ZAGADNIENIA I HASŁA DO PRZYGOTOWANIA

• technologia przygotowania preparatu histologicznego (utrwalanie, barwienie, preparat

parafinowy, zamrażanie tkanek, skrawanie na mikrotomie)
• technologia przygotowania preparatu cytologicznego (wykonanie rozmazu, utrwalanie,
barwienie)
• budowa i zasady użytkowania mikroskopu świetlnego
• przeciwciało i antygen
11
• mors śmierć
o mors clinica śmierć kliniczna
o mors personalis śmierć osobnicza
autoliza czyli rozkład samoistny
spowodowany przez enzymy tkankowe
• autolysis
• mumificatio zeschnięcie
• putrefactio gnicie (rozkład bakteryjny)
• stigmata mortis znamiona śmierci
o livors mortis plamy pośmiertne
o rigor mortis stężenie pośmiertne
o palor mortis bladość pośmiertna
o frigor mortis oziębienie pośmiertne

I. Morbus principalis (główna choroba) - zmiana lub zespół zmian chorobowych, której
(których) następstwa spowodowały zgon.
II. Complicationes (powikłania) - uszeregowane w ciąg patogenetyczny zmiany
morfologiczne, stanowiące łańcuch przyczynowo - skutkowy od choroby zasadniczej do
bezpośredniej przyczyny zgonu.
III. Inventus accessorius (znaleziska dodatkowe) - stwierdzone w czasie sekcji zmiany
chorobowe, urazowe, stany pooperacyjne, nieprawidłowości rozwojowe nie związane z
chorobą główną i nie przyczyniające się w sposób zasadniczy do zejścia śmiertelnego.
Zmiany
te jednak mogą mieć znaczny wpływ na nasilenie powikłań choroby zasadniczej,
uszeregować
je należy w zależności od wagi i znaczenia nasilania tych powikłań.
IV. Causa mortis (przyczyna śmierci). Zmiana morfologiczna ważąca zasadniczo na
nieodwracalności głównego procesu chorobowego i jego powikłań oraz śmiertelnym
przebiegu.

HASŁA I ZAGADNIENIA DO PRZYGOTOWANIA

Zastanów się co oznacza termin „zmiany wsteczne” (na czym polega „uwstecznienie”?)
• necrobiosis obumieranie
• apoptosis apoptoza
• necrosis martwica
Jakie są podobieństwa i różnice miedzy martwicą i apoptozą? Jakie jest znaczenie biologiczne
apoptozy i co ją wyzwala?
o necrosis coagulativa martwica skrzepowa
o necrosis colliquativa martwica rozpływna
Zastanów się dlaczego w tym samym narządzie może powstawać w pewnych warunkach
martwica skrzepowa, a w innych martwica rozpływna (podaj przykłady). Jakie są różnice w
 patomechaniźmie (przebiegu zjawisk) prowadzących do obu typów martwicy ?
o necrosis aseptica martwica jałowa
o necrosis caseosa /caseificatio, martwica serowata, serowacenie
tyrosis/
o necrosis Balser /steatonecrosis/ enzymatyczna martwica tkanki tłuszczowej
pancreatis et omenti /trzustki i sieci/ Balsera
o necrosis Zenkeri /degeneratio martwica woskowa, zwyrodnienie woskowe
cerea/
o necrosis fibrinoidea martwica włóknikowata albo zwyrodnienie
/degeneratio fibrinoidea/ włóknikowate
• pyknosis zagęszczenie chromatyny jądra
• karyolysis rozpływanie się chromatyny
• hyperchromatosis marginalis zagęszczanie chromatyny na obwodzie jądra
• karyorrhexis rozpad grudkowy chromatyny jądra
• cytolysis rozpływanie się komórki
• infarctus zawał (martwica spowodowana
ograniczeniem perfuzji krwi)
o infarctus albus /pallidus zawał blady
anaemicus/
o infarctus ruber zawał krwotoczny
/haemorrhagicus/
o infarctus septicus zawał zakażony
Zastanów się w jakich narządach i w jakich warunkach powstają poszczególne typy zawałów. W jakich
narządach nie obserwuje się zawałów ?
• encephalomalacia rozmiękanie mózgu
• gangraena zgorzel
o gangraena sicca zgorzel sucha
o gangraena humida zgorzel wilgotna
o gangraena emphysematosa zgorzel gazowa
• ulcus wrzód
o ulcus decubitalis /decubitus/ odleżyny
o ulcus trophicum owrzodzenia troficzne
o ulcus pepticum chronicum przewlekły wrzód trawienny
o ulcus callosum wrzód modzelowaty
o ulcus penetrans wrzód drążący
o ulcus acutum wrzód ostry
• erosio nadżerka

HASŁA I ZAGADNIENIA DO PRZYGOTOWANIA:

• pojęcie zwyrodnienia, podział zwyrodnień.
• uszkodzenia odwracalne i nieodwracalne.
• mechanizmy biochemiczne leżące u podłoża uszkodzeń odwracalnych i
nieodwracalnych
• prawidłowe stężenia wapnia, sodu i potasu, mechanizmy kontrolne gospodarki
mineralnej i hormony na nią oddziaływujące, metabolizm cholekalcyferolu.
• degeneratio zwyrodnienie
o degeneratio /offuscatio/ zwyrodnienie miąższowe
parenchymatosa
o degeneratio hydropica zwyrodnienie wodniczkowe
o degeneratio oncocytica, zwyrodnienie onkocytarne, onkocyt
oncocytus
 • dyselectrolithaemia zaburzenia elektrolitowe
o hyperkaliaemia zwiększony poziom potasu w surowicy
o hypokaliaemia zmniejszony poziom potasu w surowicy
o hypernatraemia zwiększony poziom sodu w surowicy
o hyponatraemia zmniejszony poziom sodu w surowicy
o hypercalcaemia zwiększony poziom wapnia w surowicy
o hypocalcaemia zmniejszony poziom wapnia w surowicy
• calcificatio wapnienie
• decalcificatio odwapnienie
• metastases calcinosae przerzuty wapniowe
• calcinosis wapnica
• nephrocalcinosis wapnica nerek
• phlebolithes kamienie żylne
• nephrolithiasis kamica nerkowa
• cholelithiasis kamica żółciowa
• sialolithiasis kamica gruczołów ślinowych
• concrementa złogi
o calculus renalis /nephrolithus kamień nerkowy
o calculus biliaris kamień żółciowy
o calculus hepaticus kamień wątrobowy
o calculus uretericus kamień moczowodowy
o calculus urinarius kamień moczowy
o urolithus vesicalis kamień pęcherza moczowego
• rachitis krzywica
o rachitis renalis krzywica nerkowa
o rachitis tarda /adultorum/ krzywica późna
o rachitis florida krzywica kwitnąca
• craniotabes rozmiękanie kości potylicy
• caput quadratum czaszka kwadratowa
• sulcus Harrisoni bruzda Harrisona
• pectus carinatum /gallinaceum/ klatka piersiowa kurza
• pectus infundibulare /excavatum/ klatka piersiowa lejkowata
• genua vara kolana szpotawe
• genua valga kolana koślawe
• gibbus garb
• kyphosis skrzywienie kręgosłupa do tyłu
• lordosis skrzywienie kręgosłupa do przodu
• scoliosis skrzywienie kręgosłupa boczne
• osteopenia osteopenia (osłabienie kości)
• osteomalacia rozmiękanie kości
• osteoporosis zrzeszotnienie kości
Zwróć uwagę jakie są różnice pomiędzy pojęciami: osteopenii, zrzeszotnienia kości, rozmiękania kości
i krzywicy. Czy w wieku dziecięcym występuje osteoporoza? Na jakie grupy zmian można podzielić
objawy krzywicy?

HASŁA I ZAGADNIENIA DO PRZYGOTOWANIA

• definicje i klasyfikacje chemiczne węglowodanów, tłuszczy i lipidów

• steatosis stłuszczenie
o steatosis diffusa stłuszczenie rozlane
o steatosis dispersa stłuszczenie rozsiane
 ▪ cor tigrinum
▪ hepar moschatum
• obesitas
• lipomatosis
• dysproteinaemia
o hypoproteinaemia
o hyperproteinaemia
• degeneratio hyalineo-guttata
• degeneratio hyalinea
• hyalinosis (hyalinisatio)
o corpus albicans ovarii
o keloid
• cholesterolosis
o cholesterolosis mucosae
vesicae felleae
• arteriosclerosis
o atheromatosis
o atherosclerosis
o arteriosclerosis typus
Mönckeberg
o arteriosclerosis senilis
o arteriolosclerosis
Zwróć uwagę na różnice pojęciowe miażdżycy, stwardnienia tętnic i miażdżycowego stwardnienia
tętnic. Czy starcze stwardnienie tętnic jest synonimem zaawansowanej miażdżycy?
• struma colloides
• corpora amylacea
• amyloidum
• amyloidosis
o amyloidosis familiaris
o amyloidosis primaria
o amyloidosis secundaria
o amyloidosis lienis
circumscripta /dispersa/
o amyloidosis diffusa
• homogenisatio
• metachromasia
• degeneratio fibrinoidea
• degeneratio mucinosa
• degeneratio mucoidea
• myxoedema
• enzymopathia
• genopathia
• thesaurysmosis
o mucopolisacharydosis
▪ morbus Hunter-Hurler
(gargolismus,
dysostosis multiplex,
lipochondrodystrophia )
o glycogenosis
serce tygrysowate
wątroba muszkatołowa
otyłość
otłuszczenie
zaburzenia w składzie białek surowicy
niedobór białek surowicy
nadmiar białek surowicy
zwyrodnienie kropelkowo-szkliste
zwyrodnienie szkliste
szkliwienie
ciałko białawe jajnika
bliznowiec
cholesteroloza (gromadzenie cholesterolu)
poziomkowy pęcherzyk żółciowy
stwardnienie tętnic
miażdżyca tętnic
stwardnienie tętnic miażdżycowe
stwardnienie tętnic typu Mönckeberga
starcze stwardnienie tętnic
stwardnienie tętniczek
wole koloidowe
ciałka skrobiowate
amyloid
skrobiawica
skrobiawica rodzinna
skrobiawica pierwotna
skrobiawica wtórna
rozsiana skrobiawica śledziony /śledziona
sagowata/
rozlana skrobiawica śledziony /śledziona
sadłowata/
ujednostajnienie włókien tkanki łącznej
metachromazja /odmienna barwliwość/
zwyrodnienie włóknikowate
zwyrodnienie śluzowe
zwyrodnienie śluzowate
obrzęk śluzakowaty
zaburzenia enzymatyczne
zaburzenia genowe
choroba spichrzeniowa
mukopolisacharydoza
choroba Hunter-Hurler /maszkaronizm/
spichrzanie glikogenu
 ▪ morbus von Gierke choroba von Gierkego
▪ morbus Pompe choroba Pompe'go
o lipophanerosis choroba spichrzeniowa dotycząca lipidów
▪ morbus Niemann-Pick choroba Niemanna-Picka
▪ morbus Gaucher choroba Gauchera
▪ morbus Tay-Sachs choroba Tay-Sachsa /głuptactwo rodzinne ze
/idiotia amaurotica/ ślepotą/
Uwaga: szczegółowe wiadomości na temat poszczególnych chorób spichrzeniowych
studentów nie obowiązują.

HASŁA I ZAGADNIENIA DO OPRACOWANIA

• budowa naskórka
• budowa i czynność melanocytów, powstawanie melaniny
• biochemia przemian hemoglobiny i barwników hemoglobinopochodnych
• pigmentatio zabarwienie, pigmentacja
• hyperpigmentatio przebarwienie
• albinismus bielactwo wrodzone
• vitiligo ogniskowe odbarwienie skóry
• ephelides piegi
• chloasma fuscum gravidarum plamy brunatne ciężarnych
• naevus pigmentosus znamię barwnikowe (melanocytarne)
(melanocyticus)
• hemosiderosis localisata hemosyderoza miejscowa
• hemosiderosis generalisata hemosyderoza uogólniona (hemochromatoza)
• hemoglobinum hemoglobina
• hemosiderinum hemosyderyna
• haematoidinum hematoidyna
• porfiryna
• porfiria porfiria
• bilirubinaemia zwiększenie poziomu bilirubiny w surowicy
• bilirubinuria obecność bilirubiny w moczu
• cholaemia żółcica
• icterus żółtaczka
o icterus haemołyticus żółtaczka hemolityczna
o icterus mechanicus żółtaczka mechaniczna
o icterus parenchymatosus żółtaczka miąższowa
• morbus haemolyticus neonatorum choroba hemolityczna noworodków
(erytroblastosis foetalis) (erytroblastoza)
o hydrops foetus universalis uogólniony obrzęk płodu
o icterus gravis neonatorum ciężka żółtaczka noworodków
o anaemia haemolytica niedokrwistość hemolityczna noworodków
neonatorum
o kernicterus (niem.) żółtaczka jąder podstawy mózgu u
noworodków
• alkaptonuria alkaptonuria: choroba wywołana blokiem
enzymatycznym - brakiem oksydazy kwasu
homogentyzynowego
• ochronosis ochronoza
• keratosis rogowacenie
 •keratolysis keratoliza
•hyperkeratosis nadmierne rogowacenie
o clavus nagniotek
o tyloma modzel
o cornus cutaneum róg skórny
• dyskeratosis niepełne rogowacenie
• parakeratosis wadliwe rogowacenie
• leukoplakia rogowacenie białe
o pachydermia laryngis zeskórnienie krtani
o kraurosis vulvae marskość sromu
• atrophia zanik
o atrophia physiologica zanik fizjologiczny (inwolucja)
(involutio)
o atrophia simplex zanik prosty
o atrophia senilis wiąd starczy
o atrophia fusca zanik brunatny
o atrophia lipomatosa zanik tłuszczowy
o atrophia fibrosa zanik włóknisty
o atrophia e compressione zanik z ucisku
o atrophia ex inactivitate zanik z nieczynności
o atrophia ex inanitione zanik z wyniszczenia
o atrophia excentrica zanik odśrodkowy
• emphysema pulmonum rozedma płuc
• cachexia wyniszczenie, charłactwo
• inanitio wychudzenie, wyniszczenie
• ectasia poszerzenie
• stenosis, strictura zwężenie
• osteoporosis zrzeszotnienie kości
• pneumoconiosis pylica płuc
o anthracosis pylica węglowa
o silicosis pylica krzemowa
o asbestosis pylica azbestowa
o tabacosis pylica tytoniowa
o aluminiosis pylica aluminiowa
• beryllosis beryloza
• saturnismus ołowica
• argyrosis srebrzyca
HASŁA I ZAGADNIENIA DO PRZYGOTOWANIA:

• Hyperaemia arterialis vel activa przekrwienie tętnicze czynne

• Hyperaemia passiva venosa (venostasis)
• Hyperaemia arterioso - venosa (mixta)
• Venostasis localisata
o Syndroma venae porte
o Syndroma venae cavae superioris
o Syndroma venae cavae inferioris
• Venostasis generalisata
o Cyanosis
przekrwienie bierne, żylne (zastój żylny)
przekrwienie tętniczo-żylne, mieszane
zastój żylny miejscowy
zespół żyły wrotnej
zespół żyły głównej górnej
zespół żyły głównej dolnej
zastój żylny uogólniony
sinica
 o Catarrhus cyanoticus tractus digestivi et respiratorii
nieżyt zastoinowy błony śluzowej przewodu
pokarmowego i dróg oddechowych
o Hyperaemia passiva hepatis przekrwienie bierne wątroby
o Hepar moschatum wątroba muszkatołowa
o Hepar moschatum atrophicum sive atrophia rubra hepatis wątroba
muszkatołowa zanikowa( zanik czerwony wątroby)
o Atrophia post indurationem sive cirrhosis cardiaca hepatis zanik po
stwardnieniu lub marskość sercowa wątroby
o Induratio venostatica lienis stwardnienie zastoinowe śledziony
o Induratio venostatica renum stwardnienie zastoinowe nerek
o Hyperaemia passiva cerebri przekrwienie bierne mózgu
o Hydropericardium puchlina osierdzia
o Hydrothorax puchlina opłucnej
o Hydrarthros puchlina stawu
o Anasarca obrzęk tkanki podskórnej
o Ascites puchlina otrzewnej, wodobrzusze
• Vitium cordis wada serca
o Vitium cordis congenitum wada serca wrodzona
o Vitium cordis acquisitum wada serca nabyta
o Vitium cordis acquisitum organicum wada serca nabyta organiczna
o Vitium cordis acquisitum functionalis wada serca nabyta czynnościowa
o Vitium cordis acquisitum combinatum wada serca nabyta złożona
o Stenosis ostii venosi zwężenie ujścia żylnego
o Stenosis ostii ateriosi zwężenie ujścia tętniczego
o Insufficientia valvae niedomykalność zastawki
• Oedema pulmonum obrzęk płuc
• Hyperaemia passiva pulmonum przekrwienie bierne płuc
• Induratio rubra pulmonum stwardnienie czerwone płuc
• Induratio fusca pulmonum stwardnienie brunatne płuc
• Hypostasis przekrwienie opadowe
• Insufficientia circulatoria niewydolność krążenia

Opracuj przyczyny i wykładniki morfologiczne następujących zaburzeń w krążeniu:

• Insufficientia cordis dextri acuta niewydolność serca prawego ostra
• Insufficientia cordis dextri chronica niewydolność serca prawego przewlekła
• Insufficientia cordis sinistri acuta niewydolność serca lewego ostra
• Insufficientia cordis sinistri chronica niewydolność serca lewego przewlekła

• Plethora krwistość
• Polycytaemia czerwienica
• Połycytaemia vera czerwienica prawdziwa
• Połycytaemia spuria czerwienica rzekoma
• Morbus Vaquez-Osler choroba Vaqueza-O1sera czyli czerwienica
pierwotna
• Erythrocytosis czerwienica objawowa
• Ischaemia niedokrwienie
• Anaemia niedokrwistość
• aneurysma tętniak
 o aneurysma verum tętniak prawdziwy
o aneurysma spurium tętniak rzekomy
o aneurysma sacciforme tętniak workowaty
o aneurysma fusiforme tętniak wrzecionowaty
o aneurysma cirsoideum tętniak kędzierzasty
o “aneurysma” dissecans vel haematoma intramurale tętniak
rozdzielający,
czyli
krwiak
śródścienny
• dilatatio vel ectasia rozszerzenie
o dilatatio arteriae tętnicy
o dilatatio venae rozszerzenie żyły
• varix żylak

HASŁA I ZAGADNIENIA DO POWTÓRZENIA

• Haemorrhagia krwotok
o Haemorrhagia traumatica krwotok urazowy
o Haemorrhagia per rhexin krwotok z pęknięcia
o Haemorrhagia per diabrosin krwotok z przeżarcia
• Lymphorrhagia limfotok
o Chylothorax limfotok do jam opłucnowych
Zastanów się nad przyczynami nizej wyszczególnionych krwotoków.
• Focus haemorrhagicus ognisko krwotoczne
• Haematoma krwiak
• Sugillatio sanguinis podbiegnięcie krwawe
• Petechiae wybroczyny w skórze (petocje)
• Ecchymoses wybroczyny
• Epistaxis krwotok z nosa
• Haemoptoe krwioplucie
• Pneumorrhagia krwotok płucny
• Haemorrhagiae e tractus digestivi krwotok z przewodu pokarmowego
o Haematemesis wymioty krwawe
o Melaena smoliste stolce
o Sedes cruentes krwawe stolce
o Gastrorrhagia krwotok z żołądka
o Enterorrhagia krwotok z jelita
• Haematuria krwiomocz
• Menorrhea (mensis) krwawienie miesięczne (miesiączka)
o Menorrhagia nadmierne krwawienie miesięczne
o Metrorrhagia krwotok maciczny
• Haemothorax krwiak opłucnej
• Haemopericardium krwiak osierdzia
• Haemascos krwiak otrzewnej
• Haemarthros krwiak stawu
• Laesiones haemorrhagice in capite zmiany krwotoczne w głowie
o Caput succedaneum przodogłowie
o Cephalhaematoma krwiak czaszkowy
o Haematoma subdurale et epidurale krwiak podtwardówkowy i nadtwarówkowy
 o Haemorrhagia subarachneoidalis krwawienie podpajęczynówkowe
o Insultus cerebri udar mózgu
▪ Focus haemorrhagicus cerebri ognisko krwotoczne w mózgu
▪ Lacuna postapoplectica jama poudarowa
▪ Haematocephalus intenus krwiogłowie wewnętrzne (krwotok do komór
mózgu)
Zastanów się na czym polega róznica pomiedzy pojeciem udaru mózgu i krwotoku do mózgu.

• Coagulatio sanguis krzepnięcie krwi

• Coagulopathia koagulopatia, zaburzenie procesu krzępniecia
• Diathesis haemorrhagica skaza krwotoczna
o Diathesis serogenes skaza osoczowa
o Diathesis thrombocytopenica skaza płytkowa
o Diathesis vascularis skaza naczyniowa
o Haemophilia hemofilia, krwawiączka
• Cruor sanguinis skrzep krwi
o Cruor ruber skrzep czerwony
o Cruor albus skrzep biały
o Cruor flavus skrzep żółty
• Thrombosis zakrzepica
• Thrombus zakrzep, skrzeplina
o Thrombus albus zakrzep biały
o Thrombus ruber zakrzep czerwony
o Thrombus lamellańs zakrzep warstwowy
o Thrombus parietalis zakrzep przyścienny
o Thrombus obturatorius zakrzep zatykający
o Thrombus globosus zakrzep kulisty
o Thrombus prolongatus zakrzep przedłużony
o Thrombus hyalinicus zakrzep szklisty
• Microthrombosis intercapillaris disseminata (ang.: DIC – disseminated intercapillary
coagulation) Mikrozakrzepica czyli
wewnatrwłośniczkowa zakrzepica rozsiana (zespół DIC)
• Organisatio thrombi organizacja zakrzepu
• Recanalisatio thrombi rekanalizacja zakrzepu
• Calcificatio thrombi zwapnienie zakrzepu
• Emollitio thrombi rozmiękanie zakrzepu
• Emollitio aseptica rozmiękanie zakrzepu jałowe
• Emollitio septica rozmiękanie zakrzepu zakażone

Opracuj samodzielnie przyczyny i następstwa zakrzepu w układzie żylnym lub tętniczym w różnych obszarach
naczyniowych oraz zastanów się nad przyczynami niżej wymienionych zatorów.
• Phlebothrombosis zakrzepica żylna
• Thrombophlebitis zakrzepowe zapalenie żył
• Embolia zator
o Embolia simplex seu orthograda zator prosty
o Embolia cruciata seu paradoxa zator skrzyżowany, czyli paradoksalny
o Embolia retrograda zator wsteczny
o Embolia recurvata zator zakrzywiony /zator jeździec/
• Embolus czop zatorowy
o Embolus blandus czop zatorowy nie zakażony
o Embolus infectiosus czop zatorowy zakażony
 o Embolia thrombotica zator skrzeplinowy
o Embolia adiposa zator tłuszczowy
o Embolia aerogenes zator powietrzny
o Embolia microbica zator bakteryjny
o Embolia cellularis zator komórkowy
▪ Embolia e cellulis neoplasmatis zator z komórek nowotworowych
▪ Embolia e cellulis hepatis zator z komórek wątrobowych
▪ Embolia e cellulis placentae zator z komórek łożyska
▪ Embolia e cellulis medullae ossium zator z komórek szpiku
Zastanów się w jakich narządach wystepują poszczególne typy zawałów i dlaczego w niektórych narządach
(których ?) nie pojawiają się. Szczególowo opisz przebieg i powikłania zawału mięsnia sercowego.
• infarctus zawał
o infarctus pallidus vel anaemicus zawał blady, czyli bezkrwisty
o infarctus ruber vel haemorrhagicus zawał czerwony, czyli krwotoczny
o emollitio infarctus rozmiękanie zawału
o organisatio infarctus organizacja zawału
o sequestratio infarctus oddzielenie zawału
o calcificatio infarctus zwapnienie zawału
o cicatrix post infarctum blizna pozawałowa
o ruptura cordis pęknięcie serca
• dilatatio cordis totius rozszerzenie całego serca
o dilatatio ventriculi sinstri cordis vel “hypertrophia” eccentrica ventriculi sinstri
cordis rozszerzenie lewej komory serca albo
„przerost” odśrodowy lewej komory serca
o dilatatio ventriculi dextri cordis vel “hypertrophia” eccentrica ventriculi dextri
cordis rozszerzenie prawej komory serca albo
„przerost” odśrodowy prawej komory serca
• transsudatum przesięk
• exsudatum wysięk
• oedema obrzęk
o oedema occultum obrzęk utajony
o oedema manifestum obrzęk jawny
o oedema Quincke (angio-neuroticum) obrzęk Quinckego
o oedema allergicum obrzęk alergiczny
o oedema cachecticum obrzęk kachektyczny
o oedema hydrostaticum obrzęk hydrostatyczny
o oedema inflammatorium obrzęk zapalny
o oedema mechanicum obrzęk mechaniczny
o oedema oncotico-osmoticum obrzęk onkotyczno-osmotyczny
o oedema toxicum obrzęk toksyczny
o oedema interstitiale obrzęk śródmiąższowy
o oedema recens obrzęk wczesny
o oedema chronicum obrzęk przewlekły
o lymphoedema obrzęk limfatyczny
o elephantiasis słoniwacizna

Omów sekwencje wstrząsu w zależności od przyczyny, która do niego prowadzi np. wstrząs septyczny, wstrząs
kardiogenny, wstrząs pooparzeniowy, pourazowy, hipowolemlczny. Przedstaw graficznie mechanizmy
patogenetyczne we wstrząsie
• shock wstrząs
 o shock normovolemicus
o shock oligovolemicus
o shock primarius
o shock secundarius
o shock septicus
o shock toxicus
o shock cardiogenes
o signa morphologica shock
wstrząs normowolemiczny
wstrząs oligowolemiczny
wstrząs pierwotny
wstrząs wtórny
wstrząs septyczny
wstrząs toxicus
wstrząs sercowopochodnny (kardiogenny)
wykładniki morfologiczne wstrząsu

ZAGADNIENIA DO OPRACOWANIA:
• allergia alergia
• anergia brak odpowiedzi na bodziec zapaleniotwórczy
• patergia zmienność odczynów chorobowych zależna od
właściwości ustroju
• hyperergia nadmierny odczyn na bodziec zapaleniotwórczy
• immunitas odporność
• hypersensitivitas nadwrażliwość
• inflammatio (rubor, calor, tumor, dolor et functio laesa) zapalenie (zaczerwienienie,
ocieplenie, obrzmienie, bolesność i
upośledzenie funkcji)
• infiltratum inflammatorium naciek zapalny
o macrophagus (monocytus) makrofag (monocyt)
o histiocytus histiocyt
o granulocytus neutrophilus granulocyt obojętnochłonny
o granulocytus acidophilus granulocyt kwasochłonny
o mastocytus komórka tuczna
o granulocytus basophilus granulocyt zasadochłonny
o lymphocytus T, Th, Ts, K, NK, B limfocyt T, Th, Ts, K, NK, B
o plasmocytus komórka plazmatyczna
• reactio immunologica odpowiedź immunologiczna
o typus anaphylacticus typ anafilaktyczny
o typus cytotoxicus typ cytotoksyczny
o typus complexsus immunologicus typ kompleksów immunologicznych
o typus allergiae tardae typ nadwrażliwości późnej
• mediatores chemicae inflammationis mediatory chemiczne zapalenia
• immunoglobulinum immunoglobulina
• inflammatio specifica zapalenie swoiste
• inflammatio non specifica zapalenie nieswoiste
• inflammatio acuta zapalenie ostre
• inflammatio subacuta zapalenie podostre
• inflammatio chronica zapalenie przewlekłe
• inflammatio exacerbata zapalenie przewlekłe zaostrzone
• inflammatio alterativa zapalenie uszkadzające
• inflammatio exsudativa zapalenie wysiękowe
o inflammatio catarrhalis zapalenie nieżytowe
o inflammatio serosa zapalenie surowicze
o inflammatio fibrinosa zapalenie włóknikowe
􀂃 inflammatio superficialis zapalenie włóknikowe powierzchowne
􀂃 inflammatio pseudomembranosa zapalenie włóknikowe rzekomobłoniaste
􀂃 inflammatio profunda zapalenie włóknikowe głębokie
􀂃 inflammatio ulcerosa zapalenie wrzodziejące
􀂃 inflammatio escharotica zapalenie włóknikowe zestrupiające
o inflammatio haemorrhagica zapalenie krwotoczne
􀂃 inflammatio erosiva zapalenie nadżerkowe
o inflammatio gangraenosa vel ichorosa zapalenie zgorzelinowe
􀂃 intoxicatio putrida uogólnione zatrucie organizmu w zgorzeli
• inflammatio productiva /proliferativa/ zapalenie wytwórcze
• endocarditis ulcero-polyposa septica polipowato wrzodziejące septyczne zapalenie
wsierdzia
• pneumonia zapalenie płuc
o pneumonia lobaris sive fibrinosa sive crouposa sive pleuropneumonia zapalenie
płuc płatowe albo włóknikowe albo krupowe
􀂃 abscessus pulmonis post pneumoniam crouposam ropień po zapaleniu
płatowym płuc
􀂃 carnificatio pulmonis zmięsowacenie płuca
􀂃 pneumonia migrans wędrujące zapalenie pluc
o bronchopneumonia lobularis, acinosa zapalenie płacikowe, zrazikowe płuc
o bronchopneumonia confluens zlewające się, odoskrzelowezapalenie
płuc
o pneumonia (bronchopneumonia) abscedens zapalenie płuc z tworzeniem ropni
o pneumonia interstitialis (pneumonitis) zapalenie śródmiąższowe płuc
• sepsis posocznica
o tumor lienis acutus (reactio lienis inflammatoria acuta) ostre zapalne
obrzmienie śledziony
o sepsis cryptogenes posocznica o ukrytym miejscu pochodzenia
NAZEWNICTWO ZAPALEŃ W ZALEZNOŚCI OD LOKALIZACJI:
endocarditis zapalenie wsierdzia
myocarditis zapalenie mięśnia sercowego
pericarditis zapalenie osierdzia
cor villosum serce kosmate
pleuritis zapalenie opłucnej
bronchitis zapalenie oskrzeli
hepatitis zapalenie wątroby
pancreatitis zapalenie trzustki
cholecystitis zapalenie pęcherzyka żółciowego
cholangitis zapalenie dróg żółciowych
gastritis zapalenie błony śluzowej żołądka
enteritis zapalenie jelita cienkiego
colitis zapalenie błony śluzowej okrężnicy
colitis ulcerosa wrzodziejące zapalenie jelita
appendicitis zapalenie wyrostka robaczkowego
gingivitis zapalenie dziąseł
stomatitis zapalenie jamy ustnej
tonsilitis zapalenie migdałków
angina zapalenie gardła i migdałków
rhinitis zapalenie błony śluzowej nosa
otitis zapalenie ucha
tracheitis zapalenie tchawicy
laryngitis zapalenie krtani
urocystitis zapalenie pęcherza moczowego
sinusitis zapalenie zatok
encephalitis zapalenie mózgu
meningitis zapalenie opon mózgowych
leptomeningitis zapalenie opon miękkich mózgowia
dermatitis zapalenie skóry
arthritis zapalenie stawów
ostitis zapalenie zapalenie kości
osteomyelitis zapalenie zapalenie kości i szpiku
sequestrum martwak
angiitis zapalenie naczyń
lymphonodulitis zapalenie węzłów chłonnych
myositis zapalenie mięśni
endometritis zapalenie błony śluzowej macicy
endocervicitis zapalenie błony śluzowej kanału szyjki
cervicitis zapalenie szyjki macicy
tonsilitis zapalenie migdałków
angina zapalenie gardła i migdałków
rhinitis zapalenie błony śluzowej nosa
otitis zapalenie ucha
tracheitis zapalenie tchawicy
laryngitis zapalenie krtani
urocystitis zapalenie pęcherza moczowego
sinusitis zapalenie zatok
encephalitis zapalenie mózgu
meningitis zapalenie opon mózgowych
leptomeningitis zapalenie opon miękkich mózgowia
dermatitis zapalenie skóry
arthritis zapalenie stawów
ostitis zapalenie zapalenie kości
osteomyelitis zapalenie zapalenie kości i szpiku
sequestrum martwak
angiitis zapalenie naczyń
lymphonodulitis zapalenie węzłów chłonnych
myositis zapalenie mięśni
endometritis zapalenie błony śluzowej macicy
endocervicitis zapalenie błony śluzowej kanału szyjki
cervicitis zapalenie szyjki macicy

HASŁA I ZAGADNIENIA DO POWTÓRZENIA

• pus ropa
• inflammatio purulenta zapalenie ropne
o inflammatio purulenta superficialis zapalenie ropne powierzchowne
o inflammatio purulenta profunda zapalenie ropne głębokie
o inflammatio purulenta circumscripta zapalenie ropne odgraniczone
o inflammatio purulenta diffusa zapalenie ropne rozlane
• empyema (inflammatio purulenta superficialis et circumscripta) ropniak (zapalenie
ropne powierzchowne i ograniczone)
o empyema appendicis vermiformis ropniak wyrostka robaczkowego
o empyema vesicae fellae ropniak pęcherzyka żółciowego
o empyema articulationis ropniak stawu
 o empyema pleurae ropniak opłucnej
􀂃 empyema saccatum ropniak otorbiony
o empyema pericardii ropniak worka osierdziowego
o empyema cavi uteri (pyometra) ropniak jamy macicy
o pyocephalus internus ropniak komór mózgu
o pyosalpinx ropniak jajowodu
• abscessus (inflammatio purulenta profunda et circumscripta) ropień (zapalenie
ropne głębokie i ograniczone)
o abscessus maturus ropień dojrzały
o abscessus immaturus ropień niedojrzały
o abscessus metastaticus ropień przerzutowy
o abscessus gangraenescens ropień zgorzelinowy
o abscessus hypostaticus ropień opadowy
o membrana pyogenes "błona ropotwórcza"
• pyorrhaea (inflammatio purulenta superficialis et diffusa) ropotok (zapalenie
ropne powierzchowne i rozlane)
• phlegmone (inflammatio purulenta profunda et diffusa) ropowica (zapalenie
ropne głębokie i rozlane)
o panaritium zastrzał
o paronychia zanokcica
• furunculus czyrak
• carbunculus czyrak mnogi
• fistula przetoka
• sepsis (septicaemia) posocznica
• pyaemia (septicopyaemia) ropnica
o toxaemia jadzica
o bacteriaemia obecność bakterii we krwi
o infectio focalis zakażenie ogniskowe
o sepsis cryptogenes posocznica utajona
• pyelonephritis odmiedniczkowe zapalenie nerek
• pyonephrosis roponercze
• abscessus paranephriticus ropień przynerkowy
• abscessus perinephriticus ropień okołonerkowy
• peritonitis zapalenie otrzewnej
o peritonitis circumscripta zapalenie otrzewnej ograniczone
o peritonitis diffusa zapalenie otrzewnej rozlane
8
• inflammatio proliferativa acuta zapalenie wytwórcze ostre
• inflammatio proliferativa chronica zapalenie wytwórcze przewlekłe
• inflammatio catarrhalis chronica atrophica przewlekle, nieżytowe i zanikowe
zapalenie
• inflammatio catarrhalis chronica hypertrophica przewlekłe, nieżytowe i przerostowe
zapalenie
• tela granulomatosa tkanka zianinowa
o tela granulomatosa non specifica tkanka zianinowa nieswoista
o tela granulomatosa resorptiva tkanka zianinowa resorpcyjna
o inflammatio granulomatosa zapalenie zianiniakowe
o granuloma resorptivum zianiniak resorpcyjny
o inflammatio xanthogranulomatosa zapalenie żółtakowo-zianiniakowe
 • synechiae zrosty
o synechiae teniaeformes zrosty taśmowate
o synechiae planifonnes zrosty płaszczyznowe
o obliteratio cavi pleureae zarośnięcie jamy opłucnej
o obliteratio sacci pericardii zarośnięcie worka osierdziowego
• lymphadenitis (lymphonodulitis) lymphadenitis węzłów chłonnych
o lymphonodulitis reactiva acuta ostre odczynowe zapalenie węzłów
chłonnych
o lymphangitis (lymphangioitis) zapalenie naczyń chłonnych
o lymphonodulitis reactiva chronica przewlekłe odczynowe zapalenie węzłów
chłonnych
o typhus abdominalis (stadium intumescentiae medullaris) dur brzuszny
(stadium obrzmienia rdzeniastego)
• gastritis chronica hypertrophica "przerostowe" przewlekłe zapalenie błony
śluzowej żołądka
• rhinitis połyposa polipowate zapalenie błony śluzowej nosa
• condyloma acuminatum kłykcina kończysta
• glomerulonephritis proliferativa activa ostre proliferacyjne zapalanie kłębuszków
nerkowych
• cirrhosis hepatis marskość wątroby
• synovitis villonodularis et pigmentosa barwnikowe, kosmkowo-guzkowe zapalenie
błony maziowej
• myositis ossificans kostniejące zapalenie mięśni

HASŁA I ZAGADNIENIA DO POWTÓRZENIA

• inflammatio specifica zapalenie swoiste

• tuberculosis gruźlica
o tuberculum anatomicum guzek anatomiczny
o tuberculum gruzełek
o cellula epithelioidalis komórka nabłonkowata
o cellula gigantea komórka olbrzymia
o focus tuberculosus primarius pierwotne ognisko gruźlicze
o complexus tuberculosus primarius gruźliczy zespół pierwotny
o lymphonodulitis tuberculosa gruźlicze zapalenie węzłów chłonnych
o tabes mesenterialis (mesarrhaica) gruźlica węzłów chłonnych krezkowych
o scrophulosis gruźlica węzłów chłonnych szyi (tzw. zołzy)
o tuberculosis primaria gruźlica pierwotna
o tuberculosis secundaria gruźlica popierwotna
o tuberculosis generalisata gruźlica uogólniona
o tuberculosis milliaris gruźlica prosówkowa
o sepsis tuberculosa Landouzy posocznica gruźlicza
o tuberculosis cavernosa gruźlica jamista
o caverna tuberculosa jama gruźlicza
o caverna tuberculosa recens jama gruźlicza świeża
o caverna tuberculosa veta jama gruźlicza stara
o tuberculosis fibrosa gruźlica włóknista
o tuberculosis acinosa gruźlica groniasta
o tuberculosis nodosa gruźlica guzkowa
o tuberculosis acinoso-nodosa gruźlica groniasto-guzkowa
 o tuberculosis caseosa gruźlica serowaciejąca
o tuberculosis haematogenes gruźlica krwiopochodna
o infiltratio recens Assmann naciek wczesny Assmanna
o pneumonia tuberculosa lobaris exsudativa gruźlicze płatowe zapalenie płuc
o pneumonia gelatinosa płatowe galaretowate zapalenie płuc
o pneumonia caseosa płatowe serowate zapalenie płuc
o bronchopneumonia exsudativa tuberculosa gruźlicze zrazikowe wysiękowe
zapalenie płuc
o tuberculoma gruźliczak
o caseoma serzak
o tuberculosis organorum gruźlica narządowa
▪ leptomenigitis tuberculosa exsudativa basillaris gruźlicze zapalenie opon
w
części podstawnej mózgu
▪ tuberculosis miliaris leptomeningeum gruźlica prosówkowa opon
miękkich mózgu
▪ polyserositis tuberculosa gruźlicze zapalenie wielosurowicze
▪ osteoarthritis tuerculosa gruźlicze zapalenie kości i stawów
▪ spondylitis tuberculosa gruźlicze zapalenie kręgosłupa
▪ abscessus frigidus zimny ropień
▪ gibbus tuberculosus garb gruźliczy
▪ dactylitis tuberculosa gruźlicze zapalenie kości paliczków
▪ arthritis tuberculosa gruźlicze zapalenie stawów
• lues s. syphilis kiła
o lues acquisita kiła nabyta
o lues congenita kiła wrodzona
o inflammatio interstitialis luetica kiłowe zapalenie śródmiąższowe
o lues primaria kiła pierwszorzędowa
▪ affectio primaria objaw pierwotny
▪ sclerosis erosiva stwardnienie nadżerkowe
▪ sclerosis initialis stwardnienie początkowe
▪ ulcus durum Hunter wrzód twardy Huntera
o lues secundaria kiła drugorzędowa
▪ exanthema maculo-papullosum lueticum osutka kiłowa plamisto-
grudkowa
▪ exanthema luetica wykwity kiłowe na błonach śluzowych
▪ condylomata lata kłykciny, lepieże płaskie
▪ maculae achromicae plamy bezbarwne
o lues tertiaria kiła trzeciorzędowa
o infiltratio gummosa nacieczenie kilakowe
o gumma kilak
o lues gummosa kiła kilakowa
o lues cardio-vascularis kiła sercowo-naczyniowa
▪ mesoaortitis luetica kiłowe zapalenie aorty
o cirrhosis luetica hepatis marskość kiłowa wątroby
o tabes dorsalis wiąd rdzenia
o paralysis progressiva porażenie postępujące
o lues tuberoserpiginosa kiła guzkowo-pełzająca
o lues congenita recens kiła wrodzona wczesna
▪ pneumonia alba białe zapalenie płuc
 o lues congenita neonatorum kiła wrodzona noworodków
o lues congenita infantum kiła wrodzona niemowląt
▪ osteochodritis luetica kiłowe zapalenie kości i chrząstki
▪ periostitis syphilitica kiłowe zapalenie okostnej
▪ pemphigus plantaris et palmaris luetica kiłowa pęcherzyca dłoni i stóp
o lues congenita tarda kiła wrodzona późna
▪ trias Hutchinson trójca Hutchinsona
• sarcoidosis sarkoidoza (choroba Besnier-Boeck-
Schaumanna)
o febris uveoparotidea zapalenie jagodówki i ślinianki (syndroma
Heerfordt- Mylius-Waldenström)
o osteitis multiplex cystoides Jüngling choroba Junglinga
• rhinoscleroma twardziel
• anthrax wąglik
• tularemia tularemia
• brucellosis (morbus Bang) bruceloza
• listeriosis listerioza
• malleus nosacizna
• typhus abdominalis dur brzuszny
o intumescentia medullaris obrzmienie rdzeniaste
o stadium escharisationis okres zestrupienia
o stadium ulcerationis okres owrzodzeń
o stadium depurationis okres oczyszczania
• dysenteria bacterialis seu shigellosis czerwonka bakteryjna
• amoebiasis czerwonka pełzakowa
• typhus exanthematicus dur osutkowy, plamisty
• toxoplasmosis toksoplazmoza
• pneumonia pneumocystica pneumocytozowc zapalenie płuc
• malaria zimnica
• lepra trąd
HASŁA I ZAGADNIENIA DO POWTÓRZENIA

Choroby których patogeneza jest wiązana ze spaczoną odpowiedzią immunologiczna zwykło

sie dzielić na trzy grupy, choć ich klasyfikacja jest stale przedmiotem sporów:

I. Morbi texti coniunctivi (morbi rheumatici) - choroby tkanki łącznej / choroby reumatyczne
Choroby tkanki łącznej (choroby reumatyczne) są to jednostki i zespoły chorobowe oraz
zaburzenia dotyczące narządu ruchu, przebiegające z bólami i upośledzeniem jego czynności.
Choroby te dzielą się na:
- zapalne,
- chorobę zwyrodnieniową stawów,
- gościec tkanek miękkich,
- choroby stawów na tle zaburzeń metabolicznych.
Większość z niżej wymienionych schorzeń tkanki łącznej to choroby zaliczane do grupy
zapalnych, których częstym wykładnikiem morfologicznym jest martwica włóknikowata
ścian naczyń krwionosnych i charakterystyczny skład nacieku zapalnego.

II. Morbi e autoimmunisatione - choroby z autoimmunizacji

Choroby autoimmunizacyjne są stanami patologicznymi, spowodowanymi działaniem
komórek immunologicznie kompetentnych lub przeciwciał skierowanych przeciwko
prawidłowym składnikom komórkowym i/lub tkankowym ustroju.

III. Morbi e autoimmunoagressione (autoallergicae) - choroby z autoimmunoagresji

(autoalergiczne)
Choroba autoimmunoagresyjna polega na niszczeniu własnych tkanek przez
autoprzeciwciała.

• morbi e hypersensibilitate humorali choroby z nadwrażliwości humoralnej

• morbi e hypersensibilitate cellulari choroby z nadwrażliwości komórkowej
• asthma bronchiale dusznica oskrzelowa

• thyreoiditis subacuta gigantocellularis/struma de Quervain) olbrzymiokomórkowe

zapalenie tarczycy (wole de Quervain)
• struma lymphomatosa glandulae thyreoideae, seu struma Hashimoto wole Hashimoto
(wole limfatyczne)
• thyreoiditis chronica Riedli (struma Riedl) wole Riedla (przewlekłe zapalenie tarczycy)

• morbus idiopathicus Addison pierwotna przewlekła niewydolność

• orchitis granulomatosa
• hepatitis aggressiva
• cirrhosis biliralis primaria hepatis
• haematopathia ex autoimmunisatione
• myasthenia gravis
• syndroma Sjögren
• enteritis regionalis (morbus Leśniowski- Crohn) zapalenie odcinkowe jelita
• colitis ulcerosa idiopathica
kory nadnerczy (choroba Addisona)
zianiniakowe zapalenie jądra
agresywne zapalenie wątroby
pierwotna żółciowa marskość wątroby
choroba autoimunizacyjna krwi
niedomoga mięśni (miastenia)
zespół Sjögrena
(choroba Leśniowskiego-Crohna)
zapalenie wrzodziejące idiopatyczne
jelita grubego
• morbus sericus (morbus post iniectionem seri) choroba posurowicza
• phenomenum Arthus zjawisko Arthusa
• febris rheumatica (morbus rheumaticus) gorączka reumatyczna (choroba
reumatyczna)
• necrosis fibrinoidea (fibrinoidum) martwica włóknikowata (fibrynoid)
• nodulus rheumaticus (Aschoff Talalajew) guzek reumatyczny (Aschoffa Tałałajewa)
• endocarditis rheumatica zapalenie wsierdzia reumatyczne
• endocarditis bacterialis zapalenie bakteryjne wsierdzia
lokalizacja:
o endocarditis valvularis zapalenie wsierdzia zastawkowe
o endocarditis chordalis zapalenie wsierdzia nitek ścięgnistych
o endocarditis parietalis zapalenie wsierdzia ścienne
postacie morfologiczne:
o endocarditis simplex zapalenie wsierdzia proste
o endocarditis verrucosa zapalenie wsierdzia brodaweczkowate
o endocarditis polyposa zapalenie wsierdzia polipowate
o endocarditis ulcerosa zapalenie wsierdzia wrzodziejące
o endocarditis fibrosa zapalenie wsierdzia włókniste
• myocarditis rheumatica reumatyczne zapalenie mięśnia sercowego
• pericarditis rheumatica reumatyczne zapalenie osierdzia
• pancarditis rheumatica reumatyczne zapalenie wszystkich
warstw serca
• angitis rheumatica reumatyczne zapalenie naczyń
• połyserositis rheumatica reumatyczne zapalenie wielosurowicze
• połyarthritis rheumatica reumatyczne zapalenie wielostawowe
• erythema anulare rumień obrączkowy
• erythema nodosum rumień guzowaty
• pneumonitis rheumatica reumatyczne zapalenie pluc
• chorea minor pląsawica mniejsza
• arthitis rheuniatoidea (rheunialoid arthitis) reumatoidalne zapalenie stawów
• granuloma rheumatoideum (infiltratio rheumatoidea) ziarniak reumatoidalny (naciek
reumatoidalny)
• collagenosis kolagenoza

Według współczesnych poglądów pod tradycyjnym pojęciem kolagenoz rozumiemy choroby

dotyczące tkanki łącznej i ściany naczyń, przeważnie o podłożu immunologicznym, w
przebiegu których występuje martwica wfóknikowata. Pod pojęciem kolagenozy najczęściej
wymieniane są tzw. „wielkie kolagenozy”, tj. toczeń rumieniowaty, guzkowe zapalenie
tętnic, twardzina uogólniona oraz zapalenie skórno-mięśniowe. Nowsze podręczniki
reumatologii pomijają określenie „kolagenoz”, choć nadal ono funkcjonuje jako tradycyjna
nazwa tej grupy schorzeń.

lupus erythematosus systemicus visceralis toczeń rumieniowaty układowy (trzewny)

endocarditis połyposa Libman-Sacks zapalenie wsierdzia Libman-Sacks
periarteritis seu połyarteritis nodosa guzkowe zapalenie tętnic
scleroderma (sclerosis progressiva generalisata) twardzina (twardzina układowa
uogólniona
dermatomyositis zapalenie skómo-mięśniowe
collagenosis mixta (mixed connective tissue disease) choroba mieszana tkanki łącznej
• inflammatio virusalis (viralis) zapalenie wirusowe
o corpora inclusiva ciało wtrętowe
o encephalitis epidemica (lethargica) zapalenie mózgu nagminne (śpiączkowe)
o poliomyelitis anterior acuta (morbus H 14, morbus Heine-Medina, paralysis infantum)
ostre zapalenie rogów przednich rdzenia,
choroba Heine-Medina
o influenza grypa
o variola vera ospa prawdziwa
o varicella ospa wietrzna
o rubeola różyczka
o morbilli odra
o herpes zoster półpasiec
o herpes simplex opryszczka zwykła
o verruca vulgaris brodawka pospolita
o molluscum contagiosum mięczak zakaźny
o rabies, lyssa, hydrophobia wścieklizna
o cytomegalia choroba wtrętowa
o hepatitis virusalis (viralis), typus A, B et C wirusowe zapalenie wątroby, typ A, B i
C
o AIDS (acquired immunodeficiency syndrome) nabyty zespół niedoboru
przeciwciał
▪ infectio opportunistica zakażenie oportunistyczne

• mycosis grzybica
o pneumonia mycotica grzybicze zapalenie płatowe pluc
o encephalomeningitis mycotica grzybicze zapalenie mózgu i opon
o mózgowych
o mycosis miliaris (sepsis mycotica) prosówka grzybicza, posocznica grzybicza
o endocarditis mycotica grzybicze zapalenie wsierdzia
o mycosis superificialis (soor) grzybica powierzchowna (pleśniawki)
o mycoma grzybiczak

o actinomycosis promienica
o aspergillosis kropidlakowica
o candidiasis (moniliasis) bielnica
o torulosis (cryptococcosis, blastomycosis europea) toruloza, kryptokokoza
o histoplasmosis histoplazmoza
o blastomycosis drożdżyca pleśniawkowa
• acinomycosis promienica
(promienica jest spowodowana patogenem bakteryjnym, które przez długie lata był identyfikowany jako rodzaj
grzyba – stąd tradycjnie często bywa rozpatrywana wraz z zapaleniami grzybiczymi)
___________________________________________________________________________

• helminthiasis (verminatio) robaczyca

o taeniasis tasiemczyca
o cysticercosis wągrzyca
o enterobiosis (oxyriasis) owsica
o trichiniosis włośnica
• trachoma jaglica
• psittacosis papuzica
• lymphoma venerum ziaminiak pachwinowy
• lymphoreticulosis benigna inoculata (ang. cat- scartch fever) choroba „kociego pazura”

SŁOWNIK HASEŁ I DEFINICJI:

Rozrost (łac. hyperplasia)

Przerost (łac. hypertrophia)

Odrost (łac. regeneratio). Zdolność tkanki do odtwarzania ubytków chorobowych i

fizjologicznych przez rozmnażanie się komórek dla niej typowych

Naprawa (łac. reparatio). Wypełnianie ubytku tkankowego przez tkanki innego rodzaju niż
tkanka pierwotna. Najczęściej jest nią specjalny rodzaj tkanki łącznej, tj. tkanka ziarninowa
(łac. tela granulomatosa).

Ziarninowanie (łac. granulatio)

Ziarninowanie olbrzymiokomórkowe typu wokół ciała obcego (łac. granulatio
gigantocellularis e corpore alieno)
Blizna (łac. cicatrix )
Ziarninowanie atoniczne (łac. granulatio atonica)
Ziarninowanie nadmierne (łac. granulatio hypertrophica)
“Dzikie mięso” (łac. cario luxurians) czyli nadmiernie przerosła tkanka
ziarninowa
Bliznowiec (łac. keloid)

Guz (łac. tumor)

Nowtwór (łac. neoplasma)

Nowotwór łagodny (łac. neoplasma benignum)

Nowotwór złośliwy (łac. neoplasma malignum)

Nowotwór półzłośliwy (łac. neoplasma semimalignum)

Nowotwór nabłonkowy (łac. neoplasma epitheliale)

Brodawczak (łac. papilloma)

Rak (łac. carcinoma) 1

Raki płaskonabłonkowe (łac. carcinoma planoepitheliale)

1
Pragniemy zwrocic uwagę na dość czesto spotykany błąd w tlumaczeniach z jezyka angielskiego na polski, w
ktorym słowo "cancer" jest tlumaczone jako "rak". W pismiennictwie anglosaskim slowo "cancer" jest
popularnym okresleniem każdego nowotworu zlosliwego i w tym znaczeniu jest rownież używane w
pismiennictwie fachowym. Natomiast na okreslenie slowa "rak" używa się slowa "carcinoma".
 Rak płaskonabłonkowy kolczystokomórkowy (łac. carcinoma planoepitheliale
spinocellulare) Por przypis 11
Rak płaskonabłonkowy rogowaciejacy/nierogowaciejący (łac. carcinoma
planoepitheliae keratodes/nonkeratodes)
Nabłoniak limfatyczny (guz Schminckego) (łac. lymphoepithelioma)

Rak podstawnokomórkowy (nabłoniak podstawnokomórkowy) (łac. carcinoma

basocellulare) (łac. epithelioma basocellulare)2

Rak urotelialny (łac. carcinoma urotheliale)

Stan przedzłośliwy (łac. status premalignus) jest zdefiniowaną zmianą morfologiczną z

której często rozwija się nowotwór złośliwy. Stanu przedzłośliwego nie należy mylić z
czynnikami ryzyka (które nie są zmianami morfologicznymi)

Stan przedzłośliwy względny (łac. status premalignus relativus) jest stanem przedzłośliwym
w którym istnieje istotnie statystycznie zwiększone prawdopodobieństwo rozwoju
nowotworu złośliwego w porównaniou z niezmienionymi morfologicznie tkankami danego
narządu (upraszczając: nowotwór może, ale nie musi powstać na podłożu tej zmiany)

Stan przedzłośliwy bezwzględny (łac. status premalignus absolutus) jest stanem

przedzłośliwym na podłożu którego zawsze dochodzi do rozwoju nowotworu złośliwego, pod
warunkiem dostatecznie długiego czasu jej trwania (upraszczając: jeśli zmiana będzie
nieleczona lub nie zostanie usunięta w różnie długim czasie przekształci się w zmianę
złoślwą)

tkanka łączna - tela coniunctiva - (budowa i rodzaje)

tkanka mięśniowa - tela muscularis (budowa i rodzaje)
kość - os (budowa, rozwój)
naczynie krwionośne i chłonne - vasa sanguinea (sanguifera) et lymphatica (budowa i
rodzaje)
histiocyt (makrofag tkankowy) - histiocytus (pochodzenie i funkcja)
mezoderma (środkowy listek zarodkowy) - mesoderma

I. Nowotwory fibroblastyczne i fibrocytarne3

Fibromata - włókniaki
Fibromatoses - włókniakowatości
Fibromatosis abdominalis (desmoid) - włókniakowatość powięzi brzucha (włókniec)
Dermatofibrosarcoma protuberans - guzowaty włókniakomięsak skórny (rzekomy)

2
“Stanowisko systematyczne” tego nowotworu nie jest w pełni ustalone. Jest to przykład wysoko zróżnicowanego
nowotworu niedojrzałego. Dlatego też może on wykazywać dyskretne cechy prosoplazji (różnicowania) się
kolczystokomórkowego, ale również w kierunku struktur gruczolowych.
3
W dziale I podano przykłady rozrostów tkanki łącznej włóknistej w kolejności: od najłagodniejszych i
wyraźnie odgraniczonych od zdrowych tkanek włókniaków, poprzez histologiczne łagodne (ale wyraźnie nie
odgraniczonych od otoczenia) włókniakowatości, czasem charakteryzujące się dość agresywnym wzrostem (np.
desmoma), następnie rosnące agresywnie mnogie, półzłośliwe zmiany typu dermatofibroma protuberans et
recidivans, aż do wysoce złośliwych, tworzących przerzuty włókniakomięsaków. Część z nich (włókniak,
włókniakomięsak) są typowymi nowotworami i rozwijają się one samoistnie, pozostałe zaś są tzw. zmianami
nowotworopodobnymi, których pojawienie się może mieć charakter odczynowy.
 Fibrosarcoma - włókniakomięsak

II. Nowotwory histiocytarne

Xanthomata - żółtaki. Nienowotworowe zmiany rozrostowe utworzone z histiocytów
gromadzących cholesterol (dla dokładniejszego zrozumienia celowe jest powtórzenie
wiadomości z zakresu zmian wstecznych na temat ksantomatoz i histiocytozy X.)
Histiocytoma - histiocytoma. Często spotykany nowotwór łagodny skóry, budową,
obrazem klinicznym i histologicznym zbliżony do włókniaka (por przypis )
Histiocytoma malignum et Fibrohistiocytoma malignum - złośliwy guz histiocytarny.
Coraz częściej rozpoznawany (dzięki dowodom immunhistochemicznym) złośliwy
nowotwór o niejednorodnej strukturze histologicznej, charakteryzujący się skrajnie
polimorficzna budową z udziałem wielojądrowych komórek gromadzących lipidy. W
piśmiennictwie często jest stosowane oznaczenie skrótem MFH (ang. malignant
fibrohistiocytoma). Jest on często jedynie składową innych nowotworów
mezenchymalnych

III. Nowotwory z komórek kościogubnych

Tumor gigantocellularis ossis (osteoclastoma) - guz olbrzymiokomórkowy kości (guz
kościogubny)

IV. Nowotwory chrzęstnopochodne

Osteochondroma (exostosis osteocartilaginea) - chrzęstniako-kostniak (wyrośl
kostno-chrzęstna)
Chondroma - chrzęstniak
Chondrosarcoma - chrzęstniakomięsak

V. Nowotwory kościopochodne
Osteoma - kostniak
Osteosarcoma - kostniakomięsak

VI. Nowotwory tkanki tłuszczowej

Lipoma - tłuszczak
Hibernoma - zimowiak
Liposarcoma - tłuszczakomięsak

VII. Nowotwory płodowych tkanek łącznych. Oprócz nowotworów tkanek łącznych, których
utkanie wykazuje związek z komórkami i funkcją tkanek łącznych dorosłego organizmu,
pojawiają się w życiu pozapłodowym nowotwory przypominające tkanki łączne istniejące
tylko u płodu.

Chordoma - struniak
Myxoma - śluzak

Z mezodermy oprócz tkanek łącznych, powstają również inne tkanki, które mogą być
źródłem powstania nowotworu. Oto przykłady nowotworów tkanek mezenchymalnych,
kolejno uszeregowanych w poszczególnych grupach od przebiegających łagodniej do
złośliwych klinicznie i histologicznie.

Nowotwory tkanki mięśniowej gładkiej

 Leiomyoma - mięśniak gładkokomórkowy
Angiomyoma seu leiomyoma vasculare - mięśniak gładkokomórkowy pochodzenia
naczyniowego
Leiomyoma cellulare - mięśniak gładkokomórkowy bogatokomórkowy
Leiomyosarcoma - mięśniakomięsak gładkokomórkowy

Nowotwory tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej

Rhabdomyoma - mięśniak prążkowanokomórkowy

Rhabdomyosarcoma - mięśniakomięsak prążkowanokomórkowy
Rhabdomyosarcoma embryonale (sarcoma botryoides) - zarodkowy
mięśniakomięsak prążkowano-komórkowy (mięsak groniasty)

Nowotwory naczyń krwionośnych

Haemangioma simplex seu capillare - naczyniak krwionośny prosty, czyli włosowaty

Haemangioma cavernosum - naczyniak krwionośny jamisty
Glomangioma - kłębczak
Haemangiopericytoma benignum et malignum - obłoniak łagodny i złośliwy
Haemangioendothelioma malignum seu angiosarcoma - złośliwy śródbłoniak
krwionośny, czyli naczyniakomięsak krwionośny

Nowotwory naczyń chłonnych

Lymphangioma capillare - naczyniak limfatyczny włośniczkowy

Lymphangioma cavernosum - naczyniak limfatyczny jamisty
Lymphangioma cysticum (hygroma) - naczyniak limfatyczny torbielowaty
Lymphangiosarcoma - naczyniakomięsak limfatyczny

Nowotwory błon surowiczych

Mesothelioma - międzybłoniak

Nowotwory błony maziowej

Sarcoma synoviale - mięsak maziówkowy

Wśród nowotworów mezenchymalnych spotyka się również takie, których budowa

przypomina prymitywną i nie w pełni wykształconą płodową tkankę mezodermalną
zawierającą różne jej komponenty. Nowotwory te noszą różne nazwy w zależności od
lokalizacji, szczegółów budowy histologicznej i przebiegu klinicznego, choć w gruncie
rzeczy stanowią one zbliżone biologicznie procesy chorobowe.

Tumor mixtus mesodermalis - mieszany guz mezodermalny

Mesenchymoma malignum
Carcinosarcoma - mięsakorak. Złośliwy nowotwór, w którym obserwuje się rozrost i cechy
atypii, zarówno w tkance nabłonkowej, jak i w tkance łącznej

Sanguis - krew (skład i funkcje poszczególnych elementów upostaciowanych)

Textus haemopoeticus - tkanka krwiotwórcza
 Haemopoesis - hematopoeza (tworzenie elementów upostaciowanych krwi)
Medulla ossium - szpik kostny (rodzaje, budowa, skład komórkowy i rozmieszczenie)
Textus lymphaticus - tkanka chłonna (rozmieszczenie i funkcja)
Lymphonodus - węzeł chłonny (budowa i funkcje)
Lien - śledziona (budowa i funkcja)
Lymphocytus et plasmocytus - limfocyt i komórka plazmatyczna (funkcja i rodzaje)
Transformatio blastica lymphocytorum - transformacje blastyczne limfocytów

I. rozrosty uogólnione komórek szeregów krwiotwórczych szpiku

Leucaemia promyeloblastica (myelosis) acuta, chronica - białaczka promieloblastyczne

(szpikowica) ostra, przewlekła (*)
Leucaemia myeloblastica (myelosis) acuta, chronica - białaczka mieloblastyczne
(szpikowica) ostra, przewlekła
Leucaemia myelocytica (myelosis) acuta, chronica - białaczka mielocytarna
(szpikowica) ostra, przewlekła (*)
Chloroma - zieleniak (szczególna postać ostrej białaczki mieloblastycznej)
Erythroleucaemia - białaczka charakteryzująca się rozrostem komórek szeregu
czerwonokrwinkowego i granulocytarnego
Leucaemia erythroblastica acuta (morbus di Guiglielmo) - ostra białaczka
erytroblastyczna (choroba czyt.di Giglielmo) (*)
Leucaemia monocytoidalis acuta, chronica - białaczka monocytoidalna ostra,
przewlekła
Leucaemia megakariocytoidalis, acuta, chronica - białaczka megakariocytarna ostra,
przewlekła
Panmyelosis - nowotworowy rozrost wszystkich linii szpikowych
Osteomyelosclerosis - stwardnienie szpiku (schorzenie nowotworowe
charakteryzujące wygasaniem funkcji szpiku w wyniku rozrostu tkanki włóknistej i
kostnej w jamach szpikowych) (*)
B-cell – nowotwory B-komórkowe
Precursor B-cell neoplasms – nowotwory limfoblastyczne z prekursorowych komórek B
• B-acute lymphoblastic leukemia (B-ALL) – ostra białaczka limfoblastyczna z
komórek B (*)
• Lymphoblastic lymphoma (LBL) – chłoniak limfoblastyczny
Peripheral B-cell neoplasms – nowotwory z obwodowych komórek B
• B-cell chronic lymphocytic leukemia/small lymphocytic lymphoma –
przewlekła limfocytarna białaczka/chłoniak z małych limfocytów B (*)
• B-cell prolymphocytic leukemia – bałaczka prolimfocytarna z komórek B
• Lymphoplasmacytic lymphoma/immunocytoma – chłoniak
limfoplazmocytotoidalny/immunocytoma (*)
• Mantle cell lymphoma – chłoniak z komórek płaszcza (*)
• Follicular lymphoma – chłoniak grudkowy (z komórek osrodkow
rozmnażania) (*)
• Extranodal marginal zone B-cell lymphoma of MALT (mucosa associated
lymphoid tissue) type – pozawezłowy chłoniak z komórek typu B strefy
brzeznej z tkanki chłonnej błon sluzowych (*)
• Nodal marginal zone B-cell lymphoma – wezłowy chłoniak strefy brzeżnej z
komórek typu B
 • Splenic marginal zone lymphoma - śledzionowy chłoniak strefy brzeżnej z
komórek typu B
• Hairy cell leukemia – białaczka włochatokomórkowa
• Plasmacytoma/plasma cell myeloma – szpiczak odosobniony
(plazmocytoma)/ szpiczak mnogi (*)
• Diffuse large B-cell lymphoma – rozlany chłoniak z duzych komórek B (*) z
wariantami: grasiczym, wewnatrznaczyniowym i wysiekowym
• Burkitt's lymphoma – chłoniak typu Burkitta (*), postać dziecieca
(afrykańska) i dorosłych
T-cell and natural killer-cell (NK)- nowotwory T i NK-komórkowe
Precursor T-cell neoplasm – nowotwory z prekursorowych komórek T
• Precursor T-acute lymphoblastic leukemia (T-ALL) – ostra białaczka
limfoblastyczna z komórek prekursorowych T (*)
• Lymphoblastic lymphoma (LBL) – chłoniak limfoblastyczny T
Peripheral T-cell and NK-cell neoplasms nowotwory z obwodowych komórek T i NK
• T-cell chronic lymphocytic leukemia/prolymphocytic leukemia –
przewlekła limfocytarna/prolimfocytarna białaczka z limfocytów T
• T-cell granular lymphocytic leukemia – białaczka limfocytarna z
ziarnistych komórk T
• Mycosis fungoides/Sezary syndrome - ziarniniak grzybiasty/ zespół
Sezary’ego (*)
• Peripheral T-cell lymphoma, not otherwise characterized – inne
obwodowe chłoniaki z komórek T
• Hepatosplenic gamma/delta T-cell lymphoma – chłoniaki watrobowo-
sledzionowe z komórek T gamma/delta
• Angioimmunoblastic T-cell lymphoma – chłoniak
angioimmunoblastyczny z komórek T (*)
• Extranodal T-/NK-cell lymphoma, nasal type - pozawęzłowy chłoniak
z komórek T i NK typu nosowgo (chłoniak angiocentryczny)
• Enteropathy-type intestinal T-cell lymphoma – chłoniak T-komórkowy
typu enteropatycznego
• Adult T-cell lymphoma/leukemia (HTLV1+) – chłoniak/białaczka z
komórek T typu dorosłych
• Anaplastic large cell lymphoma, primary systemic type – chłoniak
anaplastyczny wielkokomórkowy pierwotnie uogólniony
• Anaplastic large cell lymphoma, primary cutaneous type type –
chłoniak anaplastyczny wielkokomórkowy, pierwotnie tkanki
podskórnej
• Aggressive NK-cell leukemia – białaczka agresywna z komórek NK

III. ziarnica złośliwa

Lymphogranulomatosis maligna (lymphoma Hodgkin) - ziarnica złośliwa (chłoniak Hodgkina)

(*)
• incrementio clinica lymphogranulomatosis malignis - zaawansowanie kliniczne
(rozległość anatomiczna ) ziarnicy złośliwej (*)
Ziarnica złośliwa może mieć następujące formy histologiczne (począawszy od najłagodniej
przebiegajacej):

I. varietas nodularis cum dominatione lymphocytorum – postać guzkowa z przewagą

limfocytów (ang. nodular lymphocyte-predominant Hodgkin's lymphoma, NLP) (*)4

II. varietas classica – postać klasyczna (ang. classical Hodgkin's lymphoma)

• sclerosis nodularis - stwardnienie guzkowe (ang. nodular sclerosis NS) (*)
• cum lymphocyti abudantia – bogaty w limfocyty (ang. lymphocyte rich, classic
form, LR) (*)
• mixtum - mieszany (ang. mixed cellularity MC) (*)
• cum depletione lymphocytorum - z zanikiem limfocytow (ang. lymphocytic
depletion LD) (*)

Inne zagadnienia dotyczące nowotworów układu krwiotwórczego i chłonnego:

Polycythaemia vera (morbus Vaquez-Osler) - czerwienica prawdziwa (choroba Vaquez`a-

Oslera) (*)
Hiatus leukaemicus - przerwa białaczkowa. Objaw hematologiczny spotykany w ostrych
białaczkach szpikowych, polegający na obecności w krwi obwodowej wczesnych, nie-
dojrzałych form komórkowych danego szeregu oraz form dojrzałych, bez form pośrednich
(*)
Infiltratio leukaemica - naciek białaczkowy (*)
Reactio leucemica - odczyn białaczkowy. Objaw hematologiczny polegający na bardzo
wysokim wzroście leukocytozy we krwi obwodowej, przesunięciu obrazu
białkokrwinkowego na lewo i czasami pojawieniu się młodych form szpikowych we krwi -
ale bez cech atypii, powstający jako reakcja na niektóre procesy zapalne (*)
Thymoma – grasiczak (*)

4
Opowiadające dawnemu paragranuloma