Dr.

Sleyman Berk: Baslm kitap baslmam kitaptan

yedir!

Sultanahmet Camii Kitabesi Hattat Ksm Gubr

Sleyman Berk, hat sanatnn tarih boyunca serencmna kitabnda k tutuyor.

Ayrca merakls iin yaz sanat ve malzemeleri, yaz sanatnn nc hattatlaryla ilgili
gerekli bilgileri aktaryor
brahim Ethem Gren- Dnya Blteni / Kltr Servisi
Yalova niversitesi retim yesi, yazar, hat sanat aratrmacs, hattat, imam, vaiz, fotoraf
sanats Dr. Sleyman Berk ile son kitab zelinde Osmanl'dan gnmze hat sanat kitap
almalar zerine hasbhal ettik.

Devlet-i Aliyyeden Gnmze Hat Sanat serlevhal kitap, hat sanat

aratrmalarnda yetkin bir ismin; Yard. Do. Dr. Sleyman Berkin kaleminden neet etmi.
Sleyman Berk hattat ve akademisyen bir zat Bir yandan hat sanatnn naif incelikleriyle
hemhl olurken dier yandan da Rkm mesleine dair birikimini hem mensubu
bulunduu Yalova niversitesinde hem de Zeytinburnu Belediyesi Kltr ve Sanat
Merkezinde rencilerine aktaryor. Bunlara ilve olarak hat sanat tetebbuatn makale ve
kitaplarla kamuoyunun istifadelerine sunuyor.
slm sanatlar arasnda zel bir yeri olan hsn-i hat, zaman ierisinde gelime gstererek
tarihteki yerini almtr. Sleyman Berk, hat sanatnn tarih boyunca serencmna kitabnda
k tutuyor. Ayrca merakls iin yaz sanat ve malzemeleri, yaz sanatnn nc hattatlaryla
ilgili gerekli bilgileri aktaryor.

Hamid Ayta Fatih Camii'nde Bulunan Cel Sls Kitabesi

Kitapta, tarih boyunca ortaya konulmu yaz sanatnn gzel rnekleri yannda gnmz
hattatlarnn eserlerine de yer veriliyor. Bundan baka hat sanatnn retiminde elzem olan
rik'a mekleri, Hattat Mustafa Halim zyazc'nn rika kalemi rnekliinde aktarlyor.
Kitapta ayrca sls-nesih yaznn zirve ismi Hattat Mehmed evk Efendi'nin mekleri ile
birlikte cel sls yaznn klasikleri arasnda saylan Hattat Smi Efendi'nin Yen Cami Sebli
kalplar da yer bulmu.
Hattat Smi Efendinin Yeni Cami Sebli kalplar iin ayr bir paragraf amaya deer. Cel
sls yaznn zirve ismi olan Hattat Smi Efendi sebl yazlaryla pek ok hattata ilham
kayna olmu. yle ki Smi Efendinin sebl kalplarndan istifadeler, hattatlarn
zgemilerine kadar girmi.
Hattat Berk, Hseyin Kutlu Hoca gibi, Hasan elebi stad gibi, Necmeddin Okyay merhum
gibi hem mihrap yetleri yazyor hem de mihraba geip mmet-i Muhammede namaz
kldryor. Krsden nce kendi nefsine sonra da muhataplarna vaaz ediyor.
Hattat Sleyman Berkle yeni kitabn konutuk.
Trkiyede hat sanat kitaplarndan balayalm isterseniz. Devlet-i Aliyyenin hat
sanat tetebbuat gnmz Trkiyesine bihakkn aktarlm mdr? Bu konuda
hangi almalar yaplmtr?
zellikle son yllarda geleneksel sanatlara olan ilgiye paralel olarak ahs almalar yannda
akademik almalar da byk art gstermitir. Epeyce neriyat yaplmaktadr. Ama yine de
Osmanl birikiminin aktarldn sylemek tabi ki ok zor
SHEYL NVER VE AL ALPARSLAN MERHUMLARIN ALIMALARI
UNUTULMAMALIDIR
Mevcut almalar hakknda ksa bilgi alabilir miyiz?
Tabii ki. Yaplan almalar bir nebze olsun zikretmek gerekirse hemen aklma gelen nemli
neriyattan bazlar unlardr: bnlemin merhumun Gelibolulu Mustafa li Efendinin
"Menkb- Hnervern" ve Sleyman Sadeddin Efendinin "Tuhfe-i Hatttn" isimli
eserlerini nere hazrlamas ok nemlidir. stad bunun yannda Tuhfeye zeyl olarak telif
ettii "Son Hattatlar" isimli eserini 1955de yaymlamtr. Rahmetli Ali Haydar Bayatn
yayna hazrlad, Fruz Efendinin "Miznul-Hatt" isimli eseri kendisinin vefatndan ksa
sre sonra neredilmitir. Burada yeri gelmiken belirteyim, mellif Bl Fruz Efendinin
Miznul-Hatt isimli eseri 1986 ylnda yaymlanm ve istinsah eden Hattat Hakkkzdeye
izafe edilmitir. Dorusu mellifi Bl Fruz Efendidir. Yine Hfzzdenin "Risle-i Hat"
isimli eseri de gnmz harflerine aktarlarak yaymlanmtr. Kez Suyolcuzde Mehmed
Necb Efendi'nin "Devhtl-kttb" ve Nefeszde Seyyid brahim Efendi'nin "Glzr-
Savb" isimli eserleri Kilisli Muallim Rifat Bey tarafndan nere hazrlanarak yaymlanmtr.
Tabi Melek Cellin "eyh Hamdullah" ve "Reis'l-hatttn Kmil Akdik" isimli almalar ile
Kemal n Hfz Osman2 isimli eserini unutmamak lzmdr. Seyyid Mehmed Mecdi
Efendinin "Sls Yazs Rehberi" de Medne-i Mnevvere muhcirlerinden Mustafa Necti
Efendi tarafndan tpkbasm olarak yaymlanmtr. Tabii ki, Mahmud Bedreddin Yazr'n
Medeniyet leminde Yaz ve slm Medeniyetinde Kalem Gzeli isimli muhalled eserini
unutmamak lzm. Saydm btn bu eserler bugn ilm almalarmzda baucu
kitaplarmzn nemlilerindendir.
HAT SANATI KAPAK
Osmanlnn Hat Sanat birikiminin aktarlmasnda smail Hakk Baltacolu, A. Sheyl nver,
Ekrem Hakk Ayverdi, Ali Alparslan merhumlarn gayretlerini de unutmamak lzmdr.
Gnmzde de ber-hayat olup bu almalar devam ettirenler bulunmaktadr.
Yeri gelmiken, 1994 ylnda tamamlanm ama maalesef hl yaymlanmam nemli bir
almadan bahsetmek isterim. stanbul Mze ve Ktphanelerinde Bulunan Hsn-i Hatla
ilgili yazma Eserler. Prof. Dr. Abdlhamid Tfekiolu tarafndan hazrlanan bu Yksek
Lisans tezinden, Osmanlnn hat sanat tarihi birikimini takip etmek mmkndr.
Bahsettiiniz boluklar nasl doldurulabilir?
niversitelerde yaplan akademik almalar yannda Belediyeler ve Sivil toplum
kurulularnn ve yaynevlerinin almalarnn hz kazanmas gerekmektedir. Destek srd
mddete kaliteli eserlerin neredilecei muhakkaktr. Sadece hat tarihi anlamnda deil
eslfn ortaya koyduu hsn-i hat eserlerinin de neri nem arz etmektedir.
EN ZENGN KURAN KOLEKSYONUNA SAHP LKEYZ
Mzelerimiz, ktphanelerimiz ve mimari eserlerimiz bu konuda zengin bir birikimi
nmze sermektedir. Hemen aklmza geliveren Topkap Saray Mzesi, stanbul Trk ve
slm Eserleri Mzesi, Vakf Hat Sanatlar Mzesi, Sleymaniye Ktphanesi ve dier zel ve
devlet mzeleri bu konuda ok zengin malzemeye sahipler. ahs koleksiyonlar da
unutmamak lzm... Bilindii gibi en zengin Kuran Koleksiyonuna sahip bir lkeyiz. Bu
konular allmakla bitecek gibi deildir
lk dnem Arap yazs ile Kuran yazsnn geliimini takibe imkn verecek evrak hem de ok
fazla sayda lkemizdedir. Birok bkir saha bulunmaktadr ve aratrma yapacak kimseleri
beklemektedir. Tabi bu almalarn desteklenmesi gerekmektedir. Batl birok bilim adam
bu anlamda kariyerlerini lkemiz mze ve ktphanelerinde yapmlardr. Bu konuda
Osmanl Arivi de nemli bir merkezdir. Bahsettiiniz boluk dolar m bilmem ama
almalarn oalmas ve hzlanmas elzemdir.
RAN MLLET OLARAK TARH ARIZAYA MARUZ KALMAMITIR.
ran engin ve kadm bir medeniyete sahip bir lkedir. randa hat ve zellikle
minyatr sanat olduka yaygn. Bu keyfiyet kitaplara da yansyor. Hat ve
minyatr sanatlar zerine yzlerce kitap var. Hat, tezhip ve minyatr
sanatkrlar randan kitap getirtiyor. Bizde de son yllarda SMEKin destei,
niversitelerde alan Gzel Sanatlar fakltelerinin almalar ve huss
atlyelerde, merkezlerde hat sanat stdlarnn gayretleriyle zellikle hat
sanatnda ok mesafe kat edildi. Mezkr mesafenin kitaplara gerei gibi
yansmamas nasl izah edilebilir?
rann bizden farkl ve nemli stnl, millet olarak tarihi arzaya maruz kalmamasdr.
Yaz, hayatn ierisinde Bizde ise olanlar malm; yeni yeni kendimize geliyoruz rana
birka defa gitme imknm oldu. Bir defasnda Trkiyeden 5-6 hattat arkadala davetli
olarak gitmitik ve orada zellikle hat eitimi veren messeseleri grme ve inceleme
frsatmz olmutu. Bizim geleneksel olarak isimlendirdiimiz sanatlar sivil toplum
kurulular, cemiyetleri zerinden yrtlyor. Yani istidatl talebe veya ilgilisi, bizdeki gibi
alkasz imtihanlara (SYM, LYS vb) girip daha batan refze edilmiyor. Muhatap dorudan
sanat kuruluuna, diploma art aranmakszn bavuruyor. Tabi bu, talebeyi semede nemli
bir unsur randaki incelememizde Hattatlar Cemiyetinin bize verdii rakam ilginti.
Cemiyetin ran genelinde 25.000 resmi talebesi vard. Bir o kadar da gayr- resmi talebeden
bahsedildi.
SANATIN ELT BULABLMES N TABANA YAYILMASI LAZIMDIR
Sanatta eliti bulabilmek iin, tabana yaylmas lzmdr. lkemizde hat sanatnn taraya arz
ok yava bir seyir takip etmektedir. Anadoluda kim bilir ne kabiliyetler heder olup
gitmektedir!
SMEK'e gelince SMEK zellikle geleneksel sanatlarn tannr ve bilinir hle gelmesini
salam ve meraklsna byk imknlar sunmutur. Bir ok sanatkrn zor zamanda da
sna olmutur. Fakat potansiyel doru bir ekilde kanalize edilmi ve deerlendirilmi
midir, bunun tartlmas ve ynetim sorununun almas lzmdr. Dn SMEK'e seviyesizce
saldranlar -samimi ekilde tenkit edenleri tenzih ediyorum- bugn SMEK'in eiinden
ayrlmamaktadrlar. Bu da ayr bir konu!.
MUSTAFA RAKIM KTABI LK GZARIMDIR
Hattat Mustafa Rkm zerine bir kitap yazdnz. Tarihe ml olmu ve z
sanatlarmza hamle apnda hizmetleri sebkat eden sanatkrlar gerei gibi yeni
nesillere tantlamyor? Mesela yzlerce eseri piyasadayken, talebeleri
hayattayken bir Necmeddin Okyay kitabnn; Mustafa zyazc kitabnn
yaynlanamam olmasn nasl deerlendiriyorsunuz?
Hattat Mustafa Rkm kitabn doktora tezi olarak hazrlamtm. Bu konuyu tez danmanm
Prof. Dr. Muhittin Serin hocamn nerisiyle altm. Sonra kitap olarak neredildi. Benim
zevkle altm bir konudur ve kitap olarak ilk gz armdr. Byle bir hattat almay nasib
ettii iin Cenb- Hakka hamd ediyorum.
Daha nceden Prof. Dr. Muhittin Serin Bey hocam Hattat Aziz Efendi ve Hattat eyh
Hamdullah kitaplatrd. Bir arkadamz da Hfz Osman Efendiyi Yksek Lisans tezi
olarak alt ve o da yaymland.

Hattat Rkm Trbesi

ki yl kadar evvel stanbul Bykehir Belediyesi adna Hattat Necmeddin Okyay anma
toplants dzenlemitim. Bu vesileyle de adna hatra bir kitap neretmitim. Bu kitapta,
hoca ile ilgili yazlm makale ve denemeleri derlemitim. Epeyce ilgi gren kitap ksa srede
tkendi ve basks kalmad.
BASILMI KTAP BASILMAMI KTAPTAN YEDR!
Tabii bu tip alma ve yaynlarn oalmas en byk temennimizdir.
Devlet-i Aliyyeden Gnmze Hat Sanat kitabnzn misyonu hakknda neler
sylemek istersiniz?
Bu konuya kitabn nsznde deindim. Hat sanatna kar artan ilgi karsnda ilk olarak
SMEKin teklifi ile bu kitab hazrlamtm. Ksaca hat tarihine ve Osmanl hat ekollerine
deinmi, hat malzemelerini tantmtm. Bolca rnek ve mekler kitab farkl klmtr.

Mehmed Nazif Efendi'nin Sls Nesih Kt'a's rnek

Bu defa epey deiiklikle ve Hattat Smi Efendinin Yeni Cami Sebli kitbe kalplarn da
ekleyerek nklb Yaynlar tarafndan farkl isimle neredildi. Tabi kitabn sonunda bulunan
geni bibliyografya da kitab farkl klan unsurlardandr.
Mevcut hat sanat kitaplarndan hangi ynlerden fark var? Ya da herhangi bir
fark var m?
Her kitabn hazrlanma mant ve hitap ettii kesim farkldr. Mutlaka her kitabn bir
misyonu vardr ve onu yerine getirmektedir. Neticede, baslm kitap baslmam kitaptan
yedir!
Yeni projeleriniz neler; srada yeni kitaplar var m?
Ya nasb! Heybede epey malzeme birikti ama ah vakit! Projelerle ilgili imdiden bir ey
demeyelim; Y Nasb diyelim sadece
Bu vesileyle, geenlerde Rahmet-i Rahmana tevdi ettiimiz Edebiyat ve Dnce Adam
Mustafa Miyasolu hocam rahmetle anmak istiyorum. Beni hat sanat tarihine ynlendiren
ve her karlamamzda bu konu zerinde srarla duran biri idi; Allah kendisinden raz
olsun 17-18 yalarnda mam-Hatip talebesi iken ve hat mek ediyor iken mtemdiyen bu
konuya dikkatimi ekerdi Faklte yllarmda ve daha sonralar da irtibatmz hi kesilmedi.
Hat sanatyla ilgili ilk kitaplar Mustafa Bey'in destei ile almtm. Bunlar, Menkb-
Hnervern, Gzel Yazlar Okuma Anahtar ve Trk Hat Sanatnn heserleri kitaplaryd.
Doktora almalarm yakndan takip etmi ve kitaplamas hususunda epeyce gayret sarf
etmiti. Ben talepte bulunmadan salad Doktora bursu da epeyce elimi rahatlatmt.
Doktoram bitince bir nsha da kendisine hediye etmitim. Hocann vefat benim iimi bir
baka yakt; Allah kendisine gani gani rahmet eylesin
Geleneksel sanatlar alannda kitap yazacaklara tavsiyeleriniz neler olabilir?
Lisan bilmek, zellikle Arapa ve Osmanl Trkesine vkf olmak nemli Bat
lisanlarndan birini bilmek de byk avantaj. Kadm eserleri okumak, anlamak; yeni kan
kitap ve makaleleri takip etmek gereklidir. Yurtd kitap, makale takibi, ktphane ve ariv
almalar olmazsa olmaz hususlardr. Bizim alanda fotoraf da ok nemlidir. Ayrca, zor
olsa da Hat Sanatnda behre sahibi olmak; bu konuda alma yapmak ve eser vermek de
mhimdir.