BIZNES

NDRKOMBTAR
Pyetje dhe prgjigje prgaditje pr provim.

Nga: Ermon Cervadiku

[UNIVERSITETI ILIRIA]
 BIZNES NDERKOMBETAR

1. ka sht Globalizimi?
- sht dukuri e re botrore e krijuar fale unisimit teknologjik, ekonomik dhe politik te
botes, ku kufijt kombtar prher e me shume humbin kuptimin e vet.

2. Cilat jan parimet kryesore te Globalizimit?

- Hapja e kufijve kombtar, privatizimi dhe konkurrenca e lire.

3. Cilat jan qllimet kryesore te Globalizimit?

- Rritja e produktivitetit, maksimizimi i fitimit.

4. Cilat jan konceptet e Globalizimit?

- Globalizimi i tregjeve dhe i prodhimit.

5. Globalizimi i tregjeve?
- Ka te beje me shkrirjen e tregjeve kombtare, ne treg te vetm global.

6. Globalizimi i prodhimit?
- Ka te beje me prodhimin e produkteve apo te pjesve te produkteve ne vende te
ndryshme te botes pr te prfituar nga diferenca ne kosto dhe cilsin e faktorve te
prodhimit.

7. Me ka rezulton Globalizimi i prodhimit?

- Me produkte globale.

8. Cilat jan synimet e ndrmarrjes ne globalizimin e prodhimit?

- Te ulet kosto e prodhimit dhe te prmirsoj cilsin e produkteve te veta.

9. Forcat nxitse te Globalizimit?

- Liberalizimi i tregut dhe zhvillimi i teknologjis se komunikimit dhe transportit.

10. Ithtar kryesor i tregut te hapur?

- Jeffery Sachs, Paul Volcker, George Soros.

11. Kritikuesi kryesor i tregut te hapur?

- Joseph Stiglitz.

12. Jetesimi i procesit te liberalizimit te tregut mbeshtetet ne zvoglimin?

- Barrierave tregtare (tarifat doganore, masat jodoganore) dhe barrierave per investime
te huaja te drejteperdrejta (IHD).

13. Zhvillimi i teknologjis komunikues?

- Teknologjia satelitore, fijet optike, sistemet jokabllore dhe interneti.

14. Zhvillimi i teknologjis transportuese?

- Aeroplant reaktiv, anijeve, kontejnert transportues.
 BIZNES NDERKOMBETAR

15. Si ka rezultuar rritja e volumit te tregtis kombtare?

- Liberalizimi i tregut ndrkombtar, zhvillimi i teknologjis dhe transporti.

16. Cilat jan karakteristikat e Globalizimit?

- Rritja e volumit te tregtis ndrkombtare, te investimeve te huaja, ekspansioni i
korporatave shum kombesh, rritja e ndervaresise ekonomike, kulturore dhe politike
midis vendeve, rritja e konkurrencs, deindustrializmi, migrimi i popullsis.

17. Si manifestohet rritja e konkurrencs?

- Manifestohet ne 3 forma: zgjerimit te dimensionit gjeografik te konkurrencs,
metodave te reja te komunikimit, strategjive te reja te komunikimit.

18. ka nnkuptojm me deindustrializim?

- Nnkupton zvoglimin e numrit te puntorve ne degt industriale te vendet e
zhvilluara, rritjen e numrit te punsuarve ne veprimtarin shrbyese, shkaqet: shkalla e
larte e zhvillimit te teknologjis, dislokimi i industris.

19. Cilat jan qllimet e Politikave?

- Jan: rregullimi, nxitja, drejtimi dhe mbrojtja e veprimtarive kombtare, mbrojtjen e
qytetarve kur importet ua rrezikojn kulturn apo shndetin, zhvillimi ekonomik,
stabilitetit ekonomik, punedhenie etj.

20. Cilat jan ndryshimet ne mjedisin politik global dhe politikat e tregtis dhe
investimeve ndrkombtare?
- Reduktimi i politikave shtetrore, roli i institucioneve ndrkombtare, konflikti midis
vendeve te industrializuara dhe vendeve ne zhvillim.

21. Cilat jan politikat e ndryshme te tregtis dhe investimeve ndrkombtare?

- Kufizimi i importeve, kufizimi i eksporteve, nxitja e eksporteve, nxitja e importeve.

22. Kufizimi i importeve?

- Masa tarifore dhe masa jotarifore.

23. Kufizimi i eksporteve?

- Politika e jashtme, mungesa e oferts ne vend, dshira pr mbajtjen e kapitalit brenda,
rndsia e mallrave strategjike.

24. Instrumentet pr nxitjen e eksporteve jan?

- Ndryshimi i ligjit te taksave, ligjet antitrust, ofrim informacioni.

25. Nxitja e eksporteve?

- Dshira pr pjesmarrje ne tregti dhe investime ndrkombtare, ruajtja e pozicionit
konkurrues, zgjerimi i firmave vendase.

26. Nxitja e importit?

- Stimujt fiskal, stimujt financiar, stimujt jofinanciar.
 BIZNES NDERKOMBETAR

27. Objekti i studimit te Biznesit Ndrkombtar?

- sht trsia e transaksioneve te biznesit-private ose shtetrore, qe angazhojn dy ose
me shum vende. Kompanit shtetrore mundet t`i ndrmarrin jo vetem per fitim.

28. Gjetja e burimeve?

- Prodhuesit dhe shperndaresit jo vetem qe nxjerrin jashte vendit produktet, shrbimet
dhe komponentt e prodhuar, por ato krkojn jasht kapital dhe teknologji pr ta
prdorur ne vendin e tyre.

29. Pr ka shrben Diversifikimi i shitjeve dhe furnizimeve?

- Shrben pr te shmangur luhatjet e mdha ne shitjet dhe fitimin e kompanis.

30. Liberalizimi i lvizjes ndrkufitare?

- do vend kufizon lvizjen ndrkufitare te mirave dhe shrbimeve si dhe te burimeve si
puna dhe kapitali me te cilt ato prodhohen. Si rregull sot qeverit importojn me pak
kufizime pr lvizjen ndrkufitare se sa nj dhjetvjear me pares.

31. Zhvillimi i marrveshjeve mbshtetse institucionale?

- Mjaft gjera qe ne gzojm sot falas jan rezultat jo vetm i teknologjis por edhe
nga zhvillimi prej bizneseve dhe qeverive te institucioneve qe na e aftsojn pr
prdorim efektiv te ksaj teknologjie.

32. Eksport importi i mallrave?

- Eksporti i mallrave jan te mirat e prekshme qe drgojn jasht vendit.

33. ka jan korporatat shume kombtare?

- Jan kompani qe marrin iniciativa globale ne tregjet dhe produktet e huaja, pra qe
jan te gatshme te shqyrtojn tregjet dhe produktet e huaja, pra qe jan te gatshme te
shqyrtojn tregjet dhe produktet ne do vend te botes.

34. Pse ndrmarrjet angazhohen ne B.N pr gjetje te burimeve?

- Pr t`u furnizuar me kosto me te ulet, pr shkak te oferts vendore.

35. Pse ndrmarrjet e bjn diversifikimin e burimit te shitjeve dhe furnizimeve?

- Pr t`i shmangur luhatjet e mdha ne shitje dhe furnizime sipas tregjeve duke u bazuar
ne faktin se luhatjet ne shitje dhe furnizime nuk mund te prputhen ne kohe.

36. Cili sht qllimi kryesor i diversifikimit?

- Qe ti stabilizoj te ardhurat e prgjithshme te prgjithshme te ndrmarrjes.

37. ka mund te arrije ndrmarrja me diversifikimin e burimeve te shitjeve dhe

furnizimeve?
- Mund ti kompenson humbjet pr shkak te ciklit jetsor ndrkombtar te produktit,
mund t`i shmanget efektit te mimeve te larta ne nj vend, mund t`i tejkaloj bllokimet
ne furnizim nga vendet e caktuara.
 BIZNES NDERKOMBETAR

38. Cilt jan faktort e rritjes te biznesit ndrkombtar ne kohen e sotme?

- Zhvillimi dhe zgjerimi i shpejte i teknologjis, liberalizimi i politikave qeveritare pr
lvizjen ndrkufitare te produkteve te shrbimeve dhe te kapitalit, zhvillimi i
institucioneve te nevojshme pr te mbshtetur dhe lehtsuar biznesin ndrkombtar,
rritja e konkurrencs globale.

39. Aleancat strategjike?

- Paraqesin lidhjen midis dy e me shume kompanive te cilat prmes kombinimit te
resurseve te veta prpiqen te krijojn, ruajn, shtojn eprsi me konkurruese ne tregun
global.

40. Karakteristikat e aleancave strategjike?

- Kompanit e prfshira ne AS e ruajn pavarsin afariste te tyre.

41. Sipas fondacionit te vllezrve Rockfeler, globalizimi sht?

- Nj emrtim i ri pr integrimin e botes dhe forcimin e nj lidhshmrie reciproke midis
shteteve kombeve.

42. Si koncepcion ne jetsim, qfar karakteri ka globalizimi?

- Ka karakter multidimensional me nj shtrirje te gjere, duke filluar nga siguria,
ekonomia, politika, teknologjia, ekologjia, kultura, etj.

43. Globalizimi ne ekonomi si duhet kuptuar?

- Si proces ku ekonomit kombtare po shkrihen ne nj sistem te ndrvarur ekonomik
global.

44. Liberalizimi i Tregut?

- Politika duhet te fokusohet ne: liberalizimin e tregut, eliminimin e barrierave ne tregti
dhe investime, privatizimi dhe disipline te fort monetare e fiskale.

45. ka sht Deindustrializmi?

- sht nj nder karakteristikat e rndsishme te globalizimit dhe paraqet zvoglimin e
numrit te puntorve ne degt industriale te vendeve te zhvilluara.

46. ka sht Migrimi i Popullsis?

- sht nj nga karakteristikat e veanta te historis se njerzimit i cili ne kushtet e
globalizimit fiton pesh, vemas kur merren parasysh parimet mbi te cilat ai ndrtohet.

47. Qllimet kryesore te Globalizmit sipas ideatorve jan?

- Rritja e produktivitetit, maksimizimi i fitimit.

48. Parimet kryesore te Globalizmit?

- Derregullimi i tregut, liberalizimi i tregut, privatizimi.

49. Komponentt kryesor te Globalizmit ekonomik jan?

- Globalizmi i tregut dhe i prodhimit.
 BIZNES NDERKOMBETAR

50. ka e mbshtet krijimin e tregut global?

- Konvergjenca e krkesave te konsumatorve te vendeve te ndryshme pr produkte
dhe shrbime standarde.

51. A mund te arrihet konvergjenca absolute e krkesave te konsumatorve?

- Nuk mund te arrihet (mendo globalisht, vepro lokalist).

52. Cilt jan tregjet barts te Globalizmit?

- Tregjet e produkteve industriale p.sh: nafta. Mikroprocesort, aeroplant.

53. Tregjet qe nuk jan barts te Globalizmit jan?

- Tregjet e produkteve te konsumit te prgjithshm.

54. Si zhvillohet konkurrenca globale ne tregun global?

- Konkurrenca zhvillohet prmes rivalitetit midis ifteve si p.sh: coca cola pepsi cola,
boeing airbus etj.

55. Jetsimi i procesit te liberalizimit te tregut bazohet ne?

- Zvoglimin e barrierave tregtare: tarifat doganore, masat jodoganore, barrierave pr
investime te huaja te drejtprdrejta.

56. Ndrvarsia ekonomike vjen pr shkak te?

- Tregtis ndrkombtare, investimeve te huaja, veprimit te KSHK.

57. Ne sa forma manifestohet rritja e konkurrencs?

- Zgjerimit te dimensionit gjeografik te konkurrencs, paraqitja e konkurrenteve te
rinje, strategji te reja te konkurrimit.

58. ka kuptojm me politike te tregtis se jashtme dhe investimeve te huaja?

- Nj varg masash me te cilat shteti ndikon ne fluksin e shkmbimeve te mallrave te
shrbimeve dhe te investimeve me vendet tjera te botes.

59. Politikat shtetrore lidhur me tregtin e jashtme dhe investimeve te huaja

kan pr qellim?
- Rregullimin, nxitjen, drejtimin dhe mbrojtjen e veprimtarive kombtare, mbrojtjen e
qytetarve, siguria kombtare.

60. Motivet?
- Politikave kombtare ndaj tregtis se jashtme, politikave kombtare ndaj investimeve
te huaja.

61. Ne sa grupe ndahen masat e politikes se tregtis se jashtme?

- Masat e politikes tregtare pr kufizimin e importit pr nxitjen e importit, stimulimin e
eksportit, kufizimi i eksportit.
 BIZNES NDERKOMBETAR

62. Masat e politikes tregtare pr kufizimin e importit kane pr qellim?

- Mbrojtjen e prodhuesve vendor prej konkurrencs se jashtme.

63. Ne sa grupe i ndajm masat pr kufizimin e importit?

- Masat doganore dhe jodoganore.

64. Cilat jan kushtet pr antarsimin e nj vendi ne nj integrim ekonomik

rajonal?
- Niveli i prafrt i zhvillimit ekonomik, afrsia gjeografike, rregullimi i njejt shoqror-
ekonomik, obligimi i marrjes prsipr te detyrave.

65. Ne sa zra ndahet llogaria kapitale?

- Pjekuris origjinale te investimit ose huase, shtrirjes se pronsis ose kontrollit.

66. Bilanci i pagesave?

- sht nj pasqyre dinamike qe prmban regjistrimet e transaksioneve qe bhen pr
nj periudhe kohe te caktuar midis banoreve te prhershm te vendeve te ndryshme.

67. Ne bilancin e pagesave regjistrohen?

- Burimet dhe prdorimet e fondeve.

68. Diferenca midis te hyrave dhe te dalave quhet?

- Deficit kur te dalat i tejkalojn te hyrat dhe suficit kur te dalat jan me te vogla se te
hyrat.

69. Bilanci i transaksioneve te kapitalit prbhet prej?

- Kapitali afatgjate, afatshkurtr, rezervave zyrtare.

70. Nivelet e integrimit ekonomik?

- Zona e tregtis se lire, bashkimi doganor, tregu i prbashkt, bashkimi ekonomik,
bashkimi politik.

71. Faktori i produktivitetit?

- Shpjegohet lvizja e puns dhe kapitalit nga zona me produktivitet me te ulet ne zona
me produktivitet me te larte.

72. Struktura organizative e KE-se?

- Komisioni Evropian, kshilli i ministrave, gjykatat, struktura e parlamentit.

73. Integrimi ekonomik si mundsi?

- Zgjerimi i tregut, fitimi me i madh.

74. Integrimi ekonomik si kanosje?

- Pamundsia e firmave pr te konkurruar me firma tjera.
 BIZNES NDERKOMBETAR

75. Bilanci i transaksioneve te shrbimeve?

- Shpreh raportin ndrmjet vlers se eksportit dhe importit te shrbimeve te nj vendi
pr nj koh te caktuar.

76. Bilanci i transferimeve te njanshme?

- Ktu prfshihen: transferimet private, transferimet publike.

77. Ne investimet e huaja te trthorta zakonisht prfshihen?

- Kredit afatgjata ndrkombtare dhe blerjet e letrave me vlere te emetuara nga
qeverit ose organizatat e huaja.

78. Llogarite e rezervave zyrtare prfshihen?

- Ari, devizat konvertibile, pozicioni i rezervs te FMN.

79. Parimi i korrelacionit te BP?

- Nnkupton se deficiti i bilancit te transaksioneve rrjedhse ekuilibrohet me suficitin e
bilancit te transaksioneve te kapitalit dhe anasjelltas.

80. Masat administrative pr ekuilibrin e BP jan?

- Rregullimi me ane te ndryshimit te kurseve te kmbimit, ndryshimet e mimeve, te
ardhurave, ndrhyrjes zyrtare.

81. Analiza e BP duhet te prqendrohet ne trajtimin e?

- Likuiditetit te vendit, borxheve ndrkombtare, qendrueshmerise se tregtis.

82. Studimi i mjedisit politik dhe ligjor behet ne tri segmente?

- Politikat ne vendin prits, ne vendin mik, marrveshjet dy paleshe dhe shume paleshe.

83. Fushat kryesore te veprimtaris shtetrore?

- Embargot dhe sanksionet tregtare, kontrollet e eksporteve, rregullimi i sjelljes se
biznesit ndrkombtare.

1. Mjedisi ekonomik?
- Menaxheret e ndermarrjeve nderkombetare, per te marre vendim: ku, kure dhe c`fare
menyre do te kycet ne biznesin nderkombetar nevojitet.

2. Pasqyra e mjedisit ekonomik?

- Permes analizes se mjedisit makroekonomik dhe mikroekonomik te vendit target.

3. Mjedisi makroekonomik?
- Permes analizes se mjedisit makroekonomik krijohet pasqyra per gjendjen e
pergjithshme ekonomike te vendit.

4. Analiza e indikatoreve makroekonomik?

- Sistemin ekonomik, produktin e brendshem bruto, popullsine, nivelin e zhvillimit
 BIZNES NDERKOMBETAR

ekonomik, strukturen e konsumit, infrastrukturen, gjeorafin ekonomike, inflacionin etj.

5. Karakteristikat e sistemit ekonomik?

- Sistemin ekonomik kapitalist, te cilin e karakterizon ekonomia e tregut, sistemin
ekonomik socialist i cili karakterizohet me ekonomi te planifikuar.
6. Produkti i brendshem bruto?
- Paraqet vleren e te gjitha produkteve dhe sherbimeve perfundimtare te prodhuara ne
nje vend brenda nje viti.

7. Cili eshte treguesi i madhesise se tregut te nje vendi?

- Numri i popullsise se nje vendi, eshte tregues i madhesise se tregut te nje vendi dhe
njeheri tregues i kerkeses se mundshme.

8. Niveli i zhvillimit ekonomik?

- Vlera e larte e treguesve makroekonomik, vlera e lart e konsumit per nje banor, numri
relativisht i vogel i te punesuarve ne sektorin primar, sektori i zhvilluar tercial, teprica e
produkteve dhe sherbimeve etj.

9. Struktura e konsumit?
- Ne vendet e zhvilluara konsumin e karakterizon pjesemarrja e lart e shpenzimeve per
te mira kapitale, per dallim nga vendet e varfera konsumin e te cilave e karakterizon
shpenzimet e larta per te mira konsumuese.

10. Shkalla e inflacionit?

- Rritja e shkalles se inflaconit rezulton me renie te aftesise blerese te konsumatoreve
industrial dhe atyre final.

11. Hulumtimet dhe analizat e mjedisit mikroekonomik fokusohen ne?

- Identifikimin e konkurrences ne treg per produktin konkret, percaktimin e avantazheve
konkurruese ne krahasim me konkurrentet.

12. Cka paraqet mjedisi i jashtem?

- Paraqet nje grup faktoresh jashte ndermarrjes qe ndikojne ne suksesin e saj.
Ndermarrja gjithashtu i ndikon keta faktore, por ne nje shkalle shume me te vogel.
Parakusht per biznes te suksesshem te nje ndermarrje nderkombetare eshte njohja e
mire e faktoreve mjedisor te vendit te vet dhe te vendeve te tjera.

13. Faktoret e mjedisit te jashtem?

- Faktoret e mjedisit te jashtem ndryshojne ne hapsire dhe kohe, per kete menaxheri i
ndermarrjes nderkombetare duhet qe vazhdimisht ti hulumtoj dhe analizon dhe atyre
tua pershtate aktivitetet biznesore. Faktoret e mjedisit te jashtem me ndikim ne biznesin
nderkombetare do t`i analizojme te sistemuar ne fakoret e mjedisit: ekonomik, politik
dhe kulturor.
 BIZNES NDERKOMBETAR

14. Cilet jane fakoret e mjedisit?

- Jane faktoret: ekonomik, politik dhe kulturor.

15. Si vepron menaxheri i ndermarrjes nderkombetare per te marr veprim ku, kur
dhe ne cfare menyre do te kycet me biznes?
- Eshte e domosdoshme qe se pari ta hulumtoje dhe krijoj pasqyren e qarte per
gjendjen ekonomike te vendit perkates. Pasqyra per mjedisin ekonomik te tregut te
piketuar krijohet ne baze te hulumtimit dhe analizes se mjedisit makroekonomik dhe
mikroekonomik.

16. Si krijohet pasqyra per gjendjen e pergjithshme ekonomike te vendit?

- Permes hulumtimit dhe nalizes se mjedisit makroekonomik te vendit te piketuar
(synuar). Pra per ta krijuar pasqyren per gjendjen e pergjithshme ekonomike te vendit te
synuar, menaxheri i ndermarrjes nderkombetare duhet t`i hulumtoje dhe t`i analizoje
keta indikator makroekonomik: sistemin ekonomik, produktin e brendshem bruto,
popullsine, nivelin e zhvillimit ekonomik, strukturen e konsumit, infrastrukturen,
gjeografine ekonomike, inflacionin.

17. Sistemin ekonomik ne praktike e hasim ne?

- Sistemin ekonomik kapitalist dhe sistemin ekonomik socialist.

18. Sistemi ekonomik kapitalist?

- E karakterizon ekonomia e tregut, ku cmimin e produkteve e percakton raporti midis
ofertes dhe kerkeses se tyre, alokimi i resurseve eshte kryesisht ne sektorin privat ku dhe
roli dhe intervenimi i shtetit eshte minimal.

19. Sistemi ekonomik socialist?

- Karakterizohet me ekonomi te planifikuar, ku shteti e cakton oferten dhe cmimin e
permes tyre edhe kerkesen, alokimi i resurseve eshte ne sektorin shteteror dhe ku roli
dhe intervenimi i shtetit eshte maksimal.

20. Cka paraqet Produkti i brendshem bruto?

- Paraqet vleren e te gjitha produkteve dhe sherbimeve perfundimtare te prodhuara ne
nje vend brenda nje viti. Produkti i brendshem bruto eshte treguesi kryesor i potencialit
ekonomik te tregut te caktuar.

21. Si fitohet pasqyra e fucise blerese te konsumatoreve?

- Kur vlera e PBB pjesetohet me numrin e banorve te vendit perkates ateher e fitojme
pasqyren e fuqise blerese te konsumatoreve.
 BIZNES NDERKOMBETAR

22. Popullsia?
- Numri i popullsise se nje vendi eshte tregues i madhesise se tregut te nje vendi e
njeher tregues i kerkeses se mundshme. Konsumi i nje numri te madh te produkteve
eshte ne korrelacion te drejte me numrin e banoreve, dhe ate kryesisht te produkteve
cmimi i te cilave per njesi nuk eshte shume i larte.

23. Vendet e zhvilluara karakterizohen me keta tregues?

- Vlerat e larta te treguesve makroekonomik, e ne radhe te pare PBB dhe te ardhurat
kombetare, vlera e larte e konsumit per nje banore, numri relativisht i vogel i te
punesuarve ne sektorin primar, sektori i zhvilluar tercial, prodhimtaria e llojllojshme,
teprica e produkteve dhe sherbimeve, posedimi i sasise se duhura te kapitalit financiar
dhe teknologji te zhvilluar dhe investime te larta per pune kerkimore zhvillimore.

24. Struktura e konsumit?

- Perqindja e te ardhurave qe shpenzohen per produkte dhe sherbime ekzistenciale
paraqet indikator te shkalles se zhvillimit te nje vendi. Ne vendet e zhvilluara konsumin
e karakterizon pjesemarrja e larte e shpenzimeve per te mira kapitale, per dallim nga
vendet e varfera, konsumin e te cilave e karakterizon pjesemarrja e larte e shpenzimeve
per te mira konsumuese.

25. Aktivitetet e biznesit ne nje vend te piketuar varen drejtperdrejt nga?

- Gjendja dhe kualiteti i sistemeve te ndryshme te infrastruktures se komunikacionit:
rrugor, hekurudhor, ujor dhe ajror. Gjendja kualiteti dhe cmimi furnizues me energji
elektrike, gjendja kualiteti dhe cmimi furnizues me uje vecmas uji teknologjik, gjendja
kualiteti dhe cmimi i sherbimeve te PTT dhe ekzistimi i institucioneve te tregut dhe
shkalla e zhvillimit te tyre.

26. Menaxheri i ndermarrjes nderkombetare duhet te kete njohuri per?

- Resurset natyrore te vendit te piketuar, reliefin e vendit, kushtet klimatike te vendit.

27. Shkalla e inflacionit?

- Rritja e shkalles se inflacionit rezulton me renie te aftesise blerese te konsumatoreve
industrial dhe atyre final. Ne tregjet me shkalle te larte te inflacionit, qeverite vendore
shpesh here aplikojne kontrollin e cmimeve si pergjigje ndaj rritjes se shpejt te
pershkallezuar te cmimeve.

28. Hulumtimet dhe analizat e mjedisit mikroekonomik fokusohen ne?

- Identifikimin e konkurrences ne treg per produktin konkret dhe percaktimin e
avantazheve konkurruese ne krahasim me konkurrencen.
 BIZNES NDERKOMBETAR

29. Per hulumtimin dhe analizen e konkurrences eshte e nevojshme qe te

identifikohet?
- Sa eshte numri, prej nga vjen konkurrenca, dhe cilat kerkesa te konsumatoreve eshte
percaktuar t`i ploteson konkurrenca.

30. Per nga prejardhja konkurrenca ne tregun e caktuar nderkombetar mund te

jete nga?
- Ndermarrjet lokale, ndermarrjet tjera te vendit origjine te ndermarrjes se caktuar dhe
ndermarrjet e vendeve te treta.

31. Varesisht nga lloji i kerkeses konkurrenca mund te jete per?

- Kerkesat ekzistuese ne treg, kerkesen latente, kerkesen perspektive.

32. Percaktimi i avantazheve te ndermarrjes ne raport me konkurrencen mund te

definohet permes pergjigjes ne keto pyetje?
- Cilet jane konkurrentet e tashem e cilet mund te jene ne te ardhmen, cilat jane
strategjite objektivat dhe synimet kyce te konkurrences, sa i kushton rendesi
konkurrenca e tregut te caktuar dhe cfare eshte interesimi i konkurrenteve per ate treg
ne te ardhmen, cilet jane avantazhet me te rendesishem te konkurrences, a ka
konkurrenca dobesi te cilat e rendojne dhe cilat jane, cilat ndryshime mund te priten ne
te ardhmen nga konkurrenca, cilat jane ndikimet specifike te konkurrences ne treg, ne
industri dhe ne vete kompanite.

33. Metoda Benchmarking-u?

- Eshte metode relativisht e re per analizen e aftesise konkurruese te ndermarrjes e cila
eshte paraqitur kah mesi i viteve te tetedhjeta ne shba. Metoda bazohet ne analizen dhe
krahasimin sistematike me konkurrencen ne shitje. Analiza e konkurrences fokusohet ne
identifikimin e faktoreve te suksesit dhe te faktoreve te mos suksesit te konkurrences.

34. Pas aplikimit te suksesshem te benchmarkingut ne periudhen prej pese viteve

jane arritur keto rezultate?
- Jane zvogeluar stoqet per 50%, jane zvogeluar gabimet ne pranimin e urdheresave
prej 31% ne 0,1%, eshte shkurtuar koha e pergaditjes se urdhereses per prodhim prej 22
ne dy dite , si dhe eshte shkurtuar koha e livrimit te produkteve prej 70 ne 11 dite.

35. Dallimi ne mes te tregjeve vendore dhe atyre nderkombetare?

- Veshtire te dallohen tregjet vendore me ato nderkombetare, globalizimi i shpejt i
tregjeve financiare do te thote se nje ngjarje qe shkakton rritje te perqindjes se interesit
ne japoni p.sh do te ndikoje kembimet valutore dhe tregjet e euromonedhes ne londer
brenda disa sekondave.
 BIZNES NDERKOMBETAR

36. Dallimi ne mes te transaksioneve midis tregtareve vendor dhe te jashtem?

- Kete dallim e bene ndryshimi ne kurset e kembimit te valutave nacionale.

37. Tregu Devizor?

- Nuk eshte vend fizikisht i izoluar, por ai definohet si nje treg ku valuta te ndryshme
nacionale jane blere dhe shitur.

38. Karakteristikat e tregut Devizor?

- Jane shumat e medha te cilat kembehen ne baza ditore, qendra kryesore per tregti
devizor eshte londra, me nje shume prej 754 mild$ qarkullim ditor.

39. Tregu i kembimeve valutore?

- Eshte tregu ne te cilen shiten dhe blehen monedhat e huaja. Transaksionet e valutave,
te monedhave te huaja, materializohen, nepermjet nje rrjeti linjash telefonike,
kompjuterike, kabllove qe lidhin subjektet ne treg.

40. Cilat jane subjektet kryesore te tregut te kembimeve valutore?

- Korporatat, qeverite, bankat, firmat e vogla dhe individet.

41. Tregu spot dhe forward?

- Te bleshe apo te shesesh valute ne tregun spot do te thote qe kembimi i valutes behet
brenda dy dites.

42. Kursi i kembimit SPOT?

- Eshte kurs midis dy valutave per shitblerje immediate. Me fjale te tjera kursi spot i
kembimit eshte kursi i tanishem i kembimit i dy valutave vis--vis perball njera tjetres.

43. Kursi i kembimit FORWARD?

- Kursi forward parasheh qe agjentet ekonomik kane mundesi qe te pajtohen sot qe te
kembejne valuta, ne nje kohe te percaktuar ne te ardhmen, ne te shumten e rasteve per
30, 90, 180, 270, 360 dite.

44. Karakteristike e tregut spot dhe forward?

- Kuotat e drejtperdrejta, kuotat e terthorta, kurset e kryqezuara.

45. Faktoret ekonomik qe ndikojne kurset e kembimit?

- Teoria e paritetit ose barazia e fucise blerese, shembull: per thjeshtesi marrim nje
shporte me mallra dhe vetem dy vende shba dhe angli, mbushja e shportes shba = 100$
dhe mbushja e shportes angli = 61.8 paund, kursi i kembimit 100$ = 61.8 paund,
inflacion ne angli mushja e shportes =65 paund qe dmth 65x 1.6180=105$ kundrejt 100
dollar ne shba.
 BIZNES NDERKOMBETAR

46. Cilat jane pasojat e faktoreve ekonomik qe ndikojne ne kurset e kembimit?

- Kemi rritje te importit, ndryshim ne kursin e kembimit, renia e kursit te kembimit
(100/65)=1.53

47. Lidhja e teorise se paritetit me tregjet spot dhe forward?

- Renia e kursit ne FW prej 90 dite rreth 3.164% per kete shume inflacioni ne angli e
kalon ate ne shba. Teoria e paritetit vepron me mire ndermjet vendeve me raporte
intenzive tregtare, vepron me mire me mallrat e transportueshme.

48. Zhvillimet ne tregjet e valutes?

- Option, future, dallimi option dhe forward, dallimi future forward.

49. Eurotregjet?
- Tregjet e euromonedhes, tregjet e eurobondeve, banking nderkombetar.

50. Operacionet fillestare te biznesit nderkombetar?

- Eksport- importi, licencat, franshizat.

51. Operacionet e avancuara te biznesit nderkombetar?

- Korporatat shumekombeshe: investimet direkte te huaja, investimet portofol,
transferimin e teknologjise ne formen e ndermarrjeve te perbashketa.

52. Roli i drejtimit ne nderkombetarizimin e firmes?

- Duke filluar veprimtarine e binesit nderkombetar, firma futet ne nje orientim krejt te ri
krahasuar me nje linje prodhimi. Te dalesh jasht vendit do te thote se po ndodh nje
ndryshim strategjik ne filozofine e firmes. P.sh vendimi per eksport merret nga
menaxhmenti i larte, pasi merret vendimi, deparmenti i marketingut behet aktiv per
biznesin nderkombetar.

53. Motivet e te shkuarit jashte vendit per bizneset?

- Motivimet proaktive, motivimet reaktive.

54. Motivimet Proaktive?

- Paraqesin stimujt per ndryshimet fillestare strategjike te firmes.

55. Motivimet Reaktive?

- Jane stimujt qe rezultojne si reagimi dhe adoptimi i firmes ndaj ndryshimeve te
imponuara nga mjedisi i jashtem.

56. Cilat jane motivimet Proaktive?

- Jane: Fitimi, epersia ne teknologji, angazhim menaxherial, ekonomia e shkalles,
informacioni ekskluziv, perfitimi nga taksat.
 BIZNES NDERKOMBETAR

57. Cilat jane motivimet Reaktive?

- Presion konkurrues, renia e shitjeve ne vend, teprice kapaciteti, mbiprodukti, afersia
me tregjet dhe portet, tregje vendese te ngopura.

58. Cilat jane strategjite alternative hyrese?

- Eksport importi i terthorte, eksport importi i drejtperdrejte, licencimi, franciza.

59. Permbajtja dhe problemet e nderkombetarizimit?

- Mjedisi i ri ne boten e jashtme, rruge krejtesisht te reja per te bere biznes dhe nje mori
produktesh te reja, duke dale jashte vendit menaxheret kuptojne se i nevojiten nje sere
pervojash.

60. Tiparet e ndermjetesuesit nderkombeta?

- Kompanite e menaxhimit te ekportit dhe kompanite tregtare te eksportit.

61. Kompanite e menaxhimit te ekportit?

- Jane firma vendese qe specializohen ne realizimin e sherbimeve te biznesit
nderkombetar si komisioneve perfaqesues ose si shperndares, qe jane quajtur si
kompani te menaxhimit te eksportit.

62. Kompanite tregtare te eksportit?

- Jane firma tjera te ndermjetesimit. Me te famshmet jane kompanite tregtare ose
sogoshosha te japonise. Keto kompani ne japoni ne vitet e 80ta ne shitjet e tyre vjetore
llogaritnin 30% te GDP-se japoneze.

63. Lehtesuesit nderkombetar?

- Jane subjekte jashte firmes qe ndihmojne ne procesin e nderkombetarizimit te firmes,
nepermjet ofrimit te njohurive dhe informacionit, por pa marre pjese ne transaksion.

64. Kuptimi i korporatave shumekombeshe?

- Korporatat shumekombeshe si ndermarrje qe kane prona ose kontrollin e prodhimit
dhe te sherbimit ne vendet ne te cilat jane vendosur. Sjellja e firmes eshte percaktues qe
ajo te karakterizohet si shumekombeshe.

65. Sipas filozofise korporatat shumekombeshe ndahen?

- Etnocentrike, Policentrike, Regjiocentrike ose Gjeocentrike.

66. Faktoret e marketingut tek investimet e drejtperdrejta te huaja IDH?

- Permasat e tregut, rritja e tregut, deshira per te mbajtur pjesen e tregut, deshira per te
avancuar eksportet e kompanise, nevoja per te mbajtur kontakt me klient etj.

67. Barrierat tregtare tek investimet e drejtperdrejta te huaja IDH?

- Barrierat e tregtise, parapelqimet e klienteve per produktet vendore.
 BIZNES NDERKOMBETAR

68. Faktoret e kostos tek investimet e drejtperdrejta te huaja IDH?

- Deshira per te qene prane burimit te ofertes, disponibiliteti i punes, disponibiliteti i
lendes se pare, disponibiliteti i kapitalit dhe teknologjise, kostoja me e ulet e punes dhe
elementeve te tjera.

69. Klima e investimeve tek investimet e drejtperdrejta te huaja IDH?

- Qendrimi i pergjithshem ndaj investimeve, stabiliteti politik, kufizimet e pronesise,
lehtesi e kembimit te monedhes, stabiliteti i kursit valutor. Struktura e taksave etj.

70. Efektet e IDHve ne vendin prites ndikimet pozitive?

- Formimi i kapitalit, shprehite teknologjike, zhvillimi gjeografik dhe rajonal, sipermarrja
dhe konkurrenca e brendshme, sigurimi i pagesave, punesimi.
71. Efektet e IDHve ne vendin prites ndikimet negative?
- Dominimi individual, vartesia teknologjike, shqetesimet ne plan ekonomik, ndryshimet
kulturore, shmangja e qeverise vendese, korporatat shumekombeshe.

72. Konfliktet ne mes te vendit prites dhe atij investitor?

- Pronesia intelektuale, sigurimi i investimeve, kontrolli qeveritar i aktiviteteve te
filialeve.

73. Transferimi i teknologjise?

- Roli i IDHve perqendrohet ne transferimin e teknologjise me te cilen do te kuptojme
transferim sistematik i njohurive per manifakturimin e produktit, aplikimin e proceseve
per ekzekutimin e sherbimeve.

74. Kerkesat baze per transferimin e teknologjise jane?

- Disponimi i teknologjise se pershtatshme, kushtet ekonomike sociale qe favorizojne
transferimin, gatishmeria dhe aftesia e pales marrese per te perdorur dhe pershtatur
teknologjine.

75. Perparesit e ndermarrjeve te perbashketa?

- Varesisht nga rrethanat mund te konsiderohet si forma e vetme per te depertuar ne
tregjet e huaja, bashkimi i kapitalit dhe prezenca e fuqishme ne tregje, shkembimi i
pervojave te deshmuara dhe bartja me vete e eksperiences nga tregjet tjera, lehtesia e
adoptimit dhe qasja me e lehte ne tregun lokal permes partnerit lokal, perndarja e
rrezikut dhe minimalizimi i tij.

76. Pronesia e plote e huaj?

- Arsyea etnocentrike, ndervaresia midis operacioneve lokale dhe qendres, kontrolli dhe
venimmarrja e imponuar nga qendra. Veprimet qeveritare, si kufizimet ligjore, veprimet
diskriminuese po e bejne kete alternative me pak terheqese.
 BIZNES NDERKOMBETAR

77. Si perkufizohet nje J.V?

- Mund te perkufizohet si pjesemarrje e dy ose me shume kompanive se bashku me nje
ndermarrje ne te cilen cdo pale kontribuon me kapital, prona, ne perpjestime te
caktuara dhe duke ndare gjithashtu rrezikun dhe perfitimet.

78. Faktoret qe percaktojne nje J.V ndahen ne?

- Legjislacioni dhe kuadri shteteror, nevojat e njerit partner per shprehite dhe pervojat e
tjetrit, nevojat e njerit partner per kapital dhe atribute te te tjera.

79. Shtate ne dhjete te J.V deshtojne ose shperbehen per shkaqe qe lidhen me?
- Konflikt interesash, zbulim te informacionit te vecante, mosemarrveshja ne
shperndarjen e fitimit, akumulimit dhe riinvestimit, mosperputhja ne stilin e menaxhimit
si dhe sistemin e struktures organizative, mungesa e besimit te ndersjelle dhe
vendimmarrja e imponuar etj.
80. Negociatat e krijimit te J.V sipas radhes?
- Percaktimi i qarte i shoqerise dhe afatit, pronesia kontrolli dhe drejtimi, politikat dhe
struktura financiare, detyrimet fiskale dhe te taksave, punesimi dhe trajnimi, prodhimi,
asistenca e shtetit, transferimi i teknologjise dhe organizimi i marketingut, mbajtja e
llogarive dhe inspektimi, zgjidhja e konflikteve.

81. Kontrata e drejtimit?

- Quhet forma permes se ciles firmat shesin pervojat ne drejtimin e kompanise per
shmangien e rrezikut dhe per perfitime nga pronesia. Alternative e ruajtjes se pronesise
dhe konkurrentshmerise.

82. Operacionet Turnkey?

- Ketu marreveshja lejon nje klient te bleje tere sistemin operacionalo se bashku me
investimet.

83. Tramba bankiere?

- Tramba ishte e praktikuar per nje kohe te gjate para se te zbulohej paraja si mjet i
kembimit.

84. Tregtia bankiere?

- Ze fill pikerisht nga ringjallja e trambes pas luftes se dyte boterore. Kjo forme e
tregtimit u stimulua sidomos ne kohen e ekzistimit te dy blloqeve lindje perendim.
Viena ishte bere qender kryesore financiare ne perendim e specializuar ne tregtin
numratore.

85. Cka eshte Tregtia Bankiere?

- Tregtia bankiere eshte nje nocion agregat i cili perfshin nje mori te llojeve te ndryshme
te transaksioneve tregtare ne te cilat pagesat jane bere plotesisht ose jane bere
pjeserisht ne forme te mallrave.
 BIZNES NDERKOMBETAR

86. Cka thuhet ne ligjin e komisionit te kombeve te bashkuara per tregti?

- Tregtia bankiere sot eshte nje gje e zakonshme midis vendeve ne zhvillim, midis
vendeve te zhvilluara dhe atyre ne zhvillim dhe midis vendeve te zhvilluara.

87. Ne sa grupe ndahen aktivitetet e tregetise bankiere?

- Ndahen ne tri grupe: Mjetet e financimit zakonisht kur bleresi ska mjaft para ne
valuta te huaja, pa mundesin e kembimit te plote, por te pjesshem, te parave midis
bleresit dhe shitesit. Te drejtuarit ne teknikat e tregtise ne zhvillimin e tregut te ri te
eksportit, ose ne rritjen e vellimit ekzistues te bizneseve eksportuese. Mjetet e
balancimit te tregtise per cfaredo arsye qofte, politike ose ekonomike, kjo ishte rasti
me i shpeshte ne vendet e evropes lindore me plan te centralizuar.

88. Kategorite e tregetise bankiere?

- Tramba, kompenzimi.
89. Tramba?
- Forma me e perhapur e tregetise bankiere eshte tramba, e lindur para se paraja te jete
mjet kembimi, tramba eshte nje kembim i thjeshte i nje sasie te caktuar mallrash per nje
sasi tjeter respektive. Ne tregun e lire tramba do te paraqiste nje transaksion te paster
komercial, ne te cilen secila pale do te merrte ate sasi te mallrave te cilat perfaqesojne
saktesisht te njejten vlere jo ne termin monetar, por ne kuptim te satisfaksionit personal.

90. Kompenzimi?
- Nje hap me i avansuar i trambes eshte kompenzimi. Forma me e thjeshte e
kompenzimit akoma i involvon vetem bleresin dhe shitesin dhe kembimin direkt te nje
sasie malli me nje sasi tjeter poer me karakteristika dalluese. Eksportuesi pajtohet ta
pranoje pagen ne mallra nga importuesi. Eksportuesi duhet qe ti shese keto mallra me
qellim qe te gjeneroje valute te jashtme qe te paguaj per tregtine e tij.

91. Blerja e avansuar?

- Blerja e avansuar eshte variacion i kompenzimit permes te cilit mallrat e bleresit jane
te liferuar perpara transaksionit kryesor. Me qellim te krijimit te valutes se jashtme, te
nevojshme per bleresin qe te paguaj mallrat e blera ne transaksionin kryesor.

92. Kostoja dorezani?

- Ne keto rrethana, eshte konto bankare ne valute te forte e cila hapet ne nje banke te
jashtme ne emer te perbashket te importuesit dhe eksportuesit.
 BIZNES NDERKOMBETAR

93. Blerja e banakiereve Kontrata e pare dhe Kontrata e dyte?

- Blerja e banakiereve e njohur edhe si tregti paralele ka qene forma me e shpeshte e
praktikuar ne tregtine banakiere. Kjo teknike tregetimi involvon rrjedha te ndryshme
financiare, me dy kontata te ndara. Ne kontraten e pare - , importuesi i blen mallrat
ose sherbimet e kerkuara dhe i paguan ato me valut konvertibile. Ne kontraten e dyte
- , si kusht thelbesor i se pares, ekportuesi duhet te pajtohet qe t`i pranoje mallrat te
cilat mund te jene ose edhe mos te jene ne ekuivalence te njejte vlere me transaksionin
e pare dhe te paguaj per to ne valut te jashtme.

94. Ofseti?
- Eshte nje nga teknikat me te pershtatshme dhe me shpeshe te perdorura ne tregtine
banakiere, Tregtimi ofset ndodh kur importuesi insiston ne koncensione shtese, te
lidhura direkt me kontrat ose te palidhura.

95. Shkaku themeor qe insistohet ne ofset mund te jete?

- Ekonomik, socio-ekonomik, politik.

96. Kushtet e pergjithshme te atashuara me marreveshjet e ofsetit jane?

- Koprodukcioni, prodhimtaria me license, subkontraktimi, investimet e jashtme,
transferi i teknologjise.

97. Avantazhet per bleresin / importuesin?

- Valutat e jashtme mund te ruhen, me mire te menaxhohen ose te riperterihen, tregtia
banakiere mund te jete e vetmja menyre e sigurimit te importit te domosdoshem, mund
te perdoret si mjet apo rruge e efektshme e anashkalimit te marreveshjeve restriktive te
tregtise midis vendeve, tregjet e eksporit mund te hapen te zgjerohen, mund te
sigurohet akcesi ne rrjetat e marketingut te partnereve me te sofistikuar ne tregtine
nderkombetare.

98. Disavantazhet per bleresin / importuesin?

- Bleresi ose importuesi zakonisht do ta nderpres pagesen e cmimit me te larte, tregtia
banakiere mund te ule cmimet e mallrave te tregtuar, ne vecanti ne marreveshjet midis
vendeve te zhvilluara, shitja e bazuar ne parimin sa te mban krahu ne te cilat mallrat e
tregtise banakiere perfundojne te nje bleres i panjohur, eshte e veshtire te krijohet cilido
mjet krediti ne marreveshjet e kompenzimit.

99. Avantazhet per shitesin / eksportuesin?

- Avantazhi kryesor eshte sepse shitesi ka arritur te kete qasje ne treg, i cili perndryshe
ka qene i mbyllur per te, ne situacion konkurrues, oferta e lehtesirave te tregtise
banakiere eshte nje perparesi per shitesin, tek blerja banakiere ana e eksportuesit mund
te mbulohet permes siguracionit te kreditit.
 BIZNES NDERKOMBETAR

100. Disavantazhet per shitesin / eksportuesin?

- Mungesa e garancionit ne marreveshjet per kompenzim, ne disa rrethana mallrat
duhet te rieksporohen me qellim qe per to te gjindet tregu i pershtatshem, shitesi mund
te arrij ne ate pozicion kur mallrat jane me cmime te mbivleresuara.

101. Kush e perdor tregtine banakiere?

- Ne vitin 1979 ishin 30 vende qe benin aranzhmane te tregtise banakiere, kurse ne vitin
1989 numri i vendeve te tilla rritet deri 100. Mungesa e nje trupi mbikqyres
nderkombetar i cili do te vezhgonte tregtine banakiere.

102. Kategoria e mallrave ne tregtine banakiere?

- Produktet bujqesore rreth 40%, mallrat e prodhuara ne industrin e lehte 22%,
mineralet me 14%, nafta e perpunuar, gazi dhe produktet tjera gjegjesist 11%. Kurse ato
qe importohen nga vendet e zhvilluara: produktet bujqesore 25%, pajisjet kapitale dhe
projektet e ndertimit me 16%, makinat e transportit dhe ato ushtarake 14%.

103. Cilat jane Problemet e personit qe dergohet jashte vendit?

- Klima, monedha, situata politike dhe ekonomike, gjuha qe flitet, infrastruktura, dhe
kultura ne pergjithesi.

104. Drejtimi i menaxhereve nderkombetar?

- Etapa fillestare dhe etapat e perparuara.

105. Sa burime ka firma nga mund te rekrutoj punonjes?

- Kandidatet nga vendi ku ndodhet filiali, kandidatet nga vendi ku ka qendren
kompania, kandidatet nga nje vend i trete.

106. Faktoret qe percaktojne zgjedhjen e punonjesve nga burimet lokale te vendit

prites dhe te vendit meme?
- Sasia dhe cilesia Kompetenca tregtare teknike, Objektivat e kompanise per: -
kontrollin e filialeve / degeve, zhvillimin e menaxhimit, statusin e korporates, Mjedisi
politik, ligjor, kulturor, koston.

107. Kriteret e perzgjedhjes se punonjesve qe do te punojne jashte vendit?

- Kompetenca njohuri teknike, aftesi udheheqese, pervoje, njohuri per fushen, gjuhet
e huaja, Pershtatja interes per te punuar jasht, zotesi per te krijuar lidhje, horizont
kulturor, vleresim i se rese, stilet e drejtimit, Karakteristikat personale mosha,
arsimimi, gjinia, shendeti, gjendja civile.
 BIZNES NDERKOMBETAR

108. Perzgjedhja dhe orientimi i menaxhereve?

- Per shkak te shpenzimeve te transferove, shume kompani kane procedura te
perzgjedhjes duke perdorur prova te pershtatjes si pjese e procesit. Shoku kulturor,
terrorizimi, nje shok kulturor i dukshem, kthimi i menaxhereve nga jasht.

109. Kompensimi i menaxherit jashte vendit?

- Paga baze dhe shtesat qe lidhen me to, shtesa per sherbime jashte, shtesat qe nuk
lidhen me pagat, metodat e pageses, kompensimi i menaxhereve te vendit prites.

110. Menaxhimi i punetoreve?

- Pjesemarrja e punetorve ne drejtim, vetadministrimi, bashkepercaktimi, bordet dhe
keshillat punetore, pjesemarrja e punetorve ne procesin e marrjes se vendimeve.

111. Permiresimi i cilesise se kushteve te punes?

- Riprojektimi i punes, ndertimi i skuadrove, grafiket e punes.

112. Objektivat e politikes se burimeve njerzore?

- Percaktimi i kerkeses per profesione te ndryshme, hartimi dhe zbatimi i programeve te
ndryshme.