ZOOLOGJI

Protozoat

Dr.sci. L. Grapci-Kotori

ZOOLOGJI

Protozoat

Protozoat jane organizma unicelular eukariote

dhe paraqesin nje grup shume divers te botes
se gjalle.

Qeliza e protozoave nuk ka murr qelizor, dhe

ushqehen ne te shumten e rasteve me gelltitje.

Qeliza e protozoarve eshte shume me e madhe

dhe me komplekse se ajo e prokariotave , ajo
eshte e perber nga nje numer i maqdh i
organeleve.

Dr.sci. L. Grapci-Kotori

ZOOLOGJI

Protozoat
Ne

protozoa bejne pjese edhe format

autotrofe edhe ato heterotrofe. Disa prej
tyre jetojne si forma te lira, kurse te tjerat
jane forma parazitare.
Riprodhimi kryhet edhe ne menyre
aseksuale si me ndarje te thjeshte ose me
bulim, por mund te kryhet edhe ne menyre
seksuale si konjugacioni ose singamia
(bashkimi i gameteve).
Dr.sci. L. Grapci-Kotori

ZOOLOGJI

Lokomocioni te Protozoat
Shumica

e protozoave levizin me ane te

cilieve (qepallave), flagjeleve ose edhe me
ane te pseudopodeve
Ciliet gjithashtu shfrytezsohen per
sigurimin dhe kapjen e materieve
ushqyese ne mjedisin ujor.

Dr.sci. L. Grapci-Kotori

ZOOLOGJI

Ciliet dhe flagjelet

Nuk

ekziston ndonje dallim i madh

morfologjik ne mes te cilies dhe flagjeleve,
perveq se ciliet jane me te shkurta fdhe
me abudante deri sa flagjelet jane me pak
dhe me te shkurter.
Secila cilie ose flagjel perbehet nga 9 pale
mikrotubulave longitudinale te radhitura ne
menyre rrethore perreth qiftit qendror.
Dr.sci. L. Grapci-Kotori

ZOOLOGJI

Figure 11.09a

Protein spoke

Dynein motor

Basal body

Dr.sci. L. Grapci-Kotori

ZOOLOGJI

Dr.sci. L. Grapci-Kotori

ZOOLOGJI

Citoskeleti apo konstrukcioni proteinik prbhen

nga:
1.fijet e aktins, mikrofilamentet ( t gjra 7nm)
2.fijet intermediare(10nm)
3.mikrotubulet (25nm) t prbra nga tubulina

 Organelet

qelizore

N ektoplazmn qelizore ndodhen organelet;

l
pr lokomocion (pseudopodie, cilie, flagjel)
ll pr marrjen e ushqimit vakuola tretse
lll pr mbrojtje-trikocistet

N endoplazm ndodhen organelet:

nukleusi apo brthama,
mitokondriet,
vakuolat ushqyese
vakuola kontraktile.

T ushqyerit
Autotrof-kryejn fotosintezen
Heterotrof:1.Saprozoike -duke thithur ushqimin me
siprfaqn e trupit nga ambienti i jashtm,
2.Holozoike - ushqehen duke marr ushqim t
ngurt.
Permeacion(difuzion, shprhapje),
Pinocitoz-futen n trup pika lngu me lend t tretura
ushqyese(pinien pi), formohen gypa te brendshem qe
perfundojne me vakuola tretese, Ameba proteus-100
gypa per 1 ore
Fagocitoza-glltitja e grimcave t lndve organike t
forta.

Pinocitoza te ameba
. Fagocitoza te Amoeba

Fagocitoza

Dr.sci. L. Grapci-Kotori

ZOOLOGJI

Vakuolat kontraktile-osmorregullim dhe ekskretim te protozoat e ujerave te embla

sistem neuro motorik i perbere nga fijet e holla plazmatike-fibrile neuro
motorike
Organelet pr lokomocion
Protozoat lvizin me: kmb t rrejshme (pseudopode),
qepallza (cilie)
krbaa ( flagellum)

N shum raste ciliet bashkohen dhe formojn

organele t ndrlikuara ciliare siq jan: Cirret,
dhe membranelat undulente.

Figure 11.10

Dr.sci. L. Grapci-Kotori

ZOOLOGJI

3. Flagjelet ose krbaat -jan organele pr lokomocion te flagjelatet. Numri i tyre

esht i ndryshm te llojet e ndryshme. Munden me qen nj, dy, tet, e te disa edhe
m shum flagjele. Kan ndrtim t njejt si ciliet , kan edhe truptha bazal por jan
m t gjata se ciliet.

Shumzimi i protozoave
Protozoat shumzohen n mnyr seksuale dhe aseksuale.
Shumzimi aseksual kryhet me an t ndarjes s trupit am n mnyr t
barabart ose jo t barabart. Gjat shumimit aseksual gjithmon merr pjes vetm
nj individ, kurse si rezultat i ndarjes fitohen dy ose m shum individ t rinj.
Ndarja n dysh-binere kur nga individi prind fitohen dy bija prafrsisht t njejta.
Ndarja multiple- e shumfisht gjat s cils brthama ndahet n shum pjes,
secila paiset me ngapak citoplazm , pastaj kto ndahen dhe prej tyre fitohen
individ t rinj.
(Shizogoni, gamogoni dhe sporogoni)
Plazmotomia - sht shumim aseksual te individet shumbrthamor, ku prfitohen
disa individ pa u br ndarja e brthamave (mitoza).
Bulimi sht nj nj variant tjetr i ndarjs ne dysh. Me kt rast n trupin e prindit
paraqitet nje ose m shum gungza t cilat rriten e n to futet brthama e prfituar
me ndarjen e brthams s prindit

Binary fission
in various taxa

Dr.sci. L. Grapci-Kotori

ZOOLOGJI

Shumzimi seksual
Kopulimi ose singamia shumzimit seksual i paraprin mejoza, me rast
fitohen gametet me numrin haploid t kromozomeve. Kto gamete bashkohen dhe
formojn zigotn.
Konjugimi -paraqitet te Ciliata(Parameciumi). Gjat ktij procesi dy papuza
bashkohen me pjest orale t tyre, midis tyre formohet ura protoplazmatike. Pason
zbrthimi i makronukleusve ,kurse mikronukleuset ndahen dy her , njra ndarje
sht reduksionale, Prej katr mikronukleusave t fituara, tre zhduken
Autogamia sht mnyr e shumimit seksual ku mer pjes vetm nj individ, dhe
sht nj lloj i konjugimit i modifikuar q paraqitt te disa protozoa. Gjat
autogamis vrehen
ndryshimet nukleare si te konjugimi, por nuk vjen gjr t shkembimi i nukleusit.

Figure 11.28

Dr.sci. L. Grapci-Kotori

ZOOLOGJI

Klasifikimi

Klasifikimi bazohet n mnyrn e lvizjes dhe shumimit.

Njihen rreth 50.000 lloje nga t cilat 1/5 jan lloje parazite, pra rreth 10.000 lloje.
Kto i infektojn kurrizort dhe pakurrizort e disa jan edhe parazit t bimve.
Njihen rreth 2o.ooo lloje fosile.
Protozoa ndahet n disa nndeg: Mastigophora , Sarcodina , Sporozoa ,
Cnidospora dhe Ciliophora.

Mastigophora- krbaort, flagjelatet

Kan nj ose m shum flagjel
Membrana e trash-pelikul
Kan kromatofore-ushqimi n mnyr autotrofe

Euglena gracilis

Volvoxi

format parazitare - Trypanosoma.

Tripanosomat jetojn si parazit kryesisht n plazmn e gjakut dhe n
limfn e njeriut dhe t shtazve, shkaktojn smundje t rnda.
Shumohen me ndarje gjatore n dysh, dhe me ndarje multiple.
cikli jetsor kryhet n dy nikoqir, njri sht kurrizor e tjetri pakurrizor

Fig.16. Struktura e tripanosomave

Miza ce-ce, Glossina palpalis barts i tripanozomave nj pjes e ciklit jetsor

Amvis tjeter njeriu dhe shtazt shtpiake
Tripanosoma gambiense dhe T.rhodesiense- shkaktare
t smundjes s gjumit te njeriu n viset e Afriks
tropike. Gambia dhe Rodezia, shtete n Afrikn
Ekuatoriale.

Leishmania , bartet me an t mizave

Phlebatomus.
Llojet m t njohura t ksaj gjinie jan Leishmania
donovani dhe L. infantum t cilat parazitojn n
qelizat e sistemit retikuloendotelial t mlis ,
shpnetks etj. Shkaktojn smundjen kalaazar.Lloji Leishmania tropica paraziton n qelizat e
lkurs s njeriut dhe shkakton smundjen e
purrave t Orjentit.

L. tropica-puqrrat e Orientit dhe L.donovanisemundja

kala-azar

SARCODINA

Sarcodinat si organele pr lokomocion kan pseudopode apo

kmb t reme.
Jetojn n detra , ujra t mbla dhe tok t lagsht.
Shumica jan solitare dhe jetojn t lira, por ka edhe forma
parazitare dhe koloniale.
Format e ujrave t embla kan vakuola kontraktile.
Jan forma asimetrike dhe sferike. Trupi i tyre sht pa
pelikul, lakuriq. N siprfqe t trupit kan vetm nj cip t
holl citoplazmatike.
Citoplazma e diferencuar n ektoplazm, dhe endoplazm
Kan nj ose m shum brthama.
Shum lloje formojn guask mbrojtse n siprfaqn e trupit.
Ushqehen n mnyr holozoike me ndihmn e pseudopodeve.
Shumzohen aseksualisht , me ndarje binere, n dysh,me
ndarje multiple, me bulzim, dhe plazmotomi. Disa gjini
shumzohen n mnyr seksuale dhe formojn shum gamete
me krbaa.

 Jan

t prhapura dhe t shpeshta n ujra

t mbla, pak n detra, ka lloje parazite t
invertebrorve dhe t vertebrorve.
Ushqehen n mnyr holozoike , me alga t
imta, me protozoa tjera dhe metazoa te
imeta.
Vakuola ushqyese
Vakuola ekskretuese-format e ujerave te
embla
Ushqimi me fagocitoz

chaos (1 5 mm)
Amoeba limax, Amoeba proteus,
lloje si parazit intestinal t njeriut dhe t
shtazve si: Entamoeba histolitica, e
shkakton dizenterin amoebide. E.coli, E.
gingivalis e cila jeton n goj
Chaos

SPOROZOA

Sporozoa jan protozoa pa organele per lvizje n fazat adulte.

Citoplazmn e kan zakonisht t diferencuar n ekto dhe endoplazm,
me nj brtham t vetme.
Jan parazit t shtazve tjera pakurrizore dhe kurrizor, t cilt n cilkin
e vet t zhvillimit kalojn npr fazn e spores.
Shumohen n dy mnyra : n mnyr aseksuale dhe n mnyr
seksuale.
Prhapja bhet me an t sporeve
.

CILIOPHORA(CILIATA)

Ciliophorat jetojn n biotope t ndryshme, n ujra

t mbla e t njelmta, ku bjn jet bentonike ose
planktonike.
Shumica notojn t lira , disa jan t prforcuara pr
substrat, pak lloje jan komenzale dhe parazite.
Ciliet shrbejn si organele t lokomocionit , pra pr
lvizje, dhe pr t marr ushqimin.
diferencimi i brthams n makronukleus, dhe
mikronukleus.
Shumzohen n mnyr aseksuale , duke u ndar n
dy individ pr s gjri, trthorazi ( n disa raste edhe
me bulzim).
Shumzimi seksual sht me konjugim.
N kushte t keqsuara shndrrohen n ciste.