Professional Documents
Culture Documents
Bai - Giang - Suc - Ben - Vat - Lieu
Bai - Giang - Suc - Ben - Vat - Lieu
Bi 1
Sc bn vt liu
NHNG KHI NIM C BN V SC BN VT LIU
Chng 1: CC KHI NIM
Phn tinh hoc:
I. Nhim v v i tng nghin cu
1 Nhim v
Khi thit k cc b phn cng trnh hoc cc chi ttit my ta phi bo m
Chi tit khng b ph hng tc l bn
Chi tit khng b bin dng qu ln tc l cng
Lun gi c hnh dng cn bng ban u tc l m bo iu kin n nh
m bo c iu kin trn c s ca c l thuyt mn sc bn vt liu c nhim v
a ra phng php tnh ton v bn , cng , n nh ca cc b phn cng trnh
hoc cc chi tit my
1.2 i tng nghin cu
i tng nghin cu ca mn sc bn l cc vt rn bin dng m ch yu l cc thanh
Thanh l nhng vt th c kch thc theo hai phng nh hn so vi phng th 3
F din tch mt ct ngang ca thanh l giao ca thanh vi mt phng vung gc vi trc
thanh
Mt ct ngang ca thanh v trc trc thanh l yu t c trng cho m hnh ca thanh
2. Ti trong
2.1. nh nghia
Tp hp tt c cc tc dng bn ngoi , tc dng vo vt kho st.
2.2. Phn loi
Ti trong gm lc tp trung, lc phn b, moment tp trung v phn b
II Ngoi lc Ni lc v ng sut
1 Ngoi lc
1.1nh ngha
Ngoi lc l nhng lc tc ng t mi trng bn ngoi hay t vt khc ln vt ang xt
1.2 Phn loi
Ngoi lc gm
Ti trong bit trc
Phn lc pht sinh ti cc lin kt
2 Ni lc
nh ngha
Di tc dng ca ngoi lc vt th b bin dng , gia cc phn t ca vt xut hin thm
phn lc tc dng tng h chng li tc dng ca ngoi lc. Phn lc goi l ni lc
2 Phng php mt ct
3
P3
P1
C
B
Pn
P2
P1
A
P2
3. ng sut
Cng ca ni lc ti mt im no trn mt ct c goi l ng sut
Trong tnh ton ta thng phn ng sut ton phn P ra lm hai thnh phn
P1
P2
P3
B
Pn
P 2 2
Mx
Mz
Nz
Qx
My
Qy
Y
5. Bin dng
5.1. Ko nn
H ni lc mt ct ngang tng ng vi mt lc doc Nz
5.2. Ct trt, dp
H ni lc mt ct ngang tng ng vi mt lc ngang Qy
5.3. Xon
H ni lc mt ct ngang tng ng vi mt ngu lc c mmen Mz nm trong mt ct
6
5.4. Un
Un thun tu: H ni lc mt ct ngang tng ng vi mt ngu
lc c mmen Mx (hoc My). Un ngang: Qy, Mx (Qx, My)
6. Cc gi thit c bn v vt liu
6.1. Tnh n hi ca vt th
Vt rn c goi l n hi (hay r hn, n hi tuyt i) nu c kh
nng phc hi hon ton hnh dng v kch thc vn c sau khi ngoi lc thi tc dng,
bin dng c khi phc hon ton sau khi ht ngoi lc c gi l bin dng n hi.
- Vt n hi tuyn tnh l vt m bin dng l n hi v t l bc nht
vi ni lc. Nhng vt n hi khc c goi l vt n hi phi tuyn.
- Bin dng b c th hiu l n nh n mc nh nhng i lng v
cng b. Chuyn v l rt b so vi kch thc ca vt th.
6.2. Cc gi thuyt c bn
Di tc dng ca ngoi lc moi vt rn thc u b bin dng, nghia
l bin i hnh dng v kch thc, l v ngoi lc lm thay i v tr tng i vn c
gia cc phn t cu to nn vt rn y.
- Tnh lin tc: vt rn c goi l lin tc nu mi phn t b tu
ca n u cha v s cht im sao cho trong vt th khng c l rng.
- Tnh ng nht c nghia l ti moi im trong vt th, vt liu c
7
Bi 2
KO NN NG TM
1 nh ngha
1
Thanh chu ko
Thanh chu nn
Thanh chu ko nn ng tm khi trn mt ct ngang ca thanh ch c mt thnh phn ni lc
l lc doc Nz
Mx
P
Nz
Qy
F
k1
kz
Nz P 0
Nz P
Qui c du ca Nz
Nz ( + ): Khi thanh chu ko
Nz ( - ) : Khi thanh chu nn
2 Biu lc dc
Biu lc doc l ng biu din s bin thin ca lc doc, doc theo trc ca thanh.
+ Tr s ca lc doc bng tr s ngoi lc tc dng ln on thanh ang xt cn bng;
du ( + ) ng vi thanh chu ko ;
du tr ( - ) ng vi thanh chu nn
+ Nu on thanh ang xt cn bng c nhiu ngoi lc tc dng th lc doc bng tng i s
cc lc doc do tng ngoi lc lc tc dng mt cch ring r trn mt ct ang xt
+ Quy c cch v biu
9
Nz
b
V ng chun song song vi trc thanh ( thanh nm ngang hnh a, thanh thng ng hnh
b , cc ng trang tr mnh , cch u nhau v vung gc vi ng chun
Bi tp ng dng
V biu ni lc cho thanh c s cu lc , cho P1 = 50 kN , P2 = 70 kN , P3 = 90 kN
P3
D
1m
P2
2m
P1
B
Gii
10
1m
P2
P3
1m 2m 1m
D3 C 2
A
B
1
Nz1
P1
1
( xt cn bng phn phi )
0 Z1 1m
Nz1= P1= 50 KN
on BC : Mt ct 2-2
11
Z1
P3
P2
P3
A
D C 2
B
1m 2m 1m
3
P2
Nz2
P1
A
Z2
12
P2
P3
A
D C
B
1m 2m 1m
P3
P
2
P1
Nz3
1
Z3
3
( xt cn bng phn phi )
3m Z3 4 m
Nz3 = Nz2 + P3= - 20+ 90 = 70 KN
Chng ta v c biu ni lc Nz
13
P3
1m
D3 C
70 +
Nz
P2
2m
2
1m
B1
P3
A
+ 50
kN
14
Hnh
2.2 Cc gi thit
T nhng nhn xt trn ta tha nhn hai gi thit sau
+ Gi thit mt ct ngang phng ( gi thit becnuli) : Trong qu trnh bin dng mt ct ngang
ca thanh lun lun phng v vung gc vi trc thanh
+ Gi thit v cc th doc: trong qu trnh bin dng cc th doc khng p ln nhau v cng
khng y xa nhau ( khng pht sinh ng sut php x= y= 0 )
Vy trn mt ct ngang ca thanh ch c thnh phn ng sut php z cn thnh phn ng
sut tip bng khng.
3 Biu thc lin h gia ng sut php v lc dc
15
Nz
F
s k,n
: kN/cm2
du ( + ) thanh chu ko
du ( - ) thanh chu nn
Hnh V
Din tch
1
S b.h
2
b
h
Bb
S
.h
2
.d
S
8
R
16
S b.h
b
d
S
4
Dl =
i=1
l :
Nzi li
( 8-3 )
Ei Fi
L dn di
l
l
( 8-4 )
4.2 nh lut Hc
17
5 iu kin bn
5.1 ng sut cho php
K hiu
m bo an ton trong thc t ngi ta thng s dng mt gi tr ng sut nh hn ng
0
n
n> 1 : h s an ton
+ vt liu do : k n
ch
n
nb
Vt liu dn: ng sut cho php khi chu nn : n
n
nb
: Gii hn bn khi nn
n
kb
kb
ng sut cho php khi chu ko : k
n
n
kb
: Gii hn bn khi ko
n
max
Nz
( 8-6 )
i vi vt liu dn
18
( 8-5 )
max
Nz
k
F
max :
min
Nz
n
F
( 8-7 )
5.3 Bi ton c bn
1 Kim tra bn
max
Nz
Nz
F ,
N z max F .
Bi tp ng dng
Bi 1
Thanh thp chu cc lc P1= P2=20 KN; P3= 40KN c mt ct ngang khng i F=10cm2
III
II
P3
1m
I
P2
1m
P1
2m
19
1 V biu lc doc
2 Biu ng sut
3 Tnh bin dng doc tuyt i ca thanh cho E = 2.104kN/cm2
Bi gii
1 V biu lc doc
0 < Z1 < 2m
Nz2 Nz1 P2
20 20 0KN / cm2
3< Z3 < 4m
Nz3 Nz2 P3
0 40 40KN / cm2
III
II
P3
P2
1m
1m
I
P1
2m
40KN
20KN
Nz1
F
Nz2
F
Nz3
F
20
2KN / cm2
10
0KN / cm2
40
4KN / cm2
10
20
Nzi li
i=1
Ei Fi
Dl =
D l1 =
Nz1 l1
E1 F1
s1.l1
=
E
2.2
- 4
=2.10
cm
4
2.10
s 2.l 2
0.1
D l2 =
=
= 0cm
4
E
2.10
s .l
4.1
- 4
D l3 = 3 3 =
=
2.10
cm
4
E
2.10
D l = D l1 +D l2 +D l3 =
(- 2+ 0+ 2).10- 4 = 0cm
160
E 2.105
MN
m2
21
MN
m2
1m
P1
1
A
1
P2
B
2
1m
C
Bi gii
P1
20KN
A
1
50KN
P2
B
2
1 V biu lc doc
v biu lc doc Nz ta dng phng php mt ct
on AB dng mt ct 1-1, xt phn trn c
Nz1 = - P1= - 20KN. on AB chu nn .
on BC dng mt ct 2-2, c
Nz2 = Nz1 + P2= 20 + 70=50 KN.
22
on BC chu ko .
Biu Nz nh hnh
2 Kim tra bn theo cng thc
i
F1 = 2 cm2 = 2.10-4 m2 ; F2 = 4 cm2 =4.10-4 m2
max
Nz
20.103
MN
1
100
2.104
m2
50.103
MN
2
125
4.104
m2
max 125
MN
MN
160
m2
m2
Vy thanh m bo iu kin bn
2 Tnh bin dng doc
N zi li
l
i 1 Fi Ei
n
Nz
F
l1
1.l1
100.1
4
5.10
m
5
E
2.10
23
l2
N z .l 2 .l2 125.1
6, 25.104 m
5
F.E
E
2.10
l l1 l2
(6, 25 5).10 4 1, 25.10 4 m
Bi 2
Cho thanh thp chu lc nh hnh v c cc lc P1 = 30 kN ; P2 = 50 kN; P3 = 80 kN;
F1 = 2.10-4 m2 ;
F3 = F2 = 4.10-4 m2
1 V biu lc doc N
2 Tm ng sut trong cc thanh
40
60
C
2
P3
20
P2
1
1
F1
P1
B
A
Bi gii
24
40
60
60
3
C
2
P3
20
P2
1
1
F1
P1
+
20
-
B
A
+
30
1 V biu lc doc
v biu lc doc Nz ta dng phng php mt ct
on AB dng mt ct 1-1, xt phn trn c
Nz1 = P1= 30KN. on AB chu ko .
on BC dng mt ct 2-2, c
Nz2 = Nz1 P2= 30 50 =-20 KN.
on BC chu nn .
on CD dng mt ct 3-3, c
Nz3 = Nz2 + P3= -20 + 80 = 60 KN.
on CD chu ko
Biu Nz nh hnh
2 Tm ng sut trong cc thanh
Nz
F
1
N z1
30
4 kN
15.10
F1
2.104
m2
Nz2
20
kN
5.104 2
4
F2
4.10
m
N z3
60
kN
15.104 2
4
F3
4.10
m
l
i 1
N zi li
Fi Ei
Nz
F
l1
N1 .l1
30 0, 2
0,15m
F1.E1 2.104 2.105
l2
N 2 .l2
20 0, 4
0,1m
F2 .E
4.104 2.105
V F2 = F3
l3
N 3 .l3
F3 .E
60 0, 6
0, 45m
4.104 2.105
III
II
P1
P2
0,4m
0,2m
P3
0,6m
1 V biu lc doc
2 Tnh ng sut trong cc on
3 Tnh bin dng doc tuyt i ca thanh , Cho E = 1011N/m2
26
p s
1 3.105 N / m 2
2 1,5.105 N / m 2
3 4.105 N / m 2
l 9.107 mm
Bi 3
Ct b tng c mt ct hnh vung a= 50 cm , chu lc nn P = 10 tn . Hy xc nh ng
sut v gin di tuyt i ca n, chiu di ct l = 1 m v m un n hi E= 2,5.104 kGf/
cm2
p s
4kGf / c m2
l 0, 016cm
Bi 2
Ct v dp
I Ct
1 ng sut ct
Mt thanh chu ct khi n tc dng bi hai lc song song , ngc chiu , c tr s bng nhau
v nm trong hai mt ct rt gn nhau
ng sut ct
P
Fc
Trong
27
P : lc gy ct: KN
Fc: tit din mt b ct: m2
P
II
II
2 Bin dng ct
Di tc dng ca hai lc
ur
P
ab c nh , mt ct cd s trt n cd v sau b ct ri
28
II
d
P
a
I
b
P
c c'
d
II
d'
trt tuyt i S = cc=dd
trt tng i ( t i )
S
t
tg
ac
trt tng i
n v l Radian
3 nh lut Hc v ct
Trong phm vi bin dng n hi hon ton ca vt liu chu ct , ng sut ct
vi trt tng i
c .G
: trt tng i
29
t l thun
Vt liu
Thp
Gang
ng
Nhm
G
4 Tnh ton v ct
4.1 Kim tra cng
P
Fc
: ng sut tip cho php
Fc
P Fc .
II Dp
1 nh ngha
Dp l hin tng nn cc b xy ra trn mt din tch truyn lc tng i nh ca hai vt
th p vo nhau .
Trn mt b dp s pht sinh nhng ng sut php goi l ng sut dp .
30
VD
Thn inh tn chu dp do thnh l p vo n
2 ng sut
Trn mt vt th b dp pht sinh nhng ng sut php goi l ng sut dp
P
d
Fd
Fd : Din tch mt b dp
P : l lc sinh ra dp
3 Tnh ton v dp
a) Kim tra cng
P
d
Fd
Fd
P
d
P Fd . d
4 ng dng tnh ton v ct v dp
4.1 Tnh ton cc mi ghp bng bulong, inh tn
a) Mi ghp khng c tm m , tnh bn theo ct,
P
c
n.F
P
c
2
.d
n.
4
n- S inh tn trn mt tm c bn
d- ng knh inh tn
b ) Mi ghp c hai tm m , tnh bn theo ct
P
i.n.F
P
c
2
d
i.n.
4
P
2
d
2.n.
4
i: s tm m
c) Tnh bn theo dp
32
P
d
d
n.t .d
n
P
t.d . d
100MN / m 2 , d 280MN / m 2
Vt liu tm thp c
k 160MN / m 2
33
t1 t2
b=180
Gi
i
d = 20 mm = 2 cm
100MN / m 2
100.1000
10 KN/ cm 2
10000
1 inh tn
iu kin bn ct
P
2
d
2.n.
4
d2
P 2.n.
.
4
3,14.22
2.4.
.10 251, 2 KN
4
34
P 251, 2 KN (1)
iu khin bn dp
P
d
n.t .d
d 280MN / m2
P n.t1 .d . d
28kN / cm 2
P
t1.b t1.2d
k 160MN / m
p (t1.b t1.2d .)
16kN / cm
p 224 KN
Bi 2
Ghp 2 tm tn dy 1 cm bng inh tn c ng knh d= 2cm , bit lc ko tm tn l
100MN / m2
P= 720 KN ;
d 240MN / m2
Hy tm s inh tn
Bi gii
m bo an ton cho mi ni ta phi tnh c hai iu kin ct v dp
35
+ Tnh theo ct
n
4P
.d 2 .i c
4.720.103
22,9
3,14.(2.102 ) 2 .1.100
n = 23 ci
Tnh theo dp
n
P
t.d d
720.103
2
15
10 .2.102.240
ci
m bo an ton ly n = 23 ci
III Bi tp
Bi 2
Ngi ta ni hai tm tn bng inh tn . Tm th nht dy 10 mm , tm th hai dy 8mm ,
ng knh ca inh tn l 20 mm Lc ko tm tn P = 102 kN . Hy xc nh s inh tn
cn thit ni hai tm tn y . Cho bit inh tn c
140MN / m2 ; d 320MN / m2
36
P
8
10
P
p s
N= 4 ci
Bi 3
Hai tm c bn ni vi nhau bng inh tn . Kim tra bn cho inh v cc tm thp . bit
d = 20 mm ;
t1= 12mm; t2= 8mm; b= 150 mm; P= 200kN; inh tn c
100MN / m2 ; d 280MN / m2 ;
vt liu tm c
k 160MN / m2
37
t2
b=150
t1
P
P
p s
c 5,3KN / c m 2 ; d 13,9kN / c m 2 ; k 15,15kN / c m 2
Bi
XON THUN TY THANH THNG MT CT TRN
1 NH NGHA
Mt thanh chu xon thun ty khi trn mt ct ngang ca thanh ch c mt thnh phn ni
lc l mn men xon Mz .
Mz
z
X
Y
+Ngoi lc lm thanh chu xon l cc ngu lc tp trung hoc ngu lc phn b tc dng
trong nhng mt phng vung gc vi trc thanh
38
ca M
2 Quy c du Mz
Nu nhn t ngoi vo mt ct thy m men xon ngoi lc quay cng chiu kim ng h
th m men xon ni lc mang du dng
(+).
Ngc li , momen xon ni lc s mang du m ( - )
Nu Mz > 0 biu c v pha trn ng chun
Nu Mz < 0 biu c v pha di ng chun
3 Biu m men xon
Biu m men xon th hin s thay i ca m men xon ni lc trn cc mt ct khc
nhau doc theo trc thanh
39
V biu Mz
V t tri sang phi
ng biu din xut pht t trc honh v cui cng tr v trc honh
Bi ton p dng
Bi 1
C trc AB t vo hai trc , trn trc c t 3 bnh xe .C,D,E mi bnh chu mt m men
xon
mC = 3 KNm; mD = 2KNm; mE =1kNm;
mD
mC
mE
Bi gii
1
1
mC
2
2
+
mD
3 mE
4 B
+
Bi gii
mD =3
mC =5
mE =1
B
Bi gii
41
1
1
mD =3
2
mC =5
3
mE =1
4 B
2KNm
+
4
1KNm
+
3KNm
N
N
9,55
N
( Nm)
n
M 7162
N
( Nm)
n
3.2 Vn tc gc
.n
rad / s
30
n : Vng / pht
III ng sut tip trn mt ct ngang ca thanh trn chu xon thun ty
1 Quan st mu th nghim xon
Z
dz
mz
dz
mz
Xt thanh mt ct trn ta k nhng ng sinh tng trng cho nhng th doc. K nhng
ng chu vi tng trng cho nhng mt ct
Sau khi thanh chu xon quan st ta thy
Cc ng sinh lch i mt gc cc hnh ch nht tr thnh hnh bnh hnh
Cc mt ct xoay i mt gc no nhng hnh dng v bn knh khng thay i
Khong cch gia cc mt ct bng hng s
2 Biu thc lin h gia ng sut tip vi thnh phn m men xon ni lc
Mz
.
jx
max
Mz
Wx
Trong
43
max
Mz
+ Mt ct trn ng knh d :
d3
Wx
0, 2d 3
16
d4
Jx
0,1d 4
32
44
d
D
D3
.(1 4 ) 0, 2 D 3 .(1 4 );
16
D4
Jx
.(1 4 ) 0,1D 4 .(1 4 )
32
d
Wx
i 1
M zi .li
( 10-9 )
Gi .J xi
Mz
max
max
Wx
( 10-10)
Wx
max
max
G
.
J
x max
max
Mz
180 M z
.
( / chiu di)
G. j0
6 Bi ton c bn
TT
1
Loi ton
Kim tra
iu kin bn
M z
Wx max
max
iu kin cng
180 M z
.
( / m )
G. jx
Mz
( rad/ chiu
l G. jx
di)
2
Mz
0, 2
M z Wx .
180.M z
0,1. .G . 0
Mz
0,1.G .
M z G. .J x
7 Bi ton ng dng
46
Bi 1
Cho mt trc mt ct trn ng knh thay i bit d1 =5 cm; d2 = 4 cm;
Trc chu tc dng ca cc momen m1= 2000Nm ; m2= 3280Nm ; m3= 1280Nm;
2
Hy kim tra bn trc bit 100MN / m
m1
m3
m2
Bi gii
m1 1
Mz
m2 2 m3
2000 Nm
+
-
1280 Nm
Mz
Wx
M zAB
WxAB
maxAB
2000.106 M zAB
80 MN / m 2
0, 2(5.102 )3
maxBC
1280.106
100 MN / m 2
2 3
0, 2(4.10 )
Trc bn
Bi 2
Mt trc chu m men xon nh hnh, mt ct ca trc rng c D= 10 cm ; d = 5 cm
mc = 1KNm; md = 3 KNm; mE = 3 KNm; mF = 1 KNm;
2
0
0
1 Kim tra bn v cng ca trc . Bit 80MN / m ; 0, 2 / m
mD
C
2m
mE
D
2,5m
mF
F
3m
Bi gii
48
mC
mD
mE
2m
mF
2,5m 3m
2KNm
+
1KNm
1KNm
Mz
Wx
i
2KNm = 2.10-3MNm
2KNm =2.103Nm
5cm = 0,05 m
10cm= 0,1 m
W0 = 0,2 D3 (1-4)
d
0, 05
= D 0,1 0,5
W0 = 0,2 .0,13 (1-0,54) = 0,2.0,001.0,94=188.10-6 m3
max
max
Mz
W0
2.103
10, 6 MN / m 2 80 MN / m 2
6
188.10
180 M z
.
( / m)
G. j0
49
180 M z
180.2.103
0,1530 / m 0, 20 / m
10
8
G. j0 3,14.8.10 .937,5.10
Vy trc m bo an ton
+ Tnh gc xon tuyt i ton thanh
CD DE EF
CD
180 M CD .l
180.1.103.2
0,15
10
8
G. J 0
3,14.8.10 .937,5.10
DE
180 M DE .l
180.2.103.2,5
0,38
10
8
G.J 0 3,14.8.10 .937,5.10
EF
180 M EF .l
180.1.103.3
0, 23
10
8
G. J x
3,14.8.10 .937,5.10
CD DE EF 0,15 0,38 0, 23 0
Bi 3
Mt trc my truyn cng sut N= 300 kW quay vi tc n = 200 V/pht ; trc bng thp
2
c 40MN / m ; 0,3 0 m ; G 8.1010 N / m 2 . Tnh ng knh trc?
Bi gii
M men xon ni lc trn moi mt ct ngang ca trc bng nhau
M z m 9736
N
300
9736
14604 Nm
n
200
M z 14604
365,1.106 m3
6
40.10
Mt ct trn
Wx 0, 2 D3
50
0, 2 D 3 365,1.10 m3
D
365,1.106
12, 2.102 m
0, 2
180.M z
.G.
180.14604
3488, 22.108 m 4
10
3,14.0,3.8.10
Mt ct trn
J x 0,1D 4
0,1D 4 3488, 22.108 m 4
D
3488, 22.108
13, 7.102 m
0,1
D 13, 7cm
Bi 4
Trc tuyn c s chu lc nh hnh . vt liu trc c G = 8.104 MN/m2
mc= 1kNm; mD= 3kNm; mE= 1kNm; mF= 1kNm;
1 Tnh ng knh trc theo iu kin bn , tm gc xon gia hai u trc ?
2 Tnh ng knh trc theo iu kin bn u, tm gc xon gia hai u trc ?
mC
mD
C
2m
mF
mE
D
3m
F
3,5m
51
Bi gii
mC
mD
2m
mF
mE
3m
2kNm
+
F
3,5m
1KNm
+
1KNm
1 Theo iu kin bn
Mz
max
max
Wx
Mz
max
max
3
0, 2.D
Mz
max
0, 2.
2000
3,3.102 m
6
0, 2.30.10
M zi .li
G. jx
1
.(1000.2 2000.3 1000.3,5) 1, 25.10 2 rad
8.10 .0,1.(9, 4.102 ) 4
10
2 Theo iu kin bn
iu kin bn ca on thanh CD
Mz
0, 2.D3
CD
Mz
0, 2.
M CD
0, 2.DCD 3
DCD
M CD
1000
3
1, 6.102 m
6
0, 2.
0, 2.30.10
52
iu kin bn ca on thanh DE
Mz
0, 2.D3
DE
Mz
0, 2.
M DE
0, 2.DDE 3
DDE
M DE
2000
3
3,3.102 m
6
0, 2.
0, 2.30.10
iu kin bn ca on thanh EF
Mz
0, 2.D3
EF
Mz
0, 2.
M EF
0, 2.DEF 3
DEF
M EF
1000
3
1, 6.102 m
6
0, 2.
0, 2.30.10
G. j0 G
j0CD
j0 DE
j0 EF
1000.2
1
2000.3
1000.3,5
11,12 rad
10
2 4
2 4
8.10 .0,1 (1, 6.10 ) (3,3.10 ) (1, 6.102 ) 4
W0
F3
D
5cm
B
10cm
20cm
E
10cm
p s
1
2
Bi 2
2
10
2
Trc truyn c ng knh D=10 cm ; 40MN / m ;G 8.10 N / m ; 0,3 0 m
m 4187 N / m
Bi 3
54
Z1 =20
D2
I
II
X
X
Z2 =40
D1
p s
d1 =32,3mm; d2 = 47mm
Bi 4
Mt trc c ng knh khng i, chu cc m men xon ngoi lc cho D = 8cm;
G 8.1010 N / m 2
m1 =2387Nm
m2 =1432 Nm
A
1m
m3 =7161Nm
m4 =3342Nm
C
1m
D
1m
55
p s
max 37, 29 MN / m 2 ; 1 7,3.103 rad ; 2 11, 65.10 3 rad ;
3 10.103 rad
Bi 5
Cho thanh chu xon nh hnh m1 =1,5kNm; m2 = 3kNm; m3 = 12kNm;d2 =80mm; d1 =40
mm;
1 V biu m men xon noi lc v biu ng sut tip
2 Kim tra bn v cng cho thanh
d2=80
m2
A
m1
m3
0,5m
d1=40
C
D
B
0,5m
0,5m
p s
max 10, 25kN / cm 2 ; 0, 03rad/ m
Bi 6
Thanh chu xon theo s m1 = 5kNm; m2 = 7 kNm; G 8.103 kN / m 2
1 Xc nh gc xon ti u t do ca thanh
2 Nu ng knh ca thanh khng thay i v bng 80 mm th gc xon ti u t do ca
thanh l bao nhiu ?
56
d2=80
d1=40
m3
B
1m
1m
p s
0, 238rad ;
0, 009 rad
Bi 7
Xc nh kch thc mt ct ngang ca trc rng chu xon vi
0, 007rad / m ;
G 8.107 kN / m 2 ; d / D 0, 6; M 10kNm
p s
D 12cm; d 7, 2cm
Bi 8
Xc nh cng xut truyn cho php ca trc theo iu kin bn v iu kin cng nu trc
2
3
2
c ng knh d= 70 mm , n= 720v/pht 3,5kN / cm ;G 7,8.10 kN / c m ; 0, 08 rad/ m
p s
Theo iu kin bn
N 177,56kw
Theo iu kin cng
N 1108kw
57
Bi
UN PHNG NHNG THANH THNG
I nh nghia
Khi c lc tc dng nu trc ca thanh cong i ngi ta ni thanh chu un
Thanh chu un ngi ta cn goi l dm chu un
Nu trc ca thanh b cong i nhng vn nm mt mt phng ta goi l un ngang phng .
Ngoi lc tc dng gy un ngang phng c th l lc tp trung , lc phn b hoc ngu lc
Ngoi lc ny c phng vung gc vi trc ca thanh v nm trong mt phng i xng
cha trc ca thanh .
1
1
Qy
Mx
Y
m
q
P
X
Z
Ma
t pha
ng ta
i trong
2 Ni lc
Ni lc ca dm un phng khi trn mt ct ngang c hai thnh phn ni lc l lc ct Q v
m men un Mu
Mt phng ti trong l mt phng thng ng th lc ct l Qy v m men un Mx
58
Qy >0
P
P
Qy >0
Hnh Q < 0
Qy <0
Qy <0
59
Y
m
q
P
X
Ma
t pha
ng ta
i trong
Nh hnh v trn Q c du ( + ) ; Mx c du (- )
Mx >0
Mx <0
m
3 Biu ni lc
3.1+ Mc ch
thy r s bin thin ca ni lc Q v M
Trn c s xc nh mt ct nguy him
3.2 Cc bc v
+ Bc 1
Xc nh phn lc
+ Bc 2
Chia dm ra lm nhiu on ( mi on ni lc khng thay i t ngt ) . Sau xc nh tr
s lc ct v m men
+ Bc 3
V biu
+ Bc 4
Nhn xt
3.3 Qui c v du
Trc honh c phng song song vi trc ca dm ; Trc tung biu th tr s Q v M theo
mt t l chon
60
Khi
+ Q > 0 : V ln pha trn trc honh
+ Q < 0 : V pha di trc honh
+ M > 0 : V pha di trc honh
+ M < 0 : V ln pha trn trc honh
4 Bi tp ng dng
Bi 1
V biu lc ct v m men un ca dm da trn hai gi bn l A v B chu lc tp trung
P = 10 KN
a=2m
b=3m
Gii
1 Xc nh phn lc
YA
Z1
Z2
C
b=3m
a=2m
YA
YB
M1
Q1
+
Q1=6K N
Q
Q
Q2 =4KN
+
12K Nm
( F ) P.a YB .5 0
YB
P.a 10.2
4 KN
5
5
61
( F ) P.b YA .5 0
YA
P.b 10.3
6 KN
5
5
P.b 10.3
6 KN du ( + )
5
5
P.a
10.2
4 KN
5
5
M2 =YB .Z2
M2 : l hm bc nht i vi Z2 l ng thng xin
Z2 = 0 MB = 0
Z2 = 3
McPhi = YB .b= 4.3 =12 KNm
3 V biu
4 Nhn xt
Qmax = Q1 YA
P.b 10.3
6 KN
5
5
62
P=2N
m=10Nm
q=2N/m
C
Z1
z3
z2
1m
3m
1m
Gii
YA
P=2N
m=10Nm
YB
q=2N/m
C
Z1
1m
XA
z3
z2
3m
1m
63
YA
P=2N
m=10Nm
YB
q=2N/m
C
Z1
XA
z2
1m
Qy 2
Mx
z3
3m
1m
2
4
4
4
6
Nm
YB
4N
4
4
YA
4N
4
4
Z1
2.Z1 2.Z21
2
64
Mt ct C ( Z1 = 0 ) ; Mx = 0
Mt ct A ( Z1 = 1m ) ; Mx = 0
1
Mx P.1 q.1 2.1 2.0,5 3Nm
2
Mt ct A (z2 = 1m )
Mx Z22 4.Z2 6 12 4.1 6 3Nm
Mt ct D (z2 = 4m )
Mx Z22 4.Z2 6 42 4.4 6 6Nm
Ti mt ct c
Qy 4 2z2 0 z2 2m
MxCD(Z2 2m) Z22 4.Z2 6
22 4.2 6 2Nm
Qy YB 4N
Mx YB .Z3 4Z3
Mt ct B ( Z3 = 0): Mx =0
Mt ct D ( Z3 = 1m): Mx YB .Z3 4Z3 4.1 4Nm
Ta v c biu lc ct Qy,v m men un Mx
2 Dm chu un thun ty phng
3.1 nh ngha
Mt dm chu un thun ty phng khi trn mt ct ngang ch c ch c mt thnh phn ni
lc l m men un nm trong mt phng qun tnh chnh trung tm Mx, My
2.2
Quan st mu th nghim
Dm chu un thun ty phng c mt ct ngang hnh ch nht . trc khi dm chu
Un , ta vch ln mt bn nhng ng thng song song vi trc tng trng cho cc th
doc v nhng ng thng vung gc vi trc biu th cc mt ct ngang
Saau khi dm chu un ta nhn thy
Trc ca dm b cong
Cc vach song song vi trc b cong nhng vn song song vi trc
Cc vch vung gc vi trc vn thng v vung gc vi trc dm b un cong
Cc gc vung ti giao im cc vch doc v ngang vn c duy tr l vung
3.3Cc gi thuyt
Gi thuyt mt ct ngang phng v gi thuyt v cc th doc
Cc th doc khng tch ra cng khng p nhau
Xt mt phn t hnh vung sau bin dng cc gc vn gi vung
Vy phn t khng bin dng trt m ch c
Bin dng doc , nghia l trn mt ct ngang ch c pht sinh ng sut php
4Cng thc tnhng sut php trn mt ct ngang
z
Mx
.y
Jx
( 11-1)
Wkx
Mx k
M
.y max kx (11 2)
Jx
Wx
Jx
ykmax
b
bh
. 2
6
h.b2
Wy
6
Wx
h.b3
jy
12
.D4
0,05.D4
64
67
Wx Wy
D3
0,1D3
32
ng knh ngoi D
ng knh trong d
T s
d
D
D3
(1 4 ) 0,1D3(1 4 )
32
Wx Wy 0,1D3(1 4 )
Wx Wy
JX
.D4
(1 4 ) 0,05.D4(1 4 )
64
ng sut nn ln nht
zmin
Mx n
M
.y max nx
Jx
Wx
68
Wnx
x
n
max
5iu kin bn
Trng thi ng sut ti im nguy him l trng thi ng sut n
Vt liu do
Mx
Wx
z max
( 11-4 )
Vt liu dn
zmax
zmin
Mx
Wk x
Mx
Wnx
( 11-5 )
( 11-6 )
Dm l vt liu do
xng
Dm l vt liu dn
nn Y kmax Y nmax
mt ct ngang l mt khng i xng qua trc trung ha v phi b tr sao cho tha mn
iu kin trn
6 Bi ton c bn
6.1 Kim tra bn
z max
zmax
zmin
Mx
Wx
Mx
Wk x
Mx
Wnx
69
Wx
Mx
VD
Trn mt caat81 ngang ca dm ch T chu m men un Mx =7200Nm vt liu ca dm c
20MN / m2 ,
30MN / m2
75
125
50
Mx
C
150
Y
Bi gii
Chng ta c
ykmax 75mm 7,5.102 m
ynmax 125mm 12,5.102 m
Wx
k
Jx
ykmax
5312,5.108
708,3.106 m3
2
7,5.10
70
Wnx
Jx
ynmax
5312,5.108
425.106 m3
2
12,5.10
7200
10,17.106 N / m2 10,17MN / m2
6
708,3.10
7200
16,95.106 N / m2 16,95MN / m2
6
425.10
Do
zmax
zmin
Mx
k
Mx
n
20MN / m2
30MN / m2
Vy dm tha bn
7 Dm chu un ngang phng
7.1 nh ngha
Dm chu un ngang phng khi trn mt ct ngang ca n c hai thnh phn ni lc l lc
ct Q v m men un M . Cc thnh phn ni lc ny u nm trong mt phng i xng
ca mt ct ngang
7.2 ng sut php trn mt ct ngang
z
Mx
.y
Jx
Qy.Scx
J x .bc
Qy : Lc ct ti mt ct ang xt
Sx : M men tinh i vi trc x ca phn ddin tch mt ct ngang b ct bi mt phng song
song vi trc x , vung gc vi Qy v i qua im A cn tnh ng sut
Jx : M men qun tnh chnh trung tm i vi trc x
bC : b rng mt ct ngang b ct
71
Hnh v trn l biu phn b ng sut tip trn mt ct ngang hnh ch nht v hnh trn .
ng sut ca cc im trn ng knh vung gc vi trc trung ha bin thin theo ng
para pon bc hai , im nm trn trc tung ha ( tung y=0) c ng sut tip ln nht
max
max
3.Qy
( 11-9 )
2.F
4.Qy
( 11-10)
3.F
8 iu kin bn
Do mt ct ngang ca dm chu un ngang phng c c ng sut php v tip ,
nn khi
nn trn mt phn t ch c ng sut tip. trng thi ng sut nh vy goi l trng thi trt
thun ty .
iu kin bn
max
chng
( 11-12)
( 11-13)
td
k
n
1
1
. z
. 2z 4 2
2
2
( 11-15)
Qy
J x.d
(Sx
d 2
y)
2
max
Qy
J x .d
.Sx
( 11-16 )
Mx h
.( t)
Jx 2
Q
d h
1 y . Sx t
J x.d
2 2
( 11-17)
VD
Xc nh ti trong cho php P ca dm chu lc theo s trong hai trng hp
1 Dm lm thp ch I s 10 t ng
2 Dm lm thp trn c ng knh D=10 cm. Vt liu ca dm c
16KN / cm2
8KN / cm2
74
75
Chng 3
C cu truyn chuyn ng quay
A C cu truyn ng n khp
I C cu bnh rng
1 Khi nim
C cu bnh rng dng truyn chuyn ng quay gia cc trc theo mt t s truyn nht
nh nh s n khp ca hai khu c rng , Khu c rng goi l bnh rng
2 Phn loi
76
-Bnh rng tr dng truyn chuyn ng quay gia cc trc song song
-Bnh rng cn dng truyn chyn ng quay gia cc trc ct nhau
Bnh rng tr
Bnh rng cn
2 T s truyn ng
2.1 T s truyn ca mt cp bnh rng
T s tc gc gia trc dn v trc b dn ca mt cp bnh rng c goi l t s truyn
W
1
1
2
i12 = W n Z
2
2
1
( 3-1 )
II
III
IV
n
2
3
4
I14 = I12 . I23 . I34 (1) Z .Z ' .Z ' .
1
2
3
( 3-3 )
Bi tp ng dng
Cho hp gim tc 3 cp Hy tnh t s truyn ca hp , s vng quay trong mt pht ca trc
b dn ? Bit n1= 1450 vng / pht
Z1 =18 ;
Z2= 45;
Z2 = 25;
Z3 = 50 ;
Z3=22;
Z4=66
Bi gii
p dng cn thc
Ta c
Z 2 .Z 3 .Z 4
2 Phn loi
-Xch trc lm vic vi vn tc thp, , ti trong ln , dng trong cc ti pa lng
-Xch ko vn chuyn cc vt nng trong cc my trc , bng ti , thang my,
-Xch truyn ng lm vic vi vn tc cao truyn c nng t trc ny sang trc khc ,
xch rng
3 T s truyn ng
I12 = n1 /n2 = Z2 /Z1
( 13-7 )
79
Trong
n1 ,n2 l s vng quay trong 1 pht ca ia dn v ia b dn
Z2 ,Z1 l s rng ca ia dn v ia b dn
4 ng dng
C cu xch c dung trong cc trng hp sau
Yu cu kch thc nh gon v lm vic khng trt . C cu xch c dng trong cc my
vn chuyn , my nng nghip
u im
Khun kh kch thc gon, nh
Khng b trt
Hiu sut cao
Lc tc dng ln trc nh
C th cug2 mt lc truyn ng cho nhiu trc
Khuyt im
Ch to v lp gip chnh xc
Chng mn
C ting n khi lm vic , gi thnh cao
+ trnh h hng
Cn bo qun s dng c cu xch ch yu l bi trn tt , khng ct bi bm , khng
ri vt cng vo ch n khp , phi che chn xch truyn ng c tc ln
III C cu bnh vt trc vt
1 khi nim
Truyn ng trc vt thuc loi truyn ng bnh rng c bit dng chuyn ng quay
gia hai trc cho nhau ( tng cho 90 0 )
2 t s truyn ng
I12 =n1/ n2 = Z2/ Z1
( 3-18 )
Trong
Z1 L s mi ren ca trc vt
Z2 L s rng ca bnh vt
3 ng dng
80
B C cu truyn ng ma st
C cu ai truyn
1 Khi nim
C cu ai truyn dng truyn chuyn ng quay gia hai trc t cch xa nhau
B truyn n gin gm ai mm bt cng m qua hai bnh ai ghp c nh trn hai trc ,
nh ma st gia dy ai v bnh ai nn khi trc dn quay trc b dn quay theo
I12 = n1/ n2 = D (1 )
1
Trong
n1, n2 L s vng quay trong mt pht
D1, D1, l ng knh ca bnh ai
h s trt n hi
Trong php tnh gn ng c th b qua h s trt
D2
I12 = n1/ n2 = D
1
Chng 14
82
C cu bin i chuyn ng
I C cu bnh rng thanh rng
1 Khi nim
C cu bnh rng thanh rng l bin th ca c cu bnh rng , gm bnh rng n khp vi
thanh rng v gi
Thanh rng l mt phn ca bnh rng c ng knh v cng ln . Khi bnh rng quay theo
chiu vn tc gc w quanh tm O ca gi , thanh rng chuyn ng tnh tin trn gi theo
chiu vn tc
2 ng dng
C cu bnh rng thanh rng bin chuyn ng quay ca bnh rng thnh chuyn ng tnh
tin ca thanh rng c dng nhiu trong thit b my mc . Nh my tin
II C cu tay quay con trt
1 Khi nim
C cu tay quay con trt gm c 4 khu , tay quay , thanh truyn , con trt , v gi . Khi
tay quay quay , thanh trun truyn chuyn ng quay t tay quay n con trt lm con trt
chuyn ng tnh tin thng trong rnh trt .
Khi con trt v tr thp nht hoc cao nht th tay quay v thanh truyn nm trn mt
ng thng ti cc v tr con trt chuyn sang hnh trnh ngc li .
2 ng dng
C cu tay quay con trt c kh nng truyn ti ln nn c dng nhiu trong k thut
nh ng c t trong
III C cu vt- ai c
1 Khi nim
C cu vt ai c gm c 3 khu , vt , ai c , v gi vt c cu to nh mt trc , trc
c gia cng ren hnh thang hoc hnh vung trn chiu di truyn ng v c goi l vt
truyn ng
ai c cng c gia cng loi ren tng ng vi ren ca vt , c th l ai c lin hay ai c
ghp 2 na ty theo cng dng ca c cu vt ai c
83
2 ng dng
C cu vt ai c dng thch hp trong cc truyn ng gin on nh vt me my tin ee
thc hin chuyn ng i li ca bn xe dao, vt kch nn h vt .
IV C cu cam cn y
1 khi nim
c cu cam cn y gm c 3 khu , Khu th nht l cam thng c chuyn ng quay
u , trueyn62 ng cho khu b dn , goi l cn y , c chuyn ng tnh tin thng i li
thng qua con ln t trn mt cam , khu cn li l gi . Nu qu o ca cn y i qua tm
quay ca cam , ta c c cu cam cn y trng tm , nu qu o ca cn cch tm quay
ca cam mt khong e th goi l c cu cam cn y lch tm . Khong cch e goi l tm
sai
2 ng dng
C cu cam cn y bin i chuyn ng quay thnh chuyn ng tnh tin. c dng
trong cc my ct kim loi t ng , trong c cu iu tit nhin liu ca ng c t trong ,
trong cc my dt v cc my cng nghip khc
V C cu cu lt
84
1 Khi nim
C cu cu lt gm 4 khu bn l dng bin chuyn ng quay ca khu dn thnh chuyn
ng lc qua li mt gc nht nh ca khu dn
2 ng dng
C cu cu ltc s dng ph bin trong cc ;loi my bo v my bm du ku pt tng
VI C cu cc
1 Khi nim
C cu bnh rng cc gm khu dn l cn lc , lc qua li quanh trc o ( cng trc hnh hoc
vi bnh rng cc ) trn cn lc t mt con cc quay c quanh bn l , khu b dn bnh
rng cc , cc hm , khu cn li l gi
2 ng dng
C cu bnh rng cc bin chuyn ng quay ca khu dn thnh chuyn ng quay gin
on ca khu b dn , thng c dng trong cc my ng hp
VII C cu malte
1 Khi nim
C cu man t l mt c cu c 3 khu , gm khu dn l tay quay trn u c lp cht ,
khu b dn l mt bnh rng c nhiu rnh hng tm , ga l cc trc quay , tay quay u
quanh trc o
2 ng dng
85
86