Gimnazija „ Edhem Mulabdić „ Maglaj

SEMINARSKI RAD

TEMA :

STRAHOVI I FOBIJE

Ućenik: Selma Hasanić Profesor: Mirela Jašarević

Maglaj, 22.01.2018.
1
Sadržaj :

Contents
1. Uvod .................................................................................................................................................... 3

2. Strah .................................................................................................................................................... 3

2.1. Funkcija straha ............................................................................................................................. 3

2.1.2 Da li su strahovi urođeni ili se uče ......................................................................................... 4

3. Fobija ................................................................................................................................................... 5

4. Nastanak fobija .................................................................................................................................... 6

4.1 Klasifikacija fobija ........................................................................................................................ 7

5. Dijagnostika fobija .............................................................................................................................. 8

5.1 Terapija.......................................................................................................................................... 8

5.1.1. Primjeri fobija........................................................................................................................ 9

6. Zaključak ............................................................................................................................................. 1

2
 1. Uvod

Specifične fobije uključuju izražen strah i izbjegavanje jednog određenog objekta ili situcije.
Ne postoje spontani panični napadi i nema sekundarnog straha od paničnih napada, kao u
agorafobiji.

Ipak, direktno izlaganje objektu ili situaciji koja izaziva strah može izazvati panični napad.
Strah i izbegavanje je toliko izraženo da može uticati na vašu svakodnevnu rutinu; posao,
partnerske ili prijateljske odnose, i da nanese značajan stres vašem organizmu. Iako
prepoznajete da je strah iracionalan, specifična fobija vam može proizvesti visok stepen
anksioznosti.

2. Strah

Strahom se naziva osećaj tejskobe, neprijatnosti ili vrlo intenzivne uznemirenosti, doživljen u
prisutnosti neke "opasnosti" ili čak pri samoj pomisli na nju. Strah nazivaju emocijom
izbjegavanja i još kažu da se karakteriše biježanjem od opasnosti. Svijet je tako stvoren da je
pun potencijalnih opasnosti i strah je emocija sa kojom se veoma često srećemo. Kako to
lijepo kažu Dejvid Kreč i Ričard Kračfild u svojoj čuvenoj enciklopediji "Elementi
psihologije": izvesni posmatrači ljudske prirode stavili su strah čak u samu srž ljudskog
ponašanja; prema njihovom stanovištu "strah je onaj koji čini da se svijet okreće".1

Strah se uvjek ispoljava kroz uznemireno i haotično ponašanje. Pojačano lučenje adrenalina
uzrokuje napetost čitavog tjela i "suženje" svijesti. Emocije u potpunosti nadglasavaju razum.

2.1. Funkcija straha

Funkcija straha je, u osnovi pozitivna, jer je on od davnih vremena svojevrstan čuvar
čovijeka i ovoj osetljivoj vrsti obezbjeđuje opstanak. Bježanje od opasnih situacija, sakrivanje
i nepovjerljivost, nasljeđivani su i sticani kroz generacije. Neki od relikata iz ovih najstarijih
vremena, poput straha od mraka, koji je ljudsku vrstu čuvao od grabljivih stvorova koji se u
ovom ambijentu bolje osjećaju i snalaze i danas su sveprisutni.

1
Citat.

3
Najsnažnijim i osnovnim strahom, svojstvenim ne samo ljudskoj vrsti, već i svim "ostalim"
životinjskim vrstama, smatra se strah od novog, nepoznatog. Ovdje izgleda, po mišljenju
autora ovih redova, treba i tražiti korjenje svih postojećih strahova.

2.1.2 Da li su strahovi urođeni ili se uče

Neki od strahova su urođeni, neki se uče. Beba već u prvim mjesecima života može
manifestovati urođeni strah od glasnih i iznenadnih zvukova, izmicanja podloge i
neočekivanih pojava kroz nagle i nedefinisane reakcije, pokrete ili promjene položaja.
Vremenom, odnosi straha i iskustva se uslovljavaju i slažu: javljaju se strah od nekih
predmeta, novih situacija, stranih osoba, životinja, usamljenosti, mraka, bolnih i neprijatnih
događaja.

Prvi strah koji beba vremenom stiče je strah od odvajanja od roditelja. Ovaj strah se uči već u
prvim mjesecima života. Za drugu godinu života karakteristično je javljanje nekih novih
strahova kao što su: strah od životinja (najčešće zmija i insekata), bučnih objekata i uređaja,
jakih zvukova, duboke vode. U periodu od treće do pete godine, kada diječja mašta postaje
sve snažnija, pojavljuju se strahovi od različitih, uglavnom noćnih, čudovišta (vještica,
vukodlaka), strahovi od ljudi, ljekara, zubara, policajaca, strahovi od povreda, pada, nekih
životinja (pasa, konja). Od pete do sedme godine na scenu stupaju strah od bolesti, strah od
gubitka roditelja, strah od usamljenosti i zbog toga što se o ovome razmišlja i promišlja po
prvi put baš u ovom periodu, svakako najsnažniji derivat straha od novog, nepoznatog- strah
od smrti, koji će kada se prvi put pojavi, tu i ostati za cjeli život. Vremenom, kako osoba
sazrijeva, izvori straha postaju sasvim novi. Oblikuju se i neki potpuno novi strahovi: od
neuspjeha, kritike, negativne procjene od strane drugih, sramote, poniženja, kaznenih mijera,
školske sredine, gubitka slobode…

Odraslim ljudima je uglavnom svojstveno da znaju, naučili su, da strah ne pokazuju u mjeri u
kojoj to čine dijeca i održavaju ga u granicama normalnog. Stoga, vjerovatno se svakom
ponekad dogodi da oseti snažan neprijatan osećaj u stomaku, suha usta, ubrzan puls, rumenilo
u licu, šake i tjelo oblivene znojem i utrnule ruke pred nekom neugodnom, zastrašujućom
situacijom ili objektom. Kod zdrave osobe ovakvi simptomi prolaze najčešće brzo, ali kod
nekih, ne postoji sposobnost i mogućnost ovladavanja osjećanjima i postupcima, čak i kada
postoji svjesna procjena da im ne prijeti nikakva realna opasnost.

4
 3. Fobija

Fobija je snažan, iracionalan, trajan strah od određenih situacija, predmeta, aktivnosti, osoba;
preuveličana percepcija nadolazeće opasnosti povezana sa konkretnom situacijom ili
specifičnim objektom.

Riječ fobija je grčkog porjekla ( od riječi φόβος, koja znači strah ). Za socijologiju fobija je
snažan, iracionalan, trajan strah od određenih situacija, predmeta, aktivnosti, osoba;
preuveličana percepcija nadolazeće opasnosti povezana sa konkretnom situacijom ili
specifičnim objektom. Osnovnim simptomima fobije smatraju se snažna, konstantna,
nezadrživa svijesna želja da se izbegne određena neprijatna situacija i čitav niz tjelesnih
ispoljavanja poput crvenila lica, drhtavice, suhih usta, znojenja dlanova, pojačane želje za
mokrenjem, pražnjenjem, palpitacija (osećaj ubrzanog ili nepravilnog rada srca) i napada
panike.

Oko 15 % odraslih osoba, pati od nekog oblika fobije.

Studija sprovedena u SAD, od strane Nacionalnog instituta za mentalno zdravlje, stavila je

fobiju na prvo mjesto među psihičkim tegobama, plasiravši je tako ispred poremećaja
raspoloženja i zloupotrebe narkotika i alkohola i pokazujući da između 8,7% i 18.1 % odraslih
Amerikanaca pati od najrazličitijih strahova. Neka istraživanja novijeg datuma sprovedena u
Njemačkoj su na svjetlo dana iznjeli činjenicu, da oko 15 % odraslih osoba, pati od nekog
oblika fobije, bilo da je riječ o strahu od mraka, visine, ponora, mosta, neke životinje, letenja
avionom, posjeta bolnici ili nečega drugog. Fobija je najčešće mentalno oboljenje među
osobama ženskog spola u ovim istraživanjima. Podaci do kojih su istraživanjima došli neki
drugi evropski istraživači pokazuju da su stanje i procenti vrlo slični i na ostatku starog
kontinenta.

Kod dijece je, prema većini sličnih istraživanja, prisustvo specifičnih fobija otkriveno kod oko
5 % ispitanih. Rasna pripadnost ne igra nikakvu ulogu- distribucija bolesti je jednaka kod svih
rasa. Težina poremećaja se kreće u rasponu od blagog i gotovo sasvim neupadljivog do veoma
teškog, okrutnog i onesposobljavajućeg, koji može rezultirati potpunom nesposobnošću osobe
da obavlja svoj posao, putuje ili da kontaktira i komunicira sa drugim osobama.

Smrt kao ishod je, srećom, prava retkost. Kod najtežih oblika agorafobije, posebno onih
praćenih snažnim napadima panike, mali broj osoba bira suicid kao rešenje.

5
 4. Nastanak fobija

Nekoliko teorija postulira biološke uzroke fobija, uglavnom se fokusirajući na disregulaciju

biogenskih amina. Tvrdi se da genetski faktori igraju značajnu ulogu posebno kod socijalne i
specifične fobije i to uglavnom kod onih koje se odlikuju strahom od, krvi, injekcija ili
povreda. Otkriveno je da od 66 do 75 % pacijenata ima nekog od bliskih rođaka, koji ima
slične simptome.

Psihološke teorije se kreću u rasponu od nerazrešenih unutrašnjih sukoba do učenja po

modelu i klasičnog uslovljavanja, naravno ovisno o teorijskoj orijentaciji samog istraživača.
Ovo dovodi i do razlika u terapijskim metodama u lječenju fobija. Bihejviorista fobiju
posmatra kao stečeni neželjeni uslovljeni odgovor na prethodno neutralnu draž. Tretman se
tako bazira na "razvezivanju" novonastale veze stimulus-odgovor. Za to vrijeme,
psihoanalitičar će npr. socijalnu fobiju posmatrati kao simptom nekog dubljeg konflikta, kao
nedostatak samopouzdanja. Terapija se tada fokusira na poboljšavanje pacijentove slike o
sebi. Nekakva aritmetička sredina svih teorijskih pristupa ovom problemu izgledala bi, ovako:

„ fobije, najčešće, nastaju pod uticajem nekih spoljašnjih faktora, situacija koje su izazvale
snažnu neugodnost, strah, paniku kod osoba koje posjeduju određene predispozicije za
takav način reagovanja.“

Većina fobičara pokušava da izađe na kraj sa svojim smetnjama naprosto uobličavajući svoj
život oko svojih strahova, uvjetno izbegavajući "potencijalno opasne" situacije. Ovo najčešće
znači da će neko sa ovakvim problemom, a samim tim i njegov najuži socijalni kontekst, vrlo
vjerovatno propustiti i čitav niz stvari i događaja u kojima drugi uživaju. Neki nikada neće
otići da vide školsku predstavu svog dijeteta, jer strahuju od izlaska na ulicu ili odlaska u
školu, drugi će aktivno izbegavati unaprjeđenje i finansijski isplativiji posao čak i ako su
sasvim opremljeni i sposobni da ga obavljaju, biježeći od osjećaja odgovornosti i strahujući
od neuspeha, treći će živeti sa ustima punim pokvarenih zuba, jer bi odlazak kod zubara
predstavljao neprijatnost koja se ne može prevazići. Nažalost značajan je i broj ljudi, naročito
muškaraca, koji nikada neće stupiti u ozbiljniju ili dugotrajniju emotivnu vezu, zahvaljujući,
npr. strahu od vezivanja.

6
 4.1 Klasifikacija fobija

1. Specifične fobije- karakteriše ih strah od sasvim određenog objekta ili visoko specifične
situacije poput visine, grmljavine, mraka, letenja avionom, vožnje liftom, blizine pojedinih
životinja, odlaska zubaru ili kakvom drugom doktoru, bolesti, krvi, povrede itd.

2. Socijalne fobije podrazumevaju strah od drugih ljudi, od okruženja, društvenih kontakata,

strah od posmatranja od strane drugih osoba u maloj grupi i procjene od strane drugih što vodi
izbjegavanju socijalnih situacija, strah od crvenjenja, drhtanja ruku, od konfrontacije oči u
oči.

Socijalni fobičari neke od svojih uobičajenih aktivnosti katkada nisu u stanju da izvode u
prisustvu neke druge osobe, npr. ne mogu da jedu ili da idu u toalet ukoliko nisu potpuno
sami. Izbjegavanje neprijatnih socijalnih situacija katkada vodi do potpune izolacije. Socijalne
fobije se dalje mogu podeliti na generalnu socijalnu fobiju ili specifične socijalne fobije, koje
se javljaju samo u određenim situacijama.

3. Agorafobija- strah od velikog otvorenog prostora, strah od spoljašnjeg sveta, strah od

napuštanja kuće, odnosno bilo kog prostora u kom se osoba oseća sigurnom, strah da se bude
sam na javnom mestu ili mestu koje ne obezbeđuje mogućnost brzog odlaska.

4.2 Generalna socijalna fobija

Osobe koje pate od generalne socijalne fobije zabrinute su kada treba da se nađu bilo u
kakvom kontaktu sa drugim ljudima, strahuju od mogućnosti da se nađu u centru pažnje.
Često imaju osećaj da ih svi posmatraju i da obraćaju pažnju na to što rade ("Cio autobus je
gledao u mene kada sam ulazio")

4.3 Specifična socijalna fobija

Ovo je oblik fobije koji pogađa osobe koje, na primer, zbog svog posla često moraju da budu
u centru pažnje, da govore ili izvode neku drugu aktivnost pred posmatračima, kao što su
profesori, glumci, muzičari, političari. Uprkos činjenici da se problemi ne javljaju u nekim
uobičajenim društvenim situacijama i kontaktima, dešava se da kada treba da govore pred
velikim brojem ljudi jednostavno "zablokiraju" i dožive sve one napred navedene simptome,
koji prate strah.

7
 5. Dijagnostika fobija

Do današnjeg dana nije konstruisan nikakav dijagnostički laboratorijski test koji bi bio
potpuno pouzdano i nepogrešivo dijagnostičko oružje, kada je riječ o fobijama. Dijagnostika
se bazira na simptomima uočenim kod pacijenta.

5.1 Terapija

Vrijedno je i utješno znati da je većini ljudi koji pate od različitih oblika fobija moguće
pomoći nekom vrstom tretmana. Terapija ovakvih poremećaja podrazumjeva uzimanje
određenih lijekova ili neku od specifičnih psihoterapijskih metoda. Ove dvije terapijske opcije
nisu međusobno isključujuće.

Brojna istraživanja su pokazala da bihejvioralna i kognitivno- bihejvioralna terapija mogu biti

veoma efikasne i da daju dobre rezultate u tretmanu nekih vrsta fobija, prije svega
agorafobije.

8
 5.1.1. Primjeri fobija

Agorafobija- strah od velikog otvorenog prostora;

Akarofobija- strah od insekata, svraba;

Agirofobija- strah od ulice;

Apifobija- strah od pčela, osa, stršljenova;

Arahneofobija- strah od pauka;

Atihifobija- strah od neuspjeha;

Astenofobija- strah od nemoći, malaksalosti;

Atelofobija- strah od nesavršenosri, da se ne načini neka greška;

Aviofobija- strah od letenja;

Batrahofobija- strah od vodozemaca (žabe, gušteri, tritoni, daždevnjaci);

Bogifobija- strah od čudovišta, poput Babaroge;

Brontofobija- strah od munja i grmljavine;

Medomalakufobija- strah od gubitka potencije;

Miktofobija- strah od mraka;

Nekrofobija- strah od smrti, leševa;

Neofobija- strah od bilo čega novog;

Nozokomefobija- strah od bolnica;

Ofidiofobija- strah od zmija;

;Surifobija- strah od miševa;

Tapinofobija- strah da se ne bude zaražen;

9
 6. Zaključak

Postoji zanimljivo tumačenje jedne psihodinamski (psihoanalitički) orijentisane grupe

naučnika, koje kao da je dizajnirano da utješi i obodri fobičare. Prema ovom tumačenju, to što
ste sopstvenik neke od fobija nikako nije pokazatelj nenormalnosti, već naprotiv posredan
dokaz da mozak (um) radi baš kako treba. Ovo se objašnjava time da su neki od primitivnijih
gradivnih elemenata našeg uma kreirani upravo da nas štite od opasnosti i održavaju u životu.
Zaštita se ostvaruje i putem straha, koji je veoma pouzdan i moćan saveznik u izbjegavanju
opasnih situacija. Recimo, grom udari u vašoj neposrednoj blizini; u podsvesti vam se stvara
dovoljno straha da ćete u sledećoj situaciji kada krene grmljavina verovatno ostati kod kuće.

Vaš podsvjesni um će vas mnogo puta sprječiti i da ne učinite nešto glupo, da stisnete gas do
daske, gurnete ruku u tigrov kavez ma koliko na svjesnom nivou odlučili da je to zabavno ili
O.K. Strah urođen u ovaj primitivniji, snažniji i veći dio uma teško ili nikako ne može da se
potire odlukama donetim na svesnom nivou.

Kada doživite fobiju dobili ste dokaz da vaša podsvest funkcioniše sasvim ispravno, kreirajući
strahove u situacijama koje procenjuje opasnim.