Seminarski materijal

2008

KONCEPT NA BRUTO PLATA

Bruto platata kako ekonomska kategorija se definira vo Zakonot za pridonesi od

zadol`itelno socijalno osiguruvawe, Zakonot za rabotni odnosi, Zakonot za personalen
danok na dohod i vo zakonite {to gi reguliraat zadol`itelnite socijalni dava~ki (PIO,
zdravstvo i vrabotuvawe). Naj~esto i vo drugite zemji, za socijalnite dava~ki se izgotvuva
integriran zakon za pridonesi od plata, so koj se regulira: koj e obvrznik za pridonesite od
plata, stapkite na pridonesite od plata, osnovicite za pridonesite od plata, osloboduvawata,
na~in na presmetuvawe i upla}awe na pridonesite i sli~no. Kaj nas, Zakonot za pridonesi
od zadol`itelno socijalno osiguruvawe e objaven vo Slu`ben vesnik br. 142/2008.
Vo odredeni zemji Zakonot za rabotni odnosi jasno ka`uva {to podrazbira pod poimot
plata na vraboteniot ili bruto plata. Isto taka toj zakon se koristi za da mo`e direktno ili
indirektno (preku kolektivnite dogovori) da ja poso~i minimalnata plata na vraboteniot,
dodatocite na osnovnata plata (prekuvremena rabota, no}en trud, prazni~na rabota),
nadomestocite na tro{ocite {to mu pripa|aat na vraboteniot (hranarina, prevoz, dnevnici za
slu`beno patuvawe) i drugi prava na nadomestoci kako {to se regres za godi{en odmor,
otpremnini, jubilejni nagradi i sl.
Zakonot za personalen danok na dohod pak se koristi za da mo`e da se definira
dohodot na vraboteniot, bidej}i toj vsu{nost kako kategorija dava prostor kade dr`avata
preku personalniot danok na dohod mo`e da pottiknuva odredeni op{testveno posakuvani
pojavi, kako na primer razni dano~ni olesnuvawa na obvrznicite zaradi zgolemuvawe na
natalitetot, naseluvawe na pasivni podra~ja, obrazovni procesi kaj mladata populacija i sl.
Pokraj ova, Zakonot za personalen danok od dohod gi regulira i gornite grani~ni
iznosi do koi odredeni nadomestoci na vraboteniot se oslobodeni od personalen danok na
dohod, a so samoto neodano~uvawe tie nemaat status na plata.
No isto taka i ovoj zakon se koristi za da se definira {to vsu{nost od nepari~nite
pridobivki {to gi ima vraboteniot od rabotodava~ot, prestavuva del od platata i od dohodot
na vraboteniot. Tuka pred se stanuva zbor za odredeni premii za li~no `ivotno osiguruvawe,
koristewe na stanovi, vozila i sli~ni pogodnosti za privatniot `ivot na vraboteniot, koj
namesto vo pari mu se ispla}aat vo dobra ili uslugi ili drug oblik na li~ni primawa. Toa
vsu{nost zna~i deka sekoj priliv na negovata transakciska smetka ne mora da prestavuva
plata i obratno, ne zna~i deka ako ne{to ne mu e plateno so pari~ni sredstva ne e plata.
So drugi zborovi, nametnatoto pra{awe dali hranarinata i prevozot od i do rabotnoto
mesto }e vlezat vo bruto platata ili ne, dali li~noto osloboduvawe }e bide pogolemo ili
pomalo e samo eden mal del od site drugi dilemi {to }e se pojavat vo naredniot period.

2008

Seminarski materijal

Pridonesite od plata vsu{nost se kategorija koja pokraj platata i danokot, vleguva vo

bruto platata na vraboteniot i tie poedine~no se presmetuvaat za sekoj vraboten i se
upla}aat vo nivno ime, dodeka za razlika od niv pridonesite na plata ne vleguvaat vo bruto
platata i tie samo se upla}aat od strana na rabotodava~ot vrz osnov na presmetanata
bruto plata za tekovniot mesec i voop{to ne se direktno povrzani so vraboteniot kako
edinka. Kaj nas vo momentov dopolnitelniot pridones za zadol`itelno zdravstveno
osiguruvawe ima tretman na pridones na plata, no so noviot Zakon za pridonesi od
zadol`itelno socijalno osiguruvawe i toj stana pridones od plata .
Taka na primer vo Hrvatska, zadol`itelniot pridones za PIO vleguva vo bruto plata na
vraboteniot i prestavuva pridones od plata, a pridonesite za zdravstvo i vrabotuvawe i
pridonesot za dopolnitelno zdravstveno osiguruvawe ne vleguvaat vo bruto platata i tie
prestavuvaat pridonesi na platata.
Za razlika od niv vo Srbija postojat pridonesi za PIO, zdravstvo i vrabotuvawe i od
platata i na platata. Zna~i polovina od iznosot na sekoj pridones vleguva vo bruto platata
na vraboteniot, a polovina od iznosite na pridonesite se upla}aat kako obvrska na samiot
rabotodava~ i ne vleguvaat vo bruto platata na vraboteniot.
Prestaveno preku primer vo na{i uslovi na neto plata 15.808 denari presmetkite na
ovie dva koncepti na bruto plata bi bile:

Primer 1:BRUTO PLATA ZA 2009 PO KONCEPT NA R.HRVATSKA

Pozicija od rekapitularot za plata

% na

2009

pridonesot

1. Bruto plata (PIO+DANOK+NETO PLATA)

2. Pridonesi od plata:
2.1. Pridones za PIO
3. Dohod
4. Li~no osloboduvawe
5. Dano~na osnova za personalen danok na dohod
6. Personalen danok na dohod
7. Neto plata
8. Pridonesi na plata:
8.1. pridones za zadol`itelno zdravstveno osiguruvawe
8.2. pridones za vrabotuvawe
8.3. dopolnitelen pridones za zadol`itelno zdravstvo
9. VKUPNO PRIDONESI, DANOK I NETO PLATA

(2+6+7)
2.1.
1 h 19,0 %
(1-2)
(3-4)
5 h 10%
(1-2-6)
(8.1.+8.2.+8.3)
1 h 7,5 %
1 h 1,4 %
1 h 0,5 %
(1+8)

21.232
4.034
4.034
17.198
3.294
13.904
1.390
15.808
1.995
1.592
297
106
23.227

Primer 2:BRUTO PLATA ZA 2009 PO KONCEPT NA R.SRBIJA

Pozicija od rekapitularot za plata

% na

2009

pridonesot

1. Bruto plata (PRIDONESI / 2+DANOK+NETO

2

(2+6+7)

19.987

Seminarski materijal
2008
PLATA)
2. Pridonesi od plata:

(2.1.+2.2.+2.3.

2.788

2.1. Pridones za PIO

2.2. Pridones za zadol`itelno zdravstveno osiguruvawe
2.3. Pridones za za vrabotuvawe
3. Dohod
4. Li~no osloboduvawe
5. Dano~na osnova za personalen danok na dohod
6. Personalen danok na dohod
7. Neto plata
8. Pridonesi na plata:

)
1 h 9,5 %
1 h 3,75 %
1 h 0,7 %
(1-2)
(3-4)
5 h 10%
(1-2-6)
(8.1.+8.2.+8.3

1.899
749
140
17.199
3.294
13.905
1.391
15.808
2.888

8.1. pridones za PIO

8.2. pridones za zadol`itelno zdravstveno osiguruvawe
8.3. pridones za vrabotuvawe
8.4. dopolnitelen pridones za zadol`itelno zdravstvo
9. VKUPNO PRIDONESI, DANOK I NETO PLATA

+8.4)
1 h 9,5 %
1 h 3,75 %
1 h 0,7 %
1 h 0,5 %
(1+8)

1.899
749
140
100
22.875

Vo prodol`enie }e Vi gi prezentirame i na{iot koncept na bruto plata za 2009 godina.

Primer 3:BRUTO PLATA ZA 2009 PO KONCEPT NA R.MAKEDONIJA
Pozicija od rekapitularot za plata

% na

2009

pridonesot

1. Bruto plata (PRIDONESI+DANOK+NETO PLATA)

2. Pridonesi od plata:

(2+6+7)
(2.1.+2.2.+2.3

24.020
6.821

+2.4)
2.1. Pridones za PIO
2.2. Pridones za zadol`itelno zdravstveno osiguruvawe
2.3. Pridones za za vrabotuvawe
2.4. Dopolnitelen pridones za zadol`itelno zdravstvo
3. Dohod
4. Li~no osloboduvawe
5. Dano~na osnova za personalen danok na dohod
6. Personalen danok na dohod
7. Neto plata
8. VKUPNO PRIDONESI, DANOK I NETO PLATA

1 h 19 %
1 h 7,5 %
1 h 1,4 %
1 h 0,5 %
(1-2)
(3-4)
5 h 10%
(1-2-6)
1

4.564
1.801
336
120
17.199
3.294
13.905
1.391
15.808
24.020

Primer 4: KONCEPTI ZA BRUTO PLATA KOMPARACIJA NA PRIMERITE

Pozicija od rekapitularot za plata

Bruto plata po koncept na dr`avata

Vkupno pridonesi
Personalen danok na dohod
Neto plata
Vkupno izdatoci na rabotodava~ot

Hrvatska

21.232
6.029
1.390
15.808
23.227

Srbija

19.987
5.676
1.391
15.808
22.875

Makedonija 1

24.020
6.821
1.391
15.808
24.020

2008

Seminarski materijal

Od site ovie primeri, mo`eme da zaklu~ime deka na{iot koncept na bruto plata
predizvikuva najgolemi izdatoci za rabotodava~ite, a na{ite vraboteni za ista neto plata bi
imale najvisoka bruto plata spored dogovorite za raboten odnos.
Na krajot bi sakale da rezimirame deka ne e celta preku ovie primeri da gi
sporeduvame dava~kite vo sosednite zemji i kaj nas, tuku da dademe prikaz i po{iroka
slika za razli~nite koncepti na bruto plata, za da se sogledaat site poztivni i negativni strani
vo odnos na konceptot na neto plata.
Vo prodol`enie }e se osvrneme na doneseniot Zakon za pridonesi od zadol`itelno
socijalno osiguruvawe koj e objaven vo Slu`ben vesnik br. 142/2008.
So ovoj zakon se propi{uvaat obvrznicite za pridonesite od plata, stapkite na
pridonesite od plata, osnovicite za pridonesite od plata, osloboduvawata, na~in na
presmetuvawe i upla}awe na pridonesite od plata.

,
.


. ,
,
.
,
.
.
,
,
,

.

,
.
, ,
.
. ()

4

Seminarski materijal
2008

, .

,
, .

.

, ,

.

:
1.
;
2. , ,
, , ,
,
;
3.
;
4. , ( ,
, ,
), ;
5. ( 105 106 ),
;
6.
( 106 , .) ;
7.
( 105 106 );
8.
. 112

( , ),
5

2008

Seminarski materijal

.
, ,
,
113 .
9.
,
;
10.
, ;
11.
koe ;
12.
;
13.
;
14.
;
15.
, ;
16. .
:
(1) ;
(2) ;
(3) ;
(4) ;
(5) .
:
1) , , ,
,
;
2)
, ,
,
,
6

Seminarski materijal
2008

;
3) ,
,
,
;
4)
,
;
5) ;
6) ;
7) ;
8)
, ;
9)
;
10) ,

11) ,
;
12)
,
,
.

.

:
1) ;
2) -
,
;
3)
;
4) , ;
7

2008

Seminarski materijal

5)
,
, , ,
.

:
-

- ,
;

,
;

.
:
-

, , ,
,
;

, ,
,
,
;

Seminarski materijal
2008

,
;
-

,

, ,
-
;

,
,
18
, ,
;

,

;

, (
),
- , ;

,
, ,
,

,
.
9

2008

Seminarski materijal

,

.


, , ,
,
;
, ,
,
,
.

:
1) , ,
,
;
2)
, ,

,
;
3)
,

;
4)
.

.
:
10

Seminarski materijal
2008

1) ;
2)
,
,
,
,
, ,

,
,
,

,
, , ,
,
,
,
,
,
-
,

,
,

,
,

,



,
;
3)
11

2008

Seminarski materijal

,
,
4)
,
, ,
,

,


;
5)


;
6)
-
,
, ( ),
- ,
;
7) ;
8)
,
,
,

, ,
,
18
, ,

,
, ,
,
12

Seminarski materijal
2008

,
,
, ;
9)
;
;
;
- ,
; ,
; ;
10) 9 2 .
:
1) ,
, ,
.
2) , ,

, ,
.
3)
(, , , ,
. ),


10 1 ,


.
4)

(, , , , , ,
, , , ,
) .
13

2008

Seminarski materijal

5) ,
,

,
.
6) ,

,
, .
7) , ,
,
/ .
8)
, ,
;
9) ,
;
10) ,
;
11) ,
;
12) 20%
, .
13)
,
,
,
-
.
14) 50%
:

,
,
18

14

Seminarski materijal
2008

, ,
;

, ,
,
- , ;

,


;

,
, ,
,

,
;

;
-
, ;

;
,
, ,
, ,

;
;
;
- ,
; ,
; ,
.

15

2008

Seminarski materijal

, ,
.
, ,


, .
,
, ,
50%
, .

.

.

.
.
80%
.
,
, , ,
,

2000 3000 .

, ,
, ,
,
, 10- , ,
,
25 2008 , ,
2000 3000 .

16

Seminarski materijal
2008

,
.

,
25 2008 , .
,
.


15
, ,
, 15-
, 2000
3000 .


, 500 1000 .
, , , ,
, .
,
, , ,
2000 3000 . , ,
, .
, , ,
, 15-
.
, 15- .
2009 (
) :
1) 19 % ;
17

2008

2)

Seminarski materijal

4 %
;

3) 7,5 % ;
4) 10 %
14 11 14 14 1, 2, 3, 4 5;
5) 13 % /
;
6) 0,5 %
;
7) 1,4 % .

:

9,50% 12
18 ;

7,92% 12
17 ;

6,33% 12
16 ;

4,75% 12
15 ;

3,17% 12
14 .

( 151 152 ),
, .
(10 2008 )
, 01.01.2009

01.01.2009 ,

01.01.2009, ( .
25/00, 34/00, 96/00, 50/01, 11/02, 31/03, 84/05, 37/06, 18/07, 36/07, 82/08 98/08)
,
18

Seminarski materijal
2008

( . 80/93, 3/94, 14/95, 71/96, 32/97, 24/00, 96/00, 50/01, 85/03, 50/04, 4/05,
101/05, 70/06 153/07),
( .
37/97, 25/00, 101/00, 50/01, 25/03, 37/04, 4/05, 50/06, 29/07 102/08)
,
.

,

( ),
31
2009 , 31 2009
, 75%, 50%
.
174, 175 1,
177 2 3, 180, 180-, 182, 183, 183-, 184, 185, 185-,
185-, 185-, 185-, 185-, 185-, 185-, 185-, 185-
191 2 1, 3, 4, 5 6 ;
38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47 1, 2 3,
48 51 95 2, 96 97 4
.
(1 2009 ) ,
( . 4/01, 50/01
97/08), 1
2009 31 2011 ( .97/08),

1 2009 31.12.2011 (
.97/08),
1 2009 31 2011 (
.97/08) 1 2009
31 2011 ( .97/08).

19