Problemler ve zmleri

  
[Trke-Turkish-]

Muhammed Salih el-Muneccid

Tetkik eden : Muhammed ahin

2009 - 1430
  


 :

2009 - 1430

2
MUKADDME .......................................................................................................................................................4
SABAH NAMAZINA KALKAMAMAK ...............................................................................................................5
OK GLMEK .......................................................................................................................................................8
EYTANIN VESVESELER ..............................................................................................................................10
SEHER - GECE UYUYAMAMA .......................................................................................................................11
FKE .....................................................................................................................................................................13

3
 MUKADDME

Hamd, ancak Allahadr. Ondan yardm ve mafiret dileriz. Nefislerimizin errinden ve kt amellerden
Allaha snrz. Allah kime hidayet etse kimse onu saptramaz ve kimi saptrsa kimse onu hidayete
erdiremez. ahitlik ederim ki: Allahtan baka ilah yoktur, O birdir ve orta (eriki) yoktur.Ve ahitlik
ederim ki; Muhakkak ki Muhammed (s.a.v.) Onun kulu ve elisidir.
Ey man edenler! Allahtan ona yarar ekilde korkun ve ancak mslman olarak can verin. (Ali
mran, 3/102)
Ey nsanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan ve Ondan da eini yaratan ve ikisinden birok erkekler ve
kadnlar reten Rabbinizden saknn. Adn kullanarak birbirinizden dilekte bulunduunuz Allahtan ve
akrabalk haklarna riayetsizlikten de saknn. phesiz Allah sizin zerinizde gzetleyicidir. (Nisa: 4/1)
Ey man Edenler! Allahtan korkun ve doru sz syleyin. nk byle davranrsanz, Allah ilerinizi
dzeltir ve gnahlarnz balar. Kim Allah ve Reslne itaat ederse byk bir kurtulua ermi olur.
(Ahzab: 33/70-71)
mdi:
Baz ders ve konferanslarda, bir ksm arkadalardan bana baz sorular ulat. Yardmlatklar meseleleri
ve kalbi hastalklardan, nefsi glklerden ve kanlmaz meyyidelerden dolay karlatklar
problemleri ieriyor.
Sorulan sorularn ve gzler nne serilen problemlerin cevaplar ikayetler ve zmler isimli ders
halkalarmzda vard.
Kitaplatrmak iin bunlar hazrladktan sonra tekrar gzden geirdim. Bugn Peygamber (s.a.v.)in hadis-
i erifinde kastettiklerinin arasna girmek iin takdim ediyorum:
Kim bir mmini dnya zntlerinden (meakkatlerinden) bir meakketten (zorluktan) rahatlatrsa,
Allah Tel da ahiretin (kyametin) meakketlerinden bir meakkette onu rahatlatr. Allah Tel kuluna
yardmdadr, kul kardeinin yardmnda olduu mddete.1
Allahtan beni ve mslman kardelerimi hayr ilerde baarl klmasn, ktlklerden sakndrmasn,
kyamet gnnde kurtulua erenlerden klmasn diliyorum. O, sorumlularn en hayrls ve hereye gc
yetendir.
M.Salih El-Mneccid
Medine-tul-Hayr

1 Sahih-i Mslim, s. 2074.

4
 SABAH NAMAZINA KALKAMAMAK

Soru: Kardeim ikayet edip diyor ki:

ou gnler sabah namazn karyorum. Ancak nadir olarak bazen vaktinde klabiliyorum. ounlukla
gne doduktan sonra uyanyorum. yi hallerimde ise cemaati kardktan sonra uyanyorum. Uyanmak
iin ok altm fakat nafile. Bu problemin zm nedir?
Cevap: Sonsuz hamdle Allaha hamd olsun. imdi, bu problemin zm -dierleri gibi- iki
tarafldr.lmi taraf ve ameli (pratik) taraf.
lm taraf: O da iki ksmdr.
Birinci ksm: Mslman, Allahn indinde sabah namaznn deerinin bykln bilmeli. Peygamber
(s.a.v.) buyuruyor ki:
Kim sabah namazn cemaatle klarsa, btn gece namaz klm gibidir. 2
Mnafka en ar gelen namaz; yats ve sabah namazlardr. Eer bilseydi o iki namazda ne var?
Srnerek dahi olsa onun ikisine gelirdi. 3
Kim sabah namazn klarsa o, Allahn himayesindedir.4
Allahu Tel himayesinden, sizden birey talep etmez.5
Sizi gece ve gndz ardarda daima takip eden melekler vardr. Sabah ve ikindi namaznda toplanyorlar
(karlayorlar). Sizinle geceleyenler gke ykseliyorlar. Allah Tel -onlardan daha iyi bildii halde-
onlara kullarm ne hal zerine terkettiniz? diye sorar. Diyorlar ki: Onlar biz terkederken namaz
klyorlard ve onlara gittiimizde de namaz klyorlard.6
Allahn indinde en faziletli namaz cuma gnnn cemaatle klnan sabah namazdr.7
Kim iki brdeyi klarsa cennete girer. ki brde: Sabah ve ikindi namazdr. 8
kinci ksm: Mslman, sabah namazn karmann tehlikesini bilmesi lazm. Aada gelen hadis bu
tehlikeyi beyan ediyor:
Mnafka en ar gelen namaz, sabah ve yats namazdr.
bn-i mer (r.a.)dan rivayet edilen sahih hadiste Yats ve sabah namaznda (camide) gremediimiz
adam hakknda iyi dnmezdik- kt zanda bulunurduk.9
Kt zanda bulunmak sadece bu iki namaza gelmeyen hakknda idi. nk bu iki namaz muhafaza etmek
kiinin imannn ve sdknn (sadk olmasnn) lsyd. Bu lde onun ihlasn lyordu. nk bu
iki namazn dndakiler (le - ikindi - akam) kii ii icab ya da uyank olduundan bir problem yoktu.
Sabah ve yats namazn kimse muhafaza etmeye g yetirmez ancak kararl ve sadk olan ki, onun iin de
hayr umulur.
Yine, sabah namazn karmann tehlikesine iaret eden hadislerden Peygamber (s.a.v.)n u kelam:
Kim sabah namazn eda ederse o, Allahn himayesindedir. Allah Tel zimmetinden dolay sizden
birey talep etmez. Kim onun himayesinden bireyle kmak isterse, ona yetiir sonra onu yzst
cehennem ateine atar. 10
Bu iki ksm, mslmann sabah namazn terk ettiinde, evkle kalbini tututurmaya kefildir. Birinci ksm,
sabah namazndaki sevab almak iin yarmaya iter onu. kinci ksm ise: Nasihat etmek ve azarlamak iindir.
Nefsin gnahta kalp ona ihanette bulunmasndan meneder.
Ameli (pratik) taraf: Bu problemi tedavi etmede mslman iin birok adm vardr. Eer bu admlar
takip ederse daha ok itina gsterip dzenli bir ekilde sabah namazn cemaatle srdrebilir.
te admlar:
1. Erken Uyumak: Sahih olan hadiste Peygamber (s.a.v.) Yatsdan nce uyumay ve yatsdan sonra
konumay hogrmyordu. Mslmana yats namazndan nce uyumak yakmaz. Burada mahede
edilen o ki; yats namazndan nce uyuyanlar genel olarak gecelerinin tmn bitkinlik ve can skntsyla
(kederle) ve hastala benzeyen bir halle geirirler.

2 Sahih-i Mslim, s. 454, h. No: 656, Tirmizi 221

3 Msned mam Ahmed 52/424; Sahih-ul Cami, 133
4 Allahn zimmetindedir manas Allahn korumas altndadr.En-Nihaye 21/168
5 Tabarani (7/267) Sahih-ul Cami (56/344).
6 Buhari Feth-ul Bari, 2/33
7 Ebu Naim El-Hilye 7/207, Es-Silsilet- Sahiha (1566)
8 Buhari Feth-l Bari (2/52)
9 Tabarani El-Muam El-Kebir (12/271)
10 Muslim, s. 454

5
Yats namazndan sonra konumak da yakmaz. lim erbab bunun sebebini yle beyan etmilerdir;
nk o, uykusuzlua sebep oluyor. Bylece uyku onun gece namazna kalkmasna galip gelebilmesinden
korkulur. Ya da sabah namazn faziletli, tercih edilen veyahut caiz olan vakitlerde klmasnda mani
olabilir.
Yats namazndan sonra mekruh olan konuma arih-ilim ehlilerin dedikleri gibi; Tercih edilen herhangi
bir maslahatla ilgili olmayan meselelerle ilgili konumak. Ama mslmanlar iin maslahat olan ya da
hayrl olan ilerde konumak -fikir alveriinde bulunmak- mekruh deildir. lmi mzakereler, salihlerin
hayatn ve menkbelerini renme, misafirle konuma, ailesi ve ocuklarna elik etme ve akalama,
misafirlerle mallarn ve canlarn korumak iin konuma, bu gibi mbah sebeplerden dolay yatsdan
sonra konumak mekruh deildir.
nsanlarn ounun, gnah ve ktlklerden dolay geceyi uykusuz geirmelerini dndmz zaman
bu durum ne diye! yleyse, mslman sabah namazna canl ve dinamik bir ekilde uyanmak iin erken
uyumal. Geceyi uykusuz geirmekten saknmal. nk o, sabah namazn cemaatle klmaya, vukutta
arla sebep oluyor.
nsanlar uyku ihtiyalarnda ve kendilerine yetecek uyku miktarda farkllaabilirler bu doaldr. nsanlarn belli
baz saatlerde uyumalarn zorunluk klmak mmkn deildir. Fakat her kii kendisine yetecek kadar ve sabah
namazna canl ve dinamik uyanabilecek kadar bir vakit uyumal.
Eer tecrbe ve alkanlyla bilse misal olarak saat 11den sonra uyusa, sabah namazna
kalkamayacan bilse, ona eran o saatten sonra uyumak caiz deildir, v.s.
2. Uyumadan nce, abdestli olmaya ve zikirleri okumaya gayret gstermek. nk bunlar sabah namazna
kalkmaya yardmc olurlar.
3. Sabah namazna kalkmakta azimli olmak ve bu niyetinde sadk olarak uyumak. Saat zilinin almamasn
temenni etmek, kimsenin onu uyandrmamasn mit ederek uyuyan kii, bu bozuk -fasid- niyetiyle sabah
namazna kalkamaz. Bu bozuk kalp ve gizli niyetinde olduu mddete sabah namazna kalkmay
baaramayacaktr.
4. Uyanr uyanmaz Allah Tely zikretmek. Baz insanlar uyanyorlar sonra bir daha uyuyorlar. Ama
Allah Tely ilk uyandnda zikir etmeye davranrsa, eytann dmlerinden birini zm olur. Bu onu
kalkmaya iter. Abdestini aldnda azmini tamamlam olup, eytandan uzaklam olur. Namaz kldnda ise
eytan utandrm terazisi ar basm olur. Bylece kendisini iyi hissdip canl ve dinamik olur.
5. Namaza kalkmak iin bakalarndan yardm istenmelidir. Bu hususlarda birbirine tavsiyede bulunmal,
aile fertlerinden ve salih kimselerden yardm istenmelidir. phesiz ki, bu durum Allah Telnn u
sznn kapsamna dahil olmaktr:
yilik ve takvada karlkl yardmlan. (Maide: 5/2)
Asra yemin olsun ki, insanlar husrandadr, ancak iman edip, salih amel ileyen, birbirine hakk tavsiye
edenler ve birbirlerine sabr tavsiye edenler mstesna. (Asr: 103/1, 2, 3)
Misal olarak: Mslman, kendisini sabah namazna uyandrmas iin hanmna tavsiyede bulunabilir. Bu
hususta; ne kadar yorgun ve bitkin olursa olsun, hanm zor kullanabilmelidir.
ocuklar da babalarndan yardm almaldrlar. Onlar namazn vaktinde uykularndan uyandrmaldr.
Baba ocuklarn imtihan var, onlar yorgundurlar, uykularnda brakalm onlar zavalldr demesin. Bunu
demesi doru birey deildir. Bu babann rahmet ve efkatinden saylmaz. nk Onlar rahmet ve sevgi
ile yaklama onlar uyandrmaktr, Allaha itaat etmek iin.
Aileni namazla emret ve onda sebat kl. (Th: 20/132)
Sabah namaz iin aile iinde yardmlama ve tavsiyede bulunma nasl oluyorsa, ayn ekilde arkadalar
arasnda da olmas gerekir. Bir ksm bir ksmna yardm eder. Misal: Okul yurtlarnda yaayan renciler
ve mahalledeki komular gibi. Komu komusunun kapsn alar onu namaza uyandrmak iin. Allah
Telya kulluunda (itaatte) komusuna yardm eder.
6. Kul, sabah namazn cemaatle eda etmek iin Allahn onu muvaffak klmas iin dua etmeli. nk
dua, hereyde muvaffak (baarl olmak iin) en yce ve en byk sebeptir.
7. Uyar ve ikaz aletlerini kullanmak: alar saat, onu mnasip bir yere koymak. Baz insanlar onu
baucuna koyar aldnda onu hemen kapatr ve uykuya devam eder. Byle yapan saati biraz uzak biryere
koysun tki hissedip uyansn. Uyarc aletlerden telefon olabilir. Bu hizmetten dolay telefonu deyecei
para miktarn ok grmemeli. nk bu Allah yolunda infak edilen bir maldr. Allahn emrine icabet
etmek iin uyanmaya dnya malnn tm de denk olamaz.
8. Uyuyann yzne su serpmek:
Gece namazna (teheccde) kalkmak isteyen adam ven hadisi erifte olduu gibi. Zevcesini (eini)
uyandrr eer reddederse yzne su serper, gece kalkan kadnn vgsnde ise; kocasn uyandrr,

6
reddederse kocasnn yzne su serper. 11 Yze su serperek uyandrma er bir vesiledir. O gerekten ok
canllk ve de ok ikaz edicidir.
Baz insanlar bu ekilde uyandrldklarnda kzp isyan edebilirler. Kfredebilir, tehdid edebilir vs.
Bundan dolay uyandran kii hikmet ve sabrla ii sona erdirmelidir. Bilmelidir ki, uyuyann mesuliyeti
yoktur. Onun kt davranna tahamml etmeli. Bu onu, uyuyanlar, namaza uyandrmaktan ayran bir
sebep olmamaldr.
9. Tek bana yatmamaldr. Peygamber (s.a.v.) kiinin tek bana yalnz gecelemesini (uyumasn)
nehyetmitir. 12 Bu hadisten anlalan bir hikmette herhalde, uyku kiiye galip gelir ve onu namaza
uyandran kimse yannda olmamasdr.
10. Uzak yerlerde Uyumamak:
nsanlarn, filan orada uyuyor diye aklndan geirmeyecekleri uzak yerlerde uyumamak. Ailesine haber
vermeden evin damnda uyuyan kimse, evde uzak (ya da kullanlmayan) odada ya da yurtlarda ayn ekilde
uyuyan kimse gibi. nk kimse bilmiyor ki, onun orada uyuduunu tki onu namaza uyandrsn. Belki de ailesi
ve arkadalar onu mescitte sanyorlar. Ama gerek o ki; o, uykuya dalmtr.
Uzak bir yerde uyumas gereken kii, etrafndakilere haber eder ki onu namaza uyandrsnlar.
11. Uyanma annda kararllk:
Bir defada kalkmak. Merhaleler halinde deil, bazlarnn yapt gibi. Uyandran kii, uyandrlanlara
defalarca uyandrmak iin dnebilir. Uyuyan her seferinde kalkyor fakat arkada gidince o yine yataa
dnyor. Merhaleler halinde uyanma ounlukla baarszdr. Uykuya dnmekten muhafaza eden srama
olmadan, uykudan kurtulu yoktur.
12. Namaz vaktinin giriinden ok sonraya uyarc aleti kurmamal. Kii kendini bilir, eer bu vakitte
kalktnda, kendi kendine daha uzun bir vakit var, az daha uyuyaym herkes nefsinin siyasetini biliyor,
ona gre hareket etmeli.
13. Uyanrken lambay yakmak:
Yaadmz bu asrda, elektrik lambalarn aydnl uyumay, def eden byk bir etkiye sahiptir.
14. Gece uyumamay uzatmamak. Gece namaznda dahi uyumamay uzatmamak. Baz insanlar gece
namazn uzatp sabah namazna az bir zaman kala uyuyorlar, bylece sabah namazna uyanmalar
zorlayor. Bu durum genellikle Ramazan aynda oluyor. Sahur yapp sabah namazndan hemen nce
uyuyorlar, bylece sabah namazn karyorlar, phe yok ki, bu byk bir hatadr. nk farz namaz
nafile namazdan nce gelir, geceyi tehecctsz bir ekilde uyumayarak gnah ve isyanda hatta en iyi
halde mbahlarla geireni bir tarafa brak. Gece uyumamay eytan baz davetiler ssleyip bulunduklar
durumu tartmalarla geirip, sonra sabah namazndan nce uyuyorlar. Bunu yapmakla kardklar sevap
ok ok fazladr, kazandklar yannda.
15. Uykudan nce ok yememeli. ok yemek ar uykunun sebeplerinden bir sebeptir. ok yiyen ok yorulur,
ok yorulan ok uyur bylece ok zarar etmi olur. nsan akam yemeinde hafif bir eyler yemeye zen
gstermeli.
16. Sabah namaz snnetinden sonra uyuma snnetinin tatbikinde hatadan saknmak.
Muhtemelen baz insanlar Peygamber (s.a.v.) u szn iittiler.
Biriniz namaz kldktan sonra sa tarafna uyusun.13
Peygamber (s.a.v.) den varid olan Sabah snnetini kldktan sonra biraz uyuyordu. Sonra Bilal (r.a.)
Peygamber (s.a.v.)i namaza aryordu. Bylece namaza kalkyordu. Muhtemelen bu hadisleri
duyuyorlar ve bu sabit snneti belki tatbik etmeye niyet ediyorlar. Yalnz gzel bir ekilde tatbik
edemiyorlar. yle ki, birisi sabah namaznn snnetini klyor sonra sa tarafna uyuyor, derin bir uykuya
dalyor tki gne doana kadar. Bu, bu mevzudaki naslarn kt anlalmasndandr. Bu yatma -uzanma-
uyku iin deildir. Peygamber (s.a.v.) yatm -uzanm- halde iken Bilal (r.a.) onu gelip namaza
aryordu ve yine mam Ahmed ve bn-i Hibbann rivayet ettii hadiste sabah namazndan nce hafif
bir uyku uyumak istediinde ban sa avucuna koyar, kalkmasna yardmc olur. 14 nk kolun elden
dirsee kadar olan ksmn kalkktr. Bu ekilde uyumak derin uykuya manidir. nk uyuyann ba
avucunun ve kolun elden dirsee kadar olan ksmn zerindedir, dald vakit ba der bylece uyanr.
Ayn zamanda Bilal (r.a.) Peygamberi (s.a.v.) sabah namazna uyandrmakla grevliydi.
17. Gece namazn (tehecct) sabah namazndan hemen nceye koymak.

11 Msned-mam Ahmed (2/250) Sahih-l Cami (3494)

12 Msned-mam Ahmed (2/91) Es-Silsilet-s-Sahihe (No: 60)
13 Tirmizi (420) Sahih-l Cami (642)
14 Msned mam Ahmed (5/298) Sahih-l Cami (4752)

7
yle ki vitir namazn bitirince sabah ezan okunsun. badetler ardarda gelmi olur. Bylece teheccd namaz
gecenin te birinin son ksmna denk gelmi olur. Bu da efdal (faziletli) olan vakittir. Bylece sabah namazna
canl ve erken girmi olur.
18. Uyurken Peygamber (s.a.v.) in uyuduu ekilde uyumak. yle ki sa tarafna, sa yanan, sa elinin
iine koyar bu ekil uyuma, uyanmay kolaylatryor. En hayrl hal Peygamber (s.a.v.) halidir, dier
uyku ekillerinin tersine. nk dier ekillerde uyumak, uyanmay zorlatryor.
19. Kaylule 15 uykusundan destek almak. Kaylule ona yardmc olur. Bu ekilde gece uykusunu mutedil ve
muvazeneli klm olur.
20. kindiden sonra uyumamal. kindi ve akamdan sonra uyumamal. nk bu iki vakitte uyumak, gece
uyumaya engel olan sebeplerdendir. Kim de uykusunu bu ekilde geciktirirse, uyanmas zor olur.
21. Son olarak: Allah iin ihlasl olmak. Allah iin ihlasl olmak en hayrl sebeptir, insann namaza
uyanabilmesi iin. Bu btn sebep ve vesilelerin en banda gelir. Eer vicdan uyandran kalbi tututuran
ihlas varsa bu inallah onun cemaatle sabah namazna uyanmas iin kefildir. Sabah namazndan dakikalar
nce uyumu olsa bile.
Muhakkak ki, ihlas ve sdk ok istekli baz kiileri acaip vesilelere itmitir. Bu da onlarn abasna,
isteine ve fedakarlna iaret eder. Bir de yanna birden fazla alar saat koyanlar var. Aralarna bir ka
dakika fark koyarak onlar kuruyor. Biri aldnda kapatsa bile az sonra dieri alar vs. Ya da bazlar
koluna bir ip balyor o ipi pencereden sarktyor, arkadalarndan biri camiye giderken o ipi ekiyor
bylece onu sabah namazna uyandryor, vb.
te bak -Allah seni korusun- ihlas ve samimiyet neler yaptryor insana. Fakat hakikat acdr; O da iman
zayfl ve ihlas azl. Bugn btn insanlarda apak yaygnlam. Bunun iareti de, namaz klanlarn
azl, sabah namaznda saflarn azl ki caminin etrafnda oturanlarn okluuna ramen bu oluyor.
Baz kiilerin uykularnn arl kendilerince memnun olunan bir durum olmadn inkar etmiyoruz.
Onlar maruz grlebilirler. nk bu irade d bir durumdur. Byle kiilerin yalvararak Allaha
snmalar gerekir, mmkn olan vesilelerden istifade etmeli, doktora bavurmal, bir zm bulunmas
iin abalamaldr.
Son olarak: Bu bir uyardr. Baz insanlar arasnda yaylm mehur olmu bir durumdan dolay ikazdr.
ddialar udur ki: Bir hadis var; faydas da udur; kim sabah namazna kalkmak istiyorsa uyumadan nce
Kehf sresinin sonunu okusun, kalbiyle belli bir saatte uyanmak iin niyet etsin, uyanr inallah ve bu
tecrbe edilmitir, diyorlar.
Biz onlara diyoruz ki; bu hususta herhangi bir hadis sabit olmamtr. Buna itibar yoktur. En hayrl
tutulacak olan yol Peygamber (s.a.v.) snnetidir.

OK GLMEK

Soru: Bu ikayet, insanlar arasnda oalan glme olgusuyla alakaldr. zellikle genler arasnda:
Arkadalarla oturduumuz meclislerde glme ok oluyor hatta ifrat derecesine varrcasna. Bu olgu
yaylp oalyor bunun ilac nedir?
Cevab: Bu ikayetin cevab iki tarafldr. lim ve amel olmak zere.
lmi taraf: O da iki ksmdr.
Birinci ksm: Peygamberimizin (s.a.v.) glme hakknda hal ve durumu nasld, bunu bilmeliyiz. O bu
meselede ve her konuda rnek alnacak en hayrl olandr.
Sahih hadiste varid olduu gibi: Peygamber (s.a.v.) glmezdi ancak tebessm ederdi.16 Dier bir
hadiste (s.a.v.)i uzun sukutlu ve az glerdi.17
Hz. Aie (r.a.) buyurdular ki: Peygamber (s.a.v.)i kahkaha ile gldn hi grmedim taki kk dilini
greyim bilakis o sadece tebessm ederdi.18
Sahih hadiste Peygamber (s.a.v.) buyurdular ki: Glmeyi oaltmaynz. nk glmenin okluu kalbi
ldrr. 19 dier bir rivayette ok glmek, kalbin fesaddr. Geminin batacan bilerek gemiye binip
mahvolmak ifrattr.
Ksa olarak ilm taraf byle.

15 Kaylule: Bu uyku snnettir.Duha vaktinden, leden biraz sonraya kadardr. Bu uyku gece kyamna sebebiyet verdii iin snnettir. Bu
uyku, hem mr, hem rzk ziyadeletirir. nk yarm saat kaylule gece uykusunun iki saatine denktir. Demek ki kii bunu yapmakla her
gn bir buuk saat mrne ilave etmi olur denilmitir. (T)
16 Msned mam Ahmed (5/97) Sahih-l Cami (4861)
17 Msned mam Ahmed (5/86) Sahih-l Cami (4822)
18 Ebu Davud, No: 5098
19 bn-i Mace No: 4193; Es-Silsilet-s Sahihe No: 506

8
Amel ksm tarafa girmeden nce bilmeliyiz ki glmek haram olan bir durum deildir. Mslman, ask
suratl, kaba, sert, hznl olamaz. Glmek ftr bir haldr. nsann tabiatnda var.
Dorusu gldren de Odur alatan da. (Necm, 53/43)
Fakat bizim u anda ilacyla megul olduumuz neticelerinden sakndrdmz problem u ki:
Kahkahalarla uyumlu ahenkli meclisler (oturumlar)
Mmin kalbinin iyi ve salam olmas yerine, azn ap ok glmeyle kalbini bozmas (fesada
uratmas)
Davetinin, insanlarn ok glmesini, insanlar kazanmaya bir vesile klmas -iddias- Onlar faydal
olmak ve etkilemek iin olsa bile, bilmiyor ki insanlar onun etrafnda sadece glmek iin toplanyorlar.
Onlarn ondan faydalanmas ne azdr!
Problem u ki: Baz insanlar ok glmeyi sknt ve zntlerinden bir k olarak grmektedirler. Bu
kty iyiyle deitirmektir. Hatrlyorum bir gen, derste baarsz olmas kaygsyla megul olup bu
mevzuyu dnrken ve ailesiyle olan problemlerini vs. aklna takmken, evinden kyor, onu yolda bir
kardei tesadf ediyor. Soruyor. Nereye gidiyorsun? Kederli ve zntlym, filanla falana gideceim,
beni gldrmeleri ve zntlerimi bana unutturmalar iin diye cevap veriyor. Hissedemiyor bu kiinin
onu gldrmesi, onu uyuturmas gibidir. Bu uyuturmann etkisi getikten sonra tekrar eski halini
alacan bilmiyor.
znt, tasa, keder ile ilgili Nebevi ilatan gafil olmamas beklenirken, Peygamber (s.a.v.) bana bir ey
geldiinde namaz klard. Eer bu i onu zseydi derdi ki Ey hayy ve kayyum olan Rabbim rahmetine
yardm diliyorum. 20 Sahih olan dier bir hadiste, Peygamber(s.a.v.)e bir znt ve keder geldiinde:
Diyordu ki (s.a.v.): Ya hayyu ya kayyum senin rahmetinle yardm diliyorum. Allah Rabbimdir, Ona
hibir eyi ortak komuyoum.21
znt ve kayg iin mehur duasnda: Allahm ben senin kulunum, senin kulunun oluyum... klenin
oluyum...
Bu zor bir noktadr iaret edilmelidir buna, ameli tarafa girmeden bunun iyi bilinmesi gerekir.
Ameli (pratik) taraf:
Glme olgusunda ar bir ekilde devam tedavi etme ancak u vesilelerin gereklemesiyle olur.
1. lm, kabir, ahiret gn, onda olacak hesab, srat, ate ve dier korkun manzaralar hatrlamak. Bu
hatrlamay, bu manzaralar tasvir eden naslarla yetitirmek, terbiye etmek. Geni olarak erhlerinden
okumak. Yumuak kalpli ve zahid insanlarla oturmak.
2. Gnmzde mslmanlarn yaadklarn dnmek. Dinden uzaklamay, gzden geirmek ve
mslmanlarn yaad gerekleri dnmek. Her ynden gerilemeleri, karlatklar eziyet ve zorluklar,
kt yok olular, dnyada aleyhlerine alnan gizli karar ve tertipleri. te Mslman bunlar sadk ve
derin bir dnceyle dnd zaman bu onun glme ve alamasnda bir etkisi olmaldr.
3. slam mmetine kar, boynundaki emanetin arln hissetmeli. Onun mmeti, ondan byk bir
alma istiyor, ktleen kementlerden ve yklndan uyanmak iin. Eer o bu durumu endie ediyor ise
kendine; gc yettiince, toplumunu, sevdiklerini, arkadalarn ve ailesini dzeltmek iin, olan
meguliyet ile zamann geirecektir. Onu heyecanlandran ve doyuran eylere, fazla glmeye ve
ehemmiyetsiz meselelere vakit bulamayacaktr o zaman.
4. ok glen insanlardan uzak durmak. ok gldren ve komiklik yapan olarak bilinen akac
ahsiyetlerin ilerine girmekten saknmak. O meclislerden uzaklamakla beraber onlara ve onlarla
oturanlara nasihatlerde bulunmak.
Az nce gemiti baz davetiler glmeyi insanlar kazanmak iin vesile sayanlara iaret etmitik. yleki
bazlar gldren eyh nerede? Gldren davetiyi istiyoruz. Bu en alak seviyedir. Dileriz bunlar mmet
arasndan kar. nk Allah Telnn dini byk ve metindir.
Kuran hak ile batl ayran bir szdr. O, asla bir oyun deildir. (Tark, 86/13, 14)
Size verdiimizi kuvvetle tutun. (Bakara, 2/63)
Hadis-i erifte ise Bildiimi eer bilseydiniz? Az gler, ok alardnz ve ykseklere kar Allaha
yalvarrdnz.Eer gerekten hakiki manasyla biz bizden ne istenildiini bilseydik ve bizi ne bekliyor
ho uykular bir damla dahi olsa gzmze girmezdi.
5. Elinden geldike glmeye kar gelmek. Olabilirki bir topluluk onlar bir araya getirir ve ou vakitlerini
glme ve kahkaha ile geirirler. Yapmas gereken ilk ey, esnemeye mani olduu gibi glmesine de hakim
olmal. kinci olarak, gelenlere nasihat etmeli ve onlara yardm etmeli. Bu da, becerikli, hnerli, kararl ve ciddi
bir adama muhtatr. nsanlarda -Allaha hamd olsun- byk bir hayr var. Kymet takdir eden ve islah eden -
dzelten- davetilere uymaya hazrdrlar. Bu nasihat ona eitli yollar verebilir. Onlara glme ve gldrmenin
kt ynlerini -dezeavantajlarn- zikredebilir. Onu yalan ve uydurmaya ynlendirebilir. Gldren kii, anlatacak

20 Sahih-l Cami (4777)

21 Sahih-l Cami (4791)

9
bir hikaye veya gerek bir olay bulamazsa, bu defa hayalinden uydurmaya balar tki onlar gldrecek bir konu
bulsun. Byle kiiyi, Allah Resl (s.a.v.) korkutmutur: Konuup insanlar gldrmek iin yalan syleyene
yazklar olsun!.. Yazklar olsun!.. Yazklar olsun!..22
Glmenin ktlklerinden biri de insann ahsiyetini sarsar ve gzden drr. Gldren kii her ne kadar
grnte toplumda bir yeri olduu zannedilse bile gerekte o onlarn yannda ok deersizdir.Ona ne
deer verirler ne de hrmet gsterirler.Bunun benzerini glmeye iyice dalan iinde syleyebiliriz.
6. Glmeye ynlendiren mevzuyu faydal baka mevzuya evirmek. Baktn ki hazr bulunanlar glmede
normal durumu atlar ve kendilerini onun sebeplerine teslim ettiler, mnasip bir uslupla yava yava
kalplerine girer, onlar ciddiyet alemine ve vakitlerinden istifade etmeye evir. Bu da, ya faydal bir
kitaptan okuyacak ya da nemli bir mevzuyu tartmak ve grlerini ortaya karmak iin teklif et ya da
hayrl ve slah edici bir amel iin onlar ittifaka davet etmek vs. Bu Allah Telnn sevdii ve raz
olduu ilerdendir.
7. Haddi amak, snr gemek. haddini at; yani oturanlar kar ktlar ve glmeye daldlar ve gaflet
yoluna girdiler. Son are dalmaktr. Kendini ve kalbini fesadtan korumak iin meclisten kalk ve onlar
terk et. nk sen zerine den nasihat ve ynlendirmeleri yaptn. Hibir sulu bakasnn ykn
yklenemez.(Enam, 6/164)

EYTANIN VESVESELER

Soru: Bu soru soran diyor ki:

Ben Allah Telnn zat ile ilgili vesveselerden ikayet ediyorum. Hayalimde yle eyler dolayor ki,
onlar sylemeye g yetiremiyorum; nk bunlar yce Allahn anna yakmaz -onu tenzih ederiz-. Bu
namaz iinde ve namaz dndan zihnimi ok megul ediyor. yleki, imanmdan bile phe ediyor oldum.
Ben mslman mym deil miyim demeye baladm. Bu musibetin ilac nedir? Bu problemin zm
nedir?
Cevab: Hamd ancak Allahadr. imdi:
Peygamber (s.a.v.)den bir grup hadis varid olmutur ki, bu problemin zm onlardadr. Bu ikayetin
ilac -tedavisi- da onlardadr. -Allaha hamd olsun.-
Peygamber (s.a.v.) buyuruyor ki:
eytan birinize gelir ve dese ki, seni kim yaratt? O da Allah dese. Sonra eytan der ki Peki Allah -haa-
kim yaratt? Biriniz bununla karlatnda, desin ki: Allaha ve Reslne iman ettim.O durum ondan gider.23
eytan birinize gelir ve der ki: Gk kim yaratt? O da Allah der. Sonra eytan tekrar der ki: Yeri
kim yaratt? O da Allah der. Bu defa eytan der ki, peki Allah -haa- kim yaratt? Biriniz bununla
karlarsa desin ki: Allah ve Reslne iman ettim. 24
Kim byle vesveselerle karlarsa defa Allaha ve Reslne iman ettik, O durum ondan gider.25
eytan herhangi birinize gelir ve der ki: Kim unu yaratt? Peki unu kim yaratt? Tki Rabbini kim
yaratt? diyene kadar Ona bu ulanca Allaha snsn ve onunla ilikisini kssin. 26
Az kald insanlar birbirlerine soracaklar, taki onlardan biri: Bu Allah mahlukat yaratt, peki Allah kim
yaratt? diyene kadar. Bunu dedikleri zaman deyiniz ki: Allah birdir. Allah samettir. O dourmam ve
dorulmamtr. Hibir ey Ona e ya da denk deildir. Sonra defa sol tarafna tkrsn ve eytandan
Allaha snrm. desin.27
Allaha kr ve hamd dnn. Allahn -zatn- dnmeyin28
Allahn mahlukatn dnn. Allah Tely -zatn- dnmeyin.29
Bu zikrettiimiz naslardan alt nokta karabiliriz. Bu vesvese ve sama fikirlere galip gelmek iin:
1. Bu gibi dnceler onun zihnini kuatt zaman: Ben Allaha ve Reslne iman ettim demek.

22 Sahih-l cami (7/36)

23 Sahih El-Cami (1657)
24 Sahih El Cami (1656)
25 Sahih el-Cami (6587)
26 Sahih el-Cami (7993)
27 Sahih el-Cami (8182)
28 Sahih el-Cami (2975)
29 Sahih el-Cami (2976)

10
2. Talanm eytandan Allaha snmak. Allaha talanm eytann errinden, kibrinden, kendini
beenmiliinden, drtlerinden snmak.
3. defa soluna tkrmek.
4. inde bulunduu duruma son vermek.
Peygamber (s.a.v.)in buyurduu gibi: Bitirsin, sonlandrsn. Bu ok nemli bir meseledir. eytanla
konumay devam ettirmek bu vesveselerde atei daha da alevlendirir ve tututurur. Gc yettiince bu
dncelerden kesilmeli ve zihnini faydal eylerle megul etmelidir.
5. hls sresini okumal De ki O, Allah birdir. (hlas, 112/1) nk Onda Rahman olan Allahn
sfatlar var. Bundan dolay Kurann te birine denk sayld. Bu an byk sreyi okumak ve Onda
tefekkr etmek, bu tr vesveselerin bitmesinde kafidir -yeterlidir- inallah.
6. nsan, Allahn mahlukatn, nimetlerini tefekkr etmeli. Allahn zatn deil. nk o snrl olan
aklyla Allah Tely kavrayamayacaktr. Yce Allah buyuruyor ki
Onlarn ilmi ise, bunu kapsayamaz. (Th, 20/110)

SEHER - GECE UYUYAMAMA

Bu ikayet, bu problem gece uyumama ile alakal. Bir ok soru bu problemin zmne davet ediyor.
nsanlarn ou uzun zamanlarn gece uyumamakla kaybediyorlar.
Gece uyumamak -seher- tek bir eit deildir. Bilakis eittir.
Birincisi: Allah Telya itaatle geceyi uykusuz geirmek. Bu vlm bir seherdir. Mslmanlarn
toplumsal menfaatlerinde geceyi uykusuz geirmek.Cihad ve snrlarda nbet tutmak, geceyi Kuran
okumak ve teheccdle ihya etmek.
Geceleri pek az uyurlard. (Kalan saatlerinde de namaz klar ve ibadet ederlerdi) Seher vakitlerinde de
istifar ederlerdi. (Zariyat, 51/17-18)
Bu makamda mslmanlar iin gece nbet tutan yce sahabenin hikayesini unutmayalm. Nbet vaktini
namazla geiriyor. Mriklerin att bir ok ona isabet ediyor. Kan akyor fakat o hla namazna devam
ediyor ve Rabbine yalvarmann lezzetini tadyor.
Baz ilim ehli, ilmi meseleleri mzakere ederken sabahladklar varit olmutur.
Geceyi, slam mmet iin, gayretlilerin uykusunu karan meseleleri mnakaa ederek uykusuz geiren
muhlis davetiler vard ve hl vardrlar. Arkadalarla vakitlerini geiriyorlar bu meseleler onlarn
uykularn karyor. te bu davetilerden eyh Abdulhalim ve Beir el-brahimi arasnda geenler.
Cezayir mslman alimler cemiyetinin messislerindendirler. Medine-i Mnevverede kaldklar dnemde
geceleri sabaha kadar uykusuz geiriyorlard. slm mmetinin durumunu, ondaki bozulma ve yozlamay,
bidatler ve geri kalmann sebeplerini ve Cezayir toplumunun yok olmaktan kurtulmak iin planlar
yapyorlard.
Bu eit seherin hepsi vlmtr. Eer daha nemli bir eri maslahata engel olmuyorsa. Kendisinden
daha stn ya da vacip veyahut daha tercih edilen er bir maslahatn kaybna sebebiyet vermiyorsa.
Bazlar eri meselelerde sabahlyorlar fakat sabah namazn karyorlar bu byk bir hata ve eksiktir.
kincisi: Mbah olan seher.
Mbah bir i yaparken, tabi ki bir vacibi kaybetmeye sebep olmamak artyla. rnein: Misafirle
konumak, seferde yolun zorluunu kolaylatrp basitletirmek iin Peygamber (s.a.v.) baz hanmlarna
yolculukta elik eder ve onlarla konuurdu. Misafire ho vakit geirten sohbet ve ona konumada elik
etmek.
Gece alanlarn ou bu ksma girerler. Gnmzn maddi artlarnn oluturduu bir gereklilik. phesiz ki
mslmanlarn baz maslahatlar iin bazlarnn gece almas gerekir. Gvenlik, hastane, havaalan, elektrik,
vs. gibi yerlerde olduu gibi.
ncs: Yce Allaha isyan edilerek yaplan seher.
Kt filimler seyretmek, haram oyunlar oynamak -kt gibi vs.- ya da insanlarn etini gybetle yemek,
kfretme, iftira ve buna benzer durumdaki gnahlar.
Bu eit seher haramdr. Sahibini gnahkar eder. Bylece Allahn azabna mustahak olur. Bu zamanda
daha da oald. Baz sebeplerde iirde zikr edildii gibi...
Genlik ve bo vakit ve modernlik
Kii iin fesattr hem de ne fasat.
te bunlar seherin eididir.
Biz bunlarn arasn, farkn ayrabilmeliyiz.
Gnmzdeki baz sebeplerden seher (gece uyumama) yaygnlat.
1. Dnya ileri iin seher
Baz tccarlarn ticari ilerini kouturmak, baz talebelerin mzakereleri gibi. Bunlar ve benzerleri,
vakitlerini iyi bir ekilde basiretli bir dzenlemeyle tertip etmeleri yarar kendilerini fesada gtrerek
seherden korumak iin.

11
2. inde bulunduumuz asrn tabiat.
Toplumsal artlar deitiren asrn tabiat, eskiler karanlk adan bu yana sessizlik ve uykuda
geiriyorlard vakitlerini. Elektriin icad ile insanlar karanlkta yapamadklarn bylece gecede devam
ettirmeye baladlar. liki, alma ve aktivitelerin ou gece devam ediyor. Hatta baz insanlarn gecesi
gndze dnt.
3. eitli yayn organlarnda yaynlanan program ve almalara ou insanlarn ynelmesi. Radyo,
televizyon, video diye isimlendirilen ve dierleri.
4. nsanlarn ou aile iliki ve ziyaretlerini, program ve aile d ilikilerini gece yapmalar tabi ki bu da
alma ve eitimin tabiat gerei oluyor. yleki artk gndz ziyarete gelen bulmak ok az. Ancak hafta
sonu tatillerinde mmkn. Hatta ilmi derslerin ou bile artk yats namazndan sonra oluyor.
5. Baz insanlarn birbirini artran uzun konuma ve gevezelie kendilerini kaptrmalar. Belki de bu
gevezelik ve glmeyle bakalarn rahatsz ediyorlar. renciler arasndaki bu olgu apak yaygn bir
ekilde ortadadr. Baz ar misafirlerin gelmesiyle geceyi faydasz konumalarla geiriyorlar. Kendilerine
ve bakalarna da zarar veriyorlar, sonra ou farzlar kaybediyorlar.
6. Uyuyamama.
Uykusuzluk ou zaman kiiyi gnah ilemeye ve Allah Teldan uzaklatrmaya sebebiyet veriyor.
Rabbinden uzaklamak itminan ve unsiyeti ona tattrmaz. O daima bir tedirginlik, vahet ve dzensizlik -
huzursuzluk- iindedir.
Nasl ki kiinin yannda ailevi, maddi, eitim ile ilgili, ameli ve dier problemlerin tedirginlik ve
uykusuzluk meydana getirmede, ortaya kncaya kadar apak bir etkisi olduu gibi.
Uykusuzluu, gzel uykudan, esir olan mmetinin islah iin ar olan istei ve Allah korkusundan dolay
haram klanlar var. Biz bunu inkar etmiyoruz.
Seherin eit ve en belirgin sebeplerini ortaya serdikten sonra belki baz sebeplerden bu ikayetin tedavisi
ortaya kyor. Bu ikayet ki artk bu toplumda yaygn olmu.
lmi ve fikri taraftan tedavi edilmesi. Seherin zerine bina edilen zararn bykln ve karlan byk
amelleri dnmelidir.
1- er vaciplerin ihmali:
Sabah namazn klamama -daha nce getii gibi- ya da cemaatle hi bir hassasiyet ve huu olmadan ve
namazndan bir ey anlamyor, uykuyla onu gretiren iddetli bitkinlikten dolay imamn ne okuduunu,
hangi rektte olduunu bilmiyor, kunutta, rukuda ve secdede ne dediini bilmiyor. Bundan dolay
Peygamber (s.a.v.) yats namazndan sonra konumay nehyetmitir.
2- Beden zararlar.
Bu da geceyi hareket ve aktivitelerle gndz de dinlenme iin kullanmasndan dolay. Bu durum Allah
Telnn yeryznde ve nefiste yaratt tabiatla ters dyor.
Geceyi bir rt eyledik, gndz de (yaamanz iin) kazanma zaman yaptk. (Nebe, 78/11-12)
(Ey Raslm) De ki: Dndnz m hi: Eer Allah zerinizde geceyi ta kyamet gnne kadar
aralksz devam ettirse, Allahtan baka size bir k getirecek ilah kimdir. (Kasas, 28/71)
De ki: Syleyin bakalm, eer Allah zerinizde gndz ta kyamet gnne kadar aralksz devam ettirse,
Allahtan baka istirahat edeceiniz geceyi size getirerek ilh kimdir. Hl grmeyecek misiniz. (Kasas,
28/72)
Bundan dolay yoldan sapan topluluklar ve ftrata muhalefet edenleri gryoruz. Skntl bir hayat kt salk
artlarndandrlar. Tecrbe edildii ve gzlemlendii gibi gecenin bir saatlik uykusu dier vakitlerdeki uykularn
iki katna denktir.
3- ou memurlarn grevlerindeki ihmalleri
ou memurlarn grevlerindeki ihmalleri misal almasna bitkin ve ge geliyor bylece grevini zayf
bir ekilde yerine getiriyor, gelenlere kt muamele ediyor. Belki maann bir ksm pheli oluyor. Bu
da amelinde olan ihmalden dolay.
Bunun benzerini gece uyumayan renciler hakknda ise yle. Bundan sonra okula ya da niversiteye ge
geliyorlar. lk ders boa gitmitir. Sonra birisi sandalyeye oturuyor. Sandalyenin zerinde ne derse kar
bir dikkat ne de merak edip kavramak arzusu.
4- Uyku vaktinin dnda uyumak.
Geceyi uykusuz geiren bir bakmsnz ikindiden sonra uyumu, halbuki selef zaruret olmadka
ikindiden sonra uyumay kerih (ho grmemi) grmlerdir. Ama ihtiyaca binaen bir ey olmaz.
Dier taraftan bu uyku baarsna sebep oluyor ayn ekilde gnn canl vaktini boa harcam oluyor.
5- Snnet olan ibadetlere mani olabiliyor.
Baz snnet olan ibadetlere mani oluyor. Misal gecenin te birini teheccdle ihya etmek. Peki geceyi
uykusuz geiren nasl yapacak bunu? Snnet olan oru iin sahura nasl kalkacak? phesiz bitkinlik ve
abalama onun uyanmasna engel olacaktr. Kalkamadndan da kendisi iin ok hayr karm olacaktr.
6- Gnn banda erken kalkmann bereketini karmak.

12
Geceyi uyumadan geirenler sabah namazndan sonra uyurlar. Nefislerini Peygamber (s.a.v.)in mmetim
iin sabah olan erken vakti bereketli klnd. 30 buyurarak vd vakitten, mahrum ediyorlar. Allah
zikretmek iin gne doana kadar mescitte oturamyorlar. Faziletli ve bereketli vakit olan sabahleyin
rzklarn toplamak iin alamyorlar. Bu durum u anda bizde genellemi bir durumda. Hatta erken
vakitte dkkann aan bir tccar grmek ok nadirdir.
Gece uyumamaktan kaynaklandn bildii zaman akll kii arlk yapan zararlar bundan dolay bana
geliyor. phesiz ki kendini dzeltmek iin seri bir ekilde hareket edecek ve kardn tedarik etmi
olacak. Bylece tedavi yoluna ilk adm atm olacaktr.
Bunlar, problemin zmnde ameli tarafa iaretlerdir. Tedaviye ulamak isteyene rehberlik edecektir.
1- Kendini erken uyumaya altrmak.
Kendini erken uyumaya altrmak iin abalamak. Gece uyumamak bir alkanlktr. Kii nefsine kar
direnip kararl ve samimiyetle ona galip gelir. Allahn izniyle bylece bir ka gnde erken uyuyanlarn
izinde gitmi olur.
2- Evlilik:
Bekarlarn ou hayatlarnda belli bir dzen yoktur. Bilakis beraber sabahlyorlar, birbirlerini bu hususta
cesaretlendiriyorlar. nk onlarda ne aile ne de ocuk mesuliyeti yoktur. Ama evli olan kii boynunda
aile ve ocuk sorumluluu var. Korkmasnlar, endielenmesinler diye onlara abuk bir ekilde dner.
Tecrbe eden bilir bunu.
3- Onu ilgilendiren her alanda mesuliyet hassasiyetinin artmas.
Srtnda bir yk olduunu ve onu yerine getirmesi gerektiini hissediyor. Vaktini boa harcama ve
arlkta bulunmas mmkn deildir. Sorumluluk bilinci olmayan safsata ilerinde ve kymetini tam
takdir edemedii mevzularda vakit hazinesini datm olur.
4- Uyku ihtiyacn kaylule ile gidermesi (telafi etmesi).
Uyku ihtiyacn uyuk vakti olmayan vakitlerde uyuma yerine bu ihtiyacn kaylule uykusuyla telafi
etmesi. Daha nce belirttiimiz gibi ikindi namazndan sonra ve yats namazndan nce uyumak zararldr.
Kaylule yapnz, muhakkak eytan kaylule yapmaz. 31 Hadis-i erifiyle Peygamber (s.a.v.) mmetine
tavsiyede bulunmutur.
te bunlar ameli baz zmlerdir seher problemi iin. Dosdoru yola hidayet eden Allahtr.

FKE

Soru: Bu ikayet: Bir ahstandr, diyor ki: Ben abuk etkileniyorum. Bir kkrtma oldu mu, ok abuk
harekete geer, kzarm bir eyler krarm, kfrederim, lanet ederim, talak (karma sen bosun derim)
sylerim. Bu problem beni ok kmazlara sokuyor. nsanlarn ou beni sevmiyor, eim, ocuklarm, aziz
dostlarm bile beni sevmiyor. Bu zararl hastalktan ve eytani ateten kurtulmak iin ne yapmalym?
Cevap: fkelenmek eytann tahriklerinden bir tahriktir. Onun sebebiyle yle ktlkler, musibetler
meydana geliyor ki Allahtan bakas bilmez. Bu yerilmi ahlak hakknda slam eriatnda ok geni bir
ekilde zikredilmitir. Sonularna dikkat etmek ve bu hastalktan kurtulmak iin snnette ilalar varid
olmutur.
te bu ilalardan.
1. eytandan Allaha snmak.
Sleyman b. Sred dedi ki: Peygamber (s.a.v.) ile birlikte oturuyorduk. ki adam grnyordu; birinin
yz kzarmt, boyun damarlar kabarmt. Peygamber (s.a.v.) buyurdu ki:
Ben bir kelime biliyorum eer (bu adam) onu sylese o hali (fkesi) ondan gider. eytandan Allaha
snrm dese iinde bulunduu halden kurtulur. 32
Peygamber (s.a.v.): Kii fkelendiinde, Allaha sndm dese, fkesi durur. buyurdular. 33
2. Susmak.
Peygamber (s.a.v.): Biriniz fkelendiinde, sussun.34 buyurdular. Genellikle kzgnlk kendini
kaybetmek ve uurunu yitirmekten olur. Bylece kfr szler azndan kabilir, lanet ya da evi ykan
boama kelimesi ya da kfr eder, sverek bakalarnn dmanln zerine ekmeye sebep olan eyler
telaffuz eder. Bunlarn tmn telafi etmek iin temel zm susmaktan geer.

30 Sahih el Cami (2841)

31 Sahih el-Cami (4431)
32 Buhari-Feth-l Bari (6/337)
33 Sahih el-Cami es-Sar (695)
34 Msned mam Ahmed (1/239) Sahih el-Cami (4027)

13
3. Sakin olmak (oturmak).
Peygamber (s.a.v.): Biriniz fkelendiinde ayakta ise otursun. Eer fkesi gemediyse yere yatsn.
buyurdular. Ebu Zer (r.a.) bu hadisin ravisidir. Bu hususta bana bir kssa anlatt. Ebu Zer (r.a.) bir
leende suluyordu bir grup geldi. Dedi ki: Kim Ebu Zerri yakalayp bandan sa tellerini ekecek. Bir
adam dedi ki ben yaparm. Adam gelip leeni krd. Ebu Zer (r.a.) ayaktayd sonra oturdu, daha sonra yere
yatt. Ona denildi ki. Ey Ebu Zer niin oturdun sonra yere yattn? Dedi ki: Peygamber (s.a.v.) buyurdu ki
ve hadis-i erifi okudu. Dier bir rivayette: Ebu Zer (r.a.) bir leende suluyordu, bir adam onu
fkelendirdi ve o da oturdu...35
Bu nebevi ynlendirmenin faydalarndan biri de fkeli dikkatsiz hareketlerden menetmektir. nk O (o
esnada) dvebilir, eziyet edebilir, vs. Bu sebeple oturduu vakit bu heyecan ve isyandan uzak olmu olur.
Yere yattnda ise eziyet veren fiillerden, tutarsz davranlardan daha da uzaklam olur. Allame: el-
Hattabi- rahmetullah-i aleyh- Ebu Davudun erhinde diyor ki: Ayakta olan hareket ve iddete oturandan
daha elverilidir. Oturan ayakta olandan bu manada daha aadr. Yatan ise bunlar yapamaz zaten.
Peygamber (s.a.v.)in onu yatmak ve oturmakla emretmesi olabilir ki ayakta iken ondan bir ey sadr
olmasn. Oturduktan sonra pimanl daha yakndr. Allah daha iyi bilir. 36
4. Peygamber (s.a.v.) Vasiyetini Korumak.
Peygamber (s.a.v.)in nasihatn muhafaza etmek. Ebu Hureyre (r.a) Bir adam Peygamber (s.a.v.) dedi ki:
Bana nasihat et. Buyurdular (s.a.v.) kzma, bunu bir ka defa tekrar ettiyse de dedi ki (s.a.v.):
kzma. 37
Dier bir rivayette: Bir adam dedi ki: Peygamber (s.a.v.) bunu syledii zaman dndm ki; fke errin
tmn kapsyor. 38
5. fkelenme! Sana Cennet var.
Allah Telnn fke sebeplerinden korunan ve nefislerini zaptederek onu reddeden muttakiler (Allahtan
hakkyla korkanlar) iin hazrladn dnmek fkenin ateini sndrmede yardmc en byk etkendir.
Buna varid olan, byk ecir (sevap) Peygamber (s.a.v.): Kim fkesine hakim olursa ki istese fkesini
devam ettirebilir. Allah Tel kyamet gnnde kalbini kendinden raz olmasyla doldurur.39 Dier
byk ecir ise Peygamber (s.a.v.)n u hadisinde: fkesinin gereini yerine getirebilecek gte olduu
halde fkesini tutan kimseyi, Allah Tel, kyamet gn, mahlukatn balar sten davet eder: T ki
(onlardan nce) diledii huriyi kendine sesin. dier bir nushada t ki hurilerden istedii kadar
sesin. 40
6. Nefsine hakim olan iin nce geen zellikler ve yce dereceler vardr.
Peygamber (s.a.v.) buyurdular ki: Kuvvetli kimse (grete rakibini yenen) pehlivan deildir. Hakiki kuvvetli,
fkelendii zaman nefsini yenen kimsedir.41 Nefsin her etkilenmesinde fkesi iddetlendike, fkesine hakim
olan en yksek rutbeye (dereceye) ykselir. Peygamber (s.a.v.) buyurdular ki: Tmyle pehlivan olan o
kimsedir ki; fkelenir, fkesi iddetlenir, yz kzarr, tyleri diken diken olduu halde fkesini yenendir.42
Peygamber (s.a.v.) sahabenin nnde meydana gelen bir olay, bu meseleyi daha iyi aklamak iin frsat bilerek
Enes (r.a.) rivayet edilen hadiste: Green bir topluluun yanndan geti. Buyurdular ki:
Bu nedir? Dediler ki:
Filan Pehlivandr, kimse brakmad geriye, onun karsna kacak yoktur. Buyurdular ki:
Kim ondan daha kuvvetlidir size bildireyim mi? Bir adam var kendisine bir adam zulm ediyor, fkesine hakim
oluyor bylece ona galip geliyor, eytanna da, ve arkadann eytanna da galip geliyor.43
7. Peygamber (s.a.v.)in Gsterdii Yolda Teselli Bulmak.
Peygamber (s.a.v.) gsterdii yol onun ahlaknn alametidir. O, bizim rnek ve modelimizdir. Bu birok
hadis-i erifte apak ortadadr. Bu hadislerin en barizi: Enes (r.a.)tan: Dedi ki: Peygamber (s.a.v.) ile

35 FeydulKadir el-Menav (1/408)

36 Ebu Davud Mealim es-Snen (5/141)
37 Buhari-feth-l Bari (10/465)
38 Msned mamAhmed (5/373)
39 Tabarani (12/453) Sahihul Cami (176)
40 Ebu Davud (4777)
41 Msned mam Ahmed 2/236. Muttefakn aleytir ayn zamanda.
42 Msned mam Ahmed 5/367
43 Bezzaz, bn-i Hacer snad Hasendir (Feth 10/519) dedi.

14
beraber yryordum. zerinde kaba dikili Necran cbbesi vard. Bir arabi ona ulat ve iddetli bir
ekilde cbbesini ekti. Peygamber (s.a.v.)in omuzunun st ksmna baktm cbbenin dikilerinin izi
grnyordu. Sonra dedi ki:
Ey Muhammed: Benim iin Allahn senin yanndaki maldan bana verilmesi iin talimat ver. Peygamber
(s.a.v.) ona dnd ve gld. Sonra ona mal verimesi iin emretti. 44 Peygamber (s.a.v.)e uymann ve
onda teselli bulmann bir yolu da, Allahn haramlar inendii vakit, Allah iin kzmak. Bu vlm bir
kzmadr. Peygamber (s.a.v.) kendisine namazda uzun sureler okuyup milleti namazdan nefret ettiren
imam haber verildiinde ok kzd. Ayn ekilde Hz. Aie (r.a.) evinde canl fotoraflar bulunan bir rt
grnce kzd. Hrszlk yapan Mahzumiye hakknda Usame (r.a.) araclk yapmak istemesine ve bunun
iin Peygamber (s.a.v.) ile konumak istediinde; Peygamber (s.a.v.) Allahn koyduu hadlerde
(cezalarda) m efaati oluyorsun? Kerih (ho olmayan) eyler hakknda soru sorulduunda kzard.
Kzmas her zaman Allah iindi.
8. fkeyi bastrmak Allahtan gerek manada korkan kullarn alametlerinden olduunun bilinmesi.
Bunlar Allah Telnn ve kendi kitabnda vd kullardr. Peygamber (s.a.v.)inde methu sena ettii
kiilerdir. Onlara genilii gk ve yeryzn kaplayan cennetler hazrlanmtr. Onlarn sfatlarndan: O takva
sahipleri ki, bollukta da, darlkta da Allah iin harcarlar; fkelerini yutarlar ve insanlar affederler. Allah ta bu
gzel davranta bulunanlar sever. (Ali mran, 3/134)
te bunlar Allahn, gzel ahlaklarndan ve gzel sfatlarndan ve fiillerinden bahsettii kiilerdir. Onlara
ulamak iin can atlan kiilerdi. Yine onlarn ahlakndan: Kzdklar zaman da kusurlar balarlar.
(ura, 42/37)
9. Hatrlatld an Hatrlamak
fkelenmek insanolunun tabiatnda vardr. nsanlar bu meselede farkllk arz edebilirler. Belki fkelenmemek
insana ok zor gelebilir. Fakat sddklar fkelendiklerinde, onlara Allah hatrlatldnda Allahn hududu
yannda dururlar. te misal: bni Abbas (r.a.) anlatyor: Bir adam Emirl-mmininin yanna girmek iin izin
istedi. Ancak yanna girince: Yeter artk! Ya bnl-Hattab sen bize bol vermediin gibi aramzda adaletle de
hkmetmiyorsun! dedi. Hz.mer (r.a.) pek fkelendi. Neredeyse dvmek iin zerine yryecektiler, Hrr
(r.a.) atlp: Ey Emirel-Mminin! Allah Tel, Reslne: Aff esas tut, marufu emret ve cahillerden de yz
evir emretmitir. Bu adam cahillerden biridir. dedi. Vallahi, Hrr (r.a.) ayeti okuyunca Hz.mer (r.a.) olduu
yerde kalp hibir ey yapmad. Hz. mer (r.a.) Allahn kitab yannda hemen durur, onu brakp gitmezdi.45
Mmin byle olur, fkelendii zaman kendisine hadis bildirildiinde tavr koyan pis mnafk gibi deildir. Ona
bir sahabi dedi ki: eytandan Allaha sn. Ona hatrlatan sahabeye46 dedi ki bende, anormal, bir ey mi
gryorsun, ben deli miyim? Gitar gitmekten Allaha snrz dedi o mnafk.
10. kelenmenin Dezavantajlarn Bilmek.
fkelenmenin dezavantajlar (ktlkleri) oktur. Genel olarak kendine ve bakalarna zarar vermek. Dil,
kfrediyor, svyor, iren eylere yneliyor. El, hesab belli olmayan bir iddete gediyor yleki i katle
(ldrmeye) kadar varabiliyor. Anlatacamz bu kssada ibret vardr.
Alkama b. Vailden babas (r.a.) ona konutu dedi ki: Peygamber (s.a.v.) ile oturuyorduk. Bir adam,
birini sicim ipiyle srp kageldi. Dedi ki:
Ey Allahn Resl, bu kardeimi ldrd. Peygamber (s.a.v.)de Ona:
Onu ldrdn m? Diye sordu. Evet, ldrdm, dedi. Peygamber (s.a.v.)
Onu nasl ldrdn? diye sordu. Dedi ki:
Ben ve o aac dvyorduk (yem iin aaca vuruyorduk yapraklar dsn diye.) Bana kfretti ve beni
kzdrd. Ben de bann yan tarafna balta ile vurdum ve ldrdm... 47 Bundan daha hafif olanlar
olabilir. Yaralamak, krmak gibi. Kendisine fkelenen kat vakit, fkelenen kendine dner, elbiselerini
paralayabilir, yanaklarna vurabilir, ya da hzla yere ylr, baylr ksaca kap krlp mal heder olabilir.
fkelenmekten sadr olan en kt i toplumsal hayflanmalara, ailenin paralanmasna, varln z olan
ailenin boanmasyla dalmasna, hanmlarn boayanlarn ouna sorduumda ne zaman, nasl boadn
hanmn? fke annda diye cevap veriyorlar. Bu durumlar zellikle ocuklar etkiliyor, serseri olmalarn
douruyor, pimanlk, baarszlk ve ac yaam hep bu fkelenmekten kaynaklanyor. Eer onlar Allah
zikredip kendilerine gelselerdi, fkelerine hakim olup eytandan Allaha snsalard bu olanlar olmazd
fakat slam eriatine muhalefet etmeden zarardan baka birey dourmaz.

44 Muttefakn Aleyh Fethl Bari (10/375)

45 Buhari Feth-ul Bari (8/304)
46 Buhari Feth-ul Bari (1/465)
47 Muslim (1307)

15
fke sebebiyle bedende meydana gelen zararlar nemli bir meseledir. Doktorlarn belirttiine gre, kan
phtlamas, tansiyon ykselmesi, kalp atlarnn hzlanmas, nefes al verilerin normali sollamas kalp
krizine, eker hastalna vb. gibi hastalklara sebep olabiliyorlar. Allahtan salk dileriz.
11. fkelenenin, fke annda kendini dnmesi.
fkelenen, o esnada aynaya baksa yzn ne kadar sevimsiz (kerih) bulur.Renginin deitiini,
grltsnn iddetini etrafnn titremesini, ftratnn deitiini, ehresinin farkllatn yznn
kzardn, lokma gzlln, hareketlerinin kontrolden ktn, o deliler gibi davrandn, nefsine
tenezzl etmediini, duruundan tiksindiini, bilinir ki, iin irkinlii dtan daha byktr.Hal ve durumu
bu olan adama eytan ne sevinir.eytan ve ar gidenlerden Allah Telya snrz.
12. Dua
Dua her zaman mminin silahdr. Onunla, Rabbinden kt ahlaktan, afetlerden, btn ktlklerden
korumasn isteriz.
fke sebebiyle zulmden, kfrn cehennemine dmekten Allah Telya snrz. Raz olma ve
fkelenmede adil olma. 48
Peygamber (s.a.v.) duasnda: Allahm gayb ilmin ve mahlukuna yeten gcn (kudretinle benim iin
hayatta olmak hayrl olduka beni hayatta kl, lm benim iin aleniyette senden korkmay diliyorum.
fke ve raz olmada ihlas diliyorum. Fakirlik ve zenginlikte tasarruf diliyorum. Kazana raz olmay
diliyorum. lmden sonra rahat bir hayat, yzne bakmann lezzetini istiyorum ve sana kavumak iin
itiyak vermeni diliyorum. Zarar veren bir zarar, delalete gtren fitne deil. Allahm bizi iman ssyle
ssle ve bizi hidayete ermi, yol gstericilerden kl. 49
Hamd Alemlerin Rabbi Allahadr.

48 Sahih el-Cami (3039)

49 Nesai (3/55)

16