Vargjet e Lira Migjeni, Analiza dhe Vepra e plote!

Permbledhje rreth jetes se Migjenit

Lindi n Shkodr m 13 tetor 1911. Pas kryerjes s shkolls fillore, gjysm t

mesme dhe seminarit ortodoks, punoi si msues n fshatin Vrak, n Shkodr dhe
n Puk. Migjeni solli elemente t reja n letrsin shqipe, sidomos n pasqyrimin
ekzistencial t jets s njerzve t varfr. Vargjet e lira sht prmbledhja e
poezive t tij, ndrsa Novelat e qytetit t veriut prmbledhje e prozave, t cilat u
botuan vetm pas vdekjes. Migjeni ishte ndr t rrallt shkrimtar t kohs, q
spikatn amoralitetin kohor, absurditetin e zakoneve t prudnuara, injorancn e
regjimeve despotike. Ndr vjershat m t spikatura mund t prmenden T birt e
shekullit t ri, Recital i malsorit, Kanga e rinis, etj. Ndrsa n proz, Luli i
vocrr, Legjenda e misrit, bukn ton t prditshme falna zot, etj. N
dhjetor 1937, ai niset pr n Itali, pr tu kuruar n senatoriumin San-Luigji t
Torinos, pastaj n Spitalin Torre Pellice, ku dhe n nj qetsi hyjnore ndrroi jet
me 26 gusht 1938 .

Poezia e Migjenit.

Krijimtaria poetike e Migjenit u zhvillua kryesisht brenda tre viteve 1932-1935.

Migjeni shprehu pakenaqesite e tij rreth realitetit shoqeror te asaj kohe. Dha pamje
tronditese, te klasave te shtypura dhe te shfrytezuara.
Dha idete e tij per nje shoqeri ndryshe. Me te barabarte, pa shfrytezim te njerezve.
Ai I perkrahte te rinjte me iden revulocionare per te ndryshuar vendin. I shtynte te
merrnin guximin per te vepruar.
Por sic e dime tema kryesore e Migjenit ishte MJERIMI. I cili eshte pershkruar dhe
paraqitur ne menyren me realiste te mundeshme. Duke shfryre dhimbjen qe I jep
mjerimi, autori pershkruan figura, njerez dhe ngjarje te mbyerthyera nga nje
trishtim I thelle.
Migjenin e indinjonte se tepermi hendeku I thelle I pabarazise midis klasave.
Me ane te hiperbolave dhe groteskut Migjeni pershkruan perfaqesuesit e klasave te
pasura dhe shfrytezuese.
Ai, mjerimin dhe skamjen, nuk e sheh ne anen siperfaqesore, po e shikon ne te
gjitha aspektet, ne ate fizik, shpirteror, moral e shoqeror.
Karakteristike e poezive te Migjenit eshte dhe perdorimi I metaforave, epiteteve,
ironise, antitezave dhe hiperboles.

Analize e pergjithshme per Vargjet e Lira.

Struktura: Struktura ciklike e vepres me emertimet e saj krijon nje rend logjik e
tematik te poezive. Ne secilin cikel del emertimi kange per poezine , qe eshte nje
emertim tradicional: Parathanja e Parathanjeve si hyrje, Kanget e ringjalljes,
Kanget e mjerimit, Kanget e perndimit, Kange ne vete, Kanget e rinise, Kanget e
fundit.

Titulli: Titulli I vepres ka kuptim te dyfishte: vargje te lira ne menyren e ndertimit

te tyre, dhe vargje te lira ne veshtrimin e lirise tematike. Qe ne titull del vetedija e
autorit se po krijonte nje poezi tjeter nga rrjedha e poezise se kohes.

Tematika: Kemi : shkeputja nga trajtat formale e tematike te poezise shqiptare te

kohes. Mungon tematika atdhetare apo kombetare. E kaluara preket vetem si
reflektim ne aktualen, por jo si teme e vecante . Teme zoteruese behet tema
shoqerore e kohes si dhe dhimbjet personale te lidhura me kohen.

Toni poetik: Nepermjet tonit polemizues Migjeni I kundervihet tradites se

shkrimeve romantike. Qofte ne nentekstin poetik apo ate te prozes qendron nje
ironi e fshehur, qe synon te sarkazma: gje te cilen Migjeni nuk ia kurseu as
vetvetes. Duke e ndjekur njeriun ne luften e tij per ekzistence Migjeni, si asnje poet
tjeter, shembi te gjitha kultet fetare, politike, atdhetare dhe morale.

Ndarja e kengeve.
Kanget e pakendueme: Ne kete cikel Migjeni e shikon artin e poezise si nje
mundim te thelle psikologjik, dhe realizimin e krijimit nje shperthim te mundshem.
Ai eshte I vetedijshem qe poezia e tij do te shfaqe nje rebelizem te permbajtur : e
une jam vullkani qe fle I fashitun.
Kanget e ringjalljes: Ideja e zgjimit do te hedhe idene e lindjes se nje njeriu te ri,
qe do te mekembe nj Kohe te Re. Ky njeri I ri do te zgjoje ndergjegjet e fjetura
njerezore per njohjen e vetvetes, te jetes e te lirise. ( Shpirt I ri, Pesha e fatit )
Kanget e mjerimit: I gjithe cikli I kengeve te mjerimit, ku bejne pjese shumica e
poezive Migjenit ( Poema e mjerimit , Balade qytetse, Lagja e varfun, Melodi e
keputun ) eshte i ndertuar me dy lloje shprehesish poetike: me nje shperthim te
revoltes se poetit, qe kerkon veprim, dhe me nje terheqje te tij, abstenim. Ne kete
cikel futen edhe poezite e rebelimit poetik te Migjenit kundrejt pamjeve te
temerrshme te jetes. Keto jane poezi te kundershtimit, qofte kur ai grindet me
vetveten, qofte kur guxon apo terhiqet: ( Recital I malsorit, Blasfemi, Kanga
skandaloze ). Kudo theksohet deshira, malli per veprim, por edhe vetedija per
pamundesine e veprimit.
Kanget e Perendimit: Ne kete cikel do te ndertohet besimi I ri apo besimi I rigjetur
dhe do te tingelloje I fuqishem dhe eksaltuez rasti I ri fe e cmendun e Perndimit te
mrekullueshem, kuI egzaltuem shklet njeriu ne delirium te pakuptueshem. Kjo
eshte endrra e kapercimit te pengesave, per nje liri qe gjendet tjeterkund dhe ku
dalin vera te reja njerezore.
Kanget e rinise: Keto shperthime shpirterore marrin trajta te ekzates se pranveres,
te nostalgjise rinore; femra per Migjenin eshte e paarritshme dhe dashuria per te
mbetet e parealizuar. Gruaja eshte hyjni apo kob? Edhe kjo do te mbetet nje
alternative e fundit dhe e pazgjidhur per Migjenin.
Kanget e fundit: Mbahen si poezite me te fuqishme te Migjenit, te shkruara kur
poeti po lengonte rende nga semundja. Ato nuk jane me shprehje te jetes, por
pershkrim I ngadalshem I vdekjes. Vete titujt e vjershave: Nje nate pa gjume,
Vuejtja, Frymezim I pafat, Kanga qe skuptohet, Vetmia, Nen flamujt e
melankolise japin poetikisht shkallet e renies se poetit.

Analize e Poemes se Mjerimit

Per sa i perket ciklit te Kengeve te Mjerimit ai eshte ndertuar ne dy lloje

ligjerimesh poetike. Ka nje grup kengesh ku mbizoteron revolta politike (Poema e
Mjerimit, Recitali malesorit, etj) dhe nje grup kengesh te tjera, ku mbizoteron
terheqja e poetit, I cili vetem konstaton dhe ironizon therazi (Balade qytetase, etj).

Ne kete poezi Migjeni tregon haptazi si cdo te thote te jesh ne skamje. Ai perdor
figuren e metafores dhe epitet per te shprehur kete mjerim. Shohim qe e
pershkruan me keto fjale -> Fryra te zbehta, sy te jeshilta, te shikojne si hije, duert
te mpita, me zhele, te shemtueme,te ndyta, te verdha.
Ne keto vepra shohim qarte edhe fshikullimen qe ai u jep fese. Duke thene -> e
mbi ta najer, si ne qesendi, therin qiellin minarete e ngurta, profetenet dhe
dhejtenet ne fusheta te shumengjyrta shkelqejne, e mjerimi mirfilli ndien tradheti.

Migjeni do te tregoje se kjo varferi, kjo skamje, trashegohet brez pas brezi dhe nuk
e le njeriun te shijoje jeten e tij. Ai thote qe : Mjerimi pjek femin para se te
burrnohet.

Poeti e kap mjerimin ne sfera te ndryshme, ate fizik, shpirteror dhe moral.

Aipas autorit pasojat qe mjerimi shkakton jane:

Perbuzja, lind I paditur,
sjell trashegimi te percunduar
shkaterrim te dashurise amesore
shkaterron femiejrite dhe endrrat e saj
shkaterron vlerat dhe moralin
e con njerun ne depresion

Analize e Nje nate pa gjume

Kjo poezi eshte si nje klithje deri ne skaj e te vetmuarit. Ketu poeti shpreh ankth,
nuk gjen qetesi e ndihet I vetmuar. Kjo klidhje shqipetohet si: thirrje universal dhe
thirrje e percaktuar. Thirrja e poetit del ne dy forma: lutje per qetesi personale dhe
vullnet e shprese per ndryshime.

Poeti e quan veten burre I tretun, kjo shpreh zbrastine e tij shpirteore dhe vetmine.
Ai e shikon veten te paafte, pa force per te bere ndryshimet qe nevojiten.

Simboli I gjelit eshte I pranishem ne disa vepra te migjenit, ku ka funksion

ironizues. Nenteksti I poezise fsheh notat tragjike te vete jetes se Migjenit qe po
shuhet nga semundja.

Ai e shikon qe eshte afer fundit te tij dhe e kupton se nuk ka me se cfare te japi per
te ndryshuar dicka. Askush sme ndijon, cirrem kot me kot Por me ne fund, poeti
nuk e shikon me shpetimin te drita por te jastiku.
Poeti eshte ne dileme gjate gjithe kohes. Ai vendos kunervendje te forta perball
njera tjetres kur thote: me dhemb e sdi cme dhemb, urrej e sdi curren, don e sdi sec
don. Ne poezi mbizoterojn toni thirror, perseritja e fjaleve, shkallezimi I dhimbjes
qe perforcon vetmine.

Poema e Mjerimit
Kafshat q s'kaprdihet asht, or vlla, mjerimi,
kafshat q t mbet n fyt edhe t ze trishtimi
kur shef ftyra t zbeta edhe sy t jeshilta
q t shikojn si hije dhe shtrijn duert e mpita
edhe ashtu t shtrime mbrapa teje mbesin
t tan jetn e vet derisa t vdesin.
E mbi ta n'ajri, si n qesndi,
therin qielln kryqat e minaret e ngurta,
profetnt dhe shejtnt n fushqeta t shumngjyrta shklqejn.
E mjerimi mirfilli ndien tradhti.
Mjerimi ka vuln e vet t shmtueme;
asht e neveritshme, e keqe, e turpshme;
balli q e ka, syt q e shprehin,
buzt q m kot mundohen ta mshefin
jan fmit e padijes e flit e prbuzjes,
t mbetunat e flliqta rreth e prqark tryezs
mbi t ciln hangri darkn nj qen e pamshirshm
me bark shekulluer, gjithmon i pangishm.
Mjerimi s'ka fat. Por ka vetm zhele,
zhele fund e maj, flamujt e nj shprese
t shkyme dhe t coptuem me t dalun bese.
Mjerimi trbohet n dashuni epshore.
Npr skaje t'errta, bashk me qej, mij, mica,
mbi pecat e mykta, t qelbta, t ndyta, t lagta
lakuriqen mishnat, si zhang; t verdh e pisa;
kaprthehen ndjenjat me fuqi shtazore,
kafshojn, prpijn, thithen, puthen buzt e ndragta
edhe shuhet uja, dhe fashitet etja
n'epshin kaprthyes, kur mbytet vetvetja.
Dhe aty zajn fillin t marrt, shrbtort dhe lypsat
q nesr do linden me na i mbush rrugat.
Mjerimi n dritzn e synit te krthini
dridhet posi flaka e mekun qirini
nn tavan t tymuem dhe plot merimanga,
ku hije njerzish dridhen ndr mure plot danga,
ku foshnja e smueme qan si shpirt' i keq
tu' nduk gjit e shterruna t s zezs am,
e kjo prap shtazan, mallkon zot e dreq,
mallkon frytn e vet, mallkon barrn e rand.
Foshnj' e saj nuk qesh, por vetm lngon,
e ama s'e don, por vetm mallkon.
Vall sa i trishtueshm asht djepi i skamit
ku foshnjn prkundin lott edhe t fshamit!
Mjerimi rrit fmin n hijen e shtpive
t nalta, ku nuk mrrin zani i lypsis,
ku nuk mund t'u prishet qetsia zotnive
kur bashk me zoja flejn n shtretnt e lumnis.
Mjerimi pjek fmin para se t burrnohet;
don ta msoj t'i iki grushtit q'i krcnohet,
atij grusht q n gjum e shtrngon pr fytit
kur fillojn kllapit e etheve prej unit
dhe fytyrn e fmis e mblon hij' e vdekjes,
nj stoli e kobshme n vend t buzqeshjes.
Nj fryt kurse piqet dihet se ku shkon
qashtu edhe fmia n bark t dheut mbaron.
Mjerimi punon, punon dit e nat
tu' i vlue djersa n gjoks edhe n ball,
tue u zhigatun deri n gjuj n balt
e prap zorrt nga uja i bahen pal-pal.
Shprblim qesharak! Pr qindenj afsh
n dit vetm: lek tre-katr dhe "marsh!".
Mjerimi kaiher' i ka faqet e lustrueme,
buzt e pezmatueme, mollzat e ngjyrueme,
trupin prmendore e nj tregtis s ndyt,
q asht i gjikuem t bij n shtrat t vet i dyt;
dhe pr at shrbim ka pr t marr do franga
ndr araf, ndr ftyra dhe n ndrgjegje danga.
Mjerimi gjithashtu len dhe n trashigim
jo ve npr banka dhe n gja t patundshme,
por eshtnat e shtrembta e n gjoks ndoj dhimb,
mund q t len kujtim ditn e dikurshme
kur pullaz' i shtpis u shemb edhe ra
nga kalbsin' e kohs, nga pesha e qiellit,
kur mbi gjithka u ndi nj i tmerrshmi za
plot mallkim dhe lutje si nga fund i ferrit,
ish zan' i njeriut q vdiste nn tra.
Kshtu nn kamb t rand t zotit t'egrsuem
thot prifti vdes ai q on jet t dhunuem.
Dhe me kto kujtime, ksi lloj fatkeqsinash
mbushet got' e helmit n trashigim brezninash.
Mjerimi ka motr ngushulluese gotn.
N pijetore t qelbta, pran tryezs plot zdrale
t neveritshme, shpirti me etje derdh gotn
n fyt pr me harrue nandhetenand' halle.
E gota e turbull, gota satanike
tu' e ledhatue e pickon si gjarpni
dhe kur bie njeriu, si gruni nga drapni,
nn tryez qan-qeshet n form tragjikomike.
T gjitha hallet skami n got i mbyt
kur njqind i derdh nj nga nj n fyt.
Mjerimi ndez dshirat si hyjet errsina
dhe bajn tym si hejt q'i ban shkrum shkreptima.
Mjerimi s'ka gzim, por ka vetm dhimba,
dhimba paduruese q t bajn t mendesh,
q t'apin litarin t shkojsh fill' e t varesh
ose bahe fli e mjer e paragrafesh.
Mjerimi s'don mshir. Por don vetm t drejt!
Mshir? Bij bastardhe e etnve dinak,
t cilt n mnyr pompoze posi farisejt
i bijn lodrtins me ndjejt dhelparak
tu' ia lshue lypsiti nj grosh t holl' n shplak.
Mjerimi asht nj njoll e pashlyeme
n ball t njerzimit q kalon npr shekuj.
Dhe kt njoll kurr nuk asht e mundshme
ta shlyejn paavrat q zun myk ndr tempuj.
Recital i Malsorit
O, si nuk kam nj grusht t fort
t'i bij mu n zemr malit q s'bzan,
ta dij dhe ai se 'domethan i dobt -
n'agoni t prdihet si vigan i vram.
Un lugat si hij' e trazueme,
trashigimtar i vuejtjes dhe i durimit,
endem mbi bark t malit me ujn e zgjueme
dhe me klithma t paknaqura t'instinktit.
Mali hesht. Edhe pse prdit
mbi lkur t tij, n loj varrimtare,
krkoj me gjet nj kafshat ma t mir...
Por m rren shaka, shpresa gnjeshtare.
Mali hesht, dhe n heshtje qesh.
E un vuej, dhe n vuejtje vdes.
Po un, kur? heu! kur kam pr t'u qesh?
Apo ndoshta duhet ma par t vdes?
O, si nuk kam nj grusht t fuqishm!
Malit, q hesht, mu n zemr me ia njesh!
Ta shof si dridhet nga grusht' i paligjshm...
E un t knaqem, t knaqem tu' u qesh.
Kanga e Rinis
Rini, thueja kangs ma t bukur q di!
Thueja kangs sate q t vlon n gji.
Nxirre gzimin tand' t shprthej me vrull...
Mos e freno kangn! Le t marri udh.
Thueja kangs, rini, pash syt e tu...
T rroki, t puthi kanga, t nxisi me dashnu
me zjarrm tand, rini... Dhe t na mbysi dallga
prej ndjenjash t shkumbzueme q'i turbullon kanga.
Rini, thueja kangs dhe qeshu si fmi
Kumbi i zanit t prplaset pr qiell
dhe t kthej prap te na, se hyjt ta kan zili
E na t duem fort si t duem nj diell.
Thueja kangs, Rini! Thueja kangs gzimplote!
Qeshu, rini! Qeshu! Bota asht e jote.
T Bijt e Shekullit t Ri
Na t birt e shekullit t ri,
q plakun e lam n "shejtnin" e tij
e uem grushtin pr me luftue
ndr lufta t reja
dhe me fitue...
Na t birt e shekullit t ri,
filizat e nj toke s rimun me lot,
ku djers e ballit u dikonte kot
se dheu yn qe kafshat e huej
dhe n marrzi duhej shum shtrejt t'u paguhej.
Na t birt e shekullit t ri,
vllazn t lindun e t rritun n zi,
kur tinglloi ast' i yn i mbram
edhe fatlum
ditm me than :
S'duem me humb
n loj t prgjakt t historis njerzore,
jo! jo! s'i duem humbjet prore
duem ngadhnim!
ngadhnim, ndrgjegje dhe mendimi t lir!
S'duem, pr hir
t kalbsinave t vjetra, q krkojn "shejtnim",
t zhytemi prap n pellgun e mjerimit
q t vajtojm prap kangn e trishtimit,
kangn monotone, pa shpirt, t sklavnis
t jem' nj thumb i ngulun ndr trut e njerzis.
Na t birt e shekullit t ri,
me hovin ton e t ndezun pesh,
ndr lufta t reja kemi m'u ndesh
dhe pr fitore kem' me ra fli.
Lutje
T lutem, o perndi,
pr nj simfoni
me tinguj t'argjant
e akorde t'art.
T lutem, o perndi,
pr nj simfoni
plot dashuni
t nxeht si te vasha gjit
kur vlojn ndijesit.
T lutem, o perndi
pr nj simfoni
t dfrej n lumni
t'u u prkund n'ani
t bukur t'andrrimeve
t kaltr, ku t fantazmve
buzt m trheqin zjarrt
e m digjen syt e flakt.
T lutem, o perndi,
pr nj simfoni
e kurr, e kurr ma mos t zgjohemi.
Ekstaza Pranverore
...dhe pranvera erdhi...
Npr ftyra tona rrshqiti nji gzim
dhe ndr zemra tona ngrehi nj fole,
e nj jet e bukur, e nj jet e re,
me dshira t shumta po buzqesh n lulzim.
...dhe dallndysha erdhi...
si shpirti n'ekstaz, n hovin e shejt shtri;
me qielln rroket, me diellin puthet,
dridhen kraht n hare mandej posht vrsulet
t'u dhurue n cicrim prshndetje nj mij.
...triumfon bylbyli...
kangtar plot magji n gemb t trandafiles,
n nj tempo t marr prkdheljet po shfre
e kanga kumbuese, kang' e tij pa fre,
asht si kang Orfeji ndr telat e lyrs.
...dhe vesa shklqen...
n nj pik t'argjant pasqyrohet jeta
trheqse si andrra dhe si vijzatimi
ndr ort e hyjzimit, kur shprthen agimi
e rrezet e arta rrshqasin ndr fleta.
... dhe pranvera erdhi...
Npr ftyra tona rrshqiti nj gzim
dhe ndr zemra tona ngrehi nj fole
e nj jet e bukur, e nj jet e re
me dshira t shumta po buzqesh n lulzim.
Nn Flamujt e Melankonis
N vendin ton
kudo valojn
flamujt e nj melankolie
t trishtueshme...
... dhe askush s'mund t thot
se ktu rron
nj popull q ndrton
dika t re.
Aty ktu n hijet
e flamujve
mund t shifet
nj mund, nj prpjekje
e madhe prmbi vdekje
pr t pjell dika t madhe,
pr t qit n drit nj xhind!
Por, (o ironi)
nga ajo prpjekje lind
vetm nj mi.
Dhe kshtu kjo komedi
na plas dellin e gazit,
nsa prej marazit
plcasim.
N prakun e do banese
ku ka ndoj shenj jetese
valon nga nj flamur
melankolie t trishtueshme.