http://www.kadinhaberleri.

com/magazin/azra-akin-kivanc-tatlitug-
birliteligi-bittitelevizyon-haberleri/enver-ayseverin-cem-adriana-aykiri-
sorusu-ters-teptiegitim/ogretmenlerin-ozur-durumuna-bagli-subat-
donemi-yer-degistirmelere-iliskin-sonuclari-acikladigundem/deniz-
otobusune-tanker-ca-h16712.html

27 Ekim 2017 tarihinde alnmtr.

Dnden Bugne Hat Sanatnn Kaynaklar

Glzar- Savab'dan Menakb- Hnevaran'a btn hat sanat kaynaklar bu aratrmada
17 Aralk 2014 aramba 04:03

lgili Galeriler

ocuk ve Sevgi temal sergiden ok zel fotoraflar

Anadolu'nun Ermi Kadnlar

Mobil oyunlarda kadnlar ne kadar var? (istatistikler)

Lavanta Keseleri Geri Dnd

KADINHABERLER.C0M-

MENKIB-I HNERVERN:
Gelibolulu Mustafa Ali tarafndan 1586 (995) ylnda yazlmtr. Bu tarihte yazar, Badat Haziresi
Defterdr idi. Eser mukaddime, 5 fasl ve htimeden mteekkildir.

Mukaddimede, yaz eitleriyle hattatlar hakknda genel bilgi vermektedir. Birinci Faslda vahiy
ktipleriyle kfi hatt ve mushaf yazanlar anlatlmaktadr. kinci Faslda 7 stad ve 5 kalemde mahir
olanlar anlatlmaktadr. nc Faslda nestlik yazanla ele alnmtr Drdnc Faslda ep nvsn,
mniyn ve hatt- dvnye alanlar, Beinci Faslda da hattatlar, ciltiler, mhezzibler hakknda
aklamalar yaplmaktadr. Eserde 1591 tarihine kadar yetimi hattatlar zikredilmektedir. Mahmut
Kemal nal tarafndan eserin farkl nshalar gsterilerek ve mellifin hayat da ilave edilerek 1926da
Matbaa- Amirede baslmtr. Ayrca 1982 ylnda Mjgan Cunburun nere hazrlamas ile tekrar
Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlarndan baslmtr.164 sayfadr. [1]
GLZR-I SAVB:

Nefeszde brahim tarafndan XVII. asrda stanbulda yazlarak IV. Sultan Murad sunulmutur.
Hattat Nefeszdenin olu olan Nefeszde brahim 1640 (1050) ylnda stanbulda domutur.

Eser 1 Fasl ve 2 Bab olarak tertb edilmitir. Faslda hattan, zellikle hsn-i hattan ve onun
faziletlerinden sz edildikten sonra bn-i Mukle ve Yakut- Mustasm gibi mehur hattatlar ile
Osmanl Devletinin XVI. asr hattatlarndan eyh Hamdullah tan 1650 ylna kadar yaam olan
hattatlar hakknda ksaca bilgi verilmitir. Birinci Babda eitli mrekkeplerin yapl, kalem ve
kalemtralar hakknda bilgi verilmektedir. Nefeszde fasl ihtiva eden ksma Kitb- Kttb, bablar
ihtiva eden ksma ise Risle-i Middiyye vel-Krtsiyye adlarn vermitir.

Glzr- Savb, ilk defa Kilisli Muallim Rfat tarafndan sadeletirilip metin ksaltlarak Gzel Sanatlar
Akademisi Neriyatndan 1939 senesinde baslmtr. [2]
Glzr- Savb zerine 2004 ylnda Prof. Dr. Muhittin Serin danmanlnda Fehime Demir
tarafndan Trk Hat Sanat Asndan Kaynak Glzr- Savb ncelemeli Metin evirisi adl 168
sayfalk bir yksek lisans tezi yaplmtr. alma drt blmden olumaktadr; birinci blm olan
Giri blmnde eserin bugnk harflerle yazmnda izlenen yol anlatlmtr. kinci blm Nefeszde
brahim Efendi baln tar ve Nefeszdenin hayat, Glzr- Savb hakknda genel bilgi, eserin
kaynaklar, hakknda yaplan almalar anlatlr ve yazma nshalarn tantm yaplr. nc blmde
eser bugnk harflerle verilir ve alma drdnc blm olan Sonu blm ile sona erer. [3]

DEVHATUL-KTTB:

Suyolcuzde Mehmet Necib tarafndan, Babs-Saade Aasnn Muhsibi smail Aann teviki ile
Glzr- Savba zeyl olarak 173738 (1150) ylnda yazlmaya balanm ve tamamlanmas 4 senden
fazla srmtr. slam dnyas ve zellikle Osmanllar dnemindeki mehur hattatlarn biyografilerini
konu edinmitir. lk kez Kilisli Muallim Rfat tarafndan 1942 de sadeletirilmitir. Trkiyede 7 adet
yazma nshas olduu halde mellif nshas mevcut deildir.

Eser zerine Prof. Dr. Muhittin Serin danmanlnda 2003 ylnda Aye Peyman Yaman tarafndan
Hat Sanat in Kaynak Devhatl-Kttb ncelemeli Metin evirisi adl 537 sayfalk bir alma
yaplmtr. almann Giri blmnde izlenilen metod anlatlyor, ikinci blmnde metnin evirisi,
sonunda ahs, yer ve kitap indeksi ile eserin orijinal metin fotoraflar yer alyor. [4]

TUHFE- HATTTN:

Mstakimzde Sleyman Saadeddn (. 17881202) tarafndan 17601173 ylnda yazlmaya balam,

on yl ierisinde tamamlanmtr. Mstakimzde yazmn bitirdii eserini vefatna yakn tarihe kadar
yeni ilavelerle geniletmitir. Mstakimzde, Tuhfeyi hazrlarken 170i akn yazma eser incelemi ve
yararland bu eserleri satr aralarnda belirtmitir. Bir ksm bugn bilinmeyen bu eserleri Tuhfede
kullanmak zere inceledii, hatta Glzr- Savb, Devhatl-Kttab gibi kaynak eserlerin kopyalarn
edindii anlalyor. Zaman zaman bu kaynaklardaki hatalara da iaret ederek onlar dzeltme yoluna
yoluna gitmitir. Eserde 1788 ylna kadar sls, nesih, cel ve tlik yazan Trk, Arap, Fars
hattatlarndan 2069 kiinin olduka geni biyografileri yer almaktadr.

Eserin Mukaddimesinde Besmele, Besmelenin harfleri ve harflerin gsterdii mana hakknda

malmat verilmektedir. Mstakimzde, eserin Tuhfe-i Kbr adl birinci blmne gzel yaz ile ilgili
krk hadis ile balamaktadr; sls, nesih, muhakkak, reyhn, tevk, rika yazlarnda yetimi 1697
hattatn hayatn ve eserlerini tantarak birinci blm tamamlamaktadr. kinci blmde, Osmanl ve
ranllarda ne kan 1372 hattatn biyografisine yer vermektedir. Yazar eserin bu blmn Cerde-i
Sur-y Talkyn, Tuhfe-i Sur, Tuhfe-i Talkiyye isimleriyle anmaktadr.

Tuhfenin Kbr ve Sur blmleri arasna yerletirilmi Htimetl-Kitb (s. 598-636) adl ok
nemli bir blm vardr. Bu blmde yazarn her birisini sniha (akla gelen) olarak adlandrd otuz
makale yer almaktadr. Bu makalelerde hat sanat, malzeme ve aletleri hakknda geni bilgi
verilmektedir.

Eserin stanbul niversitesi, Murad Molla ve Topkap Saray Ktphanelerinde yazma nshalar
bulunmaktadr. bnlemin Mahmud Kemal nal atarafndan Murad Molla Ktphanesindeki nshas
esas alnarak ve bata seksen be sayfalk ok nemli bir giri ilave edilerek nere hazrlanm, Trk
Tarih Encmeni Klliyat arasnda 756 sayfa ve eski harflerle 1928de stanbulda baslmtr.
Geleneksel sanatlar sahasnda yaymlanm olan Habib Efendinin Hat ve Hatttan , Cl. Huartn Les
Calligraphes et les Miniaturistes de IOrient Musulman , evket Radonun Trk Hattatlar, Mahmud
Bedrettin Yazrn Kalem Gzel i byk lde Tuhfe-i Hatttn den yararlanlarak hazrlanmtr.

Mellifin dier eserleri ise unlardr:

dab- Ulil-Elbb, Akdets-Sfiyye, sr- Adde, Devha-i Meyih-i Kibr, Devlet-i li Osman,
Gelibolulu Yazczde Mehmet b. Slih Efendinin Terceme-i Hli, Huccetl-Hattl-Hasen, Hurf ile
Mretteb Durb- Emsal, el-Islaht-iriyye, lm-i Musikye Dair Risale, stanbulun Fethi ile lgili
Hadsul-Fethin erhi, Krkeme Sular, Risle-i Cevhir-i Hamse, Riletl-Mantk, er-Rislets-
Smiyye f Ruyeti-miyye, Silsiletl-Hatttn. [5]

Tuhfe-i Hatttn zerine Prof. Dr. Muhittin Serin danmanlnda 2004 ylnda Ebru Ssler tarafndan
Hat Sanat Asndan Tuhfe-i Hatttn adl bir yksek lisans tezi hazrlanmtr. almann birinci
blm eserin tantm, ne zaman yazld, blmleri, hangi kaynaklardan faydalanlarak yazld,
kitabn yazma nshalar, ayrca eserin yazar Mstakimzde Sleyman Saadeddinin hayat hakknda
bilgilerden olumaktadr.

kinci blmde ise eserde geen hat sanatyla ilgili 213 adet sz, deyim ve terimin eserde getii
cmle ile birlikte evirisi ve anlamlar yer almaktadr. Bu terimler ierisinde; yaz eitleri, malzemeler,
imza atma, yaz tashihi ve daha pek ok konular yer almaktadr.

TUHFE- KTTB ve MNHATT-TULLAB:

Ahmet bin Halil bin Mustafa Kadzde tarafndan XVIII. Asrn ikinci yarsnda (1767) yazlmtr. Yazar
Glzr- Savb zetleyerek bu eseri meydana getirdiini balangta belirtmektedir.

Bir Mukaddime, bir Faide ve bir Htime olaraktertib edilen bu kitapta mehur yedi hattat, bn-i Mukle,
Yakut Mustasm, Hoca Mir Ali Mir mad ksaca tantlmaktadr. Ayrca kt ve mrekkep eitleri
hakknda da bilgi verilmektedir. [6]

MZANL-HAT ALA VAZI STADS-SELEF:

XIX. asrn ilk yarsnda, Hattat Kebecizde Mustafa Hilmi tarafndan yazlan bu eserde 1849 senesine
kadar yaayan hattatlar tantlmaktadr.

Kitabn 60. sayfasna kadar, hat hakknda aklamalar, 6073 sayfalar arasnda Glzr- Savbdan
iktibaslar ve 134. sayfaya kadar da hattatlarn biyografileri bulunmaktadr.

HAT VE HATTTAN:

1885 ylnda ranl Habib tarafndan yazlmtr. ranl Habib 1864 (1281) ylnda randan stanbula
gelmitir. 25 yl devlet hizmetinde bulunmu, Galatasaray Sultansinde Farsa ve Arapa, Dr-
afakada Farsa ve Franszca retmenlii yapm, Maarif Encmeni Tefti ve Muayene yeliinde
bulunmutur.

Eserin Mukaddimesinde Arap yazlarnn menei ve eitleri hakknda yazarn yapm olduu nemli
bir tetkik yer almaktadr. H. 1202 tarihine kadar yetien hattatlar tantlmaktadr. Bu tarihten sonraki
hattatlarn eceresi ran hattatlarndan, zellikle tli yazanlar, Trk hattatlarndan da sls ve nesih
yazanlar anlatlmaktadr. [7]

MRAT-I HATTTN:

XX. asrn ilk yarsnda yazlmtr. Eserin Mukaddimesinde Hat ve Hatttn de ismi olmayan
hattatlarn alfabetik srayla tantlmas yer almaktadr. Yazar Tuhfe-i Hattatn den de faydalanmtr.
73 sayfadan meydana gelen bu kitap Topkap Saray Mzesi Ktphanesinde bulunmaktadr. [8]

YAZININ USL- TEDRS:

1924 ylnda smail Hakk Bey tarafndan Matbaa- Amirede neredilmitir. Eserde yaz hakknda
genel bir aklamadan sonra rika yazsnn nasl renilecei konusunda tarif ve izahlar vardr. Daha
sonra yaz malzemeleri ile ilgili ksa bilgiler verilmektedir. Ek olarak da Trk-slam yazlarna ait
rnekler verilmitir.

)SANAT:

smail Hakk Bey tarafndan 1934 ylnda stanbulda yazlmtr. Yazarn sanat konusundaki eitli
makalelerini toplayan bu eserin 84107. sayfalar arasnda Trk Yazlarna Medhal adl almas
bulunmaktadr. Bu makalede yazar slam yazlarn tetkik ederek hususiyetleri zerinde durmaktadr.
[9]
RESL-HATTTN KML AKDK:

1938 ylnda Melek Celal tarafndan yazlan eser 16. sayfasna kadar Kmil Akdikin ahsiyetini
tantmakta daha sonrada eitli yazlarndan rekler vermektedir. Eserin sonunda da Kmil Akdikin
balca yazlarndan yerleri tespit edilebilenlerin listesi verilmektedir. [10]

EYH HAMDULLAH:

1948 ylnda neredilen eserinde Melek Celal 16. sayfaya kadar eyh Hamdullahn hayat hikyesini
anlatmaktadr. Kitabn geri kalan ksmnda eyh Hamdullahn eitli yazlarndan rnekler
verilmektedir. [11]

HEKMBAI ve HATTAT KTPZDE MEHMET REF, HAYATI ve ESERLER:

1950 YILINDA Sheyl nver tarafndan yazlan eser, 7 blmden olumaktadr. Birinci blmde
Ktipzde nin biyografisi, ikinci blmde Tp Tarihimizde Ktipzde , nc blmde Yaz
Sanatmzda Ktipzde , drdnc blmde airlerimiz Arasnda Ktipzde , beinci blmde ngilizce
zet, altnc blmde literatr, yedinci blmde Ktipzdenin yazlar yer almaktadr.

EYBL HATTTLAR:

Eyb Halkevi Bakan Nurullah Tilgen tarafndan 1950 ylnda yazlan bu eser Eybde yetien
hattatlarn biyografilerini ve bazlarnn yazlarndan rnekler bulunmaktadr.

FATH DEVR HATTTLARI ve SANATLARI:

Ekrem Hakk Ayverdi tarafndan 1953 ylnda yazlan eser Fatihin otuz senelik saltanat devrinde
yaayan hatttlar ve bu devrin hat sanatn konu alan bu eser Medhalden sonra iki ksmdan
meydana gelmektedir.

Birinci ksmda eserleri mevcur hatttlarn biyografileri, yazlarnn zellikleri ve yazlarndan rnekler
bulunmaktadr. Yazs ele gemeyen hatttlardan da silsilenin mln gstermek arzusuyla az da
olsa bahsedilmektedir. Bu ksmda bu devirde yaam otuz hattttan yazs elde edilebilen on
hattat, birbirleri ile mukayese edilerek tahlil edilmitir. Ayrca hatttlarn defnedilmi olduklar mahaller
ve kabir talarndan harab olmayanlar bildirilmektedir.

kinci ksmda devrin yaz sanatnn Osmanl-Tk gzel sanatlar iinde ald yer izah edilmektedir.

SON HATTTLAR:

1970 ylnda Mahmud Kemal nal tarafndan yazlan eserde talik, rika, sls, nesih hatttlarnn
alfabetik sraya gre biyografileri, yazlarndan rnekler verilmektedir.

837 sayfa olan eserde 774. sayfada balayan bir Zeyl vardr ve yazar Sls, nesh, talik ve rika
hattatlar srasndan yazlmas lazm gelirken unutulan ya terceme-i hali ve yazs yahut yalnz yazs
bilhare zeyl olarak yazld. Bu eserde mebdead olunanhicri 1200 senesinden beri stanbulda ve
vilayetlerde yetien hattatlarn adedi o kadar oktur ki terceme-i hallerini ve yazlarn tedark etmek
muhaldir. . Bu hali pr mell ile ben nasl bulaym da ihayy name gayret ve tarihi hatta hidmet
edeyim? diyerek haklarndan ok az bilgi sahibi olduu zatlar burada zikrediyor.

TRK YAZI SANATINDA CAZETNAMELER ve TAKLD YAZILAR:

1970 ylnda Uur Derman tarafndan hazrlanan bu almada sahte yaz e iczetnameler
incelenmektedir. [12]

MEDENYET LEMNDE YAZI ve SLAM MEDENYETNDE KALEM GZEL:

Mahmud Bedreddin Yazr tarafndan yazlan ve Uur Derman tarafndan hazrlanarak 1972 ylnda ilk
kez neredilen eserin banda Eser ve Mellifi Hakknda balkl Uur Dermann yazs bulunmaktadr.
lk ksm kendi iinde blme ayrlmaktadr: Yaz, Hat Sanatnn Gzel Sanatlardaki Yeri, Hattatla
Ait Baz artlar. Ve son ksmda da baz yaz rnekleri bulunmaktadr.

Teknik izahlarn yer ald ikinci ksm ise iki blmden olumaktadr: Yaz Levzm, Teknik Tabirler,
Istilahatlar ve aretler. Yine bu ksmda da konuyla ilgili rnekler verilmektedir

HAT SANATIMIZ:

Muhittin Serin tarafndan 1982 ylnda kaleme alnan eser blmden mteekkildir. Birinci blmde
hat sanat ve tarihesi ele alnr ve blm sonunda iki hattattan Aziz Efendi ve Kemal Batanay-
bahsedilir.

kinci blmde ise yaz aletleri ve malzemesi, yaz renimindeki usl konusu ele alnr. nc
blmde ise mekler yer almaktadr ve eser 134 sayfadr.

TRK HATTTLARI:

1984 ylnda stanbulda evket Rado tarafndan baslan eser vefat tarihlerine gre Trk hatttlarn
biyografilerini bizlere sunmaktadr. Yazar Arap ya da Acem olan hatttlar eserine dhil etmemitir.
Sls, nesih ve talik hatttlar ustas olduklar alana gre snflandrmtr. Ayrca eserin sonunda bu
hatttlarn eserlerine de yer vermektedir.

TARHL-HATTL-ARAB ve ADBUD:

Muhammed Tahir b. Abdlkadir b. Mahmud el-Mekk Krdi tarafndan 1986 ylnda yazlan eserin ilk
blmlerinde yaznn tarihesi, devirlere gre yazlarn geirdii evreleri ele alr. Hat ve kitabet tarihi,
gzel yaz ile ilgili hadisler hattn ortaya k ve kitabetin tarihi, slamiyetle beraber hattn geliimi,
hattatlar silsilesi, sultan hattatlar ve hanm hattatlar gibi konular ele almtr. 556 sayfa olan eser
Suudi Arabistanda baslmtr.

BALANGICINDAN GNMZE TRK HAT SANATI:

Muammer lker tarafndan 1987de kaleme alnan eser Hat Sanatndaki Gelime , Hat eitleri , Hat
Sanat ile lgili Szckler , nl Hattatlar adl be temel blmden mteekkildir. 370 sayfa olan eserin
sonunda ise hat sanat ile ilgili yazma eserler balkl bir blm ve renkli hat rnekleri bulunmaktadr.
HAT SANATI: SLAM KLTR MRASINDA:

1992 ylnda editrln Ekmeleddin hsanolunun yapt eser drt ksmdan olumakta olup birinci
ksmda Nihat etinin kaleminden, Yakut devrinin sonuna kadar ki slam hat sanatnn douu ve
gelimesi anlatlmaktadr. Bu blmde; Arap yazsnn menei, Cahiliye devrinde yaz, slamiyet ve
yaz, Yaznn slah, ikmali ve gzelletirilmesi, Hattu'l-Mevzun ve Hattu'l-Mensub devri alt balklaryla
bu konulara ilikin malumat verilmitir.

Uur Derman'n hazrlad ikinci ksmda, Hat Sanatnda Osmanl Devri Devri' bal altnda,
Osmanllar'daki aklam- sitte, ta'lik hatt ve dier yaz eitleri, mushaflar, ktalar, murakkalar, levhalar,
hilyeler, karalamalar, taklit ve hattatn yetimesi gibi konular ele alnmtr.

nc ksmda ise orjinal hatlarn fotoraflar bulunmaktadr. Eser 224 sayfadan mteekkildir.

HAT SANATI ve MEHUR HATTTLAR:

1999 ylnda Muhittin Serin tarafndan yazlan eser alt blmden mteekkildir. lk blmde sanat ve
hat sanatn ele alan yazar ikinci blmde Hat Sanatnn Tarihesi ve Aklm- Sitte bal altnda bu
sanatn geliimini inceliyor. nc blmde Osmanl devrindeki mehur hattatlar ve XX. yzylda
aralarn da Tahir el-Mekk el-Krdnin de aralarnda olduu eyh Hamdullah ekoln takip eden
hattatlara yer veriyor. Drdnc blmde ise Aklm- Sitte dndaki gelien yaz eitlerinden
bahsediyor. Daha ok teknik konular ihtiva eden beinci blm ise Yaz Aletleri ve Malzemesi, Yaz
reniminde Usl adl bal tayor. Altnc blmde ise hat sanat ile ilgili yaynlanm Trke
eserlere yer veriyor.

AIKLAMALI HSN- HAT BBLYOGRAFYASI:

Ali Haydar Bayat tarafndan 2002 ylnda yazmalar, kitaplar, makaleler, kitaplarda hatla ilgili blmler,
d lkelerdeki yaynlara yer veren eser 416 sayfadr.

Selim Trkolu tarafndan 2006 ylnda baslan eser drt blmden olumaktadr. Birinci blmde
yaznn slam ncesi ve sonras durumu, sanat haline dnmesi ve gnmze kadar k tarihi seyri,
yaz eitleri, harflerin talimi ve sanatta kullanlan malzemeler bulunmaktadr.

kinci blmde Osmanlnn son dnem stadlarndan Hasan Rza Efendinin sls ve nesih mekleri,
Hulusi Efendinin talik mekleri, Mustafa Halim Efendinin rika mekleri yer almaktadr.

nc blmde, hattatlarmzdan bir ksmnn biyografileri, hattat olan padiahlarmz ve Osmanl

dnemindeki bayan hattatlar konu edilmitir. Son blmde ise hattatlarla ilgili menkbe ve hatralar
konu edilmitir. Eser 144 sayfadan mteekkildir.

EVLYA ELEB SEYAHATNAMESNN TRK KTPHANECL HAT SANATI VE YAZI

GERELER AISINDAN NCELENMES:

Prof. Dr. zer Soysal danmanlnda 1991 ylnda Feyza Bayram tarafndan yaplan bu alma giri
ve drt blmden mteekkildir. Birinci blm Evliya elebi ve Seyahatname baln tar. kinci
blm ise Seyahatnamede Ktphaneler bal altnda XVII. yzylda Seyahatnamede geen
Osmanl ktphanelerini ele alr. nc blmde Seyahatnamede geen hattatlar ve hat sanat
konu edilir. Son blmde ise Seyahatnamedeki yaz gereleri ele alnr, alma 156 sayfadr.

[1] Muhittin Serin, Hat Sanatmz , stanbul 1892, s. 121.

[2] Fehime Demir, Trk Hat Sanat Asndan Kaynak Glzr- Savb ncelemeli Metin evirisi,
stanbul 2004, s. 2.

[3] Muhittin Serin, Hat Sanatmz , stanbul 1892, s. 122.

[4] a.g.e. s. 123.

[5] Ebru Ssler, Hat Sanat Asndan Tuhfe-i Hatttn, stanbul 2004, s. 10.

[6] Muhittin Serin, Hat Sanatmz , stanbul 1892, s. 124.

[7] a.g.e. s.125.

[8] a.g.e. 126.

[9] Muhittin Serin, Hat Sanatmz , stanbul 1892, s. 126.

[10] a.g.e. s.126.

[11] a.g.e. s.128.

[12] Muhittin Serin, Hat Sanatmz , stanbul 1892, s. 130.