HÜSAMEDDİN HÜSEYİN SAH

r HÜSAMEDDİN ÇOBAN
Selçuklular'ın
Kastamonu uç beyi
ve Çobanoğullan Beyliği'nin
kurucusu.
L nfıme(nşr. Şükrü HalükAkalın). Ankara 1988, l,
Bazı tarihçilere göre Anadolu fatihi Ku-
talmışoğlu Süleyman Şah'ın büyük emir-
lerinden Karategin'in soyundan gelir. Ya-
zıcızade Ali onun Kayı boyuna mensup
olduğunu belirtmektedir ( TevarilJ-i Al-i
Selcü/s:, s. 320). Yazıcızade'nin bu iddiası­
nın doğruluğunu te'yid edecek kesin bir
delil mevcut değilse de Kastamonu-An-
kara yöresinde büyük bir Kayı zümresi-
nin varlığı bu görüşü kilwetlendirmek-
tedir. İbn Bibi' deki kayıtlara göre _608
(1211-12) yılında Kastamonu melikü'l-
ümerası olarak görülen Hüsameddin
Çoban'ın beyliğinin başlangıcı il. Kılıcars­
lan ( 1155-1192) zamanına kadar götürü-
lebilir. 1. İzzeddin Keykavus ( 1211- ı 220)
ve 1. Alaeddin Keykubad ( ı 220-1237) za-
manlarında da Bizanslılar'a karşı çeşitli
gazfüar yapan Hüsameddin Çoban bu sa-
yede çok ganimet elde etmiş, bunlardan
bir kısmını zaman zaman Anadolu Selçuk-
lu sultanına da göndermiştir ( el-Evami-
rü 'l-'ala'iyye, s. 220-221 ).
Hüsameddin Çoban'ın en önemli faali-
yetini Kırım'a yaptığı askeri harekat teş­
kil eder. Nitekim Alaeddin Keykubad'ın,
Kırım'da Karadeniz sahilinde önemli bir
ticaret şehri olan ve Moğol akınları sıra­
sında Rumlar'ın eline düşen Suğdak'ı kur-
tarmakla görevlendirdiği Hüsameddin Ço-
ban, kumandasındaki Türk donanmasıy­
la Kırım sahiline başarılı bir çıkarma yap-
mış ve Suğdak'ı kurtarmıştı. Böylece iyi
bir kumandan olduğunu bu deniz seferin-
de de ispatladıktan başka elçiler gönde-
rerek Kıpçak hanının ve Rus knezlerinin
itaatlerini de sağladı. Suğdak'ta iki haf-
. tadan az bir zaman içinde büyük bir cami
yaptıran ve buraya imam ve müezzinler,
şehre de bir kadı tayin eden Hüsameddin
Çoban daha sonra bol ganimetle Kasta-
monu'ya döndü ( 1224). Onun bu yörede-
ki faaliyetleriyle efsanevi bir şöhrete sa-
hip olduğu Saltuknfıme'nin verdiği bil-
gilerden anlaşılmaktadır (ı. 164-166).
Devrin kaynaklarında dürüst, kahra-
man, cömert. adil ve ümera arasında seç-
kin bir kişi olarak nitelendirilen Hüsamed-
din Çoban hayatı boyunca Kuzeybatı Ka-
radeniz bölgesinde gaza ile meşgul ol-
BİBLİYOGRAFYA : geleneğine göre, bir iki istisna dışında
İbnBibi, el-Evfımirü'l-'alfı'iyye, s. 133, 137- XlX. yüzyılın ikinci yarısına kadar mazul
138, 220-221, 300-323; a.e.: Tfırih-i Selçükı­ şeyhülislamlara başka görev verilmemiş­
yfın-ı Rüm-i Türki ( Tevfıri/]-i Al-i Selcüfs: için-
ken 128S'te (1868) Hüsameddin Efendi'-
de, ilavelerle trc. Yazıcıoğlu Ali, nşr. Houtsma).
Leiden 1902, ili, 320; Ebülhayr Rümi. Saltuk-
ye Meclis-i Ali üyeliği verilerek bu gele-
nek değiştirilmiş oldu. 1288'de (1871) ve-
164-166; Osman Turan. Selçuklular Zamanın­ fat eden Hüsameddin Efendi Üsküdar'-
da Türkiye Tarihi, İstanbul 1971, s. 301, 329, da aile mezarlığına defnedildi.
611; Yaşar Yücel, Çoban-oğullan Candar-oğul­
ları Beylikleri, Ankara 1980, s. 21, 36-40, 49, Mütevazi bir kişiliği olan Hüsameddin
129. Efendi'nin tarih bilgisine sahip olduğu,
!il AYDIN TANERİ gayretli kimseleri teşvik ettiği, nitekim
Rumeli kazaskerliği yaparken Ahmed Cev-
1
r HÜSAMEDDİN DEDE EFENDİ det Efendi'yi (Paşa) himaye ettiği bilin-
mektedir.
(bk. AHMED HÜSAMEDDİN DEDE).
L ~ BİBLİYOGRAFYA :
Cevdet, Tezfıkir, iV, 63; Lutfi, Tfırih, IX, 37,
r HÜSAMEDDİN EFENDİ, Atıfzade
1
47, 125, 128, 162; x, 103, 105, 113; xı, 15; xıı,
(1799-1871) 7; Xlll, 11, 27, 58; İlmiyyeSalnfımesi, s. 594-
595; Kara!. Osmanlı Tarihi, VII, 140; Danişmend,
Osmanlı şeyhülislamı. Krorıoloji2, V, 154.
L ~ !il MEHMET İPŞİRLİ
İstanbul'da doğdu. Kütüphanesiyle r
meşhur Defterdar Atıf Efendi sülfüesine HÜSAMEDDİN et-HA.cim
mensup olup dedesi Re'isülküttab Meh- (bk. HACİRi).
L ~
med Celaleddin Efendi, babası 111. Selim
devri alimlerinden Cemal Efendi'dir. Tah-
r HÜSAMEDDİN HÜSEYİN ŞAH
1
silini babasının ve devrin tanınmış alim-
lerinin yanında tamamlayarak 1229'da (ö. 965/1557'den sonra)
(1814) ruüsunu aldı. Müderrislik silsilesi-
Şeyh Hamdullah mektebinin
ni süratle katederek mahreç mevleviye- önde gelen hattatlarından.
tiyle Selanik kadısı oldu. Ardından Mekke L ~
payesini aldı ve evkaf müfettişliği vekale-
tine, arkasından da Edirne'de teşkil edi- Hüsameddin Halife olarak da tanınır.
len Meclis-i Keb'ir-i Eyfüet üyeliğine geti- Aslen Amasyalıdır. Topkapı Sarayı Müzesi
rildi ( ı 26511849}; bir yıl sonra kendisine İs­ Kütüphanesi'nde kayıtlı (Emanet Hazine-
tanbul payesi verildi (Lutfi. ıx. 37}; 1267'- si, nr. 355) en'am-ı şerif ketebesinde ba-
de (1851) Bursa Meclis-i Kebiri üyesi ol- basının adı Abdullah olarak geçmekte-
du (a.g.e., IX, 47). Bulunduğu görevlerde dir. Hüseyin Şah, Sabancı kolekSiyonunda
gösterdiği liyakata mükafat olarak İstan­ mevcut kendi yazdığı bir dua mecmuası­
bul payesini aldı, İstanbul'a geldikten son- nın ketebesinde Şeyh Hamdullah'ın köle-
lerinden olduğunu belirtmiştir. Ancak
ra Encümen-i Daniş ve Meclis-i Maarif üye-
Hüseyin Hüsameddin, Koca Mustafa Pa-
liğinde bulundu. 1S Muharrem 1269'da
şa'nın vakfiye defterindeki bir kayda da-
(29 Ekim 1852) Meclis-i Maarif-i Umümiy-
ye üyeliği (Cevdet. lV. 63).1272'de (1855) yanarak babasının Kemalpaşazade Halil
Anadolu kazaskerliği payesi verilip (Lutfi, Bey'in oğlu olduğunu ileri sürmektedir
ıx. 128) Meclis-i Maarif reisliğine. daha (Amasya Tarihi, lX. 23).
sonra Bab-ı Fetva'da Meclis-i intihiib-i Hüsameddin Hüseyin aklam-ı sitteyi
Nüwab-ı Şer' reisliğine tayin edildi. 1276 ' - Amasya'da Şeyh Hamdullah'tan öğrene­
da (1859-60) bilfiil Anadolu kazaskeri ol- rek icazet aldı. Hocasına olan bağlılığı ve
duktan sonra Rumeli kazaskerliğine, bu- kabiliyeti sayesinde onun yakınlığını kaza-
nun ardından Mehmed Sadeddin Efen- narak gözde talebeleri arasına girdi. Ho-
di'nin yerine 11 Cemaziyelahir 1280'de casının oğlu Mustafa ile beraber büyüdü
(23 Kasım 1863) şeyhülislamlığa getirildi ve bu sebeple hocasından daha çok isti-
(a.g.e.,X, 103,105).Aynıyıl Birinci Muras- · fade etme imkanı buldu. Aklam-ı sittede
sa' Osman! nişanı ile taltif edildi. İki yıl zamanının güçlü bir hattatı idi. Mevcut

muştur. Suğdak seferinden sonra adına
pek rastlanmayan Hüsameddin'in ölüm
tarihi belli değildir. Hüsameddin Çoban'-
dan sonra Kastamonu Beyliği'ne oğlu Alp
Yürek geçmiştir.
sekiz ay on altı gün bu makamda kaldık­
tan sonra 27 Rebiülewel 1283'te (9 Ağus­
tos 1866) görevden alındı. Bu konuyla ilgi-
li hatt-ı hümayunda herhangi bir sebep
belirtilmemektedir (a.g.e., xı. ı 5). İlmiye
örneklerden nesih hattını hocası kadar
güzel yazdığı anlaşılmaktadır.
il. Bayezid'in tahta geçmesinden ( ı 48 ı)
sonra Şeyh Hamdullah'la beraber istan-
bul'a giden Hüsameddin Şah 898'de (1492-

513