Sveuilite J. J.

Strossmayera u Osijeku
Filozofski fakultet
Preddiplomski studij hrvatskoga jezika i knjievnosti

Sudbena dvorana u egipatskoj knjizi mrtvih

Seminarski rad

Osijek, 2015.

Sadraj

SAETAK ................................................................................................................................ 3
KLJUNE RIJEI .................................................................................................................... 3
UVOD ....................................................................................................................................... 4
EGIPATSKA KNJIEVNOST ................................................................................................. 4
TEKSTOVI PIRAMIDA .......................................................................................................... 4
TEKSTOVI SARKOFAGA ...................................................................................................... 5
KNJIGA MRTVIH ................................................................................................................... 5
SUDBENA DVORANA ........................................................................................................... 6
ZAKLJUAK .......................................................................................................................... 6
LITERATURA .......................................................................................................................... 7

Saetak
2

Knjiga mrtvih skup je obrednih i magijskih tekstova povezanih s pogrebom i vjerovanjima u

zagrobni ivot. Tekstovi se u poetku nisu pisali na papirusima nego na zidovima u
unutranjosti piramida, te na sarkofazima u kasnijim razdobljima. Kroz ovu podjelu na
materijale na kojima se zapisivala egipatska knjievnost dobili smo i tri glavne potkategorije u
koje se navedena knjievnost dijeli. Nadalje sadraji tekstova, kao to sam ve napisala,
odnose se na razne rituale povezane uz pogreb umrlog i vjerovanja u zagrobni ivot. Najveu
ulogu u zagrobnom ivotu odigrao je bog Podzemlja, Oziris, te boica pravde Maat.

Kljune rijei: tekstovi piramida, tekstovi sarkofaga, knjiga mrtvih, Oziris, Maat

Uvod

U ovome seminarskome radu obradit u temu Knjige mrtvih koja se pripisuje staroegipatskoj
knjievnosti. Knjiga mrtvih sadri razne obredne, magijske rituale, ali i molitve koje su se
tada koristile. Funkcija tekstova ispisanih na piramidi, sarkofagu ili pak papirusu bila je da
umrlog dovede do konanog spokoja, odnosno u Amentu. Kroz taj put umrli je prolazio kroz
razne nedae i priznanja grijeha pred samim bogom Podzemlja, Ozirisom, to u poblie
opisati u daljnjem seminarskome radu.

Egipatska knjievnost
Stare civilizacije pridavale su mnogo znaaja smrti i posmrtnim obredima. Kao to su to inile
Maje, Inke, Grci i jo mnotvo naroda, ni Egipanima to nije bilo strano. Puno je godina
prolo od kada su te stare civilizacije ivjele pa je logino da nemamo mnotvo cjelovito
sauvanih tekstova. Najstariji cjelovito sauvani tekstovi Egipana potjeu iz posljednjih
godina V dinastije te iz vremena VI dinastije. 1 Teko je razgraniiti egipatske spise na
knjievne vrste, ustaljena je podjela na tri glavne potkategorije Tekstove piramida, Tekstovi
sarkofaga te razliite inaice Knjige mrtvih (Urani, 2004: 69).

Tekstovi piramida2
Prva od tri glavne potkategorije spisa su tekstovi piramida koji su kao to i sam naziv kae
pisani na piramidama, odnosno uklesani na samim zidovima u unutranjosti te velianstvene
graevine. Tekstovi piramida opisuju putovanje faraona prema nebu ili duhu gdje ga
naposljetku prima boica Nut3. Tekstovi piramida sastoje se od magijskih formula, molitvi,
zazivanja i upozoravanja faraona na opasnosti i prepreke koje ga ekaju na postmortalnom
putovanju. Razni dijelovi teksta se ponavljaju, ali se pojedini dijelovi teksta razlikuju od
piramide do piramide. Kraljevi se u tim tekstovima nazivaju Sinovima boga Raa4. Jedan od
poznatijih tekstova piramidi je svakako ivotopis Herufea5 u kojemu se slavi karijera visokog
1 Po tradicionalnoj podjeli na trideset jednu dinastiju. Peta dinastija datira od 2494. do 2345. godine prije Krista,
a esto razdoblje datira od 2345. do 2181. godine prije Krista , prema knjizi Geralda Masseya, Egipatska knjiga
mrtvih- Misterij Amente
2 Nazivaju se jo i staroegipatskim. Pisani su hamito- semitskim jezikom.
3 U staroj egipatskoj mitologiji, ona je boica neba.
4 Gerald Massey, Egipatska knjiga mrtvih- Misterij Amente (odlomak Tekstovi piramida)
5 Tekst je pronaen u Asuanu na zidu Heruefove grobnice iz 6. dinastije, a opisuje uspjean ivotni put toga
faraonova slubenika koji je za ivota organizirao etiri ekspedicije u Nubiju. Heruef je sluio vladarima

dunosnika. Dua pripada nebu, tijelo pripada zemlji. ovjeku koji umre kada se pokopa
pripada tisuu kruhova i tisuu vreva piva na oltaru onoga (misli se na Ozirisa) koji je na
elu onih koji ive u Amentiju (svijet mrtvih) (Urani, 2004: 74 prema K. Sethe, Die
alteaegyptischen Piramidentexte, Leipzig 1908.). Neki egiptolozi smatraju da su tekstovi
piramida sastavljeni na temelju starih, zasad nepronaenih ili izgubljenih tekstova, jer neki
dijelovi ukazuju na arhaine izvore6. Sadraj teksta piramide iskljuivo je pisan za boanskog
vladara.

Tekstovi sarkofaga
U Srednjem kraljevstvu7 dolazi do male promjene, pa se umjesto oslikavanja piramida poinju
oslikavati mrtvaki kovezi odnosno sarkofazi te se i ti tekstovi koji su pisani, tj. oslikani
pojednostavljenom verzijom hijeroglifa nazivaju Tekstovima sarkofaga. Za razliku od teksta
piramide za koji sam ve spomenula da je pisan za boanskog vladara, tekst na sarkofagu je
bio prilagoen socijalnom statusu umrlog te besmrtnost po prvi put kod Egipana nije dana
samo boanskome vladaru (Petrovi, 1982:13)8. U Srednjem kraljevstvu bog Ra vlada danju,
a Oziris nou. Opisuje se putovanje due kroz Podzemni svijet koji odlikuje brojnim
opasnostima. Primjerice umrli mora odabrati izmeu dva puta, plavi vodeni ili crni kopneni
koji su razdvojeni Jezerom vatre. Oba puta puna su opasnih ivotinja koje umrli moe proi
samo ako im zna imena. Na kraju puta umrli dolazi do neba, podruje vladanja Ozirisa gdje se
izvodi obred vaganja srca, a nakon toga, ako je zadovoljio sve uvjete ivi na vjenim poljima
meu bogovima. to se faraonove sudbine tie, nakon to proe sve nedae Podzemnog
svijeta stupa na lau od milijun godina koju posjeduje bog Raa kao njegov pratitelj.

Knjiga mrtvih

Merenreu i Pepiju II, a njegova uspjena karijera dovela ga je do poloaja upravitelja Gornjeg Egipta ( Urani,
2004. :72)
6 Gerald Massey, Egipatska knjiga mrtvih Misterij Amente (odlomak Tekstovi piramida) prema Francois
Daumas, Los Dioses de Egipto
7 Traje od 2040. godine prije Krista do 1785. godine prije Krista (Urani, 2004.: 22)
8 U knjizi Povijest svjetske knjievnosti, Mladost, 1982, Zagreb

Tek u Novom kraljevstvu9 koje zahvaa razdoblje od 18. do 20. dinastije moe se govoriti o
Knjizi mrtvih. Tekstovi su pisani na papirusima i obiluju ilustracijama. To su velike zbirke
tekstova, arolija, zazivanja, himni, molitvi, litanija i magijskih formula, a mnogi su odlomci
preuzeti iz Tekstova piramida i Tekstova sarkofaga10. Papirusi Knjige mrtvih sadre razne
prizore Podzemnog svijeta od borbe s demonima do vaganja srca i Anubisovog prodiranja
srca u sluaju da umrli nije zasluio boraviti u vjenom ivotu s bogovima.

Sudbena dvorana
Od svih poglavlja Knjige mrtvih poglavlje 125 je najpoznatije zbog sudbene dvorane gdje
umrlom sudi Oziris, gospodar Podzemnog svijeta uz pomo Maat, boice pravde i istine koja
pazi da sve bude provedeno po zakonu cijelog Univerzuma. Ulaz u Podzemlje se nazivao
Khersek- shu. Nakon ulaska u dvoranu umrli se morao obratiti svakom od etrdeset i dva suca
te pobijati pojedine grijehe kao to su ubojstvo, homoseksualnost, laganje, brakolomstvo,
zanemarivanje istine... Znanstvenici ovakvo ispitivanje nazivaju negativnim priznanjem jer
umrli ne nabraja svoja dobra djela nego nego pobija grijehe. 11 Zatim se na vagu stavljalo srce
umrlog i pero boice pravde i istine Maat, ako se srce nije uspjelo uravnoteiti s perom Ammit
ili Amemait bi ga progutao. Brigu o vaganju vodio je bog Anubis 12, a presudu je zapisivao bog
Toth13 koji je predoavao karakter umrlog. U trenutku postavljanja srca Toth je podupirao
stranu milosti, te je uvijek potiskivao ljudsku stranu vage da bi presuda imala pozitivan
predznak. U daljnjem tekstu ispisat u poetne retke iz Knjige mrtvih. Taj tekst jo se naziva i
Himna Ozirisu- Klanjam ti se Ozirise, Un- nofere,/ Veliki boe Abidosa,/ Kralju vjenosti,
gospodaru/ neprolaznosti/ Koji prolazi milijune godina u trajanju/ svog ivota (Urani,
2004.: 242).

Zakljuak

9 Traje od 1552. godine prije Krista do 1070. godine prije Krista (Urani, 2004.:22)
10 Gerald Massey, Egipatska knjiga mrtvih- Misterij Amente (odlomak Knjige mrtvih)
11 Gerald Massey, Egipatska knjiga mrtvih- Misterij Amente (odlomak Knjige mrtvih)
12 uvar nekropola i psihopomp (Urani, 2004. : 251)
13 Bog mudrosti i pisara (Urani, 2004. : 251)

Stari Egipat vrvi ljepotama i misterijom. Poevi od arhitekture i samih piramida koje se ni uz
dananju tehnologiju ne mogu precizno rekonstruirati do bogatstva egipatske knjievnosti
koja sadri mnotvo knjievni vrsta koje se ne mogu podijeliti po dananjim nekakvim
normama pa ih egiptolozi svrstavaju u nekakve tri vee potkategorije i umjetnosti uope. Iako
jo mnogi tekstovi nisu pronaeni i veina pronaenih nije cjelovita moe se dobiti uvid
kakav je ivot vodio narod starog Egipta ija je egzistencija ovisila o razini Nila, rijeke koja
im je podarila i znaila ivot, te na koji nain su se borili s raznim ivotnim pitanjima kao
to su postanje svijeta ili pak to se dogaa nakon smrti.

LITERATURA

1. Massey, Gerald, 2008. Egipatska knjiga mrtvih Misteriji Amente, Zagreb, Naklada
Cid Nova
2. Urani, Igor, 2004. Stari Egipat- Povijest, knjievnost i umjetnost drevnih Egipana,
Zagreb, kolska knjiga
3. Petrovi, Svetozar.1982. Egipatska knjievnost. Povijest svjetske knjievnosti
[LIBER, sveuilina naklada, Zagreb]: Mladost, 9-34