BN BEVVAB'IN KASDE- RAYYE TERCMES

Yrd.Oo.Dr. Abdulkadir YILMAZ

bn Bevvab: Knyes Eb'l-Hasan olan bn Bevvab,

Bagdat'h olup asl ad Al b. Hilal b. Abdulaziz'dir. Babas
Bveyhiler zamannda (320-457/932-1062) sarayda kapclk
grevi yaptgmdan wbn Bevvab" lakabyla ahret bulmutur.
Byk bir hattat olup ayn zamanda kaup ve air bir kiiltge
sahipti. Yazy bn Mukle (.328/940)'nn talebeleri olan
Muhammed b, Esed (,41O/l019J ve Muhammed Essimsani
(.434/1042) den grenmit1r. Daha sonra 1bn Muk1e'nin
yazlanm toplayarak incelemi, ksa zamanda yazsn
gzelletirmi ve nihayel hakl olarak hret bulmutur. 64
nsha Kur'an- Kerim yazdg rivayet edilmektedir.

Aynca iyi bir hMa, fakih. va1z ve rya tabircisi olan bn

Bevvab. el-Kadir Billah zamannda (38 i -423/99 1- i 032)
423/1032 tarihinde Bagdana vefat etmi ve Ahmed b.
Hamberin yanna defn olunmutur] .
KASID& RAYYE TERCMEs

Kasde-i
Raiyye, rcu7..e 2 ve kaside 3 uslubunda yazlan bir
risale olup; hat'la alakah olarak gnmze kadar gelen ilk

Atatrk niversitesi Hahiyat FakltesI Trk Susleme ve Hat Sanat BIHm

Dal Bakan.
] Hayat hakknda geni bilg! in bk. Yakut elJ-!amevi, Mu'cemu1-deba
nr. Ferid Rifa. Kahlre-1936. XV. 120-134; bn Hallikiu, Eb'J-AbbasAhmed b.
Muhammed. Vefeyat']-A'yfu ve Enb<i. f-bnafzZanfu, Kahre-1948, LLL. 342;
ez-Zebidi. Muhammed MUr~za, Htkmct'l-lriik l\a Kuttabi'l-Mak nr.
Muhanuned Talha BUal, Kahire-1990. s, 86; el-Kalkaendi. Ahmed b, All.
Suphu'I-A'a fi Sina'tn.lna' nr, M.Hseyln cmsddin, Beyrut-1987, III. 19;
e2-Zlrikli, Hayrettin. el-A'~m Kamus Teracim. Deyrut-1969. V. 183; Kehha.Je,
mer Rza, Mucemu'I-Mellifin. Dmak-196I. Vii. 258: Mustaklnzade.
Sleyman Sa'dddin, Tuhfe-i Hattalin. lstanbul-192B, s. 331: Habib Efendi.
Hat ve Hattat.an. \stanbul-1305. s, 44: Afif el-Sehnesi, Mu'cem Mustalahiitrl
Han-Arabi veI-HaWi.tn, 13eyrut-1995 s, 3 ;Sheyl Unvcr.el-HattI-Bacadi
Ali b. Hlla! el-Mehur bi'bni'l-Bevvab.Sadat-1377
2 Btn msralan ayn kafiye ile biten vcya her beyti kendi arasnda kafiyel!
olantir nevi,
Yedi veya daha ok b~yitten meydana gelen iir.
 220
ABDULKADIR YILMAZ

kaside saylmaktadr4. tbn Bevvab'n bu risalesinin: ~Risale tl

lmi'l-Kalem ve'l-Hibr ve'l-Kitabe ve'l-Varak~ ve ~el-Kasidet tl
Adabn-Hat~ gbi isimlerle de erhleri yaplmtr;. kasidedeki
kafiyelerin WraW harfiyle bitmesinden tr ~Kaside-i Raiyye W

denilmi olsa gerektir. Bu kaside anz vezinlertnden wel-Bahr'l-

Karnil~6 kalbnda yazlmtr7 .

Sonralarrcuze ve kaside nevinde hatla ilgili birok

manzum eserler de yazlmtr. Bunlarn en mehurlar; ibn
Vahid'in "Kaside-i Nniyye" s, Zeynddin a'ban b.
Muhammed e-Asan (.828/1425)'nin "el-'tnayet'r-Rabb8.n1yye
fi't-Tarikati'-a'btiyye" si ve Muhammed b. Hasan es-
Sencan'nin "Bida'at'l-Mcevvid II 'lmrl-Hat ve Uslih" idr8.

Tercmesini yaptgmz bu kaside baz kaynaklarda 22

beyit,9 baz kaynaklarda 23 beyit lO baz kaynaklarda da 27
beyit J 1 olarak gemektedir. Ancak Mustakimzade Kaside'nin ilk
beytini vererek 28 beyt 12, oldugunu sylemektedir ki,
ulaabildigimlzkaynaklarda buna rastlanamamtrBiz de hem
erh edilmi olmas hem de dierlerini de ihtiva etmi olmas
bakmndan 27 beyit alanru tercih ederek tercmesini yaptk.

1- Ey yazsnn gzelolmasn -hattat almay- iSteyenl

4 Ok. AbduJkadir es-Saydavi, VeddiihetJUsfJfi'l-Hat nr. Hliil Niici, el-

Mcvrid, say, iv (1986). XV, 159
5 Bk. bn t3usays,Ourhfmuddnb. mer ve bn Vahid,erefcldin,efbu'l
Manzmeli'IMsletiibe li lImi'l-Kitabe nr. Hilal NacL. el-Mevrid, say, N, (l986),
XV. 259
6 MtdaHu ni Mtef[J LO ni MOlefall
7 13 k. bn lfaldun, Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddime, Beyrut-I9B8,
s. 529(1. Dipnot)
8 Geni bilgi Lin bk. Abdulkadir es-Saydavi, a.g.e., s. 159.
9 Bk. bn Haldun, a.g.e.. s. 530; Habib a.g.e., s. 44.
o Bk. Afif el-Bchnesi. a.g.e., s. 61.
II Bk. bn Busays ve bn Vahi:d, a.g.e., s. 259
12 Mustaknzade. a_g.e, S, 332.
 221
BN BEWAB'IN KASOE-l RA1YYE TERCMESI

2- Eyer yaz yazmada gerekten kararl isen, kolaylk

vennesi iin Mevlana ynel ve O'ndan yardun iste.

3~ Gzel yazabilmen iin sert ve dzgn kalemleri hazrla.

4-Amak iin setign kalem ,ne uzun ne ksa ne kaln ne

de ince olmasn. Orta bir boy ve nonnal bir ka1nlkta olsun.

5- Kalemm iki ucunada bak; hangi taraf ince ve dar ise o

taraf a,

, 6- Kalemin cilfesini (alan ksmn) ne uzun nede ksa,

mutedil bir boyda yap.

7- Kalemin ahmeslni (i cidarn) de orta yap: ne ok etli

ne de ince olmasn,

8- Mrekkebin her iki taraftan ayn lde akabilmesi

iin, kalemin akkn (yanmasn) ortadan yap,

9- Ne yaptgnnbilincinde olan bir tabibin iini s<glam

tutmas gibi sen de btn bunlan sapasaglam yaptgnda:

10- Btn gcn katt- kaleme (kalemin ucunu

kesmeye) ver. nk -bu sanatta- katt- kalemi bilmek
nemlidir.

11- Kalem amann inceliklerini aklarnan hususunda

fazla arzulu olma. nk bu mevzuda bende son derece
cimrtylndtr.

12- Fakat bu meselede syleyecegm sz: katt- kalem ne

ok egri ne de ok dz olmaldr.

13- Btn gayretini katt- kaleme ver. Gemiteki

tecrbelerden faydalanarak bunu baarabilirsin.

14-s'ten yaplm mrekkebine Uka (ham ipek) koy sonra

sirke veya koruk (ham) zmn suyu ile islah et.
 222
ABDULKAD1R YILMAZ

IS-Renkli mrekkep yapmak iin siyah mrekkebe a

boya (krmz),
san zITh ve kaJr ilave et.
16- Mrekkep, kvamn bulunca btn gcnle temiz
yumuak ve yazya elverili bir kagt bulma gayretine gIr.
17 Kalemin ucunu kestikten sonra ty ve sicimlerden
temizlenmesi iin kaleml baliga gm.
18- Sonra stadn yazsna bak; mek'e devam et; kendini
zorla, skntlara kaan. nk sabrla mak.sada ulalr.

19- Yazya ilk nce levhada bala. nk mahir ve zeki

insanlar byle balanutr.
20- Sonra oturarak dizinin zerinde kagda yazmaya ge.
ok mek yapmak iin paalan sva; bu iin pe1n1 bralana!
21- Korku ve bkknlk gstermeden azimle ve kararllkla
yaz. nk her i cesaretle baanlr.
22- Yazya ilk baladgnda yazm iyi ve gzel degn diye
asla mahup olma.
23- Bu i zordur. Fakat zamanla kolaylar. nk her
zorlugu bir koaylk izler.
24- Bu hususta istedigin noktaya geldiginde -zahmettme
degdi diyerek- neenelenerek sevinirsin.
25- O halde arzu ve istegine ulatgnda Allahu Teala'ya
kret.Ve O'nun rzasna uy! Zira Cenab- Allah lrreden
kuHarrw sever.
26- Kendini dnyada iyilikle anlman saglayacak gzel ve
hayrl eyleryazmaya levik et; dnya menfaati iin Allahu
Teala'nn sevmedigi eyleri yazma.

27- Zira, yarn kyamette kiinin amel defteri

sunuldugunda herkes yapt/trun karlglli bulacaktr.
 223
BN BEVVAB'IN KASIDE-l RA!YYE TERCMESI

KAYNAKLAR

- Abdu1kadlr es-Saydavi. Veddahet'-us-c [i'l-Hat nr.

Hilal NacL el-Mevrid, say, IV (1986).

-Alu el-Behnesi, Mu'cem Mustelahatrl-Hattl'l-'Arabi vel-

HattatIn, Beyrut-1995.

- e1-Cevher:~, smail b.Hammad. es-S1hah Tac'l-Luga ve

S1hahl-'Arabiyye, -v, Kahire- 1956.

. - Habib Efendi. HaL ve Hattatan, stanbul-1305.

- bn Busays Bmhanddin b. mer ve bn Vahid,

ere[ddin b erif erh'I-Manz-cmeU'l-Mstetabe r
t1mi'l-
Ritcibe nr.HUal Naci, el-Mevid, say, IV (1986). .

- bn Dreyd. Eb Bekr Muhammed b.el-Hasan.

Cemheret'I-Luga.1-IV, Beyrut- 1345.

- bn Haldn, Abdurrahman b. Muharruned. Mukaddlme,

Beyrut. 1988.

- bn Hallikan, Eb'IAbbas Ahmed b. Muhammed.

Vefeyat'l-A'yan ve Enba~l Ebnai'z-Zaman, I-vi, Kahtre-1948.

- bn Manzr, Eb'l-Fazl Muhammed b.Mkrtm. Lisanl-

'Arab, -xv, Beyn.t-1968.

- el-Kalkaendi.Ahmed b. All. Suphul-A'a r S1na'ati'l-

na' I-XIV. Beyrut- 1987.

- KehhaJe, mer Rza. Mu'ceml Melllfin, -xv, Dmak

1961.

- Mustakimzade. Sleyman Sa'dddin, Tuhfe-1 Hatt atin,

stanbul-1928.
 224
ABDULKADtR YILMAZ

. nver, Sheyl. el-Hat'l-Bagdadi Alt b.Hila el-Mehr

bJ'bn1'1-Bevvab; Ba~dat-1377.

- Y<kt el-Hamevl. Mu'cemu'l-deba: nr. Ferid Rifa, L-

xx:; Kahlre-1936.

- ez-Zebidi, Muhammed Murtaza. Hikmet'l-rak 11a

Kttabi'l-Afak nr. Muhammed Talha BtlaI, Kahire-1990.

. ez-Zirikli. Hayretttn. el-A'lam Kams Teracim, I-XII,

Beyrut-1969.
 [aN BEVVABN KASlcEj RALY.YE TI:RCOMESI

~~JI;~I

.
..r--::-.....f.~'
-II' ...r":'
"I'"
J ~ LT'
.
' l~)
.t;
'

*
;......- ......L.
:.._~--"'__.:....i i '--' ~. '.. - ;,.
............ "", -" . ."",.

.r-! .:.i=J t ~ ~~_ ~ r ~ ~~~..::..~I~l.

... ' /

J
.",. -
o: - i J <J,i.MJ ~ l- ,~
'" - - <..,.;"
,.,./t/t
~ J"!~ , ~.r--b
~"../

.) i ;l::-; i
~

~ ~ i J.-SI:- -: .; ,.!;f~..
- ..-
c.-- 8

9
. , - J /i ,;- ..
...::.r.:.!..i" LiJ .~.J .. li LO
, \J ;
",.,rl'./
}"~~\: i d
..-"- ~ .
0 6-)' II
.....
.It) ~ wl' ,..iu-~ ~ L. --":L ....J
!-iIL
--
~. ~v---'-'
(l
12
... 41-
, *'/~//..,- .4- , 'J.,
~ L...J ~ ~ .:J L...a-i ~r I..)L~ 16 - J~1i 13
,..
J,.... .It r.;
'" ..-
~

.J"'-";~) ~~-jI~I,-. ~~, 15

'"
J
./
rw 1~ L.:J ;.......: 1 J.J
J ,.. ~
J 16
, ./
.':"~ i- , , J . , '-11 c.~ ..5 ~ 17

.JJ ./ -: ~ Jr... 'L..- k.l . LL. LS

.) ,.' _ --:-:
- i ....
_po:,:
-,...' L-. ...;.....->--
.,-
 226
ABDlJLKADIR YILMAZ

- ...
~//' ...
OJ
/'
'J - ! 1,.; -1\ ",'., i ..) ....h..-;..;; J .;)' .;y- ~
,/
i '?"'-> - '1 22
, /t,;'
~ ~
~~ J
/'
"('
"")J

J~J
.i -. - - - ..
~.r----" i
9

i
;:-~~J
~

('
JJt-- --
25

26

.........,.j 27