciklanih materijala u samom sastavu i potrebu za to skorijim
uvoenjem reciklanih procesa .
Problemi su takoe izraeni u posebnim tokovima otpada. Industrijski i medicinski otpad su
djelimino obraeni u studiji. Zapaeno je da se dio industrijskog otpada predaje/prodaje
ovlatenim preduzeima na dalje zbrinjavanje reciklaom ili odlaganjem. Sakupljanje i otkup nekih
sekundarnih sirovina djelomino je uspjean u Republici Srpskoj. Postoje specijalizovane firme
koje su nale svoj interes u prikupljanju i prometu otpadnih materija. Najuspjenije je sakupljanje
starog eljeza, obojenih metala i papira. Meutim, u entitetu ne postoje postrojenja za tretman ili
deponovanje opasnog otpada. Stoga se znaajne koliine opasnog otpada izvoze u druge evropske
zemlje na tretman i odlaganje, tj. u Austriju, Njemaku i Sloveniju, ili deponuju na dozvoljena i
nedozvoljena odlagalita zajedno sa mijeanim komunalnim otpadom. Poseban problem uoen
je u upravljanju medicinskim otpadom. U Republikom zavodu za statistiku ne postoje statistiki
podaci o nastanku i koliinama medicinskog otpada ili zastarjelim lijekovima, jer sistem registracije
nastalog medicinskog otpada jo uvijek nije adekvatno razvijen. Nerijetko se deava da, usljed
neadekvatnog upravljanja, medicinski otpad bude pomijean sa komunalnim otpadom i kao i
opasni industrijski otpad deponovan na neprilagoena odlagalita.
Sakupljanje i transport otpada
Sakupljanje i transport otpada predstavlja jednu od najznaajnih karika u sistemu upravljanja
otpadom. U Republici Srpskoj zbrinjavanje komunalnog otpada nalazi se u nadlenosti jedinica lokalne
samouprave, saglasno odlukama o zbrinjavanju otpada i drugim djelatnostima u kojima je definisan
nivo usluga i nain formiranja cijene usluga. Poslove u vezi s upravljanjem otpadom optine na osnovu
odluka ili javnih tendera daju preduzeima koja su obavezna obavljati dunosti u skladu sa propisanim
normama. Pravna i organizaciona struktura preduzea su razliite. Posmatranjem vlasnikog udjela u
preduzeima, utvreno je postojanje tri vrste preduzea:
(1)Komunalna preduzea koja se nalaze u vlasnitvu optina
(2)Komunalna preduzea koja su privatizovana od strane fizikih lica
(3)Privatna preduzea koja obavljaju poslove zbrinjavanja otpada
Pored raznolikosti u vlasnikoj strukturi preduzea, identifikovana je raznolikost u djelatnostima koje
obavljaju, kao to su: distribucija vode za pie, kanalizacija i odvod otpadnih voda (pranjenje i ienje
206
septikih jama i tankova, servisiranje hemijskih toaleta), odravanje higijene grada, odravanje
zelenila, hortikulturna proizvodnja, prikupljanje opasnog otpada, reciklaa (prerada) razvrstanih
materijala, odravanje i popravka motornih vozila, trgovina na veliko otpadom i ostacima, ienje
ulica i uklanjanje snijega i leda, pogrebne djelatnosti, odravanje groblja, rukovoenje i odravanje
zelenih pijaca, dimnjaarske usluge i rukovoenje azilima za pse lutalice.
Proces zbrinjavanja komunalnog otpada u svim optinama karakterie sakupljanje otpada od krajnjih
korisnika, transport do smetljita i odlaganje na deponiju. Urbani dijelovi optina i prigradska naselja
su veoma dobro obuhvaeni sistemom prikupljanja otpada uprkos nedostatku modernih vozila za
sakupljanje otpada i nedovoljnom kapacitetu kontejnera, kao i problemima sa finansiranjem. Meutim,
problemi su posebno izraeni u nepokrivenosti uslugama ruralnih dijelova optina, koji su posljedica
neodgovarajue infrastrukturne opremljenosti, dostupnosti, organizacije i nedovoljnih finansijskih
sredstava, te se moe konstatovati da je pokrivenost uslugama prikupljanja otpada nedovoljna. Takoe
je potrebno napomenuti da pojedine male optine nastale nakon Dejtonskog mirovnog sporazuma
nemaju nikakav sistem upravljanja otpadom, gdje uglavnom svako domainstvo vodi brigu o svom
otpadu tako to transportuje otpad na neureenu lokalnu deponiju ili vri insiniraciju.
Vrste i broj kontejnera koji se koriste za skladitenje komunalnog otpada razlikuju se od mjesta do
mjesta, meutim, opteprihvaeni su tzv. EUROBIN kontejneri zapremine 1,1 m u urbanim dijelovima
grada i kante od 120 l i 240 l u prigradskim naseljima. Pored pomenutih spremnika, komunalna
preduzea posjeduju vee kontejnere od 5 m i 7 m, koji se uglavnom koriste za prikupljanje
komunalnog otpada iz privrede, industrijskog i kabastog otpada. Problemi nedovoljnog broja i loeg
stanja postojeih kontejnera identifikovani u raznim studijama potvreni su i ovim istraivanjem i
potrebno je njihovo hitno rjeavanje.
U Republici Srpskoj moe se nai irok spektar vozila za sakupljanje otpada, razliite starosti i porijekla.
Tako se nalaze pojedina vozila koja su preostala iz prijeratnog perioda, pojedina su dobijena kroz razne
donacije nakon rata, dok se mogu nai i vozila koja su kupljena nakon rata, i to uglavnom polovna.
Treba napomenuti da se veina vozila pribliila kraju vijeka trajanja, zbog niza faktora kao to su
zastarjelost, neadekvatno odravanje, visok nivo radnih sati, neadekvatno rukovanje itd. Takoe
mnoga vozila nemaju mogunost sabijanja otpada i zbog toga moraju ee voziti do deponije kako
bi se praznila, to dalje smanjuje raspoloivo vrijeme za skupljanje. Pored zastarjelosti i nedovoljne
mehanike opremljenosti, identifikovani su problemi transporta otpada. Komunalna preduzea u
regijama gdje su optine prele na sistem regionalizacije nisu se adekvatno osposobila i pripremila za
ovaj proces, to izaziva ogromna dodatna finansijska sredstva koja preduzea nisu u mogunosti da
pokriju.
Komunalna preduzea u Republici Srpskoj su nadlena ne samo za pruanje usluga zbrinjavanja
komunalnog otpada nego i za obraun i naplatu naknada za izvrenu uslugu koja se vri na mjesenom
nivou. Analizom je identifikovana pojava tri razliita naina obrauna usluga od optine do optine:
obraun usluga po osobi, po domainstu i po kvadraturi stambenog prostora. Pored razlika u nainu
obrauna, uoene su razlike i u broju usluga koje se obraunavaju na pojednim raunima. Pojedina
komunalna preduzea naknade za zbrinjavanje otpada naplauju posebnim raunima za upravljanje
otpadom, dok druge obraun ujedinjuju sa ostalim komunalnim naknadama. Kako su cijene usluga
uslovljene od strane optina odnosno moraju biti odobrene u lokalnim parlamentima, uoene su
vidne oscilacije u visini naknada u Republici Srpskoj. Sva komunalna preduzea u Republici Srpskoj
imaju problem niske naplate pruenih usluga. Prosjeno naplate neto vie od dvije treine usluga, to
predstavlja veliko opereenje za uspjeno funcionisanje preduzea.
12.zakljuak
207
Razvrstavanje, reciklaa i tretman otpada

Razdvajanje i reciklaa otpada u Republici Srpskoj se moe karakterisati kao proces koji se nalazi u
fazi zaetka, ali su primijetna znaajna poboljanja komunalnih usluga, pogotovo kad je u pitanju
segment upravljanja komunalnim otpadom. Meutim, otpad se jo uvijek u najveoj mjeri bez
ikakvog tretmana nakon sakupljanja odlae direktno na deponije. Analizom je konstatovano da
u entitetu ne postoji primarna reciklaa ili organizovano prikupljanje selektiranog komunalnog
vrstog otpada. Postoji odreen broj inicijativa komunalnih preduzea za razvrstavanje komunalnog
otpada i reciklau. Prvenstveno se razvrstavaju sekundarne sirovine: papir, plastika (PET ambalaa i
plastina folija) i metal, koje se dalje prodaju preduzeima za reciklau i promet otpada. U nekoliko
optina postoje centri kojima upravljaju komunalna preduzea u kojima se izvode postupci
recikliranja (prikaz na slici 8.1). Meutim, mali je broj centara koji zadovoljavaju kriterije Europske
unije, odnosno vri se selektiranje otpada runim putem uz zastarjelu mehanizaciju kao to su
dizalice, prese za sabijanje otpada, maine za guljenje itd. Pored inicijativa komunalnih preduzea,
postoje i incijative regionalnih deponija, gdje se na samim deponijama u Banjoj Luci i Bijeljini vri
razvrstavanje reciklanog otpada.
Znaajnije inicijative u oblasti reciklae identifikovane su od strane privatnih preduzea, koja
su prepoznala poslovne mogunosti. U Republici Srpskoj nalazi se nekoliko takvih preduzea.
Njihove osnovne djelatnosti ogledaju se u sakupljanju, sortiranju i primarnoj preradi industrijskog
i komunalnog otpada, odnosno reciklai sekundarnih sirovina: eljeza, bakra, aluminijuma, cinka,
olova, papira, ambalanog otpada, starih guma itd. Preduzea reciklane sirovine nabavljaju linim
prikupljanjem, otkupom od graana, od industrije, od privrede, i od komunalnih preduzea.
Sekundarne sirovine preduzea nakon djeliminog tretmana izvoze na trita susjednih zemalja
i zemalja Evropske unije. Ipak, i u ovom segmentu uoeno je nekoliko problema kao to su
nestabilnost i nesigurnost trita zbog nedovoljno razvijene industrijske proizvodnje i niskog
ivotnog standarda graana koji se direktno odraava na koliine proizvedenog recikliranog
otpada.
Deponovanje otpada
Najprihvatljivija mogunost upravljanja otpadom u Republici Srpskoj, kako komunalnim tako i
industrijskim, medicinskim i opasnim otpadom jeste odlaganje na deponije, pri emu je veina
odlagalita na neadekvatnim lokacijama i/ili tehniki neopremljena. Veina odlagalita se nalazi na
neadekvatnim i sa ekoloke take gledita neprihvatljivim lokacijama, gdje postoje negativni uticaji
na ivotnu sredinu, koji se kreu od umjerenih (tj. uticaji koji se lako mogu umanjiti koritenjem
adekvatnih tehnikih i upravnih poboljanja) do tekih (tj. tehnika poboljanja neophodna da
se umanje uticaji na okolinu jesu kompleksna i veoma skupa). Zatim, otpad se u veini sluajeva
ne kompaktira niti se redovno natkriva radi smanjenja nastanka procjednih voda, spreavanja
odnoenja vjetrom ili onemoguavanja pristupa tetoinama. Tako se, na primjer, pojedine
deponije nalaze u neposrednoj blizini naseljenih mjesta, plavnih i rijenih podruja, gdje otpad
prilikom poveane koliine padavina zavrava u oblinjim potocima i rijekama, a i veoma je malo
uinjeno na spreavanju da podzemne vode, koje se skupljaju unutar slivnog podruja susjednih
brda, prodru do otpada.
Danas se u Republici Srpskoj odlaganje otpada vri na etiri naina, na regionalne deponije, slubene
lokalne deponije, neslubene lokalne deponije i divlja odlagalita. Strategijom upravljanja otpadom
u Bosni i Hercegovini predviena je regionalizacija sistema upravljanja otpadom odnosno podjela
208
drave na regije u kojima e biti izgraene regionalne sanitarne deponije. Izgradnja regionalnih
deponija predstavlja preduslov za sistematsko rjeenje tretiranja otpada u BiH. Zakljukom Vlade
Republike Srpske iz 2002. godine usvojen je koncept regionalizacije upravljanja komunalnim
otpadom, pri emu je teritorija entiteta podijeljena na osam regija u kojima bi se trebale izgraditi
regionalne sanitarne deponije. Predloeno je osam lokacija, na kojima su do danas izgraene samo
dvije u Banjoj Luci i Bijeljini, dok se deponije u Prijedoru, Zvorniku i Doboju nalaze u procesu
izgradnje, ili u procesu izrade studija izvodljivosti u Gacku i Foi. Identifikovani kljuni razlozi
zbog kojih implementacija koncepta regionalizacije kasni ve vie od jedne decije, nalaze se u
(1) nedovoljnoj odlunosti izvrne vlasti RS da se implementira regionalni koncept, (2) pasivnosti
i neodlunosti jedinica lokalne samouprave u politikoj podrci, (3) finansijskoj podrci i (4)
nedovoljnoj ukljuenosti i informisanosti graana o projektima regionalnog upravljanja otpadom.
U regijama Republike Srpske u kojima nisu izgraene regionalne sanitarne deponije, otpad se
odlae na lokalne optinske deponije, koje se mogu klasifikovani na (1) slubene, odnosno one
koje posjeduju upotrebnu i ekoloku dozvolu i koje su djelimino ureene, i (2) neslubene, koje
ne posjeduju potrebne dozvole za odlaganje otpada. Upravljanje pomenutim odlagalitima je
u nadlenosti optina, odnosno preneseno je na lokalna komunalna preduzea. Komunalna
preduzea vre odlaganje otpada na deponije, podmiruju trokove deponovanja i vre odravanje i
potrebne sanacije tijela deponije. Meutim, zbog teke ekonomske situacije, nedostatka potrebne
mehanizacije i nedovoljne angaovanosti pojedinih komunalnih preduzea, lokalne deponije se
nalaze u veoma loem stanju i uglavnom ne zadovoljavaju osnovne kriterijume sanitarnih deponija
niti su propisno pripremljene za takvu namjenu. Otpad odloen na zvaninim i nezvaninim
deponijama razliitog je sastava, tako da se na deponije veoma esto prihvata razliiti otpad
(industrijski, opasni, organski, graevinski itd.), ije zajedniko odlaganje nije dozvoljeno prema
nacionalnim propisima i propisima EU. Pored toga ne vri se mjerenje, evidentiranje i monitoring
odloenog otpada.
Problem divljih deponija prisutan je u svim optinama Republike Srpske. Lokacije divljih odlagalita
otpada su raznovrsne i mogu se nai u svim dijelovima optina (urbanim-ruralnim), zavisno od
razvijenosti putne mree i pristupnih puteva do rijenih tokova. Najee se nalaze neposredno uz
putne komunikacije u blizini naseljenog mjesta, u koritima rijeka i rijenih tokova ili u naputenim
kopovima kamena i ljunka. Deponovani materijal je razliitog sastava: od komunalnog preko
kabastog (automobili, kamioni, bijela tehnika, stare gume) do organskog (esto leevi uginulih
ivotinja), medicinskog i opasnog otpada (ostaci ambalae opasnih hemikalija koritenih u
poljoprivredi). Jedan od glavnih razloga nastanka divljih deponija ogleda se u nepokrivenosti
uslugama zbrinjavanja otpada cijelih teritorija optina. Sadanja situacija u Republici Srpskoj, kada
je u pitanju deponovanje vrstog otpada, nosi mnogo rizika po zdravlje ljudi i ivotnu sredinu,
gdje se zbog neadekvatnog odlaganja javljaju mogunosti zagaivanja vodnih resursa, pogoranja
kvaliteta vazduha i pojavljivanja bolesti.
Prevencija nastajanja otpada i jaanje svijesti graana
Uspjean sistem upravljanja otpadom poinje prevencijom nastajanja otpada. Jedan od najveih
problema politike za zatitu ivotne sredine u Republici Srpskoj predstavlja neadekvatno i
nedovoljno razvijeno postupanje s otpadom. Ovakvo stanje je prvenstveno posljedica slabog i
nedovoljno izgraenog stava drutva prema otpadu, kao i neobrazovanosti i nerazumijevanja
pitanja zato je vaan sistem odrivog upravljanja otpadom, te neshvatanja pozitivnih efekata ovog
procesa. Ipak problem otpada polako poinje da biva tema u Republici Srpskoj. Identifikovane
12.zakljuak
209
su mnogobrojne akcije, kampanje i projekti za unapreenje svijesti o zatiti ivotne sredine, o

pozitivnim promjenama u percepciji upravljanja otpadom, o reciklai i profitiranju od nje itd.,
koji su bili finansijski podravani od strane Vlade, Fonda za zatitu ivotne sredine i energetske
efikasnosti, jedinica lokalne samouprave, privrede, iz stranih donacija itd. Meutim, veina
aktivnih aktera u ovom sistemu ne osjea i ne doivljava ovaj problem kao svoj nego kao tui,
za ije rjeavanje je uvijek odgovoran neko drugi drava, lokalna samouprava, industrija,
komije itd. Jedinice lokalne samouprave u Republici Srpskoj nedovoljno su motivisane da se
bave aktivnostima koje su usmjerene ka poboljanju javne svijesti, smatrajui to dodatnom,
nepotrebnom i preoptereujuom aktivnou. Pored toga, trenutna finansijska kriza u veini
optina RS ne dozvoljava dodatna sredstva koja bi se usmjerila u ovakve kampanje.
Pregled identifikovanih problema i izazova u sistemu upravljanja otpadom u Republici Srpskoj
Institucionalne i organizacione strukture
(1)Slaba i nedovoljna komunikacija izmeu aktera sistema (Vlade sa nadlenim
ministarstvima, Fonda za zatitu ivotne sredine i energetsku efikasnost, jedinica
lokalne samouprave, komunalnih preduzea, privrede i graana;
(2)Spora implementacija projekata;
(3)Nedovoljna sredstva za subvencioniranje
Zakonodavstvo
(1)Neregulisanost posebnih tokova otpada;
(2)(Ne)Implementacija zakona i podzakonskih akata;
Vrste, koliine i sastav otpada
(1)nekonzistentnost podataka;
(2)nepostojanje podataka o posebnim tokovima otpada;
(3)nepostojanje podataka o koliinama otpada na nivou optina/regija;
(4)velike varijacije u dnevnoj masi, zapremini i sastavu komunalnog otpada;
Sakupljanje i transport otpada:
(1)Nedovoljna pokrivenost uslugama prikupljanja otpada;
(2)Nepostojanje adekvatnih infrastrukturnih objekata (transfer stanice, zeleni otoci,
reciklana dvorita)
(3)Nedovoljan broj i loe tehnike karakteristike opreme za zbrinjavanje otpada;
(4)Nepravilan nain korienja i rasporeda kontejnera;
(5)Zastarjela i nedovoljna mehanizacija za prikupljanje otpada;
(6)Neodgovarajue rute kretanja vozila;
(7)Neodgovarajua uestanost transporta otpada;
(8)Nekonzistentnost naina obrauna usluga na nivou Republike Srpske;

210
(9)Nepovoljan uticaj lokalnih zajednica na komunalna preduzea u pogledu odreivanja

cijena usluga;
(10)Naplativost usluga;
(11)Nepostojanje postrojenja za tretman otpada
Reciklaa
(1)Nepostojanje selektivnog sistema prikupljanja otpadnih materija i koritenjasekundarnih
sirovina.
(2)Zanemarljiv nivo incijativa komunalnih preduzea za reciklane poslove;
(3)Mali broj postrojenja za razvrstavanje i reciklau otpada
(4)Nizak udio reciklanih koliina u odnosu na proizvedeni otpad;
(5)Nestabilnost i nesigurnost trita;
Deponovanje:
(1)Odlaganje netretiranog mijeanog otpada direktno na deponiju
(2)Veina lokalnih deponija ne odgovara prostorima predvienim za odlaganje otpada,
odnosno ne ispunjava tehnoloko-tehnike uslove prema propisima EU za odlaganje
otpada;
(3)Veliki broj lokalnih deponija je bez ekoloke, graevinske i upotrebne dozvole;
(4)Odlaganje otpada na deponije se vri veoma dugo (na pojedine i preko 40 godina) i
raspoloivi prostor na deponijama je veoma ogranien;
(5)Veina deponija je otvorena i ne posjeduje adekvatnu mehanizaciju;
(6)Na deponijama se u najveem broju odlae, pored komunalnog, i medicinski, klaoniki
i industrijski otpad;
(7)Na lokalnim optinskim deponijama se ne vri organizovana separacija otpada, a
ukoliko se formalno i vri, obavlja se od strane privatnih lica;
(8)Nepostojanje deponija za odlaganje opasnog otpada;
(9)Postojanje velikog broja divljih deponija za koje su potrebna znatna finansijska sredstva
za sanaciju;
(10)Visoki trokovi deponovanja na regionalne deponije;
Prevencija nastajanja otpada i jaanje svijesti graana
(1)Nizak nivo svijesti graana;
(2)Nedovoljana ukljuenost svih aktera u rjeavanje problema.
12.zakljuak
211
13.PRILOZI
13.1.Anketni upitnik
13.prilozi
213

214
13.prilozi
215

216
13.prilozi
217

218
13.prilozi
219
14.LITERATURA
1. ADION,2013: Izvjetaj nezavisnog revizora o finansijskim izvjetajima za
2012. godinu JP DEP-OT d. o. o. Banja Luka, Banja Luka, 2013.
2. AEO Technology, 2000: Strategija upravljanja otpadom u Bosni u Hercegovini
3. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine, 2011: Okoli, energija i saobraaj, tematski
bilten 2011. godine; Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 2011.
4. AWG Abfallwirtschaftsgesetz /Republik sterreich (2002)
5. AZBiH, 2011: Okoli, energija i saobraaj, tematski bilten br. 1840-104X;
Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 2011.
6. AZBiH, 2004: Anketa o potronji domainstava u BiH, Agencija
za statistiku Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 2004.
7. BILITEWSKI, B.: Waste management: with 126 tables / Bernd Bilitewski ; Georg Hrdtle ; Klaus
Marek. Transl. and ed. by A. Weissbach and H. Boeddicker Berlin [u.a.],: Springer,, 1997 XV, 699 S.
8. CEE, 2011: Upravljanje medicinskim otpadom u sjeveroistonoj Bosni i Hercegovini;
Studija o medicinskom otpadu; Centar za ekologiju i energiju (CEE), Tuzla, 2011.
9. CEE, 2012: Regionalni plan upravljanja medicinskim otpadom za sjeveroistonu
BIH; Projekat Odgovorno upravljanje medicinskim otpadom finansiran od
strane Evropske unije; Centar za ekologiju i energiju (CEE), Tuzla, 2012.
10. CEI, 2011: Nova politika za razvijanje javne svesti o upravljanju otpadom na lokalnom nivou
od razumevanja do potrebe; CEI Centar za evropske integracije, Beograd, 2011.
11. CORD-LANDWEHR, K.: Einfhrung in die Abfallwirtschaft: mit 63 Tafeln und
zahlreichen Beispielen / von Klaus Cord-Landwehr Stuttgart 2010.
12. DEP-OT, 2012: Godinji izvjetaj monitoring kvaliteta vazduha, DEP-OT 2012.
13. DEP-OT, 2013: Napomena uz godinje finansijske izvjetaje, JP DEP-OT, Banja Luka, 2013.
14. EEA, 2009: Diverting waste from landfill: Effectiveness of wastemanagement policies in
the European Union; EEA Report, No 7/2009; European Environmental Agency, 2009.
14.literatura
221
15. EU Commision: Decision 2000/532/EC on replacing Decision 94/3/EC establishing

a list of wastes pursuant to Article 1(a) of Council Directive 75/442/EEC on waste
and Council Decision 94/904/EC establishing a list of hazardous waste pursuant to
Article 1(4) of Council Directive 91/689/EEC on hazardous waste, May 2000.
16. EU Commision: Directive 1999/31/EC on landfill of waste; Official
Journal of the European Union, April 1999.
17. EU Commision: Directive 2000/53/EC on the end-of life vehicles;
Official Journal of the European Union, September 2000.
18. EU Commision: Directive 2000/76/EC on the incineration of waste;
Official Journal of the European Union, December 2000.
19. EU Commision: Directive 2006/66/EC on packaging and packaging waste;
Official Journal of the European Union, September 2006.
20. EU Commision: Directive 2012/19/EU on electrical and electronic
equipment; Official Journal of the European Union, July 2012.
21. EU Commision: EU Waste Legislation; http://ec.europa.eu/environment/
waste/legislation datum pregleda 20.10.2012 godine
22. EU Commision: Regulation (EC) 2150/2002 on waste statistics, Novembar 2002.
23. EU Commision: Regulation 1013/2006/ on shipments of waste;
Official Journal of the European Union, June 2006.
24. EU Commision: Waste Framework Directive 2008/98/EC; Official
Journal of the European Union, Novembar 2008.
25. EUROPEAN COMMISION, 2005: Thematische Strategie fr eine nachhaltige
Nutzung natrlicher Ressourcen; SEK (2005) 183, Brisel 2005.
26. EUROPEAN COMMISION, 2008: Aktionsplan fr Nachhaltigkeit in
Produktion und Verbrauch; SEK(2008) 2110, Brisel 2008.
27. EUROPEAN COMMISION, 2008: Rohstoffinitiative; Mitteilung der Kommission an
das Europische Parlament und den Rat, COM(2008) 699), Brisel 2008.
28. EUROPEAN COMMISION, 2010: Being wise with the waste: the EU`s approach to waste
management; Publication Office of teh European Union, Luxemburg 2010.
29. EUROSTAT, 2010: Enviromental statistics and accounts in Europe, Eurostat, European Union 2010.
30. EUROSTAT, 2011: Generation and treatment of municipal
waste; Eurostat Statistics in focus 31/2011.
31. FMOT, 2011: Federalni plan upravljanja otpadom 20122017; Federalno ministarstvo
okolia i turizma, Federacije Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 2011.
32. FZS, 2010: Plan rada i finansijski plan Fonda za zatitu ivotne sredine za period 01.01.2011
31.12.2011 godine, Fond za zatitu ivotne sredine Republike Srpske, Banja Luka, 2011.
33. GWCC, 2006: Sanacija i proirenje deponije u Ramiima Regija Banja Luka: Idejno rjeenje,
tehniki izvjetaj, kalkulacije; General Water Consult Corp-Hidrotehnika-Dvokut, 2006.

222
34. IBM SPSS: IBM SPSS Statistics 19, http://www-01.ibm.com/software/at/analytics/spss/ od 25.05.2012

35. ICVA, 2007: Izvjetaj nevladinih organizacija o procesu izgradnje regionalnih sanitarnih
deponija u Bosni i Hercegovini; Inicijativa i civilna akcija, Sarajevo, 2007.
36. IG,2010: Identifikacija, kategorizacija i izrada baze podataka lokalnih i divljih deponija
na teritoriji Republike Srpske sa procjenom finansijskih sredstava potrebnih za njihovu
sanaciju-remedijaciju; Institut za graevinarstvo Banja Luka, Banja Luka, 2010.
37. ILI, M, STEVANOVI-ARAPINA,H., JOVOVI, A., PEI, R., TANASKOVI, M., JOVANOVI,
S. i PETKOVI, G, 2002: Strateki okvir za politiku upravljanja otpadom; Regionalni centar za
ivotnu sredinu za Centralnu i Istonu Evropu, kancelarija u Jugoslaviji, Beograd, 2002.
38. IPSA, 2003: Zbornik radova sa savjetovanja o primjeni elektrofilterskog pepela
i ljake u izgradnji putne infrastrukture; Institut IPSA, Sarajevo, 2003.
39. ISWA, 2010: Bosnia and Herzegovina: facing the waste issues in a new European
Nation, presented and published by ISWA World Conference in Rimini, Italy 2010.
40. JAKI, B., ILI, M., i BALABAN, M.: Upravljanje medicinskim otpadom,
Urbanistiki zavod Republike Srpske, Banja Luka, 2001.
41. KRANERT, M I CORD-LANDWEHR, K., 2010: Einfhrung in die Abfallwirtschaft, 4. Auflage;
Vieweg i Teubner Verlag, Springer Fachmedien Wiesbaden GmbH 2010, S. 665.
42. L-AWP, 2010: Provincial Waste Management Plan Styria 2010, Styrian Provincial Government
Specialised Division 19D Waste and Material Flow Management; Graz 2010
43. LEBENSMINISTERIUM: Bundes Abfallwirtschaftsplan 2011, Band 1, Bundesministerium
fr Land- und Forstwirtschaft, Umwelt und Wasserwirtschaft, Wien 2011.
44. MCDOUGALL, F.,WHITE, P., FRANKE M., and HINDLE, P., 2001: Integrated Solid Waste
Management: a Life Cycle Inventory second edition; Blackwell Science Oxford 2001.
45. Ministarstvo za zatitu prirodnih bogatstava i ivitne sredine Republike Srbije:
Nacionalna strategija upravljanja otpadom u Republici Srbiji (2003).
46. NEAP, 2003: Akcioni plan za zatitu ivotne sredine Bosne i Hercegovine; Ministarstvo
za urbanizam, stambeno-komunalne djelatnosti, graevinarstvo i ekologiju Republike
Srpske i Federalno Ministarstvo prostornog ureenja i okolia, mart 2003. godine.
47. Odrivo upravljanje otpadom u prekograninom podruju Bosne i Hercegovine i Crne
Gore, 2012: Pregled stanja u upravljanju otpadom na podruju ciljnih optina u BiH i
CG; Projekt finansiran od strane EU kroz IPA program prekogranine saradnje.
48. PEEVI, D., 2009: Geografski faktori izbora lokacija deponija i centara za reciklau komunalnog
otpada Banjaluke regije; Geografsko drutvo Republike Srpske, Banja Luka, 2009.
49. Pravilnik o finansijskim garancijama kojima se moe osigurati
prekogranino kretanje otpada; Slubeni glasnik br. 86/05.
50. Pravilnik o kategorijama otpada sa katalogom; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 39/ 05.
51. Pravilnik o kategorijama otpada, karakteristikama koje ga svrstavaju u opasni otpad, djelatnostima
povrata komponenti i odlaganje otpada; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 39/05.
52. Pravilnik o nainu upravljanja otpadnim gumama; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 20/12.
14.literatura
223
53. Pravilnik o postupku klasifikacije i oznaavanja ambalae; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 08/12.
54. Pravilnik o sadraju Plana prilagoavanja za postojea postrojenja i ureaje za djelatnosti upravljanja
otpadom i aktivnosti koje preduzima nadleni organ; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 39/ 05
55. Pravilnik o smanjenju ambalanog otpada; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 46/12.
56. Pravilnik o transportu opasnog otpada; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 86/05.
57. Pravilnik o upravljanju medicinskim otpadom; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 90/06.
58. Pravilnik o uslovima za prenos obaveza upravljanja otpadom sa proizvoaa i prodavaa na
odgovorno lice sistema za prikupljanje otpada; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 118/05.
59. Pravilnik o uslovima za rad postrojenja za spaljivanje otpada;
Slubeni glasnik Republike Srpske br. 39/05.
60. Pravilnik o vrstama otpada i djelatnostima upravljanja otpadom za koje je
potrebna dozvola; Slubeni glasnik Republike Srpske 39/05 i 03/07.
61. RCZSZCIE, 2004: Regionalni plan za upravljanje komunalnim otpadom; Regionalni centar za
ivotnu sredinu za centralnu i istonu Evropu, kancelarija u Srbiji i Crnoj Gori, Beograd, 2004.
62. RUZIP, 2010: Izvjetaj o radu u 2010. godini, Republika uprava
za inspekcijske poslove, Banja Luka, 2011.
63. RZS, 2007: Lista otpada, Republiki zavod za statistiku Republike Srpske, Banja Luka, 2007.
64. RZS, 2011: Statistiki godinjak Republike Srpske 2010, Republiki
zavod za statistiku Republike Srpske, Banja Luka, 2011.
65. RZS, 2011: Statistika ivotne sredine 2011: godinje saoptenje; Republiki
zavod za statistiku Republike Srpske, Banja Luka, 2012.
66. SEENET, 2006: Sanacija i prevoenje smetljita Obodina u Trebinju u sanitarnu
deponiju: Glavni projekat sanacije postojeeg smetljita Obodina u Trebinju i
novog tijela deponije za sanitarno odlaganje; SeeNet, Sarajevo, 2006.
67. TCHOBANGLOUS, G i KREITH, F., 2002: Handbook of solid waste
management 2nd edition; McGraw Hill, 2002.
68. UN, 2011: Bosna i Herzegovina pregled stanja okolia: drugi pregled; Ekonomska
komisija Ujedinjenih naroda za Evropu, Ujedinjeni narodi (UN), Njujork, 2011.
69. UNDP BiH, 2011: Pregled pravnog i institucionalnog okvira za zatitu okolia
u Bosni i Hercegovini, finalni nacrt; MDG Achievement Fund; 2011
70. UNDP: Our Common Future (1987), Oxford: Oxford University Press.
71. UNEP, 2011: Pregled pravnog i institucionalnog okvira za zatitu okolia u Bosni i
Hercegovini finalni nacrt, april 2011, MDGF, S. 40.
72. Urbanistiki zavod Republike Srpske, 2008: Prostorni plan Republike Srpske do
2015 godine; Urbanistiki zavod Republike Srpske, Banja Luka, 2008.
73. Uredba o naknadama za optereivanje ivotne sredine ambalanim
otpadom, Slubeni glasnik Republike Srpske br. 101/12 i 38/13.

224
74. Uredba o upravljanju ambalaom i ambalanim otpadom, Slubeni

glasnik Republike Srpske br. 50/11, 7/12 i 38/13.
75. Ustav Bosne i Hercegovine, 1995.
76. Ustav Republike Srpske sa amandmanima; Slubeni glasnik Republike Srpske, br. 21/92,
28/94, 8/96, 13/96, 15/96, 16/96, 21/96, 21/02, 31/02, 31/03, 98/03 i 115/05.
77. UZRS, 2002: Studija upravljanja vrstim otpadom za regiju Banja Luka,
Urbanistiki zavod Republike Srpske, Banja Luka, 2002.
78. Vlada Republike Srbije, 2003: Nacionalna strategija upravljanja otpadom sa
programom pribliavanja EU; Ministarstvo za zatitu prirodnih bogatstava
i ivotne sredine, Vlada Republike Srbije, Beograd, 2003.
79. WILLIAMS, T. P. 2005: Waste Treatment and Disposal 2nd
Edition; John Wiley & Sons Inc Publication, 2005.
80. Zakon o fondu i finansiranju ivotne sredine; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 117/11.
81. Zakon o inspekcijama u Republici Srpskoj; Slubeni glasnik
Republike Srpske br. 74/10, 109/12 i 117/12.
82. Zakon o komunalnim djelatnostima; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 119/11 i 124/11..
83. Zakon o komunalnoj policiji; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 85/03 i 28/13.
84. Zakon o lokalnoj samoupravi Republike Srpske; Slubeni glasnik br. 101/04.
85. Zakon o ministarstvima i drugim tijelima uprave Bosne i
Hercegovine: Slubeni glasnik BiH br. 5/03, 2003.
86. Zakon o ministarstvima; Slubeni glasnik RS. br.70/02.
87. Zakon o nacionalnom parku Kozara; Slubeni glasnik RS. br. 121/12.
88. Zakon o nacionalnom parku Sutjeska; Slubeni glasnik RS. br. 121/12.
89. Zakon o poljoprivrednom zemljitu; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 93/06, 86/07, 14/10 i 5/12.
90. Zakon o prenosu prava svojine na kapitalu Republike Srpske u preduzeima koja obavljaju
komunalne djelatnosti na jedinice lokalne samouprave; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 50/10.
91. Zakon o statistici BiH; Slubeni glasnik BiH br. 26/04, 2004.
92. Zakon o umama; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 66/03.
93. Zakon o upravljanju otpadom; Slubeni glasnik Republike Srpske RS 53/02, objavljen 24.08.2002
94. Zakon o upravljanju otpadom, Slubeni glasnik Republike Srpske 53/02, 65/08 i 113/08.
95. Zakon o ureenju prostora i graenju, Slubeni glasnik Republike Srpske 55/10 I 40/13.
96. Zakon o ureenju prostora; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 19/96.
97. Zakon o zatiti prirode; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 50/ 02 i 34/08.
98. Zakon o zatiti vazduha; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 53/02 i 124/11.
14.literatura
225
99. Zakon o zatiti voda; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 50/06, 92/09 i 121/12.
100. Zakon o zatiti ivotne sredine; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 28/ 07, 41/08, 29/10 i 71/12.
101. Zakon o raunovodstvu i reviziji Republike Srpske; Slubeni glasnik Republike Srpske br. 36/09 i 52/11.
102. AD Komunalac, 2012: Finansijski izvjetaj za 2011 godinu, AD Komunalac Bijeljina
103. AD istoa, 2012: Finansijski izvjetaj za 2011 godinu, AD istoa Banja Luka.
104. ADITON, 2011: Izvjetaj nezavisnog revizora o finansijskim izvjetajima za 2010.
godinu za AD Komunalne usluge Prijedor, Aditon, Banja Luka, 2011.
105. Revizor, 2010: Progres komunalno preduzee a. d. Doboj finansijski
izvjetaj za 2010. godinu i izvjetaj revizora, Doboj, 2010
106. Poslovni informator, 2011: Izvjetaj o izvrenoj reviziji finansijskih izvjetaja
AD Komunalno Trebinje za 2010 godinu, Bijeljina, 2011.
107. Tomakant, 2012: Izvjetaj nezavisnog revizora o finansijskom poslovanju KP
Komunalac Srbac za 2011. godinu, Tomakant, Gradika, 2012.
108. Bl Revizor, 2012: Izvjetaj nezavisnog revizora o finansijskim izvjetajima za
2011. godinu AD Komunalac Modria, BL revizor, Banja Luka, 2012.
109. Reviqual, 2012: Izvjetaj nezavisnog revizora o finansijskim izvjetajima za
2011. godinu AD KomusGacko, Reviqual, Istono Sarajevo, 2012.
110. Prima, 2012: Izvjetaj nezavisnog revizora o finansijskim izvjetajima za 2011.
godinu KP Park Mrkonji Grad, Prima d. o. o., Prijedor, 2012.
111. Bl Revizor, 2012: Izvjetaj nezavisnog revizora o finansijskim izvjetajima za 2011.
godinu AD Komunalac Kozarska Dubica, BL revizor, Banja Luka, 2012.
Internet:
112. Cafe.ba, http://www.cafe.ba/vijesti/69889_Prijedor-Tokomciscenja-rijeke-Sane-pronadjene-cetiri-bombe.html
113. Centar za reciklau, http://www.derventasrcem.net/writePerm/UploadPhotos/Reciklaza.pdf
114. vrsti otpad, portal Vlade Republike Srpske za Kampanju za podizanje javne svijesti i
pozitivnih promjena u percepciji upravljanja vrstim otpadom. http://www.cvrstiotpad.com/
115. DEP-OT, http://www.dep-ot.com
116. DEP-OT, http://www.dep-ot.com/javna-kampanja.html
117. Eko centar Boac jezero, http://ekocentar-bocacjezero.com/pocetna/
118. EKO-DEP, http://www.ekodep.com/latn/?page=1
119. EU Commission 2012:http://ec.europa.eu/environment/waste/strategy.htm
120. EU Commission 2012:http://europa.eu/legislation_summaries/
agriculture/environment/l28027_en.htm

226
121. EU Commission: EUROSTAT: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home/

122. Glas Srpske, http://www.glassrpske.com/banjaluka/gradske_teme/
Plasticne-flase-ulaznice-za-bazen/lat/82653.html
123. Glas Srpske, http://www.glassrpske.com/drustvo/panorama/
Laksi-i-brzi-odvoz-smeca/lat/28451.html
124. Kemis SRS, http://kemis.ba.loopiadns.com/o-nama/
125. KOMUNALNE USLUGE, http://www.komunalneusluge.com/html/deponija.html
126. KP Progres, http://www.progres-doboj.net/index.html
127. Milkus, http://www.milkus-pale.com/milkus/
128. Ministarstvo za zatitu prirodnih bogatstava i ivotne sredine Republike Srbije:
Nacionalna strategija upravljanja otpadom sa programom pribliavanja EU, Ministarstvo
za zatitu prirodnih bogatstava i ivotne sredine Republike Srbije, Beograd, 2003.
129. Nova Sirovina, http://www.novasirovina.com/?p=18
130. Omorika Reciklaa, http://reciklaza.ba/
131. Radio Prnjavor, http://radioprnjavor.com/index.php?option=com_co
ntent&view=article&id=1282:akcija-qrecikliraj-profitirajq
132. Republiki zavod za statistiku, 2013 http://www.rzs.rs.ba/
133. Sewe, http://www.sewe.ba/5/MedWaste/projekt
134. Trebinje danas, http://www.trebinjedanas.com/node/12545
135. Trebinje Info; http://www.trebinje.info/index.php?option=com_
content&task=view&id=1462&Itemid=56
14.literatura
227

Upravljanje Otpadom

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Upravljanje Otpadom

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UPRAVLJANJE OTPADOM U

Meunarodno udruenje naunih radnika

Institut za geograju i regionalno

Fond za zatitu ivotne sredine i

Projekat Upravljanje otpadom u Republici Srpskoj Analiza postojeeg stanja sa posebnim

Uesnici u izradi projekta Projektni tim:

4.INSTITUCIONALNE I ORGANIZACIONE STRUKTURE............................................................ 29

5.2.Zakonodavsto EU u oblasti upravljanja otpadom......................................................................... 58

6.VRSTE, KOLIINE I SASTAV OTPADA...................................................................................... 65

7.SAKUPLJANJE I TRANSPORT OTPADA.................................................................................... 85

7.1.5.Analiza mehanizacije i tehnike opemljenosti za sakupljanje i transport otpada.....................100

8.RAZVRSTAVANJE, RECIKLAA I TRETMAN OTPADA........................................................... 115

8.4.Obrada ili tretiranje otpada u Republici Srpskoj......................................................................... 133

9.DEPONOVANJE OTPADA....................................................................................................... 137

9.2.Lokalne optinske deponije......................................................................................................... 150

10.PREVENCIJA NASTAJANJA OTPADA I JAANJE SVIJESTI GRAANA............................... 163

Upravljanje otpadom u Republici Srpskoj

Upravljanje vrstim komunalnim otpadom u posljednjih nekoliko decenija postalo je prioritet za

prirode. Osnovna zakonska i podzakonska akta su adaptirana i usvojena, infrastruktura za

Katoliko-teoloki fakultet, Pravni fakultet, Fakultet socijalnih i drutvenih nauka, Fakultet za

Upravljanje otpadom u Republici Srpskoj

2.UVOD U OBLAST UPRAVLJANJA OTPADOM

2.Uvod u oblast upravljanja otpadom

Upravljanje otpadom u Republici Srpskoj

Ponovno koritenje (recikliranje) svaka djelatnost kojom se otpad upotrebljava za

2.Uvod u oblast upravljanja otpadom

Upravljanje otpadom u Republici Srpskoj

Princip prevencije i opreznosti

2.Uvod u oblast upravljanja otpadom

Slika 2.1.: Hijerarhija upravljanja otpadom; lini prikaz

Princip primjene najpraktinijih opcija za ivotnu sredinu

2.Uvod u oblast upravljanja otpadom

3.CILJEVI I METODOLOGIJA IZRADE PUBLIKACIJE

Sistem upravljanja vrstim otpadom prema definicji podrazumijeva sakupljanje, transport,

3.1.Ciljevi i zadaci studije

3.Ciljevi i metodologija izrade publikacije

Upravljanje otpadom u Republici Srpskoj

Analiza ciklusa prikupljanja otpada

3.Ciljevi i metodologija izrade publikacije

Slika 3.1.: Republika Srpska pregled po optinama; lini prikaz

Upitnik ukljuuje osnovne informacije kao to su:

Upravljanje otpadom u Republici Srpskoj

Informacije o preduzeu koje vri prikupljanje i zbrinjavanje otpada: osnovne informacije

8 IBM SPSS, http://www-01.ibm.com/software/at/analytics/spss/ od 25.05.2012

3.Ciljevi i metodologija izrade publikacije

4.Institucionalne i organizacione strukture

za turizam, Odsjek za primarnu energiju i politiku, Odsjek za sekundarnu energiju i

11 Slubeni glasnik BiH br. 26/04.

Upravljanje otpadom u Republici Srpskoj

Slika 4.1.: Struktura vlasti u Republici Srpskoj;Izvor AEO, lini prikaz.

Kao to je ve naglaeno, poslove upravljanja otpadom iz nadlenosti Republike Srpske primarno

4.Institucionalne i organizacione strukture

Tabela 4.1.: Uloga ministarstava RS u upravljanju otpadom; AEO

Planiranje, zakonodavstvo i politika

Upravljanje medicinskim otpadom

Upravljanje industrijskim otpadom

Kontrola, promatranje i upravljanje

Ministarstvo za prostorno planiranje, graevinarstvo i ekologiju

Upravljanje otpadom u Republici Srpskoj

(12)zatitu dobara od opteg interesa, prirodnih resursa, prirodnog i kulturnog nasljea;

14 Slubeni glasnik Republike Srpske br. 53/ 02 i 65/08.

4.Institucionalne i organizacione strukture

Regionalne sanitarne deponije