Islami Feja e Njerzimit PDF

N emr t All-llahut, t Gjithmshirshmit, Mshiruesit!
ISLAMI FEJA E NJERZIMIT

Muhamed Ali
Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 2

SHNIM I BOTUESIT......................................................................................................................................................................................................... 6
PARATHNIE E BOTIMIT ORIGJINAL.................................................................................................................................................................................. 7
ISLAMI - FEJA E NJERZIMIT ........................................................................................................................................................................................... 9
1. HYRJE ......................................................................................................................................................................................................................... 9
DOMETHNIA E EMRIT ....................................................................................................................................................................................................10
KUPTIMI I RI Q I SHT DHN FES............................................................................................................................................................................ 11
2. DISA VEORI DALLUESE T ISLAMIT ............................................................................................................................................................................12
BESIMI N T GJITH PROFETT......................................................................................................................................................................................12
PRSOSJA E FES............................................................................................................................................................................................................13
UNITETI I NJERZIMIT ....................................................................................................................................................................................................14
NJ FE HISTORIKE ..........................................................................................................................................................................................................16
3. PARIMET THEMELORE T ISLAMIT ...............................................................................................................................................................................17
4. QENIA HYJNORE ........................................................................................................................................................................................................18
KONCEPTIMI I ZOTIT NE ISLAM .......................................................................................................................................................................................18

EKZISTENCA E ZOTIT......................................................................................................................................................................................................20
SHEMBULLI I KURANIT T SHENJT ............................................................................................................................................................................... 23
UNITETI (NJSHMRIA) E ZOTIT.....................................................................................................................................................................................25
5. SHFAQJA HYJNORE ...................................................................................................................................................................................................26
BESIMI N PROFETT ..................................................................................................................................................................................................... 27
PRSOSMRIA E SHFAQJES HYJNORE .............................................................................................................................................................................28
VAZHDIMSIA E FORMAVE M T ULTA T SHFAQJES.....................................................................................................................................................29
6. JETA PAS VDEKJES ....................................................................................................................................................................................................30
JETA PAS VDEKJES SHT VETM NJ VAZHDIM I JETS KTU POSHT ...........................................................................................................................31
JETA PAS VDEKJES SHT NJ SHEMBLLIM I GJENDJES SHPIRTRORE N KT JET...................................................................................................... 33
PRPARIMI I PAKUFISHM N JETN PAS VDEKJES ........................................................................................................................................................ 35
7. DOMETHENIA E BESIMIT............................................................................................................................................................................................ 36
BESIMI N ENGJJT DHE DOMETHNIA E TIJ................................................................................................................................................................. 36
BESIMI SI BAZ PR VEPRIM.......................................................................................................................................................................................... 37

8. PARIMET E VEPRIMIT.................................................................................................................................................................................................38
9. DETYRAT E NJERIUT NDAJ ZOTIT ............................................................................................................................................................................... 39
LUTJA............................................................................................................................................................................................................................ 39
AGJRIMI.......................................................................................................................................................................................................................42
PELEGRINAZHI (HAXHI)................................................................................................................................................................................................. 43
AKTE T PRAKTIKUESHME E KUPTIMPLOTE T LUTJES ....................................................................................................................................................45
10. DETYRAT E NJERIUT NDAJ NJERIUT .........................................................................................................................................................................46
VLLAZRIMI I ISLAMIT.................................................................................................................................................................................................... 47
T DREJTAT E GRAVE .....................................................................................................................................................................................................48
SHTETI...........................................................................................................................................................................................................................50
DISA ILUSTRIME T QEVERISJES S VRTET ISLAMIKE................................................................................................................................................... 52
XHIHADI........................................................................................................................................................................................................................ 53
ZAKATI DHE BAMIRSIA.................................................................................................................................................................................................55

11. SPEKTRI I MSIMEVE MORALE................................................................................................................................................................................... 57

SHNIM I BOTUESIT
"Islami - Feja e Njerzimit" nga Muhamed Ali (vd. 1951) u botua pr her t par m 1928 si nj
version i prmbledhur i Parathnies hyrse t autorit n veprn e tij monumentale t vitit 1917
"Prkthimi Anglisht i Kuranit t Shenjt, me Komente". Ky librth popullor ka pasur ribotime t shumta
n qindra mij kopje, t cilat jan shprndar falas n t gjith botn. Gjithashtu sht prkthyer
n shum gjuh prfshir frngjishten, gjermanishten, hollandishten, italishten, hungarishten,
polonishten dhe kinezen.
Duke par popullariten q gzoi ky librth u ndje e nevojshme q t zgjrohej pr t dhn
hollsira m t mdha pr msimet fisnike t Islamit. Q nga botimi i tij fillestar, Maulana
Muhamed Ali ka nxjerr n drite libra t till t pamuar e t vlersuar lart si "Feja e Islamit"
(1936), "Rendi i Ri Botror" ((1944), "Mendime t Pavdekshme t Profetit t Shnjt Muhamed" (1947), si
dhe botimi i ripunuar i veprs s tij "Prkthimi i Kuranit t Shenjt, me Komente" (1951). U ndje
gjithashtu e nevojshme q shpalosja e pashmbullt e Islamit q bhej n kto libra t arrinte tek
lexuesi edhe n trajt shum t prmbledhur.
Prandaj dhe "Islami Feja e Njerzimit" sht zgjeruar duke prfshir n t pasazhe t
pershtatshem nga vepra e msiprme madhore dhe nga librat e tjer t Maulanas. sht ruajtur
trajta origjinale e librthit ndrkoh q jan zgjeruar kapitujt ekzistues dhe jan shtuar disa kapituj

t rinj. Duke br kto shtesa u pa e nevojshme q t bheshin disa redaktime t lehta pr t
garantuar vazhdimsin e ekuilibrin brenda tekstit.
PARATHNIE
E BOTIMIT ORIGJINAL
nga Lord Headley 1
Me knaqsi shum t madhe e kam lexuar epitomn e shklqyer t msimit islamik t Maulana
Muhamed Aliut dhe m ka br prshtypje t madhe zotsia q ka treguar ai pr t prmbledhur,
brnda hapsirs prej pak faqesh, t gjitha gjrat thelbsore t fes son: thjeshtsia dhe sinqeriteti
i veprs bjn q ajo t jet nj referenc e pamueshme pr t gjith ata q seriozisht jan n
krkim t s vrtets. Ndjehet qart nevoja pr nj paraqitje t till konize t Islamit, sepse,
pavarsisht nga prparimet n fushn e arsimit dhe nga arsyetimi inteligjent rreth subjekteve
fetare, eshte per te ardhur keq qe ekziston ende n kt vend nj shkall e konsiderueshme
injorance rreth fes muslimane.
N nj shkall t konsiderueshme kjo ka t bj me paraqitjen e shtrembr q i kan br asaj ata
t cilt vrtet dijn, por q me ligsi e fusin n rrug t gabuar mendjen perndimore n lidhje me
1 Lord Headley (vd. 1935) ishte nj aristokrat britanik i cili e perqafoi Islamin me 1913 nn kujdesin e
Khvaja Kamal-ud-Dinit, nj nga misionart e par musliman n Evrop.

fen ton. Disa nga gjykimet e gabuara q rrjedhin nga kjo praktike e pavler e paraqitjes se
gabuar t gjrave jan: se muslimant e adhurojn Muhamedin si perndi dhe i faln atij, se
poligamia sht pjes e fes islame, dhe se grat nuk kan shpirt. Sado e habitshme dhe e
pabesueshme q mund t duket, un jam i sigurt se nj numr shum i madh njerzish t
respektuar e n drejtime t tjera mjaft t arsimuar n Angli vrtet besojn se n e adhurojm
Muhamedin si perndi, se jemi t dtyruar t marrim shum gra, dhe se grat tona nuk kan
shpirt dhe nuk mund t shkojn n Parajs! T gjitha kto ide jan krejtsisht t gabuara. Ne i
falemi Allahut, te vetmit Zot qe eshte vetem nje! "Vetem Ty te falemi, dhe vetem Ty t lutemi pr
prkrahje" - kjo sht pjes e lutjes s muslimanit dhe ne nuk bjm dallime midis profetve t
cilt jan zgjedhur nga I Plotfuqishmi n etapa t ndryshme t historis s bots. Ka vetm nj
Zot, dhe Muhamedi sht Profeti, Profeti i Fundit, i Zotit. Poligamia ka qen e prhapur n
mnyr t shfrenuar n tr Arabin prpara ardhjes se Muhamedit, i cili vetm se vendosi rregull
e kufizime duke prcaktuar numrin e grave q mund t marr nj burr. Ai gjithashtu ndaloi
krejtsisht zakonin e vrasjes s foshnjs femr t padshirueshme q praktikohej n Arabi prpara
kohs s tij. N kohn e sotme shum pak musliman kan m tepr se nj grua, dhe pozita e
gruas n botn musliman sht shum m e mir se 'sht n vendet kristiane.
Shpresoj se do t ndrmerren hapa pr ta prhapur gjrsisht kt vepr t vogl, me q un jam i
bindur se nj lexim i vmendshm i faqeve t saj do t'u sillte ndriim e prehje atyre t cilt mund
t mos jen ende t vetdijshm pr frymn e vrtet t Islamit dhe q mund t jen ende nn
ndikimin e zhgnjimeve q u jan shkaktuar ose nga mungesa e informacionit t sakt, ose nga q
kan dgjuar ata t cilt do t bnin mir q t mos merreshin me paraqitjen e shtrembr t nj
feje simotr.

ISLAMI - FEJA E NJERZIMIT
1. HYRJE
Islam sht emri me t cilin njihet feja e predikuar nga Profeti i Shenjt Muhamed, i cili u shfaq n
Arabi m shum se trembdhjet shekuj m par, 2 dhe ajo sht e fundit nga fet e mdha t
bots. Kjo fe njihet rndom n Perndim si Muhamedanizm, nj emr q i sht vn n imitim
t emrave t till si Kristianizm e Budizm, por q ishte krejt e panjohur pr vet muslimant.
Sipas Kuranit, Librit t shenjt t Islamit, feja e Islamit sht aq e gjr n konceptimin e saj sa
vet njerzimi. Ajo nuk u krijua thjesht nga predikimet e Profetit t Shenjt Muhamed, por ka
qen fe e profetve q kishin dal prpara tij. Islami ishte feja e Adamit, Noas, Abrahamit,
Moisiut dhe Jezusit; ajo ishte, n fakt, feja e do Profeti t Zotit, i cili u shfaq kudoqoft, n do
skaj t bots. Bile, Islami sht dhe feja e do fmije njerzor q lind, sipas Profetit t Shenjt, i
cili, pr t qen t sakt, nuk sht krijuesi por eksponenti m i fundit i atij sistemi Hyjnor i cili u
prsos me ardhjen e tij. Dhe sipas Kuranit, Islami sht feja e natyrshme e njeriut:
"Natyra e br nga Zoti n t ciln Ai ka krijuar njeriun ajo sht feja e drejt" (30:30).
Dhe meqen se, sipas Kuranit, profett u ngritn midis popujve t ndryshm n koh t
ndryshme, dhe se feja e do profeti, n pastrtin e saj m t hershme e t pandryshueshme, nuk
ishte gj tjetr ve Islam, spektri i ksaj feje, n kuptimin e mirfillt t fjals, shkon aq shum
mbrapa n shekujt e shkuar dhe sht aq e gjr sa vet njerzimi, ndrkoh q parimet themelore
2 Lindur me 571 C.E., vdekur me 632 C.E.

gjithmon kan mbetur njlloj, ndrsa t papriturat kan ndryshuar me ndryshimin e nevojave te
njerzimit. Faza e fundit e Islamit sht ajo e cila u shfaq n bot me ardhjen e Profetit t Shenjt
Muhamed - paqja e bekimet e Zotit qofshin me t!
DOMETHNIA E EMRIT
Emri Islam nuk u shpik, si n rastin e feve t tjera, nga ata q e shpalln si fe t tyre. Ky emer, nga
ana tjeter, i eshte dhene shprehimisht kesaj feje ne Kuranin e Shenjt. Ai thot: "Un (Zoti) e
kam zgjedhur Islamin si fe pr ju" (5:3). Dhe n nj vend tjetr: "Sigurisht feja me Zotin sht
Islami" (3:18). Ai, pr m tepr, sht nj emr domethns; n fakt, fjala Islam tregon vet
esencn e sistemit fetar q njihet me at emr. Domethnia e saj primare sht "t bsh paqe",
dhe idea e 'paqes' sht idea sunduese n Islam. Sipas Kuranit t Shenjt, musliman sht ai q ka
br paqe me Zotin dhe njeriun, si me Krijuesin ashtu dhe me krijesat e Tij. Paqja me Zotin
nnkupton nnshtrimin e plot ndaj vullnetit t Atij i Cili sht burimi i gjith pastrtis e
mirsis, kurse paqja me njeriun nnkupton kryerjen e veprave t mira ndaj njeri-tjetrit. T dyja
kto ide gjnden t shprehura shkurt, por bukur, n 2:112, ku thuhet:
"Ve t tjerave, kushdo q i nnshtrohet plotsisht Zotit, dhe kryen vepra t mira ndaj t tjerve
merr shprblimin e tij nga Zoti, dhe mos t ket frik pr nj gj t till, dhe ata nuk do t
brengosen."

Ky dhe vetm ky sht shptimi shpirtror sipas Kuranit t Shenjt. Dhe duke qen muslimani n
paqe t prkryer, ai gzon paqe t mendjes dhe knaqsi shpirtrore t plot (16:106). "Paqe" sht
prshndetja e muslimanve pr njeri-tjetrin, gjithashtu "Paqe" do t jet dhe prshndetja e atyre
n parajs: "Dhe prshndetja e atyre atje lart do t jet 'Paqe'" (10:10). Ve t tjerave, n parajsn
q paraqet Islami asnj fjal tjetr nuk do t dgjohet ve "Paqe, Paqe", si thot Kurani i Shenjt:
"Ata atje lart nuk do t dgjojn asnj bised t kot apo mkatare, por vetm thnien 'Paqe!
Paqe!'" (56:25,26). "Autori i paqes dhe i siguris" sht nj ndajshtim pr Zotin q prmendet n
Kuranin e Shenjt (59:23), dhe objektivi final drejt te cilit piksynon Islami sht " Banesa e
Paqes", si thuhet n 10:25: "Dhe Zoti fton n banesn e paqes". Paqja sht, pra, esenca e
Islamit, sepse ajo sht rrnja nga del dhe fruti q jep, kshtu q Islami sht mbi t gjitha t tjerat
Feja e Paqes.
KUPTIMI I RI Q I SHT DHN FES

N Islam koncepti i fes merr nj domethnie t re. S pari, duhet t trajtohet jo si nj dogm, t
ciln njeriu duhet ta pranoj n qoft se dshiron t shptoj nga dnimi i amshuem, por si nj
shkenc q mbshtetet n prvojn universale t njerzimit. Kshtu, sipas Islamit, shfaqja
Hyjnore (ose komunikimi i Zotit me njeriun) sht nj faktor i domosdoshm n evoluimin e
njeriut. Dhe q nga trajtat e saj m t thjeshta (si jan ndrat e vegimet e mirfillta) e deri n
format e saj m t larta (si jan t vrtetat e ligjet fetare q i shfaqen profetve t mdhej t

Zotit), shfaqje Hyjnore sht pervoja universale e njerzimit dh nj dhurat Hyjnore q i sht
dhn t gjith popujve t bots.
S dyti, duke prforcuar m tej iden e shkencores n fe, Islami i paraqet t gjitha doktrinat e tij si
parime t sjelljes e veprimit njerzor, si dhe e bn do pik t besimit si baz pr veprim nga ana
e njeriut per zhvillimin e tij drejt shkalleve gjithnje e me te larta te jetes.
S treti, sfera e fes nuk sht e kufizuar vetm brenda bots s prtejme; bile preokupimi i saj
parsor sht pr kt bot, q njeriu, duke br nj jet t respektueshme ktu n tok, t mund
t fitoj vetdijen e nj ekzistence m t lart. Kshtu pra, Kurani nuk merret vetm me mjetet t
cilat e bjn njeriun t jet i lidhur me mish e me shpirt me Zotin, por dhe me problemet e bots
rreth nesh, me shtjet e rndsishme kuptimi i drejt i t cilave i jep mundsi njeriut t bj nj
jet t lumtur. Ai jep udhzim pr prparim individual, si dhe pr ecjen prpara t shoqris, t
kombit, bile dhe t njerzimit. Ai e prgatit njeriun pr nj jet tjetr, por vetm pasi e ka br t
aft t jet zot i vetes n kt jet.
2. DISA VEORI DALLUESE T ISLAMIT

BESIMI N T GJITH PROFETT
Veoria e madhe e Islamit sht se ai krkon q pasuesit e tij t besojn q t gjitha fet e mdha
t bots q kan qn t prhapura prpara tij jan shfaqur nga Zoti. Ksisoj, Islami hedh bazat e
paqes dhe harmonise midis feve t bots. Sipas Kuranit t Shenjt, nuk ka asnj komb n bot n

t cilin t mos jet shfaqur nj profet: "Nuk ka asnj popull n gjirin e t cilit t mos ket shkuar
nj paralajmtar" (35:24). M tej na thuhet se ka pasur profet t tjer prve atyre q prmenden
n Kuran: "Dhe N t drguam lajmtar q t'i kemi prmendur m par, si dhe lajmtar t cilt
Ne nuk t'i kemi prmendur" (4:164). Pra, Kurani jo vetm parashtron teorin se profet jan
shfaqur n t gjith kombet, por shkon m tutje dhe e krkon si domosdoshmri q muslimant
t besojn n t gjith ata profet (2:136, 177, 285). Gjithashtu, ndonse besimi Islam
prmblidhet n dy fjali t shkurtra, "Nuk ka zot tjetr ve Allahut, dhe Muhamedi sht Apostulli i Tij",
personi i cili e shpreh besimin n Muhamedin, duke e br kt, ai pranon t gjith profett e
bots, pavarsisht nse emrat e tyre jan prmendur n Kuran ose jo. Kshtu, Islami i del pr zot
nj universalizmi pr t cilin nuk mund t aspiroj asnj fe tjetr, si dhe hedh bazat e nj
vllazrimi gjithprfshirs sa vet njerzimi.
PRSOSJA E FES
Mirpo misioni i madh i Islamit nuk ishte q t predikonte vetm ket t vrtet, e cila, pr shkak
t izolimit nga njeri-tjetri t kombeve t ndryshm t bots, nuk ishte predikuar m par, por dhe
t korigjonte gabimet t cilat kishin gjetur mnyrn pr t'u futur e fe t ndryshme, t shoshiste t
vrtetn nga gabimi, t predikonte t vrtetat t cilat nuk ishin predikuar m par pr shkak t
rrethanave t veanta t shoqris ose t etapave t hershme t zhvillimit t saj, dhe, m e
rndsishmja e t gjithave, t bashkonte tok n nj libr t vetm t vrtetat q prmbante do
shfaqje Hyjnore q i ishte dhuruar nj populli pr t'i treguar njeriut rrugn e drejt; dhe n fund

fare, t prmbushte t gjitha krkesat morale e shpirtrore t nj shoqrie njerzore n prparim t
vazhdueshm. Kshtu Islami pretendon me t drejt se sht shprehja prfundimtare dhe m e
prsosur e vullnetit t Zotit, si thot Kurani:
"N kt dit e kam prsosur Un pr ju fen tuaj dhe e kam prmbushur mirsin Time ndaj
jush dhe kam zgjedhur pr ju Islamin si fe" (5:3).
Gjithashtu, Kurani i Shenjt prmendet si libr me "faq t dlira, ku jan (t prfshir t gjith)
librat e drejt" (98:2,3), q do t thot se t gjith ato udhzime t drejta q jan t nevojshme pr
ta udhhequr njeriun n rrug t drejt, qofshin t shfaqura m par ose jo, gjejn shprehje t
plot n kt Libr t Shenjt.
UNITETI I NJERZIMIT
N prputhje me skemn Hyjnore, sipas s cils profett u shfaqn pr rigjenerimin e bots, si
zbulohet n Kuran, do komb ka pasur profett e vet. Pra, ndonse dalja e profetve ka qen n
nj kuptim fakt universal, profetizmi ka qen pak a shum institucion kombtar, ku spektri i
msimeve t nj profeti kufizohej brenda kombit t vet. Prandaj hapi prfundimtar n
institucionin e profetizmit ishte ardhja e nj profeti pr t gjith kombet, kshtu q idea
madhshtore e unifikimit t tr racs njerzore t mund t realizohej prsosmrisht. Misioni i
Profetit t Shenjt Muhamed prshkruhet kshtu n Kuranin e Shenjt: "I bekuar qoft Zoti i Cili
drgoi posht Furkanin (Kuranin) tek shrbtori i Tij q ai t jet paralajmtar pr t gjith

kombet" (25:1); dhe "Thuaj: O njerzim , sigurisht un jam Lajmtari i Zotit pr ju t gjith"
(7:158). Prandaj Profeti Botror zuri vendin e profetve kombtare, t gjitha pengesat gjeografike
u fshin si dhe t gjitha barrierat e ngjyrs e t racs, dhe mbi parimin e madh se "njerzimi sht
nj komb i vetm" (2:213) u hodhn bazat e unitetit t racs njerzore.
Duhet shtuar se nj unitet i till i njerzimit nuk mund t kryhej po t mos realizohej prfundimi i
procesit t shfaqjes s profetve, sepse n qoft se do t vazhdonin t shfaqeshin profet dhe pas
daljes s Profetit Botror, ata padyshim do t'u vinin kazmn themeleve t unitetit q synonte t
realizonte Islami duke i dhn t gjith bots nj profet t vetm. Se kndejmi buron dhe thnia
se Profeti i Shenjt Muhamed sht "Lajmtari i Zotit dhe i fundmi i profetve" (33:40). Mund t
shtohet m tej se qllimi i drgimit t nj profeti tek nj popull ishte pr t vn n dukje rrugt
q duhet t ndiqnin njerzit pr t vendosur lidhje t forta shpirtrore me Zotin. Ai qllim arriti
prsosmrin nprmjet Profetit t madh Botror, mesazhi i t cilit ishte aq i prsosur sa i
prmbushte krkesat jo vetm pr t gjith kombet bashkkohs por dhe pr t gjith brezat e
ardhshm. Kjo pretendohet qart nga Kurani (shih 5:3 t cituar m lart), nj pretendim q nuk
parashtrohet nga ndonj fe tjetr. Meqen se feja kshtu arriti prsosmrin, nuk mbeti nevoj
pr ndonj fe tjetr pas Islamit apo pr ndonj profet tjetr pas Profetit Muhamed.

NJ FE HISTORIKE
Dshiroj t v n dukje dhe nj veori tjetr t Islamit nprmjet ksaj hyrjeje. Nuk ka asnj
dyshim se Islami sht nj fe historike dhe Themeluesi i saj i Shenjt nj personazh historik.
sht nj fakt q edhe nj kritik armiqsor i Islamit sht i detyruar ta pranoj. do ngjarje n
jetn e Profetit t Shenjt mund t lexohet n dritn e historis. Gjithashtu, Kurani i Shenjt, i cili
sht burimi i t gjitha ligjeve shoqrore e shpirtrore t Islamit, si sht nnvizuar nga Bosuorth
Smithi 3 , sht "nj libr absolutisht i pashembullt n origjinn e tij, n ruajtjen e tij . . . n
autenticitetin thelbsor t t cilit askush nuk ka qen n gjendje ndonjher t hedh ndonje
dyshim serioz." Bile dhe Muiri 4 e pranon se "ndoshta nuk ka vepr tjetr n bot q t ket
ruajtur pr dymbdhjet shekuj nj tekst kaq t pastr", dhe shton me Von Hammer-in se "ne
kemi mendimin se Kurani sht fjala e Muhamedit po me at shkall sigurie q muhamedant
besojn se ajo sht fjala e Zotit."
Duke pasur nj libr t shfaqjes Hyjnore t ruajtur n mnyr kaq t sigurt gjat shekujve si
udhrrfyes drejt mirqenies se tij shpirtrore e morale, si dhe duke pasur shembullin e nj Profeti
kaq t madh e fisnik, prvojat e larmishme t t cilit n jet ofrojn rregullat m t mira t sjelljes
n t gjitha etapat e ndryshme t jets njerzore, muslimani sht i sigurt se nuk ka hedhur
posht asnj t vrtet q i sht zbuluar ndonjher nga Zoti ndonj kombi, dhe se ai nuk ka
3 Autor i librit Muhamedi dhe Muhamedanizmi (Londr, 1889)

4 Sir William Muir, autor i librit Jeta e Muhamedit dhe i librave t tjer mbi Islamin, dhe nj kritik
armiqsor i Islamit, i cili jetoi n shekullin e 19-t.

mohuar (barazuar me zero) asnj t mir q mund t gjndet n jetn e nj njeriu t mir. Ksisoj
muslimani jo vetm beson n t vrtetn e t gjitha shfaqjeve Hyjnore dhe i pranon udhheqsit e
shenjt t t gjith popujve, por dhe i ndjek t vrtetat e prhershme e t qndrueshme q
gjenden n ato shfaqje Hyjnore duke pranuar e zbatuar m t fundit e m kuptimplotet prej tyre,
si dhe i imiton t gjith njerzit e mir n gjithshka t mir q kan n jetn e tyre duke marr si
model elzemplarin m t prkryer.
3. PARIMET THEMELORE T ISLAMIT

Parimet kryesore t Islamit jepen n fillim fare t Kuranit t Shenjt, i cili hapet me fjalet:
"Ky Libr, i cili nuk ka asnj dyshim n t, sht nj udhrrfyes pr ata t cilt jan t devotshm
n kryerjen e detyrave t tyre, t cilt besojn n At q nuk shihet dhe e vazhdojn pa ndrprerje
lutjen dhe shpenzojne (me zemrgjrsi) nga ajo q Ne u kemi dhn atyre, dhe t cilt besojn
n at q t sht shfaqur ty (O Muhamed) dhe n at q u shfaq prpara teje, dhe q jan t
bindur pr Botn e prtejme" (2:2-4).
Keto vargje vene ne dukje parimet esenciale te cilat duhet te pranohen nga ata te cilet do te
ndiqnin Kuranin e Shenjte. Ketu kemi tri pika kryesore te besimit dhe dy pika kryesore te
praktikes, ose tri porosi teorike dhe dy praktike. Perpara se t'i marr keto pika nje nga nje, mendoj
se eshte e domosdoshme te ve ne dukje, si tregohet ne keto vargje, se ne Islam vetem besimi
nuk vlen asgje ne qofte se nuk zbatohet ne praktike. "Ata qe besojne dhe bejne te mira" eshte

pershkrimi i perseritur i te drejteve sipas Kuranit. Besimi i drejte eshte fara e mire e cila mund te
rritet e te behet ve peme e mire ne qofte se merr ushqim nga toka ku eshte mbjelle. Ai ushqim
jepet me vepra te mira. Nje pike tjeter e domosdoshme per t'u mbajtur parasysh ne lidhje me
pese parimet e besimit e praktikes te permendura ne vargjet e cituara me lart eshte se ato, ne nje
forme apo ne nje tjeter, jane pranuar ne menyre universale nga raca njerezore.
Pese parimet si i kemi treguar tashme jane: (1) besim ne Zotin, ne te Padukshmin e Madh,
(2)besim ne shfaqjen Hyjnore; c)besim ne jeten e pertejme; kurse nga ana praktike: (4)lutje Zotit, i
cili eshte burimi nga i cili del dashuria e Zotit, dhe (5)lemosha ne kuptimin me te gjere - te gjitha
keto tregojne respektivisht kryerjen e detyrave tona ndaj Zotit dhe njeriut. Tani, keto pese parime
te besimit e te veprimit jane pranuar nga te gjithe kombet e rruzullit tokesor. Keto jane parimet e
perbashketa mbi te cilat mbeshteten te gjitha fete. Ne fakt, keto pese parime themelore te fese se
shenjte te Islamit jane te ngulitura ne natyren njerezoreKetu une do t'i marr nje nga nje, ashtu si
jane pershkruar me hollesi ne Kuranin e Shenjte.
4. QENIA HYJNORE
KONCEPTIMI I ZOTIT NE ISLAM
Nga tre parimet themelore te besimit, i pari eshte besimi ne Zotin. Besimi ne nje fuqi me te larte
se njeriu mund ta gjejme duke shkuar mbrapa deri ne antikitetin me te larget, ne kohrat me te
hereshme ne te cilat mund ta na oje historia, por popuj te ndryshem ne epoka te ndryshme e ne

vende te ndryshme kane pasur koncepte te ndryshme mbi Qenien Hyjnore. Islami, pike se pari,
predikon nje nje Zot, i Cili qendron mbi te gjithe hyjnite fisnore dhe perendite kombetare. Zoti i
Islamit nuk eshte Zoti i nje kombi te veante, i Cili do ti kufizonte bekimet e Tij vetem per ate
komb, por Ai pershkruhet ne fjalet hyrese te Kuranit te Shenjte se eshte Zoti i te gjitha botrave
(1:1), keshtu qe, perve se jep konceptimin me te larte te Qenies Hyjnore, ai edhe e zmadhon
rrethin e vllazerimit te njeriut ne menyre qe te perfshihen te gjithe kombet e botes, duke e
zgjeruar keshtu botekuptimin e simpatite e njeriut.
Midis atributeve(cilesive) te shumta sublime te Qenies Hyjnore te cilave u jep shprehje Kurani i
Shenjte, atributi i meshires eshte ne krye te vendit. Pikerisht me fjalet al-Rahman dhe al-Rahim
hapet do kapitull i Librit te Shenjte. Fjalet Bamires e Meshirues i zbulojne lexuesit te Kuranit te
Shenjte vetem nje ide teper te manget e te ceket te dashurise e meshires se thelle e gjithperfshirese
te Zotit te shprehur me fjalet al-Rahman dhe al-Rahim. Meshira Ime perfshin te gjitha gjerat,
thuhet ne Kuranin e Shenjte (7:56). Rrjedhimisht Lajmetari (I Derguari) i cili predikoi kete
koncept te Qenies Hyjnore me te drejte cilesohet ne Kuranin e Shenjte si meshire e te gjithe
kombeve (21:107). Po ashtu, Zoti eshte Autori (Krijuesi) i gjithshkaje qe ekziston. Mohimi i
fuqise se Tij krijuese do ti kishte dhene goditje vdekjprurese pikerisht madheshtise e sublimitetit
te konceptit te Qenies Hyjnore. Ja vetem nje pershkrim i atributeve te Tij:
Ai eshte Allahu perve te Cilit nuk ka Zot tjeter, i Gjithdituri per gjithshka qe nuk shihet dhe qe
shihet. Ai eshte Bamiresi, Meshiruesi. Ai eshte Allahu perve te Cilit nuk ka Zot tjeter, Mbreti,
Shenjtori, Autori i paqes, Siguri-dhenesi, Mbikqyresi i gjithshkaje, I Plotfuqishmi, Supremi,
Poseduesi i madheshtise. I lartesuar qofte Allahu mbi gjithshka qe krijuan ata (si zoter te rreme)!

Ai eshte Allahu, Krijuesi, Ndertuesi, 5 Forme-dhenesi: Te Tijet jane emrat me te bukur. Gjithshka
qe eshte ne qiell e ne toke e deklaron lavdine e Tij; dhe Ai eshte i Fuqishmi, i Urti (59:22-24).
Zoti qendron mbi te gjitha kufizimet, dhe Ai nuk mund te ngjasohet me asgje te njohur nga njeriu
(42:11). Ndersa Zoti kupton do vegim, vegimi i njeriut nuk mund ta perfshije Ate (6:104). Ai
eshte Nje; dualiteti ose triniteti ne natyren Hyjnore, apo shumefishimi i perendive as qe mund te
mendohet (2:163; 16:51; 4:171); ai nuk mban asnje lidhje atesie apo biresimi me asnje (112:3;
19:90-93). Ai eshte I Gjithshkadituri (20:7), I Plotfuqishmi (16:48-50), dhe I Kudogjenduri (58:7),
duke qene njekohesisht me afer njeriut se vetja e tij (50:16; 56:85). Ka nje numer shume te madh
atributesh tjera per Qenien Hyjnore te cilat e lartesojne konceptin e Zotit ne Kuran te
pakrahasueshem me asnje liber tjeter te shfaqur.
EKZISTENCA E ZOTIT
Duke qene se besimi ne Zotin eshte themeli i Islamit, ne te parashtrohen tre lloje argumentesh qe
lidhen me ekzistencen e Zotit:
Universi material jep deshmi se duhet te kete nje Krijues e Kontrollues te universit. Ne Kuranin e
Shenjte kjo deshmi perqendrohet rreth fjales Rabb, atributi i pare i Qenies Hyjnore per te cilin
5 Fjala origjinale per Ndertues, Beres eshte Bari qe para se gjithash do te thote Ndertues, Krijues i shpirtrave
ne dallim nga Krijuesi i materies.

terheq vemendjen Shfaqja hyjnore Lexo ne emer te Rabb-it tend (96:1) dhe me te cilin fillon
Kurani i Shenjte (1:1), duke qene njekohesisht dhe atributi i perseritur me shpesh ne Librin e
Shenjte. Rabb, zakonisht e perkthyer si Zot i boteve per ta dhene shkurt, do te thote Kujdestar
prindror i nje gjeje ne menyre te atille qe ta beje ate te pervetesoje gjendje zhvillimi te njepasnjeshme derisa te arrije
qellimin e vet te persosmerise. Gjithshka e krijuar ne kete menyre mban stampen e krijimit Hyjnor ne
veorine e levizjes se vazhdueshme perpara nga etapat me te ulta ne ato me te larta derisa arrin
plotesine. Evolucioni, i cili ka provuar se eshte nje bllok pengues per fete tjera, behet kesisoj ne
Islam pikerisht baza e besimit ne Zotin, si dhe sherben si argument i qellimit dhe i urtesise ne
krijim. Njshmria (harmonia) e ligjit qe mbizoteron ne univers, pavaresisht nga shumllojshmeria
e jashtezakonshme qe ka ai (67:3,4), ekzistenca e kontrollit e ligjeshmerise me te rrepte ne te
gjithe Natyren qe nga pjesezat me te vogla deri ne sferat me te fuqishme (36:38; 55:5,6), si dhe
argumente te tjera te ngjashme ndeshen ne do faqe te Librit te Shenjte.
Grupi i dyte i argumenteve per ekzistencen e Zotit ka te beje me shpirtin njerezor ne te cilin eshte
rrenjosur, sipas Kuranit te Shenjte, vetedija e ekzistences Hyjnore. Ne qenien e mbrendshme te
njerezve behet vazhdimisht pyetja: Kot jane krijuar ata, nga hii?, A mos jane ata krijuesit e
shpirtit te tyre?, A mos i krijuan ata qiejt e token? (52:35,36), A nuk jam Une Rabb-i juaj?
(7:172). Keshtu pra tregohet se vetedija e ekzistences se Zotit eshte pjese perberese dhe e
pandashme e natyres njerezore. Nganjehere kjo vetedije permendet duke paraqitur nje afersi te
paimagjinueshme te shpirtit njerezor me Shpirtin Hyjnor: Ne jemi me afer njeriut se damari i
qafes se tij (50:16); Ne jemi me afer shpirtit tuaj se vete ju (56:85). Me anen e kesaj tregohet
vetedija e ekzistences se Zotit ne shpirtin e njeriut eshte bile dhe me e qarte se vetedija e vete

ekzistences se tij. Natyrisht kjo vetedije ndryshon ne natyra te ndryshme ne varesi nga drita e
brendshme e njeriut, sa e ndritshme apo e zbehte eshte ajo.
Ky argument forcohet me tej duke treguar se ka dika me teper sesa vetedija e thjeshte
e ekzistences se Zotit. Fryma e Zotit eshte thithur nga njeriu duke i dhene jete atij
(15:29), prandaj dhe shpirti i njeriut eshte i perkushtuar ndaj Zotit; ne te eshte i rrenjosur instinkti
per ti sherbyer Zotit dhe per tiu drejtuar Atij per ndihme (1:4). do njeri, bile dhe politeisti ai qe
beson ne shume perendi), i drejtohet Zotit ne vuajtje fizike e ne deshperim, kur shfaqet me
ngulm forca e plote e natyres njerezore (10:12,22; 39:8). Keshtu ngulitet me tej besimi te Zoti, me
anen e te cilit ai udhehiqet ne erresire e veshtiresi ((10:9); ngulitet dashuria e Zotit, nga e cila
buron gatishmeria per ti ofruar sherbim vetmohues njerezimit (2:177; 76:8); ngulitet
besueshmeria ne Zotin, e cila eshte nje burim i sigurte force per njeriun ne kohe te veshtira
(14:12).
Porse deshmia me e qarte dhe me e sigurte e ekzistences se Zotit jepet nga pervoja shpirtrore, me
larte e njerezimit, nga shfaqje e Zotit Vete perpara njeriut. Deshmia e menurise dhe qellimit ne
univers vetem sa tregon se duhet te kete nje Zot, por nuk te shpie ne ndonje bindje te sigurte se
Zoti eshte; deshmia e vehtes se brendshme te njeriut eshte gjithashtu e pamjaftueshme per te na
uar drejt kesaj bindjeje te sigurte dhe per ti dhene mundesi njeriut qe te ballafaqohet me Qenien
Hyjnore. Eshte shfaqja Hyjnore ajo qe jo vetem ben realitet aspiraten me te larte te kesaj jete se
Zoti eshte, por dhe hedh nje lume drite mbi atributet Hyjnore dhe e nxjerr njeriun ne rruge ne te
cilen, duke ecur ne te, ai e ndjen ekzistencen e Tij si nje realitet ne vete jeten e tij dhe e cila i jep
mundesi atij qe te mbaje lidhje te ngushta shpirtrore me Ate. Eshte pikerisht ky kuptim i Qenies
Hyjnore qe sjell nje ndryshim ne jeten e njeriut dhe i jep atij nje force shpirtrore te

parezistueshme me anen e se ciles ai mund te sjelle ndryshime bile dhe ne jeten e te tjereve.
Shfaqja e Zotit Vete perpara njeriut eshte, sipas Islamit, pervoja universale e njerezimit, pervoja e
njerezve ne te gjitha kombet, te gjithe vendet dhe te gjitha epokat. Eshte kjo pervoje shpirtrore
universale e njerezimit qe ka provuar se eshte nje force e rendesise se dores se pare qe sherben
per ta ngritur njerezimin nga thellesite e degjenerimit drejt majave me te larta te moralit dhe bile
te prosperitetit material.
SHEMBULLI I KURANIT T SHENJT

Kurani i Shenjt jep shembullin m t madh t ekzistencs dhe veprs s Zotit q tregohet nga
shfaqja Hyjnore. Ajo zbulon t vrteta e parime sublime t cilat nuk mund t ishin produkt i dijes
njerzore t nj arabi t pashkolluar q jetoi n shekullin e shtat, si ishte Profeti i Shenjt
Muhamed. Ai solli nj transformim t pakrahasueshm n historin e bots. N jo m shum se
njzet-e-tre vjet (609-632 C.E.) u krye nj transformim i plot n jetn e tr kombit q banonte
n Gadishullin Arabik, nj tok ku shekuj pun reformuese t mparshme kishin qen t
pafrutshme. Adhurimi i idhujve i rrnjosur thell u zvendsua nga adhurimi i nj Zoti; t gjitha
supersticionet u fshin dhe n vend t tyre doli feja m e racionale q mund t merrte me mend
bota; njerzit q krenoheshin me injorancn e tyre u bn prkrahsit m t flakt t dijes, duke u
zhytur thell e duke pir n do burim t dijes q ata mund t gjenin; shtypja e t dobtve, t
varfrve, skllevrve e grave i lshoi vendin drejtsis e barazis; dhe nj komb i zhytur n veset
m t thella u pastrua trsisht nga ato dhe u pajis me nj dshir t zjarrt pr veprat m fisnike

n shrbim t njerzimit. Kurani prmbushi nj transformim jo vetm t individit, por po aq dhe
t familjes, t shoqris, t nj kombi t tr, dhe, nprmjet atij kombi, t vet njerzimit. Nuk
ka libr tjetr q t ket sjell nj ndryshim kaq t mrekullishm n jetn e njerzve, duke i ngritur
ata nga thellsit e degjenerimit n kulmet m t larta t qytetrimit.
Kurani i Shenjt jo vetm realizoi kt transformim madhshtor, por q n fillim t karriers s
Profetit t Shenjt ai paralajmroi profeci t njpasnjshme, duke dhn siguri t plota e t
padiskutueshme, q do t vrtetonin se kundrshtimi i pamshirshm do t shuhej dhe do t
triumfonte Islami. Kto profeci u shpalln n kohn kur Profeti i Shenjt ishte fare vetm dhe i
pashpres, i mbuluar nga t gjitha ant nga kundrshtime t egra, dhe nuk ekzistonte as rrezja m
e vogl e shpress q Islami t bnte ndonj prparim. Megjithat ato u prmbushn vetm pak
vjet m von n mnyrn m t habitshme. Asnj njeri nuk mund t kishte parashikuar at q u
profetizua aq qart se do t ndodhte me siguri, dhe asnj fuqi njerzore nuk do t kishte mundur
ti shkaktonte disfat t plot nj kombi t tr t rreshtuar kundr nj njeriu t vetm. Shfaqja
Hyjnore ksisoj jep provn m t qart e m t sigurt t ekzistencs s Zotit, dituria e pafund e
t Cilit kupton t ardhshmen si dhe t shkuarn e t tashmen, dhe i Cili kontrollon si forcat e
natyrs ashtu dhe fatin e njeriut.

UNITETI (NJSHMRIA) E ZOTIT
Uniteti i Zotit sht tema e madhe numr nj e Kuranit te Shenjt. Shprehja me e njohur e ksaj
sht ajo q prmbahet n deklaratn e l ilha ill-Allh (nuk ka zot tjetr prve Allahut), e cila
zbulon domethnien se nuk ka asgj q meriton t adhurohet prve Allahut. Unitet i Zotit do t
thot, s pari, se nuk as pluralitet perendish as pluralitet personash n rolin e Zotit; se dyti, nuk
asnj qenie q t zotroj ndonj atribut Hyjnor n prsosmri; dhe s treti, askush nuk sht n
gjendje t bj at q ka br Zoti, ose q mund t bj Zoti.
E kundrta e Unitetit sht shirk-u (t shoqruarit e zotave me Zotin, apo njohja e cilsive
Hyjnore te t tjert dhe jo te Zoti), e cila thuhet se sht m e rnda e t gjitha mkateve (31:13)
pr faktin se kjo e demoralizon njeriun, ndrsa Uniteti Hyjnor sjell ngritjen e tij morale. Format e
larmishme t shirk-ut t prmendura n Kuran prfshijn: adhurimin e gjrave t tilla si idhujt,
kafsht, forcat e natyrs, etj., duke kujtuar se sende e qenie t tjera mbartin n vetvete t njejtat
atribute si Zoti, si n doktrinn e trinitetit apo n iden e bashk-prjetsis s materies e shpirtit
, duke ndjekur verbrisht komandat e urdhrat e njerzve t mdhenj dhe duke iu nnshtruar
verbrisht dshirave t dikujt. Ko tregojn se n doktrinn e Unitetit Kurani i jep bots nj
mesazh fisnikrues t prparimit t gjithanshm, si fizik ashtu dhe moral e shpirtror. Njeriu
lirohet jo vetm nga skllavria ndaj objekteve t gjalla e jo t gjalla, por dhe nga idhujtaria ndaj
forcave t mrekullishme t natyrs, t cilat, si i thuhet n Kuran, ai mund ti nnshtroj pr
dobin e tij (45:12,13). Ai shkon m tutje dhe e liron njeriun nga m e madhja skllavri e te gjitha
skllavrive skllavria e njeriut nga njeriu. Ai nuk i lejon asnj t vdekshmi dinjitetin e te qnit
Zot, apo e t qnit m tepr se nj i vdekshm; kurse m i madhi i t vdekshmve (Profeti i

Shenjt) sht i urdhruar t thot: Un jam vetm nj i vdekshm si t gjith ju; mua m sht
shfaqur q Zoti juaj sht vet Nj Zot (18:110). Kshtu u kputen t gjitha prangat q e mbanin
t skllavruar mendjen e njeriut, dhe ai u vu n rrugn e prparimit.
5. SHFAQJA HYJNORE
Parimi i dyt themelor i besimit n fen Islame sht besimi n shfaqjen Hyjnore, jo vetm besim
n vrtetsin e Fjals s shfaqur t Zotit si gjndet n Kuranin e Shenjt, por besim n
vrtetsin e shfaqjes Hyjnore n t gjitha epokat dhe n t gjith kombet e bots. Disa fe e
konsiderojn shfaqjen sikur i sht dhn njerzimit vetm nj her; t tjere e shikojn at si t
kufizuar brenda nj populli t caktuar; kurse disa t tjer e mbyllin portn e shfaqjes Hyjnore pas
njfar kohe. Me ardhjen e Islamit ne gjejm t njejtn gjrsi pikpamjeje q jepet si pr
konceptin e shfaqjes Hyjnore ashtu dhe pr konceptin e Qenies Hyjnore.
Sipas Kuranit t Shenjt, shfaqja n format e saj m t ulta, n trajtn e frymzimit apo n at t
ndrave e vegimeve, sht prvoj universale e njerzimit. N mnyr t ngjashme, n formn e
saj m t lart, n at t shkrimeve e ligjeve t shfaqura n mnyr Hyjnore, ajo nuk kufizohet
brenda nj njeriu t veant apo nj kombi t veant por sht nj e drejt q e gzon do
komb pa dallim. Pa mbshtetjen e shfaqjes nga Zoti, asnj popull nuk do t kishte mundur t
realizonte bashkimin shpirtror me Zotin, dhe si rrjedhim qe e nevojshme q Zoti i Plotfuqishm,
i Cili, duke qn i Gjithpushtetshm i tr bots, i pajisi t gjith njerzit me nevojat e tyre fizike,

duke u sjell atyre njkohsisht edhe bekimet e Tij shpirtrore. Kshtu idea e shfaqjes Hyjnore n
Islam sht aq e gjr sa vet njerzimi, dhe muslimanit i krkohet t besoj jo vetm n Kuran,
por n t gjith Librat e Zotit q i jan dhene t gjith kombeve t bots.
BESIMI N PROFETT
Me q shfaqja e Librit t Zotit duhet t transmetohet nprmjet nj njeriu, besimi n lajmtarin
sht nj rrjedhoj e natyrshme dhe prmendet n Kuran tok me besimin n librat e shfaqur.
Profeti nuk sht vetm barts i mesazhit Hyjnor, por ai tregon gjithashtu se si duhet interpretuar
ai mesazh n jetn praktike; prandaj ai sht modeli q duhet ndjekur. sht pikrisht shembulli i
tij q i mbush me besim t gjall zemrat e pasuesve t tij dhe sjell nj transformim real n jetn e
tyre. S ktejmi del se ka nj domethnie m t thell qe nnvizon besimin n profett. Si sht
thn m par (shih nnkapitullin 2), besimi n t gjith profett e bots sht parim themelor i
fes islame. Kurani i Shenjt e ka t shprehur qart se n t gjith kombet doln profet dhe se
nuk i ka prmendur t gjith, gj q n fakt sht e panevojshme. Prandaj muslimani mund t
pranoj se mendjendriturit e mdhenj t kohrave t shkuara q respektohen nga cilido komb
tjetr i kan sjell atij kombi drit e drejtim, si profett e kombit t tij.

PRSOSMRIA E SHFAQJES HYJNORE
Sipas msimeve t Islamit, shfaqja nuk sht vetm universale por progresive, duke arritur
prsosmrin n t fundmin e Profetve, Profetin e Shenjt Muhamed. Shfaqjet iu dhuruan do
kombi n prputhje me krkesat e tij, dhe n do epok shfaqja u realizua n prputhje me
kapacitetin e popullit t asaj epoke. Dhe nsa truri i njeriut po bhej gjithnj e m i zhvilluar,
gjithnj e m shum drit u hodh nga shfaqja mbi shtje t tilla si ekzistenca dhe atributet e
Zotit, natyra e shfaqjes nga Ai, kompensimi pr t mirn dhe t keqen, jeta pas vdekjes, etj.
Kurani, libri i shenjt i shfaqur i fundit, hedh drit t plot mbi t gjitha gjrat thelbsore t fes,
bn t qarta ato q, pr shkak t rrethanave, kishin mbetur t errta, dhe e bri fen t prsosur.
Prve ksaj, Kurani v n dukje se msimet e librave t shenjt t mparshm kishin psuar
ndryshime, dhe prandaj vetm nje shfaqje nga Zoti mund ti veonte msimet e pastrta Hyjnore
nga masa e gabimeve q ishin grumbulluar rreth tyre. Kt bri Kurani, prandaj dhe quhet
kujdestar i t gjith librave t shenjt t mparshm. Ai gjithashtu merr prsipr edhe rolin e
gjykatsit, duke prcaktuar dhe ndryshimet midis tyre. T gjitha fet kan ardhur nga Zoti, mirpo
edhe doktrinat e tyre baz kan psuar ndryshime nga njera tjetra deri n at shkall sa q sht
br thjesht e pakonceptueshme q ato t ken dal nga i njejti burim Hyjnor. M n fund qe
Kurani ai q vuri n dukje terrenin e prbashkt, me fjal t tjera, Unitetin e Zotit dhe
universalitetin e shfaqjes.

VAZHDIMSIA E FORMAVE M T ULTA T SHFAQJES
Islami jo vetm e quan shfaqjen Hyjnore si prvoj universale t njerzimit, por dhe e konsideron
portn e saj si prher t hapur pr t gjitha kohrat. Ndonse shfaqja arriti prsosmrin dhe
profetizmi u mbyll me personin e Profetit t Shenjt MuhamedZoti vazhdon tu flas t
zgjedhurve t tij ndrmjet muslimanve. Shfaqja n format e saj m t ulta n formn e
ndrave, vegimeve e frymzimeve t vrteta sht dika q u ndodh si profetve ashtu dhe atyre
q nuk jan profet. 6 Esht vetm shfaqja autoritare, forma e shfaqjes s veant te profett, ajo
q ka prfunduar pas Profetit t Shenjt Muhamed. Dshmohet se ai sht shprehur kshtu:
Asgj nuk mbetet nga profetizmi prve mubashshirt-it; dhe kur e pyetn se far do t thoshte
mubashshirt, ai u prgjigj: Vegim i vrtet. N nj Shprehje tjetr t tij na thuhet:
Midis kombeve prpara jush kishte persona me t cilt kishte folur Zoti ndonese ata nuk ishin
profet; n qoft se ka nj t till ne gjirin e popullit tim ai sht Omeri.
Kjo tregon se, ndonse nuk do t ket profet pas Profetit t Shenjt Muhamed, me qen se feja
dhe ligjet fetare kishin arritur prsosmrin me ardhjen e tij, shfaqja Hyjnore sht nj fakt edhe
sot e ksaj dite dhe pr nj musliman t vrtet ekziston mundsia ta provoj. Bindja reale se
Zoti ekziston realizohet pikrisht nprmjet fjals s Tij; gjithashtu, nj besim vital n Zotin
rivendoset pikrisht nprmjet t przgjedhurve t cilt bhen dshmitar t shfaqjes s Tij.
6 Shih Kuranin, 28:7, 5:111, etj.

Esht dhe nj aspekt tjetr i besimit islamik n shfaqjen Hyjnore i cili shte i ndryshm nga ai i
disa feve t tjera t bots. Ai nuk pranon t njoh mishrimin e Qenies Hyjnore. Esht nj fakt i
njohur universalisht q qllimi m i lart i fes sht bashkimi shpirtror me Zotin. Sipas Kuranit
t Shenjt, ky bashkim shpirtror nuk realizohet duke marr Zoti trajt njerzore n kuptimin e
mishrimit, por duke e ngritur njeriun gradualisht drejt Zotit me an t prparimit shpirtror dhe
pastrimit t jets s tij nga t gjitha dshirat sensuale dhe motivet e ulta. Qenia e prsosur q i
zbulon bots fytyrn e Zotit nuk sht Qenia Hyjnore n trajt njerzore, por ajo qenie njerzore
personi i t cilit sht br nj manifestim i atributeve Hyjnore duke e ln personalitetin e tij q
t shkrihet n zjarrin e dashuris pr Zotin. Shembulli i tij shrben si stimul dhe sht model pr
tu ndjekur nga t tjert. Ai tregon nprmjet shembullit t tij se si nj i vdekshm mund t arrij
bashkimin shpirtror me Zotin. S kndejmi buron parimi i gjr i Islamit se askush nuk pengohet
pr tu ushqyer nga burimi i shfaqjes Hyjnore, dhe se kushdo mund ta arrij at duke ndjekur
Fjaln e Shenjt t Zotit si shfaqet n Kuranin e Shenjt.
6. JETA PAS VDEKJES

Besimi n nj jet t ardhme, n nj form apo n nj tjetr, sht gjithashtu e prbashkt pr t
gjitha fet e bots, dhe sht neni i tret themelor i besimit t muslimanit. Mirpo misteri i jets
pas vdekjes askund nuk sht zgjidhur aq qart sa n Islam. Idea e jets pas vdekjes ka qn aq e
errt deri von, deri n kohn e daljes s fes ifute, sa q jo vetm se nuk gjndet shum pr kt
e shprehur n Testamentin e Vjetr, por nj sekt i rndsishm ifut n fakt e mohonte fare

ekzistencn e nj gjndjeje t till. Megjithate, kjo lidhet me faktin se n shfaqjet m t hershme
nuk ishte hedhur shum drit mbi kt. Besimi n transmigracion (apo rimishrim i shpirtrave)
kishte t bnte dhe me mendjen e pazhvilluar t njeriut q realitetet shpirtrore gabimisht i merrte
pr fakte fizike. Ne Islam, idea e jets s prtejme arriti prsosmrin e saj, si ndodhi dhe me
parime t tjera t rndsishme e themelore t fes. Besimi n nj jet t ardhshme nnkupton
dhnien llogari t njeriut n nj jet tjetr pr veprimet e bra n kt jet. Besimi padyshim sht
nj baz shum e vyer pr ngritjen morale t bots n qoft se kuptohet si duhet. Pikat e
mposhtme theksohen n mnyr t veant nga Kurani i Shenjt.
JETA PAS VDEKJES SHT VETM NJ VAZHDIM I JETS KTU

POSHT
Hendeku q prgjithsisht vihet ndrmjet ksaj jete dhe jets pas vdekjes sht pengesa m e
madhe n zgjidhjen e misterit t jets s prtejme. Islami bn q t zhduket fare ky hendek: ai bn
q jeta e ardhshme t konsiderohet thjesht si vazhdim i jets s tanishme. Pr kt pik Kurani i
Shenjt shprehet fare qart. Aty thuhet:
Ne kemi br (pikrisht n kt jet) q pasojat e veprave t njeriut ti ngjiten atij pr qafe, dhe
kto pasoja t fshehta Ne do ti nxjerrim n shesh n Ditn e Ringjalljes n formn e nj libri
krejt t hapur (17:13,14).
Dhe prsri aty thuhet:

Kushdo q sht i verbr n kt jet, do t jet i verbr edhe n botn e prtejme; po, dhe do t
largohet gjithnj e m shum nga rruga e drejt (17:72).
Kurse n nj vend tjetr kemi:
O shpirt q je n prehje! Kthehu tek Zoti yt, se Ai sht i knaqur me ty dhe ti je i knaqur me
At. Pra hyr midis shrbyesve te Mi dhe hyr n Kopshtin Tim (89:27-30).
E para e kyre citimeve e bn t qart se faktet e mdha q do t dalin n drit diten e Gjykimit
nuk do t jen dika e re, por vetm nj manifestim i asaj q sht fshehur ktu nga syri fizik.
Prandaj jeta pas vdekjes nuk sht nj jet e re, por vetm nj vazhdim i ksaj jete q nxjerr n
drit realitetet e saj t fshehura. Dy citimet tjera tregojn se nj jet qiellore apo nj jet skterre
t dyja fillojn n kt bot. Verbria e jets s ardhshme sht skterr, por sipas vargjeve t
cituara vetm ata q jan t verbr ktu do t jen t verbr dhe n jetn e prtejme, duke e br
t qart se verbria shpirtrore e ksaj jete sht skterra e vrtet, dhe q ktej ajo merret me vete
n botn tjetr. Po ashtu, sht pikrisht shpirti q ka gjetur paqe e prehje t prsosur ai q
grishet pr t hyr n parajs pas vdekjes, duke treguar kshtu se parajsa e bots tjetr sht
vetm nj vazhdim i paqes e prehjes q njeriu gzon shpirtrisht n kt jet. Kshtu, sht e qart
se, sipas Kuranit t Shenjt, jeta e prtejme sht nj vazhdim i ksaj jete, dhe vdekja nuk sht
nj ndrprerje por nj hallk lidhse, nj der q hap realitetet e fshehura t ksaj jete.

JETA PAS VDEKJES SHT NJ SHEMBLLIM I GJENDJES
SHPIRTRORE N KT JET
Me Islamin sht hedhur drit e plot mbi t vrtetn m kuptimplote prsa i prket jets s
prtejme. N msimet kristiane truporja dhe shpirtrorja shkrihen bashk; pr t qarat e vajtimet e
krcitjet e dhmbve dhe zjarrin e pashuar si ndshkim pr t liqt flitet me t njejtn shtrirje si
pr mbretrin e qiellit, thesaret e qiellit dhe jetn e prhershme si shprblim pr t drejtt;
mirpo nuk jepen tregues t qart t burimeve t njers apo t tjetrs. Nga ana tjetr, Kurani i
Shenjt e bn t qart se gjendja pas vdekjes sht nj prfaqsim i plot, nj shembllim i qart e
i plot, i gjendjes son shpirtrore n kt jet. Ktu kushtet e mira ose t kqia t veprave ose
besimeve t nj njeriu jan latente (t pranishme por t padukshme) brenda tij; helmi apo ballsami
i tyre lshojn ndikimin e vet mbi t vetm n mnyr t fsheht, por n jetn e ardhshme ato do
t bhen t dukshme e t qarta si drita e diellit. Trajta q marrin veprat tona e pasojat e tyre n
kt jet nuk sht e kapshme nga syri i njeriut n kt jet, por n jetn e prtejme ajo do t
shpaloset n tr qartsin e saj. Prandaj dhe knaqsit e vuajtjet n jetn e ardhshme, ndonse
shpirtrore n realitet, nuk do ti fshihen syrit t zakonshm si ndodh me faktet shpirtrore n kt
jet. Esht pr kt arsye q ndrsa, nga njra an, hiret e t mirat e jets s prtejme prmenden
me emra fizik si dshmi e shfaqjes s tyre t qart prpara syve, nga ana tjetr ato prmenden si
gjra t cilat syri nuk i ka par, as veshi nuk i ka dgjuar, as nuk ka arritur dot zemra e njeriut q
ti ndjej a ti provoj. Ky prshkrim i hireve e bekimeve t jets s ardhshme sht vrtet nj
shpjegim i dhn nga vet Profeti i Shenjt pr vargun e Kuranit ku thuhet se askush nuk i di
hiret e gzimet t cilat i jan mbajtur t fshehta (32:17).

Vargjet e mposhtme t Kuranit t Shenjt, t cilat rndom mund t keqkuptohen, nuk i
prshkruajn fare hiret e knaqsite qiellore si t njllojta me gjrat e ksaj bote. N to thuhet:
Dhe jepi lajme t gzuara atyre q besojn e bjn vepra t lavdrueshme, se pr ta jan
kopshtet npr t cilt rrjedhin lumenj. Sa her q u jepet nj sasi me fruta prej andej, ata do t
thon: Ja nga kto na jan dhn neve m par, dhe atyre u jepen gjra t ngjashme me ato
(2:25).
Tani frutat pr t cilat t drejtt do t thon se i kan shijuar n kt jet nuk sht e mundur q
t jen frutat e pemve ose gjrat e ksaj jete. Kto vargje, n fakt, na thon se ata q besojn e
bjn vepra t mira prgatisin nj parajs pr vete me duart e tyre, ku frute do t jen veprat e tyre
t mira. Pikrisht nga frutet e ktij kopshti ata do t shijojn shpirtrisht ktu, si dhe nga t
njjtat, vetm se n nj trajt m t kapshme e t qart, do t han ata n jetn tjetr. Mund t
citojm dhe nj varg tjetr q vazhdon t njejtn ide: At dit ju do te shihni burrat e devotshm
dhe grat e devotshme, me dritn q shklqen prpara tyre n krahun e tyre t djatht (57:12).
Ky varg tregon se drita e besimit nga e cila ishin udhhequr n kt jet burrat e grat e drejt e t
moralshm, dhe e cila mund t shihej ktu vetm me syrin shpirtror, do t shihet qart duke
ndriuar prpara besimtarve n ditn e Ringjalljes.
Si n rastin e hirsive e knaqsive t parajss, edhe ndshkimi i ferrit sht nj shembllim i
torturave shpirtrore t ksaj jete. Ferri thuhet se sht nj vend ku njeriu as nuk do t jetoj, as
nuk do t vdes (20:74).
Duhet t kujtojm n lidhje me kt se Kurani i prshkruan ata q bien n gabime e ligsi si t
vdekur e pajet, kurse t mirt i quan t gjall. Sekreti i ksaj sht se mjetet e jets s atyre q e

ln pas dore Zotin, duke u dhn vetm pas t ngrnit e t pirit dhe knaqjes s dshirave t tyre
fizike, do tu ndrpriten me vdekjen e tyre. Ata nuk kan pjes n ushqimin shpirtror, prandaj
dhe, duke iu mohuar jeta e vrtet, ata do t ngrihen prsri pr t shijuar pasojat e kqia t
veprave t tyre t liga.
PRPARIMI I PAKUFISHM N JETN PAS VDEKJES

Islami na mson se njeriu sht i destinuar t bj prparime t pakufishme n jetn pas vdekjes.
Ai q e nnvizon kt sht parimi se zhvillimi i aftsive t njeriut si ndodh n kt jet nuk
quhet i mbyllur me kaq, por nj horizont shum m i gjr zhvillimi shpaloset prpara tij pas
vdekjes. Ferri ka pr qllim vetm ta pastroj njeriun nga skorjet, mbeturinat e padobishme, q
ka grumbulluar me duart e veta, me qllim q ta bj t prshtatshm pr prparim shpirtror n
ate jet. Vargjet 106 e 107 t kapitullit 11 t Kuranit tregojn qart se ndshkimi i ferrit nuk sht
i prhershm. Ka gjithasht Thnie t Profetit t Shenjt dhe t Shokve t tij t cilat nuk ln pik
dyshimi se ferri sht nj vend i prkohshm pr mkatarin, qoft musliman apo jo-musliman,
dhe se ndshkimi i rrept i ferrit sht nj ila pr t shruar smundjet e tij shpirtrore dhe pr ti
dhn mundsi atij q t hyj srish n rrugn drejt nj jete m t lart. As parajsa nuk sht nj
vend pr knaqsi t rndomta; ajo n thelb sht nj vend pr tu ngjitur n nivele gjithnj e m
t larta (39:20). Pr ata q jan n parajs thuhet se kan nj dshir t pashuar pr t arritur
shkall gjithnj e m t larta prsosmrie; prandaj dhe lutja e tyre sht: Zoti yn, bje t
prsosur pr ne dritn ton (66:8).

7. DOMETHENIA E BESIMIT
BESIMI N ENGJJT DHE DOMETHNIA E TIJ
Tani un kam treguar shkurt tre parimet themelore t besimit t nj muslimani, por mund t shtoj
m tej se besimi n at q nuk shihet prfshin dhe nj besim n ata ndihmsa q ne i quajm
engjj. Ky besim, ndonse i prbashkt pr shum fe, nuk pranohet aq gjrsisht sa tre parimet e
shpjeguara m lart, prandaj dhe nuk do t jen pa vend ktu disa vrejtje q kan t bjn me t
vrtetn q qndron prapa ktij besimi. N botn fizike e gjejm si ligj t pranuar se ne kemi
gjithnj nevoj pr agjent (shtyts) t jashtm, pavarsisht nga aftsit e forcat brnda nesh. Syri
na sht dhn pr t par gjrat, dhe ai i sheh ato por jo pa ndihmn e drits s jashtme. Veshi
kap tingujt, por n mnyr t pavarur nga agjenti i ajrit ai nuk mund t shrbej pr at qllim.
Prandaj njeriu n thelb ka nevoj pr dika prve asaj q sht brenda tij, dhe kjo qndron si pr
botn fizike ashtu dhe pr at shpirtrore.
Pikrisht ashtu si nuk jan t mjaftueshme vetm aftsit tona fizike pr t na dhn mundsin
q t arrijm nj objekt t fardoshm n botn fizike pa ndihmn e agjentve t tjer, ashtu dhe
forcat tona shpirtrore nuk munden q ato vetm t na udhheqin drejt veprave t mira ose t
kqia. Me fjal t tjera, ka dy forca trheqse q veprojn n natyrn njerzore: trheqja drejt t
mirs apo ajo q t shtyn pr tu ngritur n sfera m t larta t virtytit, dhe trheqja drejt t ligs,
apo ajo q t shtyn t ulesh posht e m posht n nj lloj jete t ult, shtazarake. Mirpo pr ti
vn n lvizje kto dy forca trheqse nevojiten agjent t jashtm, ashtu si nevojiten n rastin e
forcave fizike te njeriut. Ai shtyts q e v n veprim forcn trheqse drejt t mirs quhet engjll,
kurse ai q ndihmon n funksionimin e forcs trheqse drejt t ligs quhet djall. N qoft se i

prgjigemi trheqjes pr t br mir, ne i shkojm pas Shpirtit t Shenjt, kurse n qoft se i
prgjigjemi trheqjes pr ligsi, ne i shkojm pas Satanit. Prandaj domethnia reale e besimit n
engjjt sht se ne duhet ndjekim at q na grish drejt t mirs ose forcs trheqse pr t br
mir e cila gjndet brenda nesh.
BESIMI SI BAZ PR VEPRIM

Vrejtjet e msiprme shpjegojn jo vetm domethnien e besimit t muslimanit n engjjt, por
dhe kuptimin q qndron prapa vet fjals besim. Besimi, sipas Islamit, nuk sht vetm bindje n
t vrtetn e nj shtjeje t dhn, por sht n thelb pranimi i nj shtjeje si baz pr veprim.
Si sht treguar tashm, shtja e ekzistencs s djajve sht po aq e vrtet sa ajo e ekzistencs
s engjjve; mirpo ndrsa besimi n engjjt prmendet vazhdimisht si pjes e besimit t
muslimanit, neve asgjkundi nuk na krkohet t besojm n djajt. T dy faktet jan njlloj t
vrtet, dhe Kurani i Shenjt bn fjal n shum raste pr insinuatat e prpjkjet e djajve pr ti
futur njerzit ne rrug t gabuar, por ndrsa krkon q tu zm bes engjjve, ai nuk krkon
besim n djajt. N qoft se besimi n engjjt do t ishte vetm nj ekuivalent pr pranimin e
ekzistencs s tyre, edhe besimi n djajt do t ishte domosdoshmri e njllojt. Mirpo nuk sht
kshtu. Arsyeja sht se ndrsa njeriut i krkohet t pranoj e t ndjek thirrjen e atij q t grish
drejt t mirs, atij nuk i krkohet q t ndjek thirrjen e atij q t grish pr t br keq. Prandaj
dhe ne besojm n engjjt por nuk besojm n djajt, me qen se t part japin baz pr veprim,

kurse t dytt jo. Nga ana tjetr, Kurani i Shenjt krkon mosbesim ndaj djajve: Kshtu, kushdo q
nuk u z bes djajve dhe beson n Zotin, ai vrtet kapet pas lidhjes m t fort (2:256).
Kshtu pra mund t shihet se parimet e besimit t numruara m sipr, ashtu si jepen n
Kuranin e Shenjt, jan me t vrtet parime q secila prej tyre shrben si baz pr veprim, dhe
asnj besim tjetr nuk njihet nga Islami. Fjala Allh fjala arabisht pr Zotin tregon at Qenie e
Cila i ka t gjitha atributet e prsosura, dhe kur muslimanit i krkohet t besoj n Allahun, atij
vrtet i krkohet q ta bj veten posedues t t gjitha atyre atributeve t prsosmris. Besimi n
shfaqjen Hyjnore e bn at t pranoj e t imitoj gjithshka t mir q ndeshet n jetn e njerzve
t devotshm, dhe besimi n jetn e prtejme sht ekuivalent i njohjes s parimit t llogari-
dhnies pr veprimet e kryera.
8. PARIMET E VEPRIMIT
Tani le t marrim ann praktike t besimit Islam. Si e kam prmendur m lart, n Islam veprimet
jan n thelb pjes prbrse e fes si besim. N kt drejtim Islami z nj vend t mesm midis
feve t cilat e kan ln krejt pas dore ann praktike dhe atyre q i lidhin pasuesit e tyre pas
ritualeve pr do minut. Ai e sheh domosdoshmrin e zhvillimit t aftsive mendore t njeriut
duke i dhn udhzime t prgjithshme, pastaj i l dor t lir individitpr t vn n zbatim at
q sht e arsyeshme pr t.

Pa nj karakter praktik t fort cilado fe ka t ngjar t bjer n idealizm t thjesht dhe nuk do
t ushtroj m ndikim n jetn praktike t njeriut. Rregullat morale t Islamit, t cilat ngulmojn
n prvetsimin e detyrave ndaj Zotit dhe t detyrave ndaj njeriut, bazohen n at njohje t thell
t natyrs njerzore t ciln nuk mund ta zotroj askush tjetr prve Autorit (Krijuesit) t asaj
natyre. Ato prfshijn tr gamn e zhvillimit t njeriut, dhe i jan prshtatur kshtu n mnyr t
mrekullueshme krkesave t popujve t ndryshm. N Kuranin e Shenjt gjnden rregulla
udhrrfyese si pr njeriun e rndomt t bots, ashtu dhe pr filozofin, dhe si pr bashksit
njerzore q jan n shkall m t ulta t qytetrimit, ashtu dhe pr kombet m t zhvilluara t
bots. Praktikaliteti sht kyi i rregullave morale t tij, kshtu q po ai universalitet i cili
karakterizon parimet e tij t besimit ndeshet dhe n urdhresat e tij praktike, duke iu prshtatur
ksisoj t gjitha epokave dhe t gjitha kombeve.
9. DETYRAT E NJERIUT NDAJ ZOTIT

LUTJA
Vargjet e Kuranit t Shenjt t cituara m lart (Shih nnkapitullin 3) formojn, si kam thn
tashm, brthamn e msimeve t Islamit. T marr n kuptimin m t gjr t fjals, dy parimet
e veprimit t prmendur n kto vargje kan t bjn me prmbushjen e detyrave t njeriut ndaj

Zotit dhe t detyrave t tij ndaj njeriut. 7 T luturit Zotit sht thelbi i deyrave t njeriut ndaj Zotit.
Lutja sht nj zbrazje e ndjenjave t zemrs, nj krkes e prvuajtur, e sinqert dhe e
devotshm ndaj Zotit, si dhe nj shprehje plot respekt e dshirave m t sinqerta t shpirtit
prpara Krijuesit t tij. N Islam idea e lutjes, si t gjitha idet tjera fetare, gjen zhvillimin e vet m
t lart. Lutja, sipas Kuranit t Shenjt, sht mjeti i vrtet i atij pastrimi t zemrs i cili prbn
rrugn e vetme t komunikimit shpirtror me Zotin. Kurani i Shenjt thot:
Recitoje at q t sht shfaqur nga Libri dhe lutu(falu) vazhdimisht. Esht m se e vrtet q
lutja (falja) e mban njeriun larg t padenjs dhe t ligs; dhe sigurisht t kujtuarit e Zotit sht m
e madhja (forc) (29:45)
Prandaj Islami porosit me ngulm q t bhet lutja (falja) si mjet i ngritjes morale t njeriut. Lutja
q degjeneron n nj ritual t thjesht, n nj ceremoni t that e bajate q kryhet me munges
sinqeriteti n zemr, nuk sht lutja q rekomandohet si detyr nga Islami. Nj lutje e till
demaskohet shprehimisht: Mjer ata q luten, t cilt jan t shkujdesur ndaj lutjeve t tyre! Dhe
ata q sikur bjn mir vetm pr tu dukur (107:4-6). N t njejtin paragraf thuhet gjithashtu se
lutja sht e padobishme n qoft se nuk t drejton nga shrbimi ndaj njerzimit.
N Islam nuk ka Sabbath apo dit t caktuar pr lutje. Lutja sht br pjes e punve t
prditshme t njeriut. sht veprimi i par i dits s nj muslimani, sht gjithashtu dhe veprimi i
tij i fundit, kurse ndrmjet ktyre dy lutjeve ka dhe tri lutje t tjera gjat orve t puns ose t
7 . . . ata t cilt . . . luten vazhdimisht dhe shprndajn (pr t ndihmuar nevojtart) nga ato q u kemi
dhn Ne atyre.

shlodhjes. Pra Islami krkon q, edhe kur sht n kulm t puns, nj musliman duhet t jet n
gjendje t shkputet nga t gjitha angazhimet materiale pr nj koh t shkurtr dhe ti kushtohet
lutjes. Si rrjedhoj Islami i ka eliminuar t gjitha institucionet e murgjris, t cilat krkojn q
njeriu t heq dor nga t gjitha angazhimet materiale gjat tr jets s tij me qllim q mbaj
komunikimin shpirtror me Zotin. Islami e bn t mundur komunikimin shpirtror me Zotin edhe
kur njeriu sht i zn n kulm me angazhimet e tij materiale, duke br kshtu t mundur at q
konsiderohej e pamundur prpara ardhjes se tij.
Mnyra islamike e adhurimit (faljes) sht llogaritur pr t prqndruar vmendjen mbi nj objekt:
realizimin e pranis Hyjnore. Abdesi q paraprin lutjet, pozicioni i respektuar gjat qndrimit n
kmb, prkulja prpara, rnia prmbys dhe pozicioni i respektuar n gjunj t gjitha ndihmojn
mendjen pr ta realizuar pranin Hyjnore si fakt; dhe njeriut q falet i mbushet zemra me
ngazllim kur ia bn nderet Zotit te Madh jo vetm me goj por dhe me tr trupin.
Ne Islam, faljet e prditshme kolektive (n grup) jan gjithashtu mjete t nivelimit t t gjitha
dallimeve t rangut, ngjyrs e kombsis, si dhe mjete q sjellin kohezion e unitet midis njerzve
gj q prbn bazn e domosdoshme t qndrueshmris s nj qytetrimi. Prpara Krijuesit t
tyre, t gjith besimtart qndrojn sup m sup, sundimtari bashk m shtetasin m t prvuajtur,
t pasurit me lypsarin, i bardhi me zezakun. Pr m tepr, mbreti apo i pasuri n nj rradh
mbrapa sht i detyruar ta vr kokn, kur bie prmbys prpara Zotit, tek kmbt e t varfrit q
sht prpara. Dallimet e rangut, pasuris e ngjyrs zhduken brenda xhamis, dhe brenda mureve
t saj mbizotron nj atmosfer vllazrimi, barazie e dashurie. N fakt, pes faljet e prditshme
kan pr qllim, prve t tjerave, t zbatojn n praktik msimet teorike t barazis e vllazrimit
q ka n themel Islami.

Por ndrsa Islami i ka dhn status t prhershm institucionit t lutjes duke krkuar q t
respektohet n koh t caktuara dhe n j mnyr t caktuar, ai ka ln gjithashtu hapsir t gjr
pr vet individin, veanrisht n pjesn e lutjes kur ai falet vetm, q t bj faredo lutjesh q
dshiron dhe n cilndo gjuh q i plqen, n njrin nga katr pozicionet (m kmb, i prkulur
prpara, i rn prmbys, ose i ulur).
AGJRIMI
Agjrimi sht nj nga ato institucione fetare t cilat, ndonse t njohura botrisht, jan pasuruar
nga Islami gjersa kan marr nj kuptim krejt t ri. Islami e mohoi krejtsisht iden se agjrimi
shrben pr t qetsuar zemrimin Hyjnor, ose pr t ngjallur keqardhjen Hyjnore me ann e
vuajtjes s vullnetshme, dhe n vend t saj futi agjrimin e rregullt si disiplin shpirtrore, morale e
fizike e shkalls m t lart. Objekti i ketij institucioni sht i shprehur qart n Kuranin e
Shenjt: Agjrimi rekomandohet si detyrim pr ju . . . q ju t ruheni nga e keqja (2:183).
Pr kt qllim Islami ka vn n dispozicion muajin e Ramadaan-it. do dit n kt muaj,
krkohet q t mos ham e t mos pijm e t mos bjm marrdhnie seksuale nga agimi deri n
perndim t diellit. Por agjrim do t thot dhe q t frenohemi nga do lloj ligsie. N fakt,
mosngrnia e ushqimit sht vetm nj hap pr ta br njeriun t kuptoj se n qoft se ai
mundet q, si bindje ndaj Zotit, ta privoj veten nga dika q sht prndryshe e ligjshme, athere

sa her m e rndsishme sht q ai ta frenoj veten nga kryerja e veprimeve t liga t cilat jan
t ndaluara nga Zoti!
Nuk ka tundim m t madh se tundimi pr t shuar etjen e urin kur ke prpara ushqime e pije;
megjithat, ky tundim kaprcehet nga agjruesi, jo nje her a dy her, si t ishte rastsisht, por do
dit rregullisht pr nj muaj t tr, me nj qllim t prcaktuar pr tu afruar gjithnj e m shum
tek Zoti. Kurdoher q i del prpara nj tundim, ai e kaprcen at sepse sht nj z i brendshm
q i thot: Zoti sht me mua, Zoti m shikon; kshtu prania Hyjnore bhet nj realitet pr
t dhe brenda tij zgjohet nj vetdije e re e nj jete m t lart nj jet mbi at q mbahet me
ann e t ngrnit e t pirit dhe kjo sht jeta shpirtrore.
PELEGRINAZHI (HAXHI)
Pelegrinazhi (haxhilleku) n Mek, i cili qndron si detyr pr tu kryer nga do musliman nj her
gjat jets s tij n qoft se ai i ka mjetet financiare, prfaqson fazen e fundit n prparimin e
shtegtarit shpirtror. Ai prfaqson fazn n t ciln njeriu i dorzohet plotsisht vullnetit t Zotit,
si dhe sakrifikon t gjitha interesat e tij dhe i flak tutje t gjitha komoditetet e tij t jets pr hir t
dashuris s Zotit. Krkesa e par e Pelegrinazhit, e njohur si Ihrm, n t ciln hiqen t gjitha
veshjet e kushtueshme dhe shtegtari shpirtror ka vetm dy araf pa tegela pr t mbuluar
trupin, prfaqson kputjen e t gjitha lidhjeve materiale pr hir t dashuris s Zotit. Nj tipar

tjetr i spikatur i Pelegrinazhit sht Taf-i, rrotullimi rreth Qabes (Ka`ba) 8, dhe duke kryer kt
akt t jashtm shtegtari tregon se zjarri i dashuris Hyjnore sht ndezur brenda zemrs s tij, dhe
si nj q ka rn vrtet n dashuri, ai bn rrotullime rretheqark Shtpis s Atij q dashuron. N
fakt, e gjith gjendja e shtegtarit dhe t gjitha devocionet e ndryshme t lidhura me Pelegrinazhin
prfaqsojn shkalln n t ciln adhuruesi, i brumosur me dashurin e vrtet pr Qenien
Hyjnore, tregon se i sht dorzuar plotsisht Zotit t tij t dashur dhe i ka flijuar t gjitha
interesat e veta pr hir t Tij.
N zhvillimin vjetor t Pelegrinazhit, ka nj grumbullim t pashoq t njerzimit n Mek: qindra
mij njerz, t gjith t frymzuar nga idea e vetme q secili t ndjej pranin e Qenies Hyjnore, te
gjith duke e prqndruar mendjen n t Vetmen Qenie Supreme e Cila pr momentin sht
objekti i tyre. Ktyre u shtohet dhe efekti i fuqishm i unitetit t jashtm i t gjithve, t veshur
njlloj me t njejtt ift arafsh, duke thirrur n nj gjuh q kuptohet nga t gjith: lubbaika
Allahumma lubbaika Ja tek jemi, O Allah! Ja tek jemi ne pranin Tnde.Sigurisht, nuk sht se
Zoti gjndet vetm n Mek e n asnj vend tjetr, megjithat ai grumbullim i jashtzakonshm
njerzish e ndjen pranin e Tij sikur Ai t ishte vrtet mu n mes t tyre. E till sht prvoja m
e lart shpirtrore e shtegtarve, prvoja jo e hermitit q mbyllet brenda n kuvlin e tij, por
prvoja e nj mase t fuqishme njerzish t mbledhur tok n nj vend.
8 Qabeja (Kaba) sht ndrtesa e thjesht, katrkndshe e cila mbetur mbetur si faltore Hyjnore n Mek
q nga antikiteti shum i largt. Duhet shnuar se muslimant nuk i luten Qabes, e cila sht, n fakt,
nj prkujtimore e besimit n njshmrin e Zotit.

Pelegrinazhi ka dhe nj ndikim t mrekullueshm, si asnj institucion tjetr n bot, n sheshimin
e t gjitha dallimeve t racs, ngjyrs, kombsis, rangut apo pasuris. Jo vetm q njerz t t
gjitha racave dhe t gjith vendeve mblidhen s bashku si shrbtor t Zotit, por nuk ka asgj q
ti dalloj t lartt nga t ultt. sht nj mizri e jashtzakonshme qniesh njerzore, t gjith t
veshur njlloj, t gjith duke lvizur n t njjtin drejtim, t gjith vetm m nj fjal n goj. N
kt mnyr do muslimani i krkohet q t kaloj nj her n jet npr at port t ngusht t
barazis q t on drejt vllazrimit t gjr. T gjith njerzit jan t barabart n lindje dhe n
vdekje, por Pelegrinazhi sht rasti i vetm n t cilin ata msohen si t jetojn njlloj, si t
veprojn njlloj dhe si t ndjejn njlloj.
AKTE T PRAKTIKUESHME E KUPTIMPLOTE T LUTJES

Kshtu pra shihet se t gjitha kto rregulla morale islamike kan pr qllim vetm ngritjen morale
t njeriut. Islami nuk parashtron asnj institucion q mund t thuhet se sht nj adhurim i
pakuptimt i Zotit. Qllimi e objekti i t gjitha rregullave morale q parashtron ai sht pastrimi i
zemrs me qllim q duke u pastruar kshtu, njeriu t mund t gzoj komunikimin shpirtror me
Qenien e Shenjt, i Cili sht Burimi kryesor i gjith pastrtis. Shihet gjithashtu se Islami paraqet
formula asketike t prdorshme n jetn e prditshme t njeriut. Pes faljet e prditshme krkojn
q t sakrifikohet nj pjes e vogl e kohs s tij dhe, pa ndrhyr n jetn e tij t prditshme, i
japin mundsi t kuptoj Hyjnoren q sht brnda tij. Agjrimi krkon q t hiqet dor nga
ushqimi e lngjet, por jo n mnyr t atill sa ai t mos jet n gjendje t vazhdoj punn e tij t

prditshme. Pelegrinazhi sht nj funksion t cilin njeriu e kryen prgjithsisht vetm nj her n
jet, prandaj dhe, duke e drejtuar njeriun q t provoj prvojn m t lart shpirtrore, nuk
ndrhyn n ndonj shkall t konsiderueshme n kursin e rregullt t jets s tij.
10. DETYRAT E NJERIUT NDAJ NJERIUT

Dega e dyt e rregullave morale islamike ka t bj me detyrat e njeriut ndaj njeriut, por duhet
pasur parasysh se t dy llojet e rregullave morale jan t lidhur ngusht me njeri tjetrin. Ngritja
morale e njeriut sht tema madhore e Kuranit t Shenjt dhe objekti kryesor q Islami e mban
parasysh gjithnj, dhe t gjithe parimet e tij morale kan si synim t vetm q ta ngren njerzimin
shkall-shkall deri n majat m t larta morale q mund t arrij njeriu. Personi q cnon t
drejtn e vllait t tij nuk sht besimtar i Unitetit t Zotit 9 Ky sht nj msim q meriton t
shkruhet me shkronja t arta.
9 Nj Thnie e Profetit t Shenjt Muhamed

VLLAZRIMI I ISLAMIT
N radh t par, Islami zhduk do dallim q ka t bj me individin. Sigurisht m fisniku midis
jush n syt e Zotit sht ai q sht m i drejti nga ju sht nj shprehje q tingllon si kmban
vdekjeje pr fardo lloj superioriteti apo inferioriteti t bazuar n kasta t ngurrta apo dallime
sociale. Njerzimi nuk sht gj tjetr vese nj familje sipas Kuranit t Shenjt, i cili thot:
O njerzim! Sigurisht Ne ju kemi krijuar nga nj mashkull dhe nj femr dhe kemi br pr ju
fise e familje q ju t mund t dalloni njeri-tjetrin. Sigurisht m fisniku midis jush n syt e Zotit
sht ai i cili sht m i drejti nga ju (49:13).
Islami kshtu hedh bazat e nj vllazrimi t gjr n t cilin gzojn t drejta t barabarta t gjith
burrat e grat e fardo fisi, kombi a kaste q mund t bjn pjes, dhe cilido qoft profesioni i
tyre apo pozita e tyre n shoqri, t pasurit dhe t varfrit, dhe n t cilin askush nuk mund t
shkel t drejtat e vllait t tij. N kt vllazrim t gjith antart duhet ta trajtojn njeri-tjetrin si
antart e t njejts familje. Askush nuk duhet t privohet nga ndonj e drejt pr shkak t racs,
profesionit apo seksit t tij. Prve se sht e vetmja fe e cila vuri si detyr lirimin e skllevrve, si
dhe e vetmja fe Themeluesi i t cils dha shembullin personal t garantimit t liris pr skllevrit,
Islami gjithashtu krkoi q nj skllav t vishej me rrobat dhe t ushqehej me ushqimin e padronit
t tij, dhe jo t trajtohej si person i ult e i pavler. Dhe ky vllazrim i madh nuk mbeti vllazrim
n teori, por u b nj forc konkrete e gjall nga shembulli fisnik i Profetit te Shenjt dhe i
pasuesve e shoqruesve t tij t vyer. Rregulli i rrept i vllazrimit parashtrohet n fjalt e
mposhtme t Profetit t Shenjt:

Askush nga ju nuk sht besimtar n Zotin prderisa secili t doj pr vllain e tij at q do pr
vete.
T DREJTAT E GRAVE
Asnj libr tjetr fetar dhe asnj reformator tjetr, qoft fetar apo laik, nuk ka br as nj t
dhjetn e asaj q kan br Kurani i Shenjt apo Profeti i Shenjt Muhamed pr ngritjen e pozits
s grave. Si nga pikpamja materiale ashtu dhe nga ajo shpirtrore Islami e njeh pozitn e gruas si
t njejt me at t burrit. Favori m i madh q Zoti i ka dhuruar njerzimit sht dhurata e
shfaqjes Hyjnore. Dhe ne gjejm gra po ashtu si dhe burra q prmenden n Kuran se kan
provuar shfaqjen Hyjnore (shih, pr shembull, 3:41 dhe 28:7). Kurani nuk bn dallime midis
burrit dhe gruas n dhnien e shprblimit Hyjnor pr vepra t mira:
Kushdo q bn mir, qoft mashkull apo femr, dhe sht besimtar, do t hyj n Kopsht (t
qiellit) (40:40; shih gjithashtu 3:194, 4:124, 16:97 dhe 33:35).
Pra, sipas msimeve m t qarta t Kuranit, burrat dhe grat mund t ngrihen n t njejtat lartsi
t sferave morale e shpirtrore.
Edhe nga ana materiale, gruaja njihet si e barabart me burrin. Ajo mund t fitoj para dhe t
posedoj pron pikrisht si burri: Pr burrat sht prfitimi i asaj q fitojn , dhe pr grat sht
prfitimi i asaj q fitojn (4:32). Ajo ka kontroll t plot mbi pronn e saj dhe mund t bj me

t t doj. N Arabi, n kohn e ardhjes s Profetit t Shenjt, gruaja nuk kishte te drejta
pronsie; ne fakt, ajo vet ishte pjes e trashgimis dhe vihej nn pronsi s bashku me prona t
tjera. Kurani e nxorri at nga kjo pozit e ult dhe e ngriti n pozitn e liris s prsosur pr sa i
prket t drejtave t saj t pronsis dhe t drejts s saj t trashgimis, nj pozit t ciln, bile
dhe n kombet perndimore moderne, ajo e ka arritur vetm koht e fundit pas nj lufte t gjat.
Pr ngritjen e statusit moral t shoqris, Islami krkon q t dy sekset t sillen me modesti dhe t
kultivojn zakonin e mbajtjes s vshtrimit posht n pranin e njeri-tjetrit. Kur dalin prjashta,
ose n raste t tjera kur ka przjerje t sekseve, grave u krkohet q t jen t veshura si duhet 10,
dhe t mos bjn reklam t bukuris me qllim q t mos ngjallnin pasionet e seksit tjetr. Me
kto masa paraprake grat kan liri t plot t shkojn ku t duan dhe t bjn do lloj pune.
Si bashkshorte, nj grua nuk humbet asnj nga t drejtat q gzon si antare individuale e
shoqris; as individualiteti i saj nuk shkrihet n at t burrit t saj. Pozita e saj si bashkshorte,
sipas nj Thnieje t Profetit t Shenjt, sht ajo e nj sundimtareje mbi shtpin e burrit t
saj. Edhe prsa i takon divorcit, i cili mund t bhet i nevojshm n qoft se konsumohen t
gjitha mjetet pr t ndikuar n pajtimin midis burrit e gruas, Kurani i v t dy palt n nivel t
barazis s plot.
10 Nuk ka urdhr t shkruar n Islam q krkon nga grat q t mbajn pere. N kohn e Profetit t
Shenjt, grat shkonin t faleshin n xhami pa pere, dhe e vetmja ndarje ishte se ato qndronin n
rrjeshta t veantprapa atyre t burrave. N Pelegrinazh (Haxhillek) grat bile e kishin t ndaluar t
mbanin pere (vello)meqen se ajo ishte shenj e rangut t lart.

SHTETI
Profeti i Shenjt Muhamed ishte jo vetm Themelues i nj feje por dhe Themelues i nj shteti. Si
feja q themeloi, edhe ideali i tij pr shtetin ishte demokratik, por ishte nj demokraci q bazohej
n prgjegjsin ndaj Zotit n radh t par. Prshkrimi i mposhtm i besimtarve tregon se si
shkriheshin kto dy ide t demokratizimit e purifikimit shpirtror t shtetit:
Dhe ata q i prgjigjen thirrjes s Zotit t tyre dhe bjn lutje t vazhdueshme, dhe eshtjet e t
cilve jan (vendosur) nga kshillimi midis tyre, dhe t cilt shpenzojn pr t ndihmuar t tjert
nga ato q Ne u kemi dhn (42:38).
Kto vargje u msojn muslimanve parimin e demokracis (kshillimi midis tyre) pr drejtimin
e eshtjeve t shtetit, dhe n t njejtn koh i nxit ata t fitojn cilsit q e purifikojn
shpirtrisht njeriun dhe e trheqin m afr nga Zoti. Pra Islami krkon q autoriteti laik t
ushtrohet me vetdijen e plot t prgjegjsis ndaj Autoritetit m t Lart Hyjnor, duke ia
nnshtruar konsideratave morale forcn fizike t subjektit shtetror. S kndejmi del se, sipas
msimeve islamike, qeveria duhet tu besohet personave t cilt qndrojn n nj plan moral e
shpirtror shum t lart, ku kryetari i shtetit quhet njkohsisht amr (fjal pr fjal nj q
komandon) dhe imm (nj person, morali i lart i t cilit bhet shembull pr tu ndjekur).
Parimet e qeveris islamike u ilustruan n praktik nga vet Profeti i Shenjt Muhamed si
themelues e kryetar i shtetit musliman. Pas tij, katr pasardhsit e tij t par njihen se kan
ndjekur udhn e tij pr t dhn shembullin e sundimit te vrtet islamik, duke kombinuar
demokracin me shfaqje t nj karakteri t lart moral. Ky shtet islamik model ishte demokratik

n kuptimin m t plot t fjals. Secili nga kta pasardhs (Kalif) u zgjodh kryetar shteti me
miratimin e t gjitha palve. Kryetari ishte shrbtor i shtetit, te cilit i paguhej nj rrog fikse nga
thesari publik, si t gjith shrbtorve t tjer publik. Ai nuk kishte asnj privilegj t veant.
Bile as vet Profeti i Shenjt nuk pretendonte pr t drejta t tjera prve atyre q kishin
muslimant e tjer. Ishte nj demokraci e liruar nga t gjitha dallimet e trashgimis, rangut apo
privilegjit. T gjith njerzit, prfshir sundimtarin, kishin t drejta dhe detyrime t barabarta dhe
i nnshtroheshin t njjtit ligj.
Nga ata, t cilve u ishte besuar detyra e qeverisjes, krkohej q t punonin pr t mirn e
popullit, t bnin jet t thjesht e t ishin t gatshm pr tu takuar me publikun, t ndihmonin
materialisht ata q nuk ishin n gjendje t fitonin, si dhe t kishin po aq respekt pr t drejtat e jo-
muslimanve sa dhe pr ato t muslimanve. Prgjegjsia e popullit ndaj shtetit sht respektimi e
bindja ndaj ligjeve t tij pr sa koh q ato nuk prfshijn mosbindje ndaj Zotit dhe Lajmtarit
(T Drguarit) t Tij. Abu Bakr, pasardhsi i par i Profetit t Shenjt, tha n fjalimin e par q
mbajti:
M ndihmoni n qoft se jam n rrug t drejt, dhe m korrigjoni n qoft se jam n rrug t
gabuar. T m bindeni pr sa koh q un i bindem Zotit dhe Lajmtarit (T Drguarit) t Tij. N
rast se un shfaq mosbindje ndaj tyre, ather un nuk kam t drejt t pres bindje nga ju.
Kshtu njerzve u krkohej q t korrigjonin autoritetet kur ishte e nevojshme. Nj nga veprat
m t lavdrueshme, theksonte Profeti i Shenjt, sht ti drgosh nj fjal proteste nj
sundimtari t padrejt.

DISA ILUSTRIME T QEVERISJES S VRTET ISLAMIKE
Hilafeti i Omerit (vd. 644 C.E.), gjat sundimit t t cilit posedimet muslimane prfshinin
territorin e gjr t Arabis, Irakut, Iranit, Palestins dhe Egjiptit, jep shembuj t shumt t
sundimit e demokracis s vrtet islamike n veprim. Gjat kohs s tij kishte dy organizma
konsultative: nj asamble t prgjithshme n t ciln diskutoheshin shtje me rndsi t veant
kombtare, dhe nj komitet m t vogl pr drejtimin e punve t prditshme. Edhe jo-
muslimant ftoheshin pr t marr pjes n kto konsulta. Si rregull, guvernatort provincial
emroheshin pas konsultimeve me popullatn e vendit. N raste ankesash kundr guvernatorit
nga ana e publikut, guvernatori hiqej n qoft se dilte se ishte fajtor. Bheshin betime nga zyrtart
e lart t shtetit se ata nuk do t mbanin rroba t kushtueshme, se do ta mbanin dern gjithnj
hapur pr nevojtart, dhe se nuk do t mbanin kurr roje te dera.
do qytetar individ i shtetit t Islamit, qoft musliman apo jo-musliman, gzonte t drejtn pr t
dhn opinionin e tij (saj) dhe ishte krejt i (e)lir ta bnte nj gj t till. NJ her kur Omeri po
jepte nj predikim, ishte pikrisht nj grua q u ngrit dhe e kundrshtoi. Umeri, jo vetm q nuk u
zemrua pr kt, por e pranoi kritikn e saj dhe e pohoi gabimin e tij me fjalt: Grat e ktij
qyteti i kuptojn m mir gjrat se Omeri. Pozita e kryetarit t shtetit ishte saktsisht si ajo e nj
qytetari t thjesht. Nj her, kur e hodhn n gjyq, Omeri doli pr t mbrojtur veten prpara

gjyqit si do i pandehur tjetr. Kshtu nn qeverisjen e Omerit parimi i demokracis u avancua
deri n nj pik n t ciln as bota moderne ende nuk ka arritur. 11
XHIHADI
Ekziston nj koncept shum i gabuar n lidhje me xhihadin (xhihd fjal pr fjal do t thot
prpjekje ose luftim), nj nga detyrimet fetare t muslimanit. N terminologjin e Islamit, fjala
xhihd aplikohet si pr veprimtarit misionare t mirfillta t nj muslimani, ashtu dhe pr
mbrojtjen q i bn ai besimit t tij ne kuptimin fizik. Detyra e par, detyra pr ti ftuar njerzit n
Islam, sht nj detyr e prhershme q i ngarkohet t gjith muslimanve t t gjitha kohrave,
kurse e dyta sht nj detyr e cila del n rrethana t caktuara. Sipas Kuranit, nj xhihad q ai e
quan xhihd-an kabr-an, apo xhihadi i madh, duhet t zbatohet kundr jobesimtarve me an t vet
Librit t Shenjt (shih 25:52). Prandaj, xhihadi m i madh i Islamit sht jo me ann e shpats por
m ann e Kuranit, domethn, me ann e prpjekjes misionare pr ta uar mesazhin e Islamit
tek t gjith kombet. Detyrimi n fe sht i ndaluar me fjal shum t qarta: Nuk ka detyrim n
fe (2:256). Dhe nuk ka asnj rast n jetn e Profetit t Shenjt q nj individi ti jet krkuar q t
pranoj fen islame nn tehun e shpats.
11 Mund t shnohet se kjo shfaqje frymzuese e idealeve t larta t Islamit erdhi jo n saje t futjes s nj
sistemi ligjesh formale (apo t imponimit t sistemit islamik, si thuhet n sloganin politik modern),
por pr shkak t reforms s brendshme, morale q krijoi tek pasuesit e tij Profeti i Shenjt Muhamed.

Pr sa i prket lufts e t luftuarit, kjo lejohet vetm si mas mbrojtse kundr atyre q zhveshin
shpatn pr t asgjsuar Islamin:
Leje pr t luftuar u jepet vetm atyre kundr t cilve bhet luft, sepse ata jan t keqtrajtuar
(22:39).
Luftoni n rrugn e Zotit me ata q luftojn me ju, dhe mos e kaprceni kt kufi (2:190)
Kjo nuk l as dyshimin m t vogl se Islami nuk i lejon luftrat agresive, as luftn pr ekspansion
apo pr prestigj. Ai e lejon luftn vetm kur nj shtet sht sulmuar. Bile dhe athere, n qoft se
armiku ofron paqe, paqja duhet pranuar:
N qoft se ata ofrojn paqe, edhe ju duhet ta ofroni at, dhe besoni n Zotin (8:39).
T gjitha betejat e zhvilluara nga Profeti i Shenjt Muhamed dhe muslimant e hershm ishin
thjesht mbrojtse. Ai e pasuesit e tij psuan persekutimet m t egra, kur Islami filloi t fitonte
terren n Mek. Edhe kur ata ikn nga shtpit e tyre dhe gjetn streh n Medinn e largt,
lufttart e fuqishm t Meks i sulmuan ata n vatrat e tyre t reja. Tri her e sulmoi armiku
Medinn me forca t mdja pr ta asgjsuar komunitetin musliman atje. Prandaj Kurani e lejoi
luftn vetm pr t shptuar nj komunitet t persekutuar nga shtyps t fuqishm.
Profeti i Shenjt ishte paqedashs nga natyra, dhe ai besonte se t bsh paq me zemrgjrsi
ishte shpesh nj zgjidhje m e mir pr agresionin sesa asgjsimi i agresorit, sepse mund t sillte
nj ndryshim t vrtet n zemrn armikut. Prandaj ndodhi ajo q kur m n fund erdhi koha
pr ti dnuar agresort mizor, t cilt ishin n mshirn e Profetit t Shenjt kur muslimant

doln fitimtar n Mek, ai jo vetm u dha atyre amnesti t prgjithshme por i lshoi bile pa asnj
qortim. Ky akt zemrgjrsie ndaj armiqve m t betuar sht i pashembullt n analet e bots.
ZAKATI DHE BAMIRSIA

Do t v n dukje edhe nj veori t vllazrimit t Islamit. do fe e bots ka predikuar bamirsin
(ndihmn pr nevojtart), por vetm n Islam ajo sht br e detyrueshme dhe e kushtzuar pr
t gjith ata q e pranojn besimin musliman. Ktu kemi nj vllazrim n t cilin i pasuri nuk
mund t hyj n qoft se nuk sht i gatshm pr dhn nj pjes t pasuris s tij pr antart m
t varfr t vllazrimit. Nuk ka dyshim se i pasuri nuk ndeshet ktu me vshtirsi t
pakaprcyeshme t testit ideal t deves q kalon npr vrimn e gjilprs, por ai i nnshtrohet
nj testi praktik, i cili jo vetm e bn q t qndroj n nj shkall me vllain e tij m t varfr, por
dhe krkon prej tij q t paguaj nj taks, t njohur si Zakt, nj taks e cila u vilet t pasurve pr
dobin e t varfrve.
Secilit q ka pron mbi nj limit t caktuar i krkohet q t ndaj nj pjes t caktuar t saj. Pjesa e
veuar pr kt qllim duhe t t mblidhet nga shteti musliman ose nga komuniteti musliman aty
ku nuk ka shtet musliman, dhe objektet t cilave duhet tu kushtohet numrohen n vargjet e
mposhtme:
Zakati sht vetm pr t varfrit dhe nevojtart, dhe pr ata q jan t punsuar pr ta
administruar at, dhe pr ata zemrat e t cilve jan br gati pr t prqafuar t vrtetn, dhe pr

t liruar robrit, dhe pr (t ndihmuar) ata q kan borxhe, dhe pr rrugn e Zotit, dhe pr
udhtarin q ka mbetur n rrug t madhe (9:60).
Fjalt n rrugn e Zotit prfshijn do qllim bamirs. Zakti ka dika t veant se sht njherit
edhe bamirsi, edhe taks. Si bamirsi (ndhm humanitare) sht i detyrueshm, por detyrimi
sht moral. Si taks, sanksioni mbrapa tij sht moral, jo forca fizike e shtetit. Prandaj Zakti
vepron jo vetm si ndikim nivelues por dhe si mjet pr zhvillimin e sentimenteve m t larta t
njeriut t ndjenjave t dashurise e simpatis ndaj tjetrit. Duhet nnvizuar se, sipas Kuranit, nj
vepr bamirse duhet br si nj detyr q nj njeri i detyrohet tjetrit, n mnyr q t mos krijoj
iden e superioritetit t atij q e jep apo t inferioritetit pr at q e merr (shih 2:262-264).
Prve kontributeve materiale pagesa e t cilave sht br e detyrueshme nga Kurani i Shenjt
dhe si dika q duhet br patjetr si lutjet, bamirsia e prgjithshme sht ngulitur me forc t
madhe n tr Librin e Shenjt. Ai jo vetm v theksin mbi vepra t tilla t mdha bamirsie si
emancipimi i skllevrve (2:177, 90:13), t ushqyerit e t varfrve (69:34, etj.), kujdesi pr jetimt
(17:34, etj.), dhe kryerja e veprave t mira ndaj njerzimit n prgjithsi, por i jep t njejtn vler
dhe akteve t vogla t bamirsis moskryerja e t cilave theksohet se sht n kundrshtim me
shpirtin e lutjes (107:4-7).
N Thniet e Profetit t Shenjt bamirsis i jepet domethnia m e plot dhe m e gjr. T
heqsh nga rruga gjithshka q mund t shkaktoj dm, apo ti tregosh udhn dikujt, apo bile ti
japsh ushqim familjes apo vetes t gjitha jan vepra bamirsie. Ti bsh mir krijesave pa goj
gjithashtu quhet bamirsi: Kushdo q punon arn dhe zogjt e kafsht han nga ajo, ajo sht

bamirsi. Kurani i Shenjt gjithashtu flet pr zgjerimin e kufijve t bamirsis jo vetm tek t
gjith njerzit prfshir besimtar e jobesimtar (2:272), por dhe tek krijesat pa goj (51:19).
Kontributi i bamirsis duhet t jepet nga gjrat e mira, nga ato gjra q nj njeri i do pr vete:
O ju q besoni! Jepni pr bamirsi nga gjrat e mira q fitoni . . . dhe mos synoni t jepni pr
bamirsi at q sht e keqe, me q ju vet nuk do ta merrnit at pr vete (2:267).
Dashuria pr Zotin duhet t jet motivi n t gjitha veprave bamirse:
(Njerzit e moralshm), nga dashuria pr At, u japin ushqim t varfrve, jetimve e robrve
duke thn: Ne po ju ushqejm vetm knaqsin e Zotit ne nuk dshirojm nga ju as
shprblim as falnderime (76:8,9)
11. SPEKTRI I MSIMEVE MORALE

Kurani i Shenjt nuk u konceptua pr nj popull apo pr nj epok, dhe sipas gams s msimeve
t tij morale ai sht i gjr sa vet njerzimi. Ai sht nj Libr i cili bhet udhrrfyes pr t
gjith njerzit n t gjitha kushtet e jets, si pr njeriun injorant e primitiv ashtu dhe pr filozofin
e urt, si pr njeriun e biznesit ashtu dhe pr at q jeton n vetmi, si pr t pasurit ashtu dhe pr
t varfrit. Prandaj, ndrsa jep rregulla t ndryshme pr jetn, ai krkon nga individi q t ndjek
rregullat m t mira t cilat jan t zbatueshme pr rrethanat n t cilat jeton (39:55). N qoft se
prmban udhzime nga njera an t cilat jan llogaritur pr t ngritur moralisht njerzit e zhytur

n shkallt m t ulta t qytetrimit dhe pr tua msuar atyre mnyrat elementare t sjelljes n
shoqri, ai gjithashtu sjell rregulla q i drejtojn njerzit pr t arritur shkallt m t larta t
prparimit moral e shpirtror. Msimet e larta morale ideale jan padyshim t nevojshme pr
prparimin e njeriut, por vetm ata t cilt jan n gjendje ti kuptojn ato ideale do t jen n
gjendje t prfitojn prej tyre. Por n kt klas nuk bjn pjes masat e gjra n nj komb apo
komunitet, sado i lart t jet standarti i tij i qytetrimit. Si rrjedhoj, Kurani prmban rregulla
udhzuese pr t gjitha fazat npr t cilat njeriu ka qen i detyruar t kaloj n marshimin e tij
prpara q nga kushtet e primitivizmit n ato t njeriut me zhvillim t lart shpirtror. Ato
prfshijn t gjitha degt e veprimtatis njerzore dhe krkojn zhvillimin e t gjitha aftsive
mendore t njeriut.
Islami krkon shfaqjen e do cilsie q prmban n vetvete njeriu, dhe bn vetm nj kufizim,
domethn, q ajo t shfaqet n rastin e duhur. Ai krkon nga njeriu q t tregoj si butsi ashtu
dhe guxim, por secila n rastin e duhur. Ai i mson njerzit q t falin, por n t njejtn koh ai
krkon q kur natyra e keqbrjes krkon ndshkim, duhet t jepet ndshkim n prputhje me
shkalln e krimit. Ai thot: Falni kur e shikoni se falja do t sillte rezultate pozitive. Prsri, ai i
mson njerzit t tregojn veti t larta morale n rrethanat m t disfavorshme, t jen t
ndershm bile dhe kur ndershmria ka t ngjar ta fus njeriun n situata t ngatrruara, t thon
t vrtetn edhe kur pohimi i s vrtets sht kundr atyre q jan m t afrt e m t dashur pr
ne, t tregojn keqardhje bile dhe duke sakrifikuar interesat e veta, t jen t durueshm edhe nn
vuajtjet m t rnda, t jen t mir bile dhe me ata q u kan br keq. N t njejtn koh ai na
meson q t ndjekim rrugn e mesme; ai i mson njerzit t ushtrojn cilsit fisnike t cilat jan
vendosur n natyrn e tyre nga Zoti kur jan duke u marr me punt e tyre. Ai nuk ngulmon q

njeriu t shkputet nga lidhjet e tij materiale; ai krkon q ata ti shrbejn Zotit, por jo si murgjit;
ai i porosit ata q ta shpenzojn pasurin e tyre, por jo n mnyr t atill sa t mbeteni n pik
t hallit e pa asnj grosh; ai i meson ata t jen kokulur por jo duke humbur vet-respektin; ai i
kshillon q t falin, por jo n mnyr t atill sa tu japin zemr fajtorve; ai i lejon t ushtrojn
t gjitha t drejtat e tyre, por jo deri aty sa t cnojn t tjert; dhe e fundit fare, ai krkon nga ata
q ta predikojn fen e tyre, por jo duke denigruar t tjerat.

Islami Feja e Njerzimit PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Islami Feja e Njerzimit PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

N emr t All-llahut, t Gjithmshirshmit, Mshiruesit!

ISLAMI FEJA E NJERZIMIT

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 2

PARATHNIE E BOTIMIT ORIGJINAL.................................................................................................................................................................................. 7

ISLAMI - FEJA E NJERZIMIT ........................................................................................................................................................................................... 9

DOMETHNIA E EMRIT ....................................................................................................................................................................................................10

KUPTIMI I RI Q I SHT DHN FES............................................................................................................................................................................ 11

2. DISA VEORI DALLUESE T ISLAMIT ............................................................................................................................................................................12

BESIMI N T GJITH PROFETT......................................................................................................................................................................................12

UNITETI I NJERZIMIT ....................................................................................................................................................................................................14

3. PARIMET THEMELORE T ISLAMIT ...............................................................................................................................................................................17

4. QENIA HYJNORE ........................................................................................................................................................................................................18

KONCEPTIMI I ZOTIT NE ISLAM .......................................................................................................................................................................................18

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 3

SHEMBULLI I KURANIT T SHENJT ............................................................................................................................................................................... 23

UNITETI (NJSHMRIA) E ZOTIT.....................................................................................................................................................................................25

5. SHFAQJA HYJNORE ...................................................................................................................................................................................................26

BESIMI N PROFETT ..................................................................................................................................................................................................... 27

PRSOSMRIA E SHFAQJES HYJNORE .............................................................................................................................................................................28

VAZHDIMSIA E FORMAVE M T ULTA T SHFAQJES.....................................................................................................................................................29

6. JETA PAS VDEKJES ....................................................................................................................................................................................................30

JETA PAS VDEKJES SHT NJ SHEMBLLIM I GJENDJES SHPIRTRORE N KT JET...................................................................................................... 33

PRPARIMI I PAKUFISHM N JETN PAS VDEKJES ........................................................................................................................................................ 35

BESIMI N ENGJJT DHE DOMETHNIA E TIJ................................................................................................................................................................. 36

BESIMI SI BAZ PR VEPRIM.......................................................................................................................................................................................... 37

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 4

9. DETYRAT E NJERIUT NDAJ ZOTIT ............................................................................................................................................................................... 39

AKTE T PRAKTIKUESHME E KUPTIMPLOTE T LUTJES ....................................................................................................................................................45

10. DETYRAT E NJERIUT NDAJ NJERIUT .........................................................................................................................................................................46

T DREJTAT E GRAVE .....................................................................................................................................................................................................48

DISA ILUSTRIME T QEVERISJES S VRTET ISLAMIKE................................................................................................................................................... 52

ZAKATI DHE BAMIRSIA.................................................................................................................................................................................................55

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 5

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 6

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 7

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 8

2 Lindur me 571 C.E., vdekur me 632 C.E.

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 9

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 10

KUPTIMI I RI Q I SHT DHN FES

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 11

2. DISA VEORI DALLUESE T ISLAMIT

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 12

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 13

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 14

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 15

3 Autor i librit Muhamedi dhe Muhamedanizmi (Londr, 1889)

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 16

3. PARIMET THEMELORE T ISLAMIT

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 17

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 18

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 19

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 20

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 21

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 22

SHEMBULLI I KURANIT T SHENJT

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 23

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 24

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 25

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 26

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 27

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 28

6 Shih Kuranin, 28:7, 5:111, etj.