SEMINARSKI RAD:

KRATKORONI TROKOVI
Sadraj
1. Uvod....................................................................................................................................... 3
2. Kratkoroni trokovi .............................................................................................................. 4
2.1 Trokovi materijala .......................................................................................................... 5
2.1.1 Metod stvarnih nabavnih cijena ................................................................................ 5
2.1.2 Metoda dnevne cijene ............................................................................................... 6
2.1.3 Metoda planske nabavne cijene ................................................................................ 6
2.1.4 Trokovi sitnog inventara i ambalae ....................................................................... 6
2.2 Trokovi zarada ................................................................................................................ 7
2.3 Trokovi proizvodnih usluga ........................................................................................... 8
2.4 Trokovi amortizacije ...................................................................................................... 8
2.4.1 Metod linearnog otpisa ............................................................................................. 8
2.4.2 Metod degreivnog otpisa.......................................................................................... 9
2.4.3 Metod progresivnog otpisa ....................................................................................... 9
2.4.4 Metod funkcionalnog otpisa ..................................................................................... 9
2.5 Nematerijalni trokovi ................................................................................................... 10
2.5.1 Trokovi neproizvodnih usluga............................................................................... 10
2.5.2 Trokovi reprezentacija ........................................................................................... 10
2.5.3. Trokovi premije osiguranja .................................................................................. 10
2.5.4 Trokovi platnog prometa ....................................................................................... 10
2.6 Unaprijed plaeni trokovi ............................................................................................. 10
2.7 Naknadno plaeni trokovi ............................................................................................ 10
2.7.1 Trokovi kamate na kredite ..................................................................................... 11
2.7.2 Trokovi popravke gotovih proizvoda u garantnom roku....................................... 11
2.7.3 Trokovi elektrine energije, trokovi vode, trokovi zakupnine i sl. .................... 11
3. Zakljuak.............................................................................................................................. 12
4. Literatura .............................................................................................................................. 13

2
1. UVOD

Nakon stvorenih uslova za poslovanje, svako preduzee u cilju obavljanja aktivnosti za koje
je osnovano, troi proizvodne inioce, stvarajui na taj nain trokove.
Postoje brojne definicije trokova, a jedna od najjednostavnijih i najrazumljivijih je da su
trokovi novani izraz utroaka, utroenih u cilju proizvodnje.
Ipak, treba napraviti razliku izmeu trokova, rashoda i novanih izdataka.
Rashodi predstavljaju iri pojam od trokova. Svako smanjenje aktive usljed poslovanja
predstavlja rashod, a pored toga rashodi dovode i do smanjenja sopstvenog kapitala u pasivi
bilansa stanja.
Dakle, svaki troak predstavlja rashod, ali svaki rashod ne predstavlja troak.
Novani izdatak, s druge strane, nastaje u trenutku plaanja, kada preduzee sa svog tekueg
rauna ili iz blagajne vri plaanje.
Razlika izmeu trokova i novanih izdataka je u vremenskom kriterijumu. Novani izdatak
moe nastati prije trokova, kada je plaanje potrebno izvriti unaprijed. Moe se poklopiti sa
trokovima ili moe nastati nakon trokova.
Iz navedenog, moemo vidjeti da se trokovi u bilansu stanja nalaze pod rashodima na strani
aktive.
Tabela 1: Opta ema rashoda i prihoda u bilansu uspjeha

Izvor: www.youtube.com/RPT vjezbe 215. Bilans uspjeha Rashodi

Trokove moemo podijeliti na:

a) ukupne,
b) prosjene i
c) marginalne ili granine.
Ukupni trokovi predstavljaju apsolutni iznos troka, koji predstavlja sumu fiksnih i
varijabilnih trokova.
Prosjeni trokovi predstavljaju trokove po jedinici proizvodnog uinka.
Marginalni trokovi se definiu kao promjena vrijednosti ukupnih trokova koja nastaje
usljed dodatne jedinice proizvoda.

3
2. KRATKORONI TROKOVI

Kratkoroni trokovi predstavljaju trokove sa kojima se preduzee redovno sree tokom

svog poslovanja. Kao to samo ime kae, oni se odvijaju u kratkom vremenskom periodu, do
1 godine, za razliku od srednjoronih koji se odvijaju u periodu od 1 do 5 godina i
dugoronih koji se odvijaju u periodu preko 5 godina.
Postoje etiri kriterija podijele kratkoronih trokova:
1. prema zavisnosti trokova od promjene obima proizvodnje razlikujemo:
a. varijabilne koji se mjenjaju srazmjerno sa promjenom obima proizvodnje.
U njih spadaju trokovi materijala izrade.
b. fiksne koji se ne mjenjaju sa promjenom obima proizvodnje. U njih
spadaju trokovi amortizacije, plata, reije i sl.
c. mjeovite koji rastu sa porastom obima proizvodnje, ali ne i srazmjerno sa
porastom obima proizvodnje, kao varijabilni, ve bre ili sporije. Tu
spadaju trokovi energije, odravanja i sl.
2. prema nainu ukljuivanja u cijenu kotanja razlikujemo:
a. pojedinane koji se mogu direktno ukljuiti u cijenu kotanja jer se odmah
zna ta je prouzrokovalo njihovo nastajanje. Tu spadaju trokovi materijala
izrade i zarada izrade.
b. posebne koji se, kao i pojedinani trokovi, vezuju za nosioce trokova, ali
ne za pojedinane nosioce, ve za itavu porudbinu.
c. opti predstavljaju grupu trokova koji se ne mogu neposredno vezati za
nosioce trokova i ukljuiti u u cijenu kotanja, jer se odnose na veu
proizvodnju. Oni se najprije vezuju za mjesta mjesta trokova, a zatim za
nosioce trokova. U njih spadaju trokovi reijskog materijala, zarada,
amortizacije, energije, goriva i sl.
3. prema porijeklu, trokove dijelimo na:
a. trokove materijala,
b. trokove osnovnih sredstava,
c. trokove proizvodnih usluga,
d. trokove linih dohodaka i
e. trokove neproizvodnih usluga.
4. prema poslovnoj funkciji unutar preduzea, trokove dijelimo na:
a. trokove nabavke,
b. trokove proizvodnje,
c. trokove prodaje,
d. trokove uprave,
e. trokove finansiranja i
f. trokove istraivanja i razvoja.

4
2.1 TROKOVI MATERIJALA

U trokove materijala spadaju trokovi materijala za izradu, trokovi ostalog materijala i

trokovi goriva i energije.
Pod trokovima materijala podrazumjevamo novano izraene utroke materijala.
Trokove materijala moemo vrednovati po sljedeim metodama:
1. metoda stvarnih nabavnih cijena,
2. metoda dnevne cijene i
3. metoda planske nabavne cijene.

2.1.1 Metod stvarnih nabavnih cijena

Ovaj metod knjigovodstvenog obuhvatanja trokova materijala je veoma jednostavan. Raun
Materijal potrauje, raun Trokovi materijala duguju za isti iznos.
Tabela 2: Metod stvarnih nabavnih cijena

Izvor: Vuka S, Milojevi I, Babi Z. Raunovodstvo, str. 224

Problem kod ove metode je po kojim cijenama vrednovati utroen materijal. Zbog toga su u
okviru ove metode razvijene:
a) metoda cijena po partijama,
b) fifo metoda,
c) lifo metoda,
d) hifo metoda i
e) metod prosjenih cijena.

2.1.1.1 Metoda cijena po partijama

Po ovoj metodi, izbor cijene za vrednovanje poiva na fizikom toku materijala. Svaka
nabavljena partija materijala se posebno vodi u knjigama.
Prilikom troenja materijala, pored koliine utroenog materijala, trokovi materijala se
utvruju kao umnoak koliine materijala i odgovarajue cijene.

2.1.1.2 Fifo metoda

Ovo je tkz. first in first out metoda, to znai prva ulazna cijena je prva izlazna cijena. Po
ovoj metodi materijal se troi onim redosljedom kojim je i nabavljen. Najprije se troi
najranije nabavljeni materijal.

5
2.1.1.3 Lifo metoda
Ovo je tkz. last in first out metoda, to znai da posljednja ulazna cijena je prva izlazna
cijena, odnosno po ovoj metodi najprije se troi posljednji nabavljenji materijal.

2.1.1.4 Hifo metoda

Ovo je tkz. highest in first out metoda po kojoj je najvia ulazna cijena, prva izlazna cijena.
Najprije se troi onaj materijal koji ima najviu cijenu.

2.1.1.5 Metod prosjenih cijena

Ovaj metod znai da se kao izlazna cijena koristi prosjena cijena i utroci materijala se
vrednuju po njoj. Kod ove metode je potrebno ponovo odreivati prosjenu cijenu nakon
svake nove nabavke.

2.1.2 Metoda dnevne cijene

Ova metoda predstavlja vrednovanje utroaka i odreivanje trokova materijala po cijenama
ponovne nabavke na dan obrauna materijala.
Ovdje imamo etiri sluaja odreivanja dana ponovne nabavke:
a) oekivani dan stvarne ponovne nabavke utroenog materijala,
b) dan objavljivanja ponude za nabavku materijala,
c) dan kada je utroen materijal,
d) dan prodaje proizvoda za iju izradu je utroen materijal.

2.1.3 Metoda planske nabavne cijene

Ovaj metod je nastao kao posljedica nedostataka prethodna dva metoda i on je veoma
jednostavan i razumljiv.
On vri vrednovanje po cijenama koje su unaprijed odreene tkz. planske cijene. Ona nudi
mogunost kontrole trokova unareivanjem planiranih i stvarno nastalih trokova.
Planske cijene se najee unaprijed odreuju za period od godinu dana.
Stvarne cijene su cijene na osnovu kojih se odreuju trokovi za potrebe utvrivanja
poslovnog rezultata.
Zbog nejednakosti planirane i stvarne cijene dolazi do pojave rauna Ispravka vrijednosti
zaliha materijala koja oznaava iznos za koji su zalihe materijala po stvarnim cijenama vee
od zaliha materijala po planiranim cijenama i obrnuto.

2.1.4 Trokovi sitnog inventara i ambalae

Pod sitnim inventarom se podrazumjevaju predmeti iji je vijek trajanja krai od jedne godine
dok ambalaa predstavlja materijal i predmete u koji se pakuju odreeni proizvodi u cilju
njihovog ouvanja.

6
2.2 TROKOVI ZARADA

Trokovi zarada predstavljaju grupu trokova sa kojom se svako preduzee susree.

Njihova visina u okviru ukupnih trokova zavisi od djelatnosti kojom se preduzee bavi,
broja zaposlenih i kvalifikacione strukture zaposlenih.
Preduzee treba da vodi podatke u vezi sa zaradama zaposlenih i to: podatke o radnom
vremenu, podatke o bruto zaradi, neto zaradi, bruto naknadi zarada iz sredstava poslodavca,
dodacima, naknadama i drugim primanjima i bruto zaradama ostvarenim na teret drugih
poslodavaca.
Zarada predstavlja primanje radnika po osnovu rada. Naknada zarade je primanje zaposlenih
za vrijeme kada nisu radili kao na primjer: bolovanje, dravni praznici, godinji odmor i sl.
Zarada za obavljeni rad i vrijeme provedeno na poslu se sastoji iz:
a) osnovne zarade,
b) dijela zarade za radni uinak i
c) uveanja zarade.
Osnovna zarada se odreuje po osnovu uslova potrebnih za rad na poslovima za koje je
zaposleni zakljuio ugovor o radu i vremena provedenog na radu.
Radni uinak se odreuje na osnovu kvaliteta i kvantiteta obavljenog posla, kao i odnosa
zaposlenog prema radnim obavezama.
Zakonski propisi o zaradama ureuju sva pitanja obrauna i isplate zarada, to su:
a) Zakon o radu,
b) Opti kolektivni ugovor,
c) Kolektivni ugovor u firmi,
d) Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju,
e) Zakon o zdravstvenom osiguranju,
f) Zakon o porezu na dohodak graana i dr.
Zarade se nakon obrauna moraju isplatiti licima za iji rad su i obraunate. Novano je
mogue zarade isplatiti na dva naina: bezgotovinki preko tekueg rauna i gotovinski preko
blagajne.
Svaka zarada se mora sastojati iz osnovne zarade uveanje za odreene naknade i umanjene
za odreene odbitke.
Ovako posmatranu zaradu preduzee vidi kao neto zarade iz ega proizilazi da je neto zarada
ona vrijednost koju radnik dobije u novanoj protivvrijednosti na raspolaganje.
Doprinosi koji optereuju zaradu radnika su oni koji se odnose na penzijsko i invalidsko
osiguranje, zdravstveno osiguranje i osiguranje za sluaj nezaposlenosti.
Pored doprinosa, zaradu radnika optereuje i porez na zaradu koju preduzee neposredno
uplauje dravi.
Dakle, zbir poreza i doprinosa dodatih na neto zaradu ini bruto zaradu.
Pored poreza i doprinosa na teret radnika, imamo i doprinose na teret poslodavca koji
uveavaju trokove zarade pa tako bruto zarada uveana za doprinose na teret poslodavca
predstavlja ukupnu zaradu.

7
2.3 TROKOVI PROIZVODNIH USLUGA

Trokovi proizvodnih usluga se mogu definisati kao novani izrazi troenja usluga izvrenih
od strane drugih preduzea ili javnih ustanova.
U ovu grupu trokova spadaju:
a) trokovi usluga na izradi uinaka,
b) trokovi transportnih usluga i PTT trokovi,
c) trokovi usluga odravanja,
d) trokovi zakupnina,
e) trokovi sajmova,
f) trokovi reklame i propagande,
g) trokovi istraivanja i ostale usluge.

2.4 TROKOVI AMORTIZACIJE

Trokovi amortizacije predstavljaju novano izraen utroak osnovnih sredstava u poslovnom

procesu preduzea.
Do troenja osnovnih sredstava ne mora doi samo njihovim korienjem ve i uticajem
vremena, kao i moralnim rabaenjem i istekom njihovog roka trajanja.
Smanjenje vrijednostio osnovnih sredstava usljed elementarnih nepogoda i drugih
nepredvidivih situacija ne predstavlja trokove amortizacije.
Trokovi amortizacije osnovnih sredstava se utvruju na kraju svake poslovne godine u visini
godinjeg otpisa vrijednosti.
Godinji trokovi amortizacije ne mogu biti vei od vrijednosti osnovnog sredstva.
Visinu otpisa moemo odrediti korinjem sljedeih metoda:
1. vremenski otpis
a. metod linearnog otpisa,
b. metod degresivnog otpisa i
c. metod progresivnog otpisa.
2. funkcionalni otpis.

2.4.1 Metod linearnog otpisa

Ovaj metod polazi od pretpostavke da se osnovno sredstvo troi ravnomjerno tokom ivotnog
vijeka, pa su tako godinji trokovi amortizacije jednaki.

=

pri emu su: A godinji iznos amortizacije osnovnog sredstva, NV nabavna vrijednost
osnovnog sredstva, n procjenjen vijek trajanja osnovnog sredstva.
Najvea prednost ovog metoda je jednostavnost obrauna u jednako dodjeljivanje trokova
amortizacije svakoj godini, dok su mane ovog metoda to to se ne uzima u obzir stepen
korienja osnovnog sredstva tokom godina, ve se polazi od pretpostavke da se osnovnovno
sredstvo svake godine jednako koristi.

8
2.4.2 Metod degreivnog otpisa
Ovaj metod poiva na pretpostavci da se osnovna sredstva najvie troe u prvim godinama
korienja. Tokom korienja iz godine u godinu trokovi amortizacije se smanjuj zbog
fizikog i ekonomskog troenja.
Ovaj metod se u praksi slabo koristi jer je dosta komplikovan i zahtjeva sloene raunske
operacije.
Postoje dvije varijante ove metode:
a) metod aritmetike degresije i
b) metod geometrijske degresije.

2.4.2.1 Metod aritmetike degresije

Po ovoj metodi godinja amortizacija se smanjuje za isti iznos.
2
= =
( + 1)/2 ( + 1)
pri emu je D degresija, n procjenjeni vijek trajanja osnovnog sredstva, NV nabavna
vrijednost osnovnog sredstva.

2.4.2.2 Metoda geometrijske degresije

Kod ove metode otpisivanje vrijednosti osnovnog sredstva se vri na osnovu iste
amortizacione stope, ali se osnova iz godine u godinu razlikuje i za osnovicuse uzima
neotpisana vrijednost osnovnog sredstva u trenutku otpisivanja.
Da bi amortizaciona stopa odgovarala ekonomski realnim uslovima, osnovno sredstvo se
otpisuje po geometrijski degresivnoj metodi do polovine trajanja korienja, a ostali dio se
otpisuje linearnom metodom.
Ukoliko je poznat likvidacioni ostatak, lako je izraunati amortizacionu stopu.

= (1- )100
pri emu je LV likvidacioni ostatak, NV nabavna vrijednost, n procjenjeni vijek trajanja
osnovnog sredstva.

2.4.3 Metod progresivnog otpisa

Metod progesivnog otpisa predstavlja vrstu otpisa kod koga se visina otpisa poveava iz
godine u godinu. Metod poiva na pretpostavci da se osnovno sredstvo u poetnim godinama
korienja neznatno troe jer je potrebno da se osnovno sredstvo uhoda.

2.4.4 Metod funkcionalnog otpisa

Ovaj metod predstavlja vrstu otpisa kod kojeg visina otpisa direktno zavisi od korienja
osnovnog sredstva za razliku od prethodnih metoda kod kojih je postojala vremenska
zavisnost. Kod ovog metoda trokovi amortizacije se odreuju kao umnoak obima usluge
tokom godine i trokova amortizacije po usluz koji se dobiju dijeljenjem nabavne vrijednosti
osnovnog sredstva sa oekivanim obimom usluga tokom ivotnog vijeka osnovnog sredstva.

9
2.5 NEMATERIJALNI TROKOVI

Nematerijalni trokovi predstavljaju trokove neproizvodnih usluga reprezentacije, premija

osiguranja, trokova platnog prometa, lanarina, poreza, doprinosa i ostalih nematerijalnih
trokova.

2.5.1 Trokovi neproizvodnih usluga

U neproizvodne usluge ubrajamo zdravstvene, advokatske i druge usluge. Neproizvodne
usluge ine druge firme i visina njihovih trokova se utvruje na osnovu faktura koje
izvrioci usluga dostavljaju korisnicima.
Trokovi neproizvodnih usluga su trokovi zdravstvenih usluga, odravanja, strunog
obrazovanja i sl.

2.5.2 Trokovi reprezentacija

Ovi trokovi predstavljaju izdatke za reprezentaciju ukljuujui i vrijednost sopstvenih
proizvoda, robe i usluga.

2.5.3. Trokovi premije osiguranja

Ovi trokovi predstavljaju trokove premija osiguranja, osim premija po osnovu osiguranja
ivota zaposlenih.

2.5.4 Trokovi platnog prometa

Trokovi platnog prometa obuhvataju i trokove drugih bankarskih usluga.
Trokovi lanarine predstavljaju trokove na osnovu lanova preduzea u raznim
udruenjima, trokovi poreza obuhvataju trokove raznih vrsta poreza kao to su porez na
imovinu, porez na kapital, lokalni porezi u zemlji i inostranstvu i sl.
Trokovi doprinosa predstavljaju trokove doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje,
zdravstveno osiguranje, ekoloku zatitu i sl.

2.6 UNAPRIJED PLAENI TROKOVI

Ovdje postoji sluaj kada novani izdaci prethode trokovima, kao na primjer trokovi
reklame, osiguranje, pretplata na asopis i sl.

2.7 NAKNADNO PLAENI TROKOVI

Ovdje imamo sluaj kada novani izdaci nastaju nakon stvorenih trokova. Tu se ubrajaju
trokovi kamata na kredit, trokovi investicionog odravanja, trokovi popravke proizvoda u
garantnom roku, trokovi elektrine energije, zakupnine i vode i sl.

10
2.7.1 Trokovi kamate na kredite
Ovi trokovi se najee plaaju zajedno sa otplatom u obliku anuiteta jedanput ili dva puta
godinje.

2.7.2 Trokovi popravke gotovih proizvoda u garantnom roku

Ovi trokovi predstavljaju trokove koji nastaju nakon realizacije gotovih proizvoda. S
obzirom da se ovi trokovi odnose na gotove proizvode, treba ih procjeniti unaprijed i
uraunati u cijenu kotanja.

2.7.3 Trokovi elektrine energije, trokovi vode, trokovi zakupnine i sl.

Ovi trokovi nastaju u jednom obraunskom periodu, a plaanje se vri u nekon narednom
obraunskom periodu.

11
3. ZAKLJUAK

Razvojem tehnologije u XX vijeku znaajno se promijenio odnos uea ljudskog rada i

maina u trokovima proizvodnje i prodajnoj cijeni proizvoda i to tako da uee rada i
materijala opada, a uee trokova amortizacije, energenata i drugih, raste.
Prouavanjem ove problematike trokova zapoelo je zajedno sa tekim uslovima
privreivanja koje su nametnule velike svjetske krize krajem prolog vijeka.
Na razvoj ove problematike tako je uticalo i zaotravanje konkurentske borbe, rast veliine
preduzea, razvoj literature iz oblasti ekonomije preduzea, itd.
U savremenim uslovima poslovanja trokovi su faktor od presudnog znaaja za poslovanje,
opstanak i razvoj preduzea. Oni predstavljaju stimulans i faktor presudnog uticaja na
poslovni uspjeh, politiku i razvoj preduzea. Svako sistematizovanje i klasifikacija trokova,
koje se javlja u ekonomskoj teoriji i poslovnoj praksi, moe biti od koristi pri prouavanju,
praenju i analiziranju trokova.
Razliite podjele omoguavaju da se shvati utina i znaaj trokova za donoenje racionalnih
polovnih odluka, a time i njihov uticaj na poslovni uspjeh preduzea.
Loe upravljanje trokovima moe dovesti do smanjenja vrijednosti preduzea.
Da bi preduzee uspjeno poslovalo, potrebno je da ima razvijen menadment koji e
kontinuirano promiljati o trokovima i njohovom smanjenju koje nee biti na tetu
zaposlenih ili kvalitetu proizvoda ili usluge. Oni bi trokove trebali posmatrati kroz cost
benefit pristup. To znai da je potrebno trokove prikupiti, klasifikovati, evidentirati i
analizirati kako bi se njima moglo upravljati.
Menadement bi, takoe, trebao odgovoriti na sljedea pitanja:
Koliki su stvarni trokovi proizvodnje gotovih proizvoda ili trokovi nabavke gotove
robe i ta utie na njihovu visinu?
ta menadment moe uiniti kako bi navedene trokove smanjio, pod uslovom da
kvalitet proizvoda ili robe ostane isti?
Kakve trokove generiu sektori koji nisu direktno povezani sa proizvodnjom,
odnosno nabavkom robe?
Kako uspostaviti kontrolu nad svim trokovima i utvrditi odgovorne osobe?
Kako motivisati zaposlene da svako od njih u djelokrugu line odgovornosti utie na
smanjenje trokova?
Utie li i koliko organizaciona struktura na neracionalno troenje?

12
4. LITERATURA

1. Vuka S, Milojevi I, Babi Z. Raunovodstvo, Univerzitet za poslovne studije,

Banjaluka, 2011.
2. Stanii M, Kontroling trokova, prezentacija, Univerzitet Singidunum, Beograd.
3. Peuli V, Upravljanje trokovima, prezentacija.
4. Markovski S, Upravljanje trokovima, skripta.

13