TUHFE-i HATTTN

kak zamannda yaplmtr. Saffetlmlk, u Tarihi: 1098den 1118e Kadar, stanbul 1974, bilir. Mstakimzde eitli tarihler d-
Kubbett-Tavvis ve Zmrd Hatun Mes- s. 121-128; Cokun Alptekin, The Reign of Zangi, rr, hattatlar iin bakalar tarafndan sy-
Erzurum 1978, s. 34, 35, 58-59, 62; a.mlf., Di-
cidi adyla anlan iki mescid, Vezir Mezde- lenilmi tarih msralarn da nakleder. By-
mak Atabeglii (To-teginliler), stanbul 1985;
gn iki minareli byk bir mescid ina Ali Sevim, Suriye ve Filistin Seluklular Tarihi, lece Tuhfe-i Hatttnde ebcedle tesbit
ettirmitir. Sarhad Valisi Mchidddin Ankara 1984, s. 166-173, 246-249, 254-260; edilmi binlerce tarih karl bulunmak-
Bozan, Mescidn-nakk adyla bilinen bir a.mlf., Tutegin, A, XII/2, s. 44-46; Runciman, tadr. Mellif Tuhfeyi hazrlarken 170i a-
mescid yaptrmtr. Suriyenin en byk Hal Seferleri Tarihi, I, 165,169; II, bk. ndeks; kn yazma eserden faydalanm, bunlar
Jamal al-Zanki, The Emirate of Damascus in the
ve en nemli yerleim merkezi olan D- Early Crusading Period (488-549/1095-1154),
ya mellifin ya da kitabn adn veya her
makta canl bir ticaret ve sanayi hayat (doktora tezi, 1989), University of St. Andrews; ikisini yazarak belirtmitir. Bir ksm artk
vard. Tarla ve bahelerin sulanmas iin Abdlkerim zaydn, Sultan Muhammed Tapar bilinmeyen bu eserleri inceledii, hatta
su kanallar ve su dolaplar kurulmutur. Devri Seluklu Tarihi (498-511/1105-1118), An- Glzr- Savb, Devhatl-kttb gibi
Tutegin, ehrin kenar mahallelerindeki kara 1990, s. 102-108, 109-116, 123-126, 128-
bazlarn ktphanesi iin nceden istin-
129, 135, 137; J. M. Mouton, Damas et sa prin-
araziyi halka datarak burada ziraatn cipaut sous les saljoukides et les bourides: sah ettii anlalmaktadr. Zaman zaman
gelimesi ve halkn refah seviyesinin art- 468-549/1076-1154, Le Caire 1994; B. Lewis, Ha- kaynaklardaki hatalara iaret ederek bun-
mas iin almtr. Melik Dukak ve Ata- ler (trc. Ali Aktan), stanbul 1995, s. 89-90, 91; lar tashih etmitir. Osmanl devri iin i-
beg Tutegin, Dmak civarnda deri ima- Taef Kamal el-Azhari, The Saljqs of Syria: Du- fah tesbitleri de ayr bir gayret gerektir-
ring the Crusades 463-549 A.H./1070-1154 A.D.,
lthaneleri kurmulard. ehirde ayrca iki mitir.
Berlin 1997, tr.yer.; kir Mustafa, Tugtekn:
demir ve bir cam eritme frn, zeytinya- Re,sl-sretil-Briyye ve m,essisn-nizmil- Kendi dneminden nceki on bir asrlk
ve susam ya atlyeleri bulunuyordu. Atbek, Mecellet Klliyyetil-db vet-terbi- slm tarihinde yetimi kalem ehlini kay-
VI. (XII.) yzylda Dmakta kt sanayiin- ye, sy. 2, Kveyt 1972, s. 35-87; Anne-Marie Ed- naklardan tesbit eden Mstakimzde, em-
de byk gelime olmutur. Bu dnem- d, Tugtigin, EI 2 (ng.), X, 600.
salsiz bir hat-ins vasfyla and Kiri-
de Dmakta buday sapndan kt re- Glay n Bezer izde Yahydan Tuhfedeki mlmatn
ten iki kt imalthanesinin varl bilin- toplanmasnda grd yardm da belirt-
mektedir. Serminde sabun, Cebelism- mektedir (s. 579). Mellif, eski hattatlar
mkta mutfak malzemeleri yapan atl- TUHFE-i HATTTN yazarken uygulayamad bir ilkeyi Osman-
yeler, ehir merkezinde dokuma tezgh- ( * ) l hattatlar hakknda gerekletirmi ve
lar, deri ve demir ileyen imalthane ve i Mstakimzde hi olmazsa bir eserini bile grmedii kim-
yerleri vard. Sleyman Sdeddin Efendinin seler iin mstakil hal tercmesi verme-
(. 1202/1788) mitir. Bu hususa rnek olarak kitapta-
hat ve hattatlara dair eseri.
ki u hiye gsterilebilir (s. 144): Elsiz ve
TUTEGNLLER
ayaksz bir garibin Boludan stanbula ge-
(Dmak Atabegleri)
Osmanllarda hsn-i hat ve hattatlar lip Suyolcuzdeden hat rendikten son-
hakknda Menkb- Hnervern, Gl- ra padiahn huzurunda yazarak ihsanla-
Tutegin 498 (1104) zr- Savb, Devhatl-kttb adl ki- ra nil olmas keyfiyetine kendisinin R-
Bri 522 (1128)
taplardan sonra konusunda yazlm en id Trihinde rastladn belirtmi, L-
smil 526 (1132)
kapsaml eserdir. Mstakimzde ilim tah- kin bir eser ibkas vki olmamakla derco-
Mahmud 529 (1135)
silinin yan sra sls-nesih yazlarn Eri- lunmad cmlesiyle, bu hattata ancak h-
Muhammed 533 (1139)
kapl Mehmed Rsim, talik hattn Fndk- iyede yer vermitir.
Abak 534-549 (1140-1154)
zde brhim, Ktibzde Mehmed Ref Eserde Mstakimzdenin faydaland
ve Dedezde Mehmed efendilerden me- kaynaklardan veya ahs dalgnlndan do-
ketmitir. Geimini yazma kitap istinsa- an baz hatalar vardr. Kilisli Rifat Bilge,
BBLYOGRAFYA :
hyla saladndan -kendi ifadesiyle- an- Muceml-bldn adl eserin Ykut el-
bnl-Kalnis, Tru Dma (Amedroz), s.
131-140, 158-165, 193-197; ayrca bk. ndeks;
cak okunabilir yaz yazmay imkn nisbe- Hamevye ait olduu halde Tuhfede (s.
bn Askir, Vlt Dma fil-ahdis-Selc tinde renebilmitir. Zamanmza ula- 577) Ykut- Mevslye nisbet edildiini
(nr. Selhaddin el-Mneccid), Beyrut 1981, s. 20- an bir hsn-i hat rnei yoktur. Msta- (Glzr- Savb, s. 40), bnl-Bevvbn b-
21; bnl-Ezrak el-Frik, Tru Meyyfrin ve kimzde imzasyla rastlanan hat eserleri ns-Sitr olan dier ismini Mstakimz-
mid (nr. Bedev Abdllatf Avad), Kahire 1959,
onun amcas Mstakimzde Mustafa Ve- denin (Tuhfe-i Hatttn, s. 331) bn-er
s. 236-237, 239; bnl-Esr, el-Kmil, X, 37-38,
248-269, 443-467; ayrca bk. ndeks; bnl-Adm, f Efendiye aittir. Mstakimzdenin en diye tesbit ettiini (Glzr- Savb, s. 43)
Zbdetl-aleb, II, 186-189, 232-233; ayrca bk. mhim eserleri arasndaki Tuhfe-i Hat- yazmaktadr. Devhatl-kttbn 14-15.
ndeks; bn Hallikn, Vefeyt, I, 296; Ebl-Ferec, ttnin ismi ayn zamanda yazlmaya ba- sayfalarndaki hiyelerde Tuhfenin 67 ve
Trih, II, 351-352, 356; Urfal Mateos Vekyi-n- land 1173 (1759-60) tarihini ebced he- 124. sayfalarnda grlen iki hataya ia-
mesi (952-1136) ve Papaz Grigorun Zeyli (1136-
sabyla gstermektedir. Esasen mellifin ret edilmektedir. Ayrca eserde u yanl-
1162) (nr. ve trc. H. D. Andreasyan), Ankara
1962, s. 192, 252, 257-258, 281, 282, 284, 287; hususiyetlerinden biri, eserinde yl olarak lar gze arpmaktadr: 1. Sleymaniyede-
S. Lane-Pool, The Mohammadan Dynasties, West- tesbit edilen tarih rakamlarnn yannda ki Mimar Sinan Sebili ve Merkadinin hat-
minster 1893 ^ Beirut 1966, s. 161; Muammer ebcedle karlklarn da bulmasdr. Veri- t Ahmed Karahisrye ait olamaz (s. 94),
Kemal zergin, Dimak Meliklii ve Dimak len tarih ok defa konusuna uygun bir ve- nk kendisi 963te (1556) vefat etmi-
Atabegi Zahireddin Totegin (doentlik tezi,
1965), Ed. Fak.; N. Elisseff, Nr ad-Dn, Da-
ya birka kelimeden ibarettir. Bazan da tir, halbuki bunlar 996 (1588) tarihlidir. 2.
mas 1967, II, tr.yer.; III, bk.dizin; Zambaur, Ma- hi alkas bulunmayan, say itibariyle eb- II. Bayezidin tahta kmadan nce hacca
nuel, s. 225; In Demirkent, Urfa Hal Kontlu- cede uymas yeterli grlen bir kelime ola- gittii sadece Karaman Trihine daya-

351
TUHFE-i HATTTN
nlarak kabul edilmektedir (s. 140-141). 3.
Kfden slse nkil-i hakknin Hasan-
Basr olduu kanaati (s. 164) bugn artk
geerliliini kaybetmi, slsn mstedir
yazdan doduu anlalmtr. 4. Abdur-
rahman es-Sbi ad (s. 253) Abdurrah-
man bns-Si olacaktr. 5. Ebr tbir
olunan mnakka, musanna kt Aya-
sofya hatibi Mehmed Efendinin icad (s.
386) olmayp yzyllar ncesinden beri ya-
plyordu. Ancak bu zat Hatb ebrsi tar-
zn bulmutur. 6. Kasde-i Riyye, bn Muk-
lenin deil (s. 429) bnl-Bevvbndr. 7.
Mstakimzde, Edirneli Yahy Sfyi (.
882/1477) ondan 100 ksur yl nce ran
sahasnda yaayan bir baka Yahy Sf ile
kartrp bu sonuncuya kitabnda hi yer
vermemitir (s. 583). Glzr- Savbda
her iki hattat ayr ayr kaytldr. 8. Os-
manllarda talik denilen nestalik hattnn
Mr Ali Tebrz tarafndan vazedildii bil-
gisi de (s. 688-689) artk geerliliini kay-
betmitir. 9. md-i Hseyn ad (s. 695)
md-i Hasen olacaktr. Bu liste, daha de-
rin aratrmalarla geniletilebilir.
Mstakimzdenin bir ifade hususiyeti
de bazan ahslarn vefatn dorudan yaz-
mayp onlarn mesleine uygun bir tarz-
da anlatdr. Mesel bir hattat iin, Ka-
lem-i cismini vaz- kubr eyledi denilme-
si onun kalem benzeri bedeninin kubr
denilen kalem kutusuna konulmasdr; ku-
br ayn zamanda kabir kelimesinin o-
uludur. Hattn yan sra okuluk sporuy-
la da uraan bir bakasnn lm, Tr-i
rhu kemn- bedenden hedef-i lem-i er-
vha kd bulmu (Ruh oku beden yayn-
dan ruhlar lemini hedef alarak alm) cmle-
siyle anlatlr. Bunun gibi daha birok r-
nek verilebilir. 1173te (1759-60) balad-
Tuhfe-i Hatttnin yazmn on yl a-
kn bir mddet iinde bitiren Mstakim-
zde eserini 1184te (1770) temize ekti-
ini belirtmektedir (s. 6). Bu tarihten son-
ra eserini hayli zaman dinlendirmi, elde
ettii yeni bilgilerin yan sra arada vuku
bulan hattat lmlerini de hemen kaydet-
mitir. Nitekim 23 evval 1202de (27 Tem-
muz 1788) vuku bulan kendi vefatndan
evvel len hat erbabnn 1202 yl Muhar-
reminin sonlarna (Kasm 1787) kadar ki-
tapta tesbit edildii grlmektedir. Yaa-
dklar tarih itibariyle Tuhfede bulunma-
s gereken smil Zhd, Mustafa Rkm
ve Abdlkadir kr gibi -o sralarda he-
nz gen olan- hattatlarn kitapta yer al-
may herhalde temize ekilme esnasnda
ilve edilmelerinin unutulmasndandr.
352
Tuhfe-i Hatttnin birinci ksmnda ak- dair krk hadisi sralayp akladktan son-
lm- sitte adyla anlan sls, nesih, mu- ra (s. 7-20) bu babdaki ifadesinde hsn-i
hakkak, reyhn, tevk, rika yazlarnn ta- tevle bavurmaktadr (s. 20-21, zeyil).
mam yahut bir ksmyla ve bu yazlarn ce- Reslullah Muhammed Mustafa Mahmud
l denilen iri ekliyle, ayrca kf vb. kadm Ahmed balyla Hz. Peygamberi konu
yazlarla megul olan 1697 hattatn ha- alan son blmde onun mmlii stn-
yat ve eserleri tantlmaktadr. Mellifin de durmakta (s. 21-24), mukaddime fas-
bahsi geldike Tuhfe-i Kbr (bir yerde l ebcedin izahyla bitmektedir (s. 24-25).
Mecelle-i Erbb- Sls, s. 683) ismiyle Talik dndaki yaz nevileriyle megul olan-
and bu blmdeki maddeler elifba s- larn tantld blm 26-597. sayfalar
rasna gre kaydedilmi, haklarnda fazla arasnda devam etmektedir. Tuhfenin
mlmat toplanabilmi kimselere daha kbr ve sur blmleri arasna yerle-
geni yer verilmitir. kinci ksm Osman- tirilmi ok deerli bir nazariyat fasl mev-
llarda talik, randa nestalik adyla an- cuttur. Bunun Htimetl-kitb baly-
lan hatla megul 372 hattata ayrlmtr. la verilmesinden (s. 598-636) aslnda kita-
Mellif eserinin bu blmn Cerde-i bn kbr ksmyla tamamland, Tuh-
Sur-y Talkyyn, Cerde-i Talkyyn, fe-i Sugrnn sonradan tasarland an-
Tuhfe-i Sur, Tuhfe-i Talkyye isimleriy- lalmaktadr.
le anmaktadr. Birinci ksmda yazld hal- Snihalarn mnderecat yledir: 2. s-
de talikle megalesi dolaysyla ikinci k- niha hattatlkta kullanlan alet ve edeva-
smda da ayr maddeyle tantlan hattat- ta dair mhim mlmat ihtiva etmekte-
lar mevcuttur. Btn kitapta -mkerrer- dir; her biri kadm adlaryla verilmitir. 6,
leriyle birlikte- 2069 isim yer almaktadr. 7 ve 8. snihalar kaleme dairdir. 10 ve 11.
Buna metin dndaki hiyelerde bahse- snihalar harflerin hat nevileri, 14. sni-
dilen ahslar dahil deildir. Mstakimz- ha harflerin noktalar, 15. sniha talik ve
de, tarih boyunca slm corafyasnda ye- nestalik yazlar, 16. sniha kadm hat e-
timi bulunan tesbit edebildii hattatla- itleri, 17. sniha ktiplerin snflandrl-
r eserine almtr. Osmanlnn hat sana- mas, 18. sniha kalemin mecazi mnala-
t cihetinden ok faal devresi olan XVIII. r, 20. sniha hat ve 21. sniha rh dk-
yzyl daha tafsiltl yazlmtr. Kitabnda me ve mushaf hakkndadr. Bu snihada
mzehhiplere ayr bahis amayan Ms- dikkate deer bir mlmat yer alr: Hfz
takimzde bir hattatn hal tercmesini Osman ve onun yolundan giden hattat-
verirken onun eserlerinin tezhibini ileyen lar, mushaf yazarken iml hatasn nle-
sanatkrlara dair bilgiler de aktarmakta- mek iin harflerin gerekli nokta ve hare-
dr. kelerini koymadan czn tamamn biti-
Mstakimzde, Tuhfe-i Kbrya yaz- rir, nce nokta ve harekelerini, daha son-
d mukaddimeye besmelenin slmdaki ra krmz mrekkeple secvend iaretle-
mevkiini tahlil ederek balayp hsn-i hat rini koyarak yazdklarn iki defa daha el-
noktasndan ele almakta (s. 1-6), hatta den geirmi olurlard. 23. sniha hat t-
Tuhfe-i
Hatttnin
ilk iki sayfas
(Millet Ktp.,
Ali Emr
Efendi,
Tarih,
nr. 796)

liminde hocann iyilikle davranmasna, 24.
sniha stat elinin plmesine, 28. sni-
ha is ve mrekkebe, 28-32. snihalar yaz-
makla ilgili baz tecrbelere dairdir. 33.
sniha eyh Hamdullahtan (. 926/1520)
Mstakimzdenin devrine kadar hattat-
lar silsilesinin manzum olarak sralan-
dr. Bunlarn sonuna eklenen sekiz sayfa-
lk htimetl-htime harfleri muhtelif
bak alarndan ele alan mhim bir bl-
m hvidir. Daha sonra Tuhfe-i Sur
balamaktadr.
Tuhfe-i Hatttnin mellif nshas za-
manmza intikal etmemitir. Fakat Ms-
takimzdenin lmnden hemen sonra is-
tinsah edilmi olan Murad Molla (nr. 1448)
nshas mevcuttur. Ayrca Topkap Saray
Mzesi (Yeniler, nr. 722), Millet (Ali Emr
Efendi, nr. 796-8) ve stanbul niversitesi
) 
yaymlarda da Tuhfeden yararlanlmtr.
Batda hat vb. kitap sanatlaryla sanat-
krlar zerine hl en geni kaynak say-
lan Les calligraphes et les miniaturis-
tes de lorient musulmann (Paris 1908)
mellifi Clement Huart da eserinin teli-
finde Tuhfe-i Hatttnden ok faydalan-
mtr.
BBLYOGRAFYA :
Mstakimzde Sleyman Sdeddin, Tuhfe-i Hat-
ttn (nr. bnlemin Mahmud Kemal), stanbul
1928, tr.yer; ayrca bk. neredenin girii, s. 3-
85; Glzr- Savb, s. 40, 43; M. Uur Derman,
Osmanl anda Hat Sanatna ve Hattatlara
Dir Yaplan Aratrmalar, TTK Bildiriler, XIII
(2002), II, 57-70.
M. Uur Derman
TUHFE-i SNAERYYE
(  
TUHFE-i SNAERYYE
ilk mensuplar yedi tabaka halinde ele aln-
maktadr. lk iki tabakay Abdullah b. Se-
be ve onun tbilerinden Hz. Osman katle-
denler, nc ve drdnc tabakay Hz.
Alinin lmnn ardndan Hasan ve H-
seyini tevik edip eitli skntlara mruz
brakanlar tekil etmektedir. Muhtr es-
Sekafnin Iraktaki hkimiyeti dneminde
Zeynelbidni Muhammed b. Hanefiyye
tarafna evirmek isteyenlerle Zeyd b. Ali-
yi Emevlerle mcadeleye tevik ettikleri
halde daha sonra onu yalnz brakarak l-
me srkleyenler beinci ve altnc taba-
kada yer almaktadr. mamlarn renci-
leri olduklarn iddia etmekle birlikte on-
larn dncelerine aykr biimde, mese-
l Allah boyutlu bir varlk olarak d-
nen Him b. Hakem, Him b. Slim el-
* Cevlk, eytnttk ve bn Msem gibi
(TY, nr. 6194) ktphanelerinde de yaz- kiiler yedinci tabakay meydana getirmek-
Abdlazz ed-Dihlevnin
ma nshalar bulunmaktadr. bnlemin tedir. Bu blm Keysniyye, Zeydiyye, s-
(. 1239/1824)
Mahmud Kemal, Trk Tarih Encmeni ad- on iki imama bal naeriyye ve smiliyyeye mensup baz
na Murad Molla nshasn esas alarak Ali a inancnn eletirisine dair limlerin kaleme aldklar eserlerin zikre-
Emr Efendi ve stanbul niversitesi, ay- Farsa eseri. dilmesiyle tamamlanmaktadr. Tufe-i -

rca Muallim Bahaettin Ersin nshalarn naeriyyenin drdnc blm m-
sabrla yrtt karlatrmalar sonun- Naatl-mminn ve faat- miyye asnn benimsedii haberler ve
da Tuhfenin gvenilir ve salam bir met- eyn adyla da anlr (Gulm Muham- bunlarn rvileriyle ilgilidir. Mellif m-
nini ortaya koymu, Mstakimzdenin ha- med, s. 5). Kitap hicretten on iki asr son- miyyenin haberleri sahih, hasen, mves-
yat ve eserlerini konu alan uzun bir incele- ra yazld veya daha kuvvetli bir ihtimal- sak ve zayf eklinde drt ksma ayrd-
mesini de ilve ederek (s. 3-85) eseri ne- le snaeriyye as imamlarnn saysna n belirttikten sonra Keden (. 340/951)
re hazrlamtr. Tuhfe-i Hatttn harf in- denk geldii iin on iki blm (bab) halin- nce mmiyye limlerinin isnada nem
klbnn arkasndan eski harflerle baslan de dzenlenmitir. Eserin mukaddimesin- vermediklerini ve isnadda geen ricli de-
son kitaptr (stanbul 1928). Tuhfe lugat- de ilenecek konular ksaca zikredildikten erlendirmediklerini syler. zerinde itti-
li, secili, zaman zaman sade veya nkteli sonra birinci blmde ann ortaya k fak edilen hkmn msum imamn kavli-
bir slpla Trke, Arapa, Farsa iir ve ve ayrld frkalar ele alnm, Hz. Alinin ne uygun olmas gerektii iddias yannda
gzel szlerin ilvesiyle kaleme alnmtr. taraftar saylan ann zellikle Hz. Osman fkh kyas kabul etmeyen bir frkann er
Baz cmlelerinde anlalma gl ve- dneminin ardndan bata slm d kl- konularda akl dnceden uzak kalaca
ya ifade zafiyeti bulunuu, kelimeler ara- trler olmak zere eitli etkenlerle geli- gerei ortaya konulur. Eserde Kurann
snda ba kurulamay, mna karma tii belirtilmitir. lk i frkas Hz. Alinin tahrif edildii yolunda baz i gruplarnn
zorluu gibi hususlar, ok zahmetli ge- immeti devrinde ona uyan sahb ve t- iddialar ileri srd, ancak bu iddialarn
mi bir hayatn mahsul olan 756 sayfa- bilerdir. Daha sonra dier sahblere bu- herhangi bir delile dayanmad belirtile-
lk bir telifte tabii karlanmaldr. bnle- zetmemekle birlikte Hz. Aliyi onlardan s- rek bunlar reddedilir. Ardndan -az bir ks-
min de bu gibi hatalarn kendi dikkatsizli- tn tutan Tafdliyye kaydedilmi, ardndan m hari- sahblerin irtidad ettii, bu se-
inden domadn belirttikten sonra m- Abdullah b. Sebeye nisbet edilen Sebeiy- beple onlardan gelen haberlerin kabul edil-
ellifin ifade tarzn, eksiklikleri, hatta im- ye ile deiik ar frkalar (gult) drt ba- memesi gerektii dncesinin isabetsiz-
lsn deitirme veya dzeltme hakkn lk halinde incelenmi, bilhassa gal grup- lii delillerle ispat edilir.
kendinde bulmadn aklamtr (s. 23). larn belirgin nitelikleri ortaya konmutur. Eserin ilhiyytla ilgili beinci blmn-
Mstakimzde, Tuhfede hat ve hattat- Birinci blm Zeydiyye, mmiyye, smi- de Allahn bilinmesi meselesinin akl ve
larla ilgili bilgilerin yannda iktisat, lugat, liyye ve snaeriyyenin tantlmasyla so- nakl gereklilii zerinde durulmakta, a-
edebiyat ve tasavvuf gibi farkl bilim ve na erer. nn bu konuda akl vcbu kabul ettii be-
sanat alanndaki bilgi birikimini de sras kinci blmde a mensuplarnn insan- lirtilmekte, onlarn akln amellerdeki iyilik
geldike satr aralarna sktrmtr. Tuh- lar kendilerine balamak iin kullandkla- ve ktl (hsn-kubuh) anlamakta tek
fe-i Hatttn, hat sanatlar alannda ya- r yntemlere (mekyid), zellikle smiliy- bana yeterli olaca eklindeki grleri
plan aratrmalarda genellikle ilk bavu- yede el-belul-ekber diye anlan da- eletirilmektedir. lh sfatlarn da ele aln-
rulan kaynaktr. Hat sanatna dair Trke vet hileleri konu edilmekte, mezheplerine d bu blmde Mutezilede grld
yaymlanm ilk eser olan Hat ve Hatt- katmak istedikleri kimselere uyguladkla- gibi snaeriyyenin sfatlar zta irca et-
tnda Mirza Habib Efendi, Osmanl dev- r, yet ve hadislerin btn yorumlar ile mek suretiyle nefiy cihetine yneldii, hal-
rini Tuhfeden aynen aktarmtr. Cumhu- mantk hilelerine geni biimde yer veril- buki bu tr dncelerin ilh sfatlar in-
riyet Trkiyesinde hatla ilgili aratrma ve mektedir. nc blmde mmiyyenin kr etme anlam tad kaydedilmekte-

353