SYMPTOMATOLOGIA

Podstawowe pojęcia
urologiczne
 UWAGA!

Niniejsza prezentacja jest chroniona

prawem autorskim i jest własnością
intelektualną Kliniki Urologii Ogólnej,
Onkologicznej i Czynnościowej
Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Autorzy nie zezwalają na jej
rozpowszechnianie, bez udzielenia
uprzedniej zgody.
 UROLOGIA
Dziedzina chirurgii zajmująca się
chorobami nerek, dróg moczowych i
męskich narządów płciowych.
Wyodrębniona z chirurgii pod koniec XIX
wieku.
W Polsce samodzielne oddziały urologiczne
powstały na początku XX wieku
 KRWIOMOCZ
MAKROSKOPOWY (ze skrzepami)

MIKROSKOPOWY (krwinkomocz)
 KRWIOMOCZ
MAKROSKOPOWY = NOWOTWÓR
(zwykle pęcherza moczowego)
Dopóki nie wykluczy się nowotworu, nie
należy myśleć o innych przyczynach.
 KRWIOMOCZ
NERKOWY

POZANERKOWY
 KRWIOMOCZ NERKOWY
NOWOTWORY
STANY ZAPALNE
ZMIANY NACZYNIOWE
KAMICA NERKOWA
URAZY
 KRWIOMOCZ NERKOWY
rzadkie przyczyny

LEKI
KOLAGENOZY
CHOROBA SCHOENLEINA HENOCHA
CUKRZYCA
TORBIELOWATOŚĆ NEREK
ENDOMETRIOZA NEREK
KOAGULOPATIE
 KRWIOMOCZ NERKOWY
NOWOTWORY:
RCC - miąższ nerki
TCC - kielichy, miedniczka
guz Wilmsa
angiomyolipoma
 KRWIOMOCZ NERKOWY
STANY ZAPALNE:
ostre poinfekcyjne zapalenie kłębuszków
ostre rozplemowe zapalenie nerek
gruźlica nerek
martwica brodawek nerkowych
 KRWIOMOCZ NERKOWY
ZMIANY NACZYNIOWE:
zakrzepica żyły nerkowej
zawał nerki
przetoka tętniczo - żylna
tętniak tętniły nerkowej
przetoka żylno - kielichowa
naczyniaki i żylaki nerek
zespół „dziadka do orzechów”
 KRWIOMOCZ NERKOWY
KAMICA NEREK:
zwykle krwinkomocz

URAZY NEREK
otwarte
zamknięte
 KRWIOMOCZ NERKOWY
LEKI:
heparyna
warfaryna
acenokumarol
aspiryna
fenacetyna
niesterydowe leki przeciwzapalne
 KRWIOMOCZ NERKOWY
KOLAGENOZY:
toczeń rumieniowaty
guzkowe zapalenie tętnic
CHOROBA SCHOENLEINA HENOCHA
plamica krwotoczna skóry
zmiany zapalne stawów
dolegliwości bólowe jamy brzusznej
objawy nefropatii kłębuszkowej
 KRWIOMOCZ NERKOWY
CUKRZYCA:
uszkodzenie naczyń kłębuszkowych
skłonność do zakażeń
TORBIELOWATOŚĆ NEREK
pęknięcie torbieli
krwawienie do światła torbieli
 KRWIOMOCZ NERKOWY
ENDOMETRIOZA NEREK:
2% kobiet między 25 - 40 rokiem życia
krwawienie od 3-4 dni przed miesiączką
KOAGULOPATIE:
płytkowe
osoczowe
najrzadsza przyczyna
 KRWIOMOCZ
POZANERKOWY
NOWOTWORY
STANY ZAPALNE
LEKI
ZMIANY POPROMIENNE
INNE RZADKIE PRZYCZYNY
 KRWIOMOCZ
POZANERKOWY
NOWOTWORY
rak moczowodu
rak pęcherza moczowego ! ! !
rak prostaty
rak cewki moczowej
łagodne nowotwory dln. dróg moczowych
nowotwory naciekające od zewnątrz
 KRWIOMOCZ
POZANERKOWY
STANY ZAPALNE:
zapalenie pęcherza moczowego
zapalenie cewki moczowej
zapalenie gruczołu krokowego
gruźlica
 KRWIOMOCZ
POZANERKOWY
LEKI:
heparyna
warfaryna
acenokumarol
aspiryna
fenacetyna
niesterydowe leki przeciwzapalne
 KRWIOMOCZ
POZANERKOWY
KAMICA:
moczowodu
pęcherza
cewki moczowej
ZMIANY POPROMIENNE:
długotrwałe, trudne do opanowania
nawet kilkanaście lat po radioterapii
„pęcherz popromienny”
 KRWIOMOCZ
POZANERKOWY
INNE RZADKIE PRZYCZYNY
BPH
zwężenie cewki moczowej
ciało obce moczowodu / pęcherza / cewki
urazy moczowodu / pęcherza / cewki
endometrioza pęcherza moczowego
ureter retrocavalis
 KRWIOMOCZ
Główną przyczyną krwiomoczu
makroskopowego - zwłaszcza gdy
występują skrzepy - są nowotwory nerek
i dróg moczowych, przede wszystkim
pęcherza moczowego, a główną
przyczyną krwinkomoczu jest kamica
moczowa.
 MIKCJA I KONTYNENCJA
Kontrola mikcji od 15 - 18 miesiąca życia,
najpóźniej do 4-5 roku życia
dobowo 1,5 - 2 litry moczu w 4 - 6 porcjach
uczucie parcia od 250ml
ZABURZENIA ODDAWANIA
MOCZU
Polyuria - wielomocz
przewodnienie
przewlekła niewydolność nerek
moczówka prosta
cukrzyca
alkohol
ZABURZENIA ODDAWANIA
MOCZU
Oliguria - skąpomocz
odwodnienie
niewydolność nerek
wstrząs
Anuria - bezmocz
ZABURZENIA ODDAWANIA
MOCZU
Pollakisuria - częstomocz
zapalenie pęcherza
przyczyny neurologiczne
Nocturia - nocne oddawanie moczu
BPH
przyczyny zapalne
przyczyny neurologiczne
ZABURZENIA ODDAWANIA
MOCZU
Dysuria - utrudnione oddawanie moczu
wąski strumień moczu
niepełna mikcja
używanie tłoczni brzusznej
ból
pieczenie
PRZESZKODY W ODPŁYWIE
MOCZU
Górne drogi moczowe
od szyjki kielicha nerkowego do ujścia
pęcherzowego moczowodu
Dolne drogi moczowe
pecherz moczowy i cewka moczowa
 PRZESZKODY W GÓRNYCH
DROGACH MOCZOWYCH
martwica brodawek nerkowych
kamica
nowotwory
zwężenia wrodzone i nabyte
naczynia dodatkowe
obrzęk zapalny
ucisk z zewnątrz
urazy
wady ujścia moczowodu
PRZESZKODY W GÓRNYCH
DROGACH MOCZOWYCH
Poszerzenie dróg moczowych powyżej
przeszkody
hydrocalix
hydronephrosis
hydroureter / megaureter
hydroureteronephrosis
kolka nerkowa !!!
bezmocz pozanerkowy !!!
 PRZESZKODY W DOLNYCH
DROGACH MOCZOWYCH
nowotwory
kamica
uchyłki
BPH i rak prostaty
zastawki cewki moczowej
zwężenia wrodzone i nabyte
ucisk z zewnątrz
stulejka
 PRZESZKODY W DOLNYCH
DROGACH MOCZOWYCH
Narastająca przeszkoda w odpływie
moczu
dysuria
zaleganie moczu (zakażenia , kamica)
przerost wypieracza
rozstrzeń pęcherza
uchyłki pecherza
całkowite zatrzymanie moczu
 ANURIA - BEZMOCZ
Stan, w którym chory nie wydala moczu
w ogóle lub wydala w śladowych ilościach
przednerkowy
nerkowy
pozanerkowy
BEZMOCZ PRZEDNERKOWY
Wstrząs
hipowolemiczny (krwotoczny, oparzeniowy anafilaktyczny)
normowolemiczny (kardiogenny, septyczny)
Niedrożność naczyń nerkowych
zator tętnicy nerkowej
zakrzepica żyły lub tętnicy nerkowej
 BEZMOCZ NERKOWY
Uszkodzenie miąższu nerek:
ostra lub przewlekła, zapalna lub niezapalna
niewydolność nerek pochodzenia
kłębuszkowego lub śródmiąższowego
 BEZMOCZ POZANERKOWY
„UROLOGICZNY”
Przyczyna:
niedrożność moczowodów
 obustronna
 nerki jedynej anatomicznie lub czynnościowo
Mechanizm:
zatkanie
ucisk z zewnątrz
 BEZMOCZ Z ZATKANIA
Kamica
Guzy moczowodów
Endometrioza
Martwica brodawek nerkowych
cukrzyca
nadużywanie NSAIDS
niedokrwistość sierpowatokrwinkowa
nefropatia bałkańska
 BEZMOCZ Z UCISKU
Nowotwory:
pęcherza moczowego
gruczołu krokowego
macicy
jelita grubego
jajnika
pierwotne nowotwory zaotrzewnowe
 BEZMOCZ Z UCISKU
Inne choroby przestrzeni zaotrzewnowej:
idiopatyczne zwłóknienie zaotrzewnowe
 choroba Ormonda (67%)
polekowe
 pochodne ergotaminy (metysergid)
popromienne
wtórne
 gruźlica , sarkoidoza, zapalenia naczyń i
węzłów chłonnych, zrosty pooperacyjne
 BEZMOCZ Z UCISKU
Przyczyny naczyniowe
tętnicze - tętniaki, protezy tętnicze, wady naczyniowe
Zmiany łagodne żeńskiego układu rodnego
 ciąża, ropniak jajowodu, zwłóknienie macicy, torbiel lub
włókniak jajnika, endometrioza, wypadanie narządu
rodnego
Patologie przewodu pokarmowego
 choroba Crohna, periappendicitis, diverticulitis
 BEZMOCZ Z UCISKU
Urazy moczowodów
jatrogenne
 ginekologiczne (50%)
 onkologiczne
 urologiczne (URS)
Krwiaki - urazowe, pooperacyjne, polekowe
Inne
 ropień, naciek zapalny
 lymphocele
 odruchowy (kolka nerkowa)
 ZATRZYMANIE MOCZU
Częściowe
Całkowite
niemożność opróżnienia pęcherza mimo
jego przepełnienia
parcie, ból, badalny pęcherz nad spojeniem
stan nagły - cewnikowanie
 przezcewkowe
 nadłonowe nakłucie pęcherza
 ZATRZYMANIE MOCZU
przeszkoda podpęcherzowa
Pęcherz moczowy
Gruczoł krokowy
Cewka moczowa
Napletek
Układ rodny
Pooperacyjne
 ZATRZYMANIE MOCZU
przeszkoda podpęcherzowa
Pęcherz moczowy:
guz
ureterocele
marskość szyi pęcherza
skrzepy
kamień
ciało obce
 ZATRZYMANIE MOCZU
przeszkoda podpęcherzowa
Gruczoł krokowy:
gruczolak (BPH)
rak
mięsak
ostre zapalenie
ropień
 ZATRZYMANIE MOCZU
przeszkoda podpęcherzowa
Cewka moczowa:
rak
kamień
ciało obce
zastawka cewki tylnej
zwężenie
uraz
Stulejka
 ZATRZYMANIE MOCZU
przeszkoda podpęcherzowa
Układ rodny:
guz macicy
guz pochwy
krwiak pochwy
wypadnięcie macicy
ciało obce w pochwie
uwięźnięcie macicy tyłozgiętej
 ZATRZYMANIE MOCZU
przeszkoda podpęcherzowa
Pooperacyjne:
obrzęk po TURP i TURBT
po operacjach nietrzymania moczu
krwawienie i tamponada pęcherza
niedrożny cewnik
 ZATRZYMANIE MOCZU
bez przeszkody podpęcherzowej
Dysfunkcja neurogenna pęcherza
Uszkodzenia nerwów obwodowych
Leki
Analgezja
Psychogenne
 ZATRZYMANIE MOCZU
bez przeszkody podpęcherzowej
Dysfunkcja neurogenna pęcherza:
guzy mózgu i rdzenia
zapalenie opon mózgowych
stwardnienie rozsiane
udar i wylew
przepukliny oponowo - rdzeniowe
 ZATRZYMANIE MOCZU
bez przeszkody podpęcherzowej
Uszkodzenie nerwów obwodowych:
polineuropatia cukrzycowa
dyskopatia lędźwiowa
półpasiec
jatrogenne uszkodzenie nerwów
miednicznych
 ZATRZYMANIE MOCZU
bez przeszkody podpęcherzowej
Leki:
atropina
lewodopa
Znieczulenie przewodowe
Psychogenne
 NIETRZYMANIE MOCZU
Udokumentowany, bezwiedny wypływ
moczu przez cewkę moczową, który
powoduje problemy higieniczne, społeczne
i jest obiektywnie stwierdzalny.
 niedorozwój cewki moczowej i zwieraczy
 osłabienie aparatu mięśniowo - więzadłowego
przepony miednicy
 niewydolność mięśnia zwieracza cewki
 uszkodzenie zwieraczy
 NIETRZYMANIE MOCZU
Wysiłkowe
Inne niż wysiłkowe
Mieszane
 NIETRZYMANIE MOCZU
Wysiłkowe - związane z chwilowym
napięciem tłoczni brzusznej, bez skurczu
wypieracza i bez zmnieszenia oporu
cewkowego
I° - kaszel, kichanie, dźwiganie
II° - wstawanie, chodzenie, średni wysiłek
III° - pozycja leżąca, minimalny wysiłek
 NIETRZYMANIE MOCZU
Inne niż wysiłkowe:
moczenie odruchowe dzienne i nocne
 brak hamowania odruchu rdzeniowego S2-S4
przez ośrodki korowo - podkorowe
 fizjologiczne do 2-4 roku życia
 choroby i urazy rdzenia kręgowego
 choroby nerwów obwodowych
 zaburzenia psychiczne
 NIETRZYMANIE MOCZU
Inne niż wysiłkowe:
parcia naglące
 prawdziwe (ruchowe) - niekontrolowane
skurcze wypieracza (niestabilność pęcherza)
 czuciowe - nadwrażliwość receptorów
czuciowych w pęcherzu, mikcja inicjowana
świadomie
 NIETRZYMANIE MOCZU
Inne niż wysiłkowe:
moczenie paradoksalne
 przeszkoda podpęcherzowa
wykapywanie moczu po mikcji
 niewydolność wypieracza
moczenie w trakcie śmiechu
 okresowa niestabilność pęcherza u młodych
kobiet
 NIETRZYMANIE MOCZU
Mieszane:
współistnienie wysiłkowego nietrzymania
moczu i parć naglących
 BADANIE UROLOGICZNE
Wywiad
Badanie fizykalne
Badania laboratoryjne
Badania obrazowe
 BADANIE UROLOGICZNE
Wywiad:
główne, obecne dolegliwości
dotychczasowy przebieg choroby
inne choroby urologiczne
inne choroby występujące lub przebyte
 BADANIE UROLOGICZNE
Badanie fizykalne:
badanie ogólne
badanie nerek
badanie pęcherza moczowego
badanie prącia
badanie moszny i jąder
badanie gruczołu krokowego
BADANIA LABORATORYJNE
Krwi
 morfologia
 biochemia
 bakteriologia
Moczu
 badanie ogólne
 bakteriologia
Nasienia
 jakość
 bakteriologia
 BADANIA OBRAZOWE
Rentgenodiagnostyka
 RTG przeglądowe
 badania kontrastowe
 badania naczyniowe i radiologia zabiegowa
 TK
USG
Diagnostyka radioizotopowa
Rezonans magnetyczny
 RENTGENODIAGNOSTYKA
RTG przeglądowe
 kamica moczowa
 ocena zarysu nerek
 ocena mm lędźwiowych
 BADANIA KONTRASTOWE
Urografia
Pieloureterografia zstępująca
Ureteropielografia wstępująca
Uretrocystografia mikcyjna
Uretrografia wstępująca
RADIOLOGIA NACZYNIOWA
I ZABIEGOWA
diagnostyka guzów nerek
poszukiwanie naczyniaków
diagnostyka przetok tętniczo - żylnych
ocena unaczynienia nerki
rozszerzanie zwężeń tętnic nerkowych
selektywna embolizacja
 DIAGNOSTYKA
RADIOIZOTOPOWA
Scyntygrafia nerek
Scyntygrafia jąder
Scyntygrafia kości
 USG
Przezpowłokowe
 Doppler
Przezodbytnicze (TRUS)
 BGI
Przezpęcherzowe
Zabiegowe
 biopsja
 punkcja
 stomia
 NMR
Ocena miąższu nerki
Rożnicowanie guzów nerek
lipoma
angiomyolipoma
diagnostyka raka prostaty
ocena węzłów chłonnych zaotrzewnowych
urografia rezonansu magnetycznego