1

Isang umaga ng Disyembre, ang bapor tabo ay hirap na hirap sa pagsalunga sa agos ng paliku-likong ilog
ng Pasig. Naghahatid ito ng maraming manlalakbay na patungo sa lalawigan ng Laguna.Totoong mabigat
ang bapor, halos mabilog tulad ng isang tabo na pinaghahanguan ng pangalan nito. Ito ay matatawag na
Daong ng Pamahalaan sapagkat niyari sa ilalim ng pamamahala ng mga Reverendos at Ilustrisimos.

Narooron sa ibaba ng kubyerta ang mga mukhang kayumanggi at maitim na buhok, mga Indio, mga
Intsik, at mga mestiso. Samantalang nasa itaas naman ng kubyerta na naliliman ng lona upang hindi
mainitan ng araw ang mga mangilan-ngilan na manlalakbay na nakasuot ng Europeo, mga prayle, at mga
opisyal na naka-upo sa mga maginhawang silyon at ang nag-iisang ginang na si Doa Victorina.

Doa: Ngunit kapitan, bakit sa dakong iyon pumupunta ang mga hangal na timonero?

Kapitan: Sapagkat nakapababaw po roon ginang. (sabay kindat)

Donya: Bakit mabagal ang takbo? Bakit hindi tulinan?

Kapitan: Pagkat baka tayo maglagos sa mga bukiring iyon, ginang.

Ang iba namang mga kasakay ay naging abala sa paghuhuntahan ng kahit na naong paksang pumasok sa
kanilang isip upang maiwasan ang pakikipag-usap sa ginang.

Salvi: Nalalaman mo ba kung ano ang kakayahan ng mga taong dalubhasa sa agham, Ben Zayb? Hayan
sa lalawigan ng Puente del Capricho na ginawa ng isa naming kapatid. Hindi natapos sapagkat pinintasan
ng mga sinasabi mong mga taong dalubhasa sa agham. Ayon sa pinagbabatayan nilang teorya, ang tulay
ay may kahinaan, di matatag at mapanganib. Tingnan nyo ngayon, nariyan pa rin ang tulay. Hindi pa
nagigiba ng baha at lindol.

Camorra: Iyan, putris!. Iyan talaga ang sasabihin ko (sabay suntok sa hangin). Iyang Puente del
Capricho, ang mga taong dalubhasa sa agham. Iyan nga talaga ang sasabihin ko, padre salvi!.

Salvi: Ngunit hindi nangangahulugan na wala kang gaanong katuwiran na gaya ni Padre Camorra. Ang
sama ay nasa lawa.

Dona: mangyariy wala ni isa mang maayos na lawa sa kapuluang ito.

Simoun: Ang lunas ay napakadali. Totoong nagtataka ako kung bakit walang sinumang nakaisip nito.
Ang lunas ay napakadali at walang magugugol na kahit isang pera Humukay ng isang tuwid na kanal
mula sa lawa hanggang Maynila. Sa madaling sabi, magbukas ng bagong ilog at sarhan ang dating ilog
Pasig. Makatitipid ng lupa. Mapapadali ang paglalakbay. At maiiwasan ang pagbabara ng buhangin sa
ilog.
 2

Ben: Isang panukalang Yankee!

Custodio: Ipagpaumanhin mo Ginoong Simoun, ang iginagalang kong kaibigan, na di ka sang-ayunan.

Napakalaking salapi ang magugugol. At bukod sa rito maraming nayon ang masisira.

Simoun: Pwes, sumira!

Custodio: At ang salaping ibabayad sa mga manggagawa?

Simoun: Hindi kailangang bayaran. Gamitin ang mga bilanggo.

Custo: Hindi makasasapat ang mga bilanggo, G. Simoun.

Simoun: Kung ganoon, pakilusin ang buong bayan, matatanda, kabataan at mga bata. Pagtrabahuin sila
ng tatlo, apat, o limang buwan sa halip na labinlimang araw sa sapilitang paggawa, Papagdalahin sila ng
sariling pagkain at kagamitan.

Custo: Tingnan ninyo, bago simulan ang mga sawain sa daungan, nagharap ako ng isang panukalang
orihinal, madalin gawin, makabuluhan, at matipid upang linisin ang putik at buhangin sa gulud-guluran
ng lawa. Ngunit hindi tinanggap sa dahilang hindi ito makapagbibigay.nito!

Salvi: Maaari bang malaman ang inyong ang inyong panukala?

Custo: Kung walang panganib ay ibig ninyo akong magsalita at kapag mayroon ay tahimik
kayoNakakita na ba kayo ng pato?

Ben: Palagay koy nakapamaril ng mga iyan sa lawa.

Custo: Hindi ang patong bundok ang ibig kong tukuyin. Ang tinutukoy ko ay mga itik na inaalagaan sa
Pateros at Pasig. Alam mo ba ang ipinapakain sa mga ito?

Camorra: Mga suso, mga susong maliliit! Hindi mo kailangang maging Indio upang malaman yan!
Kailangan mo lang gamitin ang iyong mga mata!

Custo: Tama, maliliit na suso! At alam nyo ba saan nakukuha ang mga ito?...Kung matagal kang
namalagi sa lalawigan, tulad ko, malalaman mong nakukuha nag mga iyon sa gulud-gulurang kahalo ng
mga buhangin.
 3

Camorra: At ang inyong panukala?

Custo: Iyan ang tutukuyin ko. Pipilitin ko ang mga baying magkakanugnog at malapit sa gulud-guluran
ng buhangin na mag-alaga ng mga itik. Makikita nyo kung paano magpapalalim sa gulud-guluran ng mga
buhangin ang mga itik. Sisisirin nila ang mga suso. Iyan ang panukala ko.

Ben: Mapapahintulutan ba ninyong sumulat ako ng lathalain ukol ditto? Kakaunti an gang nag-iisip sa
baying ito.

Donya: Ngunit, Don Custodio. Kung ang lahat ay mag-aalaga ng itik, dadami ang balut! Hu! Nakakadiri!
Bayaan na lamang ninyong matuyo ang gulud-guluran.

Kabanata 2: Sa Ilalim ng Kubyerta

Tagpuan: Sa isang bapor na nagngangalang Tabo. Kakikitaan ang bapor ng ibat ibang uri ng tao. May
mayayaman, mahihirap, kawani ng pamahalaan at iba pa.ang bapor ay patungong Laguna mula Maynila.
Ilan sa mga lulan ng bapor ay ang mga prayle, si Isagani, ang mamamahayag na si Ben Zayb, si Donya
Victorina, isang mag-aalahas na nagngangalang Simoun, at si Basilio. Sa ilalim ng kubyerta ng bapor
makikitang naguusap si Isagani, Basilio at Kapitan Basilio.

Kapt. Basilio: Kamusta na si Kapitan Tiyago?

Basilio: Tulad ng dait, ayaw paring magpagamot ni Kapitan Tiyago.

Kapt. Basilio: (pailing na sumagot) Noong mga bata pa kami nila Kapitan Tiago, wala pa ang droga na
iyan. Hindi ko rin lubos maisip kung saan ba nagmula ng masamang gamot na iyan.

Isagani: Mawalang galang na po, ngunit ang opyo ay isang uri po ng halaman. Ito ay hindi isang gamot na
katutuklas pa lamang, at hindi rin isang halamanng katutubo pa lang sa ganitong kapanahunan, hindi ba,
Basilio?

Basilio: Sang-ayon ako sa sinabi mo kaibigan. (palihim na napangiti sa sinabi ng kasama)

Kapt. Basilio: Sa pagkakatanda ko, mayroon ngang opyo noon. Tama meron nga! Ngunit itoy hindi
gaanong napapansin dahil abala nag marami sa pag-aaral. Maiba ako, kamusta na nga pala ang
itinatatag ninyong Akademya ng Wikang Kastila?

Basilio: Handa na po ang lahat. May mga guro na po at handa na ring pumasok ang mga mag-aaral.

Kapt. Basilio: Mabuti kung ganoon. Sanay magtagumpay kayo sa inyong plano . Paano, mauna na ako sa
inyo. Kailingan ko ng pumunta sa itaas. Maiwan ko na kayo.
 4

(Pag-alis ni Kapitan Basilio ay siya naming pagdatinng ng mag-aalahas na sa Simoun.)

Simoun: Magandang araw sa inyo. Basilio, ikaw ba ay pauwi na at magbabakasyon?

Basilio: Ganoon na nga po G. Simoun.

Simoun: at sino naman ang iyong kasama? Kababayan mo ba siya?

Basilio: Hindi po Ginoo, ngunit magkalapit lamang ang aming bayan. Bakit Ginoo, hindi pa po ba kayo
nakakarating sa bayan nila?

Simoun: Sadyang hindi ako nagtutungo sa mga lalawigan dahil ang mga tao dooy hindi naman bumibili
ng mga alahas, sa aking palagay ay dahil sa mahihirap ang mga tao doon.

Isagani: Sadyang hindi lamang kami bumibili nang mga gamit na hindi naman naming kailangan.

Basilio: Ipagpaumanhin ninyo G. Simoun, kamiy mauuna na sa inyo. Ang tiyo ng aking kasama ay
naghihintay na sa amin doon sa may dakong hulihan.

Kabanata 3: Mga Alamat

Custo: Saan ka nagtatago? Himdi mo nakita ang pinakamainam na tanawin sa paglalakbay!

Simoun: Ay, naku, marami na akong nakitang mga ilog at mga tanawin. At ngayon ang may kabuluhan
na lang sa akin ay ang mga alamat.

Kapitan: Ang Pasig ay may ilang alamat. Nariyan ang malapad na Batumbuhay noon bago pa man
dumating ang mga Kastila at diumanoy tinitirhan ng mga espiritu. Subalit nang mawala ang pamahiing
iyon at tampalasanin, ito ay naging pugad ng mga tulisan. Mayroon pang isan alamat, ang tungkol sa
kwento ni Donya Geronima. Ikukwento ito sa inyo ni Padre Florentino.

Flor: Noong unang panahon ay may mag-aaral na nangakong magpapakasal sa kanyang dalagang
kababayan. Subalit ang mag-aaralk ay nakalimot at ang dalagay naghihintay habang lumilipas ang
panahon. Hanggang sa mabalitaan ng dalaga na naging arsobispo na ng Maynila ang kanyang hinihintay
at dahil sa ang kanyang pangako ay mahirap ng mangyari, nagpagawa ang arsobispo ng kweba para sa
kanya. Dito sya nanirahan hanggat mamatay at ditto na rin siya inilibing.

Ben: Napakagandang alamat! Isusulat ko iyan! Napakasentimental!

Simoun: Ano sa palagay mo Padre Salvi? Hindi bat mas mainam na inilagay ng kanyang kamahalan si
 5

Donya Geronima sa beateryo, halimbawa gaya ng sa Sta. Clara, sa halip na bigyan siya ng isang
kweba?...Dahil hindi pagiging maginoo ang pagbibigay ng tahanang bato sa isang binigo ang pag-asa.
Higit na mabuti pa siguro kung ikulong siya sa Sta. Clara at dalawin na lamang ng paminsan-minsan. Ano
sa palagay ninyo? Kayo na humalili sa arsopbispo. Ano sa ang gagawin nyo kung mangyaring sa inyo ito
mangyari?

Salvi: Ah Hindi ko mahahatulan na di dapat hatulan ang ugali ng arsobispo at pagsasayang lamang ng
oras ang pag-iisip sa mangyayari. Ngunit dahil sa pinag-uusapan natin ay mga alamat, hindi nyo dapat
limutin ang nauukol na milagro ni San Nicolas na pinakamaganda at pinakatotoo na marahil ay hindi pa
naririnig ni Ginoong Simoun. Tila noong unang panahon nag ilog, ganoon din ang lawa, ay pinaninirahan
ng mga malalaki at masisibang buwaya na tinataob ang mga Bangka sa pamamagitan ng pagpalo lamang
ng buntot. Isang araw, may isang demonyo na nag-anyonh buwaya ang nagpataob sa Bangka ng isang
intsik. Sa takot ng intsik, nanalangin sya kay San Nicolas. Dininig naman ng Santo ang panalangin ng
intsik at ginawang bato ang buwaya.

Ben: Kahanga-hanga, talagang kahanga-hangang alamat! Papasok na pala tayo sa lawa. Kapitan, saan
dyan sa lawa napatay ang isang nagngangalang Geuvarra Navarra Ibarra?

Kapitan: Tumingin kayo roon. Ayon sa mga kawal na tumugis kay Ibarra, nang malapit na syang masukol
ay tumalon sya mula sa Bangka at sumisid nang mahigit dalawang milya. Nang lumitaw ang kanyang ulo
ay itinataguyod siya ng mga bala hanggang sa makita nila na pumula ang tubig dahil sa dugo. Hustong
labintatlong taon na ang nakakaraan ng mangyari iyon.

Ben: Kung gayon ang kanyang bangkay?

Sibyla: Nakasama na sa kanyang ama. Hindi bat isa rin syang pilibustero, Padre Salvi?

Ben: Yan ang masasabi kong murang paglilibing, ha, Padre Camorra?(nakatawa)

Camorra: Lagi ko ngang nasasabi, na hindi mo maaasahang ang pilibustero ay magkakaroon ng

marangal na libing. (habang tumatawa din)

Ben: Anong nangyayari sa iyo Ginoong Simoun? Huwag ninyong sabihin na kayo ay maysakit?! Kayo na
datihang manlalakbay, mahihilo sa ganitong paglalakbay lamang?

Kapitan: Kailangan ninyong malaman, na ang paglalakbay sa ilog na ito ay hindi dapat maliitin. Ang
lawang ito ay higit na malakisa alin mang lawa sa Switzerland o lahat ng lawa sa Espanya
pagsama-samahin man. Nakakita na ako nang mga sanay na mandaragat na nangahilo dito.
 6

Kabanata 4: Kabesang Tales

Selo: Magtimpi! Mas gugugol ka sa isang taong paghihintay sa usapin kaysa magbayd ka ng sampung
taon sa mga paring dayuhan. Hmm! Marahil ay babayaran ka naman nila ng mga misa. Isipin mo na
lamang na natalo ang tatlumpong piso mo sa sugal. O kayay nahulog sa ilog at kinain ng mga buwaya.

Masagana ang naging ani at naibenta sa mabuting halaga. Nakapagpagawa na ng bahay na gawa sa tabla
na siyang pinapangarap ng pamilya ni Tales. Itinaas muli ng mga prayle ang buwis sa ibat ibang
kadahilanan. Binayaran na lamang ni Tales ang buwis upang maka-iwas sa gulo.

Selo: Magtimpi! Isipin mo na lang na lumaki ang buwaya!

Nang unti-unting bumuti ang pamumuhay nila Tales any inatasan siya bilang pangunahing maniningil ng
buwis sa baryon g kanyang mga kababayan. Tinawag na rin siyang Kabesang Tales. Upang maiwasan ang
di pag-uunawaan sa mga prayle ay nag-aabono na lamang siya mula sa sariling lukbutan kapg kinukulang
ang kanyang nakokolekta.

Selo: Magtimpi! Isipin mo na lamang na nagsidatingan ang mga kamag-anak ng mga buwaya.

Pingarap ng mag-ama ang papag-aralin ang talong anak ni Kabesan Tales sa susunod na taon. Subalit
hindi na dumating ang susunod nation at itinaas na naman ang buwis sa lupa hanggang umabot sa
dalawang daan ito. Tumutol na si Kabesang Tales at nagreklamo na hindi na niya kayang bayran ang
ganoon ka taas na halaga. Binalaan siya ng mga prayle na kapag hindi nakapagbayad ayibang tao ang
paglilinangin ng kanyang lupain dahil marami ang may interes sa lupain na nag-aabang lang.

Akala ni Kabesang Tales ay nagbibiro lang ang mga ito subalit hindi pala, katunayan ay bumanggit siya ng
isa sa mga utusan na hahalili kung sakali. Ang kaawa-awang si Tales ay namutla at para niyang nakita ang
kanyang asawat anak na naghihingalo. Naalala niya ang pagtullo ng kanyang pawis sa lupain; nakita nya
ang kanyang sarili na nagsasaka sa kainitan ng araw habang ang mga prayle ay nakasakay sa mga
karwaheng sinusundan pa ng mga alipin ng kanyang kapalit. Hindi siya makapapayag na angkinin nito
ang kanyang lupaing pinaghirapan. Sa galit ni Kabesang Tales ay siya ay naghimagsik. Tumanggi siyang
magbayad kahit ni isang pera hanggat hindi nakapaghaharap ng malinaw na dokumento na ito nga ay sa
mga prayle. Ng walang maipakitang mga dokumento ang mga prayle ay nakarating sa korte ang kaso.

Tales:

Napaglingkuran at pinaglilingkuran ko ang hari sa pamamagitan ng aking salapi at lakas. Ngayon namay
hihingi ako sa kanya ng katarungan at kailangan ay ibigay niya ito sa akin.

Sa kasamaang palad ay naubos ang kanyang pera sa pagbabayad sa mga mapagsamantalang abogado,
 7

eskribano, ahente at mga opisyal. Pinanigan ng hukom ang mga prayle dahil na rin sa katigasan ng ulo ni
Tales. Ang kanyang anak na si Tano ay nahirang na magkawal. Makalipas ang anim na buwan ang
nanbalitaang siya ay ipinadala sa Carolinas. Tatlong araw na hindi lumabas si Tales sa kanilang bahay.
Nang lumabas ito ay may bitbit na baril. Sa takot ng mga tao na siya ay my balak patayin, pinag-utos ng
kapitan heneral na ipagbawal ang pagdadala ng baril. Isinuko naman ni Tales ang kanyang baril ngunit
pinalitan naman ito ng mahaban itak. Isang gabi habang nagbabantay si Tales sa kanyang lupain, nabihag
siya ng mga tulisan at humingi ng limandaang piso kapalit ng buhay nito.

Napagpasyahan ni Juli na ipagbili lahat ng kanyang mga alahas maliban sa laket na may brilyante at
Esmeralda na bigay ni Basilio sa kanya subalit hindi pa rin ito nakaabot ng limandaan. Walang nagawa si
Juli kundi ang magpa-alipin na lamang sa isang matandang mayaman para lamang makuha ang
kinakailangang salapi. Inalala ni Juli ang kanyang sasapitin kinabukasan bilangn isang utusan at ang
sasabihin ni Basilio. Wala syang magawa kundi ang manalangin sa birhen na gumawa ng milagro.
Nakatulugan na nya ang isiping iyon dahil na rin siguro sa dalamhati at pagod.

Kabanata 5: Noche Buena ng isang kutsero

Kutsero: Noong kapanahunan ng mga Santo, walang maraming guardia civil pagkat kung may nang-aapi
ay hindi mabubuhay ng ganyan katagal ang mga taon iyan. (sabay turo sa mga imahe) Wala talagang
guardia civil noon. Kung mayroon, ang maitim na lalaking iyon ay hindi makasasabay sa dalawang Kastila
sapagkat mabibilibid siya..Kung makakawala lamang ang paa ni Haring Bernardo, ibibigay ko sa
kanya nag aking mga kabayo, magpapa-alipin at magpapakamatay ako sa kanya dahil siys ang
magtatanggol sa atin laban sa mga guardia civil.

Kapitan: Areglado Ginoong Simoun. Pupunta kami sa Tiyano upang makita ang iyong mga alahas.

Alperes: Pupunta rin ako. Kailangan ko ng relo ngunit napakarami kong inaasikaso. Kung maikukuha mo
ako ng isa Kapitan Basilio. (sabay bigay ng pera kay Kapitan)

Kapitan: Hayaan ninyo na maging pamasko ko na ito. (tinanggihan ang pera) Bueno, maaari nating
pag-usapan iyan pagkatapos.

Kura:

Ako rin, gusto ko ng isang pares ng hikaw na mataas na uri. Mamaya na rin natin pag-usapan pagkatos.

Kapitan: Huwag kang mag-alala padre.

Tumuloy na sa bahay ni Kapitan Tiyago si Basilio at nakipamalita kay Kapitan Tiyago.

Tiyago:

Isang kasama natin ang namatay. Ang matandang lalaki na katiwala natin sa gubat. Namatay ito sa
 8

katandaan. Ayaw pumayag ng kura ng pangmahirap na misa dahil mayaman naman daw ang kanyang
panginoon.

Basilio: Wala ba kayong magandang maibabalita sa akin? Nawawalan ako ng gana sa aking mga
naririnig. May balita ba kayo tungkol sa Sapang?

Sinabi ng matanda ang tungkol sa pagkabihag ni Kabesang Tales. Hindi umimik si Basilio at nag-isip ng
malalim hanggang sa nawalan na nga sya ng ganang kumain.

Kabanata 6: Si Basilio

Basilio: Inay, matagal ko na pong hindi nadadalaw ang iyong puntod. Naaalala ko pa kung anong klasing
trahedya ang nangyari sa atin noon. Buti nalang ay nakilala ko si K. Tiyago sa Maynila

Ang Nakaraan

K.Tiyago: Basilio, papatirahin kita sa amin at pag-aaralin sa San Juan De Letran.

Basilio: Maraming salamat po. Mag-aaral po ako ng mabuti upang bayad sa iyong kabutihan K.Tiyago.

Basilio: (nagsasalaysay) Lumipat ako sa Ateneo dahil mas maganda ang trato nila sa mga estudyante.

Sa eskwelahan

Propesor: Aba, Basilio. Napakagaling mo. Pagbutihin mo yan at magiging magaling kang doctor baling
araw.

Basilio: Opo. Makakapagtapos na rin po ako ng medisina.

Nagsasalaysay si Basilio

Basilio: Kapag nakatapos ako, papakasalan ko si Huli. Inay, sana nandito ka at nakikita mo ang katuparan
ng aking mga pangarap

Kabanata 7: Si Simoun

Tagpuan: Bisperas ng Pasko ngunit si Basilio ay lulan ng isang kalesa patungo sa bahay ni Kapitan Tiago
sa bayan ng San Diego . Inabutan nila sa daanan ang prusisyon ng ibat ibang santo. Si Kapitan Tiago ang
tumulong kay Basilio upang makapagaral ng medisina. Sa tuwing uuwi sa Basilio sa San Diego , lagi
niyang binibisita ang libingan ng kanyang ina. Ngunit isang gabi, isang di inaasahang sikreto anng
nalaman ni Basilio.
 9

Basilio: Si G. Simoun! Ngunit anong ginagawa niya dito sa libingan ng aking ina?

(Isang pagbabalik tanaw ang nangyari kay Basilio: Sa paghabol niya sa kanyang ina noon, may
labingtatlong taon na ang nakakalipas, isang lalaking nagngangalang Crisostomo Ibarra ang inabutan
niya sa gitna ng gubat. Ditoy pinakiusapan siya nito na tulungang sunugun ang bangkay ng isang di niya
kilalang lalaki.)

Basilio: May maitutulong po ba ako sa inyo, G. Simoun?

(Gulat na liningon ni Simoun ang tinig.)

Simoun: Anong ginagawa mo sa gubat na ito?

Basilio: Kung inyo pong magugunita, sa mismong pook ding ito tayo nagtagpo may labing tatlong taon na
ang nakakaraan. Kayo po ang naghandog sa akin ng isang pakikiramay, at kung hindi ako nagkakamali,
kayo si Crisostomo Ibarra. Si G. Ibarra, na sa pagkakaalam ng lahat ay patay na!

(Kinasa ang rebolber at itinutok kay Basilio.)

Simoun: Isang nakmamatay na lihim ang iyong nalaman. Isang lihim na maaari mong ikapahamak. Hindi
mo ba naisip na dahil ditto ay maaari kang masawi sa aking kamay?

Basilio: Iba ang pagkakakilala ko sa inyo G. Simoun.

Simoun: Ang pagkakatuklas mong ito sa aking lihim ay isang malaking banta sa akin. Ang maaaring
pagkakabunyag nito ang sisira sa plano ko! Sa plano kong paghihiganti! Sa plano kong matagal ko nang
pinaghandaan!

Basilio: G. Simoun! Nooy hinatulan kayong filibustero at dahil dooy kayoy napakulong, muli ba ninyo
itong hahayaang mangyari?

Simoun: Walang ibang nakakaalam nito maliban sa ating dalawa. At kung mawawala ka sa aking landas
ay mananatili itong isang lihim. Madaling palabasin na napatay ka ng mga tulisan sa loob ng gubat na ito.

Basilio: Kung gayon ay nagkamali pala ako ng pagkakakilala sa inyo.

Simoun: Totoong akoy naparito may labing tatlong taon na ang nakakaraan, upang dakilain ang isang
kaibigan na inilaan ang buhay para ipaglaban ang karapatan ng mga Pilipino laban sa mga mapang-api.
At ngayoy nagbalik ako upang ipagaptuloy ang kanyang nasimulan. Hindi ko akalaing ang lason na
naiwan ay lubusan ng kumalat sa lipunan! At ang mga kabataan! Wala ng ginawa kundi sumunod!
Magpa-alipin! Hindi pinakikinggan!

Basilio: Hindi G. Simoun! Kung hindi dahil sa pag-aaral ng mga kabataan ng wikang Kastila ay hindi tayo
pakikinggan ng pamahalaan. At ang wikang ito ang magbubuklod ng tuluyan sa mga Pilipino.
 10

Simoun: Isang pagkakamali!Hindi kailanman ito magiging wikang pambansa! Aanhin natin ang wikang
ito? Itatago lamang ng huwad na wiakng ito ang ating mga karapatan! Ang ating mga pagkatao!

Basilio: G. Simoun, mali ang inyong iniisip.

Simoun: Sa simula pa lamang, akin nang nasaksihan ang inyong lupon. Ang mga kabataang naghahangad
na itatag ang Akademya. Ilang bese ko na ring tinangkang lapitan si Macaraig, o si Isagani, upang ihayag
sa inyo ang mga pagkakamali ng inyong binabalak, ngunit alam kong hindi kayo makikinig at inyo lamang
iisipin na akoy nasisiraan ng bait. Ngunit, narito na sa akin ang pagkakataon. Hahayaan kitang mabuhay,
Basilio. Kahit na alanm kong ang nakataya ditto ay ang katuparan ng aking mga plano . Hahayaan kitang
mabuhay, sumama ka sa akin, sabya nating isakatuparan ang aking mga plano laban sa mga mapang-api!

Basilio: Salamat sa pagtitiwala G. Simoun, ngunit ako man ay may mga pangarap din. Gusto kong
makapagtapos. Gusto kong maging isang ganap na duktor.

Simoun: at ano ang iyong mapapala kung ikaw ay makakapagtapos? Makikita mo bang masaya ang iyong
bayan? Makikita mo bang malaya ang mga tao? At ano, iyo na lamang bang hahayaan ang iyong ina at
kapatid na mabulok sa ilalim ng lupa na tinatapakan ng mga taong siya mismong pumatay sa kanila?

Basilio: Ano ang nais ninyong gawin ko G. Simoun? Kayak o bang silang iapglaban gayong ako mismo ay
wala! Isa lamang akong hamak na estudyante, wala sa buhay. Hindi maaaring hukayin ang aking ina at
iharap sa hukuman ang kanyanng bangkay at pagkatapos ay mangbintang nang kung sino-sinong kastila.

Simoun: At kung ibibigay ko sayo ang aking tulong?

Basilio: G. Simoun, magbaba man ng hatol ang mga hukom, wala na sinag magagawa. Hindi na kayang
ibalik ng kanilang mga pasya ang buhay ng aking ina at kapatid. Hayaan na natin silang matahimik. Wala
rin naman akong mapapala sa aking paghihiganti.

Simoun: Pareho lamang tayo ng karanasan Basilio. Ganyan din ako noon. Ipinagwalang bahala ko ang
lahat. Ngunit, sa pagwawalang bahala na ito, ikaw pa ang masama! Ikaw pa ang kanilang kamumuhian!

Basilio: Ako pa ang kanilang kamumuhian sa kabila ng mga ginawa nila sa akin?

Simuon: Natural lamang sa tao na magalit sa kanyang nasaktan. Lumalalim na ang gabi. Bumalik ka na sa
inyo. Basilio, hindi ko hinihiling na iyong itago ang aking lihim, dahi kahit ihayag mo itiy tiyak kong hindi
ka nila paniniwalaan. Gayon nam, kkung sakaling magbago ang iyong isip, hanapin mo lamang ang aking
bahay sa may Escolta.

(Pagkatapos nito ay umalis ng payapa si Basilio. Nanatili si Simoun a kanyang kinatatayuan.)

Simoun: Tama kaya ang aking ginawa? Bahala na! mamatay anng mahihina at matira nag mga
malalakas! Kaunting pagtitiis na lang, malapit na akong magtagumpay. Kaunting tiis na lang.
 11

Kabanata 8: Maligayang Pasko

H.Penchang: Huli pwede ka ng magsimula bukas.

Huli: Pero pasko po bukas.

H.Pechang: Kung ganoon, ibalik mo na lamang ang perang pinahiram ko sa iyo.

Huli: Sige po. Pupunta po ako ulit ditto bukas.

Araw ng Pasko..

Huli: Lolo, aalis nap o ako. Maligayang pasko po.. (paalis na ng bahay)

Malungkot si Tandanag Selo, napipi siya.

Kabanata 9: Ang Mga Pilato

Babae: Hay, nalaman mo na bang napipi si Tandang Selo.

Babae2: Ay, oo. Kawawa naman siya.

May dalang baril si Tales. Hinahabol ng Alperes at ng mga gwardiya sibil.

Tales: Lupa ko ito! Walang maipakitang mga papeles ang mga prayle na sila ang may-ari. Nasaan ang
pruweba niyo? Akin ito. Hinding hindi ako magbabayad.

Alperes: Matigas ka talaga Tales!

Dumating ang mga tulisan at dinukot si Tales..

Tales: Saan niyo ako dadalhin?

Tulisan: Sumama ka na lang! Kailangan kang tubusan ng iyong kaanak para makauwi.

Huli: Babayaran ko na po. Pakawalan niyo po ang aking ama.

Samantala, sa bahay ni Hermana Penchang.

H.Penchang: Huli, tuturuan kita magbasa at magdasal. Aralin mo ang mga librong iyan. Humiling ka na
matubos mo ang iyong ama.

Huli: Opo, maraming salamat po.

H.Penchang: Dapat lagi kang nagbabasa ng mga dasal para biyayaan ka ng Diyos.
 12

Bumisita si Basilio..

Huli: Basilio, nandito ka pala

Basilio: Kamusta ka na dito?

Huli: Ayos lang naman ako.

Basilio: Hayaan mo, nag-iipon ako para mabayaran ang utang mo kay H.Penchang.

Huli: Salamat Basilio.

Kabanata 10: Kayamanan at Karalitaan

Simoun: Kabesang Tales narito ako para magbenta ng mga alahas.

Tales: Pasensya ka na ngunit wala akong pera.

Simoun: Ayos lang po yon. Ipapakita ko na lamang sa inyo ang aking rebolber.

Sinang: Magkano po yung kwintas? Napakaganda naman nito.

Simoun: Para sa iyo, ibigay ko sa murang halaga.

Sinang: Salamat.

Nakita ni Simoun ang alahas ni Maria Clara na bigay ni Basilio kay huli..

Simoun: Napakagandang kwintas! Saan galing ito?

Tales: Sa anak ko ito.

Sinoun: Ahh, ganoon ba? Ipagpapalit ko an gang kahit anong brilanteng magustuhan mo, kaalit ng
kwintas na iyan.

Tales: Hindi po pwede Ginoong Simoun. Sa anak ko po ito. Pasensya nap o.

Simoun: Ayos lang po iyong. Sige po. Matutulog na po ako.

Umalis si Simoun..

Tales: Kailangan kong gumanti sa mga prayle para sa aking anak

Pagkagising ni Simoun.

Simoun: Nasaan na ang rebolber ko? Ano ito? Isang liham galing kay Tales.

Ito ang kwintas kapalit ng rebolber.