Andres Bonifacio

Bonifacio Kapanganakan at Maagang Buhay:

Si Andres Bonifacio ay ipinanganak noong Nobyembre 30, 1863 sa Tondo, Maynila. Ang kanyang ama na si
Santiago ay isang sastre, isang lokal na pulitiko at isang bangka na nagpapatakbo ng isang ilog-ferry; Ang
kanyang ina, si Catalina de Castro, ay nagtatrabaho sa isang pabrika ng sigarilyo. Ang mag-asawang
nagtrabaho nang labis upang suportahan si Andres at ang kanyang limang mas bata na kapatid, ngunit noong
1881 ay nakakuha si Catalina ng tuberculosis ("pagkonsumo") at namatay. Nang sumunod na taon, nagkasakit
din si Santiago at namatay.
Sa edad na 19, napilitan si Andres Bonifacio na magbigay ng mga plano para sa mataas na edukasyon at
magsimulang magtrabaho nang full-time upang suportahan ang kanyang mga naulila na mga kapatid.
Nagtrabaho siya sa British trading company J.M. Fleming & Co. bilang isang broker o corredor para sa mga
lokal na hilaw na materyales tulad ng tar at sulihiya. Sa kalaunan ay lumipat siya sa kompanya ng Fressell &
Co., Aleman, kung saan siya ay nagtrabaho bilang isang bodeguero o groser.

Buhay ni Bonifacio:

Ang kasaysayan ng trahedya ng pamilya ni Andres Bonifacio sa panahon ng kanyang kabataan ay tila
sumunod sa kanya hanggang sa kanyang karampatang gulang. Nag-asawa siya ng dalawang beses, ngunit
walang mga bata na nabuhay sa panahon ng kanyang kamatayan. Ang kanyang unang asawa, si Monica, ay
nagmula sa Palomar na kapitbahayan ng Bacoor. Namatay siya ng ketong (sakit ni Hansen). Ang ikalawang
asawa ni Bonifacio, si Gregoria de Jesus, ay nagmula sa Calookan area ng metro Manila. Nag-asawa sila noong
siya ay 29 at siya ay 18 lamang; ang kanilang anak lamang, isang anak na lalaki, ay namatay bilang isang
sanggol.

Pagtatag ng Katipunan:

Noong 1892, sumali si Bonifacio sa bagong samahan ng Jose Rizal na La Liga Filipina, na tinatawag na
reporma sa rehimeng kolonyal ng Espanya sa Pilipinas. Gayunpaman, ang grupo ay nakatagpo ng isang beses,
gayunpaman, inaresto agad ng mga opisyal ng Espanya si Rizal pagkatapos ng unang pagpupulong at dineport
siya sa timugang isla ng Mindanao.

Matapos pag-aresto at deportasyon ni Rizal, pinalaya ni Andres Bonifacio at iba pa ang La Liga upang
ipagpatuloy ang presyon sa pamahalaan ng Espanya upang palayain ang Pilipinas. Gayunman, kasama ang
kanyang mga kaibigan na Ladislao Diwa at Teodoro Plata, itinatag din niya ang isang grupo na tinatawag na
Katipunan.

Katipunan, o Kataastaasang Kagalannalangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan upang bigyan ang buong
pangalan nito (sa literal ay "Pinakamataas at Pinagtutuunang Lipunan ng mga Bata ng Bansa"), ay nakatuon
sa armadong paglaban sa kolonyal na pamahalaan.

Sa karamihan ng mga tao mula sa gitna at mas mababang mga klase, ang Katipunan na organisasyon ay
nagtataguyod ng mga rehiyonal na sanga sa maraming probinsya sa buong Pilipinas. (Ito rin ay nagpunta sa
pamamagitan ng sa halip kapus-palad acronym KKK.)

Noong 1895, si Andres Bonifacio ang naging nangungunang lider o Pangulong Supremo ng Katipunan.
Kasama ng kanyang mga kaibigan na si Emilio Jacinto at Pio Valenzuela, inilagay din ni Bonifacio ang isang
pahayagan na tinatawag na Kalayaan, o "Kalayaan." Sa paglipas ng kurso ng 1896, sa ilalim ng pamumuno ni
Bonifacio, ang Katipunan ay lumaki mula sa mga 300 miyembro sa simula ng taon sa mahigit 30,000 noong
Hulyo. Sa isang militanteng kalagayan na nagwawasak sa bansa, at ang isang multi-isla ng network sa lugar,
Bonifacio's Katipunan ay handa upang simulan ang pakikipaglaban para sa kalayaan mula sa Espanya.
Pag-alsa ng Pilipinas Nagsisimula:

Noong tag-init ng 1896, ang gobyerno ng kolonyang Espanyol ay napagtanto na ang Pilipinas ay nasa
mabangis na pag-aalsa.

Noong Agosto 19, sinubukan ng mga awtoridad na pigilan ang pag-aalsa sa pamamagitan ng pag-aresto sa
daan-daang mga tao at ibibilanggo ang mga ito sa ilalim ng mga kasong pagtaksil - ang ilan sa mga natanggal
ay talagang kasangkot sa kilusan, ngunit marami ang hindi.

Kabilang sa mga naaresto ay si Jose Rizal, na nasa isang barko sa Manila Bay na naghihintay na maglingkod
para sa serbisyo bilang isang militar na doktor sa Cuba (bahagi ito ng kanyang pakikiusap sa pamahalaan ng
Espanya, kapalit ng kanyang paglaya mula sa bilangguan sa Mindanao) . Si Bonifacio at ang dalawang kaibigan
ay bihis tulad ng mga tripulante at nagpunta sa barko at sinubukan na kumbinsihin si Rizal upang makatakas
kasama sila, ngunit tumanggi siya; mamaya siya ay sinubukan sa isang kortong Kastila ng kangaroo at
isinagawa.

Sinimulan ni Bonifacio ang pag-aalsa sa pamamagitan ng nangungunang libu-libo ng kanyang mga tagasunod
upang pilasin ang kanilang mga sertipiko sa buwis sa komunidad o cedillas. Sinenyasan nito ang kanilang
pagtanggi na magbayad ng mas maraming buwis sa rehimeng kolonyal ng Espanya. Ang Bonifacio ay
pinangalanang Pangulo at kumandante ng rebolusyonaryong gubyerno ng Pilipinas, na nagdeklara ng
kalayaan ng bansa mula sa Espanya noong Agosto 23. Nagbigay siya ng manifesto na may petsang Agosto 28,
1896, na tinawag ang "lahat ng mga bayan na pagtaas nang sabay at pag-atake sa Manila," at nagpadala ng
mga heneral upang mamuno ang mga rebeldeng pwersa sa nakakasakit na ito.

Pag-atake sa San Juan Del Monte:

Si Andres Bonifacio mismo ang nanguna sa isang pag-atake sa bayan ng San Juan del Monte, ang layunin na
makuha ang Metro water station ng Manila at ang powder magazine mula sa garrison ng Espanya.

Bagama't labis na labis ang bilang ng mga ito, ang mga pwersa ng Espanyol sa loob ng mga pinamamahalaang
pinigil ang pwersa ni Bonifacio hanggang dumating ang mga reinforcement. Napilitan si Bonifacio na umalis
sa Marikina, Montalban, at San Mateo; ang kanyang grupo ay nagdusa ng mabibigat na kaswalti. Sa ibang
lugar, ang ibang mga grupong Katipunan ay sinalakay ang mga tropang Espanyol sa buong Manila. Noong
unang bahagi ng Setyembre, lumaganap ang rebolusyon sa buong bansa.

Habang ibinalik ng Espanya ang lahat ng mga mapagkukunan nito upang ipagtanggol ang kabisera sa Maynila,
ang mga grupo ng rebelde sa iba pang mga lugar ay nagsimulang walisin ang paglaban ng Espanyol na
natitira. Ang pangkat sa Cavite (isang peninsula sa timog ng kabisera, na nag-jutting sa Maynila Bay), ay
nagkaroon ng pinakamalaking tagumpay sa pagmamaneho ng Espanyol.

Ang mga rebeldeng Cavite ay pinamunuan ng isang mataas na klaseng politiko na tinatawag na Emilio
Aguinaldo. Noong Oktubre ng 1896, ang mga puwersa ni Aguinaldo ay may hawak ng karamihan sa peninsula.

Pinamunuan ni Bonifacio ang isang hiwalay na pangkat mula sa Morong, mga 35 milya (56 kilometro) sa
silangan ng Manila. Ang ikatlong grupo sa ilalim ni Mariano Llanera ay nakabase sa Bulacan, hilaga ng
kabisera. Itinakda ni Bonifacio ang mga heneral upang itatag ang mga base sa mga bundok sa buong isla ng
Luzon.

Sa kabila ng kanyang naunang pagbabalik ng militar, personal na pinamunuan ni Bonifacio ang pag-atake sa
Marikina, Montalban, at San Mateo. Bagama't siya ay nagtagumpay sa pagmamaneho ng mga Espanyol sa mga
lunsod na iyon, sa kalaunan ay nabawi nila ang mga lunsod, halos pinatay ang Bonifacio nang pumasok ang
bala sa kanyang kwelyo.

Ang tunggalian sa Aguinaldo:

Ang pangkat ni Aguinaldo sa Cavite ay nasa kumpetisyon sa isang pangalawang grupo ng rebelde na
pinamumunuan ng isang tiyuhin ni Gregoria de Jesus, asawa ni Bonifacio. Bilang isang mas matagumpay na
lider ng militar at isang miyembro ng isang mas mayaman, mas maimpluwensiyang pamilya, napagwagian ni
Emilio Aguinaldo na makatarungan na bumuo ng kanyang sariling rebeldeng gobyerno sa pagsalungat sa
Bonifacio's. Noong Marso 22, 1897, pinalaya ni Aguinaldo ang isang halalan sa Tejeros Convention ng mga
rebelde upang ipakita na siya ang tamang pangulo ng rebolusyonaryong gobyerno.

Sa kahihiyan ni Bonifacio, hindi lamang siya nawala ang pagkapangulo kay Aguinaldo, ngunit hinirang sa
mababang posisyon ng Kalihim ng Panloob. Nang tanungin ni Daniel Tirona ang kanyang kalayaan kahit na sa
trabaho na iyon, batay sa kakulangan ng edukasyon sa unibersidad, ang pinahihiyaang dating pangulo ay
kumuha ng baril at sana ay papatayin si Tirona kung ang isang taga-kainan ay hindi huminto sa kanya.

Pagsubok At Pagsagawa:

Matapos ang "nanalo" ni Emilio Aguinaldo sa eleksyon sa Tejeros, tumanggi si Andres Bonifacio na kilalanin
ang bagong rebeldeng gobyerno. Nagpadala si Aguinaldo ng isang grupo upang arestuhin si Bonifacio; hindi
napagtanto ng lider ng oposisyon na sila ay may masamang hangarin, at pinayagan sila sa kanyang kampo.
Pinutukan nila ang kanyang kapatid na si Ciriaco, sineseryoso na sinaktan ang kanyang kapatid na si
Procopio, at ang ilang mga ulat ay nagsasabi na ginahasa din nila ang kanyang batang asawa na si Gregoria.

Si Aguinaldo ay sinubukan ni Bonifacio at Procopio para sa pagtataksil at sedisyon. Matapos ang isang pang-
isang araw na paglilitis, kung saan ang abogado ng pagtatanggol ay nagtagumpayan sa kanilang pagkakasala
kaysa sa pagtatanggol sa kanila, ang parehong Bonifacios ay nahatulan at sinentensiyahan ng kamatayan.

Andres Bonifacios Pamana:

Bilang unang ipinahayag ng Pangulo ng independyenteng Pilipinas, pati na rin ang unang lider ng
Rebolusyong Pilipino, si Andres Bonifacio ay isang mahalagang tayahin sa kasaysayan ng bansa. Gayunpaman,
ang kanyang eksaktong pamana ay ang paksa ng pagtatalo sa mga iskolar at mamamayan ng Pilipino.

Si Jose Rizal ang pinakamalawak na kinikilalang "pambansang bayani ng Pilipinas," bagaman itinaguyod niya
ang isang mas pasipista na paraan ng pag-reporma sa kolonyal na panuntunan ng Espanyol kaysa sa
pagbagsak nito sa pamamagitan ng lakas. Si Aguinaldo sa pangkalahatan ay binanggit bilang unang pangulo
ng Pilipinas, kahit na kinuha ni Bonifacio ang pamagat na iyon bago ginawa ni Aguinaldo. Nadarama ng ilang
mga mananalaysay na ang Bonifacio ay nakakuha ng maikling pag-urong, at dapat itakda sa tabi ni Rizal sa
pambansang pedestal.

Si Andres Bonifacio ay pinarangalan sa pambansang bakasyon sa kanyang kaarawan, gayunpaman, tulad ni

Rizal. Nobyembre 30 ay Bonifacio Day sa Pilipinas.

Sangunnian: Letizia C., Clemena I.R, 1973, 1998. Andres Bonifacio of the Philippines. Nov.10,2017 from
https://www.thoughtco.com/andres-bonifacio-of-the-philippines-195651