1 EKINOKOKOZA

1.1 Shkaktari dhe prhapja gjeografike

Ekinokokoza shkaktohet nga Echinococcus spp., krimb n forme shiriti, q i takon klass
Cestoda, dhe shkakton njrn prej zoonozave m t rrezikshme parazitare n bot. M i
prhapuri prej tyre n tr botn dhe vendin ton sht E. granulosus. Qent dhe karnivoret tjer
jan prbujts prfundimtar, ndrsa nj numr i madh i kafshve herbivore ose barngrnse jan
prbujts ndrmjets t parazitit. Cistat apo metacestodet e ktij krimbi shkaktojn smundje n
njerz, e njohur si smundja e Ekinokokozs cistike ose Hydatidoza. N Evrop kemi nj rritje t
incidencs vjetore t smundjes, para s gjithash n vendet e Mesdheut. N Kosov incidenca
vjetore e ksaj smundje ishte me 2.7 raste n 100.000 banore. Ekinokokoza cistike ne kafsht
bujqsore paraqitet me humbje ekonomike, pr shkak t konfiskimit t organeve t brendshme.

Nj numr i llojeve t gjinis: Echinococcus spp., familja: Taeniidae, t prhapur n Evrope

sht paraqitur n figurn m posht:

Echinococcus granulosus (BATSCH, 1786) Echinococcus multilocularis (LEUCKART, 1863)

N kontinente tjera jan t prhapur edhe lloje tjera, si Echinococcus oligarthrus (DIESING,
1863), Echinococcus vogeli (RAUSCH dhe BERNSTEIN, 1972) si dhe Echinococcus shiquicus
(XIAO, 2006).

Infestimet me E. granulosus jan t njohura n t gjitha kontinentet dhe n t gjitha regjionet me

kushte t ndryshme klimatike. Origjina gjeografike e ktij paraziti dyshohet t jet nga Evropa.
Prhapja e ktij paraziti sht br n kontinente t tjera nga bartja me an t kafshve shtpiake
dhe emigrantve evropiane. Nj arsye tjetr e pranis s ksaj zoonoze parazitare n mbar botn
sht par edhe n prshtatshmrin e madhe t ktij paraziti n prbujtsit e ndrmjetm. N
bot jan t prhapur 2 biotipe t mdha t E. granulosus: biotipi evropian dhe nordik, me nj
numr t madh t nnllojeve dhe shtameve, t cilt jan t identifikuar me analiza t ADN-s. N
biotipin evropian dominon shtami qen/dele, ndrsa n at nordik dominon shtami ujk/kaproll.
Shtami qen/dele sht shum m i prhapur n bot dhe paraqet nj rendsi t madhe n aspektin
e shndetit publik. Ekinokokoza sht e prhapur n Evrop, para s gjithash n Evropn jugore
dhe juglindore si Spanj, Itali, Greqi, Shqipri, Kosov, vendet tjera t Ballkanit perndimor, si
dhe n Bullgari, Rumani dhe Turqi. Ekinokokoza sht e prhapur edhe n Azi si n Irak, Iran,
Jordani, Siri, Liban, Rusi, si dhe n ish Republikat e BRSS (Uzbekistan, Tagjikistan, Kirgistan
dhe Kazakistan) dhe Kin. Kjo smundje sht e prhapur edhe n Amerikn jugore si Kili,
Argjentin, Peru, Brazil dhe Uruguai. Ekinokokoza sht e pranishme si nj smundje me
prevalenca t larta edhe n Afrike si Marok, Algjeri, Tunizi, Libi, Keni (n provincn Turkana
jan t njohura incidencat m t larta n njerz me 222 raste n 100.000 banor), Etiopi, Tanzani
dhe Ugand.

1.2 Cikli biologjik i Echinococcus granulosus

Echinococcus granulosus zhvillohet me nj cikl t till, n t ciln qent jan si prbujts

prfundimtar, por mund t jen edhe karnivoret tjer si akalli, Ujku, Hiena, rrall Dhelprat dhe
kanidet tjer t egr). Nj numr i madh i kafshve barngrnse dhe gjithqkangrnse mund t
jen si prbujts t ndrmjetm.

1.2.1 Cikli biologjik n prbujts prfundimtar

Infestimi n prbujts prfundimtar realizohet me an t ngrnies s organeve t brendshme t

kafshve pas therjes, t cilt prmbajn ciste ekinokoku ose metacestod (larva) fertile me prani t
protoskolekseve. Protoskolekset q jan edhe paraardhsit e parazitit me 3 segmente, vendosen
n pjesn e prparm te zorrve t holla duke u zhvilluar brenda disa javsh n stade adulte me
madhsi nga 2-11 mm. Periudha prepatente ndryshon varsisht prej shtamit t E. granulosus dhe
moshs s prbujtsit prfundimtar ndrmjet 34 dhe 58 dit. Parazitt e rritur n zorr fillojn t
prodhojn vez brenda proglotideve apo segmentit t fundit t parazitit. Vezt me mbshtjells t
trash (30-40 m) dalin me proglotide n ambientin e jashtm, ose fillimisht jan t lira n zorr,
dhe me an t fekaleve eliminohen n ambientin e jashtm. Vezt e E. granulosus n aspektin
morfologjik nuk mund t dallohen nga vezt e tenieve tjera.

Foto: Cikli biologjik i Echinococcus granulosus

 Tabela: Karakteristikat morfologjike dhe llojet e Ekinokokut me validitet taksonomik

Parametrat E. granulosus E. multilocularis E. oligarthrus E. vogeli

Prhapja Amerikn Amerikn qendrore

Globale Hemisfera veriore qendrore dhe
gjeografike dhe jugore
jugore
Prbujts Qent, kanide Dhelpra, kanide Mace e egr, Qent egr
prfundimtar tjer tjer, mace puma, jaguar
Prbujts Kafsh bujqsore, Agouti, Paka, Agouti, Paka,
Brejts, njerz
ndrmjets njerz brejts, njerz brejts, njerz

Tipi i
Unilokular Multivesikular Policistik Policistik
metacestodeve

Vendosja e Visceral: mli,

metacestodeve ne mushkri, organe Alveolar: mli Muskulatur Visceral: mli
organe tjera

25-35 (19-44) 26-28 (25-29) 30-33 (29-37)

(mdha) 39-41 (38-45) (m)
Grepat e (m) (m) (m)
Protoskol. 22-27 (17-31) 23-25 (21-27) 25-27 (22-29)
(vogla)
(m) (m) (m)

32-42 (25-49)
Grepat e (mdha) 31 (24-34) (m) 52 (43-60) (m) 53 (49-57) (m)
(m)
Adulteve
22-27 (17-31)
(vogla) 27 (20-31) (m) 39 (28-45) (m) 42 ( 30-47) (m)
(m)

Numri i 3 (2-7) 5 (2-6) 3 3

proglotideve

Gjatsia (mm) 2 -11 1.2-4.5 2.2-2.9 3.9-5.5

Numri i Testikujve 32- 68 (25-80) 18-26 (16-35) 29 (15-46) 56 (50-67)

N regjionet endemike me Ekinokokoz, qent jan t infestuar me E. granulosus me nj numr

t vogl deri n t mesm, dhe vetm nj numr i vogl i qenve ka nj intensitet t lart t
infestimit. N qen jeton E. granulosus nga 6 deri n 22 muaj.
1.2.2 Cikli biologjik n prbujts ndrmjets

N aspektin epidemiologjik prbujtsit ndrmjets m t rndsishm jan kafsht herbivore dhe

omnivore, para s gjithash delet, dhit, gjedhi, buallica, derrat, kuajt, gomaret dhe devet. N
disa regjione jan t prfshir edhe kafsht e egra si antilopet, kaprojt dhe kangurt. Infestimi n
prbujts ndrmjets realizohet nga marrja orale e vezve te E. granulosus. N zorr nga vezt
dalin t lira onkosferat, q kalojn mukozn e zorrve dhe prmes qarkullimit portal t gjakut
kalojn n mli, pjesrisht dhe mushkri dhe organe tjera. Nga onkosferat ose larvat e para
zhvillohen cistet e vogla mikroskopike q gradualisht rriten deri n ciste m t mdha ose
metacestode. Cistet e E. granulosus ndryshe quhen edhe Hydatide, zakonisht sht nj cist e
mbushur me lng, prbehet nga shtresa e holl, e brendshme dhe celulare ose germinative dhe
nga nj shtres e trash, e jashtme dhe joqelizore, e cila rrethohet nga nj shtres prej indit lidhs
t organizmit ku paraziton (pericist). M s hershmi 5-6 muaj pas infeksionit zhvillohen n
brendsi t cists nga shtresa gjerminative, cista bija me madhsi 250-1500 m, n t ciln
zhvillohen 10-30 protoskolekse q prmbajn 4 venduza dhe dy radh t grepave. Pas plcitjes se
cistave bija mund t gjenden protoskolekset t lir n lngun hydatidoz. N fund cistat bija s
bashku me mbeturina tjera formojn t ashtuquajturin zallin hydatidoz. Rritja e cisteve
zhvillohet ngadal. Madhsia e tyre sht e ndryshme, dhe varet nga faktor t ndryshm si mosha
dhe specifiteti i bujtsit dhe varion nga disa milimetra deri n disa centimetra. Lokalizimi i
cisteve t E. granulosus jan mlia dhe mushkrit, m rrall edhe organe tjera si veshkt dhe
zemra. Shum rrall gjenden hydatide edhe n muskulaturn e skeletit dhe kocka.
 Foto: Ciste t Ekinokokut t gjetura n lop n thertore t Prizrenit

1.2.3 Zhvillimi i Ekinokokut n prbujts aksidental

Nga prbujtsit ndrmjets, q mund t ken nj rol esencial n zhvillimin dhe ruajtjen e ciklit,
ka edhe t atill q nuk kane ndonj rol t veant dhe paraqesin nj prfundim qorr t ciklit t
parazitit. Prbujts aksidental mund t jen edhe njerzit, majmunt dhe karnivort tjer. Nj
prjashtim t ktij fenomeni mund t jet nj popullat e banuar n jugperndim t Keni-s,
Afrik (provinca Turkana), ku shpeshher njerzit pas vdekjes nuk varrosen, dhe mund t
zhvillohet nj cikl biologjik ndrmjet hienave dhe njerzve. Format larvore t ekinokokut ose
metacestodet n njerz parazitojn posarisht n organet si mli dhe mushkri dhe me rrall n
organet tjera si shpretk, veshka, tru, sy etj. Nj prekje e till me kto ciste t parazitit n kto
organe mund t ket pasoja t rnda deri ne vdekje t pacientit.

1.3 Shtamet e Echinococcus granulosus

N vitet e 70-ta shkenctaret britanik evidentuan dallime t theksuara t cisteve t Ekinokokut n

kuaj dhe dele. M von u zbuluan disa shtame t E. granulosus q kishin aftsi t adaptohen n
prbujts te ndryshm. Morfologjia e parazitit sht nj kriter i rndsishm i diferencimit t
shtameve, por jo gjithmon i mjaftueshm. Kshtu q parametrat morfologjik duhet t plotsohen
me hulumtime epidemiologjike, specifitet t prbujtsit, analiza biokimike t parazitit pr t
identifikuar shtamin e ekinokokut. Shtamet e E. granulosus prcaktojn zhvillimin e ciklit
biologjik, specifitetin e prbujtsit, shkallen e shumzimit, aspektin antigjenik, transmetimin
dinamik, sensivitetin kemoterapeutik dhe patologjin e shkaktuar nga paraziti. N vitet e fundit
jan aplikuar metoda moderne t diferencimit t shtameve te E. granulosus me an t ADN-s
ose molekular-biologjike. Pr shkak t prhapjes s ndryshme dhe patogjenitetit n njerz dhe
kafsh jan t rndsishme hulumtimet epidemiologjike dhe identifikimi i shtameve pr luftimin
e ekinokokozes cistike. Deri tani jan t njohura 10 shtame t E. granulosus dhe t identifikuara
me analiza molekular-biologjike . N Evrope jan t njohura kto shtame: qen-dele, qen-gjedhe,
qen-kuaj, qen-derra dhe qen-kaproj, shtami i fundit i takon forms nordike t E. granulosus.
sht e mundur q prbujtsit e njjt t preken me disa shtameve t E. granulosus, por edhe nj
shtam t prek disa lloje t kafshve, psh. dhit n Keni t Afriks mund t preken si me shtamin
e deles, po ashtu edhe me shtamin e deves.

Tabela: Prhapja e shtameve t ndryshme t E. granulosus n Evrop

Prbujts Prbujts Infeksioni n Prhapja
Shtami
prfundimtar ndrmjets njerz gjeografike
dele, gjedh, dhi,
Dele (G1) qen, (dhelpra, ujq) + Evrop
derra

B, D, L, Nl, vendet
Gjedh (G5) qen gjedh +
skandinave, CH
A, D, CZ, H, PL,
Derra (G7) qen (dhelpra?) derra +? SK, vendet e
ballkanit
Kuaj (G4) qen kuaj - B, IRL, GB, I, CH

Cervid (G8) ujq, qen kaproj + N, S, FIN

Sipas mendimit t disa autoreve disa shtame t E. granulosus jan me patogjene n njerz se
disa tjera, si psh. Shtami i deles dhe shtami i gjedhit, ndrsa shtamet e kuajve dhe deves jan me
pak patogjen n njerz ose aspak. N Evropn qndrore dominon shtami i gjedhit, ku shkalla e
prhapjes n kafsh sht e ult, ndrsa e rndsishme pr tu prmendur sht fakti q cistet e
Ekinokokut jan shum fertile 75% deri 95%, dhe me nj periudh prepatente m t shkurtr n
qen deri n 35 dit. Ky shtam sht mjaft i prhapur Evropn qndrore, Afrik Jugore, Azi dhe
Amerik Jugore. Shtami i deles ka nj periudh prepatente deri n 40 dit, dhe zhvillimi i cisteve
n prbujts ndrmjets sht kryesisht n mli dhe mushkri. sht vrtetuar se shtami i deles
ka qen identik n shum vende t Evrops dhe Bots. Shtami i deles, nuk sht patogjen vetm
pr dele dhe gjedh, por edhe pr njerzit. Analizat gjenetike t ktij shtami treguan
karakteristika identike n cistet e formuara n dele, gjedhe dhe njerz. Analizat biokimike t
cisteve n pacientet e prekur n Keni treguan se ky shtam n njerz ishte edhe m i rrezikshm s
n kafsh. sht vrtetuar s n Iran jan prekur 3 njerz me shtamin e deves (G6). N Evropn
lindore sht i pranishm shtami i derrave, por pr patogjenitetin e saj n njerz ka me pak
informacione. N Finland dhe shtetet skandinave ekziston nj shtam cervid (kaproj).

1.4 Epidemiologjia e Ekinokokozs

Epidemiologjia e ekinokokozs cistike n njerz sht n nj lidhshmri t ngusht me

prevalencat e E. granulosus n qen, dhe kontaktin ndrmjet njerzve dhe qenve dhe prhapjes se
ekinokokozs cistike n kafsht barngrnse. Shum faktor ndikojn n prhapjen e hydatidozes
n njerz, psh. Prania e prbujtsve prfundimtar si qent dhe kanidet e egr, potenciali biotik i
parazitit, prania e kafshve barngrnse si prbujts ndrmjets, shkalla e imunitetit n prbujts
prfundimtar dhe prbujts ndrmjets, kushtet meteorologjike si temperatura dhe lagshtia, si
dhe faktort socialo-kulturor t popullatave t ndryshme. E. granulosus ka nj potencial biotik jo
shum t fuqishm sikur llojet e tjera t Tenieve. Nj parazit i rritur eliminon 42 vez n dit n
krahasim me Taenia hydatigena q eliminon 38.000 vez, kshtu q nj qen i till mund t
infestoj deri n 2700 dele n dit, por vetm 28 dele n rastin e E. granulosus. Por numri i E.
granulosus n qen sht m i lart me 200-400 ekzemplar se ai i T. hydatigena. N nj hulumtim
n Tunizi ishin qent e infektuar me mesatarisht 2.543 ekzemplar t E. granulosus/qen, por
vetm 1.52 T. hydatigena/qen. Vezt e ekinokokut zhvillohen n prbujts ndrmjets deri n
ciste/hydatide me nj infekciozitet t ult (0.33%). Dhe vetm 1 nga 250 onkosferat arrijn stadin
e cistes s rritur n prbujts ndrmjets. 74% t metacestodeve te T. hydatigena zhvillohen deri
n parazit t rritur n krahasim me E. granulosus me 5%. Sa m i lart numri i E. granulosus
n prbujts prfundimtar, aq m pak prodhohen vez n proglotide. Faktort e jashtm si
temperatura dhe lagshtia luajn nj rol t madhe n mbijetesn e vezve t ekinokokut, ku
qndrueshmria e tyre n temperatura t larta dhe lagshti t ult sht mjaft e shkurt. Psh.,
vezt e ekinokokut jan shkatrruar brenda 2 ore n Turkana/Keni ndaj ekspozimit direkt t
diellit. N t kundrtn n temperatura deri n 4C ato mbijetojn mbi 300 dit. N temperatura
ndrmjet 37-39 C vezt mbijetojn ndrmjet 2-14 dit. Temperaturat e ulta tolerohen m mir
(deri n 1 vit), ndrsa n 70 C vdesin brenda 24 orve. N kushte laboratorike t ekspozimit
ndaj temperaturave si 4C dhe 18 C, ato mbijetuan deri n 478 respektivisht 240 dit. N
temperatura 83 C dhe 196 C (azot t lngshm) kan mbijetuar vezt deri n 48 or,
respektivisht 20 or. E rndsishme n qndrueshmrin e ciklit biologjik t E. granulosus sht
jetgjatsia e protoskolekseve brenda cisteve n organet e brendshme t kafshve t therura ose
t ngordhura. Ato jan te qndrueshme n 4C ndrmjet 40-80 dit, n 20-22 C nga 3-8 dite dhe
n 40 C n 2 dit. N ngrirje t thell n 18 C shkatrrohen protoskolekset brenda 24 orve.

Ekinokokoza cistike transmetohet n njerz nga kontakti direkt me qent e infektuar. Disa autor
vrtetuan se vezt e ekinokokut m s shumti gjenden n qimet e zons s anusit dhe t shputave
n kmb t qenve. Infeksioni n njerz ndodh nprmjet rrugs orale, e cila sht vrtetuar
edhe n rrug eksperimentale. Por gjithashtu jan t mundshme infeksionet aerogjen me
marrjen e vezve t ekinokokut dhe kalimin e tyre n aparatin trets, ndrsa kalimi i vezve
(onkosferes) drejtprdrejt n rrugt e aparatit t frymmarrjes dhe formimi i cisteve n organe
sht akoma i pavrtetuar.

Kontakti direkt ndrmjet qenve t infektuar dhe fmijve luan nj rol t madh n shfaqjen e
infeksionit. Por gjithashtu edhe nj transmetim indirekt sht i mundur nprmjet ujit, perimeve
dhe pemve, sidomos n vendet ose fushat ku ujiten, q treguan shum studime t realizuara n
Keni, Uruguai, Jordani, Argjentin dhe Kirgistan. Nj aspekt i rndsishm i epidemiologjis s
Ekinokokozs sht imuniteti i krijuar n prbujts prfundimtar dhe ndrmjets. Qent krijojn
nj imunitet shum t kufizuar, ndrsa prbujtsit ndrmjets 2 jav pas infeksionit formojn nj
imunitet m t qndrueshm, q zgjat deri n 12 muaj, ndrsa n reinfeksione mund t
zhvillohet nj imunitet q mund t parandaloj nj infeksion t ri. Sipas disa autoreve ka shum
faktor rreziku pr njerz, dhe me kryesoret jan: mosha, gjinia, religjioni, profesioni, prania e
qenit n familje, prania e thertoreve, receptiviteti i mundshm gjenetik. Si rregull, prevalencat e
Ekinokokozs cistike jan m t mdha n personat m t moshuar. N disa regjione endemike
m shum jan m t prekur femrat se meshkujt. N disa vende arabe dhe afrikane, ku persona
me religjion katolik dhe mysliman jetojn afr njeri-tjetrit, Ekinokokoza sht me e prhapur n
personat me konfesion katolik, sesa ata mysliman, sepse myslimanet n prgjithsi shmangin
kontaktet e ngushta me qen brenda familjeve. Gjithashtu Ekinokokoza ishte m e prhapur tek
gjuetart, sesa tek jo gjuetart.
1.5 Prevalencat e E. granulosus n qen dhe ekinokokozs cistike n prbujtsit
ndrmjets n Evrop
Prevalencat e E. granulosus ne Evrope jan t ndryshme. Ato jan t ulta n Evropn qendrore
dhe Veriore, ndrsa m t larta n vendet e Evrops jugore dhe juglindore, sidomos n vendet e
Mesdheut.

Tabela: Prevalencat e E. granulosus n prbujts prfundimtar dhe ndrmjets n disa vende t

Mesdheut dhe Ballkanit perndimor.
Itali Greqi Spanje Portugali Ish Jugoslavi Bullgari Kosov
(1986) (1989) (1986) (1986) (1979) (1999) (2011)
Qen 16.2% - 13.5% 10% 8-15% 9-12% 1.3%

4.5-
Dele 16-80% 42.2% 78.5% 40-80% 30% 46%
5.5%

0.5- 23%
Gjedhe 13-82% 22% 6.7% 10-40% 16%
0.7%
4.5-
Dhi 1.5-23% 12.6% 5% - -
5.5%

N Turqi sht i prhapur si form endemike E. granulosus, po ashtu edhe E. multilocularis.

Incidencat vjetore n njerz ishin nga 0.87-6.6 raste pr 100.000 banor. Shkalla e infeksionit n
qen ishte ndrmjet 0.32% dhe 40%, ndrsa Ekinokokoza cistike n kafsh si prbujts
ndrmjets varionte nga 11.2% - 50.7%. Deri n vitin 2003 jan operuar 202 persona nga
ekinokokoza alveolare n Turqi. N Gjermani ishte shkalla e prhapjes s Hydatidozes n gjedhe
me 0.26%. Ndrsa nga 324 nekropsi t realizuara n qen pr prani t E. granulosus rezultuan
vetm 2 t infektuar. N Bullgari kishte nj shkall t prhapjes se Ekinokokozs cistike n dele
n vitet 1975-1979 ndrmjet 20-50%, ndrsa incidencat vjetore n njerz ishin ndrmjet 0.7 und
5.77 raste pr 100.000 banor. Ndrsa numrin m t lart t qenve t infektuar paraqiteshin tek
qent e shtpis (57.7%), qent e gjahut (28.6%) dhe qent roje e deleve (13.5%).
1.6 Diagnoza e E. granulosus n prbujts prfundimtar
Pr detektimin e infeksioneve t E. granulosus n prbujts prfundimtar realizohen disa
metoda:

a.) Detektimi direkt: gjetja e parazitit n fekale, nekropsia, dehelmentizimi diagnostik me

Arekolin hidrobromid

b.) Detektimi indirekt: detektimi i antitrupave n serum, koproantigjeneve dhe metodat

molekular-biologjike
Detektimi i vezve dhe proglotideve sht mjaft i vshtir, sepse ato nuk eliminohen vazhdimisht
n mnyre konstante, pr ket arsye n nj test t vetm mund t detektohen vetm 1/3 e rasteve.
Infeksioni n prbujtsit prfundimtar sht inaparent, edhe n infeksionet me numr t madh t
parazitve. Nj diagnoze e sakt e Echinococcus spp. nprmjet detektimit t vezve nuk sht i
mundur, sepse ato nuk mund t dallohen nga vezt e tjera t Tenieve. Prania e proglotideve t
ekinokokut n fekale mundson nj diagnoz korrekte. N diagnozn e E. granulosus n
prbujts prfundimtar duhet t merren parasysh kushtet e siguris. Fekalet dhe materiali me
vez duhet t trajtohen termikisht me nxehtsi, kafsht pr nekropsi duhet t trajtohen
paraprakisht n 80 C pr 2 - 4 dit.

1.6.1 Detektimi i vezve dhe proglotideve te Echinococcus spp.

Detektimi i vezve n fekale realizohet me an t metods s flotacionit. Proglotidet e eliminuara

jan shum t vogla, 0.6-3 mm, kan ngjyr t bardh dhe mund t gjinden n fekale, si dhe
hapsirn perianale t mishngrnsve. N fekale ato mund t gjinden vetm pas shplarjes me
uj. Detektimi i vezve dhe proglotideve mund t bhet n kafsht e gjalla pas trajtimit
diagnostik me Arekolin hidrobromid ose Praziquantel.

1.6.2 Nekropsia
Deri n vitet 80-ta ishte nekropsia si metoda me e besueshme n diagnozn e Ekinokokozs n
prbujts prfundimtar. Me kt metod sidomos n prbujts prfundimtar t kafshve t egra,
zorrt do t lidhen n hapjet e tyre dhe do t futen n 80 C pr 5 dit. Nekropsia prbehet nga:
a) Teknika e Sedimentacionit (Sedimentations Counting Technique-SCT)
b) Teknika Intestinale (Intestinale Scraping Technique-IST)
SCT do t aplikohet si metod e sakt n prcaktimin e numrit t parazitit n zorr dhe quhet
edhe si metoda e art. Zorrt e holla do t ndahen n segmente me gjatsi rreth 20 cm. Kto
segmente do t vendosen n gota qelqi, ku do t shtohet 1 litr tretsir fiziologjike, pas tundjes
s gots s qelqit me prmbajtje, segmentet e zorrve do t shtypen me an t gishtrinjve, n
mnyr q prmbajtja e mukozs t del e lir n tretsir. Pas 15-30 minuta supernatanti derdhet,
ndrsa sediment mbushet prsri me uj. Ky proces do t prsritet disa her, deri sa tretsira t
duket e qart. Sedimenti i mbetur do t ndahet n porcione t vogla (5-10 ml) dhe do t vendoset
n pllaka Petri dhe do t shikohet n Stereomikroskop.
Metoda e IST viteve t fundit sht aplikuar n studime epidemiologjike n popullacionet e
dhelprave. Me kt metod 15 segmente t zorrve do t ndahen dhe me lama mikroskopike do
t merret material nga mukozat dhe do t shikohen n mikroskop.

1.6.3 Dehelmentizimi diagnostik me Arekolinhidrobromid

Dehelmentizimi diagnostik sht metod q sht prdorur gjat n diagnostikon e E.

granulosus n popullacionet e qenve. Ajo bazohet n dhnien e purgativit Arekolin n qen dhe
kontrollit t fekaleve t eliminuar nga qent pr prani t parazitve. Arekolina prve efektit
vermicid, ka edhe nj efekt simpatikomimetik n zorr, ku parazitt do t largohen shpejt nga
zorrt dhe mukoza e saj. Doza e Arekolines varion nga 1.75 mg - 3.5 mg/kg dhe sht e
prshtatshme pr t gjitha racat. Prparsia e ksaj metode sht detektimi direkt i Echinococcus
spp. Mangsit e ksaj metode jan sensiviteti i ult (65%), e kushtueshme dhe e rrezikshme pr
aplikuesit dhe ambientin pr shkak t eliminimit t vezve infektive.

1.6.4 Detektimi i antitrupave n serum

Me an t ELISA dhe prdorimit t antigjeneve nga skoleksi, mund t detektohen n prbujts

prfundimtar antitrupa t E. granulosus edhe pas disa muajve n serum t kafshve t infektuara
dhe t dehelmentizuara, ku mund t rezultoj edhe me rezultat fals pozitive.
1.6.5 Koproantigjen-Enzyme linked immunosorbent assay (CA-ELISA)

Produkte metabolike mund t eliminohen nga parazitt dhe t dalin jasht me fekale, pr kt
arsye jan br hulumtime n detektim e ktyre antigjeneve me ELISA. Koproantigjenet mund t
qndrojn n fekale pr 5 dit n temperatur 30C pa u shkatrruar ose t fiksohen n formalin
5-10%, ose n 4 C pr 4 jav.
Sensitiviteti dhe specifiteti i metodave diagnostike pr Ekinokokozen kanine:

Metoda
Sensitiviteti (%) Specifiteti (%)

Nekropsia > 90 100

Dehelmentizimi
50-70 100
diagnostik

Serum-ELISA 35-70 >90

Koproantigjen-ELISA 75-80 >95

1.6.6 Polymerase chain reaction - PCR

Metodat molekular-biologjike jan m t sigurtat n detektim e Echinococcus spp. n prbujts

prfundimtar. Mostrat e fekaleve mund t analizohen pr prani te vezve t Tenieve/Ekinokokut
s pari me an t metods s flotacionit, pastaj me izolim t tyre me an t filtrave, dhe analiza
me an t PCR. Me an t ksaj metode mund t identifikohen t gjitha shtamet e Echinococcus
spp., por mund t analizohen edhe protoskolekse nga cistet e ekinokokut n kafsh dhe njerz pr
t prcaktuar sakt llojin dhe shtamin e parazitit.

1.7 Detektimi i Ekinokokozs cistike n prbujts ndrmjets

Nj metode rutin n detektim te Ekinokokozs cistike n kafsht bujqsore sht kontrolli i tyre
gjat therjeve. Cistet apo hydatidet jan t dukshme gjat inspeksionit t organeve. Ato mund t
identifikohen edhe gjat palpimit t organeve, dhe n organe t kafshve bujqsore si mlia dhe
mushkria mund t palpohen dhe n raste t dyshimit edhe te prehen, sepse cistet e vegjl edhe
mund t mos duken me sy. Testet serologjike n kafsht bujqsore mund t realizohen, por nuk
kan nj prdorim t gjer n praktike. Gjithashtu edhe me an t ekzaminimeve radiologjike dhe
ultrasonografike mund t detektohen cistet e Ekinokokut n kafsh dhe njerz.

1.8 Diagnoza e Ekinokokozs cistike (Hydatidozes) n njerz

Shumica e infeksioneve me Ekinokokoz cistike n njerz kalojn pa u vrejtur apo jan

asimptomatike. Simptomet n njerz jan jo karakteristike. Nse shfaqen shenjat klinike, ato
jan t lidhura me presionin ose atrofin q i bjn cistet organeve. M s shpeshti preket mlia
me 75%, pastaj mushkrit me 10%, tru dhe shpretk me 5% dhe veshka me 2%. N Kosov nga
163 pacient t operuar brenda 3 viteve, ose incidence vjetore prej 2.71 raste n 100.000 banor,
u evidentuan n 61.3% t pacienteve n mli, ndrsa 35.6% n mushkri. 56.4% ishin femra,
ndrsa 43.6% ishin meshkuj. Mosha mesatare e pacienteve t prekur ishte 36 vje. M s shumti
ishin t prekura grat shtpiake me 61%, pastaj nxnsit me 22%, bujqit me 8% dhe t tjert me
9%. N Shqipri u operuan njerz me ciste t Ekinokokut me 51% t prekur n mli dhe 43.5%
n mushkri. Cistet n mushkri diagnostikohen me an t rrezeve rntgen. N fotografi t
rntgenit shikohen cistet t rrumbullaket deri n ovale. Sonografia dhe Tomografia komjuterike
(Computer Tomographi CT) ofron nj mundsi t mire dhe t sigurt pr diagnoze, ku
identifikimi i cisteve bija n ciste t ekinokokut sht patognomike.
N diagnozn indirekte t Ekinokokozs cistike psh. N detektimin e antitrupave n serum, jan
disa teste serologjike n dispozicion me nj sensitivitet dhe specifitet t ndryshm. N aplikimin
e testeve me ELISA me disa frakcione t antigjeneve, mund t diagnostikohen deri n 95%
sensitivitet, pacient t prekur me ekinokokoz dhe te diferencohet ajo cistike dhe alveolare. Nj
metod e shpejt, e sakt dhe efikase sht zbuluar nga autor japonez, ku kjo metod bazohet n
detektimin e antigjeneve n urin me an t testit t aglutinimit. Specifiteti dhe sensiviteti i ksaj
metode sht 100%.
1.9 Terapia ne qen dhe njerz

Prazikuanteli dhe Epsipranteli jan medikamente t mira n trajtim t qenve me Echinococcus

spp. Doza sht 5 mg/kg per os n form t tabletave ose 5.7 mg/kg parenteral. Injektimet
subkutane kan treguar nj veprim jo t knaqshm ndaj E. granulosus. Trajtimi peroral me
Prazikuantel sht shum i efektshm edhe pr cestod t tjer dhe nj doz e vetme ka treguar nj
efektivitet deri ne 100%. Trajtimi i Ekinokokozs cistike n njerz bhet n rrug operative:
drenazhim, cistoektomi dhe resekcion t organeve t prekura. Nj trajtim pre dhe postoperativ
me Benzimidazol n njerz sht i domosdoshm. Efikasiteti i trajtimit t gjat me
Benzimidazole n njerz sht deri nga 30 - 70%.
LITERATURA:

1. ALTINTAS, N. (2003): Past to present: echinococcosis in Turkey. Acta Trop. 85, 105-112
2. AMMAN, R. and ECKERT, J. (1995): Clinical diagnosis and treatment of
echinococcosis in humans. In: THOMPSON, R.C.A. and LYMBERRY, A.J. (eds):
Echinococcus and hydatid disease. CAB International, Wallingford, pp. 411-46
3. BAI, Y.; CHENG, N.; JIANG, C.; WANG, Q. and DARUENG, C. (2002): Survey on
cystic echinococcosis in Tibetans, West China. Acta Trop. 82, 381-385
4. BOCH, J. and SUPPERER, R. (1983): Veterinrmedizinische Parasitologie. 3. Auflage,
Verlag Paul Parey, Berlin, pp. 39-53
5. BHLER, A. (1972): Untersuchungen ber den Echinokokkenbefall bei Schlachttieren in
der Schweiz und die bertragbarkeit larvaler Echinokokken auf Labortiere. Vet. Med.
Diss., Universitt Zrich
6. CARMONA, C.; PERDOMA, R.; CARBO, A.; ALVAREZ, C.; MONTI, J.; GRAUERT,
R.; STERN, D.; PERERA, G.; LLOYD, S.; BZINI, R.; GEMMELL, M.A. and
YARZABAL, L. (1998): Risk factors associated with human cystic echinococcosis in
Florida, Uruguay: results of a mass screning study using ultrasound and serology. Am. J.
Trop. Med. Hyg. 58, 599-605
7. CRAIG, P.S.; GASSER, R.B.; PARADA, L.; CABRERA, P.; PARIETTI, S.;
BORGUES, C.; ACUTTIS, A.; AGULLA, J.; SNOWDEN, K. and PAOLILLO, E.
(1995): Diagnosis of canine echinococcosis: comparision of coproantigen and serum
antibody tests with arecoline purgation in Uruguay. Vet. Parasitol. 56, 293-301
8. CRAIG, P.S. (1997): Echinococcus granulosus : immunodiagnosis and vaccination, a
perspective. Parassitologia 39, 345-347
9. CRAIG, P.S.; GIRAUDOUX, P.; SHI, D.; BARTHOLOMOT, B.; BARNISH, G.;
DELATTRE, P.; QUERRE, J.P.; HARRAGA, S.; BAO, G.; WANG, Y.; LU, F.; ITO, A.
and VUITTON, D.A. (2000): An epidemiological and ecological study of human alveolar
echinococcosis transmission in south Gansu, China. Acta Trop. 77, 167-177
10. D`ALESSANDRO, A.; RAUSCH, R.L.; CUELLO. C. and ARISTIZABAL, N. (1979):
Echinococcus vogeli in man, with a review of polycystic hydatid disease in Columbia and
neighbouring countries. Am. J. Trop. Med. Hyg. 28, 303-317
11. DE RYCKE, P.H. and DE COOMAN, E.P. (1968): The evagination of echinococcus
granulosus scolices from lung cysts of bovin origin. Z. Parasitenkd. 30, 171-175
12. DEPLAZES, P. and ECKERT, J. (1988): Untersuchungen zur Infektion des Hundes mit
Taenia hydatigena. Schweiz Arch. Tierheilk. 130, 289-306
13. DEPLAZES, P. and ECKERT, J. (1996): Diagnosis of the Echinococcus multilocularis infection
in final hosts. Appl. Parasitol. 37, 245-252
14. DEPLAZES, P.; ALTHER, P.; TANNER, I.; THOMPSON, R.C.A. and ECKERT, J.
(1999): Echinococcus multilocularis coproantigen detection by enzyme-linked
immunosorbent assay in fox, dog and cat populations. J. Parasitol. 85, 115-121
15. DOWLING, P.; ABO-SHEHADA, M. and TORGERSON, P.R. (2000): Risk factors
associated with human cystic echinococcosis in Jordan: result of a case control study.
Ann. Trop. Med. Parasitol. 94, 69-75
16. ECKERT, J. (1981): Echinokokkose. Berl. Mnch. Tierrztl. Wochenschr. 94, 369-378
17. ECKERT, J.; THOMPSON, R.C.A.; MICHAEL, S.A., KUMARATILAKE, L.M. and
EL-SAWAH, H.M. (1989): Echinococcus granulosus of camel origin: development in
dogs and parasite morphology. Parasitol. Res. 75, 536-544
18. ECKERT, J.; DEPLAZES, P.; EWALD, D. and GOTTSTEIN, B. (1991): Parasitologische und
immunologische Methoden zum Nachweis von Echinococcus multilocularis bei Fchsen. Mitt.
sterr. Ges. Tropmed. Parasit. 13, 25-30
19. ECKERT, J.; THOMPSON, R.C.A.; LYMBERRY, A.J.; PAWLOWSKI, Z.S.;
GOTTSTEIN, B. and MORGAN, U.M. (1993): Further evidence for the occurrence of a
distinct strain of Echinococcus granulosus in European pigs. Parasitol. Res. 79, 42-48
20. ECKERT, J. and THOMPSON, R.C.A. (1996): Intraspecific variation of Echinococcus
granulosus and related species. Acta Trop. 64, 19-34
21. ECKERT, J. (1997): Epidemiology of Echinococcus multilocularis and Echinococcus
granulosus in Central Europe. Parassitologia 39, 337-344
22. ECKERT, J. (2000): Helminthosen von Hund und Katze. In: ROMMEL, M.; ECKERT,
J.; KUTZER, E.; KRTING, W. and SCHNIEDER, T. (eds.): Veterinrmedizinische
Parasitologie. 5 vollst. Neubearb. Aufl.-Berlin, Parey, pp. 527-569
23. ECKERT, J.; SCHANTZ, P.M.; GASSER, R.B.; TORGERSON, P.R.; BESSONOV,
A.S.; MOVSESSIAN, S.O.; THAKUR, A.; GRIMM, F. and NIKOGOSSIAN, M.A.
(2001 a): Geographic distribution and prevalence. In: ECKERT, J.; GEMMELL, M.A.;
MESLIN, F-X. and PAWLOWSKI, Z. (eds.): WHO/OIE Manual on echinococcosis in
humans and animals: a public health problem of global concern. Office International des
Epizooties, Paris, pp. 100-142
24. ELEZI, B. (1992): Ekinokokoza paresore dhe dytesore ne Shqiperi. Shtepia Botuese e
Librit Universitar, Universiteti Tirane
25. FRANK, W. (1982): Biologie und Epidemiologie des Echinococcus granulosus und
Echinococcus multilocularis. Aktuelle Probl. Chir. Orthop. 23, 12-25

26. GASSER, R.B.; JENKINS, D.J.; PAOLILLO, E.; PARADA, L.; CABRERA, P. and
CRAIGS, P.S. (1993): Serum antibodies in canine Echinococcosis. Int. J. Parasitol. 23,
579-586
27. GEMMELL, M.A. (1978): The effect of weather on tapeworm eggs and its
epidemiological implications. Weather and Parasitic Animal Disease; World
Meteorological Organization Technical Note 159, 83-94
28. GEMMELL, M.A.; LAWSON, J.R. and ROBERTS, M.G. (1987): Population dynamics
in echinococcosis and cysticercosis. Evaluation of the biological parameters of Taenia
hydatigena and Taenia ovis and comparison with those of Echinococcus granulosus.
Parasitology 94, 161-180
29. GEMELL, M.A. (1990): Australasian contributions to an understanding of the
epidemiology and control of hydatid disease caused by Echinococcus granulosus: past,
present and future. Int. J. Parasitol. 20, 431-458
30. GOTTSTEIN, B. and MOWATT, M.R. (1991): Sequencing and characterization of an
Echinococcus multilocularis DNA probe and its use in the polymerase chain reaction.
Mol. Biochem. Parasitol. 81, 183-194
31. GOTTSTEIN, B. and REICHEN, J. (1996): Echinococcosis/hydatidosis. In: COOK,
G.C. (eds): Mansons Tropical Diseases, London, Saunders, pp. 1486-1508
32. HARANDI, M.F.; HOBBS, R.P.; ADAMS, P.J.; MOBEDI, I.; MORGAN-RYAN, U.M.
and THOMPSON, R.C. (2002): Molecular and morphological characterization of
Echinococcus granulosus of human and animal origin in Iran. Parasitology 125, 367-373
33. HRCHNER, F.; HAHN, E.; HUWER, M. and SANFT, S. (1986): Occurence of hydatid
cysts in the Federal Republic of Germany. XI. International Congress of Infectious and
Parasitic Diseases 20.7.-26.7.1986 Mnchen
34. HOXHA, F.T. (2003): Trajtimi bashkehohore i cistes ekonokokut te melcise ne Kliniken
e Kirurgjise. Punim Magjistrature, Universiteti Prishtine
35. HBNER, K.H. and METZGER, H.O.F. (1982): Computertomographische Diagnostik
der Echinokokkose. Aktuel. Probl. Chir. Orthop. 23, 75-79
36. JENKINS, D.J.; FRASER, A.; BRADSHAW, H. and CRAIG, PH.S. (2000): Detection of
Echinococcus granulosus coproantigens in Australian canids with natural or experimental
infection. J.Parasitol. 86, 140-145
37. JENS, H. and DLLE, W. (1982): Klinik und Differentialdiagnose der Echinokokkose
des Menschen. Aktuel. Probl. Chir. Orthop. 23, 46-51
38. LAHMAR, S.; DEBBEK, H.; ZHANG, L.H.; McMANUS, D.P.; SOUISSI., A;
CHELLY, S. and TORGERSON, P.R. (2004): Transmission dynamics of the
Echinococcus granulosus sheep-dog strain (G1 genotype) in camels in Tunisia. Vet.
Parasitol. 121, 151-156
39. LARRIEU, E.J.; COSTA, M.T.; DEL CARPIO, M.; MOGUILLANSKY, S.; BIANCHI,
G. and YADON, Z.E. (2002): A case control study of the risk factors for cystic
echinococcosis among the children of Rio Negro province, Argentina. Ann.Trop. Med.
Parasitol. 96, 43-52

40. LAVIKAINEN, A.; LEHTINEN, M.J.; MERI, T.; HIRVEL-KOSKI, V. and MERI, S.
(2003): Molecular genetic characterization of the Fennoscandian cervid strain, a new
genotypic group (G 10) of Echinococcus granulosus. Parasitology 127, 207-215
41. LAWSON, J.R. and GEMMEL, M.A. (1983): Hydatidosis and Cysticerkosis: The
dynamics of transmission. Adv. Parasitol. 22, 261-297
42. LORENZINI, R. and RUGGIERI, A. (1986): Distribution of echinococcosis/hydatidosis in Italy.
Parassitologia 34, 45-51
43. MACPHERSON, C.N.L. (1983): An active intermediate host role for man in the lifecycle
of Echinococcus granulosus in Turkana, Kenya. Am. J. Trop. Med. Hyg. 32, 397-404
44. MACPHERSON, C.N.L. and CRAIG, P.S. (2000): Dogs and cestode zoonoses. In:
MACPHERSON, C.N.L.; MESLIN, F.X. and WANDELER, A.I., (eds.): Dogs, Zoonoses
and Public Health. CABI Publishing, Wallingford, UK, pp. 177-211
45. MARTINEZ-FERNANDEZ, A.R. (1986): The epidemiology of hydatidosis in Spain.
COMAC Epidemiology. Workshop on Subspecies Related Incidence of Echinococcosis
in Europe.11-12 October, Athens/Greece.
46. MATOFF, K. (1968): Neues von der Biologie des Echinococcus granulosus und der
Echinococcose. Angew. Parasitol. 9, 65-73
47. McMANUS, D.P. (1981): A biochemical study of adult and cystic stages of
Echinococcus granulosus of human and animal origin from Kenya. J. Helminthol. 55, 21-
27
48. NELSON, G.S. (1972): Human behaviour in the transmission of parasitic diseases. In:
CANNING, E.U. and WRIGHT, C.A. (eds.): Behavioural Aspects of Parasite
Transmission, Zoological Journal of the Linnean Society, 51, supplement No.1.London:
Academic Press, pp. 109-122
49. NIETSCHE, W. (1985): Echinokokkose: Parasitologie, Klinik, Diagnostik, Therapie, Prophylaxe.
Therapiewoche 35, 1547-1554
50. PETROVIC, Z. (1979): Der heutige Stand der Taeniasis und Zystizerkose sowie der
Echinococcose und Hydatidose in Jugoslawien. Parasit. Hung. 12, 37-39
51. PIRSCHEL, J. (1982): Sonographie der Echinokokkose. Aktuel. Probl. Chir. Orthop. 23,
61-68
52. RAUSCH, R.L. (1967): On the ecology and distribution of Echinococcus spp. (Cestoda:
Taenidae), and characteristics of their development in the intermediate host. Annu.
Parasitol. 42, 19-63
53. RAUSCH, R.L. and BERNSTEIN, J.J. (1972): Echinococcus vogeli spp. (Cestoda :
Taeniidae) from the bushdog Speothos venaticus (Lund). Z. Tropenmed. Parasitol. 23,
25-34
54. RAUSCH, R.L. (1995): Life cycle patterns and geographic distribution of Echinococcus
species. In: THOMPSON, R.C.A. (eds.): The Biology of Echinococcus and Hydatid
Disease. George Allen and Unwin, London, pp. 44-80
55. SADAKA, H.A.; KHALIFA, A.M.; ELDEIN. S.Z.; TAHA, K. and ELDEIN. K.M.
(2002): Urinary antigen detection for diagnosis of hydatide disease. J. Egypt. Soc.
Parasitol. 32, 69-78
56. SAMPIO SILVA, M.L.; ROMBERT, P.; VEIGA, S.G.; MORAES, D. and SCHURIAN,
E. (1986): Epidemiologie et mesures de controle dans L`echinococcose-hydatidose au
Portugal. COMAC Epidemiology. Workshop on Subspecies Related Incidence of
Echinococcosis in Europe.19-21 October, Athens/Greece.
57. SCHANTZ, P.M. and SCHWABE, C.W. (1969): Worldwide status of hydatid disease
control. J. Am. Vet. Assoc. 155, 2104-2121
58. SCHANTZ, P.P.; CHAI, J.; CRAIG, P.S.; ECKERT, J.; JENKINS, D.J.;
MACPHERSON, C.N.L. and THAKUR, A. (1995): Epidemiology and Control of
Hydatid Disease. In: THOMSON, R.C.A. and LYMBERY, A.J.(eds.): Echinococcus and
Hydatid Disease, CAB International, Wallingford, pp. 233- 331
59. SHERIFI, K., REXHEPI. A, HAMIDI, A., BEHLULI, B., ZESSIN, K.H., DEPLAZES,
P. (2011): Detection of patent infections of Echinococcus granulosus sheep strain in
naturally infected dogs in Kosovo. Berliner und Mnchner Tierarzltliche Wochenschrift.
2011; 124 (11/12), 518-521
60. SILES-LUCAS, M.; FELLEISEN, R.; CUESTA-BANDERA, C.; GOTTSTEIN, B. and
ECKERT, J. (1994): Comparative genetic analysis of Swiss and Spanish isolates of
Echinococcus granulosus by Southern hybridisation and Random Amplified Polymorphic
DNA technique. Appl. Parasitol. 35, 107-117
61. SMYTH, J.D. and DAVIES, Z. (1974): Occurrence of physiological strains of
Echinococcus granulosus demonstrated by in vitro culture of protoscolices from sheep
and horse hydatid cysts. Int. J. Parasitol. 4, 443-445
62. SOUSA, O.E. and THATCHER, V.E. (1969): Observations of the life-cycle of
Echinococcus oligarthrus (Diesing 1863) in the Republic of Panama. Ann. Trop. Med.
Parasitol. 63, 165-175
63. STSSEL, T. (1989): Literaturbersicht zur Hufigkeit und geographischen Verbreitung
der Echinococcose bei Menschen und Tieren in Lndern der EG und EFTA. Vet. Med.
Diss., Universitt Zrich
64. THOMPSON, R.C.A. and KUMARATILAKE, L.M. (1982): Intraspecific variation in
Echinococcus granulosus: The Australian situation and perspectives for the future.
Trans. Roy. Soc. Trop. Med. Hyg. 76, 13-16
65. THOMPSON, R.C.A. (1986): Biology and systematics of Echinococcus. In:
THOMPSON, R.C.A. (eds.): The biology of Echinococcus and hydatid disease. George
Allen & Unwin, London, pp. 5-43
66. THOMPSON, R.C. and LYMBERRY, A.J.(1996): Genetic variability in parasites and
host-parasite interactions. Parasitology 112, 7-22
67. THOMPSON, R.C.A. and McMANUS, D.P. (2002): Towards a taxonomic revision of
the genus Echinococcus. Trends in Parasitology 18, 452-457
68. TODOROV, T. and BOEVA, B. (1999): Human echinococcosis in Bulgaria: a comparative
epidemiological analysis. Bulletin of the WHO 77, 110-118
69. TORGERSON, P.R.; SHAIKENOV, B.S.; RYSMUKHAMBETOVA, A.T.;
USSENBAYEV, A.E.; ABDYBEKOVA, A.M. and BURTISURNOV, K.K. (2003):
Modelling the transmission dynamics of Echinococcus granulosus in dogs in rural
Kazakhstan. Parasitology 126, 417-424
70. VUITTON, D.A. (2002): Host immunogenetics and role in epidemiology of larval
cestodes. In: CRAIG, P.S. and PAWLOWSKI, Z. (eds.): Cestode Zoonoses,
Echinococcosis and Cysticercosis. An Emergent and Global Problem Nato Science
Series, Vol. 341, Amsterdam: IOS Press, pp. 183-194
71. WACHIRA, T.M.; MACPHERSON, C.N.L. and GATHUMA, J.M. (1991): Release and
survival of Echinococcus granulosus eggs in different environments in Turkana, and their
possible impact on the incidence of hydatidosis in man and livestock. J. Helminthol. 65,
55-61
72. WANG, Q.; QIU, J.; SCHANTZ, P.; HE, J.; ITO, A. and LIU, F. (2001): Investigation of
risk factor for development of human hydatidosis among households raising livestock in
Tibetan areas of western Sichuan Province. Chin. J. Parasitol. Parasitic Disease 19, 93-
96
73. WORBES, H. (1992): Zum Vorkommen von Echinococcus granulosus und E.
multilocularis in Thringen. Angew. Parasitol. 33, 193-204
74. World Health Organization (1981): FAO/UNEP/WHO guidelines on
echinococcosis/hydatidosis surveillance, prevention and control. Wrld. Hlth. Org.
Geneva, Switzerland